บทท 1 แนวคดเกยวกบสารสนเทศ 1

บทท 1

แนวคดเกยวกบสารสนเทศ

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

เมอนกศกษาไดศกษาเนอหาบทท 1 แลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายความหมายของสารสนเทศ

2. ระบกระบวนการจากขอมลมาเปนสารสนเทศ

3. บอกความส าคญของสารสนเทศ

4. จ าแนกประเภทของสารสนเทศ

5. ระบลกษณะทดของสารสนเทศ

6. อธบายค าศพทได 10 ค า

บทท 1 แนวคดเกยวกบสารสนเทศ 2

บทท 1

แนวคดเกยวกบสารสนเทศ

ในยคปจจบนเกดการใชค าวาสารสนเทศกนอยางแพรหลาย ซงมทงค าทใหความหมาย

เหมอนกนและค าทมความหมายสมพนธกน เชน ค าวา ขอมล ขาวสาร ความร ประสบการณ

ขอเทจจรง สารนเทศ ทไดรบการถายทอดจากอดตมาสปจจบน โดยการบอกเลา จดเกบ บนทก

เรองราวประสบการณตาง ๆ ออกมาในรปของสอสงพมพ สอโสตทศนวสด และสออเลกทรอนกส โดย

ขอมลทจดเกบและบนทกดงกลาว เรยกวา “สารสนเทศ” การท าความเขาใจในความหมาย

กระบวนการจากขอมลมาเปนสารสนเทศ ความส าคญ ประเภทของสารสนเทศ ลกษณะทดของ

สารสนเทศ ตลอดจนมความรเกยวกบค าศพททควรร นบเปนความรพนฐานส าคญอนจะน าไปสการ

เรยนรในศตวรรษท 21

ความหมายของสารสนเทศ

ค าวา สารสนเทศ (Information) ประกอบดวยค าสองค า คอ สาร และสนเทศ ค าวาสาร

หมายถง แกนสาร เนอหา หรอสวนส าคญ สนเทศ หมายถง ขาวสาร ค าสง เมอรวมกนแลว

สารสนเทศ จงหมายถง “เนอหาทเปนขอมล ขาวสาร ขอเทจจรง สงซงชวยในการตดสนใจ” และ

หลายตอหลายครงค าวาสารสนเทศ ถกใชแทนทหรอใชในความหมายเดยวกบค าวา ขอมล (Data)

ความร (Knowledge) และการสอสาร (Communication) ซงชใหเหนถงความหลากหลายในเชง

ความหมายของค าวา สารสนเทศ

นอกจากนนกวชาการหลายทาน ไดใหความหมายค าวา สารสนเทศ ไวดงน

นวรตน เดชพมล (2554 : 3) สรปวา สารสนเทศคอขอมล ขาวสาร ความคดเหนหรอ

ประสบการณในรปแบบตาง ๆ ทผานกระบวนการประมวลผล และบนทกไวอยางเปนระบบตามหลก

วชาการในสอประเภทตาง ๆ

พมลพรรณ ประเสรฐวงษ เรพเพอร และคณะ (2556 : 5) กลาววา สารสนเทศ เปน

ความนกคดขอเทจจรง รวมถงงานสรางสรรคทางจตใจทบนทกไวบนสอหรอวสดสารสนเทศในรปแบบ

ใดรปแบบหนง

บทท 1 แนวคดเกยวกบสารสนเทศ 3

สมศกด ศรบรสทธสกล (2556 : 1-6) สารสนเทศ คอ ขอมลทผานกระบวนการวเคราะห

แลวน าไปใชประโยชนในการปฏบตงาน

McLeod และ Schell (2007 : 20) กลาววา สารสนเทศ คอ ขอมล ขาวสาร รปแบบ

ตาง ๆ ทมการบนทก ประมวลผลหรอด าเนนการดวยวธใด ๆ เพอเพมคณคาและสามารถน าไป

เผยแพรและใชประโยชนในสวนบคคลและสงคมได

สรป ค าวา สารสนเทศ หมายถง ขอมลขาวสาร ความร เรองราว ขอเทจจรง ทด าเนนการ

รวบรวมผานการบนทกและประมวลผลบนสอ และสามารถน าไปเผยแพรในรปแบบของสอตพมพ สอ

ไมตพมพ และสออเลกทรอนกสตาง ๆ ใหเกดประโยชนในการปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ

