ТЕХНИКИЙН ТАЙЛАН-1 9386_technical...Техникийн тайлан Төрөөс...

ТӨРӨӨС ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ТАЛААР БАРИМТЛАХ БОДЛОГЫГ

ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ АРГА ХЭМЖЭЭНИЙ ТӨЛӨВЛӨГӨӨ БОЛОВСРУУЛАХ

ТӨСӨЛ (TA 9386-MON)

ТЕХНИКИЙН ТАЙЛАН-1

Эрүүл мэндийн салбарын стратегийн мастер төлөвлөгөө

(2006-2015) - ний хурдавчилсан үнэлгээ

1990 оноос хойш Монгол Улсын эрүүл мэндийн салбарт

хэрэгжүүлсэн томоохон шинэчлэлийн үнэлгээ

2018 оны 12 дугаар сар

Улаанбаатар

Төрөөс эрүүл мэндийн талаар баримтлах бодлогыг хэрэгжүүлэх арга хэмжээний төлөвлөгөө боловсруулах төсөл (TA 9386-MON) 2

Техникийн тайлан 1

АГУУЛГА

АГУУЛГА 2

ХҮСНЭГТ, ЗУРГИЙН ЖАГСААЛТ .................................................. 5

ТОВЧИЛСОН ҮГИЙН ЖАГСААЛТ ................................................. 6

ХУРААНГУЙ ..................................................................................... 8

УДИРТГАЛ ..................................................................................................... 9

ХУРДАВЧИЛСАН ҮНЭЛГЭЭНИЙ ЗОРИЛТ, БҮТЭЦ ................................ 10 АРГАЧЛАЛ .................................................................................................. 11

1 . ХУРДАВЧИЛСАН ҮНЭЛГЭЭНИЙ ҮР ДҮН ......................... 13

1.1 Улс төрийн тогтолцоо .................................................................... 13

1.2 Нийгэм, эдийн засгийн байдал ..................................................... 13 1.3 Хууль эрхзүйн хүрээ ....................................................................... 15

1.3.1 Эрүүл мэндийн тухай хууль .............................................................. 15

1.3.2 Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний тухай хууль ............................. 15 1.3.3 Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн тухай хууль ........................................... 15

1.3.4 Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хууль ........................................... 15 1.3.5 Гадаадын хөрөнгө оруулалтын тухай хууль ................................... 16 1.3.6 Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил,

үйлчилгээ худалдан авах тухай хууль ............................................ 16

1.3.7 Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хууль .................................... 17 1.3.8 Төсвийн тухай хууль.......................................................................... 17 1.3.9 Хөгжлийн бодлого төлөвлөлтийн тухай хууль ................................ 17 1.4 Бодлогын хүрээ ............................................................................... 17

1.4.1 Монгол Улсын Тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал 2030 .......... 17

1.4.2 Гурван тулгуурт хөгжлийн бодлого .................................................. 17 1.4.3 Төрөөс эрүүл мэндийн талаар баримтлах бодлого, 2017-2026 .... 18 1.4.4 Төрөөс эмийн талаар баримтлах бодлого ...................................... 18

2 . ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ӨНӨӨГИЙН НӨХЦӨЛ БАЙДАЛ ........ 19

2.1 Хүн ам зүйн үзүүлэлтүүд ............................................................... 19

2.1.1 Хүн амын тоо ..................................................................................... 19 2.1.2 Төрөлт ................................................................................................ 19

2.1.3 Төрөлтийн коэффициент .................................................................. 20 2.1.4 Дундаж наслалт ................................................................................. 20 2.1.5 Нялхсын болон тав хүртэлх насны хүүхдийн эндэгдэл ................. 21 2.1.6 Эхийн эндэгдэл .................................................................................. 21 2.1.7 Хүн амын нас баралтын шалтгаан, чиг хандлага ........................... 22

2.1.8 Хүн амын өвчлөлийн чиг хандлага .................................................. 25

3 ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН САЛБАР ................................................. 30



3.1 Монгол Улсын Эрүүл мэндийн салбарын бүтэц, зохион

байгуулалт ....................................................................................... 30

3.1.1 Эрүүл мэндийн яам ........................................................................... 31 3.1.2 Эрүүл мэндийн даатгалын ерөнхий газар ....................................... 33 3.1.3 Эрүүл мэндийн хөгжлийн төв ........................................................... 33

3.1.4 Анхан шатлалын тусламж, үйлчилгээ ............................................. 33 3.1.5 Лавлагаа шатлалын тусламж, үйлчилгээ ........................................ 35 3.1.6 Хувийн салбар ................................................................................... 38

БҮЛЭГ НЭГ: ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН САЛБАРЫН МАСТЕР

ТӨЛӨВЛӨГӨӨНИЙ ХУРДАВЧИЛСАН ҮНЭЛГЭЭ .............. 39

4 . ХУРДАВЧИЛСАН ҮНЭЛГЭЭНИЙ ҮР ДҮН ......................... 44

4.1 Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээ ........................................... 44

4.1.1 Удиртгал ............................................................................................. 44 4.1.2 Үр дүн ................................................................................................. 45 4.1.3 Дүгнэлт ............................................................................................... 56 4.2 ЭМ ЗҮЙ БА ДЭМЖИХ ҮЙЛЧИЛГЭЭ ................................................ 57

4.2.1 Удиртгал ............................................................................................. 57 4.2.2 Үр дүн ................................................................................................. 58 4.2.3 Дүгнэлт ............................................................................................... 72 4.3 Зан үйлийн өөрчлөлт ба харилцаа .............................................. 73

4.3.1 Удиртгал ............................................................................................. 73

4.3.2 Үнэлгээний үр дүн ............................................................................. 74 4.3.3 Дүгнэлт ............................................................................................... 79 4.4 Тусламж, үйлчилгээний чанар ...................................................... 80

5.4.1 Удиртгал ............................................................................................. 80 5.4.2 Үр дүн .................................................................................................. 81

5.4.3 Дүгнэлт ................................................................................................ 84 4.5 Хүний нөөцийн хөгжил ................................................................... 86

4.5.1 Удиртгал ............................................................................................. 86 4.5.2 Үр дүн ................................................................................................. 87

4.5.3 Дүгнэлт ............................................................................................... 92 4.6 Эрүүл мэндийн санхүүжилт .......................................................... 93

4.6.1 Удиртгал ............................................................................................. 93 4.6.2 Үр дүн ................................................................................................. 94 4.6.3 Дүгнэлт ............................................................................................. 108 4.7 Байгууллагын хөгжил салбарын хэмжээний удирдлага ....... 111

4.7.1 Удиртгал ........................................................................................... 111

4.7.2 Үр дүн ............................................................................................... 112 4.7.3 Дүгнэлт ............................................................................................. 118

5 . ХОЁРДУГААР БҮЛЭГ: ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН САЛБАРЫН

ШИНЭЧЛЭЛИЙН ЗАРИМ АРГА ХЭМЖЭЭНИЙ

ҮНЭЛГЭЭ ............................................................................. 120

УДИРТГАЛ ................................................................................................. 120

5.1 Эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж, үйлчилгээний

шинэчлэл ....................................................................................... 120

5.1.1 Удиртгал ........................................................................................... 120 5.1.2 Үр дүн ............................................................................................... 121



5.1.3 Дүгнэлт ............................................................................................. 124 5.2 Эмнэлгийн бүтцийг оновчтой болгох, үйл ажиллагааг

сайжруулахад чиглэсэн шинэчлэл ........................................... 126

5.2.1 Удиртгал ........................................................................................... 126 5.2.2 Үнэлгээний үр дүн ........................................................................... 127

5.2.3 Дүгнэлт ............................................................................................. 140 5.3 Магадлан итгэмжлэл ба байгууллагын тусгай зөвшөөрлийн

шинэчлэлийн үнэлгээ .................................................................. 141

5.3.1 Удиртгал ........................................................................................... 141 5.3.2 Үр дүн ............................................................................................... 142

5.3.3 Дүгнэлт ............................................................................................. 146 5.4 Эрүүл мэндийн санхүүжилтын шинэчлэлийн үнэлгээ .......... 147

5.4.1 Удиртгал ........................................................................................... 147 5.4.2 Үр дүн ............................................................................................... 147 5.4.3 Дүгнэлт ............................................................................................. 156

6 . ЕРӨНХИЙ ДҮГНЭЛТ ......................................................... 158

7 . ХАВСРАЛТ ........................................................................ 159

7.1 Хавсралт 1. Уулзсан хүмүүсийн жагсаалт ................................ 159

7.2 Хавсралт 2. Зөвлөлдөх уулзалтанд оролцогчдын жагсаалт 163 7.3 Хавсралт 3. Ашигласан материалын жагсаалт ........................ 172 7.4 Хавсралт 4: Сургалтын хэрэгцээний үнэлгээ .......................... 178

7.4.1 Эрүүл мэндийн салбарын удирдах ажилтны удирдлагын

сонгосон чиглэлээр сургалтын хэрэгцээг үнэлсэн товч тайлан.. 178 7.5 Хавсралт 5: Чадавхи бэхжүүлэх хөтөлбөр .............................. 192



ХҮСНЭГТ, ЗУРГИЙН ЖАГСААЛТ

Хүснэгт 1. Төрсөн хүүхдийн тоо (нийслэл, аймгаар) 2007, 2017 ........................... 20

Хүснэгт 2. Нас баралтын тэргүүлэх 5 шалтгаан, 2008, 2017 ................................ 22

Хүснэгт 3. Хүн амын өвчлөлийн тэргүүлэх шалтгаан, 2008, 2017......................... 25

Хүснэгт 4. Нас баралт болон хөгжлийн бэрхшээлт байдлын шалтгааны насаар

жинлэсэн үзүүлэлтийг бусад улс оронтой харьцуулсан байдал (100,000 хүн амд),

2017 ........................................................................................................................... 28

Хүснэгт 5. Анхан шатны тусламж, үйлчилгээний ерөнхий бүтэц, зохион

байгуулалт (2017 оны байдлаар) ............................................................................ 34

Хүснэгт 6. Лавлагаа шатлалын тусламж, үйлчилгээний ерөнхий бүтэц, зохион

байгуулалт (2017 оны байдлаар) ............................................................................ 35

Хүснэгт 7. Хувийн эрүүл мэндийн байгууллагын хэлбэр, тоо ............................... 38

Хүснэгт 8 Эрүүл Мэндийн Нийт Зардал, Нэг хүнд ногдох дүнгээр (2003-2014) ... 96

Хүснэгт 9. Анхан шатны эрүүл мэндийн байгууллагууд (төрлөөр) ..................... 122

Хүснэгт 10. Хувийн эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний зарим үзүүлэлт, сонгосон

оноор, 2000-2017 .................................................................................................... 131

Хүснэгт 11. Тусгай зөвшөөрөлтэй хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн

байгууллагын тоо ................................................................................................... 133

Хүснэгт 12 Эрүүл мэндийн салбарын хөрөнгө оруулалт (сая төгрөгөөр, 2005 –аас

2017 оны байдлаас) ............................................................................................... 133

Хүснэгт 13. Эмнэлгийн дундаж ор хоног мэргэжил тус бүрээр ........................... 135

Хүснэгт 14. Эрүүл мэндийн улсын нийт зардал, шатлалаар, (сая төгрөгөөр,

сонгосон оноор, 2005-аас 2015 оны байдлаар).................................................... 136

Зураг 1. Монгол улсын нийт хүн амын тоо, 2002, 2017 .......................................... 19

Зураг 2. Нялхсын болон тав хүртэлх насны хүүхдийн эндэгдлийн түвшин (1,000

амьд төрөлтөд), 2008, 2017 ..................................................................................... 21

Зураг 3. Эхийн эндэгдлийн түвшин (100,000 амьд төрөлтөд), 2008-2017 ............ 21

Зураг 4. Эхийн эндэгдлийн шалтгаан, 2017 ........................................................... 22

Зураг 5. Нас баралтын тэргүүлэх 5 шалтгаан, 2008-2017 (10,000 хүн амд) ......... 23

Зураг 6. Шалтгаанаар тооцсон зүрх-судасны тогтолцооны өвчний нас баралтын

түвшин, 2017 (10,000 хүн амд/хүйсээр) ................................................................. 24

Зураг 7. 2017 оны амьдралын алдагдсан жилийн (ААЖ) эхний 10 шалтгаан

болон 2007-2017 онуудын харьцуулсан өөрчлөлт, хувь хэмжээгээр ................... 24

Зураг 8. Хүн амын өвчлөлийн тэргүүлэх 5 шалтгаан, 2008-2017 (10,000 хүн амд)

................................................................................................................................... 25

Зураг 9. Эрүүл мэндийн салбарын бүтэц, зохион байгуулалт (2018) ................... 30

Зураг 10. Эрүүл мэндийн яамны зохион байгуулалтын бүтэц .............................. 31

Зураг 11. Эрүүл Мэндийн Нийт Зардал, ДНБ-д эзлэх % (2003-2014) ................... 95

Зураг 12. Эрүүл Мэндийн Улсын Зардал, ДНБ-д эзлэх % (2000-2017) ................ 96

Зураг 13. ЭМДС-ийн Орлого, Зарлага (2000-2017, тэрбум төгрөг) ....................... 98

Зураг 14. Эрүүл Мэндийн Улсын Зардал (ЭМУЗ), эх үүсвэрийн % (2000-2017) .. 99

Зураг 15. Эрүүл Мэндийн Нийт Зардал (ЭМНЗ), эх үүсвэрийн % (2003-2014) .... 99

Зураг 16. Эрүүл Мэндийн Улсын Зардал (ЭМУЗ), шатлалаар % (2011-2017) ... 105

Зураг 17 Эрүүл Мэндийн Улсын Зардал, ДНБ-нд эзлэх % .................................. 148



ТОВЧИЛСОН ҮГИЙН ЖАГСААЛТ

ААЖ Амьдралын алдагдсан жилүүд

АХБ Азийн хөгжлийн банк

АШУҮИС Анагаахын шинжлэх ухааны үндэсний их сургууль

БОЭТ Бүсийн оношилгоо, эмчилгээний төв

БСШУЯ Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны яам

БТГ Бодлого, төлөвлөлтийн газар

БХЯ Батлан хамгаалах яам

ҮДСТ Үр дүнд суурилсан төсөвлөлт

ДБ Дэлхийн банк

ДНБ Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн

ДОХ Дархлалын олдмол хомсдол

ДЭМБ Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллага

ЗДТГ Засаг даргын тамгын газар

ЗӨСҮТ Зоонозын өвчин судлалын үндэсний төв

ИШТ Иргэний шууд төлбөр

МСС Мэдээлэл, сургалт, сурталчилгаа

МУЗГ Монгол Улсын Засгийн газар

МХЕГ Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газар

НДҮЗ Нийгмийн даатгалын үндэсний зөвлөл

НЗДТГ Нийслэлийн засаг даргын тамгын газар

НТТТ Нийслэлийн Түргэн тусламжийн төв

НҮБ Нэгдсэн үндэстний байгууллага

НЭМГ Нийслэлийн Эрүүл мэндийн газар

НЭМҮТ Нийгмийн эрүүл мэндийн үндэсний төв

НЭМХ Нийгмийн эрүүл мэндийн хүрээлэн

ӨООБ Өртөг ойролцоо оношийн бүлэг

ӨЭМТ Өрхийн эрүүл мэндийн төв

СЭМТ Сумын эрүүл мэндийн төв

СЯ Сангийн яам

ТАХ Техникийн ажлын хэсэг

ТББ Төрийн бус байгууллага

ТБУСТХ Төсвийн байгууллагын удирдлага санхүүжилтийн тухай хууль

ТЗУГ Төрийн захиргааны удирдлагын газар

ТҮНШНБ Тусламж, үйлчилгээний нэн шаардлагатай болон нэмэлт багц

ТХН Төсөл хэрэгжүүлэх нэгж

ТЭМТББ Төрөөс эрүүл мэндийн талаар баримтлах бодлого

УИХ Улсын Их Хурал

УТНЗ Улсын төсвийн нийт зарлага

https://www.facebook.com/nczd.gov/



ХАЁТ Хөгжлийн албан ёсны тусламж

ХБАЖ Хөгжлийн бэрхшээлээс алдагдсан жил

ХДХВ Хүний дархлал хомсдолын вирус

ХЗДХЯ Хууль зүй, дотоод хэргийн яам

ХНХ Хүний нөөцийн хөгжил

ХНХЯ Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам

ХӨСҮТ Халдварт өвчин судлалын үндэсний төв

ХСҮТ Хавдар судлалын үндэсний төв

ХШҮДАГ Хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ, дотоод аудитын газар

ЭЗСХОГ Эдийн засаг, санхүү, хөрөнгө оруулалтын газар

ЭМАШТ Эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж

ЭМД Эрүүл мэндийн даатгал

ЭМДЕГ Эрүүл мэндийн даатгалын ерөнхий газар

ЭМДС Эрүүл мэндийн даатгалын сан

ЭМДҮЗ Эрүүл мэндийн даатгалын үндэсний зөвлөл

ЭМНЗ Эрүүл мэндийн нийт зардал

ЭМССМТ Эрүүл мэндийн салбарын стратегийн мастер төлөвлөгөө

ЭМСХХ-3 Эрүүл мэндийн салбарын хөгжил хөтөлбөр-3



ЭМТ Эрүүл мэндийн төв

ЭМУЗ Эрүүл мэндийн улсын зардал

ЭМУМНТ Эрүүл мэндийн удирдлагын мэдээллийн нэгдсэн тогтолцоо

ЭМХТ Эрүүл мэндийн хөгжлийн төв

ЭМЯ Эрүүл мэндийн яам

ЭТГ Эмнэлгийн тусламжийн газар

ЭҮТГ Эм, үйлдвэрлэл, технологийн газар

ЭЭС Эмийн эргэлтийн сан



ХУРААНГУЙ

Азийн хөгжлийн банк (АХБ)-ны санхүүжилттэй “Эрүүл мэндийн салбарын

мастер төлөвлөгөө боловсруулах” техник туслалцааны (TA-9386 MON) төсөлд

зөвлөх үйлчилгээ үзүүлж буй Консейл Санте болон Ай Ар Ай Эм компаний

зөвлөх баг энэхүү Техникийн тайлан 1-ийг та бүхэнд толилуулж байна.

Тайлан хоёр хэсгээс бүрдэнэ. Нэгдүгээр хэсэгт Эрүүл мэндийн салбарын

стратегийн мастер төлөвлөгөө (ЭМССМТ)-ний хэрэгжилтийн хурдавчилсан

үнэлгээний дүнг хүргэж байна. Тодруулбал, ЭМССМТ-д томьёолсон салбарын

долоон үндсэн чиглэл буюу Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээ, Эм зүй ба

дэмжих үйлчилгээ, Зан үйлийн өөрчлөлт ба харилцаа, Тусламж, үйлчилгээний

чанар, Хүний нөөцийн хөгжил, Эрүүл мэндийн санхүүжилт, Байгууллагын

хөгжил ба салбарын удирдлагын хүрээнд төлөвлөсөн ажлын хэрэгжилтэд

стратегийн үйл ажиллагааны түвшинд хийсэн үнэлгээ, цаашид шийдвэрлэхээр

тодорхойлсон асуудлыг тусгасан болно.

Хоёрдугаар хэсэгт эрүүл мэндийн салбарт 1990 оноос хойш хийгдсэн гол

шинэчлэлийн хурдавчилсан үнэлгээний дүнг тусгасан. Тодруулбал, тухайн

шинэчлэлийг эхлүүлэхээс өмнөх нөхцөл байдал, шинэчлэлийн хүрээнд авсан

гол арга хэмжээ, хүрсэн үр дүн, дүгнэлт буюу цаашид тус чиглэлээр

шийдвэрлэх асуудлыг тоймлон хүргэж байна. Хурдавчилсан үнэлгээнд Эрүүл

мэндийн анхан шатны тусламж, үйлчилгээ, Эмнэлгийн бүтэц, үйл ажиллагааг

сайжруулах, Эрүүл мэндийн санхүүжилт, Эрүүл мэндийн байгууллагын тусгай

зөвшөөрөл болон магадлан итгэмжлэлийн чиглэлээр хийгдсэн шинэчлэлийг

хамруулсан болно.

Нэгтгэвэл ЭМССМТ-ний долоон үндсэн чиглэлийн хүрээнд төлөвлөсөн үйл

ажиллагааны хэрэгжилт, эрүүл мэндийн салбарт дөрвөн гол чиглэлээр

хийгдсэн шинэчлэлийн хурдавчилсан үнэлгээний дүнг энэхүү тайлангаар та

бүхэнд хүргэж байна.

Хэсэг тус бүрээр цаашид шийдвэрлэх асуудлыг хурдавчилсан үнэлгээгээр

тодорхойлж, Эрүүл мэндийн яам (ЭМЯ), түүний харьяа болон аймаг,

нийслэлийн эрүүл мэндийн байгууллагын гол төлөөллийн оролцоотой цуврал

зөвлөлдөх уулзалтаар хэлэлцүүлж, саналыг нь тусгасан. Энэхүү өргөн

хүрээний хэлэлцүүлгийн үр дүнд тодорхойлсон шийдвэрлэх асуудлууд нь

Төрөөс эрүүл мэндийн талаар баримтлах бодлогыг хэрэгжүүлэх арга

хэмжээний төлөвлөгөөг боловсруулах үндэс суурь нь болох юм. Эдгээр

хэлэлцүүлэг нь чадавхи бэхжүүлэхэд чиглэсэн арга хэмжээний нэг хэсэг юм.

Үүний зэрэгцээ Техникийн тайлан 1-д Эрүүл мэндийн салбарын удирдах

ажилтны сургалтын хэрэгцээний үнэлгээ, Чадавхи бэхжүүлэх төлөвлөгөөг тус

тус тусгасан болно.



УДИРТГАЛ

Монгол Улс 1990 оноос хойш эрүүл мэндийн салбарыг хуучин Зөвлөлт Холбоот

Улсын буюу эмнэлэгт суурилсан загвараас илүү үр дүнтэй, үйлчлүүлэгч төвтэй

загварт шилжүүлэх зорилготой хэд хэдэн шинэчлэлийг хэрэгжүүлсээр ирсэн.

Мянганы хөгжлийн зорилтын хүрээнд дэвшүүлсэн эрүүл мэндийн зорилтод

амжилттай хүрч чадсан нь Монгол Улс, тэр дундаа эрүүл мэндийн салбар нь

хүн амд чанартай, хүртээмжтэй тусламж, үйлчилгээг хүргэхэд хүчин чармайлт

гаргасны үр дүн юм.

Зорилго 4: Хүүхдийн эндэгдлийг бууруулах

Зорилт 9: Тав хүртэлх насны хүүхдийн эндэгдлийг 1990 онтой харьцуулахад 2015 он

гэхэд 4 дахин бууруулах

1990 2000 2006 2015 2015 онд хүрэх

түвшин

88.8 44.5 23.2 18.3 21.0

Зорилго 5: Эхчүүдийн эрүүл мэндийг сайжруулах

Зорилт 10: НҮЭМ-ийн шаардлагатай тусламж үйлчилгээг хүн бүрт хүргэж, эхийн

эндэгдлийг 1990 онтой харьцуулахад 2015 он гэхэд 4 дахин бууруулах

1990 2000 2006 2015 2015 онд хүрэх

түвшин

200.0 (1992) 166.3 67.2 26.0 50.0

Эрүүл мэндийн мэргэжлийн ажилтан эх барьсан тєрєлтийн хувь

1990 2000 2006 2015 2015 онд хүрэх

түвшин

100.0 99.6 82.2 99.8 99.8

Зорилго 6: Бэлгийн замын халдварт өвчин, Хүний дархлал хомсдлын вирус,

Дархлалын олдмол хомсдол, сүрьеэтэй тэмцэх, бусад өвчнийг бууруулах

Зорилт 11: 2015 он гэхэд ХДХВ, ДОХ өвчний халдварыг хязгаарлах, урьдчилан

сэргийлэх

Жирэмсэн эмэгтэйчүүдийн дундах ХДХВ-ын халдварын тархалт

1990 2000 2006 2015 2015 онд хүрэх

түвшин

0.0 0.004 (2005) <0.1 <0.1

15-24 насны залуучуудын дундах ХДХВ-ын халдварын тархалт

1990 2000 2006 2015 2015 онд хүрэх

түвшин

0,004 <0.1 <0.1

Амжилт олон бий боловч эрүүл мэндийн салбарын үр ашгийг нэмэгдүүлэх,

засаглалыг сайжруулах, тусламж, үйлчилгээний чанар, хүртээмж, мөн

санхүүжилтийг нэмэгдүүлэх, хүн амыг эрүүл мэндтэй холбоотой санхүүгийн

эрсдэлээс хамгаалах чиглэлээр тулгамдсан олон асуудал байсаар байна.

Төрийн байгууллага хоорондын нягт хамтын ажиллагааг хангах, авах арга

хэмжээг эрэмблэн, дэс дараалалтай, тууштай хэрэгжүүлэх нь эдгээр асуудлыг

шийдвэрлэхэд нэн чухал юм. 2006-2015 оны хугацааг хамруулан

боловсруулсан ЭМССМТ-өөг хэрэгжүүлж дуусаад байна. Эрүүл мэндийн

чиглэлээр тавьсан зорилтыг хэрэгжүүлэх, эх, хүүхдийн эндэгдлийг бууруулах

зэрэг олон чиглэлээр гаргасан амжилтыг хадгалан үргэлжлүүлэхийн тулд



салбарын хөгжлийг дунд хугацаанд чиглүүлэх шинэ төлөвлөгөөг боловсруулах

шаардлагатай байна.

АХБ нь 1997 оноос хойш эрүүл мэндийн салбарыг шинэчлэн хөгжүүлэхэд

Монгол Улсын Засгийн газар, ЭМЯ-нд гол дэмжлэгийг үзүүлсэн. Тухайлбал (1)

эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж, үйлчилгээг шинэчлэх, үүнд төр, хувийн

хэвшлийн түншлэлийг нэвтрүүлэх, (2) эмнэлгийн бүтцийг оновчтой болгох,

засаглал, үйл ажиллагааг нь сайжруулах, (3) эрүүл мэндийн байгууллагад

тусгай зөвшөөрөл олгож, магадлан итгэмжилснээр салбарын засаглалыг

сайжруулах, (4) үр дүнд суурилсан зарчим, төлбөрийн шинэ аргыг

нэвтрүүлснээр эрүүл мэндийн сайнхүүжилтийн тогтолцоог шинэчлэхэд Эрүүл

мэндийн салбарын хөгжил хөтөлбөрүүдийн хүрээнд дэмжлэгийг үзүүлсээр

ирсэн.

