ေနာကခသမငးေၾကာငးအကဥး…

မကပေဖါငေဒးရငးသည ထငးနငငတြငအလပလပကငေနၾကတ ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမား အမးသမးေတြက သတ႔ရ႕လပအားလစာ၊ ေန႔စားခေတြန႔ပါတသကျပး လေလာကမႈရမရ သေတသနျပလပခပါတယ။ ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားအမးသမးအမားစက သတ႔ရရတလပအားခေတြဟာ သတ႔အတြကလေလာကမႈမရေၾကာငး၊ ေန႔စားလပအားခကလညး အမးသားေတြန႔ တနးတမရေၾကာငး သရရပါတယ။ မၾကာေသးခငကထတျပနလကတ လ၀ငမႈၾကးၾကပေရး မ၀ါဒ အေျပာငးအလ ကလညးသတ႔ တရား၀ငေနထငနငဖ႔အတြက အခကအချဖစေစပါတယ။ ထငးနငငအတြငးတရား၀ငေနထငဖ႔ အတြက အေထာကအထားစာရြကစာတမး၊ အလပသမားလကမတ တစချပး တစခ လပရတ သသရာကလညး မျပးနငတာေၾကာင သတ႔ရတ လပအားလစာေတြဟာ အလပသမားလကမတလပလ႔ကနက စရတေတြ မားလြနးတာေၾကာင၊ တစခ႕အလပသမားအမးသမးေတြအေနန႔၊ မသားစ စား၀တေနေရးတြက ဖလဖ႔ေတာင အငမတနခကခေနၾကပါတယ။ ၂၀၁၇ ခႏစ ဂြနလက လပခတ သေတသနမာ ထငးအစးရက ထတလကတ ႏငငျခား အလပသမားအစညးၾကပေရးဥပေဒသစအရ ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားေတြ အားလးမတပတငအသစျပနလပရမာ ျဖစတအတြက၊ အလပသမားေတြအတြက ေနာကထပ အၾကပအတညးေတြ ထပျပး ၾကရေတာမာ ျဖစပါတယ။

` ထငးႏငငမာ လာအ၊ ကေမၻာဒးယား၊ ျမနမာျပညက လာတ ခန႔မနးေျခ ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမား ၃.၄ သနးရပါတယ။ ခန႔မနးေျခ ၇၀% က ျမနမာျပညကပါ။ အဒထကမ ၄၃% က အမးသမး ေရႊ႕ေျပာငး အလပ သမားေတြပါ။ ျမနမာျပညကအမးသမးေတြ ထငးနငငထက ေရႊ႕ေျပာငးျပး၊ လာေရာကအလပလပကငၾကတအေၾကာငးအရငးကေတာ သတ႔ေနတေဒသမာ ျဖစေနတ တကပြေတြ၊ ဆငးရၾကပတညးမႈဒဏေတြ၊ အသကေမြးဖ႔အလပအကငန႔ နညးလမးရားပါတာေတြေၾကာင ျဖစပါတယ။ ျမနမာႏငငမာက လငခြျခားမႈ စနစေအာကမာ အလပကရာေဖြၾကရတယ။ အမးသားအမားစကေတာ လကနကကငတကပြေတြမာ၊ မးယစေဆး၀ါးသးစြတေနရာေတြမာပါ၀ငေနၾကတာမားပါတယ။ အမေထာငမသားစတာ၀နက အမးသမးေတြအေပၚပျပး သကေရာကလာပါတယ။

ထငးႏငငထရ ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားအမးသမးမား အဓကလပၾကတလပငနးေတြကေတာ စကရလပငနး၊ပငလယအစားအစာလပငနး၊ အထည ခပစကရ၊ ေဆာကလပေရး လပငနးေတြအျပင၊ အခ႕ေတြကလညး စကပးေရးလပငနး၊ အမေဖၚလ ၀နေဆာငမႈ ေပးတလပငနးန႔၊ေျဖေဖာေရး လပငနးေတြမာ လပကငၾကပါတယ။

` ထငးနငငက အလပရငေတြ အေနန႔ သတ႔ဆမာအလပသမားနညးပါးတာေၾကာင၊အမနးခငးႏငငက အလပသမားမားက အလပခန႔ရန လလားသာလညး မ၀ါဒခမတသေတြ အေနန႔ ေရႊေျပာငး အလပသမားေတြက အမးသားလၿခေရး အတြက အႏရာယ အျဖစျမငေနၾကပါတယ။ ဒါေၾကာင ေရႊ႕ေျပာငး အလပသမားေတြက အလပၾကမးသမား မားအျဖစသာ ယာယလပကငခြငက ေပးထားတာပါ။ ၁၉၉၈ခႏစ အလပသမား ကာကြယေရးဥပေဒအရ ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားမားအားလးက တနးတအခြငအေရး၊ အကာအကြယေပးထား ေပမယ သကရာဇ ၂၅၅၁ (၂၀၀၈) ႏငငျခားသား အလပသမား အကဥပေဒမာ သာမန အလပေတြ မေပးဖ႔ တားျမစထားတာေၾကာင မအရ ဆန႔ကငေနပါတယ။ သသာ ထငရားတ ကန႔သတခကမားက အလပရင ေျပာငလျခငးကစၥျဖစပါတယ။ ေရႊ႕ေျပာငး အလပသမားမားအေနန႔ အလပရင ေသဆးျခငး၊ လပငနးအရႈးေပၚျခငး၊ ဒါမမဟတ ဖႏပအျမတ ထတလြနးေၾကာငး သကေသျပႏငမသာ အလပရငေျပာငးလ႔ရမာ ျဖစတအျပင၊ အလပရငအသစကလညး ၂ ပတအတြငးမာရာရမယလ႔ဆပါတယ။