กระบวนการจากขอมลมาเปนสารสนเทศ

มขนตอนกระบวนการจากขอมลมาเปนสารสนเทศ ดงน

ความส าคญของสารสนเทศ

สารสนเทศเปนเครองมอทางปญญาทท าใหมนษยด ารงชวตอยได สารสนเทศจงม

ความส าคญทงตอบคคล องคการ เศรษฐกจ การศกษา การเมองและการปกครอง และสงคม (มาล

ล าสกล. 2551 : 14)

การรวบรวม

(Capturing)

การตรวจสอบ

(Verification)

การจ าแนก

(Classification)

การสรป

(Summarizing)

การค านวณ

(Calculating)

การจดเรยงล าดบ

(Sorting)

การเรยกใช

(Retriving)

การจดเกบ

(Storing)

การเผยแพร

(Disseminating)

บทท 1 แนวคดเกยวกบสารสนเทศ 4

1. ความส าคญของสารสนเทศตอบคคลและองคการ

สารสนเทศมความเกยวของกบทก ๆ เรองในชวตประจ าวน ไมวาจะเปนการศกษา

การประกอบอาชพ การด ารงชพ สารสนเทศมบทบาทตอมนษยมากเกนกวาทมนษยตระหนกถง

ความส าเรจทางดานการแพทย วทยาศาสตรเทคโนโลย การศกษา อตสาหกรรม ฯลฯ เกดได

เพราะน าสารสนเทศมาใชประโยชนทงสน สารสนเทศทถกตอง ทนสมย และเชอถอได เหมาะแก

ความสามารถของผใชในการน าไปใชงานจงเปนสงจ าเปนส าหรบผอยในสงคมปจจบน แตการเขาถง

สารสนเทศดจะเปนปญหาส าคญ ดงทพบวา ชมชนบางกลมรวยสารสนเทศ ขณะทบางกลมขาด

แคลนสารสนเทศ เขาถงสารสนเทศดวยความยากล าบากหรอสารสนเทศทม ไม เหมาะกบ

ความตองการ ความรและความสามารถของตน (ประภาวด สบสนธ. 2543 : 8)

ในดานการปฏบตงานและในการจดการ ประกอบดวยกจกรรมหลายประการ เชน

การวางแผน การแกปญหา และการตดสนใจ สารสนเทศทถกตองกลาวไดวาเปนองคประกอบ

ส าคญส าหรบการแกปญหา การตดสนใจ และการปฏบตงานในขนตอมาอยางมคณภาพ

การตดสนใจจงเปนกระบวนการทซบซอนและแปรเปลยน การตดสนใจทม

ประสทธภาพ คอ การตดสนใจทถกตอง ผตดสนใจจงตองการสารสนเทศทถกตอง ดงท Jackson

(1980 : 24) ชวาการแกไขปญหาและการตดสนใจทถกตองตองอาศยสารสนเทศ นนคอ ขอเทจจรง

และความร ผนวกดวยประสบการณตามดวยการวเคราะหเปรยบเทยบและการพจารณาตดสน ซง

จะน าไปส การตดสนใจตอไป ดงภาพท 1.1

ตระหนกถงปญหา

สารสนเทศ

ภายในองคการ

ตระหนกถงปญหา

สารสนเทศ

ภายนอกองคการ

ขอเทจจรง

ความร

ประสบการณ

การวเคราะห

การตดสนใจ

การตดสนใจ

บทท 1 แนวคดเกยวกบสารสนเทศ 5

ภาพท 1.1 การตดสนใจ

ทมา : Jackson (1980 : 24).