Монгол Улсын Засгийн газар 2015 онд АХБ-нд эрүүл мэндийн салбарын шинэ

мастер төлөвлөгөөг боловсруулах, улмаар салбарын цаашдын зорилт, хүрэх

түвшинг тодорхойлох, ЭМЯ-ны чадавхийг бэхжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх

хүсэлтийг тавьсан.

Эрүүл мэндийн салбарын шинэ төлөвлөгөөг боловсруулах үйл явц дараах арга

хэмжээнээс бүрдэнэ: (1) өмнө хэрэгжсэн ЭМССМТ-ний хэрэгжилтэд

хурдавчилсан үнэлгээ хийх, (2) 1990 оноос хойш эрүүл мэндийн салбарт

хэрэгжүүлсэн гол шинэчлэлд хурдавчилсан үнэлгээ хийх, (3) хурдавчилсан

үнэлгээний хүрээнд цаашид шийдвэрлэх гол асуудлыг Төрөөс эрүүл мэндийн

талаар баримтлах бодлого (ТЭМТББ), Тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал

2030-тай уялдуулан тодорхойлох, (4) Төрөөс эрүүл мэндийн талаар баримтлах

бодлогыг хэрэгжүүлэх арга замыг чиглэл тус бүрээр тодорхойлох, (5) Төрөөс

эрүүл мэндийн талаар баримтлах бодлогыг хэрэгжүүлэх төлөвлөгөө, дагалдах

баримт бичиг, үүнд Дунд хугацааны зардлын хүрээ, Дунд хугацааны хөрөнгө

оруулалтын төлөвлөгөөний төслийг боловсруулах (АХБ-ны Зөвлөх компанийн

ажил үүргийн хуваариас ишлэв).

Зөвлөх баг ЭМССМТ-ний болон эрүүл мэндийн салбарт хийгдсэн шинэчлэлийн

үнэлгээг хийхдээ холбогдох талуудын оролцоог хангасан болно.

ХУРДАВЧИЛСАН ҮНЭЛГЭЭНИЙ ЗОРИЛТ,

БҮТЭЦ

Хурдавчилсан үнэлгээний зорилт:

ЭМССМТ-ний 7 үндсэн чиглэлийн 24 стратеги, 117 стратегийн

үйл ажиллагаа, эрүүл мэндийн салбарт хэрэгжүүлсэн

шинэчлэлийн хэрэгжилтэд хурдавчилсан үнэлгээ хийх, Төрөөс

эрүүл мэндийн талаар баримтлах бодлогыг хэрэгжүүлэх Арга

хэмжээний төлөвлөгөөг боловсруулахад чиглэл болох

шийдвэрлэх асуудлыг тодорхойлох,

ЭМССМТ, эрүүл мэндийн салбарт хэрэгжүүлсэн шинэчлэлийн

гол үр дүн, амжилтыг холбогдох баримт бичигт дүн шинжилгээ

хийх, мэргэжилтнүүдтэй ярилцах замаар тодруулан

баримтжуулах,

Хурдавчилсан үнэлгээгээр тодорхойлсон шийдвэрлэх асуудлыг

ЭМЯ, түүний харьяа болон аймаг, нийслэлийн эрүүл мэндийн



байгууллагын төлөөллийг оролцуулсан зөвлөлдөх

уулзалтуудаар хэлэлцүүлэх,

Шйидвэрлэх асуудлыг Төрөөс эрүүл мэндийн талаар баримтлах

бодлогыг хэрэгжүүлэх Арга хэмжээний төлөвлөгөө боловсруулах

суурь болгох.

АРГАЧЛАЛ

Зөвлөх баг судалгааны арга барилд оролцооны болон зөвлөлдөх аргачлалыг

өргөнөөр ашиглаж, ЭМЯ үндсэн хариуцагч болохын хувьд дараах үүргийг

хүлээсэн болно. Үүнд, (1) үндэсний түвшний болон олон улсын оролцогчдыг

өргөнөөр татан оролцуулах, (2) эрүүл мэндийн салбарын гол оролцогч болох

эмнэлгийн ажилтан, үйлчлүүлэгч, мэргэжлийн нийгэмлэг болон хувийн

хэвшлийн эрүүл мэндийн байгууллагын төлөөллийг өргөнөөр оролцуулж,

зөвшилцөх (3), нотолгоонд суурилсан хандлага болон баримтжуулах аргыг

ашиглах, (4) баримт бичгүүдийг хэлэлцүүлэх, санал авах, төв болон орон

нутгийн түвшинд сурталчлах.

ЭМССМТ болон 1990 оноос хойш эрүүл мэндийн салбарт хэрэгжүүлсэн

шинэчлэлийн хурдавчилсан үнэлгээнд Зөвлөх баг дараах арга хэрэгслийг

ашиглав. Үүнд:

Баримт бичгийн хурдавчилсан тойм үнэлгээ – ЭМССМТ-ний долоон үндсэн

чиглэл болох (1) Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээ, (2) Эм зүй ба дэмжих

үйлчилгээ, (3) Зан үйлийн өөрчлөлт ба харилцаа, (4) Тусламж,

үйлчилгээний чанар, (5) Хүний нөөцийн хөгжил, (6) Эрүүл мэндийн

санхүүжилт, (7) Байгууллагын хөгжил ба салбарын удирдлагын асуудлаарх

мэдээллийн эх сурвалжуудыг тодорхойлж, холбогдох мэдээлэл дээр тойм

үнэлгээг гүйцэтгэв. Эрүүл мэндийн салбарын шинэчлэлийн хүрээнд хийсэн

үнэлгээнд эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж үйлчилгээ, эмнэлгийн

удирдлага, эрүүл мэндийн санхүүжилт болон эрүүл мэндийн байгууллагын

тусгай зөвшөөрөл, магадлан итгэмжлэлийн асуудлуудыг багтаасан.

Мэдээллийн эх сурвалжид эрдэм шинжилгээ, судалгааны нийтлэл, Монгол

Улсад 2006-2015 онуудад хэрэгжүүлсэн олон улсын төсөл болон үндэсний

хөтөлбөрийн тайлан, хууль, эрх зүйн баримт бичиг болон эрүүл мэндийн

статистикийн тоо баримтыг хамруулав.

ЭМССМТ-ний гүйцэтгэл болон эрүүл мэндийн салбарын шинэчлэлийн

явцын талаар илүү гүнзгий ойлголт авах, эрүүл мэндийн тогтолцооны давуу

болон сул талыг тодорхойлох зорилгоор бодлого боловсруулагчид, албан

тушаалтан, хөгжлийн түншүүдтэй багийн гишүүд биечлэн уулзаж,

ганцаарчилсан ярилцлагыг зохион байгуулсан. Ярилцсан хүмүүсийн

жагсаалтыг Хавсралт 1-д оруулав.

ЭМССМТ-ний үндсэн чиглэл бүрийн гол стратегиудын хэрэгжилтийн үед гарсан

ахиц дэвшлийн дүн шинжилгээг дээр дурьдсан баримт бичгийн хурдавчилсан

тойм үнэлгээ болон ганцаарчилсан ярилцлагын мэдээлэл, үр дүнд тулгуурлаж

хийв. Эрүүл мэндийн салбарын шийдвэрлэх асуудлыг тодорхойлж, матриц

хүснэгтэд тусгасан.

Үнэлгээнээс дэвшүүлэн гаргасан шийдвэрлэх асуудал нь эрүүл мэндийн

салбарын стратеги болон түүнтэй уялдсан үйл ажиллагааны төлөвлөгөөг

боловсруулахад гол үндэс суурь болох тул үндэсний хэмжээнд оролцогч

талуудын 4 удаагийн зөвлөлдөх уулзалтыг зохион байгуулж (Хавсралт 2), ач



холбогдлоор нь эрэмбэлэв. Мөн шийдвэрлэх асуудлыг ТЭМТББ-ын үндсэн

чиглэлээр хуваарилсан. Энэ нь цаашид техникийн ажлын хэсэг (ТАХ) ТЭМТББ

-ын хэрэгжүүлэх арга замыг боловсруулах суурь болох юм.

ҮНЭЛГЭЭНИЙ ХЯЗГААРЛАГДМАЛ БАЙДАЛ

Салбарын хэмжээний үнэлгээг 3 сард багтаан гүйцэтгэх нь цаг хугацааны хувьд

хязгаарлагдмал байв. Түүнчлэн, өмнө нь ЭМССМТ-ний хэрэгжилтийг үнэлээгүй

тул шаардлагатай мэдээ, мэдээлэл дутмаг байсан. Өнгөрсөн хугацаанд ЭМЯ,

харьяа байгууллагад хүний нөөцийн боловсон хүчний өөрчлөлт удаа дараалан

явагдсанаас зарим чиглэлээр мэдээллийг авахад бэрхшээлтэй байлаа.



1 . ХУРДАВЧИЛСАН

ҮНЭЛГЭЭНИЙ ҮР ДҮН

1.1 Улс төрийн тогтолцоо

Монгол Улс нь олон намын тогтолцоотой, ерөнхийлөгчийн хагас засаглалтай,

ардчилсан бүгд найрамдах улс юм. Хууль тогтоох засаглалыг Улсын Их Хурал,

гүйцэтгэх засаглалыг Засгийн газар хэрэгжүүлдэг. Шүүх засаглал нь гүйцэтгэх

болон хууль тогтоох засаглалаас бие даасан байдаг.

Монгол Улсын Их Хурал (УИХ) нь нэг танхимтай, 76 суудалтай, сонгуулийн

мажоритар тогтоолцоотой. УИХ-ын гишүүд нь хурлын дарга болон дэд даргыг

нам, эвсэл тус бүрээс сонгож, 4 жилийн хугацаатай томилдог. УИХ нь хууль

санаачлах, өөрчлөлт оруулах, дотоод болон гадаад бодлого тодорхойлох, олон

улсын гэрээ хэлэлцээрийг батлах, улс оронд онцгой байдал зарлах эрх

мэдэлтэй.

УИХ Монгол улсын Засгийн газрыг 4 жилээр томилдог бөгөөд сонгуулийн дараа

УИХ нь Ерөнхий сайд, Засгийн газрын гишүүн, сайд нарыг Ерөнхийлөгчтөй

зөвшилцөж, Ерөнхий сайдын санал болгосноор тус тус томилдог.

Монгол Улс нь засаг захиргааны хувьд нийслэл, аймагт хуваагддаг. Аймаг нь

суманд, сум нь багт, нийслэл нь дүүрэг, дүүрэг нь хороодод хуваагддаг.

Эрүүл мэндийн салбартай холбоотой хуулиудыг УИХ баталдаг. Эрүүл мэндийн

салбартай холбоотой хууль, бодлогыг УИХ-ын Нийгмийн бодлого, боловсрол,

соёл, шинжлэх ухааны байнгын хороо хэлэлцэж, санал, дүгнэлт гаргадаг.

Хууль, бодлогыг хэрэгжүүлэх шатанд Засгийн газар тогтоол гаргаж мөрдүүлдэг.

Эрүүл мэндийн яам нь салбарын хөгжлийн бодлогын баримт бичиг, хууль,

бодлогыг хэрэгжүүлэх түвшний эрх зүйн баримт бичгүүдийг боловсруулж,

хэрэгжилтийг хангадаг. Орон нутагт нийслэл, аймгийн засаг дарга холбогдох

захирамж гаргаж, хэрэгжүүлдэг.

1.2 Нийгэм, эдийн засгийн байдал

Mонгол Улс 1.54 сая кв.км газар нутагтай, газар нутгийн хэмжээгээр дэлхийд

19-д жагсдаг, 3 сая гаруй хүн амтай, хүн ам хамгийн бага нягтралтай улсын

тоонд ордог. Шашин шүтэх эрх чөлөөг хангасан, бичиг үсэг тайлагдсан байдал

өндөр буюу 98 хувьтай.

1990-ээд оны шилжилтийн эхний арван жилд Монгол Улс эдийн засгийн

хүндрэлтэй тулгарсан. 2000 оноос хойш уул уурхайн салбар эрчимтэй хөгжиж,

орчин үеийн болон эрчимтэй хөгжиж буй эдийн засгийг бий болгох талаар

нэлээдгүй алхам хийж, эдийн засгийн өсөлтийг хоёр оронтой тоогоор өсгөж

чадсан. Гэсэн хэдий ч, 2013 онд уул уурхайн салбарын өсөлт зогссон нь

байгалийн баялгаас хэт хамааралтай улс орныг хүнд нөхцөлд оруулсан. 2011

онд 17.3 хувьтай байсан эдийн засгийн өсөлт 2012 онд 12.3 хувь, 2013 онд 11.6

хувь, 2014 онд 7.89 хувь, 2015 онд 2.3 хувь болж буурсан байна. Монгол Улсын



эдийн засгийн гүйцэтгэлийн уналтанд нөлөөлсөн гол сөрөг хүчин зүйл бол

гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт их хэмжээгээр буурсан явдал байсан. 2011

онд гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт 4.62 тэрбум ам.доллартай тэнцэж байсан

бол 2015 онд 544 сая доллар болж буурсан байна.

Төсвийн орлого, зардлын хангалтгүй удирдлага, ил тод бус байдал нь эдийн

засгийн хямрал даамжрахад нөлөө үзүүлсэн. Төсвийн орлого 75 хувиар

буурсан хэдий ч 2011 оноос Засгийн газрын зардал нэрлэсэн дүнгээр гурав

дахин өссөн. Төрийн албан хаагчдын цалин, дэд бүтцийн зардал, татаасын

зээл, бэлэн мөнгөний шилжүүлгийн дүн 2011 оноос хойш их хэмжээгээр өссөн.

Сонгуулийн өмнөх төсвийн томоохон хөтөлбөрүүд, эдийн засгийн сул өсөлт нь

Засгийн газрын нийт алдагдал эрс нэмэгдэж, 2016 онд ДНБ-ий 19.7 хувьтай

тэнцэхэд хүргэсэн. Засгийн газрын цэвэр өр ДНБ-ий 84.8 хувь, үүнээс 54 хувийг

гадаад өр эзэлж, Монгол Улс гадаад өрийг төлөх үүрэг хариуцлагаа алдах

эрсдэл өндөр байсан.

АХБ-ны тооцоолсноор Монгол Улсын ДНБ 2018, 2019 оны эцэс гэхэд 6,4%, 6,1%

-иар тус тус өсөх төлөвтэй байна. 2018 оны эцэс гэхэд инфляци 8%-д хүрэх

төлөвтэй байна.

Хувийн хэвшил нь Монгол Улсын ДНБ-ий 80 орчим хувь, хөдөлмөр эрхлэлтийн

75 хувийг бүрдүүлдэг. Үндэсний эдийн засагт хувийн хэвшлийн үүрэг роль,

эдийн засгийн зогсонги байдлыг даван туулахад өндөр ач холбогдолтой гэдгийг

олон нийт хүлээн зөвшөөрдөг.

Ажилгүйдэл 2016 онд 7.6% -аас 9.8% болж өссөн байна. Жини коэффициент

(2014 онд 36.5) нийгмийн тэгш бус байдлын дунд түвшинг харуулж байна. Гэсэн

хэдий ч хот, хөдөөгийн ядуурлын түвшний ялгаа өндөр, хот суурин газарт

26.6%, хөдөө орон нутагт 33.3% байгаа нь орлогын тэгш бус байдлыг харуулж

байна.

Засгийн газар нийт 71 төрлийн нийгмийн халамжийн дэмжлэг, туслалцааг

үзүүлдэг. АХБ-ны тайланд дурдсанаар нийгмийн халамжийн зардал Монгол

Улсад ДНБ-ний 2.7%, харин бусад хөгжиж буй орнуудад ДНБ-ний 1.6%-ийг

эзэлж байна.

Улаанбаатар хотын 1.37 сая оршин суугчдын 60 хувь нь дэд бүтцийн хөгжил

тааруу, нийгмийн үйлчилгээ хязгаарлагдмал бүсэд амьдардаг. Улаанбаатар

хот нь дэлхийн хамгийн их бохирдолтой арван хотын нэгд тооцогддог бөгөөд

өвлийн улиралд агаарын бохирдлын түвшин маш өндөр байдаг.

Монгол Улсын Хүний хөгжлийн тайланд дурдсанаар 2016 оны байдлаар суурь

боловсролын сургалтын хамралт 99.1 хувь, бүрэн дунд сургалтын хамралт 96.1

хувь байна.

Монгол Улсын Их Хурал 2016 оны 2 дугаар сард Үндэсний тогтвортой хөгжлийн

үзэл баримтлал 2030-ыг Дэлхийн тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал 2030

болон улс орны хөгжлийн тэргүүлэх чиглэлүүд дээр тулгуурлаж баталсан.

2017 онд эдийн засаг сэргэж, инфляци багатай байсан нь төсвийн болон

төлбөрийн тэнцлийн алдагдлыг бууруулж, улсын өрийн хэмжээ буурахад

нөлөөлсөн. Түүнчлэн 2018 эхний улиралд Монгол Улсын эдийн засгийн

үзүүлэлт эрс сайжирч, ДНБ-ний өсөлт 2016 онд 1.2 хувь байснаа 2017 онд 5.1

хувь, 2018 оны эхний улиралд 6.1 хувь болж өссөн.



1.3 Хууль эрхзүйн хүрээ

1.3.1 Эрүүл мэндийн тухай хууль

Эрүүл мэндийн тухай хууль анх 1998 онд батлагдсан. Уг хуулиар (2002, 2006

онд нэмэлт өөрчлөлт оруулсан) нийгэм-эдийн засгийн байдал, эрүүл мэндийн

даатгалаас үл хамааран анхан шатны эрүүл мэндийн үйлчилгээ, эх, хүүхдийн

асран хамгаалалт, нийгмийн эрүүл мэндийн үйлчилгээнд хамрагдах эрхийг

олгодог.

Тус хуулийг 2011 онд шинэчлэн найруулж, 2012, 2013 болон 2016 онд тус тус

нэмэлт өөрчлөлт оруулсан.

Энэ хуулийн зорилт нь эрүүл мэндийн талаар төрөөс баримтлах бодлого,

үндсэн зарчмыг тодорхойлж, иргэний эрүүл мэндээ хамгаалуулах, эрүүл

мэндийн тусламж, үйлчилгээ авах эрхийг хангахад аж ахуйн нэгж, байгууллага,

албан тушаалтан, иргэний гүйцэтгэх үүрэг, эрүүл мэндийн байгууллага,

ажилтны үйл ажиллагаатай холбогдсон харилцааг зохицуулахад оршино.

Эрүүл мэндийн тухай хуулинд (2016) орсон гол өөрчлөлтүүд:

Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний төрөл, шатлалыг өөрчилсөн,

Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний харилцааг Эмнэлгийн тусламж,

үйлчилгээний тухай хуулиар зохицуулдаг болсон,

Эрүүл мэндийн байгууллагын төрөл, чиг үүргийг өөрчилсөн,

Төр болон орон нутгийн өмчит төрөлжсөн мэргэшлийн эмнэлэг, нэгдсэн

эмнэлгийн засаглал, зохион байгуулалтыг зохицуулах шинэ заалтыг нэмж

оруулсан,

Эрүүл мэндийн байгууллагын тусгай зөвшөөрлийн зохицуулалтад тус тус

өөрчлөлт оруулсан байна.

1.3.2 Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний тухай хууль

Уг хууль 2016 онд батлагдсан. Энэ хуулийн зорилт нь хүн амд үзүүлэх

эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээг зохион байгуулах, удирдах, санхүүжүүлэх,

хяналт тавих үйл ажиллагаатай холбогдсон харилцааг зохицуулахад оршино.

1.3.3 Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн тухай хууль

Уг хууль 2010 онд батлагдсан. Энэ хуулийн зорилт нь хүний болон мал

эмнэлгийн зориулалттай эм, түүний дотор уламжлалт эм, биобэлдмэл,

оношлуур, эмнэлгийн хэрэгсэл, биологийн идэвхт бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэх,

импортлох, экспортлох, хадгалах, худалдах, түгээх, хэрэглэх, хянах үйл

ажиллагаатай холбогдсон харилцааг зохицуулахад оршино.

Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн тухай хуулинд (2012, 2018) орсон гол өөрчлөлтүүд:

Эм, биологийн идэвхт бүтээгдэхүүний зар сурталчилгаатай холбоотой

зохицуулалт,

Эм үйлдвэрлэлийн зохистой дадлын (GMP) гэрчилгээг ЭМЯ-аар хэлэлцэж,

олгох,

Хүн, мал, амьтны эмийн асуудал хариуцсан зөвлөлийг чиглэлийн яамдад

хариуцуулах тухай өөрчлөлтийг тус тус оруулсан.

1.3.4 Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хууль

Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хууль 1993 онд батлагдсан. 2015 онд хуулийн

шинэчилсэн найруулга, 2016, 2017 онд нэмэлт өөрчлөлт тус тус оруулсан.



Энэ хуулийн зорилт нь эрүүл мэндийн албан журмын даатгалын зарчим,

хамрах хүрээг тогтоож, Монгол Улсын иргэн бүр эрүүл мэндийн даатгалд

хуулийн дагуу даатгуулж шимтгэл төлөх, даатгуулагчид эрүүл мэндийн улмаас

учирч болзошгүй санхүүгийн эрсдэлийг хуваалцах зорилгоор сан бүрдүүлэх, уг

сангийн хөрөнгийг хуваарилах, зарцуулах, эрүүл мэндийн даатгалын

байгууллага болон эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээ үзүүлэгч байгууллага,

төр, иргэний хооронд үүсэх харилцааг зохицуулахад оршино.

Хуульд орсон гол нэмэлт өөрчлөлт:

Эрүүл мэндийн даатгалын байгууллагыг Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч

агентлагийн статустай болгосон,

Хувь хүний ЭМД-ын цахим картны зарчмыг тусгасан,

Эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний багцын төрлийг нэмсэн,

Өндөр өртөгтэй эмнэлгийн зарим тусламж, үйлчилгээ, шаардлагатай

эмнэлгийн хэрэгсэл, протезын зардлын тодорхой хувийг ЭМД-аас

хариуцдаг болсон,

ЭМД-ын санд даатгуулагч шимтгэл төлөхгүй бол оногдуулах торгууль,

хариуцлагын тогтолцоог танилцуулсан.

1.3.5 Гадаадын хөрөнгө оруулалтын тухай хууль

Уг хууль 1993 онд батлагдсан ба 2001, 2002 онд нэмэлт өөрчлөлт оруулсан.

Энэ хуулийн зорилт нь Монгол Улсад гадаадын хөрөнгө оруулалтыг

урамшуулан дэмжих, хөрөнгө оруулагчийн эрх, эд хөрөнгийг хамгаалах болон

гадаадын хөрөнгө оруулалтын холбогдолтой харилцааг зохицуулахад оршино.

1.3.6 Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа,

ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай хууль

Уг хууль 2000 онд анх батлагдаж, 2005 онд шинэчлэн найруулсан бөгөөд 2007,

2009, 2010, 2011 онд нэмэлт өөрчлөлт оруулсан байна. Энэ хуулийн зорилт нь

төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан

авах ажиллагааг төлөвлөх, зохион байгуулах, уг ажиллагаанд хяналт тавих,

гомдол гаргаж шийдвэрлүүлэх, энэхүү хуулийг зөрчигчдөд хариуцлага

хүлээлгэхтэй холбогдон үүсэх харилцааг зохицуулахад оршино.

2011 оны 6 дугаар сард тус хуульд дараах өөрчлөлтийг оруулсан байна. Үүнд:

Улсын хэмжээнд төрийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ

худалдан авах ажиллагааг зохион байгуулах чиг үүрэг, хариуцлага бүхий

мэргэжлийн худалдан авалтын агентлаг байгуулах, Худалдан авах

ажиллагааны газар нь төрийн болон орон нутгийн худалдан авалтын

жагсаалтыг УИХ-аар эхэлж батлуулж байх,

Орон нутгийн засаг захиргааны худалдан авах ажиллагааны үүрэг

хариуцлагыг нэмэгдүүлэх, ялангуяа бүх худалдан авалтад босго, хязгаар

тогтоохгүйгээр орон нутгийн засаг захиргаа бие дааж шийдвэрлэдэг болох,

Сангийн яаманд худалдан авах үйл ажиллагааг хянах үүрэг бүхий нэгжийг

ажиллуулах замаар дотоод хяналтыг бий болгох,

Тендерийг үнэлэх, гэрээний хэрэгжилтэд хяналт тавихад иргэний нийгэм,

мэргэжлийн байгууллагын албан ёсны үүрэг оролцоог хангах,

Их хэмжээтэй түгээмэл хэрэглэдэг барааг нийлүүлэхэд ашиглах гэрээ,

хэлэлцээрийн тухай,

Цахим худалдан авалтын аргыг ашиглах зэрэг өөрчлөлтийг тус тус

оруулсан.



1.3.7 Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хууль

Уг хууль 2006 онд батлагдсан ба 2010, 2011, 2015 онд нэмэлт өөрчлөлт

оруулсан. Энэ хуулийн зорилт нь Засгийн газрын тусгай сангийн төрлийг

тогтоож, эдгээр санг бүрдүүлэх, зарцуулах, гүйцэтгэлийг тайлагнах, хянахтай

холбогдсон харилцааг зохицуулахад оршино.

1.3.8 Төсвийн тухай хууль

Уг хууль 2011 онд батлагдсан. Энэ хуулийн зорилт нь төсөв, түүний зарчим,

тогтолцоо, бүрэлдэхүүн, ангиллыг тогтоож, төсвийн тусгай шаардлагыг

хэрэгжүүлэх, төсвийн харилцаанд оролцогчийн эрх, үүрэг, хариуцлагыг

тодорхойлж, төсөв боловсруулах, батлах, зарцуулах, бүртгэх, тайлагнах,

хяналт тавихтай холбогдсон харилцааг зохицуулахад оршино.

1.3.9 Хөгжлийн бодлого төлөвлөлтийн тухай хууль

Уг хууль 2015 онд батлагдсан. Энэ хуулийн зорилт нь Монгол Улсын хөгжлийн

бодлогын баримт бичгийг төлөвлөх, хэрэгжүүлэх, хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ

хийх үе шат, баримтлах зарчим, оролцогч талуудын эрх, үүрэг, хариуцлагыг

тодорхойлох, хөгжлийн бодлого төлөвлөлтийн нэгдсэн тогтолцоог бүрдүүлэхэд

оршино.