ေရႊ႕ေျပာငး အလပသမားအမးသမးမား ေန႔စဥ ရငဆငေနရတာက လပအားခကစၥ၊ အလပခန၊ လြတ လပစြာ

ရညမနးခကအပမက ထငးႏငငအတြငးရ ေရႊ႔ေျပာငးအလပသမားအမးသမးမားအတြက လေလာကေသာလပအားခ

0100020003000400050006000

Estimated current living costs for a family of four in THB

Lowest living expenses Highest living expenses

သြားလာႏငေရး၊ မးဖြါးခြင အခြငအေရး ေတြျဖစပါတယ။ ဒါျပင ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားျဖစတာရယ၊ အမးသမးျဖစတာေတြရယအျပင လပအားခေတြက အမးသားထကနညးလြနးလပါတယ။ အထးသျဖင အမေဖာအလပသမားေတြန႔ ေဖာေျဖေရးအလပမာ အလပလပေနၾကတ အမးသမးေတြရ႕အလပေတြက အလပလ႔ မသတမတျခငးပ ျဖစပါတယ။ ျမနမာျပညမာ ေနစဥကတညးကလညး ဒလအခကအခေတြၾကရပါတယ။ အမးသမးေတြအေနန႔ ကယမသားစက ျပနျပးေထာကပခငတာေၾကာင၊ တျခားနငငေတြက ထြကသြားျပး အလပလပရတာျဖစပါတယ။ ဒလထြကျပး အလပလပဖ႔ ဆတာကလညး၊ အမးသမးေတြအေနန႔ ခကခကခခ ဆးျဖတျပး ထြကလာၾကရတာပါ။

လေလာကတ လပအား ခအတြက အမးသမး၀ါဒ ပးေပါငးပါ၀ငလႈပရားမႈအေျချပ သေတသန (Feminist Participatory Action Research)

ရာဘာျခအလပသမား

အာရ ပစဖတေဒသက အမးသမးအမားစဟာ အဆငနမ၊ လပခနညးျပး၊ စနစတကမရတ စကပးေရးလပငနး၊ အမေဖာလပငနး၊ အထညခပစကရေတြမာ အလပလပၾကတာမားပါတယ။ ဒလပငနးေတြမာလညး အမးသမးေတြက အေရးပါတ အလပသမားအခြငအေရးေတြက ပမနမေပးၾကပါဘး။ အလပသမားေတြဟာ လပအားခအနညးငယပ ရျပး၊ ေခါငးပျဖတ အျမတထတ တာကခရပါတယ။ ဒါေတြေၾကာင ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားအမးသမးမား သတ႔ဘ၀တးတကဖ႔ဘာေတြလအပျပး တးတကေအာင ေဆာငရြကရမလဆတာက သတ႔ဆက တကရကအသကၾကားခငလ႔ ဒသေတသနက ျပလပျခငးျဖစပါတယ။

မကပေဖါငေဒးရငးက အမးသမး၀ါဒ ပးေပါငးလႈပရား အေျချပသေတသနမာပါ၀ငျပး၊ ဒစမခကက အာရပစဖတ အမးသမးဥပေဒႏင ဖြ႕ျဖးေရးဖရမ (Asia Pacific Forum on Women, Law and Development) အေထာကအပန႔ ေအာငျမငေအာင လပေဆာင ပါတယ။ ဒလလပေဆာငရတ ရညရြယခကက ထငးႏငငရ ေျပာငးေရႊ႕ အမးသမး အလပသမားမား “ လေလာကတ လပအားခ” ဆတာက ဘယလနားလညသလ၊ လေလာကတလပအားခရရဖ႔ ဘယလစညးရးလပေဆာၾကမလ ဆတာကပနားလညဖ႔ျဖစပါတယ။ ၂၀၁၅-၁၀၁၆ ခႏစအတြငး ထငးႏငငေဒသအသးသးမာရၾကတ၊ က႑အမးမးမာ အလပလပၾကတ ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမား အမးသမးေတြၾကားျပလပတ အမးသမးေဆြးေႏြးပြေတြကတဆင ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားအမးသမး ၁၈၀

“ ၀ငေငြန႔ ထြကေငြ မတမႈမရပါဘး။ ရတ၀ငေငြထက လကမတလပတ စရတေတြက ပျပးမားပါတယ။ ေငြလအပတအခါမာလညး အတးန႔ သမားဆကေခးရပါတယ။ အလပရငတစဥးတညးမာပ အလပလပရတလကမတေၾကာငလညး တျခားမာ အပအလပေတြ မလပနငပါဘး။ အမက မသားစန႔ ကေလးေတြကေတာ ေငြမပ႔နငေသးပါဘး။”

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

18000

20000

အန မ ဆ း

ထးင ဘေင င င လစဥ ပ မ မပလး အအ းခငေနထးငမမႈးနႈပစစဘးနမန ေငး ခမင ငဥးပႈ

အန မ ဆ း အင မ င ဆ း

၆၀၀၀ ဘတ

စပက ပးေရးး ငးမ း

ထပး ပ ရပေ ကးေရးး ငးမ မ းအ းး း မေ ကေ ေရပ

စကရ အးရ မ း

ထပးငပ ေတ ပးရပ း ဇြငစကရ မ း

(South Thailand)