2. ความส าคญของสารสนเทศตอเศรษฐกจ

เศรษฐกจในยคสงคมขาวสารตองพงสารสนเทศเรยกไดวาระบบเศรษฐกจเปลยนจาก

รากฐานระบบอตสาหกรรมเปนยคเศรษฐกจสารสนเทศ หมายถง การท าธรกจลงทนประกอบการ

ตาง ๆ ผลงทนจ าเปนตองแสวงหาสารสนเทศทงเกยวกบวตถดบ แรงงาน เงนทน วธการผลต วธ

จดเกบสนคา จดสงและสงออก ตลอดกระบวนการการลงทน ผลงทนจ าเปนตองหาสารสนเทศ

ประกอบการวางแผนด าเนนการซงไมใชสงทไดเปลา สารสนเทศเปนสงทมคาราคา ตองเสยคาใชจาย

เทากบการลงทนทางธรกจ มคาใชจายในสวนสารสนเทศดวย ซงเปนสวนของการลงทน ทไดผลคมคา

3. ความส าคญของสารสนเทศตอการศกษา

สารสนเทศเปนเครองมอส าคญในการจดกจกรรมการเรยนการสอนตงแตระดบชน

ปฐมวยจนกระทงระดบอดมศกษา รวมถงการศกษาคนควางานวชาการและงานวจยตาง ๆ สวนหนง

ขนอยกบแหลงทรพยากรสารสนเทศและการสนบสนนใหการศกษาคนควาและวจย จดหาและบรการ

ทรพยากรสารสนเทศเพอรองรบการเรยนการสอนใหเหมาะสมและสอดคลองกบหลกสตร การเรยน

การสอนจงสงเสรมใหเกดการน าไปใชไดอยางมประสทธภาพ

4. ความส าคญของสารสนเทศตอการเมองและการปกครอง

การใหประชาชนไดรบสารสนเทศชวยพฒนาประเทศใหเจรญกาวหนา โดยเฉพาะ

สารสนเทศเกยวกบการเมองและการปกครอง ประชาชนในประเทศมเสรภาพในการไดรบร

สารสนเทศ ขาวสารขอมล จะท าใหประชาชนเขาใจในระบบการปกครอง การใชสทธ และการมสวน

รวมทางการเมอง

5. ความส าคญของสารสนเทศตอสงคม

สารสนเทศมความส าคญและจ าเปนในกระบวนการหลอหลอมสงคม รวมทงทางดาน

วชาการความรและวชาชพ สารสนเทศจ าเปนตอการด าเนนชวตและการสรางสรรคแตละสงคมให

พฒนากาวหนา รวมถงการตดสนใจของประชาชนอนเปนพนฐานของสงคม แตการเขาถงสารสนเทศท

ตองการเพอการปกครองสงคมทมประสทธภาพมปญหาหลายประการ ปญหาประการทหนงเกดจาก

ความซบซอนของสารสนเทศเอง สารสนเทศเพมปรมาณมหาศาล ท าใหเกดฐานขอมลบรรณานกรม

บทท 1 แนวคดเกยวกบสารสนเทศ 6

ขนาดใหญทคนไดดวยคอมพวเตอรนบรอย ผลทตามมาคอ มลภาวะสารสนเทศ ซงจะเพมปรมาณขน

พรอมกบพฒนาการของความรและศาสตรใหม ๆ ปญหาทพบ คอ การผลตและเผยแพรสารสนเทศ

เสยคาใชจายสง จงเปนการผลตเพอการคา ผทตองการใชสารสนเทศตองเสยเงนซอ จงเปนขอจ ากด

ส าหรบบคคลบางกลม

สารสนเทศจงเปนสงจ าเปนตอการด าเนนชวตและการตดสนใจ อกทงสามารถใช

สารสนเทศเพอการพฒนา การผลต และการประมวลสารสนเทศในการด าเนนงานเกยวกบเรองตาง ๆ

ดงนนสารสนเทศมความส าคญตอบคคล องคการ เศรษฐกจ การศกษา การเมองและการปกครอง

และสงคมเปนอยางยง

ประเภทของสารสนเทศ

การจ าแนกประเภทของสารสนเทศทนยมใชคอ การจ าแนกประเภทตามแหลงสารสนเทศ

และตามประเภทของสอบนทกสารสนเทศ (สน เลศแสวงกจ และพศษฐ กาญจนพมาย. 2550 :

35-51 ; มาล ล าสกล. 2551 : 8-10)