1.4 Бодлогын хүрээ

1.4.1 Монгол Улсын Тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал

2030

Монгол Улсын Их хурал Монгол Улсын Тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал

2030 баримт бичгийг 2016 оны 2 дугаар сарын 5-ны өдрийн 19 тоот тогтоолоор

баталсан бөгөөд эрүүл мэндийн салбарт 2 түлхүүр үр дүн, 1 стратеги, 4

зорилтыг хэрэгжүүлэхээр тусгасан. Төрөөс эрүүл мэндийн талаар баримтлах

бодлогыг хэрэгжүүлэх арга хэмжээний төлөвлөгөө нь Тогтвортой хөгжлийн үзэл

баримтлал 2030 дах эрүүл мэндийн зорилтуудыг хэрэгжүүлэхэд чухал үүрэгтэй.

1.4.2 Гурван тулгуурт хөгжлийн бодлого

Монгол Улсын Засгийн газар 2018 оны 2 дугаар сарын 6-нд “Нэг бодлого-Нэг

бүс” үзэл баримтлалын хүрээнд Гурван тулгуурт хөгжлийн бодлогыг баталсан

бөгөөд энэ нь Монгол Улсын 2018-2020 оны хөрөнгө оруулалтын

хөтөлбөрийг тодорхойлох гол баримт бичиг юм. Бодлогын хүрээнд Засгийн

газар “Олон тулгуурт эдийн засгийн хөгжлийн бодлого”, “Шударга ёсыг

дээдэлсэн, хариуцлагатай, тогтвортой засаглал”, “Хүн төвтэй нийгмийн

бодлого” гэсэн 3 стратегийн дор 27 зорилгыг дэвшүүлсэн.

Засгийн газар Гурван тулгуурт хөгжлийн бодлогын хүрээнд хэрэгжүүлэх төсөл,

арга хэмжээг Монгол Улсын 2018-2020 оны хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрт

тусган хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулахыг Засгийн газрын холбогдох сайд

болон төрийн байгууллагын удирдлагад тус тус үүрэг болгосон. Иймд энэхүү

бодлого нь Төрөөс эрүүл мэндийн талаар баримтлах бодлогыг хэрэгжүүлэх

арга хэмжээний төлөвлөгөө болон дагалдах баримт бичиг болох Дунд

хугацааны зардлын хүрээ, Дунд хугацааны хөрөнгө оруулалтын төлөвлөгөө

боловсруулахад чухал лавлагаа баримт бичиг болох юм.



1.4.3 Төрөөс эрүүл мэндийн талаар баримтлах бодлого,

2017-2026

Монгол Улсын Засгийн газар 2017 оны 1 дүгээр сарын 18-нд Төрөөс эрүүл

мэндийн талаар баримтлах бодлогыг баталсан бөгөөд энэхүү баримт бичиг нь

2017-2026 онд эрүүл мэндийн салбарт баримтлах бодлогыг тодорхойлсон.

Бодлогыг баталсан Засгийн газрын тогтоолоор бодлогын хүрээнд авч

хэрэгжүүлэх арга хэмжээг Монгол Улсын эдийн засаг, нийгмийг хөгжүүлэх жил

бүрийн үндсэн чиглэлд, шаардагдах хөрөнгийг улсын болон орон нутгийн

төсөвт жил бүр тусгаж гадаад улс, олон улсын байгууллагын зээл, хандив,

тусламжид хамруулах замаар санхүүжүүлэх арга хэмжээ авахыг Сангийн сайд,

Эрүүл мэндийн сайд болон холбогдох албан тушаалтанд үүрэг болгосон.

Бодлогыг нийгмийн эрүүл мэнд, эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээ, хүний нөөц,

эрүүл мэндийн санхүүжилт, эрүүл мэндийн технологи, эм зүйн тусламж,

үйлчилгээ, мэдээллийн технологи, мэдээллийн удирдлага, эрүүл мэндийн

салбарын удирдлага, зохион байгуулалт, ил тод байдал гэсэн 8 чиглэлээр

хэрэгжүүлэхээр тодорхойлсон.

1.4.4 Төрөөс эмийн талаар баримтлах бодлого

Монгол Улсын Их Хурал 2014 оны 57 тоот тогтоолоор Төрөөс эмийн талаар

баримтлах бодлогыг баталсан. Бодлогыг 2014-2018 онд хэрэгжүүлэх бөгөөд гол

зорилго нь хэрэглэгчдийг аюулгүй, чанартай, үр дүнтэй, боломжит үнэтэй эм,

эмнэлгийн хэрэгслээр хангах явдал юм. Тус бодлогод суурилан 2015 онд Эм,

эмнэлгийн хэрэгслийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгыг боловсруулж,

баталсан.



2 . ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН

ӨНӨӨГИЙН НӨХЦӨЛ

БАЙДАЛ

2.1 Хүн ам зүйн үзүүлэлтүүд

2.1.1 Хүн амын тоо

Монгол Улсын нийт хүн ам 2017 оны жилийн эцсийн байдлаар 3.2 сая хүрсэн

ба энэ үзүүлэлт 2002 онтой харьцуулахад 28.4 хувиар өсч, харин 2016 онтой

харьцуулахад 5.0 хувиар буурсан байна. Энэ хугацаанд Улаанбаатар хотын хүн

ам 72.8 хувь, аймгийн төвийн хүн ам 38.8 хувиар тус тус нэмэгдсэн динамик

өсөлт ажиглагдаж байгаа бол, харин сумын төв, багуудын хүн амын тоо 9.2

хувиар буурсан үзүүлэлттэй байна.

Зураг 1. Монгол улсын нийт хүн амын тоо, 2002, 2017 он

Эх сурвалж: Эрүүл мэндийн үзүүлэлт 2002, 2017. Эрүүл мэндийн хөгжлийн төв

2.1.2 Төрөлт

Монгол Улсад 2017 онд 73,884 хүүхэд төрсөн байна. Энэ үзүүлэлтийг 10 жилийн

өмнөх 2007 оны төрөлтийн түвшинтэй харьцуулахад 32.8 хувиар өссөн боловч

өнгөрсөн 2016 оноос 5 хувиар буурчээ. Сүүлийн 10 жилийн хугацаанд дийлэнх

аймагт мэндэлсэн хүүхдийн төрөлтийн жилийн тоон үзүүлэлт нэмэгдсэн бол

Дундговь, Завхан, Өвөрхангай аймагт буурсан байна. Монгол улсын хэмжээнд

2017 оны байдлаар хамгийн өндөр төрөлтийн түвшин Баян-Өлгий, Хөвсгөл,

Орхон аймгуудад ногдож байна.

846,473 1,462,973

492,709

683,743

1,136,199 1,031,183

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2002 2017

Улаанбаатар Аймгийн төв Сумын төв, баг



Хүснэгт 1. Төрсөн хүүхдийн тоо (нийслэл, аймгаар) 2007, 2017 он

Аймаг/хот 2007 2017 Эзлэх хувь,

2017

2007, 2017

онуудын

харьцуулалт,

хувиар

Архангай 1,742 1,890 2.6 8.5

Баян-Өлгий 2,520 2,844 3.8 12.9

Баянхонгор 1,725 1,997 2.7 15.8

Булган 814 825 1.1 1.4

Говь-Алтай 1,209 1,216 1.6 0.6

Говьсүмбэр 286 416 0.6 45.5

Дархан-Уул 1,951 2,249 3.0 15.3

Дорноговь 1,119 1,318 1.8 17.8

Дорнод 1,481 1,922 2.6 29.8

Дундговь 894 878 1.2 -1.8

Завхан 1,553 1,321 1.8 -14.9

Орхон 1,875 2,566 3.5 36.9

Өвөрхангай 2,424 2,417 3.3 -0.3

Өмнөговь 908 1,297 1.8 42.8

Сүхбаатар 945 1,275 1.7 34.9

Сэлэнгэ 1,518 1,712 2.3 12.8

Төв 765 1,192 1.6 55.8

Увс 1,792 2,029 2.7 13.2

Ховд 2,012 2,196 3.0 9.1

Хөвсгөл 2,513 2,767 3.7 10.1

Хэнтий 1,304 1,442 2.0 10.6

Улаанбаатар 24,284 38,115 51.6 57.0

Улсын хэмжээнд 55,634 73,884 100.0 32.8

Эх сурвалж: Эрүүл мэндийн үзүүлэлт 2017. Эрүүл мэндийн хөгжлийн төв

2.1.3 Төрөлтийн коэффициент

Нэг эмэгтэйн амьдралынхаа туршид төрүүлсэн хүүхдийн тоо 2008-2017

онуудад бага зэрэг өсч, 2.6-аас 2.8-д хүрсэн. Дээрх хугацаанд 2014 он хамгийн

өндөр үзүүлэлттэй (3.1) байв.

2.1.4 Дундаж наслалт

2017 онд хүн амын төрөлтөөс тооцсон дундаж наслалт (2008 онд 67.2

байсантай харьцуулахад) 69.9-д хүрсэн нь Монгол Улс хүн амын дундаж

наслалтаар дэлхийд 120, Азид 23 дугаар байранд тус тус орсон байна. Дундаж

наслалтын хувьд эмэгтэйчүүд эрэгтэйчүүдээс 9.5 жилээр илүү, төрөлтөөсөө

тооцоход эмэгтэйчүүдийн дундаж наслалт 75.4, харин эрэгтэйчүүдийн дундаж

наслалт 65.9 байна. Энэ нь эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүсийн дундаж наслалтын

ялгаа нь ихээхэн зөрүүтэй байгааг нотолж, дээрх зөрүү нь нэмэгдэж буйг илтгэн

харуулж байна. Эрэгтэйчүүдийн дундаж наслалтын хамгийн бага нь

Улаанбаатар хотод, харин эмэгтэйчүүдийн хувьд баруун болон хангайн бүсэд

ажиглагдаж байна.



2.1.5 Нялхсын болон тав хүртэлх насны хүүхдийн эндэгдэл

Манай оронд 2017 оны байдлаар 1,000 амьд төрөлтөд ногдох нялхсын

эндэгдэл 13, тав хүртэлх насны эндэгдэл 16 байна. 2008-2017 онд нялхсын

эндэгдлийн түвшин 30.6 хувиар, 5 хүртэлх насны хүүхдийн эндэгдэл 28.6 хувиар

буурсан эерэг хандлага ажиглагдсан. Монгол Улс нь 1990-2015 онд тав хүртэлх

насны хүүхдийн эндэгдлийг 5 дахин бууруулах Мянганы хөгжлийн 4 дүгээр

зорилтын 9 дүгээр үзүүлэлтийг хангасан болно.

Зураг 2. Нялхсын болон тав хүртэлх насны хүүхдийн эндэгдлийн харьцаа

(1,000 амьд төрөлтөд), 2008, 2017 он


2.1.6 Эхийн эндэгдэл

Сүүлийн 10 жилийн хугацаанд харьцуулан авч үзвэл 100,000 амьд төрөлтөд

ногдох эхийн эндэгдэл 2009 онд 81.4 болж хамгийн өндөр түвшинд хүрсэн бол

2017 онд 36.9 болж 70 хувиар буурсан байна. Дээрх хугацаанд эхийн

эндэгдлийн түвшний тодорхой хэлбэлзэл ажиглагдаж байсныг дурьдах нь

зүйтэй. Тодруулбал, эхийн эндэгдлийн түвшин 2010 онд огцом буурсны дараа

2011-2012 онд өсч, 2015 онд хамгийн бага түвшинд хүрч, үүний дараа дахин

огцом өссөн байна. Мянганы хөгжлийн зорилтын хүрээнд 2015 он гэхэд эхийн

эндэгдлийг 1990 онтой харьцуулахад 4 дахин бууруулж, 100,000 амьд төрөлтөд

50-д хүргэх зорилтыг дэвшүүлж, амжилттай биелүүлсэн болно. Эхийн эндэгдэл

аймгуудын хувьд харилцан адилгүй, ялгаатай байна. Тухайлбал 2017 оны

байдлаар улсын хэмжээнд 11 аймагт эхийн эндэгдлийн тохиолдол

бүртгэгдээгүй бол Завхан аймагт 2 (100,000 амьд төрөлтөд 150), Өмнөговь

аймагт 1 (100,000 амьд төрөлтөд 77), Сүхбаатар аймагт 1 (100,000 амьд

төрөлтөд 69), үлдсэн аймгуудад улсын дундаж үзүүлэлтээс өндөр буюу 100,000

амьд төрөлтөд 35-69 байна.

Зураг 3. Эхийн эндэгдлийн харьцаа (100,000 амьд төрөлтөд), 2008-2017 он

30.4

19.6

49.0

13.6

16.7

26.9

0 10 20 30 40 50 60

Нярайн эндэгдэл

Тав хүртэлх насны хүүхдийн эндэгдэл

Эхийн эндэгдэл

2017 2008




Эх барихын шалтгаантай эхийн эндэгдэл нийт тохиолдлын 85 хувийг эзэлж

байна. Үүнд: жирэмсний хүндрэл 45 хувь, төрсний дараах эхний 6 долоо хоногт

үүссэн хүндрэл 35 хувь, төрөх үеийн хүндрэл 5 хувь байна.

Зураг 4. Эхийн эндэгдлийн шалтгаан, 2017 он


2.1.7 Хүн амын нас баралтын шалтгаан, чиг хандлага

Монгол Улсад 2008-2017 онд хүн амын нийт нас баралтын түвшин буурч, 2008

онд 10,000 хүн амд 5.7 байсан бол 2017 онд 5.1 болсон байна. Сүүлийн 10

жилийн байдлаар нас баралтын тэргүүлэх таван шалтгаан хэвээр хадгалагдаж

байна. Эдгээрээс зүрх судасны тогтолцооны өвчин, гэмтэл, хордлого, гадны

шалтгаант нас баралт, хоол боловсруулах болон амьсгалын тогтолцооны

өвчнөөс хамаарсан нас баралт буурсан бол хорт хавдраас шалтгаалсан нас

баралт нэмэгдсэн байна (2008 онд 10,000 хүн амд 11.8, 2017 онд 13.0).

Хүснэгт 2. Нас баралтын тэргүүлэх 5 шалтгаан, 2008, 2017 он

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Аймгийн дундаж 44.3 83.5 44.9 51.8 58.6 32.8 25 23 56 22.3

Улаанбаатар 55.2 78.9 46.2 44.2 43 52.3 35.9 28.8 41.8 31.2

Улсын дундаж 49 81.4 45.5 48.2 50.8 42.6 30.6 26 48.6 26.9

20

40

60

80

100

Аймгийн дундаж Улаанбаатар Улсын дундаж

45%

5%

35%

15%

Жирэмсэн үеийн хүндрэл

Төрөх үеийн хүндрэл

Төрсний дараах хүндрэл

Жирэмсэн болон төрөхөөс бусад өвчин



Он

I II III IV V

2008 Зүрх-судасны

тогтолцооны

өвчин

Хорт хавдар Гэмтэл,

хордлого,

гадны

шалтгаант нас

баралт

Хоол

боловсруулах


өвчин

Амьсгалын


өвчин

2017 Зүрх-судасны


өвчин

Хорт хавдар Гэмтэл,

хордлого,

гадны

шалтгаант нас

баралт

Хоол



өвчин

Амьсгалын


өвчин


Бусад орнуудын адил Монгол Улсад хүн амын зүрх судасны тогтолцооны

өвчний шалтгаант нас баралт тэргүүлж (10,000 хүн амд 17.4) байна. Зураг 5-

аас харахад зүрхний ишеми өвчин нь нас баралтын шалтгааны жагсаалтыг

тэргүүлж байна (10,000 хүн амд 7.9, цус харвалт 5.2, артерийн даралт 0.67).

Мөн зүрхний ишеми өвчнөөс үүдэлтэй эрэгтэйчүүдийн нас баралтын түвшин

10.12 байгаа нь эмэгтэйчүүдийнхээс 5.76 хоёр дахин өндөр байна.

Зураг 5. Нас баралтын тэргүүлэх 5 шалтгаан, 2008-2017 он (10,000 хүн амд)


Улсын хэмжээнд хорт хавдраас шалтгаалсан нас баралт 2 дугаар байр эзэлж

байна. 2017 оны байдлаар хорт хавдрын шалтгаант нас баралт нийт нас

баралтын 1/4-ийг эзэлж, улмаар энэ үзүүлэлт эрэгтэйчүүдэд 10,000 хүн амд

15.1, эмэгтэйчүүдэд 11.1 байна. Хорт хавдартай гэж оношлогдсон нийт

хүмүүсийн 78.3 хувь нь хожуу буюу III, IV үе шатанд оношлогдож, 82.4 хувь нь

анх оношлогдсоноос хойш 1 жил хүртэлх хугацаанд амьдарсан байна.

Осол гэмтэл, хордлогын шалтгаантай нас баралт 2017 онд 10,000 хүн амд 8.5

байна. Гадны шалтгаант нас баралтын ихэнх хувийг зам тээврийн осол эзэлж

20.521.7

23.622.6

20.9

19.601… 18.5

17.417.4

11.8 11.913 12.7 12.6 13.0 13.5 13.2 13.4 13

9.38.7

10.111.2 11.2

9.609.3 8.5 7.9 8.5

5.3 4.8 5.30 5.5 5.34.7 4.3 4.3 3.90 3.7

2.4 2.8 2.7 2.4 2.2 1.9 2 2.0 2.3 1.90

5

10

15

20

25

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017Зүрх судасны тогтолцооны өвчин Хавдар

Гэмтэл хордлого, нас баралтын гадны шалтгаан Хоол боловсруулах тогтолцооны өвчиин

Амьсгалын тогтолцооны өвчин



байна. Нийт нас баралтын шалтгааны 2.8 хувь нь амиа хорлолт байгаа нь

анхаарал татсан үзүүлэлт болж байна. Улсын хэмжээнд 10-14, 25-29

наснынхны 5 хүн тутмын 1, 15-24 насныхны 4 хүн тутмын 1, 30-34 насныхны 6

хүн тутмын 1 нь амиа хорлож нас барсан байна. Эрэгтэйчүүдийн гэмтэл,

хордлого, гадны шалтгаант нас баралтын түвшин нь эмэгтэйчүүдийнхээс 4

дахин их байна.

Зураг 6. Шалтгаанаар тооцсон зүрх-судасны тогтолцооны өвчний нас

баралтын түвшин, 2017 он (10,000 хүн амд/хүйсээр)


Өвчний улмаас амьдарлын алдагдсан жилүүд

Олон улсын түвшинд хүн амын эрүүл мэндийг хэмжих нэг үзүүлэлтээр Өвчний

улмаас амьдралын алдагдсан жил (Years of Life Lost)-ийг тооцож, харьцуулдаг.

Монгол Улсад нас баралтын 80 хувийг эзэлж буй халдварт бус өвчний байдлыг

Зураг 7-д харуулав.

Зураг 7. 2017 оны амьдралын алдагдсан жилийн (ААЖ) эхний 10 шалтгаан

болон 2007-2017 онуудын харьцуулсан өөрчлөлт, хувь хэмжээгээр

10.12

6.08

0.58

21.06

5.764.3

0.75

13.97

0

5

10

15

20

25

Зүрхний ишемийн өвчин

Тархинд цус харвалт Цусны даралт Зүрх судасны тогтолцооны өвчин

Эрэгтэй Эмэгтэй



Эх сурвалж: Хэмжил зүй, үнэлгээний хүрээлэн (IHME); www.healthdata.org

Дээрх зургаас харахад 2017 оны байдлаар зүрхний ишеми өвчин, тархины

судасны эмгэгүүд нь Амьдралын алдагдсан жил (ААЖ)-ийг тодорхойлогч

тэргүүлэх шалтгаан болж байна. Нас баралтыг тодорхойлж буй 10 шалтгаант

өвчлөл байршлын хувьд цаг хугацааны явцад өөрчлөгдсөн байна. Элэгний

хатуурал болон амиа хорлолтоос шалтгаалсан нас баралтын байршил 2007,

2017 онд хэвээр хадгалагдсан. Элэгний хорт хавдар, согтууруулах ундаанаас

шалтгаалсан эмгэгүүд нь нэг байршлаар, зам тээврийн осол, гэмтэл хоёр

байршлаар ахиж, амьсгалын доод замын халдвар ба сүрьеэ өвчин хоёр

байршлаар ухарсан байна.

2.1.8 Хүн амын өвчлөлийн чиг хандлага

Монгол Улсын хэмжээнд сүүлийн 10 жилийг хамруулсан судалгааны дүнд

ажиглалт хийж үзэхэд хүн амын нийт өвчлөл жилээс жилд өссөөр байгаа дүр

зураг ажиглагдаж байна. (Хүснэгт 3, Зураг 8).

Хүснэгт 3. Хүн амын өвчлөлийн тэргүүлэх шалтгаан, 2008, 2017 он

Он I II III IV V

2008 Амьсгалын


өвчин

Хоол



өвчин

Шээс-бэлгийн


өвчин

Зүрх-судасны


өвчин

Гэмтэл,

хордлого

2017 Амьсгалын


өвчин

Хоол



өвчин

Зүрх-судасны


өвчин

Шээс-бэлгийн


өвчин

Гэмтэл,

хордлого, нас

баралтын

гадны

шалтгаан


Зураг 8. Хүн амын өвчлөлийн тэргүүлэх 5 шалтгаан, 2008-2017 он (10,000 хүн

амд)

http://www.healthdata.org/




Өвчлөлийн тэргүүлэх таван шалтгаанд амьсгалын тогтолцооны өвчин, хоол

боловсруулах тогтолцооны өвчин, зүрх судасны тогтолцооны өвчин, шээс

бэлгийн тогтолцооны өвчин, гэмтэл, хордлого ба гадны шалтгаант эмгэг орж

байна.

Артерийн даралт ихсэх (10000 хүн амд 564,3), чихрийн шижин (10,000 хүн амд

100.8), элэгний хатуурал (10,000 хүн амд 209.5) нь хүн амын дунд нийт өвчлөл

нэмэгдэхэд зонхилон нөлөөлж байна. Зохисгүй хооллолт, хөдөлгөөний

хомсдол, согтууруулах ундаа болон тамхины хэрэглээ нь халдварт бус өвчний

гол эрсдэлт хүчин зүйл юм. Эрэгтэйчүүдийн 49 хувь нь тамхи татдаг, тэдний тал

хувь нь өдөр бүр 10-аас доошгүй ширхэг тамхи татдаг байна. Дөрвөн эрэгтэй

тутмын гурав нь, эмэгтэйчүүдийн талаас илүү хувь нь согтууруулах ундаа

хэрэглэдэг бүлэгт хамаарч байна. Монгол Улсын нийт хүн амын 83.2 хувь нь

ДЭМБ-аас тогтоосон хэмжээнээс давсыг 2.2 их хэрэглэж байна.

Агаарын бохирдол, цэвэр усны хангамж болон ариун цэврийн байгууламжийн

хүртээмж хангалтгүй, химийн аюулгүй байдал алдагдсан зэрэг нь хүн амын

төвлөрөл ихтэй хот суурин газрын нийгмийн эрүүл мэндийн томоохон асуудал

болоод байна. Эдгээр асуудал нь Монгол Улсын Мянганы хөгжлийн

зорилтуудаас бүрэн хэрэгжүүлж чадаагүй буюу тулгамдсан асуудал хэвээр

байна. Түүнчлэн хөрсний бохирдол, хог хаягдал, бохир усны цэвэрлэгээ,

халдваргүйжүүлэлтийн менежмент, гэр хорооллын ариун цэврийн задгай

байгууламж зэрэг нь асуудал болсоор байна.

Халдварт өвчлөл тасралтгүй буурах хандлага ажиглагдаж байгаа хэдий ч

урьдын адил тулгамдсан асуудал хэвээр байна. Улсын хэмжээнд халдварт саа

өвчин бүрэн устаж, татран өвчин сүүлийн 10 жил бүртгэгдээгүй, ДЭМБ-ын бүс

нутгийн гепатит B хөтөлбөрийн зорилт биелсэн зэрэг эерэг үзүүлэлт гарсан.

2017 оны байдлаар халдварт өвчний улмаас 117 хүн нас барснаас 80 нь

645.6 679.4 708.5 752.1

817 848.10954.3 931.20

1007.6 1145.6

772.6 756.4737.6

766.4

764.1 773.0 787.1 783.1 807.6952.4

422.4416.9 470.3 491.8

502.8 578.40 567.1 534.7469.9

511.2

839.5900.5 881.90

953.21027.8 1056.8

1133.81202.8 1231.40

1558.8

972.91027.7

1157.21048.2

1099.41339.4

1579.9

1462.8

1647.4 1671.4

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Зүрх судасны тогтолцооны өвчин

Шээс бэлгийн тогтолцооны эмгэг

Гэмтэл хордлого, нас баралтын гадны шалтгаан

Хоол боловсруулах тогтолцооны өвчиин

Амьсгалын тогтолцооны өвчин



сүрьеэгээр, 13 нь төрөлхийн тэмбүүгээр, 6 нь вируст гепатитаас шалтгаалсан

байна.

Эрүүл мэнд, спортын яамны мэдээлснээр улаан бурхан өвчний дэгдэлтээс

хамаарч 2015 оны зөвхөн эхний дөрвөн сарын байдлаар 105 хүн эндсэн, 2016

оны байдлаар улсын хэмжээнд бүртгэгдсэн нийт сэжигтэй болон батлагдсан

тохиолдлын тоо 23,888-д хүрсэн нь анхаарал татахуйц асуудал болсон.

Хэдийгээр манай улсад дархлаажуулалтын хамралтын хувь өндөр буюу 96 хувь

байдаг ч, дээрх үзүүлэлтээс харахад дархлаажуулалтын асуудалд анхаарах

шаардлагатай байна.