တစး၀ေြ ၁၀၀၀၀ ဘတ

၄၅၀၀ ဘတ

ေကာက လေလာကတလပအားခန႔ ပတသကျပး အသပညာေပးျခငး၊ ေတြ႔ဆေမးျမနးျခငးတ႔က ျပလပႏငခပါတယ။

လေလာကတ လပအားခဆတာ အလပသမားေတြက သတ႔ရရတလစာ၀ငေငြန႔ ဂဏသကၡာရရ ေနနငတလစာျဖစတယ။ အေျခခလအပတ အစားအစာ၊ အ၀တအစား၊ ေနရာ၊ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ၊ စေဆာငးေငြန႔ သတ႔ မသားစေတြ အနားယနငတ လေလာကတ လပအားခကဆလပါတယ။ ဒါျပင ေန႔စဥစားေသာကတအစာအဟာရေတြကလညး မသားစေတြအတြက ကယလရျပညေစတ အခကေလးခကန႔ ညမရမယ၊ အမငားခ၊ အသးအေဆာငပစၥညး၊ ကေလးေကာငးစရတန႔ စေငြေတြစလ႔ရတ လပအားလခရပါမလညး လေလာကတ လပအားခလ႔ေခၚတာျဖစပါတယ။ ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမား အမးသမးေတြအတြက လေလာကတ လပခလစာရရဖ႔ဆတာ အငမတနမ အလမးေ၀းလြနးလပါတယ။ လကေတြ႔ဘ၀မာလညး မျဖစနငၾကပါဘးလ႔ သေတသနသြားလပတ အခနမာ အမးသမးေတြက ရငဖြငၾကပါတယ။ လ၀ငမႈၾကးၾကပတမ၀ါဒန႔ အထးသျဖင သတ႔အတြက အေထာကအထား စာရြကစာတမးရရဖ႔က လပအားလစာထကပျပး အေရးၾကးတကစၥျဖစေနပါတယ။

အေထာကအထားလကမတရဖ႔ ေတြ႔ၾကရတ စနေခၚမႈမား…ရာဘာျခအလပသမား

က႑ အသးသးမာ အလပသမားရားပါးတာက ျဖညစြကဖ႕ အလပရငက အလပသမားအမးသမးေတြက လလားေပမယ၊ ထငးႏငငရ႕ ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားမ၀ါဒက ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားအမးသမးေတြက နငငေတာလျခေရးအတြက အႏရာယျဖစေစနငတအတြက အလပသမားေတြကထနးခပဖ႔ျဖစတယ။ ဒါေၾကာင ေနာကထပ၀ငလာမယ သေတြကလညး ထနးခပတအေနန႔ အေထာက

“ကမအလပလပတာ တစလက ဘတ ၃၀၀၀ န႔ ၈၀၀၀ အၾကားရပါတယ။ ေနထငခြငလကမတအတြက ဘတ ၃၀၀၀ န႔ ၆၀၀၀အၾကားေပးရတယ။ လကမတမရဘ ဒမာေနလ႔ မရဘးေလ။ သကဆငရာက လာစစလ႔ လကမတမရဘးဆရင အဖမးခရမယ။ အလပရငကလညး တာ၀နမယဘး။--- အဖမးခရတလက နယစပျပန ပ႔တယ။ ရက စစလ႔ ေငြေပးႏငသေတြကေတာ ျမနမာျပညျပနမပ႔ဘး။”

အထားလကမတန႔ေနရမယဆတာကလညး အဆငမေျပတေရႊ႕ေျပာငးအလပသမား အမးသမးမားရ႕ အေျခအေနေတြက ထညျပးမစဥးစားတာလညးျဖစ ပါတယ။ အလပသမားလကမတလပရတ လပငနးစဥကလညး ပျပးခပခယခရတယ။ ေခတအလကေစးကြကန႔လညး လကေတြ႔မကပါဘး။ ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမား မ၀ါဒက အျမေျပာငးလေနပါတယ။ အလပသမားအမးသမးေတြအေနန႔လညး၊ မတပတငရတ လပငနးက အခနကန၊ ေငြကနချပး မတပတငရဖ႔ကအၾကမၾကမ လပေနၾကရပါတယ။ လ၀ငမႈၾကးၾကပေရး မ၀ါဒက ၾကးစားျပးလကနာသညတင အလပသမား တစဥးက အလပရငတစေယာကဆမာပ အလပလပရမယ၊ တျခားအလပရာဖဆတာကလညး ခြငျပမထားပါဘး။ အလပရငတစဥးစမာပ လပရမယဆတာက သတ႔ေတြအတြက ၀ငေငြလေလာကမႈမရတအျပင၊ အလပသမားေတြက ေဘာငခတထားတ ဥပေဒလျဖစေနပါတယ။

ထငးနငငမာ အဖမးမခရဘ စတခစြာေနထငနငျပး အလပလပနငဖ႔ အလပသမားေတြအေနန႕ အေထာကအထားရရပါမယ။ အဒအေထာကအထားကလညး အလပရငက မတတမးလကတငေပးရပါမယ။ ဒလပရပေတြက ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားရ႕ဘ၀ေတြက အလပရငရ႕ အသနားခဘ၀ျဖစသြားေစပါတယ။ ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမား အမးသမးေတြအေနန႔ အလပရငကတဆင မတပတငခၾကေပမယ၊ မေကာငးတ အလပရငေတြန႔ရငဆငၾကရတ ဥပမာေတြလညးရခပါတယ။

တစခ႕အလပရငေတြက အလပသမားအတြက မတပတငတကစၥမာ အခနမေပးခငၾကပါဘး။ ပြစားေတြကတဆင လပခငးပါတယ။ ဒေတာ အလပသမားေတြက ပြစားခအတြကပါ အပေငြကနၾကရတယ။ ကနကစရတေတြက အလပရငကလပအားလစာထကေန ျဖတတာခရပါတယ။