1. สารสนเทศจ าแนกตามแหลงสารสนเทศ

สารสนเทศจ าแนกตามแหลงสารสนเทศ หมายถง การจ าแนกสารสนเทศตาม

การรวบรวมหรอจดท าสารสนเทศ ซงจ าแนกไดเปนแหลงปฐมภม แหลงทตยภม และแหลงตตยภม

1.1 แหลงปฐมภม (Primary sources) หมายถง สารสนเทศทไดจากตนแหลงโดยวธ

การศกษาคนควาวจย การคดคนทฤษฎใหมหรอสงประดษฐใหม มการน าไปเผยแพรความรเปนครง

แรก เชน วารสาร รายงานการวจย รายงานการประชม และสมมนาทางวชาการ สทธบตร เอกสาร

มาตรฐานตาง ๆ ตนฉบบตวเขยน จดหมายเหต และวทยานพนธ

1.2 แหลงทตยภม (Secondary sources) หมายถง สารสนเทศทมการรวบรวมจาก

สารสนเทศทมการเผยแพรแลว หรอรวบรวมเรยบเรยงจากสารสนเทศปฐมภม เพอใชขอมลไดสะดวก

รวดเรว เขาใจงายขน เชน หนงสออางองประเภทตาง ๆ รวมทงหนงสอตาง ๆ ทใชประกอบการเรยน

การสอนรายวชาตาง ๆ

1.3 แหลงตตยภม (Tertiary sources) หมายถง สารสนเทศทจดด าเนนการเพอใช

บทท 1 แนวคดเกยวกบสารสนเทศ 7

คนหาสารสนเทศปฐมภมและทตยภม สารสนเทศแหลงตตยภมจะไมมเนอหาสาระเกยวกบความร

สาขาวชาตาง ๆ แตจะใชประโยชนในการคนหาสารสนเทศทใหความรจากแหลงปฐมภมและทตยภม

เชน บรรณานกรม นามานกรม

2. สารสนเทศจ าแนกตามสอทจดเกบ

การจ าแนกสารสนเทศตามสอทจดเกบหรอสอทใชบนทกความร เปนการจ าแนกตาม

พฒนาการของวตถทมนษยคดประดษฐขนเพอใชเขยน หรอบนทกความร ไดแก กระดาษ วสดยอสวน

สอแมเหลก สอแสง

2.1 กระดาษ เปนสอบนทกขอมลสารสนเทศทใชไดงาย และมการบนทกความร และ

ประสบการณจนกระทงเปนการคนเคยของมนษยในการขดเขยน และการพมพเรองราวตาง ๆ เพอ

เผยแพรในสงคม สงพมพในลกษณะกระดาษ ไดแก หนงสอ วารสาร รายงานการวจย เอกสารตาง ๆ

2.2 วสดยอสวน หรอไมโครฟอรม (Microform) คอสอทมการบนทกสารสนเทศท

เปนแผนฟ ลมถายรปเอกสารยอสวนในขนาดตาง ๆ ลงบนฟ ลม ประเภทฟ ลมมวน เรยกวา

ไมโครฟลม (Microfilm) และฟลมแผน เรยกวา ไมโครฟช (Microfiche) การถายรปเนอหาเอกสาร

บนฟลม จะเรยงตามล าดบเนอหาตามตนฉบบ วสดยอสวนใชจดเกบส าเนาตนฉบบทงทเปนวารสาร

เอกสารจดหมายเหต เอกสารส าคญ วทยานพนธ เปนตน

2.3 สอแมเหลก เปนวสดสารสงเคราะหทเคลอบดวยสารแมเหลก สามารถใชบนทก

และแกไขปรบปรงขอมลไดอยางสะดวก การใชสอแมเหลกเปนทนยมใชอยางกวางขวางและจดเกบ

ขอมลทงทเปนแอนะลอกและดจทล สอแมเหลกทจดเกบขอมลแอนะลอก เชน เทปวดทศนและเทป

บนทกเสยง ซงจดเกบขอมลทงภาพและเสยง สอแมเหลกทจดเกบขอมลดจทล เชน เทปแมเหลก

ฮารดดสก และดสเกตต ในปจจบนสอเหลานไดรบการพฒนาใหบรรจขอมลไดปรมาณมากและ

ปรบแกไขขอมลไดสะดวก

2.4 สอแสงหรอสอออปตก (Optical media) เปนสอทมการบนทกขอมลและอาน

ขอมลโดยใชแสงเลเซอร ขอมลทบนทกลงสอแสงเปนขอมลดจทล สอแสงแบงประเภทเปนสอทอานได

เพยงอยางเดยว เชน ซด-รอม และดวด ซงมความจมากกวานยมใชบนทกภาพยนตร

คณลกษณะทดของสารสนเทศ

บทท 1 แนวคดเกยวกบสารสนเทศ 8

สารสนเทศทดตองมคณลกษณะทเหมาะสมกบการน าไปใชประโยชนในการด าเนนงาน

ตาง ๆ ทผานกระบวนการพจารณาสารสนเทศอยางถกตอง ตรงตามความตองการ และทนตอ

เหตการณ ดงท มาล ล าสกล (2551 : 10-11) ; ชญาภรณ กลนต (2553 : 3-4) และอ าไพวรรณ

ทพเปนไทย (2553 : 3) ไดสรปลกษณะสารสนเทศทดควรมลกษณะดงน

1. สารสนเทศตองมเนอหาถกตอง

สารสนเทศทจะน าไปใชประโยชนตองมความถกตองแมนย า ไมเกดขอผดพลาด หรอ

ความคลาดเคลอน เชน สารสนเทศทเกยวกบทฤษฎแนวคดของศาสตรตาง ๆ ในการน าสารสนเทศมา

ใชอางองนนตองสามารถตรวจสอบไดวาเปนสารสนเทศทผานกระบวนการพจารณาคณภาพโดย

ผทรงคณวฒ และไดผานกระบวนการเผยแพรทมเนอหาถกตองหรอเปนทยอมรบตอสาธารณะ

2. สารสนเทศตรงตามความตองการ

สารสนเทศทดตองมเนอหาตรงตามความตองการของผใชและสามารถน าไปใช