Нас баралт болон хөгжлийн бэрхшээлд хүргэхэд

нөлөөлж буй эрсдэлт хүчин зүйлс

Хүн амын нас баралт, хөгжлийн бэрхшээл нь эрсдэлт олон хүчин зүйлсээс

хамаардаг бөгөөд бодисын солилцооны, зан үйлийн, хүрээлэн буй орчны

шалтгаантай гэж ангилан авч үздэг. 2017 оны байдлаар тодорхойлсон хамгийн

түгээмэл тохиолддог 10 эрсдэлт хүчин зүйлс нь 2007 оноос хойш ерөнхийдөө

өөрчлөгдөөгүй хэвээр хадгалагдсаар байна. Зураг 9-д харуулсан ихэнх эрсдэлт

хүчин зүйлс (эрүүл бус хооллолт, биеийн жингийн илүүдэл, цусны даралт ихсэх,

г.м.) нь зүрхний өвчин, цус харвалт, чихрийн шижин болон хорт хавдрын гол

эрсдэлт хүчин зүйл болж байна. Согтууруулах ундааны болон тамхины

хэрэглээ нь 2007-2017 оны хооронд хамгийн их буюу 29.0 ба 17.9 хувийн

өсөлттэйгээр дөрөв, тавдугаар байранд тус тус орж байна.

Зураг 1. 2017 оны Хөгжлийн бэрхшээлээс алдагдсан жил (ХБАЖ)-ийн эхний 10

эрсдэлт хүчин зүйлс болон 2007-2017 онуудын харьцуулсан өөрчлөлт, хувь

хэмжээгээр





Нас баралт болон хөгжлийн бэрхшээлийн шалтгааныг

бусад орнуудтай харьцуулах нь

Хүснэгт 4-д Монгол улсын хэмжээнд нас баралт болон хөгжлийн бэрхшээл

үүсэхэд нөлөөлж байгаа тэргүүлэх 10 шалтгааныг дэлхийн бусад улс орнуудтай

харьцуулан үзүүлэв.

Хүснэгт 4. Нас баралт болон хөгжлийн бэрхшээлийн шалтгааны үзүүлэлтийг

бусад улс оронтой харьцуулсан байдал (100,000 хүн амд), 2017 он


Дэлхийн хэмжээнд улс орнуудыг өвчлөлийн дарамтын түвшин, худалдааны

түншлэл, нийгэм, хүн ам зүйн үзүүлэлтээр нь бүлэглэн авч үздэг. Монгол Улсын

хэмжээнд нас баралт болон хөгжлийн бэрхшээл үүсэхэд нөлөөлдөг тэргүүлэх

шалтгаан нь (зүрхний ишеми өвчин, цус харвалт, нярайн эмгэг, элэгний хорт

хавдар, элэгний хатуурал, амьсгалын доод замын халдвар, уналтаас

хамаарсан осол гэмтэл, архинаас хамааралтай өвчин, эмгэг) тухайн бүлгийн

дундаж үзүүлэлтээс мэдэгдэхүйц өндөр, харин зам тээврийн осол, гэмтэл

болон нурууны доод хэсгийн өвдөлтийн үзүүлэлтүүд нь бусад улс орнуудтай

харьцангуй ижил түвшинд байв.




3 ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН

САЛБАР

3.1 Монгол Улсын Эрүүл мэндийн салбарын

бүтэц, зохион байгуулалт

Эрүүл мэндийн салбарын бүтэц, зохион байгуулалтыг 2018 оны байдлаар

дараах зургаас тоймлон харах боломжтой.

Зураг 9. Эрүүл мэндийн салбарын бүтэц, зохион байгуулалт (2018)

Эрүүл мэндийн салбарын бүтэц,

зохион байгуулалт (2018)

Хувийн

салбар

Аймгийн

нэгдсэн

эмнэлэг

Хувийн

салбар

Монгол Улсын

Засгийн газар

Монгол Улсын

Их хурал

Аймаг Бүсийн

оношилгоо,

эмчилгээний

төв - 5

Лавлагаа шатлалын эмнэлгийн

тусламж, үйлчилгээ

Хувийн

салбар

Багийн бага

эмчийн

салбар

Сум,

тосгоны

эрүүл

мэндийн

төв

Өрхийн

эрүүл

мэндийн

төв

Тосгоны

эрүүл

мэндийн

төв

Өрхийн

эрүүл

мэндийн

төв

Дүүргийн эрүүл мэндийн

төв, нэгдсэн эмнэлэг,

амаржих газар,

нийслэлийн тусгай

мэргэжлийн төв

Аймгийн

эрүүл

мэндийн

газар

Нийслэлийн

Эрүүл

мэндийн

газар

Тусгай

мэргэжлийн

төв - 6

Төрөлжсөн

мэргэшлийн

эмнэлэг - 6

Улсын төв

нэгдсэн

эмнэлэг - 3

Эрүүл

мэндийн

хөгжлийн

төв

Улаанбаатар

хот

Анхан шатлалын эмнэлгийн

тусламж, үйлчилгээ

Мэргэжлийн

хяналтын

ерөнхий газар

Эрүүл мэндийн

яам


даатгалын




3.1.1 Эрүүл мэндийн яам

ÝМЯ íü ñàëáàðûí õýìæýýíèé áîäëîãî áîëîâñðóóëàõ, òºëºâëºõ, çîõèöóóëàõ,

ýð¿¿ë ìýíäèéí õîëáîãäîëòîé ¿éë àæèëëàãàà, ñòàíäàðòûí õýðýãæèëòèéã харьяа

агентлаг болон нийт эрүүл мэндийн байгууллагаар дамжуулан õàíãàõ ¿¿ðýã á¿õèé

ýð¿¿ë ìýíäèéí àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà þì.

Ýð¿¿ë ìýíäèéí ñàëáàðûí ¿éë àæèëëàãààíû ñàíõ¿¿æèëò íü óëñûí òºñºâ, эрүүл

мэндийн даатгалын сан, õºãæëèéí àëáàí ¸ñíû òóñëàëöàà, çýýë, òºëáºðò

¿éë÷èëãýý çýðýã ýõ ¿¿ñâýðýýñ á¿ðääýã.

ЭМЯ-ны эрхэм зорилго “Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээг иргэн бүрт аюулгүй,

чанартай хүргэх замаар амьдралын чанарыг сайжруулж, хүн амын дундаж наслалтыг

уртасгахад” оршино.

ЭМЯ-ны тэргүүлэх чиглэл:

Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын Тогтвортой хөгжлийн зорилт, Монгол

Улсын тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал - 2030, Төрөөс эрүүл мэндийн

талаар баримтлах бодлогын Монгол хүний эрүүл мэндийг дэмжих,

хамгаалах зорилго, зорилтын хэрэгжилтийг хангах,

Эрүүл мэндийн салбарын удирдлагын чадавхийг нэмэгдүүлж, эрүүл

мэндийн байгууллагын бүтэц, үйл ажиллагааг боловсронгүй болгох,

Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээг нийт хүн амд хүргэх, нийгмийн эрүүл

мэндийн болон эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээг чанаржуулах, өвчнөөс

урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэх, оношлох, эмчлэх нөөцийг бүрдүүлэх,

чадавхийг бэхжүүлэх,

Яамны үйл ажиллагааны үр нөлөө, үр ашгийг дээшлүүлэх, сайд, Засгийн

газрын танхимд үзүүлэх зөвлөгөө, үйлчилгээ, дэмжлэгийг мэргэшлийн өндөр

түвшинд хүргэх.

ЭМЯ-ны бүтэц, зохион байгуулалтыг 2018 оны байдлаар дараах зурагт

харуулсан болно.

Зураг 10. Эрүүл мэндийн яамны зохион байгуулалтын бүтэц

ЭМЯ-ны зохион байгуулалтын бүтэц (2018)

Эрүүл мэндийн сайд

Сайдын зөвлөл

Эрүүл мэндийн дэд сайд

Төрийн нарийн бичгийн дарга

Бодлого төлөвлөлтийн

газар

Эдийн засаг, санхүү, хөрөнгө

оруулалтын газар

Төрийн захиргааны удирдлагын

газар

Нийгмийн эрүүл

мэндийн газар

Эмнэлгийн тусламжийн

газар

Эм, үйлдвэрлэл, технологийн

газар

Хяналт-шинжилгээ,

үнэлгээ, дотоод

аудитын газар



ЭМЯ дараах үүрэг бүхий долоон газар, арван хэлтсээс бүрдэнэ. Үүнд:

3.1.1.1 Бодлого, төлөвлөлтийн газар (БТГ)

Эрүүл мэндийн салбарын хууль, эрхзүй, бодлогын баримт бичгийн хувилбар

боловсруулах, бодлогын нөлөөллийн үнэлгээ хийх, эрүүл мэндийн даатгалын

болон цахим мэдээллийн технологийг хөгжүүлэх бодлого, төлөвлөлтийг

нэгдсэн удирдлагаар хангах үндсэн үүргийг хүлээнэ. Эрүүл мэндийн

даатгалын бодлогын хэлтэс, Эрүүл мэндийн цахим мэдээллийн хэлтэс тус

газарт харьяалагддаг.

3.1.1.2 Эдийн засаг, санхүү, хөрөнгө оруулалтын газар (ЭЗСХОГ)

Салбарын эдийн засаг, санхүү, хөрөнгө оруулалтын хэрэгцээг тодорхойлж,

төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн төсвийн төслийг боловсруулах, биелэлтийг

хангуулах, тайлагнах, улсын төсвийн санхүүжилтийн уялдаа холбоог хангах

үндсэн үүрэг хүлээнэ. Тус газарт Эдийн засаг, санхүүгийн хэлтэс, Хөрөнгө

оруулалтын хэлтэс харьяалагддаг.

3.1.1.3 Төрийн захиргааны удирдлагын газар (ТЗУГ)

Төрийн захиргааны болон хүний нөөцийн удирдлагын манлайллыг хангаж,

салбарын хууль, эрх зүйн орчныг боловсронгүй болгоход дэмжлэг үзүүлэх,

хууль тогтоомж, шийдвэрийг хэрэгжүүлэх, хяналт тавих, гадаад хамтын

ажиллагааг хариуцах үүргийг хүлээнэ. Хуулийн хэлтэс, Гадаад хамтын

ажиллагааны хэлтэс тус газарт харьяалагддаг.

3.1.1.4 Нийгмийн эрүүл мэндийн газар (НЭМГ)

Эрүүл мэндийг дэмжих орчин бий болгоход чиглэсэн нийгмийн эрүүл мэндийн

бодлогын хэрэгжилтийг зохион байгуулах, зохицуулах, олон улсын эрүүл

мэндийн дүрмийг хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааг зохион байгуулах, салбар болон

салбар хоорондын шуурхай удирдлагын үйл ажиллагааг уялдуулах үндсэн

үүргийг хүлээнэ. Олон нийттэй харилцах, тандалт, шуурхай удирдлагын хэлтэс

тус газарт харьяалагддаг.

3.1.1.5 Эмнэлгийн тусламжийн газар (ЭТГ)

Хүн амд хүртээмжтэй, чанартай, аюулгүй эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээг

үзүүлэх, бодлогын хэрэгжилтийг зохион байгуулах, чанарын баталгаажилтын

үйл ажиллагаанд зохицуулах үүргийг хүлээнэ. Тус газарт Эмнэлгийн

тусламжийн чанар, аюулгүй байдлын хэлтэс, Уламжлалт анагаах ухааны

хэлтэс харьяалагддаг.

3.1.1.6 Эм, үйлдвэрлэл технологийн газар (ЭҮТГ)

Эрүүл мэндийн салбар дахь үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх бодлогыг хэрэгжүүлэх

ажлыг зохион байгуулах, эм үйлдвэрлэл, эрүүл мэндийн технологийн

бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах, эмийн чанар, аюулгүй байдлыг хангах,

эмийн зохистой хэрэглээг төлөвшүүлэх үндсэн үүргийг хүлээнэ. Эм, эмнэлгийн

хэрэгсэл, үйлдвэрлэлийн хэлтэс тус газарт харьяалагддаг.

3.1.1.7 Хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ, дотоод аудитын газар (ХШҮДАГ)

Эрүүл мэндийн хууль тогтоомж, бодлого, хөтөлбөр, төслийн хэрэгжилтийн

явцад хяналт-шинжилгээ хийх, үр дүнг үнэлэх, санхүүгийн дотоод аудит хийх,

статистик мэдээлэл гаргах, судалгаа, мэдээллээр хэрэглэгчийг хангах үндсэн

үүргийг хүлээнэ.



3.1.2 Эрүүл мэндийн даатгалын ерөнхий газар

Эрүүл мэндийн даатгалын ерөнхий газар (ЭМДЕГ) нь 2017 онд байгуулагдсан

Засгийн газрын газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг юм. Тус агентлаг Эрүүл мэндийн

сайдын эрхлэх асуудлын хүрээнд гурван газар, дөрвөн хэлтэс, 90 ажилтантай

2018 оноос эхлэн үйл ажиллагаагаа явуулж байна. ЭМДЕГ нь нийт 21 аймаг,

Улаанбаатар хотын алслагдсан Багануур, Налайх дүүрэгт шууд удирдлагаар

ханган ажилладаг салбартай.

ЭМДЕГ-ын эрхэм зорилго “Монгол хүн бүрийг эрүүл мэндийн даатгалд

хамруулж, даатгалын тогтвортой санг бүрдүүлэн, даатгуулагчийн хэрэгцээнд

нийцсэн эрүүл мэндийн чанартай тусламж, үйлчилгээг худалдан авдаг

үйлчлүүлэгч төвтэй, нийгмийн хариуцлага бүхий менежментийг хэрэгжүүлэхэд”

оршино.

ЭМДЕГ нь дараах тэргүүлэх чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг.

Даатгуулагчийн эрэлт, хэрэгцээнд нийцсэн эрүүл мэндийн чанартай тусламж

үйлчилгээ худалдан авдаг, хэрэглэгч, үйлчлүүлэгч төвтэй, нийгмийн

хариуцлага бүхий эрүүл мэндийн даатгалын бие даасан тогтолцоог бүрдүүлэх,

Хэрэглэгчийн эрх ашгийг хамгаалан даатгуулагч төвтэй, төр, хувийн хэвшлийн

түншлэлийг хөгжүүлэх,

Даатгуулагчийн эрхийг дээдэлсэн, тэдний эрүүл мэндийн хэрэгцээнд нийцсэн,

чанартай, үр дүнтэй, аюулгүй тусламж, үйлчилгээг үзүүлж, болзошгүй

санхүүгийн эрсдэлээс хамгаалах,

ЭМДЕГ болон салбар нэгжүүдтэй холбогдсон мэдээллийн нэгдсэн цахим

сүлжээ, мэдээллийн цахим сан бүрдүүлэх.

3.1.3 Эрүүл мэндийн хөгжлийн төв

Эрүүл мэндийн хөгжлийн төв (ЭМХТ) анх 1996 онд Эрүүл мэндийн удирдлага,

мэдээллийн төв нэртэйгээр байгуулагдаж байсан. Үүнээс хойш тус

байгууллагын бүтэц, үйл ажиллагаа Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлагаас

одоогийн төвийн эрх зүйн хэм хэмжээнд хэд хэдэн удаа өөрчлөгдсөн.

ЭМХТ нь эрүүл мэндийн салбарыг хөгжүүлэх бодлого, хууль эрх зүйн орчинг

боловсронгуй болгох нотолгоо бүрдүүлэх, байгууллага, хүний нөөц, техник

технологи, тусламж, үйлчилгээний чанар, аюулгүй байдал, салбарын

удирдлага, манлайллыг дээшлүүлэх замаар хүн амын эрүүл мэндийг

сайжруулахад ЭМЯ-нд чухал дэмжлэг үзүүлдэг. ЭМХТ нь 2018 оны байдлаар 7

албатайгаар үйл ажиллагаа явуулж байна.

3.1.4 Анхан шатлалын тусламж, үйлчилгээ

Анхан шатлалын тусламж, үйлчилгээг хөдөө орон нутагт багийн эмчийн салбар,

сумын эрүүл мэндийн төв (СЭМТ), хот, суурин газарт өрхийн эрүүл мэндийн төв

(ӨЭМТ) үзүүлж байна.

Анхан шатлалын тусламж, үйлчилгээний ерөнхий бүтэц, зохион байгуулалтыг

2017 оны байдлаар дараах хүснэгтэд тоймлон харуулсан болно.



Хүснэгт 5. Анхан шатны тусламж, үйлчилгээний ерөнхий бүтэц, зохион

байгуулалт (2017 оны байдлаар)

Хөдөө орон нутаг

Багийн

эмчийн

салбар

Багийн эмчийн салбар нь СЭМТ-ийн харьяанд үйл ажиллагаа

явуулдаг. Тухайн багт амьдарч, ажилладаг бага эмч эрүүл

мэндийг дэмжих, өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэх,

эмнэлгийн анхан шатны, үүнд яаралтай тусламж, үйлчилгээг

гэрээр үзүүлэх, шаардлагатай тохиолдолд СЭМТ-д шилжүүлэх

үйл ажиллагааг хариуцдаг.

СЭМТ, сум

дундын

эмнэлэг

СЭМТ нь хөдөө орон нутагт анхан шатны тусламж, үйлчилгээг

үзүүлдэг.

Улсын хэмжээнд байгаа нийт 274 СЭМТ-ийг төвөөс алслагдсан

байдал, хүн амын тооноос хамааран 3 зэрэглэлд ангилдаг.

СЭМТ нь эрүүл мэндийг дэмжих, өвчин эмгэгээс урьдчилан

сэргийлэх, эрт илрүүлэх, дархлаажуулах зэрэг нийгмийн эрүүл

мэндийн тусламж, үйлчилгээг харьяа орон нутгийн хүн амд

хүргэдэг.

Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээг амбулаторийн болон хэвтүүлэн

эмчлэх хэлбэрээр үзүүлдэг. Оношилгоог үзлэг, лабораторийн

зарим энгийн шинжилгээнд тулгуурлан хийдэг. Хүндрээгүй энгийн

тохиолдлыг өдрөөр, гэрээр, хэвтүүлэн эмчлэхийн зэрэгцээ

хөнгөвчлөх болон нөхөн сэргээх тусламж, үйлчилгээ үзүүлдэг.

Хэвийн төрөлтийг хүлээн авдаг.

Нийт 37 сум дундын эмнэлэг СЭМТ-тэй ижил үйл ажиллагатай

боловч нэмэлтээр зарим үндсэн мэргэжлийн, тухайлбал ерөнхий

мэс заслын тусламж, үйлчилгээг өөрийн төдийгүй зэргэлдээ бусад

сумын хүн амд үзүүлдэг.

2017 оны байдлаар СЭМТ, сум дундын эмнэлэгт нийт 990 их эмч,

1716 сувилагч ажиллаж байна. 3803 ор нь улсын хэмжээний нийт

эмнэлгийн орны 15.9 хувийг бүрдүүлдэг. 2017 онд нийт

амбулатороор үйлчлүүлэгчийн тоо 2.1 сая, үүнд урьдчилан

сэргийлэх үзлэгийн хувь 38.9, нийт хэвтэн эмчлүүлэгчийн тоо

114,159 байсан байна.

Хот, суурин газар (аймгийн төв, Улаанбаатар хот)

ӨЭМТ ӨЭМТ нь хот, суурин газрын хүн амд төрөөс үзүүлэх өрхийн эрүүл

мэндийн тусламж, үйлчилгээг гэрээгээр гүйцэтгэх үндсэн чиг үүрэг

бүхий сайн дурын үндсэн дээр бүртгүүлсэн хувийн хэвшлийн

эрүүл мэндийн байгууллага юм. Тусламж, үйлчилгээг нь улсын

төсвөөс нэг иргэнээр тооцсон аргаар санхүүжүүлдэг. Өдрийн,

гэрээр үзүүлэх болон хөнгөвчлөх тусламж, үйлчилгээг эрүүл

мэндийн даатгалын сангаас санхүүжүүлдэг.



Улсын хэмжээнд байгаа нийт 218 ӨЭМТ-д 985 их эмч, 909

сувилагч ажилладаг. Ихэнх нь буюу 133 ӨЭМТ нийслэл

Улаанбаатар хот, 85 нь аймгийн төвд үйл ажиллагаа явуулдаг.

ӨЭМТ нь эрүүл мэндийг дэмжих, өвчин эмгэгээс урьдчилан

сэргийлэх, эрт илрүүлэх, дархлаажуулах зэрэг нийгмийн эрүүл

мэндийн тусламж, үйлчилгээг харьяа хүн амд хүргэдэг.

Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээг амбулаторийн хэлбэрээр

үзүүлдэг. Оношилгоог үзлэг, лабораторийн зарим энгийн

шинжилгээнд тулгуурлан хийдэг. Хүндрээгүй энгийн тохиолдлыг

өдрөөр, гэрээр эмчлэхийн зэрэгцээ хөнгөвчлөх болон нөхөн

сэргээх тусламж, үйлчилгээ үзүүлдэг. Хөнгөлөлттэй үнээр олгох

эмийг бичдэг.

2017 оны байдлаар ӨЭМТ-ийн нэг эмчид дунджаар 2154 хүн

оногдож, нийт амбулатороор үйлчлүүлэгчийн тоо 5.9 сая, үүнд

урьдчилан сэргийлэх үзлэгийн хувь 41.5 байсан байна.

Эх сурвалж: Эрүүл мэндийн хөгжлийн төв, Эрүүл мэндийн үзүүлэлт 2017 он

Дэлгэрэнгүй мэдээллийг тус тайлангийн Анхан шатны тусламж, үйлчилгээний

шинэчлэл хэсгээс авах боломжтой.

3.1.5 Лавлагаа шатлалын тусламж, үйлчилгээ

Лавлагаа шатлалын тусламж, үйлчилгээг төрийн өмчит болон хувийн

эмнэлгүүд үзүүлж байна. Улсын хэмжээнд тусламж, үйлчилгээ үзүүлдэг нэгдсэн

төв эмнэлэг, төрөлжсөн мэргэшлийн эмнэлэг, тусгай мэргэжлийн төв ЭМЯ-нд

харьяалагддаг. Аймгийн засаг даргын тамгын газар, эрүүл мэндийн газар

өөрийн орон нутгийн өмчит аймгийн нэгдсэн эмнэлгийн үйл ажиллагааг

хариуцдаг. Нийслэлийн засаг даргын тамгын газар, Нийслэлийн Эрүүл

мэндийн газар нь дүүргийн эрүүл мэндийн төв, нэгдсэн эмнэлэг, нийслэлийн

амаржих газар, тусгай мэргэжлийн төв, тосгоны эрүүл мэндийн төвийн үйл

ажиллагааг хариуцан ажилладаг.

Өмнө нь эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээг анхан, хоёрдах, гуравдах шатлалд

ангилан хуваадаг байсан. Одоогийн хуулиар эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээ нь

анхан ба лавлагаа шатлалтай.

Лавлагаа шатлалын тусламж, үйлчилгээний ерөнхий бүтэц, зохион

байгуулалтыг 2017 оны байдлаар дараах хүснэгтэд тоймлон харуулсан болно.

Хүснэгт 6. Лавлагаа шатлалын тусламж, үйлчилгээний ерөнхий бүтэц, зохион

байгуулалт (2017 оны байдлаар)

Аймаг

Аймгийн нэгдсэн эмнэлэг,

16

Орны дундаж тоо 220, үндсэн мэргэшлээр

эмнэлгийн лавлагаа шатлалын тусламж,

үйлчилгээг амбулаторийн болон хэвтүүлэн

эмчлэх (дотор, мэдрэл, хүүхэд, эх барих,

ерөнхий мэс засал, халдварт г.м.), хэлбэрээр,



мөн яаралтай болон түргэн тусламжийн

үйлчилгээг үзүүлдэг.

Бүсийн оношилгоо,

эмчилгээний төв, 5

(Дорнод, Орхон,

Өвөрхангай, Өмнөговь,

Ховд аймаг)

Орны дундаж тоо 336, үндсэн мэргэшлээр



эмчлэх (дотор, мэдрэл, хүүхэд, эх барих,

ерөнхий мэс засал, халдварт г.м.), хэлбэрээр,

мөн яаралтай болон түргэн тусламжийн

үйлчилгээг үзүүлдэг.

Улаанбаатар хот

Дүүргийн эрүүл мэндийн

төв, 9

Орны дундаж тоо 246, Багануур*, Баянгол**,

Чингэлтэй**, Хан-Уул, Налайх*, Сонгинохайрхан

дүүргийн эрүүл мэндийн төв үндсэн мэргэшлээр



эмчлэх (дотор, мэдрэл, хүүхэд) хэлбэрээр, мөн

яаралтай тусламжийг үзүүлдэг.

Сүхбаатар, Баянзүрх дүүргийн эрүүл мэндийн

төв эмнэлгийн лавлагаа шатлалын тусламж,

үйлчилгээг зөвхөн амбулаторийн хэлбэрээр

үндсэн мэргэжлээр үзүүлдэг.

Хүн ам багатай тул Багахангай дүүргийн эрүүл

мэндийн төв анхан шатны тусламж, үйлчилгээ

үзүүлдэг.

*Хэвтүүлэн эмчлэх тусламж, үйлчилгээг ерөнхий

мэс засал болон гэмтэл, эх барих зэрэг бусад

үндсэн мэргэжлээр үзүүлэхийн зэрэгцээ түргэн

тусламжийн үйлчилгээг хүргэдэг.

**Ерөнхий мэс засал, гэмтлийн хэвтүүлэн

эмчлэх тусламж, үйлчилгээг 2017 оноос үзүүлж

эхэлсэн.

Дүүргийн нэгдсэн эмнэлэг,

4

(Баянзүрх, Хан-Уул**,

Сонгинохайрхан,

Сүхбаатар дүүрэг)

Орны дундаж тоо 246, хэвтүүлэн эмчлэх

тусламж, үйлчилгээг үндсэн (дотор, мэдрэл,

хүүхэд) мэргэшлээр, мөн яаралтай тусламжийг

үзүүлдэг.

**Ерөнхий мэс засал, гэмтлийн хэвтүүлэн

эмчлэх тусламж, үйлчилгээг 2017 оноос үзүүлж

эхэлсэн.

Амаржих газар, 3

(Амгалан, Хүрээ, Өргөө)

Нийслэлийн хэмжээнд эх барих, эмэгтэйчүүдийн

тусламж, үйлчилгээг үзүүлдэг.

Энэрэл эмнэлэг Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээг амбулаторийн

болон хэвтүүлэн эмчлэх хэлбэрээр орон гэргүй

иргэдэд нийслэлийн хэмжээнд хэмжээнд

үзүүлдэг.