တစခ႕အလပရငေတြက မတပတငတ ကစၥအတြက အလပသမားေတြက ကယတငတာ၀နယခငးပါတယ။ အလပသမားေတြကလညး ဘာသာစကားအခကအခ၊ ရးသြားရတအခကအခေတြေၾကာင ပြစားက ငားရပါတယ။ ပြစားခက ဘတ ၃၀၀၀ န႕ ၁၀၀၀၀ ၾကားရပါတယ။ တစခ႕ပြစားေတြကလညး စာရြကစာတမးအတလပေပးလ႔ စတမခရပါဘး။ တစခ႕ရး၀နထမးေတြကလညး မတကတ အခကအလကေတြ ေပးတတပါတယ။ ပဂၢလေရး အခကအလကေတြ မတရင၊ အလပရငနာမညမနကနမႈမရရင၊ အလပေနရာမမနရင၊ အလပအမးအစားမမနရင အလပသမားေတြကအေရးယျခငးကခရပါတယ။

တစခ႕အလပရငေတြက သတ႔ကယတင လပငနးမတပတငမထားထာရပါတယ။ အဒအလပရငမာ အလပလပတ အလပသမားေတြက တရားမ၀ငသေတြျဖစျပး၊ အဖမးခရနငျပး၊ ဒဏေငြအခခရနငသလ၊ ေထာငဒဏလညး ကခနငတအျပင၊ ျပနပ႔ျခငးခရပါတယ။

အျမတမးေျပာငးလေနတ ထငးနငငရ႕ အလပသမားမ၀ါဒေၾကာင အလပသမားေတြကလညး နစတငး မတပတင အမးအစားအသစေတြ အတြက ေလာကထားရပါတယ။ လြနခတ အႏစ ၂၀ အတြငး အလပသမားေတြလပရတ မတပတငအၾကမေပါငး ၃၀ ေလာကရခပါျပ။ အလပသမားလကမတအသစ ေျပာငးလပရတငး အျမတမးကနကစရတေတြရခပါတယ။ ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမား လကမတေလာကရတ အခနကတေတာငးလြနး၊ ရႈပေထြးလြနးလ႔ အလပသမားန႔အလပရငေတြက အခနမ လကလပဖ႔က ငမတနခကခလပါတယ။ အလပသမားေတြလကမတျမနျမနလပဖ႔ ဖအားေတြေပးတာေၾကာင၊ ပြစားခေတြ ေငြပေပးရျပး၊ ေငြေၾကးမလေလာကတသေတြအတြက အတးန႔ေခးရလ႔ အေၾကြးသစေတြပမားလာရပါတယ။

ေရႊ႕ေျပာငး အလပသမားအမးသမးမားအတြက အလပသမားကာကြယေရး ဥပေဒ အားနညးျခငး

အမးသမးစကရအလပသမား

“ အလပခနက နနက ၈ နာရကေန ညေန ၅ နာရအထ၊ အခနပက ည ၆နာရကေန ၉ နာရ အထ၊-- ရတာက တလ ဘတ၂၀၀၀။ ကမက ကယ၀နန႔ ဆေတာ အခနပ မဆငးႏငဘး၊ အလပရငက အေထာကအထား လကမတအတြက လစာျဖတမယဆရင ကမတလ ဘတ ၁၀၀၀ ပရေတာမယ။ ဒအမက ကမတ႔ငါးထားတယ။ တလ ဘတ ၁၃၀၀ ဘတေပးရတယ။ အသးစရတကပါေသးတယ။”

ထငးႏငငရ အလပသမားကာကြယေရးဥပေဒက အေကာငအထညေဖၚရာမာ အားနညးတ အတြက လေလာကတ

“ လစဥ ကမရ႕လပခလစာက ကမရ႕ဘဏစာရငးထ ထညေပးေစခငတယ။ တစလက ဘယ ေလာကေပးတယ ဆတာကလညး သခငပါတယ။”

လပခလစာ ရဖ႔ အလမးေ၀းလြနးေနတယ။ လကေတြ႕မာ ေရႊ႕ေျပာငး အလပသမားအမးသမးရတ လပအားခက အမးသားရတလပအားခထကပျပးနညးပါတယ။ အလပလပတာခငးတ၊ အလပလပတအခနခငးတေပမယ၊ အမးသမးမားက လပခေလာေပးၾကတယ။ သတမတထားတ အနမဆး လပအားလစာထကလညးေလာပါတယ။ အနမဆးလပအားလစာက တစေန႔ဘတ ၃၀၀ (၉ ေဒၚလာ) ျဖစျပး၊ ၁၉၉၈ခႏစ အလပသမားကာကြယေရး ဥပေဒမာ အလပသမားတငးက သတမတထားတ အနမဆးလပအားလစာျဖစပါတယ။ မ၀ါဒက ခြျခားမႈမရေသာလညး၊ ဥပေဒကငသးတေနရာမာ အားနညးမႈရပါတယ။ အလပရငက ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားအမးသမးမားအေပၚမာ ပျပး အျမတထတၾကတယ။ တစေန႔က ၈ နာရအလပခနသတမတထားေသာလညး အခနပခငးျပး၊ လပအားလစာကလညး သတမတခနေကာမ ေပးတာေတြလညးရပါတယ။ တစခ႕အလပသမားအမးသမးေတြဆရင လေပါငးမားစြာ လစာမရတာလ ရပါတယ။ အလလပရပေတြက အလပသမားကာကြယေရးဥပေဒက ခးေဖာကတာျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာငေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားအမးသမးမားအေနျဖင အေထာကအထား လကမတေတြက စြန႔ျပး အလပအသစရာဖ႔ လအပပါေတာတယ။ အလပရငက အလပသမားေတြက လပအားလစာေလာေပးတယ ဆတာက သကေသျပဖ႔ ခကခပါတယ။ အလပသမားေတြက စာခပမာ လကမတထးစဥက အေျခခလပအားလစာေပးေၾကာငး အတငးလကမတထးခငးပါတယ။ ေငြေပးစာရငးမာလညး လပခအျပညအေဖၚျပထားတယၾကပါတယ။