ประโยชนได การจดเกบรวบรวมสารสนเทศทจ าเปนตองพจารณาขอบเขตทเกยวของของเนอหา ซง

ตรงตามภารกจและความตองการของกลมเปาหมาย เชน จดท าระบบสารสนเทศสมาชกหองสมด

จ าเปนตองเกบขอมลรายละเอยดของผใชหองสมด เพอใหครอบคลมเนอหาและลกษณะความ

ตองการสารสนเทศของผใชแตละคน หากหองสมดตองการทราบขอมลของสมาชกหองสมดแตไม

สามารถคนหาได การจดท าระบบสารสนเทศนจะไมเปนประโยชนและตรงตามความตองการได

3. สารสนเทศทครบถวนสมบรณ

การใชสารสนเทศจ าเปนตองไดรบสารสนเทศประเดนตาง ๆ ตามหวขอเรองอยาง

ครบถวนสมบรณและครอบคลมรายละเอยดทส าคญทกเรองในสงทตองการทราบ มความชดเจน การ

คนหารวบรวมสารสนเทศทครบถวนสมบรณเปนเรองส าคญตอการตดสนใจ การบรหารงานหรอการ

ใชประโยชนในภารกจตาง ๆ เสมอ

4. สารสนเทศทดควรงาย

สารสนเทศทจะน าไปใชประโยชนไดดจ าเปนตองมการรวบรวมเรยบเรยงและน าเสนอ

เปนขนตอน ไมสลบซบซอน มความกะทดรด มรายละเอยดทเหมาะสมไมยากเกนความจ าเปนของ

ผใช

5. สารสนเทศมความนาเชอถอ

บทท 1 แนวคดเกยวกบสารสนเทศ 9

สารสนเทศทดตองมความนาเชอถอได ทงนอาจขนอยกบกระบวนการเกบขอมล

และแหลงทมาของขอมล

6. สารสนเทศทดตองตรวจสอบได

สารสนเทศทดตองสามารถตรวจสอบไดวามความถกตอง โดยอาจตรวจสอบจาก

แหลงขอมลหลายแหลงทมสารสนเทศเดยวกน

7. ความสามารถในการเขาถง

สารสนเทศทดควรมการแนะน าการใชงานเพอเขาถงไดงาย ไมซบซอน

8. สารสนเทศททนตอเหตการณ

การจดหาสารสนเทศตองสามารถหาไดอยางรวดเรวทนตอเหตการณยอมมคณคาใน

การใชประโยชน หรอสามารถสงถงผรบไดในเวลาทผใชตองการ

9. สารสนเทศทดตองเปนปจจบน

สารสนเทศมความทนสมยอยเสมอ มเชนนนจะไมทนตอการเปลยนแปลงทด าเนนไป

อยางรวดเรว

บทท 1 แนวคดเกยวกบสารสนเทศ 10

กจกรรมทายบท

บทท 1 แนวคดเกยวกบสารสนเทศ

ตอนท 1 อธบายขยายความและใหรายละเอยดเพมเตม (สามารถยกตวอยางประกอบได)

1. อธบายความหมายของสารสนเทศ

………………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2. กระบวนการจากขอมลมาเปนสารสนเทศ ประกอบดวยอะไรบาง

………………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

3. อธบายความส าคญของสารสนเทศ

………………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

4. การจ าแนกประเภทของสารสนเทศ แบงออกเปนกประเภท อะไรบาง

………………………………………………………………………………………………………………………..

บทท 1 แนวคดเกยวกบสารสนเทศ 11

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

5. คณลกษณะของสารสนเทศทดไดแกคณลกษณะอะไรบาง

………………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ตอนท 2 อธบายใหความหมาย ขยายความของค าศพทเพมเตม (ยกตวอยางประกอบได)

1. Information

………………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2. Data

………………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

3. Knowledge

………………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

4. Primary sources

………………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

5. Secondary sources

บทท 1 แนวคดเกยวกบสารสนเทศ 12

………………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

6. Information is Power

………………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

7. Accessibility

………………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

8. Clarity

………………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

9. Accountability

………………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

10. Verifiability

………………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………………………………………