Нийслэлийн тусгай

мэргэшлийн төв

(Нийслэлийн түргэн

тусламжийн төв, Шүд,

Тухайн мэргэшлээр эмнэлгийн тусламж,

үйлчилгээг нийслэлийн хэмжээнд үзүүлдэг.



эрүү нүүрний төв,

Нийслэлийн наркологийн

төв, Нийслэлийн зоонозын

өвчин судлалын төв)

Улсын төв нэгдсэн

эмнэлэг, 3

(Улсын нэгдүгээр төв

эмнэлэг, Улсын

хоёрдугаар төв эмнэлэг,

Шастины нэрэмжит Улсын

гуравдугаар төв эмнэлэг)

Үндсэн болон голлон төрөлжсөн мэргэшлээр



эмчлэх хэлбэрээр, мөн яаралтай тусламжийг

үзүүлдэг.

Улсын төв нэгдсэн эмнэлэг тус бүрийн

үйлчилгээний төрөл харилцан адилгүй.

Тухайлбал зүрх судас, мэдрэл, бүдүүн шулуун

гэдэс, бөөр шээсний замын мэс засал, эрхтэн

шилжүүлэх төрөлжсөн мэргэшлийн үйлчилгээг

үзүүлдэг, улсад ганц байдаг тасгууд эдгээр

улсын төв нэгдсэн эмнэлэгт хуваарилагдан үйл

ажиллагаа явуулдаг.

Улсын нэгдүгээр төв эмнэлэг, Шастины

нэрэмжит Улсын гуравдугаар төв эмнэлэг алсын

түргэн тусламжийн үйлчилгээг телемедицинээр

дэмжлэг үзүүлэх, мэргэшсэн эмч, сувилачгийн

багийг орон нутагт илгээх хэлбэрээр үзүүлдэг.

Төрөлжсөн мэргэшлийн

эмнэлэг, 6 (Хавдар

судлалын үндэсний төв,

Халдварт өвчин судлалын


Арьсны өвчин судлалын


Эх, хүүхдийн эрүүл

мэндийн үндэсний төв,

Сэтгэцийн эрүүл мэндийн

үндэсний төв, Гэмтэл,

согог судлалын үндэсний

төв)

Төрөлжсөн мэргэшлээр улсын хэмжээнд



эмчлэх хэлбэрээр үзүүлж, сургалт, судалгаа,

эрдэм шинжилгээний ажил эрхлэн эрүүл

мэндийн бусад байгууллагыг мэргэжил, арга

зүйгээр ханган ажилладаг.

Эх, хүүхдийн эрүүл мэндийн үндэсний төв,

Гэмтэл, согог судлалын үндэсний төв алсын

түргэн тусламжийн үйлчилгээг өөрийн дагнасан

чиглэлээр телемедицинээр дэмжлэг үзүүлэх,

мэргэшсэн эмч, сувилагчийн багийг орон нутагт

илгээх хэлбэрээр үзүүлдэг.

Тусгай мэргэжлийн төв, 6

(Цус сэлбэлт судлалын

үндэсний төв,

Геронтологийн үндэсний

төв, Эмгэг судлалын

үндэсний төв, Зоонозын

өвчин судлалын үндэсний

төв, Хүүхдийн төв

сувилал, Нийгмийн эрүүл

мэндийн үндэсний төв***)

Улсын хэмжээнд өөрийн хариуцдаг үндсэн эсхүл

төрөлжсөн нэг мэргэшлээр эмнэлгийн лавлагаа

шатлалын тусламж, үйлчилгээг амбулатороор

үзүүлж, тус чиглэлээр сургалт, судалгаа, эрдэм

шинжилгээний ажлыг эрхэлж, эрүүл мэндийн

бусад байгууллагыг мэргэжил, арга зүйгээр

ханган ажилладаг.

*** Нийгмийн эрүүл мэндийн үндэсний төв

зөвхөн нийгмийн эрүүл мэндийн тусламж,

үйлчилгээг дагнан хариуцдаг, эмнэлгийн

тусламж, үйлчилгээ үзүүлдэггүй болно.

Эх сурвалж: Эрүүл мэндийн хөгжлийн төв, Эрүүл мэндийн үзүүлэлт 2017. Нийслэлийн Эрүүл

мэндийн газар



3.1.6 Хувийн салбар

Эрүүл мэндийн хувийн салбарын байгууллагын тоо 1990 оноос хойш

нэмэгдсээр байгаа бөгөөд тэдгээрийн дийлэнх нь Улаанбаатар хотод үйл

ажиллагаа явуулж байна. Монгол Улсад 2017 оны байдлаар эмийн сан болон

эм ханган нийлүүлэх байгууллагыг оролцуулаад нийт 3,406 хувийн эрүүл

мэндийн байгууллага үйл ажиллагаа явуулж байгаагийн 1,684 нь эмнэлэг

(ӨЭМТ-ийг оролцуулан) бөгөөд нийт 3,069 ортой байна.

Хүснэгт 7. Хувийн эрүүл мэндийн байгууллагын хэлбэр, тоо, 2017 он

Хэлбэр Тоо Хувь

Ортой эмнэлэг 240 7%

Клиник (оргүй) 1226 36%

ӨЭМТ (гэрээт) 218 6.5%

Эмийн сан 1277 37.5%

Эм ханган нийлүүлэх

байгууллага

399 11.7%

Эмийн үйлдвэр 46 1.3%

Бүгд 3406 100%


Хувийн салбарын эмнэлгийн нийт орны тоо 2017 оны байдлаар 5,756 байгаа

бөгөөд нийт эмнэлгийн орны 24,1 хувийг эзэлж байна. Энэ нь 2005 онтой

харьцуулахад 3 дахин нэмэгдсэн байна. Хувийн эмнэлгийн дийлэнх нь 5-30

ортой бөгөөд эдгээр жижиг хувийн ортой эмнэлгүүд нийт хувийн эмнэлгийн 85

хувийг эзэлж байна.

Сүүлийн жилүүдэд Эрүүл мэндийн даатгалын сан (ЭМДС)-гаас ӨЭМТ-ийг

оролцуулан хувийн эрүүл мэндийн байгууллагуудад олгох санхүүжилт

мэдэгдэхүйц нэмэгдсэн. Цаашид хувийн салбарын эрүүл мэндийн байгууллагыг

эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээнд бүх нийтээр хамруулах зорилтод

оролцуулна гэж үзвэл хэт өсөн нэмэгдэж буй хувийн салбарын зохицуулалтыг

сайжруулах шаардлага зүй ёсоор урган гарч байна.

Хувийн эрүүл мэндийн салбарын талаарх нарийвчилсан мэдээллийг энэхүү

тайлангийн Эмнэлгийн бүтцийг оновчтой болгох, үйл ажиллагааг сайжруулахад

чиглэсэн шинэчлэл хэсэгт түлхүү оруулсан болно. Мөн хувийн эрүүл мэндийн

салбартай холбоотой шийдвэрлэх асуудал ба хэрэгцээг Байгууллагын хөгжил

ба салбарын удирдлага хэсэгт тусгасан.



БҮЛЭГ НЭГ: ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН

САЛБАРЫН МАСТЕР

ТӨЛӨВЛӨГӨӨНИЙ

ХУРДАВЧИЛСАН ҮНЭЛГЭЭ

ЭМССМТ-г 2005 онд боловсруулж баталсан бөгөөд тухайн үед шийдвэрлэх

шаардлагатай дараах шийдвэрлэх асуудлыг тодорхойлсон. Үүнд:

Нярайн болон хүүхдийн нас баралтын тохиолдол өндөр,

Эхийн эндэгдлийн түвшин өндөр,

Суулгалт, амьсгалын замын хурц халдвар, дархлаажуулалттай

халдварт өвчний тохиолдол болон нас баралт өндөр,

Хүүхэд, эмэгтэйчүүдэд тохиолдох хоол хүнс, бичил элементийн

дутагдал,

БЗДХ, сүрьеэ зэрэг халдварт өвчний тохиолдол өндөр,

Халдварт бус өвчнийн түвшин ихсэж буй байдал,

Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний чанар хангалтгүй,

Осол гэмтлийн, ялангуяа хүүхэд, залуусын дунд осол гэмтлийн

тохиолдол өндөр,

Хотын зах, хөдөө орон нутагт ундны цэвэр усны хангамж, эрүүл ахуйн

нөхцөл муу,

Хот суурин орчны бохирдол их,

Ядуус, эмзэг бүлгийнхэнд үзүүлэх эрүүл мэндийн тусламж,

үйлчилгээний хүртээмж муу, хангалтгүй,

Улсын ба хувийн салбарын эрүүл мэндийн байгууллагуудын чанарын

удирдлага, зохиоцуулалт муу,

Эмийн зохисгүй хэрэглээ, үүнд антибиотик, эм тарианы хэт их хэрэглээ,

эрүүл бус амьдралын хэв маяг, тусламж, үйлчилгээг зохистой бус

эрэлхийлэх зан үйл өргөн тархсан байдал,

Эрүүл мэндийн салбарын менежмент сул (ялангуяа санхүүгийн болон

хүний нөөцийн менежмент, дэмжлэгт хяналтын тогтолцоо),

Хоёрдогч ба гуравдагч шатны тусламж, үйлчилгээний бүтэц оновчтой

бус, давхардал ихтэй, хэвтүүлэн эмчлэх хандлага давамгайлсан,

Улсын ба хувийн салбарын чанарын удирдлага, зохицуулалт муу,

хувьчлалын бодлого тодорхой бус,

Сум, өрхийн эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээ хангалтгүй, тухайн орон

нутгийн болон эрүүл мэндийн хэрэгцээнд нийцээгүй,

Эрүүл мэндийн салбарын тухайн үеийн байдалд хийсэн нөхцөл

байдлын дүн шинжилгээнд үндэслэн ЭМЯ-ны эрхэмлэх үнэт зүйлс,

ажиллах зарчмыг тусгаж салбарын тэргүүлэх ач холбогдол бүхий гол

асуудлыг шийдвэрлэх зорилгоор ЭМЯ-ны салбарын үндсэн долоон

чиглэлд 24 стратегийг тодорхойлсон.

Нийт 24 стратегийг чиглэл тус бүрээр тусгав.



Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээ

Хүн ам, ялангуяа эх, хүүхэд, ядуу болон бусад эмзэг бүлгийн хүмүүст

хүрэх эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний хүртээмж, хамрагдалт,

ашиглалтыг нэмэгдүүлэх,

Тусламж, үйлчилгээний нэн шаардлагатай багцын дагуу сум, өрхийн

эрүүл мэндийн байгууллагаар хүргэх боломж бүхий анхан шатны болон

ерөнхий мэргэжлийн чанартай тусламж, үйлчилгээг бэхжүүлэх,

Тусламж, үйлчилгээний нэмэлт багцын дагуу хоёрдогч болон гуравдагч

шатлалын эрүүл мэндийн байгууллагын чанартай, төрөлжсөн нарийн

мэргэжлийн болон яаралтай тусламж, үйлчилгээ үзүүлэх тогтолцоог

бэхжүүлэх.

Эм зүй ба дэмжих үйлчилгээ

Хүн амыг зайлшгүй шаардлагатай эм биобэлдмэлээр жигд,

хүртээмжтэй, тасралтгүй хангах,

Эм, биобэлдмэл, биологийн идэвхт бодис, хоол хүнс, гоо сайхны

бүтээгдэхүүний чанарын баталгааг хангах тогтолцоо бий болгох,

Эм, биобэлдмэлийн зохистой хэрэглээг төлөвшүүлэх,

Эмнэлэг, лабораторийн тоног төхөөрөмжийн байнгын нийлүүлэлт,

засвар үйлчилгээг хангах тогтолцоо бий болгох замаар оношилгооны

чадавхийг сайжруулах,

Салбарын хэмжээнд дэд бүтэц, барилгын засвар үйлчилгээ, тээвэр,

харилцаа холбооны үйлчилгээг тогтмолжуулах.

Зан үйлийн өөрчлөлт ба харилцаа

Хүн амын зан үйлийг өөрчлөх, эрүүл аж төрөх ёсыг хэвшүүлэх замаар

зонхилон тохиолдох халдварт, халдварт бус өвчлөлийг бууруулахад

чиглэсэн МСС-ны үйл ажиллагааны нэгдмэл байдлыг хангах,

Үйлчлүүлэгчдэд ээлтэй, эрүүл мэндийг дэмжсэн тусламж, үйлчилгээ

бий болгох,

Олон нийтийн оролцоо, салбар дундын хамтын ажиллагааг сайжруулах

замаар эрүүл мэндийг дэмжих орчинг нийгэмд бий болгох.

Тусламж, үйлчилгээний чанар

Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний чанарыг салбарын хэмжээнд

тасралтгүй сайжруулах,

Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний стандарт, удирдамж, шалгуур

үзүүлэлтийг оновчтой, тодорхой болгох.

Хүний нөөцийн хөгжил

Эрүүл мэндийн салбарын хүний нөөцийг хөгжүүлэх бодлогыг

хэрэгжүүлж, хүний нөөцийн менежментийг боловсронгуй болгох,

Төгсөлтийн өмнөх, дараах болон ажлын байран дахь сургалтын

тогтолцоог шинэчлэх,

Эрүүл мэндийн салбарт ажиллагсдын нийгмийн баталгааг сайжруулах,

урамшууллын тогтолцоог боловсронгуй болгох.

Эрүүл мэндийн санхүүжилт

Эрүүл мэндийн салбарт чиглэсэн санхүүгийн урсгалын тогтвортой

байдлыг хангах,

Эрүүл мэндийн салбарын санхүүгийн болон холбогдох нөөцийн

ашиглалтын үр дүн, үр ашгийг сайжруулах зорилгоор санхүүгийн

удирдлагын тогтолцоог бэхжүүлэх,



Эрүүл мэндийн даатгалын тогтолцоог шинэчлэн хөгжүүлж, нэвтрүүлэх.

Байгууллагын хөгжил ба салбарын удирдлага

Салбарын хэмжээний хандлага (SWAp)-д тулгуурлан эрүүл мэндийн

салбарын шинэчлэлийг нэгтгэн, эрчимжүүлэх,

Салбарын хэмжээнд төвлөрлийг сааруулах үр дүнтэй арга хэмжээ авч

хэрэгжүүлэх,

Байгалийн гамшиг, нийтийг хамарсан өвчлөл, гэнэтийн аюул ослын

асуудлыг шийдвэрлэх эрсдэлийн менежментийн чадавхийг бэхжүүлэх,

Эрүүл мэндийн удирдлагын мэдээллийн нэгдмэл тогтолцоо (ЭМУМНТ)-

г хөгжүүлэх,

Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээнд улсын ба хувийн салбарын

зохистой бүрдэл бий болгох.

Эрүүл мэндийн салбарын мастер төлөвлөгөө нь:

Улс төрийн үзэл баримтлалаас үл хамааран аль ч Засгийн газар

хэрэгжүүлж болох урт хугацааны, өргөн хүрээг хамарсан төлөвлөлтийн

баримт бичиг юм,

Эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж болон эрүүл мэндийг дэмжих

хандлагыг баримталсан,

Хүн амын эмзэг бүлэг, ядууст чиглэсэн үйл ажиллагаанд илүү

анхаарсан,

Салбарын үндсэн долоон чиглэлийн стратеги, хүрэх үр дүнг бодлого,

тулгамдсан асуудлууд, хүрэх түвшинтэй нь уялдуулж боловсруулсан,

Ирээдүйд амжилт гаргахын тулд бүтээлчээр сэтгэх хэрэгцээ,

шаардлагыг бий болгоход чиглэсэн,

Өөрчлөлтийг үе шаттайгаар хэрэгжүүлэх хандлагыг баримталсан,

Санхүүгийн бэрхшээл болон нөөцийн зохистой эх үүсвэрийн

хувиарлалтын асуудлыг шийдвэрлэхэд эрүүл мэндийн салбарын

санхүүжилтийн бодлогыг санхүүгийн бус арга хэмжээтэй нэгтгэх замаар

хэрэгжүүлэх шаардлагатайг зөвшөөрсөн,

Тухайн баримт бичиг нь зааварчилсан, тулган хүлээлгэсэн агуулгатай

биш учир эрүүл мэндийн салбарын бүх шатанд уян хатан хэрэгжүүлэх

боломжтой,

Монгол улсын хүн амын эрүүл мэндийг сайжруулах асуудал нь зөвхөн

эрүүл мэндийн салбарын үйл ажиллагаанаас гадна бусад салбаруудын

үйл ажиллагаанаас нэгэн адил шалтгаална гэдгийг хүлээн зөвшөөрсөн.

ЭМССМТ-ний хэрэгжилт

ЭМССМТ нь Монгол Улсын хүн амд тэгш, хүртээмжтэй, чанартай, нийгмийн

хариуцлагатай эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээг хүргэхэд чиглэсэн бодлогын

арга замуудыг тусгасан шүхэр баримт бичгийн үүрэг гүйцэтгэх, улмаар эрүүл

мэндийн салбарын мэргэжилтэн, ажилтнуудад дээрээс доош удирдах,

удирдлагын болон үйл ажиллагааны хуучин сэтгэлгээ, хэв маягийг өөрчилж,

шинэ арга барилыг нэвтрүүлэх зорилготой байсан. Түүнчлэн эмнэлгийн

мэргэжилтэнд суурилсан хандлагаас илүүтэй хүн амын эрүүл мэндийн эрэлт

хэрэгцээ, насны бүлэг, тархвар зүйн онцлогийг харгалзсан тусламж, үйлчилгээг

хүргэх, төсөл, хөтөлбөрийн удирдлагаас нэгдмэл удирдлагад шилжихэд ЭМЯ-

нд дэмжлэг үзүүлэхэд чиглэсэн.

ЭМЯ нь 2006 онд ЭМССМТ-ний хэрэгжилтийг нэгдсэн зохицуулалтаар хангах

зорилгоор ЭМССМТ-ний хэрэгжилтийг зохицуулах зөвлөлийг байгуулсан. Тус



зөвлөлд салбарын хэмжээнд ажилладаг үндэсний болон олон улсын

байгууллагын болон ЭМЯ-ны удирдлагын төлөөлөл оролцсон бөгөөд

ЭМССМТ-ний стратегийн дагуу салбарын түвшинд хэрэгжүүлэх шинэчлэл,

шийдвэрлэх асуудлыг хэлэлцэх, шийдвэрлэх, нөөцийг үр ашигтай зарцуулах,

зээл, тусламжийг үр дүнтэй ашиглахад дэмжлэг үзүүлэх үүрэгтэй байсан.

Батлагдсан цагаасаа хойш ЭМССМТ нь эрүүл мэндийн салбарын түвшний гол

хамтрагч талууд ялангуяа АХБ, ДЭМБ, ГТХАБ, ДБ болон бусад олон улсын

байгууллагад эрүүл мэндийн салбарын үйл ажиллагаанд оролцоход гол

баримтлах баримт бичиг болж ирсэн бөгөөд одоог ч хүртэл ашиглагдсаар

байна. Тухайлбал эрүүл мэндийн салбарт АХБ, ДЭМБ-ын хэрэгжүүлж ирсэн

хөтөлбөрүүд нь ЭМССМТ-нд суурилан боловсруулагдаж ирсэн. Түүнчлэн үе

үеийн Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрүүд болон эрүүл мэндийн

байгууллагуудын урт болон дунд хугацааны төлөвлөгөөг боловсруулахад

ашиглажээ.

ЭМССМТ-ний хэрэгжилтийг зохицуулах зөвлөл нь 2008 оны УИХ-ын сонгуулийн

дараа байгуулагдсан Засгийн газрын үед ДЭМБ-ын дэмжлэгтэй Эрүүл мэндийн

салбарын хамтрагч талуудын зөвлөл болон өөрчлөгдөн зохион байгуулагдсан.

Тус зөвлөлийн чиг үүрэг нь салбарын нэгдмэл, удирдлага зохицуулалтаас

илүүтэй эрүүл мэндийн салбар дах гадаадын зээл, тусламжийг зохицуулахад

илүү чиглэсэн. Ингэснээр тус зөвлөлийн анхны зорилго болох ЭМССМТ-ний

хэрэгжилтийн явцад үндэсний болон олон улсын оролцогч талуудын оролцоог

хангах, нэгдсэн удирдлагаар хангах үүрэг нь өөрчлөгдсөн.

Түүнчлэн 2008 болон 2012 оны УИХ-ын сонгуулийн дараа байгуулагдсан үе

үеийн засгийн газрын үед хийгдсэн эрүүл мэндийн салбарын удирдлагын

түвшний удаа дараагийн өөрчлөлтүүд нь ЭМССМТ-нд туссан салбарын

хэмжээний шинэчлэлийн үйл явц удаашрахад тодорхой хэмжээнд нөлөө

үзүүлсэн (ЭМССМТ-г үнэлэх, шинэчлэхэд баримтлах техникийн туслалцааны

төслийн баримт бичиг, Indermohan S Narula, 2016 он).

ЭМССМТ-ний хэрэгжилтэд тулгарсан бэрхшээл, сорилтууд

ЭМССМТ болон Хэрэгжүүлэх хүрээ баримт бичгүүдийг ЭМЯ болон

хэрэгжүүлэх түвшинд төлөвлөлтийн гол баримт бичиг болгон системтэй

ашиглах үйл явц саарсан нь салбарын түвшинд нэгдсэн төлөвлөлтийг

хийхээс илүү төсөл, хөтөлбөрийн төлөвлөлт рүү чиглэхэд нөлөөлсөн.

ЭМССМТ-г хэрэгжүүлэхэд ашиглах нэг арга хэрэгсэл нь олон улсын

хамтрагч талуудыг оролцуулсан Салбарын хамтарсан үнэлгээг тогтмол

хийх байсан бөгөөд энэ үйл явц хэрэгжээгүйгээс эрүүл мэндийн салбарт

Салбарын хэмжээний хандлагыг (SWAp) нэвтрүүлэхэд бэрхшээл учирсан.

Төлөвлөсний дагуу ЭМССМТ-ний дунд хугацааны үнэлгээг хийгээгүй нь

цаашид тус баримт бичгийг эрүүл мэндийн салбарын урт болон дунд

хугацааны төлөвлөлтөд үр дүнтэй ашиглахад сөргөөр нөлөөлсөн.

Гадаадын зээл, тусламжийн зохицуулалтыг ЭМССМТ-г хэрэгжүүлэх

нэгдсэн удирдлага, зохицуулалтаас салгасан нь ЭМССМТ-ний дагуу олон

улсын хамтрагч талуудын оролцоог нэгтгэн уялдуулах зорилго

өөрчлөгдөхөд хүргэсэн.

Мөн эрүүл мэндийн салбарын удирдлагын түвшний удаа дараагийн

өөрчлөлт нь байгууллагын ой санамж, үйл ажиллагааны залгамж халаа



алдагдахад тодорхой хэмжээнд нөлөөлж, улмаар салбарын урт хугацааны

шинэчлэлийн үйл явцыг амжилттай хэрэгжүүлэхэд учирсан нэг бэрхшээл

болсон хэмээн үзэж байна.

Эцэст нь дүгнэхэд дээр дурдсан бэрхшээл, сорилтууд нь салбарын урт

хугацааны стратеги, шинэчлэлийн арга хэмжээг нэгдсэн төлөвлөлт,

зохицуулалттай хэрэгжүүлэхэд ЭМССМТ-г үр дүнтэй ашиглаж чадахгүй байх,

тус баримт бичгийн ач холбогдлыг бууруулахад нөлөөлсөн байна. Хэдий тийм

боловч тус баримт бичгийн хэрэгжүүлэх хүрээнд дэвшүүлсэн салбарын

хэмжээний удирдлага, хөндлөн зохицуулалт, чадавхи бэхжүүлэх үйл явц,

гадаадын зээл, тусламжийн нэгдсэн зохицуулалт зэрэг үзэл баримтлалууд нь

одоо ч чухал хэвээр байна.

Хурдавчилсан үнэлгээ

Төслийн зөвлөх баг ЭМССМТ-ний хэрэгжилтийг стратеги, хүрэх үр дүнгийн

түвшинд богино хугацаанд үнэлсэн бөгөөд үнэлгээг салбарын үндсэн чиглэл

тус бүрээр дараах бүтэцтэйгээр хэрэгжүүлсэн:

Удиртгал (ЭМССМТ-ний тухайн үндсэн чиглэлээр хэрэгжүүлэхээр

төлөвлөсөн үйл ажиллагаа),

Үр дүн (үнэлгээний үр дүнгийн тойм),

Дүгнэлт (шийдвэрлэх асуудал).

Хурдавчилсан үнэлгээний тэргүүн зэргийн зорилго бол стратегийн үйл

ажиллагааны түвшинд төлөвлөгөөний хэрэгжилтийн байдалд үнэлгээ өгөх,

улмаар цаашдын төлөвлөлтөд үнэлгээний үр дүнд тодорхойлсон шийдвэрлэх

асуудлыг ашиглах явдал юм.

Мөн эдгээр шийдвэрлэх асуудлыг цаашид төлөвлөлтийн үйл явцыг

хэрэгжүүлэхэд суурь болох ЭМЯ, орон нутгийн эрүүл мэндийн байгууллагын

төлөөллийг хамруулсан 4 удаагийн зөвлөлдөх уулзалт, хэлэлцүүлгэд

ашигласан бөгөөд энэ үеэр гарсан санал, зөвлөмжийг тусган өнөөгийн нөхцөл

байдалд нийцүүлж, сайжруулан томьёолсон болно.



4 . ХУРДАВЧИЛСАН

ҮНЭЛГЭЭНИЙ ҮР ДҮН

4.1 Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээ

4.1.1 Удиртгал

ЭМССМТ-г болосвруулах үед тус хэсэг нь “эрvvл мэндийн тусламж, vйлчилгээ

хvргэхтэй холбогдох салбарын бvх асуудлыг хамрах бөгөөд төрийн өмчийн ба

хувийн хэвшлийн байгууллага, төрийн бус байгууллага (ТББ) болон ЭМЯ-ны

харьяа бус эмнэлэг, байгууллагуудын vйлчилгээг хамарна” гэж тодорхойлж

байжээ.

Мөн эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний хүрээнд дараах тулгамдсан

асуудлыг шийдвэрлэхээр тодорхойлсон байна.

Ýõ, íÿëõñûí ýíäýãäëèéí ò¿âøèí òîãòìîë áóóð÷ áàéãàà áîëîâ÷

õàðüöàíãóé ºíäºð õýâýýð áàéíà.