ေရႊ႕ေျပာငး အလပသမားအမးသမး မားလညး ထငးအလပသမားေတြလ အလပသမားကာကြယ ေရး ဥပေဒရ႕ အကးက ခစားႏငပါတယ။ ဒါေပမ ေရႊ႕ေျပာငး အလပသမားအမးသမးေတြ အမားဆးအလပလပတ က႑ေတြျဖစတ ( စကပးေရး၊ ငါးဖမး- ပငလယစာထတလပေရးလပငနး၊ အမအက၊ လငလပသား) တ႔ကအလပသမားဥပေဒထ မာ မပါဘး။ဒအလပေတြက ပမနအလပမဟတပ ရာသေပၚ အလပေတြအျဖစ၊ အလပသ မား ကာကြယေရး ဥပေဒမာ ခၽြငးခက အျဖစထားတအျပင၊ အနမဆး လပခလစာ၊ အလပခန၊ လမႈေရးေစာငေရာကမႈ၊ နားရက စတအခြငအေရးေတြြကလညး မခစားရတအလပသမားေတြရေနတနးပါပ။

အေထာကအထားလကမတရတအလပသမားအမးသမးေတြအတြက၊ ပမနသတမတထားတ လပငနးေတြျဖစတစကရ၊ အလပရေတြမာ အလပလပတယဆရင လမႈေရးေစာငေရာကမႈ၊ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ တ႔ ရဖ႔အတြကေလာကထားနငပါတယ။ ဒါေပမယ ေရႊ႕ေျပာငး အလပသမားအမးသမး မားအတြက ကနမားေရး ေစာငေရာကမႈ မရႏငတ အေၾကာငးေတြလညး အမားႀကး ရပါတယ။ တစခ႕ေသာအလပသမားေတြက၊ တရား၀ငအေထာကအထားေတြ အကနရေပမယ အလပရငက ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ အတြက လစဥေၾကးေပးသြငးထားျခငးမရရငလညး ခစားခြငမရႏငပါဘး။ အလပသမားမားက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈလပေပးဖ႔ ေငြေပးထားေပမယ၊ ပြစားမားက မလပေပးတာေတြလ ရတာေၾကာင အလပသမားမားက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈလတအခါမာ မရၾကလ႔၊ သတ႔ေတြအတြက လမႈေရးလျခမႈမရၾကပါဘး။ အလပသမားမားက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈအတြက ေငြေပးသြငးေသာလညး အလပရငမားနင၊ ပြစားမားရ႕လမလညမႈမားေၾကာင၊ ကနးမာေရးအတြက အမနတစကယလအပလာေသာအခါတြင၊ အလပသမားမားက သတ႔ကယပငေငြမားျဖင ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈကခယရၾကပါတယ။

လမႈဖလေရးအတြက မတပတငထားတ အလပသမားအမးသမးမားက လမႈဖလေရးထည၀ငျပး ၆ လၾကာလင၊ မးဖြားခြငက ခစားႏငပါတယ။ ဒါျပင ကေလးအတြကလ အေထာကအပရပါတယ။ ဒါေပမယလညး ဒအခြငအေရးက ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားအမးသမးမားခစားရတာ နညးပါတယ။ ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားအမးသမးတစဥး၊ ကယ၀နရျပဆရငအလပရငက သတ႔အေပၚမာ ၀နထတ၀နပးမျဖစေစခငလ႔ နညးလမးအမးမးျဖင၊ အမးသမးမားကလပငနးခြငမ နားခငးပါတယ။ ဒါေၾကာင အမးသမးမားအေနျဖင မးဖြားျပးမ လပငနးခြငက အသစကေနျပနစ၀ငရပါတယ။ တစခ႕အမးသမးမားကလညး အလပလကမျဖစမာစးတအတြက အႏရယျဖစျပး၊ လျခမႈမရတနညးလမးေတြန႔ကယ၀နက ဖကခၾကတယ။

တစခ႕ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားအမးသမးမားဟာ ဘ၀အခကအခေတြက ေကာလႊားျပး အဆငေျပေနၾကေပမယ၊ အမားစကေတာ သတ႔ရတ လပခလစာ အနညးငယေလးန ေန႔စဥအသး စရတအတြကေတာင ေလာကငမႈမရၾကပါဘး။

စေဆာငးေငြဆတာလး၀က မရၾကတာပါ။ အမးသမးမားက အမးသားမားထကလပအားလစာနညးေပမယ မသားစတာ၀နမားက အမးသားမားနညးတ တနးတတာ၀နယရပါတယ။ ဒါေတြကၾကညျခငးအားျဖင၊ အလပသမားအမးသမးမားဟာ သတ႔အတြက

အဟာရရတအစားအစာေတြစားျပး၊ သတ႔သကေတာငသကတာေနႏငဖ႔ထက မသားစအတြကပျပးေခြတာ ၾကတာကေတြ႔ျမငရပါတယ။ အလပသမားအမးသမးမားစကေတာ မသားစမာ လငေရာ မယားပါ ၀ငေငြရာႏငရင ပျပးအဆငေျပတယလ႔ဆပါတယ။ မသားစအေရး၊ သားသမးအေရးေတြန႔ တစေယာကတညး၀ငေငြန႔ဆရင ဘယလမ လေလာကမႈမရပါဘး။