ßäóó áîëîí ýìçýã á¿ëãèéí õ¿ì¿¿ñò ýð¿¿ë ìýíäèéí òóñëàìæ,

¿éë÷èëãýýíèé õ¿ðòýýìæ õàíãàëòã¿é.

ªâ÷òºí øèëæ¿¿ëýõ òîãòîëöîî òºëºâøººã¿é, çîõèöóóëàõ õºø¿¿ðýã áîëæ

÷àäàõã¿é áàéíà.

ªðõèéí áîëîí ñóìûí ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéãóóëëàãûí ø¿¿ëò¿¿ðèéí ¿éë

àæèëëàãàà õàíãàëòã¿é.

¯éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýã÷èéí ñàíàà÷èëãà äàâàìãàéëñàí, ýìíýëýã òºâòýé

õàíäëàãà íü ÿëàíãóÿà Óëààíáààòàð õîò äàõü õî¸ðäîã÷, ãóðàâäàã÷ øàòíû

ýìíýëã¿¿äèéí îðíû èë¿¿äëèéã óëàì èõýñãýæ áàéíà.

Ýð¿¿ë ìýíäèéí òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýýíèé òºëºâëºëò, õýðýãæèëò, õÿíàëò-

øèíæèëãýý, ¿íýëãýýíä õàìò îëíû îðîëöîî íýí õÿçãààðëàãäìàë.

Ýìíýëã¿¿ä øàò øàòàíäàà òîõèðñîí òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëäýãã¿é.

Òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýý íü õýò ¿ðýëãýí, çàðäàë èõòýé.

Àìáóëàòîðèéí, ãýðèéí, ºäðèéí áîëîí õºíãºâ÷ëºõ òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýý

õàíãàëòã¿é.

Ýì÷èëãýý, ¿éë÷èëãýýíä òåõíîëîãèéí äýâøèë íýâòðýõ õóðä áàãà.

Õàëäâàðò áóñ ºâ÷ëºë, õàëäâàðò ºâ÷èí òóóøòàé áóóðàõã¿é áàéãàà.

Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний салбарын үндсэн чиглэлд 3 стратеги, 15

үр дүн, 16 стратегийн үйл ажиллагааг тодорхойлсон.

Хүрэхээр төлөвлөсөн үр дүн



ßäóó, ýìçýã á¿ëãèéí õ¿í àìûí ýð¿¿ë ìýíäèéí òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýý õ¿ðòýõ,

àøèãëàõàä ñààä áîëæ áóé ãàçàð ç¿éí áàéðøèë, ñàíõ¿¿ãèéí áîëîí òóñëàìæ,

¿éë÷èëãýýíèé ÷àíàðòàé õîëáîîòîé áýðõøýýë áàãàñíà.

Ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéãóóëëàãà, ºðõèéí ýìíýëã¿¿ä ¿éë÷ëýõ õ¿ðýýíèé õ¿í àì

ÿëàíãóÿà ýìçýã á¿ëãèéíõýíä òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõýä îéð

òîõèðîìæòîé áàéðëàëòàé áîëíî.

Á¿õ ò¿âøèíä ¿éë÷ë¿¿ëýã÷äýä ýýëòýé òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëäýã

áàéãóóëëàãûí òîî íýìýãäýíý.

¯éë÷ë¿¿ëýã÷èä õ¿ð÷ ¿éë÷ëýõ ¿éë÷èëãýý òîãòìîëæèíî.

Îðîí íóòãèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí ¿éë÷èëãýýíä õàìò îëîíä òóëãóóðëàñàí

áàéãóóëëàãà áîëîí ÒÁÁ-ûí îðîëöîî íýìýãäýíý.

Ò¯ÍØÍÁ íü ñóì, ºðõèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéãóóëëàãàä íýí øààðäëàãàòàé

òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýõ ñóóðü áîëíî.

Ýð¿¿ë ìýíäèéí àíõàí øàòíû òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýýíä ø¿¿ëò¿¿ð òîãòîëöîî ¿ð

ä¿íòýé õýðýãæèíý.

Ñóì, ºðõèéí ýìíýëãèéí àøèãëàëò, ÿëàíãóÿà ýõ, õ¿¿õäèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí

òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýý ñàéæèðíà.

¯íäýñíèé õºòºëáºð¿¿äèéí ¿éë àæèëëàãààã óÿëäóóëñíààð ñóì, ºðõèéí

ýìíýëãèéí òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýýã äýìæèíý.

Ò¯ÍØÍÁ íü õî¸ðäîã÷, ãóðàâäàã÷ øàòëàë áîëîí õóâèéí ñàëáàðûí ýð¿¿ë

ìýíäèéí áàéãóóëëàãàä ¿ç¿¿ëýõ òºðºëæñºí, íàðèéí ìýðãýæëèéí, áîëîí

ÿàðàëòàé òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýýíèé ñóóðü áîëæ ºãíº. Ìºí äýä á¿òýö áîëîí

òîíîã òºõººðºìæèéí íààä çàõûí øààðäëàãà õàíãàãäàíà.

Õî¸ðäîã÷, ãóðàâäàã÷ øàòëàëä íýìýëò òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýõ àæèë÷äûí

óð ÷àäâàðûí íààä çàõûí øààðäëàãà õàíãàãäàíà.

Õóâèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéãóóëëàãóóä íýìýëò òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýýíèé

áàãöûã ìýðãýæëèéí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ çºâøººðºë áîëîí ìàãàäëàí

èòãýìæëýëèéí øààðäëàãûí äàãóó õ¿ðãýíý.

ªâ÷òºí øèëæ¿¿ëýõ òîãòîëöîîã õýðýãæ¿¿ëñíýýð àíõàí øàòíû òóñëàìæ,

¿éë÷èëãýýã àëãàñàëò ýðñ áóóðíà.

Õî¸ðäîã÷, ãóðàâäàã÷ øàòëàëûí òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýýíèé àøèãëàëò ÿëàíãóÿà

ýõ õ¿¿õäýä ¿ç¿¿ëýõ òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýý ñàéæèðíà.

¯íäýñíèé õºòºëáºð¿¿äèéí ¿éë àæèëëàãàà íü õî¸ðäîã÷, ãóðàâäàã÷ øàòëàë

áîëîí õóâèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéãóóëëàãààð ¿ç¿¿ëýõ òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýýã

äýìæèí óÿëäàíà

4.1.2 Үр дүн

Төлөвлөсөн стратеги, үр дүнгийн хэрэгжилтийг стратегийн үйл ажиллагааны

түвшинд үнэлэн энэхүү хэсэгт тусгасан болно.

Стратеги 1: Хvн ам, ялангуяа эх, хvvхэд, ядуу болон бусад эмзэг бvлгийн

хvмvvст хvрэх эрvvл мэндийн тусламж, vйлчилгээний хvртээмж, хамралт,

ашиглалтыг нэмэгдvvлэх.

Стратегийн үйл ажиллагаа 1.1: Алслагдсан, хөдөө орон нутгийн хvн амд

тvргэн тусламжийн vр дvнтэй vйлчилгээг яаралтай тусламж болон лавлагаа

тогтолцоотой уялдуулан хvргэх.

Үндэсний түргэн тусламжийн сүлжээ хөтөлбөр нь түргэн тусламжийн

үйлчилгээний хөгжлийг 2010-2016 онд чиглүүлсэн бодлогын гол баримт бичиг

юм. Улсын хэмжээнд мэргэжлийн удирдлага, арга зүйгээр хангадаг төвтэй

үндэсний түргэн тусламжийн сүлжээг байгуулах нь тус хөтөлбөрийн гол зорилго

байсан.



Гэвч яаралтай тусламж, шилжүүлгийн тогтолцооны нэгэн чухал хэсэг болох

үндэсний түргэн тусламжийн сүлжээ байгуулагдаагүй байна. Түргэн

тусламжийн үйлчилгээ тухайн орон нутгийн хүрээг хамарсан салангид

байдалтай, үндэсний хэмжээнд яаралтай болон түргэн тусламжийн үйлчилгээ,

шилжүүлгийг зохицуулдаг, мэргэжил арга зүйгээр хангадаг бүтэц, нэгжгүй

байна.

Улаанбаатарт Нийслэлийн Түргэн тусламжийн төв (НТТТ), аймагт нэгдсэн

эмнэлгийн түргэн тусламжийн нэгж болон СЭМТ түргэн тусламжийн үйлчилгээг

үзүүлж байна. Төрөлжсөн мэргэшлээр үлсын хэмжээнд үйлчилгээ үзүүлдэг

алсын түргэн тусламжийг Эрүүл мэндийн хөгжлийн төв нэгдсэн удирдлага,

зохицуулалтаар хангаж, улсын төв эмнэлэг, төрөлжсөн мэргэшлийн эмч,

мэргэжилтнийг дайчлан ажиллуулдаг байсан. 2015 оноос алсын түргэн

тусламжийн үйлчилгээг улсын хоёр төв эмнэлэг, мөн төрөлжсөн мэргэшлийн

хоёр эмнэлэгт хуваарилан тус тус хариуцуулан ажиллуулж байна. Бүтэц, орон

тоо, үйл ажиллагааны хувьд улсын хэмжээнд хамгийн том нь болох НТТТ

үндэсний хэмжээнд зохицуулалтыг хийх, мэргэжил арга зүйгээр хангах эрхзүйн

чадамжгүй, мөн ийм үүрэг хүлээдэггүй.

Түргэн тусламжийн төвийн бүтэц, үйл ажиллагааны үндэсний стандарт

(MNS6717:2018) 2018 онд батлагдаж, түүний шаардлагыг хэрэгжүүлэх ажил

явцын шатанд байна.

Үндэсний хэмжээнд мэргэжил арга зүйн нэгдсэн зохицуулалт дутагдалтай тул

түргэн тусламжийн эмч, ажилтанд зориулсан сургалт нэгдсэн төлөвлөгөөний

дагуу хийгддэггүй, уялдаагүй байдалтай байна. Түргэн тусламжийн

үйлчилгээний асуудлыг цогцоор нь хамарсан, нэгдсэн аргачлалтай

хөтөлбөрийг боловсруулаагүй. Улмаар НТТТ өөрийн боловсруулсан Эмнэлэг

үйлчилгээний удирдамжийг сургалтанд ашиглаж, зарим тохиолдолд аймгийн

түргэн тусламжийн эмч, ажилтныг оролцуулж байгаа нь сайшаалтай. Яаралтай

болон түргэн тусламжийн чиглэлээр идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулдаг хоёр

ТББ сургалт явуулахдаа тус удирдамжийг, эсвэл 2011 онд боловсруулсан

Насанд хүрэгсдийг амилуулах суурь тусламжийн удирдамжийг голлон

ашигладаг.

НТТТ-ийн дуудлагыг нийслэлийн шуурхай удирдлагын төвтэй холбож

уялдуулсан, автомашиныг GPS-ээр хянадаг болсон зэрэг технологийн дэвшил

гарсан. Гэвч энэ технологи аймагт нэвтрээгүй байна.

Монгол Улсын Засгийн газар, АХБ хамтран Эрүүл мэндийн салбарын хөгжил

хөтөлбөр 6-г боловсруулж байна. Тус хөтөлбөрийн хүрээнд НТТТ-ийг үндэсний

хэмжээнд яаралтай тусламж, түргэн тусламж үйлчилгээний чиглэлээр нэгдсэн

зохицуулалт, мэргэжил арга зүйгээр хангах төв болгон үйл ажиллагааг нь

өргөжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх асуудлыг оруулахаар төлөвлөж байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 1.2: Эрvvл мэндийн байгууллагын vйлчлэх

хvрээний хvн амд vзvvлэх тусламж, vйлчилгээний хvртээмж, хамралтын

байдалд дvн шинжилгээ хийн, зөвлөмжийн дагуу хөтөлбөрvvд боловсруулан

хэрэгжvvлж, ялангуяа ядуу, эмзэг бvлгийн хvмvvст vзvvлэх тусламж,

vйлчилгээний хамралт, хvртээмжийг нэмэгдvvлэх.

Тус стратегийн үйл ажиллагааны хүрээнд шатлал бүрийн эрүүл мэндийн

байгууллага тус бүрийн үйлчлэх хүрээний газар нутаг, хүн амын зураглалыг



боловсруулах, мөн ядуу, эмзэг бүлгийн иргэдэд үзүүлэх эрүүл мэндийн

тусламж, үйлчилгээний хүртээмжийг нэмэгдүүлэх зөвлөмжийг боловсруулж,

хэрэгжүүлэх ажлыг төлөвлөсөн боловч аль аль нь хэрэгжээгүй байна.

Хэдийгээр зөвлөмжийг хэрэгжүүлээгүй боловч ядуу, эмзэг бүлгийнхэнд эрүүл

мэндийн тусламж, үйлчилгээний хүртээмжийг нэмэгдүүлэх чиглэлээр төрөөс

зарим томоохон арга хэмжээг хэрэгжүүлж ирсэн.

Тухайлбал, 2006 онд ЭМДС-аас санхүүжүүлдэг байсан анхан шатны тусламж,

үйлчилгээг төрөөс бүрэн хариуцах болсон. Тухайн үед эрүүл мэндийн

даатгалын хамралт эрс буурч, голлон ядуу эмзэг бүлгийнхэн даатгалд

хамрагдахгүй, улмаар анхан шатны тусламж, үйлчилгээг авч чадахгүй байдал

үүссэн билээ. Төрөөс тус арга хэмжээг авснаар анхан шатны тусламж,

үйлчилгээг авахад учирч байсан энэхүү бэрхшээлийг арилгаж, хүртээмжийг

нэмэгдүүлсэн юм.

Ядуурлын түвшин 2008 онд 35.2 хувь байснаас 2012 онд 27.4 хувь хүртэл буурч,

мөн эрүүл мэндийн даатгалын хамралт 83.2 хувиас 98.2 хувь хүртэл өссөн

байдаг. Үүнээс харахад ядуу, эмзэг бүлгийнхэн эрүүл мэндийн эрсдэлээс илүү

хамгаалагдах болсон гэж үзэж болох юм. Гэвч эдгээр эерэг хандлагын зэрэгцээ

өрхийн орлогоос хамааран эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээг хүртэж байгаа

байдалд байсан зөрүү улам нэмэгдсэн байна.

2008 оноос эхэлсэн дэлхийн санхүүгийн хямрал Монгол Улсын эдийн засагт

нөлөөлж, ядуу иргэд хоол хүнснээс бусад, үүнд эмнэлгийн тусламж,

үйлчилгээнд зарцуулах мөнгөний хэмжээгээ багасгасан нь цаашид урт

хугацаанд эмэгтэйчүүд, хүүхдийн эрүүл мэндэд сөргөөр нөлөөлөхүйц нөхцөл

үүссэн юм. Засгийн газар АХБ-тай хамтран Японы ядуурлыг бууруулах сангийн

санхүүжилтээр Эрүүл мэндийн эрхийн бичиг хөтөлбөрийг 2011-2013 онд

хэрэгжүүлж, эдийн засгийн хямралын нөхцөлд энэхүү тэгш бус байдлыг

бууруулах, ядуу, эмзэг бүлгийнхэнд үнэ төлбөргүй эрүүл мэндийн үйлчилгээг

хүргэх зорилтыг тавьсан.

Дээрх хөтөлбөр нь зорилтот бүлгийг тодорхойлох шинэлэг буюу орлогыг

орлуулан тооцох аргачлалыг Монголын эрүүл мэндийн салбарт анх удаа

ашиглаж, хүн амын бага орлоготой хэсгийн шууд төлдөг мөнгөний хэмжээг

багасгаснаар бүх нийтийг эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээнд хамруулахад

гардаг бэрхшээлийг шийдвэрлэхэд хувь нэмэр болсон. Мөн тус хөтөлбөр

Засгийн газрын эрүүл мэнд, нийгмийн хөтөлбөрийн хамрах хүрээг нэмэгдүүлсэн

юм. Хэдийгээр Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгэний эрхийн бичиг хөтөлбөр

санхүүгийн хямралд өртөгсдийг хамгаалахад үнэтэй хувь нэмэр оруулсан

боловч Засгийн газрын хэрэгжүүлдэг үндэсний хөтөлбөрийн нэг хэсэг болон

үргэлжлэх хэмжээний улс төрийн дэмжлэгээр дутсан байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 1.3: Үйлчлvvлэгчид ээлтэй, өвчтөнг эмнэлэгт

хөтөлж vйлчлэх стандартчилсан тогтолцоог бий болгон салбарын хэмжээнд

нэвтрvvлэх.

Өвчтөнг эмнэлэгт хөтөлж үйлчлэх тогтолцоо нь үйлчлүүлэгчийн хүлээлгийн

хугацаа, тоо хэмжээ, хандаж байгаа үйлчилгээг хянаж, шаардлагатай

зохицуулалт хийх, сэтгэл ханамжийг тандахад туслах зорилготой юм. Тус

тогтолцоо нь хүлээн авч, бүртгэхээс эхлээд оношилгоо, эмчилгээ хийлгэх,

эмнэлгээс гарах хүртэлх бүхий үйл явцыг хамардаг.



Үйлчлvvлэгчид ээлтэй, өвчтөнг эмнэлэгт хөтөлж vйлчлэх стандартчилсан

тогтолцоог боловсруулах, турших, салбарын хэмжээнд нэвтрүүлэх ажил

хэрэгжээгүй байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 1.4: Нэн шаардлагатай багц ба vндэсний

хөтөлбөрvvдэд суурилан vйлчлvvлэгчид хvрч vйлчлэх vйлчилгээ болон

амбулаторийн тусламж, vйлчилгээг ялангуяа баг, сумын тvвшин, гэр хороололд

тогтвортой, тасралтгvй санхvvжvvлж, хэрэгжvvлэх.

Стратегийн тус үйл ажиллагааны хүрээнд төлөвлөсөн баг, сум, гэр хорооллын

үйлчлүүлэгчид тогтмол хүрч үйлчлэх үйл ажиллагааны жагсаалтыг баталж, сум,

өрхийн эрүүл мэндийн төвд ашиглах ажил хэрэгжээгүй байна. Гэвч хүрч

үйлчлэхэд бэрхшээлтэй, ядуу, эмзэг бүлгийн иргэдэд хүрч үйлчлэх чиглэлээр

хэд хэдэн арга хэмжээг авсан байна. Засгийн газраас 2006-2008 онд

хэрэгжүүлсэн Эрүүл монгол хүн хөтөлбөр анх нийт хүн амыг хамрахыг зорилго

болгосон байдаг. Цаашид тус хөтөлбөрийг дахин хянаж, тодорхой зорилтот,

эрүүл мэндийн хувьд эрсдэлтэй бүлэгт чиглүүлж, өвчлөл, нас баралтын гол

шалтгаан болж буй өвчин эмгэгээс урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэхийг

зорьсон байдаг. Анхны төлөвлөлт, бэлтгэл хангалтгүй, мөн зарим улстөрийн

нөхцөл байдлаас хамааран тус хөтөлбөрийн үйл ажиллагаа анхан болон

лавлагаа шатлалын эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний нэг хэсэг болон

төгөлдөршиж чадаагүй юм.

Эрүүл мэндийн сайдын 2016 оны А/147 дугаар тушаалаар алслагдсан баг, сум,

гэр хорооллын болон хөдөлгөөнт хүн амд эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээг

явуулын хэлбэрээр үзүүлэх журмыг баталсан.

НҮБ-ын Хүүхдийн сан 2008-2013 онд “Сум, дүүрэг бүрт хүрч үйлчлэх” төслийг

хэрэгжүүлж, тус төсөлд НҮБ-ын Хүн амын сан, ДЭМБ, GAVI хамтран оролцож,

дэмжлэг үзүүлжээ. Ингэхдээ хүрч үйлчлэхэд бэрхшээлтэй хүн ам, ялангуяа эх,

хүүхдэд хүрч үйлчлэхдээ дархлаажуулалтыг гол арга хэрэгсэл болгожээ.

Төслийн явцад багагүй үр дүнд хүрч, олон эерэг жишээг бий болгосон нь хүрч

үйлчлэхэд бэрхшээлтэй хүн амд эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээг ойртуулах

боломжтойг харуулсан байна. Гэвч сонгосон аймаг, дүүрэгт туршсан арга

барил, үйл ажиллагааг цаашид тогтвортой үргэлжүүлэхэд багагүй бэрхшээл

тулгарсныг төслийн төгсгөлийн үнэлгээний тайланд дурджээ. Тухайлбал тус

тайланд “төслийн зүгээс санхүүгийн болон мэргэжил арга зүйн дэмжлэгийг

үзүүлж байхад хүрч үйлчлэх үйл ажиллагаа амжилттай явагдаж, харин энэхүү

дэмжлэг зогсмогц өдөр тутмын бэрхшээл, мөн хариуцсан эмч, ажилтан ойр

ойрхон солигддогоос хүрч үйлчлэх ажил бага багаар зогссон байна. Сум, дүүрэг

бүрт хүрч үйлчлэх арга барилыг тогтвортой үргэлжлүүлэхэд шат бүрт дэмжлэг

үзүүлэх, ажилчдад санхүүгийн болон бусад урамшууллыг бий болгох нь нэн

чухал” болохыг онцолжээ.

ДЭМБ анхан шатлалын тусламж, үйлчилгээ болон олон нийтийн дунд мобайл

технологийн хэрэглээг өргөжүүлэх зорилготой төслийг 2015 оноос эхлүүлээд

байна. Одоогоор мобайл технологийг сонгосон аймаг, дүүргийн 10 СЭМТ, 2

ӨЭМТ-д нэвтрүүлээд байна. Тус технологийн тусламжтай халдварт болон

халдварт бус өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэх нь тус төслийн

үндсэн зорилго юм. Төсөл одоогоор ид хэрэгжиж байгаа тул эцсийн үр дүн, үйл

ажиллагаа нь тогтвортой үргэлжлэх эсэх талаар дүгнэлт хийхэд эрт байна.



Стратегийн үйл ажиллагаа 1.5: Эрvvл мэндийн тусламж, vйлчилгээнд

дэмжлэг vзvvлэх санхvvгийн ба санхvvгийн бус нөөц болон үр өгөөжтэй

ажилладаг сайн дурын ажилтан, тэдний оролцоотой өвчний эрт илрvvлэлт,

олон нийтийн санаачлагатай vйл ажиллагааг нэмэгдvvлэх замаар хамт олны

байнгын, тогтвортой оролцоог бvрдvvлэх.

Олон нийтийг эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээнд оролцуулах хувилбар, арга

барилыг боловсруулж, хэрэгжүүлэх ажлыг тус стратегийн үйл ажиллагааны

хүрээнд төлөвлөсөн боловч биелээгүй байна.

Олон нийтийг эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээнд оролцуулах арга барилыг

олон улсын хамтрагч талуудын оролцоотой хэрэгжүүлсэн төсөл, хөтөлбөрт

голлон ашигласан байна.

Глобал сангийн дэмжлэгтэй ХДХВ/ДОХ, сүрьеэтэй тэмцэх төсөл ТББ-ын

сүлжээгээр дамжуулан олон нийтийн оролцоог ханган ажилаж байна.

Тодруулбал ХДХВ/ДОХ-той тэмцэх төсөл нийт санхүүжилтийн 38 хувийг

үндэсний 30 ТББ-аар дамжуулан хэрэгжүүлсэн үйл ажиллагаанд зарцуулсан

байна. Сүрьеэтэй тэмцэх төсөл ч ижил арга барилыг ашиглаж санхүүжилтийн

20 хувийг олон улсын 1, үндэсний 5 ТББ-аар хэрэгжүүлсэн үйл ажиллагаанд

зарцуулжээ.

НҮБ-ын Хүн амын сангийн дэмжлэгтэй 11 аймаг, 5 дүүрэгт байгуулсан Ирээдүйн

босго өсвөр үеийн эрүүл мэндийн төв өөрийн үйл ажиллагаанд олон нийтийг,

үүнд ялангуяа залуучуудыг идэвхтэй оролцуулдаг.

Дэлхийн зөн олон улсын байгууллага хүүхдийн өсөлтийг дэмжих нэмэлт хоол

тэжээлийг олгоход чиглэсэн үйл ажиллагааг 16 аймаг, 6 дүүрэгт олон жилийн

турш хэрэгжүүлж, ядуу, эмзэг бүлгийн өрхийн хүүхдийг зорилтот бүлэг болгон,

тэдэнд олон нийтийн оролцоотой хүрч ажиллаж байна.

Бүгд Найрамдах Чех Улсын “People in Need” ТББ нь зурган аймагт явуулын

үйлчилгээг үзүүлэхэд хэрэгцээтэй 170,000 гаруй ам.долларын өртөгтэй фургон

автомашиныг 2011-2013 онд хандивласан байна. Тус улсын өөр нэгэн ТББ,

Каритас нь Завхан аймагт мөн тус хугацаанд явуулын эмнэлэг ажиллах 38

гэрийг хандивлаж, тоногложээ. Энэхүү өөрийн дэмжсэн үйл ажиллагаанд олон

нийтийн оролцоог чухалчилсан байна. Мөн VSO, ADRA, Сайн хөрш, JCS зэрэг

олон улсын ТББ эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээг олон нийтийн оролцоотой

хүргэх үйл ажиллагааг явуулсан тухай тайлангуудад дурджээ.

Гэвч эдгээр санаачилга, төслийн үйл ажиллагааны ихэнх нь сонгосон орон

нутаг, мөн аль нэгэн дагнасан тусламж, үйлчилгээгээр хязгаарлагддаг. Иймээс

тусламж, үйлчилгээнд олон нийтийн оролцоог хангах арга барил эрүүл мэндийн

салбарын хэмжээнд хэвшиж, тогтмолжоогүй байна.

Стратеги 2: Тусламж, vйлчилгээний нэн шаардлагатай багцын дагуу сум,

өрхийн эрvvл мэндийн байгууллагаар хvргэх анхан шатны болон ерөнхий

мэргэжлийн чанартай тусламж, vйлчилгээг бэхжvvлэх.

Стратегийн үйл ажиллагаа 2.1: Тусламж, vйлчилгээний нэн шаардлагатай

багцын дагуу сум, өрхийн эмнэлгийн тусламж, vйлчилгээг өөрчлөн шинэчилж,

тасралтгvй хvргэх.



Сум, өрхийн “эмнэлгийг” нэн шаардлагатай тусламж, үйлчилгээ үзүүлэхэд илүү

чиглүүлэх зорилгоор 2011 онд “эрүүл мэндийн төв” болгон бүтэц, үйл

ажиллагааг нь өөрчилсөн. Ингэхдээ нийгмийн эрүүл мэндийн тусламж,

үйлчилгээг тэргүүлэх чиглэл болгож, хэвтүүлэн эмчлэх орыг цөөлж, хүндрээгүй

тохиолдлыг ажиглах зориулалттай болгосон.

Бүтэц, үйл ажиллагааг өөрчилсөнтэй холбогдуулан ЭМЯ сумын болон өрхийн

эрүүл мэндийн төвийн үндэсний стандартыг 2011, 2013 онд тус тус

боловсруулсан. ЭМСХХ-3 дэмжлэгтэй боловсруулсан сум, өрхийн эрүүл

мэндийн тусламж, үйлчилгээний багцыг 2013 онд баталсан.

Дээр дурдсан өөрчлөлтийг дагалдан эерэг үр дүн гарсан боловч шийдвэрлээгүй

асуудал байсаар байна. Ихэнх өвчин эмгэгийн эмнэл зүйн удирдамжийг

боловсруулаагүй, боловсруулсныг цаг үед нийцүүлэн шинэчлэх ажил

хоцрогдсоор байна. Эмч, сувилагчийн мэргэжлийн ур чадвар дутмаг, багагүй

хэсэг нь өрхийн анагаах ухаанаар мэргэшээгүй. Улмаар анхан шатлалын

тусламж, үйлчилгээ, ялангуяа ӨЭМТ иргэдийн дунд өндөр нэр хүндийг олоогүй,

үйлчлүүлэгчид тус шатлалыг алгасан шууд лавлагаа шатлалын эмнэлэгт

хандах нь түгээмэл байсаар байна.

СЭМТ-ийн барилга ихэнхдээ бодит хэрэгцээнээс хэтэрсэн хэмжээтэй, халаалт,

засвар үйлчилгээний зардал ихтэй. Нэн шаардлагатай тусламж, үйлчилгээ

явуулахад шаардагдах эмнэлгийн тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгсэл

дутагдалтай. 2017 оны дүнгээс харахад анхан шатлалын эрүүл мэндийн

байгууллага санхүүжилтийн 73 хувийг цалин, мөн халаалт, шатахуун зэрэг

тогтмол зардалд зарцуулж байна. Харин цалингаас гадна эрүүл мэндийн

тусламж, үйлчилгээ, түүний чанар, хүртээмжийг сайжруулахад зарцуулдаг

санхүүжилтийн хувь бага байна. Үүний зэрэгцээ чанарын хяналтын арга барил

зөрчлийг илрүүлэх, шийтгэж, хариуцлага тооцоход голлон чиглэж, чанарыг

сайжруулахад бодит түлхэц өгч чадахгүй байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 2.2: Сум, өрхийн эмнэлгээр хvргэх нэн

шаардлагатай тусламж, vйлчилгээг хангахын тулд хөдөөгийн эрvvл мэндийн

тусламж vйлчилгээг дэмжих санаачлагын хvрээнд хэрэгжиж буй “Сумын

эмнэлгийн хөгжил” хөтөлбөрийг шинэчлэн хэрэгжvvлэх.

Сумын эмнэлгийн хөгжил хөтөлбөрийн хэрэгжих хугацаа 2008 онд дууссан

бөгөөд төгсгөлийн үнэлгээний тайлантай танилцах боломжгүй байна. Сумын

эмнэлгийг нэн шаардлагатай тусламж, үйлчилгээ үзүүлэхэд илүү тохиромжтой

болгох зорилгоор 2011 онд сумын эрүүл мэндийн төв болгон, бүтэц, үйл

ажиллагааг нь дээр тайлбарласны дагуу өөрчилсөн юм. Сумын эрүүл мэндийн

төвийг хөгжүүлэх стратегийг 2014 онд баталсан.

Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний тухай хууль 2016 онд батлагдсантай

холбогдуулан Эрүүл мэндийн тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт орж, улмаар

сумын эрүүл мэндийн төвийг хамрах хүрээний хүн ам, алслагдсан байдлыг

үндэслэн зэрэглэлтэй болгох ажил хүлээгдэж байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 2.3: Нэн шаардлагатай тусламж vйлчилгээг хvргэх

өрхийн эмнэлгийн тогтолцооны эрvvл мэндийн салбарт эзлэх байр суурь, vvрэг

хариуцлага, санхvvжилтийн болон эрх зvйн байдлыг тодорхойлсон бодлого

боловсруулж хэрэгжvvлэх.



ӨЭМТ-тэй холбоотой бодлого, хүлээх эрх, үүргийг холбогдох хууль, эрхзүйн

болон бодлогын баримт бичиг, журамд маш тодорхой тусгасан байдаг. Гэвч

хүсэн хүлээсэн үр дүн гарахгүй байгаа тул эдгээр бодлого бүрэн хэрэгжиж

чадахгүй байна гэж дүгнэж болох юм. Олон улсын туршлагаас харахад үр

дүнтэй ажиллаж байгаа тохиолдолд эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээ

шаардлагатай нийт тохиолдлын 80 хүртэл хувийг анхан шатлалд шийдвэрлэх

боломжтой. Гэвч одоогийн байдлаар Монгол Улсад анхан шатлалын тусламж,

үйлчилгээ ийм хэмжээнд ажиллахгүй байна.

ЭМСХХ-4-ийг боловсруулах явцад хийгдсэн нөхцөл байдлын дүн

шинжилгээний тайлангаас харахад анхан шатлалын тусламж, үйлчилгээнд

голлон хөдөө орон нутгийн, мөн амьжиргааны түвшин доогуур иргэд хандаж

байна. Харин хүн амын амьжиргааны түвшин өндөр хэсэг анхан шатлалыг

алгасч, лавлагаа шатлалын төрийн өмчит болон хувийн эмнэлэгт хандах нь их

байна. Иймээс лавлагаа шатлалын эмнэлгүүд анхан шатлалын тусламж,

үйлчилгээг давхар үзүүлсээр байна. Мөн тус тайлангийн Эмнэлгийн бүтцийг

оновчтой болгох, үйл ажиллагааг сайжруулахад чиглэсэн шинэчлэл хэсэгт

дэлгэрэнгүй тайлбарласнаар шилжүүлгийн тогтолцоо үр дүнтэй ажиллахгүй

байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 2.4: Сум, өрхийн эмнэлгийн тусламж, vйлчилгээг

хүн ам, ялангуяа эх, хvvхэд, ахмад настанд хvргэхэд хамт олон, эрvvл мэндийн

сайн дурын ажилтнуудыг системтэй хамруулах.

Энэхүү стратегийн үйл ажиллагааны хүрээнд эх, хүүхэд, ахмад настанд сум,

өрхийн эрүүл мэндийн төвийн үйл ажиллагааг ойртуулж, хүртээмжийг нь

сайжруулах арга хэмжээний төлөвлөгөө батлуулж, хэрэгжүүлэхээр төлөвлөсөн.

Ийм төлөвлөгөөг боловсруулаагүй боловч эх, хүүхэд, ахмад настанд нэн

шаардлагатай тусламж, үйлчилгээ үзүүлэх асуудлыг сум, өрхийн эрүүл

мэндийн төвийн тусламж, үйлчилгээний багцад маш тодорхой тусгажээ.

Түүнчлэн сүүлийн үеийн статистикийн тайлангаас харахад сум, өрхийн эрүүл

мэндийн төвөөр эх, хүүхэд, мөн бусад насны бүлэгтэй харьцуулахад ахмад

насныхан жирэмсний хяналт, дархлаажуулалтад хамрагдах, хөнгөлөлттэй эм

бичүүлэх гэх мэт зорилгоор түлхүү хандаж байна.

Цаашид энэхүү тусгай төлөвлөгөө боловсруулснаар эх, хүүхэд, ахмад настны

асуудлыг сум, өрхийн эрүүл мэндийн төвийн тусламж, үйлчилгээтэй холбоотой

нийтлэг баримт бичигт тусгаж явах нь илүү ач холбогдолтой байх магадлалтай.

Стратегийн үйл ажиллагаа 2.5: Үндэсний хөтөлбөрийн арга хэмжээг сум,

өрхийн эмнэлгийн өдөр тутмын vйл ажиллагаанд нэгтгэн уялдуулах.

Халдварт болон халдварт бус өвчинтэй тэмцэх, Эх, хүүхэд, нөхөн үржихүйн

эрүүл мэнд, Осол, гэмтлээс сэргийлэх, Элэг бүтэн Монгол зэрэг зургаан

үндэсний хөтөлбөрийн үйл ажиллагаа сум, өрхийн эрүүл мэндийн төвийн

жилийн үйл ажиллагааны төлөвлөгөөнд тусган хэрэгжүүлж, тайлагнаж байна.

Үндэсний хөтөлбөрт анхан шатлалд ямар үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх, мөн

жилийн төлөвлөгөөнд тусгахад хялбар байх хэмжээнд задлан томьёолж байвал

ач холбогдолтой болохыг тус шатлалд ажиллаж байгаа олон эмч, мэргэжилтэн

санал болгодгийг үнэлгээний явцад ярилцсан ЭМЯ-ны мэргэжилтэн өгүүлж



байна. Түүнчлэн тайлангийн маягтыг цэгцэлж, зарим ач холбогдол багатай

мэдээллийг хасах, энгийн болгох шаардлагатай байна.

Анхан шатлалын эрүүл мэндийн байгууллагын санхүүжилтийн ихэнх хэсэг

цалин, халаалт, түлш зэрэг тогтмол зардалд зарцуулагдаж байна. Цалинг эс

тооцвол эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний чанар, хүртээмжийг сайжруулах,

мөн үндэсний хөтөлбөрийн үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэхэд зарцуулж байгаа

санхүүжилтийн хэмжээ хангалтгүй байна.

Стратеги 3: Тусламж, vйлчилгээний нэмэлт багцын дагуу хоёрдогч болон

гуравдагч шатлалын эрvvл мэндийн байгууллагын чанартай, төрөлжсөн нарийн

мэргэжлийн болон яаралтай тусламж, vйлчилгээг бэхжvvлэх.

Стратегийн үйл ажиллагаа 3.1: Өвчлөл, эндэгдлийн тэргvvлэх 5 шалтгааныг

онцгойлон анхаарч, ТҮНШНБ-ын дагуу хоёрдогч болон гуравдагч шатлалын

эрvvл мэндийн тусламж, vйлчилгээг өөрчлөн, тасралтгvй хvргэх.

Лавлагаа шатлалд үзүүлэх ТҮНШНБ-д суурилсан тусламж, үйлчилгээний

багцыг хоёр, гуравдах шатлалаар боловсруулахыг тус стратегийн үйл

ажиллагааны хүрээнд төлөвлөсөн байна. Тус үйл ажиллагаа хэрэгжээгүй,

лавлагаа шатлалын тусламж, үйлчилгээний багцыг одоогоор боловсруулаагүй

байна. Харин нийтлэг өвчин эмгэгийг хамарсан эмнэл зүйн удирдамжийг 2010

онд боловсруулж, түгээсэн.

Өвчлөл, эндэгдлийн тэргүүлэх шалтгаанд лавлагаа шатлалын түвшинд

анхаарч, Шастины нэрэмжит Улсын гуравдугаар төв эмнэлэгт зүрх судас болон

харвалтын төв, дүүргийн эрүүл мэндийн төв, нэгдсэн эмнэлэгт ерөнхий мэс

засал, осол гэмтлийн тасгийг байгуулах, аймаг, дүүргийн нэгдсэн эмнэлэгт хорт

хавдрын хими болон хөнгөвчлөх эмчилгээг нэвтрүүлэх арга хэмжээг аваад

байна. Үүний зэрэгцээ төрөөс гемодиализийн зардлыг хариуцаж, нэн

шаардлагатай эмэнд хөнгөлөлт үзүүлж байгааг энд дурдаж болох юм.

Цаашид лавлагаа шатлалын тусламж, үйлчилгээний багцыг боловсруулах нь

шилжүүлгийн тогтолцоог сайжруулахад томоохон ач холбогдолтой юм.

Стратегийн үйл ажиллагаа 3.2: “Эмнэлгийг хөгжvvлэх vндэсний хөтөлбөр”

боловсруулан хэрэгжvvлснээр хоёрдогч ба гуравдагч шатлалын байгууллагын

дэд бvтэц, тоног төхөөрөмж, эрvvл мэндийн технологи, хvний нөөцийн хөгжлийн

наад захын шаардлагыг хангах, Оношлогоо эмчилгээний төвvvдийг бэхжvvлэх,

шинээр байгуулах, алсын зайн оношлогоо, эмчилгээг нэвтрvvлж, оношлогооны

чадавхийг сайжруулах.

Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний хөгжлийн бодлого 2014-2023-ыг ЭМСХХ-4-

ийн дэмжлэгтэй боловсруулж, 2015 онд баталсан. Тус хөтөлбөрийн зорилт

дотор хүн амын эрэлт хэрэгцээ, өвчлөл нас баралтын шалтгаантай уялдуулан

эмнэлгийн бүтцийг оновчтой болгох, үйл ажиллагааг сайжруулах асуудал

туссан байна.

Хөгжлийн бодлого төлөвлөлтийн тухай хууль батлагдаж, бодлогын баримт

бичгүүдийг нэгтгэн уялдуулах ажлын хүрээнд тус хөтөлбөрийг Эрүүл мэндийн

сайдын 2017 оны А/81 дугаар тушаалаар хүчингүй болгосон байна.

2016 онд баталсан Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний тухай хууль нь

эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээнд цаашид шинэчлэл хийж, сайжруулах эрх зүйн

суурь юм. Тус хуулийг хэрэгжүүлснээр эмнэлгүүд илүү бие даах, улмаар санхүү,



хүний нөөцийн болон бусад менежмент сайжрах үр дүн гарна гэж хүлээгдэж

байна. Хуулийг хэрэгжүүлэхийн тулд үзэл баримтлал, зүйл заалтыг нь задалж,

эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний бодлогыг салбарын дунд, богино хугацааны

төлөвлөлтийн баримт бичигт томьёолон тусгах шаардлага бий.

БОЭТ-ийг илүү чадавхитай болгох, улмаар зэргэлдээ аймгийн иргэдийг хүлээн

авч, үйлчлэх үзэл баримтлал хэрэгжиж чадаагүй байна. Үүнд БОЭТ нь бусад

аймгийн нэгдсэн эмнэлэгтэй чадавхийн хувьд ижил, аймаг хоорондын зам,

тээвэр хөгжөөгүй, мөн аймаг хооронд болон Улаанбаатар зорчих үнэ өртөг

зарчмын ялгаагүй зэрэг хүчин зүйл нөлөөлсөн гэж үздэг. Нэмэлт өөрчлөлт

орсноор Эрүүл мэндийн тухай хууль дахь байгууллагын төрлийн жагсаалтад

БОЭТ тусгагдаагүй байгаа тул тэднийг аймгийн нэгдсэн эмнэлэг гэж тооцох

боломжтой юм. Гэвч БОЭТ гэсэн томьёолол, үзэл баримтлалыг үргэлжүүлэн

ашиглах эсэх нь тодорхойгүй байгаа бөгөөд Бүсийн хөгжлийн үзэл

баримтлалын хүрээнд хэлэлцэнэ гэсэн мэдээллийг ЭМЯ-аас өгсөн.

Стратегийн үйл ажиллагаа 3.3: Өвчлөл, эндэгдлийн тэргvvлэх 5 шалтгааныг

онцгойлон анхаарч, ТҮНШНБ-ын дагуу хоёрдогч болон гуравдагч шатлалын

эрvvл мэндийн тусламж, vйлчилгээг өөрчлөн, тасралтгvй хvргэх.

Өмнө гарсан тус стратегийн үйл ажиллагаа “Õóâèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí

áàéãóóëëàãóóä íýìýëò òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýýíèé áàãöûã ìýðãýæëèéí ¿éë

àæèëëàãàà ÿâóóëàõ çºâøººðºë áîëîí ìàãàäëàí èòãýìæëýëèéí øààðäëàãûí

äàãóó õ¿ðãýíý” гэсэн үр дүнгийн хүрээнд давтан төлөвлөгдсөн.

ЭМЯ хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн байгууллагад тусгай зөвшөөрөл олгоход

баримтлах тэргүүлэх чиглэлийг тодорхойлж, үе үе шинэчилдэг. Эмнэлгийн

тусламж, үйлчилгээний хөгжлийн бодлогыг хэрэгжүүлэх стратегид тэргүүлэх

чиглэлийг хоёр жил тутамд хүн амын хэрэгцээнд тулгуурлан шинэчлэхээр

төлөвлөсөн байжээ.

Гэхдээ бодит байдлаас харахад тэргүүлэх чиглэлийг тодорхойлоход өвчлөл,

нас баралтын тэргүүлэх шалтгааныг гол үндэслэл болгоогүй байна. Түүнчлэн

хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн байгууллагад тусгай зөвшөөрөл олгоход

эдгээр тэргүүлэх чиглэлийг хатуу баримтлах боломж хязгаарлагдмал юм. Учир

нь тэргүүлэх чиглэлд багтаагүй ч өөр чиглэлийн хувийн хэвшлийн байгууллага

шаардлага хангасан хүсэлтийг ирүүлэхэд тусгай зөвшөөрөл олгохоос

татгалзвал Өрсөлдөөний тухай хуулийг зөрчдөг.

Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээг нэмүү өртгийн албан татвараас

чөлөөлсөн, мөн магадлан итгэмжлэгдсэн хувийн хэвшлийн эмнэлгийн тусламж,

үйлчилгээг ЭМДС-аас шалгаруулан худалдан авдаг болсон нь хувийн

хэвшлийн эрүүл мэндийн байгууллагыг шинээр байгуулах, өргөжин тэлэхэд

нөлөөлсөн байх магадлалтай юм.

Гэхдээ хувийн хэвшлийн эмнэлгийн хэвтүүлэн эмчлэх болон хөнгөвчлөх

тусламж, үйлчилгээг төрийн өмчит эмнэлгийнхээс бага өртгөөр тооцон

худалдан авч байгааг дурдах хэрэгтэй. Чанар ижил байгаа тохиолдолд төрийн

өмчит болон хувийн хэвшлийн эмнэлгийн үзүүлж байгаа тусламж, үйлчилгээг

ижил өртгөөр тооцон худалдан авбал хувийн хэвшил илүү олон төрлийн

мэргэшлээр, үүнд төрийн өмчит эмнэлгийн ачааллаа дийлэхгүй байгаа

чиглэлийн үйлчилгээг үзүүлэх сэдэл үзүүлэх магадлалтай. Тухайлбал Элэг

бүтэн Монгол хөтөлбөрийн хүрээнд хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн



байгууллагын үйлчилгээг ижил өртгөөр худалдан авч байгаа нь үүний жишээ

юм. Дүгнэхэд, хувийн хэвшлийн эмнэлэг олон тооны үйлчлүүлэгчид мэргэшсэн

тусламж, үйлчилгээг үзүүлж, төрийн өмчит эмнэлгийн ачааллаас хуваалцаж

байна. Хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн байгууллагатай холбоотой илүү

дэлгэрэнгүй мэдээллийг Эмнэлгийн бүтцийг оновчтой болгох, үйл ажиллагааг

сайжруулахад чиглэсэн шинэчлэл хэсгээс авах боломжтой.

Эрүүл мэндийн салбарт төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн хүрээнд тэргүүлэх

ач холбогдлыг өгөх чиглэлд эмнэлгийн тусламж, үүнд өвчлөл, нас баралтын

тэргүүлэх шалтгаанд багтах хүүхэд, гэмтэл согог, сэтгэцийн болон халдварт бус

өвчний чиглэлийн үйлчилгээ багтсан байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 3.4: ТҮНШНБ-ын дагуу чанартай нэмэлт тусламж,

vйлчилгээ vзvvлэх, хоёрдогч болон гуравдагч тvвшний эмнэлгийн vйл

ажиллагааг хянах, удирдахад олон нийтийн оролцооны зохистой механизмыг

бvрдvvлж, хэрэгжvvлэх.

ЭМЯ Эмнэлгийн удирдах зөвлөлийг байгуулах замаар удирдлага,

менежментэд нь олон нийтийн оролцоог хангах оролдлогыг 2012 онд хийсэн.

Эмнэлгийн засаглалыг өөрчлөөгүй, эдгээр удирдах зөвлөлд бодит эрх мэдлийг

олгоогүй тул тэдгээрийн үйл ажиллагаа үр дүнд хүрч, тогтвортой үргэлжилж

чадаагүй байна.

Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний тухай хуулийг хэрэгжүүлснээр мэргэжлийн

нийгэмлэг, ТББ-ын төлөөлөл төрийн өмчит эмнэлгийн удирдах зөвлөлд орж,

олон нийтийн оролцоог хангах боломж бүрдэнэ. ЭМЯ, АХБ хамтран тус хуулийг

хэрэгжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх “Эмнэлгийн бие даасан байдлыг бэхжүүлэх нь”

TA9037-MON техник туслалцааны төслийг хэрэгжүүлж байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 3.5: Хоёрдогч ба гуравдагч шатлалын эрvvл

мэндийн байгууллага болон хувийн эмнэлгvvдийн жилийн vйл ажиллагааны

төлөвлөгөөнд Үндэсний хөтөлбөрvvдийн арга хэмжээг тусган хэрэгжvvлэх.

Хөгжлийн бодлого төлөвлөлтийн тухай хууль батлагдсанаар янз бүрийн

түвшинд батлагдсан бодлогын баримт бичгийг нэгтэн уялдуулж байна. Иймээс

Эрүүл мэндийн сайдын 2017 оны А/81 дугаар тушаалаар зарим үндэсний

хөтөлбөр, стратегийг хүчингүй болгосон.

ЭМЯ-аас өгсөн мэдээллээр одоогийн байдлаар Засгийн газрын тогтоолоор

батлагдсан эрүүл мэндийн зургаан үндэсний хөтөлбөр хүчин төгөлдөр

хэрэгжиж байна. Үндэсний төв хэмээн нэрлэгддэг найман төрөлжсөн

мэргэшлийн эмнэлэг болон тусгай мэргэжлийн төв эдгээр хөтөлбөрийн

хэрэгжилтийг хариуцаж, мэргэжил арга зүйгээр хангаж байна. Холбогдох

үндэсний хөтөлбөрийн үйл ажиллагаа эдгээр байгууллагын, мөн аймаг,

дүүргийн нэгдсэн эмнэлэг, дүүргийн эрүүл мэндийн төвийн жилийн үйл

ажиллагааны төлөвлөгөөнд тусгагдан хэрэгжиж байна. Үндэсний

хөтөлбөрүүдийн үйл ажиллагааг хооронд нь уялдуулж, эрүүл мэндийн

салбарын дунд, богино хугацааны төлөвлөгөөнд тусгах шаардлагатай.

Стратегийн үйл ажиллагаа 3.6: Уламжлалт анагаах болон гэрийн, өдрийн,

хөнгөвчлөх тусламж, vйлчилгээг өргөжvvлэн хөгжvvлэх.



Өдрийн, гэрийн, хөнгөвчлөх тусламж, үйлчилгээ Монгол Улсын хувьд

харьцангүй шинэ төрөл юм. Эдгээрийг дэмжин хөгжүүлэхэд чиглэсэн дараах

арга хэмжээг авсан байна.

Гэрийн тусламж, үйлчилгээг голлон сум, өрхийн эрүүл мэндийн төв үзүүлэх

зохицуулалттай. Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хуулийн дагуу 2018 оноос

эхлэн сум, өрхийн эрүүл мэндийн төвийн үзүүлэх өдрийн болон гэрийн

тусламж, үйлчилгээг ЭМДС-аас санхүүжүүлж байгаа нь эдгээр үйлчилгээг

сайжруулахад түлхэц өгөх юм.

Өдрийн, хөнгөвчлөх тусламж, үйлчилгээ, хорт хавдартай өвчтний өдрийн хими,

туяа эмчилгээг ЭМДС-аас санхүүжүүлж байгаа нь эдгээр тусламж, үйлчилгээг

хөгжүүлэхэд чухал ач холбогдолтой юм (Эрүүл мэндийн даатгалын Үндэсний

зөвлөлийн 19 дүгээр тогтоол, 2016 он).

Хөнгөвчлөх тусламж, үйлчилгээг 2009 оноос эхлэн өртөг ойролцоо оношийн

бүлгээр бүртгэж, ЭМДС-аас санхүүжүүлж байна. 2015 оноос улсын хэмжээнд

эмнэлгийн нийт орыг баталдаг тушаалд өдрийн болон хөнгөвчлөх тусламж,

үйлчилгээний орыг тусад нь төрөл болгон баталж эхэлсэн. Түүнчлэн 2016 оноос

хөнгөвчлөх, асаргаа сувилгааны төв, сувилахуйн төвийг эрүүл мэндийн

тусламж, үйлчилгээ үзүүлэх байгууллагын төрлөөр Эрүүл мэндийн тухай

хуульд тусгасан нь эдгээр байгууллагын стандартыг боловсруулах, тусгай

зөвшөөрөл олгох болон үйл ажиллагаа явуулах эрхзүйн үндсийг

баталгаажуулсан. Ингэснээр урт хугацаанд тусламж, үйлчилгээ үзүүлэх эдгээр

байгууллагын хөгжлийг дэмжих түлхэц болох юм.

Одоогийн байдлаар зарим улсын төв нэгдсэн болон төрөлжсөн мэргэшлийн

эмнэлэг өдрийн, үүнд өдрийн мэс заслын үйлчилгээг нэвтрүүлэн ажиллаж

байна. ХСҮТ, ХӨСҮТ-д хөнгөвчлөх эмчилгээгээр дагнасан тасаг ажиллаж

байна. Мөн Эрүүл мэнд, спортын сайдын 2015 оны 351 дугаар тушаалын дагуу

аймаг, дүүргийн нэгдсэн эмнэлэг хавдрын тасаг дотроо хөнгөвчлөх

эмчилгээний орыг ажиллуулах үүргийг хүлээгээд байна. Гэвч улсын төв нэгдсэн

болон төрөлжсөн мэргэшлийн эмнэлэг, аймаг, дүүргийн нэгдсэн эмнэлэгт

өдрийн болон хөнгөвчлөх тусламж, үйлчилгээний чадавхи, хэмжээг цаашид

нэмэгдүүлэх ихээхэн боломж байсаар байгааг онцлох хэрэгтэй.