ေျပာငးလေနတမ၀ါဒ

၂၀၁၇ ခ ဂၽြနလ အေမရကနမာ လကနကးမႈ အစရငခစာ ထြကလာၿပးေနာက ထငးႏငငက ေစာငၾကညရမည ႏငင အဆင ၂ အျဖစ ႏစႏစဆကတက သတမတထားပါတယ။ ဒါက စးပြါးေရး ဒဏခတ ပတဆ႔မႈ အထျဖစလာႏငတယ။ ထငးအစးရက ႏငငျခားသားအလပသမားေတြကႀကးၾကပေရးအတြက သာသနာသကရာဇ ၂၅၆၀ (၂၀၁၇)မာ ဥပေဒက ထတျပနလကတယ။ ဥပေဒက အေထာကအထားမရတ အလပသမားေတြက ငါးတ အလပသမားေတြက အျပစေပးဖ႔၊ စနစတက မတပမတငထားတ ေရႊ႕ေျပာငး အလပသမားမားက ျပနျပး မတပတငလပဖ႔ အမန႔ ထတျပနတယ။ အေရးယရမႈက အလပရငကျဖစျပး၊ မတပတငမရတ အလပသမား တေယာကက အလပခငးရင ဒဏေငြ - ဘတ ၄၀၀၀၀၀ မ ၈၀၀၀၀၀ ၊ ျပညစတ မတပတငမရသ ေရႊ႕ေျပာငး အလပသမားအတြက ဒဏေငြ ဘတ ၁၀၀၀၀၀ န႔ ေထာငဒဏ ၅ ႏစပါခမယလ႔ ဆတယ။

အကးသကေရာကမႈကေတာ အလပရငက အလပသမားေတြက အလပ ထတပစတာပါဘ။ အလပသမား အမားစက လပခလစာေတြမရပ နယစပကျပနၾကရပါတယ။ ခန႔မနးေျခအရ ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမား ၆၀၀၀၀

ငါးေရႊးလပငနးအလပသမ- “ ကမရတ လစာဘတ ၅၈၀၀ က အခနးခ၊ အသးစရတ၊ အစားအစာန႔ လမႈေရး

အတြကဘရပါတယ။ မနးမျဖစေတာ အစားအေသာကေတြကေခြတာျပးစားပါတယ။ တစခါတစေလလ ငါးရယ၊ ဟငးသးဟငးရြကေတြရယ ဒါေတြပစားပါတယ။ တျခားအခနပငးအပအလပေလးလ ၾကရငၾကသလ ၀ငလပတအတြက ဘာသာေရးန႔လမႈေရးေတြမာ အနညလဒါနးႏငပါတယ။

စကပးေရးအလပသမ- “ အရငက ကမေယာကားန႔ ေကာကစကေတာ တေန႔က ဘတ

၁၅၀စ ရတယ၊ အဒါလညးေန႔စဥစားဖ႔ထမငးစရတအတြကေလာကပရတယ။ ကေလးအသးစရတ၊ေကာငးကားခ၊ မန႔ဖး၊ ကနးမာေရးစရတေတြအတြကန႔ မသားအသးစရတေတြအတြကေတာ မေလာကပါဘး”

ထငးႏငငေတာငပငးက ရာဘာျခအလပသမ-“ အခ ကမတ႔မာ ယာယ

ပတစပဒ ရတယ။ အသးျပလ႔ရတနးပါပ။ ဒါေပမ ပနးေရာင ကဒျပားန႔ လ ရ မ ယ လ ႔ ဆ လာ ျ ပ န တ ယ ။ ပနးေရာငကဒကလပခက ဘတ ၇၈၀၀၊ အလပရငက ပနးေရာငကဒလပမယကစၥေရာ၊ က န က ေ င ြေ တ ြ အ တ ြ ကေ ရာ ကညတာမရတအျပင ပြစား န႔လပခငးပါတယ။ ပ နးေ ရာ င က ဒ လ ပ ျ ပး မ ၾ ကာ ခ င မ ာ ပ၊ အလပသမားသကေသခကဒျပား(CI) လပဖ႔ေျပာလာျပနတယ။ CI လပျပး ၁၅ ရကအတြငးမာ အလပလပခြငကလညးေလာကရမယ၊ ၁၅ ရကအတြငးမ အလပလပခြင မေလာကႏငရင အဒ CI ကဒကလညး အသးမ၀ငေတာပါဘး။ အ လ ပ လ ပ ခ ြ င လ က မ တ ရ ဖ ႔ က အလပရငဆက အေထာကအထားစာရြက လတယ။ အလပရငကလညးမရငး အ ေထာက အထားစာရြက က မေပးဘး၊ မတကဘေပးေတာ ကမ အခေမာေနၿပ၊ တနလၤာေန႔မာ ပြစားန႔ ဆကရ မလား မေသခာဘး၊ အလပလပခြင အတြက ကယဘာသာလပရင ဘတ ၁၀၀ ပကမယ၊ ပြစားန႔ လပေတာ ဘတ ၂၅၀၀။”

ေလာကက နယစပက ျပနရပါတယ။ ထငး၀နၾကးခပကေတာ အလပသမားေတြ ျပနသြားတ ကစၥန႔ ပတသကျပး၊ အေလးထားတာမရပါဘး။ မၾကာခင အလပသမားေတြ ျပနလာၾကမာပလ႔ ေျပာခပါေသးတယ။ အလပရငေတြက ဖအားေပးလ႔ အလပသမားမတပတငေလာကလႊာတငရကက အစးရက ရကေပါငး ၁၈၀ ဆငးငထားလကပါတယ။ အစးရေၾကျငာခကထတျပး မၾကာခငမာပ အလပရငေတြက အလပသမားအသစေတြအတြက မတပတငအသစလပဖ႔ အခန ႏစပတေပးလကပါတယ။ အဒါန႔တစဆကတညးမာပ အလပသမားသကေသခ အေထာကအထား CI လပလညးဥပေဒထပမထြကလာခပါတယ။ ထငးနငငက ျပနလာဖ႔ အျခားနညးလမးကေတာ၊ နယစပျဖတေကာႏငငကးလကမတ ပတစပဒလပျပး၊ တရား၀ငလမးေၾကာင အတငး MOU န႔ ျပနလာတာပျဖစပါတယ။ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလမာ ထငးအစးရက အလပသမား မတပတငျခငးလပငနးန႔ ေနာကတဆငအတြက ကနကမယ ေငြပမာဏက ေၾကျငာမာ ျဖစပါတယ။ ေတာ၀ငအမန႔မာက ေရႊ႕ေျပာငး အလပ သမားမားရ႕ အေထာကအထားေတြက ထနးခပထားတ အလပသမားေတြႏင အလပရင ေျပာငးလမႈ တးပြါး လာတာေတြက အျပစေပးမယ ဆတ ေကာငးကြကေတြ ရေပမ တကယလပဖ႔ေတာ လလမမယ။

ေတာ၀ငအမန႔က လကေတြ႕ ေကာငအထညေဖၚႏငရငေတာင ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားအမးသမး မားရ႕ ဘ၀ေတြ တးတကလာတာက ျမငရဖ႔ မလြယကႏငေသးပါဘး။မတပတငဖ႔ လအပတ လပငနးကရေနတနးပါဘ၊ သတမတထားတ စနစန႔ လြေခာသြားရင အဖမးခရဖ႔၊ ျပနပ႔ခရဖ႔ အႏရာယ လညးရေနတနးပါ။ ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားအမးသမး လအပေနတာက အလပသမား ဥပေဒကအေကာငးဆး အေကာငအထညေဖၚေပးဖ႔ပျဖစပါတယ။ အလပသမားန႔ အလပရငေတြက တနးတၾကးၾကပႏငတ မတတမးျဖစစဥေတြအတြကရယ၊ ျမနမာႏငငသားမတပတင မရေသးတ ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားမားကစၥလညထညသြငးစဥးစားေပးရနလအပပါတယ။ တစခ႕အလပသမားေတြက ျမနမာစစတပကစစဆငတနး ေျပးလႊားခရေတာ မတပတငေတြေပာကတာ၊ ပကတာရၾကျပး၊ အခ႕ကလညး ထငးႏငငမာေမြးတာရယ၊ ထငးႏငငမာ ေနလာတာၾကာတာရယေၾကာင သတ႔ေတြအတြက မတပတငရဖ႔ နညးလမးလညးခထမရေသးပါဘး။

……. အၾကျပခကမား …..

မကပေဖါငေဒးရငးက ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားအမးသမးမားက လေလာကတ လပခလစာအေၾကာငး အသပညာေပး၊ ေမးျမနးျခငးမားျပလပတအခါ အမားစေသာ အမးသမးမားက အစးရက သတမတထားတ အနမဆးလပအားလခေတာင သတ႔မရၾကပါဘး။ အစးရကလညး မတပတငမ၀ါဒေတြ အျမေျပာငးေနေတာ သတ႔လျခေရးအတြက မျမတမးစးရမေနၾကရပါတယ။ ဘ၀ရ႕ အႏစသာရ ေပာရႊငမႈဆတာဘာမ မရသလ၊ ဘ၀ရ႕ အမမကေတြက လကျပးအေကာငအထညေဖၚရမယအစား၊ အေၾကြးသသရာထမာပရနးကနေနရျပး၊ ေနာကထပ ထြကလာမယ လ၀ငမႈၾကးၾကပေရးဥပေဒအတြက ဘယေလာကကနကအးမလ၊ ေနာကထပလပရမယ အလပသမားကဒအတြက ဘယေလာကေပးရအးမလဆတာပ စတထမာ တနလႈပေနၾကရပါတယ။

မ၀ါဒခမတတ သေတြက သေစခငတာက“ ဖြ႕ၿဖးေရး အတြက ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားအမးသမး ေတြက ပစပယလ႔မရဘး။ ဘာေၾကာင ကမတ႔ ခြနအားန႔ ကညတာက တနဖးမထားတာလ၊ လကလႈပမ ပါးစပလႈပရတ ဘ၀ေတြက ဘာေၾကာင ၾကပတညးေအာငလပတာလ။ ကမတ႔ စြမးအားန႔ ဇြန႔ ဒတငးျပည ခမးသာေအာင၊ ေအးခမးေအာငလပေပးႏငပါတယ ဘာေၾကာင ကမတ႔ က မတရားတ မ၀ဒ ေတြန႔ ေသြးစတအျမတထတခငတာလ။ ကမတ႔ ရြကထားရတ ၀နထပေတြအတြက ကမတ႔ မေကနပဘး။ ထငးန႔ ျမနမာ ႏစႏငငအစးရက ေအာကပါ အခကမားေဆာငရြကေပးဖ႔ အႀကျပ လကပါတယ။”

(၁).အမးသမးမားအားလးက တနဖးထားျပး၊ ထငးန႔ ျမနမာ ႏစႏငင စးပြားေရး ဖြ႕ျဖးတးတကဖ႔အတြက အမးသမးမားရ႕ ပးေပါငးပါ၀ငမႈက အသအမတျပပါ၊ အမးသမးမားရ႕အခြငအေရးကေလးစားပါ…..

မအရ အမးသမးန႔ အမးသား လပအားခ ခြျခားသတမတထားတာက ပယဖကေပးရနႏင အလပခနတ အလပတရင လပအားလခ တနးတေပးရန…..

ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားအမးသမးတ႔ရ႕အလပက အသအမတျပျပး၊ အလပသမားန႔ လမႈေရးကာကြယေစာငေရာကမႈအျပညေပးရန…..

ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားအမးသမးမားအတြက မးဖြားခြင အျပညအ၀ေပးရန…..ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားအမးသမးမားရ႕ မခသေတြက မတပတငခြငျပရန…..

“ အလပသမားမတပတငေၾကးန႔ အလပသမားကဒေတြအတြက ကနကစရတ ဘယေလာကရသလဆတာက

Published by the Asia Pacific Forum on Women, Law and Development. 2017. For more information about our Feminist Participatory Action Research, please visit www.apwld.org

တစေန႔လပအားခန႔ အခနပခ ကလညးသခငပါတယ။ အလပသမားဥပေဒေတြက ကမတ႔ သသလ၊ အလပရငေတြကလညး အသေပးေစခငပါတယ»

(၂). အလပရငမားရ႕အလပသမားမားအေပၚ အျမတထတမႈက တားဆးဖ႔ နစႏငငအစးရက ေအာကပါအခကေတြက လပေပးရန…..

သရးေတြမာ အမးသမးေကာငစစ၀နခန႔ထားေပးရန၊ ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမား အသငးအ၀ငးန႔ ဆကစပမႈအပါအ၀င အခကအလကအျပညအစက ေပးထားရနႏင ေကာငစစ၀နတာ၀နေပးျပး တစခါတညးမတပတင၀နေဆာငမႈကလညးေပးရန…..

ဖႏပျပး အျမတထတခရတ ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားမားအတြက အလြယတကဆကသြယ လ႔ရနငမယ ေနရာေတြရေအာငစမေပးရန…..

“ အလပလပၿပး လပခမရတာ၊ လပခေလာေပးတာက တငခငပါတယ။ အလပသမားကာကြယေရးရး က ၀နထမးေတြ၊ လပခဌါနက၀နထမးေတြက ဖနး၊ ဗကဘာ၊ ေဖစဘတ၊ အးေမးလ ဒါမ မဟတ တျခားနညးလမးေတြန႔ တငၾကားလ႔ရေအာငစစဥေပးရန”

(၃). အလပသမားမတပတငတလပငနးေတြမာရေနတ အကငပကခစားမႈေတြက ႏစႏငင အစးရက ကငတြယေျဖရငးဖ႔လပါတယ။

အလပသမားမတပတငတ လပငနးစဥေတြမာ ပြစားေတြပါ၀ငခြငနင အကအညအေထာကအပ လအပပါတယ။ သ႔ေသာလညး လစေဆာငးျပး အျမတမထတရန…..

လာဒစားသမားက ေဖၚထတေပးတသေတြအတြက အကာအကြယေပးရန…..

မတပတငလပငနးမာ လာဒစားတ အစးရအရာရေတြက ေဖၚထတျပး ထေရာကစြာ အေရးယေပးရန…..

ပဇြနစကရအလပသမား“ ပတစပဒ လပရမယလ႔ ေၾကျငာေတာ အလပရငက ပတစပဒလပဖ႔ ကနကေငြ ဘတ ၆၅၀၀က အရငစကထားေပးပါတယ။ ျပးမ လပအားလစာထက တစလက ဘတ ၂၀၀ ျဖတပါတယ။ အလပလပခြင လကမတကေတာ ကယဖာသာကပ ပြစားန႔လပရပါတယ။”

(၄). အလပသမားမတပတငလပငနက အလပသမားေတြ နားလညျပးလြယကေအာင ေဆာငရြကေပးႏငရန၊ ႏစႏငငအစးရက ပးေပါငးေဆာငရြကဖ႔လပါတယ။

ႏစႏငငအစးရပးေပါငးျပး၊ အလပသမားမတပတငျခငး ရငးလငးမႈရေအာငလပေဆာငေပးရန၊ ႏငငသားသကေသခလကမတရဖ႔ အခနကာလ တးခ႕ျပး အျမတမးဖြငလစထားေပးျပး ေရရညတညတတမ၀ါဒရရန…..

အေထာကအထားလကမတအတြက လပငနးအဆငဆင၊ သတမတခန၊ ၀နေဆာငမႈ၊ အလပသမားတာ၀န၀တရားႏင ကနကေငြတ႔က တငးရငးသားဘာသာစကားျဖင ေဖၚျပေပးရန….

“ ကမတ႔က ရးရငးၿပး ေငြသကသာမယ ခငမာတ မတပတငက လခငတယ။ ဒါက အလပရငေတြကလညး ကညရာေရာကပါတယ။”

(၅). ႏစႏငငအစးရက အလပသမားေစးကြက လအပခကအရ၊ ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားစေဆာငးေရးမက ျပနည႔ဖလအပသည…..

လပငနးလအပသညေနရာ ကြမးကငသညအလပသမားႏင အရညအခငးလအပသည အလပသမားတငးက လြပလပစြာနယစပျဖတေကာခြငျပရန…..

အလပသမားနင သငေလာေသာ မတပတငစနစအသစလပေပးရန၊ ေရႊ႕ေျပာငးအလပသမားမား ကယတငမတပတငႏငရနႏင အလပရငတစဥးထကမက အျခားအလပရငက အလြယတကေျပာငးနငရန…..

နစႏငငအစးရပးေပါငးျပး အမေဖာအလပသမားမားအတြက စခနမတ အလပသမားကာကြယေရးရဖ႔၊ MOU စာခပေတြက ျပနလညညႏႈငးေပးရန…..

“ဥပေဒအရ အလပရငက အလပသမားက လပခလစာ ေပးဖ႔ ပကကြကရင၊ သကဆငရာ အာဏာပငမားက ခကခငး အေရးယေပးရန၊ အၾကမၾကမ ဥပေဒခးေဖာကတ အလပရငမားက အလပသမားငါးရမးခြင ပတပငရန”

MAP Foundation63/30 Umong Soi 4, T. Suthep, A. Muang, Chiangmai 50200, Thailand Tel: +66 53 328 134 Email: map@mapfoundationcm.org