Монголын уламжлалт анагаах ухааныг хөгжүүлэх талаар төрөөс баримтлах

бодлого 1999 оноос хойш тус чиглэлийг хөгжүүлэх гол бодлогын баримт бичиг

байсаар ирсэн. Тус бодлогод томьёолсноор Монголын уламжлалт анагаах

ухаан нь эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний салшгүй нэгэн хэсэг юм.

Монголын уламжлалт анагаах ухааныг хөгжүүлэх хөтөлбөрийг 2006, 2010 онд

тус тус баталсан бөгөөд Эрүүл мэндийн сайдын 2017 оны А/81 дугээр

тушаалаар хөтөлбөрийг хүчингүй болгосон.

Монгол Улсын Засгийн газрын тогтоолоор 2017 онд баталсан Төрөөс эрүүл

мэндийн талаар баримтлах бодлого нь Монголын уламжлалт анагаах ухааныг

хөгжүүлэх тодорхой зорилтыг дэвшүүлсэн. Эдгээр зорилтод “эрүүл мэндийн

мэдлэг олгоход хүн амын ёс заншилд тохирсон, уламжлалт анагаах ухааны

аргыг ашиглан өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх”, “тусламж, үйлчилгээний анхан

болон лавлагаа шатлалд уламжлалт анагаах ухааны оношилгоо, эмчилгээг

орчин үеийн анагаах ухаантай хослуулан хөгжүүлэх, экспортод гаргах гарцыг

дэмжин брэнд болгох”, мөн “ургамал, амьтан, эрдсийн гаралтай уламжлалт эм,



импортыг орлох зайлшгүй шаардлагатай эмийн үйлдвэрлэл, экспортыг

дэмжих”-ийг чиглэл болгожээ.

Төрийн өмчит байгууллагын хувьд Улаанбаатарт Уламжлалт анагаахын

шинжлэх ухааны технологи, үйлдвэрлэлийн корпорац, 9 аймагт уламжлалт

анагаах ухааны төв тус чиглэлээр үйлчилгээ үзүүлж байна. Үүний зэрэгцээ

уламжлалт анагаах ухааны үйлчилгээ үзүүлдэг хувийн хэвшлийн олон тооны

эмнэлэг үйл ажиллагаа явуулж байна.

ЭМЯ нь 2015 онд Монголын уламжлалт анагаах ухааныг хөгжүүлэх талаар

төрөөс баримтлах бодлогын хэрэгжилтийг үнэлж, дараах асуудал байгааг

тодорхойлжээ. Үүнд эрүүл мэндийн салбарт уламжлалт анагаах ухааны

хөгжлийн бодлогыг удирдан зангидах, зохицуулах, хэрэгжүүлэхэд мэргэжил

арга зүйн дэмжлэг үзүүлэх бүтэц байхгүй. Аймаг дахь уламжлалт анагаах

ухааны төвийн бүтэц, зохион байгуулалт харилцан адилгүй, тэдний эрхзүйн

байдал тодорхой бус. Уламжлалт анагаах ухааны мэргэжилтний чадавхийг

бэхжүүлэх дунд, урт хугацааны төлөвлөгөө байхгүй, эрдэм шинжилгээ,

судалгааны ажил хийх чадавхи дутмаг. Уламжлалт эмийн үйлдвэрлэл, түүнд

тавих хяналтыг олон улсын шаардлагад нийцүүлэх шаардлагатай.

Эдгээр асуудлаас заримыг шийдвэрлэж, 2018 оноос анх удаа ЭМЯ-ны бүтцэд,

Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний газрын харьяанд Уламжлалт анагаах

ухааны хэлтэс байгуулан ажиллаж байна.

4.1.3 Дүгнэлт

Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээ салбарын үндсэн чиглэлийн хүрээнд

дараах шийдвэрлэх асуудлыг тодорхойлсон. Шийдвэрлэх асуудлыг зөвлөлдөх

уулзалтын оролцогчдоор хэлэлцүүлж, тэдний саналыг тусгаж, эцэслэсэн болно.

Шийдвэрлэх асуудлууд

Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээг хүн ам, өвчлөл, нас баралт,

бүсийн хөгжлийн онцлогийг харгалзан төлөвлөх.

Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний хэрэгжилтийн түвшний

бодлогыг томьёолж, салбарын дунд, богино хугацааны төлөвлөлтийн

баримт бичигт тусгах.

Зорилтот бүлгийнхэнд чиглэсэн тусламж, үйлчилгээг нийгмийн

халамжийн болон холбогдох бусад салбарын тогтолцоотой

уялдуулах.

Эрүүл мэндийн ажилтны ёс зүй, харилцааны ур чадварыг

сайжруулах.

Үйлчилгээний нэр төрлийг нэмэгдүүлэх, ажилчдын ур чадварыг

бэхжүүлэх, санхүүжилтийн бодит өртгийг тооцон олгох, гүйцэтгэлийн

хяналтыг сайжруулах замаар анхан шатны тусламж, үйлчилгээний

чанар, хүртээмжийг нэмэгдүүлж, иргэдийн дунд нэр хүндийг өсгөх.

Нийгмийн эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээ, үндэсний хөтөлбөрт

зарцуулах санхүүжилтийн хэмжээг нэмэгдүүлж үйл ажиллагааны

хэрэгжилтийг сайжруулах.

Алслагдсан, зорилтот хүн амд хүрч үйлчлэх явуулын тусламж,

үйлчилгээг анхан шатанд өргөжүүлэн нэвтрүүлэх.

Үндэсний төвөөр зохицуулагддаг яаралтай болон түргэн тусламжийн

нэгдсэн сүлжээг байгуулах.



Шатлал хоорондын шилжүүлгийн тогтолцоог эрүүл мэндийн

байгууллага тус бүрийн үйлчлэх хүрээний газар нутаг, хүн амын

зураглалыг боловсруулах, үйлчлvvлэгчид ээлтэй цаг товлох, өвчтөнг

эмнэлэгт хөтөлж vйлчлэх, эргэн мэдээлэх стандартчилсан тогтолцоог

бий болгох, шатлал тус бүрийн эрүүл мэндийн тусламж,

үйлчилгээний багцыг сайжруулах замаар бэхжүүлэх.

Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээнд телемедицины хэрэглээг

нэмэгдүүлэх.

Нөхөн сэргээх, уламжлалт анагаах ухааны тусламж, үйлчилгээний

чанар, хүртээмжийг нэмэгдүүлэн эмнэлзүйн бусад тусламж,

үйлчилгээтэй уялдуулан шатлал бүрт хөгжүүлэх.

Эмнэлгүүдэд сэтгэл зүйн тусламж, үйлчилгээг нэвтрүүлэн өргөжүүлж,

үйлчлүүлэгч төдийгүй шаардлагатай тохиолдолд үйлчилгээ

үзүүлэгчид хандах боломжоор хангах.

Гамшиг, нийгмийн эрүүл мэндийн ноцтой байдлын үеийн бэлэн

байдал, авах хариу арга хэмжээний чадавхийг сайжруулах.

Олон улсын байгууллага, гадаад улсын тусламжтай хэрэгжсэн үйл

ажиллагааны зохицуулалт, цаашид үндэсний хэмжээнд нэвтрүүлэх

үйл явцыг сайжруулах.

Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээ үзүүлэхэд төр, хувийн хэвшлийн

түншлэлийг дэмжиж, төрийн бус байгууллага, олон нийтийн оролцоог

хангах

4.2 ЭМ ЗҮЙ БА ДЭМЖИХ ҮЙЛЧИЛГЭЭ


Эм зүй ба дэмжих үйлчилгээ салбарын үндсэн чиглэлийн хүрээнд дараах

тулгамдсан асуудлыг шийдвэрлэхээр тодорхойлсон байна.

Зайлшгүй шаардлагатай эмийн хангамж, ялангуяа хөдөө орон нутгийн

хувьд анхаарал татсан асуудал хэвээр байна.

Эм, эмнэлгийн багаж хэрэгсэл, тоног төхөөрөмжийн ханган нийлүүлэлт,

нөөцлөлт, хадгалалт, түгээлтийн талаар нэгдсэн удирдлага байхгүй.

Эмийн чанарын баталгаажилт, хяналт сул байгаагаас хуурамч болон

шаардлага хангахгүй эмийн хэрэглээ буурахгүй байна.

Эмийн зохисгүй хэрэглээ, олон эмийг зэрэг бичих нь түгээмэл хэвээр.

Хүн амын дунд дур мэдэн өөрийгөө эмчлэх, антибиотикийг эмчийн заалтгүй

хэрэглэх нь түгээмэл, нэг хүнд ногдох тарилгын тоо өндөр.

Тоног төхөөрөмж, технологи хуучирсан, засвар үйлчилгээний тогтолцоо

бүрдээгүй.

Эмнэлгийн барилга байгууламж, тээврийн хэрэгсэл зориулалтын бус,

тэдгээрийн засвар үйлчилгээ хангалтгүй.

Эрүүл мэндийн тусламжийн аль ч шатанд лабораторийн оношилгооны

стандарт, удирдамж байхгүй.

Оношлогооны чадавхи хангалтгүй.

Эм зүй ба дэмжих үйлчилгээ салбарын үндсэн чиглэлд 5 стратеги, 14 хүрэх үр

дүн, 16 стратегийн үйл ажиллагааг тодорхойлсон.




Эмийн эргэлтийн сан бүрэн нэвтэрч, эмийн ханган нийлүүлэлт болон

хуваарилалтын үр ашигтай тогтолцоо бий болж хэрэгжинэ.

Эрүүл мэндийн байгууллага, ялангуяа хөдөө орон нутаг, алслагдсан

газрууд зайлшгүй шаардлагатай эмээр тасралтгүй хангагдана.

Зайлшгүй шаардлагатай эмийн үнийн жагсаалт гарч мөрдөгдөнө.

Эм, биобэлдмэл, биологийн идэвхит бодис, хоол хүнс, гоо сайхны

бүтээгдэхүүний чанарын баталгаажилтын нэгдсэн бүтэц бий болж үйл

ажиллагаа нь жигдэрнэ.

Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний бүх түвшинд чанарын баталгаатай,

боломжит өртөгтэй, аюулгүй эм биобэлдмэл, уламжлалт эмээр хангагдана.

Жор бичих эрх бүхий эрүүл мэндийн ажилтнууд жорыг стандартын дагуу

бичиж, эмийг жороор олгодог болно.

Эмийн зохистой хэрэглээний талаарх олон нийтийн ойлголт сайжирна.

Эмнэлэг, лабораторийн тоног төхөөрөмж хугацаандаа нийлүүлэгдэж,

гэрээт үйлчилгээг системтэй нэвтрүүлэх зарчмаар засвар үйлчилгээ

тогтмолжино.

Эмнэлэг, лабораторийн тоног төхөөрөмжийн хангамж, засвар үйлчилгээний

нэгдсэн төвтэй болж үйл ажиллагаа нь жигдэрнэ.

Салбарын хэмжээнд лабораторийн болон оношилгооны чадавхи сайжирна

Аймаг, сум, өрхийн эмнэлгүүдийн 70%-аас доошгүй хувь нь стандартын

шаардлага хангасан барилга байгууламжтай болно.

Бүх шатлалын эрүүл мэндийн байгууллага стандартын шаардлагад

нийцсэн тоног төхөөрөмж, компьютер, автомашинаар хангагдана.

Бүх шатны эрүүл мэндийн байгууллагын харилцаа холбоо сайжирна.

Эмнэлгийн хатуу, хог хаягдал болон хугацаа дууссан эмийн устгал

сайжирна.

4.2.2 Үр дүн

Стратеги 4. Хүн амыг зайлшгүй шаардлагатай эм биобэлдмэлээр жигд,

хүртээмжтэй, тасралтгүй хангах.

Стратегийн үйл ажиллагаа 4.1: Үндэсний эм хангамжийн тогтолцоог эргэн

хянаж, сайжруулах, Эмийн эргэлтийн санг нэгтгэн уялдуулах.

Үндэсний хэмжээнд эм хангамжийн тогтолцоо бүрдэж, үйл ажиллагаа

жигдэрсэн байна. ЭМЯ тухайн үед хөдөөгийн хүн амыг зайлшгүй шаардлагатай

эм, бэлдмэлээр сумын түвшинд хангах, эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээг сум,

багийн түвшинд хүргэх зорилготой байв. Эмийн эргэлтийн сан (ЭЭС)-ийн

ажиллах журмыг 2006 онд баталж, ЭЭС-ийн үйл ажиллагааг зохицуулж ирсэн

байна. Энэ журам нь ЭЭС-ийн цаашдын үйл ажиллагааг зохицуулахад дэмжлэг

болсон төдийгүй Эрүүл мэндийн сайдын 2011 оны 09 дүгээр сарын 16-ны

өдрийн тушаалаар “Эмийн эргэлтийн сангийн ажиллах журам”-ыг шинэчлэн

баталсан байна. “Эмийн эргэлтийн сангийн ажиллах журам”-д сумын ЭЭС-г

орон нутгийн өмчид суурилсан хуулийн этгээд байхаар зохицуулж, ЭЭС-ийн

хөрөнгийг Аймгийн иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын шийдвэрээр орон нутгийн

өмчид бүртгэн авсан. Одоогийн байдлаар 311 суманд ЭЭС үйл ажиллагаагаа

явуулж байна. ЭМЯ-аас 2014 онд ЭЭС-ийн үйл ажиллагаанд үнэлгээ хийхэд

дараах тулгамдсан асуудлуудыг тодорхойлсон байна. Үүнд:

Мэргэжлийн удирдлага дутагдалтай,

ЭЭС-ийн санхүүгийн хяналт хангалтгүй,

Эмийн санчдын нийгмийн асуудал шийдэгдээгүй,



Ихэнх аймаг ЭЭС-ийн үйл ажиллагаагаа тогтвортой явуулахад дэмжлэг

туслалцаа үзүүлэхэд сум, орон нутгийн засаг, захиргаа, удирдлагын

оролцоо хангалтгүй,

ЭЭС-гийн санхүүгийн хувьд бие даан үйл ажиллагаа явуулах боломж бага,

Ихэнх ЭЭС эмийн санд тавигдах нийтлэг шаардлага стандартыг хангаагүй

байна.

ЭЭС-ийн тусгай зөвшөөрөл, магадлан итгэмжлэл, санхүүгийн удирдлагын

дотоод хяналт зэрэг үйл ажиллагаанд одоогийн нөхцөл байдалд тохируулан үе

шаттай үнэлгээг хийх шаардлагатай байна. ЭЭС-ийн үйл ажиллагааг зогсоох

талаар ямар нэг шийдвэр гараагүй боловч ЭЭС-ийн эрхзүйн байдал,

тогтолцоотой холбоотой асуудлыг одоог хүртэл хэлэлцсээр байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 4.2: Эмийн тухай хууль болон бодлогыг тогтмол

эргэн хянах, хэрэгжилтийг хангах

Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн тухай хууль болон бодлогыг тогтмол эргэн хянах,

хэрэгжилтийг хангах зорилт салбарын хэмжээнд хангалттай хэрэгжсэн гэж үзэж

болно. Төрөөс эмийн талаар баримтлах бодлого (ТЭТББ) бол эм зүйн

салбарын бодлогын үндсэн баримт бичиг юм. Эрүүл мэндийн яам ТЭТББ-ыг

хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны төлөвлөгөө (2014-2018)-г батлуулан хэрэгжүүлж

байна.

ТЭТББ 2018 онд хэрэгжиж дуусах тул төлөвлөгөөний хэрэгжилтэд хараахан

үнэлгээ хийгээгүй байна. Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газар (МХЕГ) 2013

онд, Үндэсний аудитын газраас 2014 онд тус тус хийсэн хяналт, шалгалт

(аудит)-аар Эрүүл мэндийн тухай хууль, Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн тухай хууль

болон холбогдох хууль, дүрэм, журмын хэрэгжилт хангалтгүй гэсэн дүгнэлт

гарсан байна. Тиймээс хууль, тогтоомжийн хэрэгжилтэд илүү сайн хяналт тавьж

ажиллах шаардлага байгааг харуулж байна.

Өнгөрсөн хугацаанд эмийн зохицуулалтын тогтолцоо, түүний зохион

байгуулалтын бүтэц нь төвлөрсөн бус, стандарт дүрэм, журмыг хэрэгжүүлэх,

тайлагнахад хангалтгүй програм хангамжийн системтэй, боловсон хүчин

дутагдалтай, бүх шатанд эм, эмнэлгийн хэрэгслийн тухай хууль, тогтоомжийг

хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны хяналт хангалтгүй, үнэлгээ тогтмол бус хийгдсэн

байна. Эмийн зохицуулалтын тогтолцоо нь нэгдсэн программ хангамж,

мэдээллийн сангүй бөгөөд ажилтнуудын ажлын байран дахь сургалт маш бага

хийгдсэн байна. Эмнэлгийн лаборатори, эмнэлгийн тоног төхөөрөмжийн

инженер, мэргэжлийн боловсон хүчин дутмаг байгаа нь төлөвлөсөн үйл

ажиллагааг хэрэгжүүлэхэд саад болж, хугацаа алдахад нөлөөлж байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 4.3: “Төрийн болон орон нутгийн өмчөөр бараа

үйлчилгээ худалдан авах журмын түхай” хуулийн дагуу эм, эмнэлгийн хэрэгсэл,

тоног төхөөрөмжийн ханган нийлүүлэлтийн хэрэгжилтийг хангах

Стратегийн үйл ажиллагаа 4.4: Гоц аюулт халдварт өвчин, чихрийн шижин,

сүрьеэ зэрэг төрөөс төлбөрийг нь хариуцдаг өвчний оношилгооны урвалж

болон эмийн тасралтгүй ханган нийлүүлэлтийг баталгаажуулах

Халдварт өвчинтэй тэмцэх улсын фондод шаардлагатай вакцин,

биобэлдмэлийг тендер шалгаруулалтаар ЭМЯ зарлан ХӨСҮТ, ЗӨСҮТ-ийн

нөөцөд хадгалдаг. Эрүүл мэндийн сайд, Сангийн сайдын хамтарсан 2012 оны

129/100 дугаартай тушаалаар сүрьеэ, хорт хавдрын хөнгөвчлөх эмчилгээ,



удаан хугацааны нөхөх эмчилгээ шаардагдах эмгэг (чихрийн шижин, чихрийн

бус шижин, бамбай булчирхайн дутмагшил, өнчин тархины өсөлтийн дааврын

дутмагшил, паркинсоны өвчин, уналт таталт, миастени, нүдний даралт ихсэн

өвчин, эрхтэн шилжүүлэн суулгасны дараах байдал, ДОХ, Гемофили) зэрэг

өвчний зарим эмийн зардлын төлбөрийг төр хариуцан иргэдэд үнэ төлбөргүй

олгож байна. Эмийн төлбөрийг төрөөс олгосноор эрүүл мэндээс үүдэлтэй

санхүүгийн хямралаас иргэдийг хамгаалах ач холбогдолтой бөгөөд зардал нь

жил бүр нэмэгдэж байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 4.5: Эм ханган нийлүүлэлтийг бодитой, зохистой

болгох үүднээс эмийн хэрэгцээ тооцох стандарт, аргачлал боловсруулж

мөрдүүлэх

Эм хангамж, эмийн худалдан авалт хувийн салбарт бүрэн шилжсэн. Эм

хангамж, эмийн худалдан авалтыг эм ханган нийлүүлэх байгууллага (эмийн

сангууд болон ЭЭС-гууд), эмийн бөөний болон жижиглэнгийн төвүүдээр

дамжуулан гүйцэтгэж байна. ТЭТББ-д эм худалдан авах ажиллагааны зохион

байгуулалтын талаар “Зайлшгүй шаардлагатай эм, эмнэлгийн хэрэгсэл, вакцин

болон өнчин эм худалдан авах ажиллагааг нэгтгэн зохион байгуулах, эмийн

худалдан авалтын үр ашгийг сайжруулах тогтолцоог үе шаттай хэрэгжүүлэх”

гэж туссан байна.

Өнгөрсөн хугацаанд хямд өртөгтэй эм, эмнэлгийн хэрэгсэл худалдан авах

оролдлогууд хийсэн ч үр ашиг багатай, эрүүл мэндийн салбарын худалдан

авалт нь төвлөрсөн бус, удирдлага, зохион байгуулалт хангалттай биш, үйл

ажиллагааны хяналт сул, үр дүн бага байсан хэмээн дүгнэсэн байна. Худалдан

авах ажиллагааны үйл явц нь олон улсын сайн туршлага, стандарт болох

Түгээлтийн зохистой дадал (Good Distribution System), Хадгалалтын зохистой

дадал (Good Storage Practices), Эмийн сангийн зохистой дадал (Good Pharmacy

Practices) зэрэг олон улсын шаардлагад нийцэхгүй байна. Эдгээр стандартын

хэрэгжилтийг нэгтгэж, мөрдүүлэхгүй байгаа нь эм, эмнэлгийн хэрэгслийн чанар,

аюулгүй байдалд сөргөөр нөлөөлж байна. Одоогийн эм худалдан авах

ажиллагааны бэлтгэл ажил, хадгалалт, хуваарилалт, түгээлтийг дэмжих

ложистик менежментийн мэдээллийн систем нь хоцрогдсон, үр дүн муутай

байна.

Эрүүл мэндийн байгуулагад эм, эмнэлгийн хэрэгсэл худалдан авах ажиллагааг

2005 онд батлагдсан Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа,

ажил, үйлчилгээ худалдан авах хуулийн дагуу Сангийн яам болон Төрийн

өмчийн бодлого зохицуулалтын газрын хяналтан дор хийж гүйцэтгэж байна.

Сангийн сайдын 2012 оны 94 дүгээр тушаалаар эм, эмнэлгийн хэрэгслийг

худалдан авах жишиг баримт бичгийг баталсан. Эм, эмнэлгийн хэрэгслийг

худалдан авах үйл ажиллагааг Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр

бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах хуулийн хүрээнд мөрдөх журмуудыг

Сангийн сайдын тушаалаар батлан мөрдүүлж байна. Худалдан авах

ажиллагаанд дотоодын үйлдвэрлэлийг дэмжих, цахим худалдан авалтыг

зохион байгуулах талаар Засгийн газрын тогтоол гарч, мөрдөгдөж байна.

Төрөлжсөн мэргэшлийн эмнэлэг, тусгай мэргэжлийн төвүүд өөрсдийн

батлагдсан төсвийн хүрээнд тендер шалгаруулалтыг зохион байгуулдаг. НЭМГ

харьяа эмнэлгүүдийн хэрэгцээг нэгтгэн, Нийслэлийн худалдан авах

ажиллагааны газарт, Аймгийн эрүүл мэндийн газрын хувьд СЭМТ, сум дундын



нэгдсэн эмнэлгийн хэрэгцээг нэгтгэн, зарим аймгууд аймгийн нэгдсэн

эмнэлэгтэйгээ хамтран тендер зарладаг бол зарим аймгийн хувьд нэгдсэн

эмнэлгүүд, БОЭТ нь тусдаа зарладаг байна. Жилд дунджаар улсын хэмжээнд

эм, эмнэлгийн хэрэгслийн 40 гаруй тендер зарлагддаг. Эм, эмнэлгийн

хэрэгслийн зардал жил бүр нэмэгдэж байна.

Монгол Улсын Засгийн газар Олон улсын валютын сангийн хооронд 2017 оны

05 дугаар сарын 24-ны өдөр байгуулсан “Өргөтгөсөн санхүүжилтийн хөтөлбөр”-

т эм, эмнэлгийн хэрэгслийн худалдан авалтыг нэгдсэн байдлаар зохион

байгуулж, зардал хэмнэхээр тусгасан. Энэ хүрээнд 17 нэрийн зайлшгүй

шаардлагатай эмийн хэрэгцээг улсын хэмжээнд нэгтгэн, ерөнхий гэрээ

байгуулан худалдан авах ажиллагааг АХБ-ны “Улсын эмнэлэгт боломжит үнийн

эмийн хүртээмжийг сайжруулах төсөл”-ийн хүрээнд СЯ, ЭМЯ, Төрийн өмчийн

бодлого зохицуулалтын газартай хамтран зохион байгуулсан бөгөөд ерөнхий

гэрээний нөхцлөөр эм худалдан авах үйл ажиллагааг манай улсад анх удаа

амжилттай хийсэн, худалдан авах үйл ажиллагаа үр дүнтэй хэрэгжиж байна.

Эмнэлгүүд эм, эмнэлгийн хэрэгслийн цахим худалдан авах ажиллагааг Төрийн

болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах

хууль, холбогдох журмын дагуу зохион байгуулж байна.

Тиймээс, АХБ-ны TA-8967-MON “Улсын эмнэлэгт боломжит үнийн эмийн

хүртээмжийг сайжруулах төсөл”-ийн хүрээнд хийгдсэн ерөнхий гэрээгээр эм

худалдан авах үйл ажиллагааг Худалдан авах ажиллагааны газар хариуцаж

үргэлжлүүлэх нь зүйтэй гэж үзэж байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 4.6: Зайлшгүй шаардлагатай эмийн үнийн

жагсаалтыг боловсруулж, салбарын хэмжээнд баримтлах

Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн тухай хуульд 2006 онд нэмэлт, өөрчлөлт оруулж

баталсан бөгөөд зайлшгүй шаардлагатай эмийн үнийг Засгийн газар

зохицуулах ёстой гэж заасан.

Одоогоор Эмийн талаар төрөөс баримтлах бодлогод “Зайлшгүй шаардлагатай

эмийн үнийг олон улсын жишиг үнийн хэмжээнд зохицуулах бодлого

баримтлах”, Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.5-д

“Зайлшгүй шаардлагатай эм, эмнэлгийн хэрэгсэл, өнчин эмийн жагсаалтыг

төрийн захиргааны холбогдох төв байгууллага батална”, 4.6-д “Уг хуулийн 4.5-

д заасан жагсаалтад орсон эмийн үнийн дээд хязгаарыг Засгийн газар

тогтооно”, 6 дугаар зүйлийн 6.2.9-д “Зайшгүй шаардлагатай эмийн үнийн

зохицуулалт, хяналт” хийнэ гэсэн заалт байдаг.

Гэвч одоогоор зайлшгүй шаардлагатай эмийн үнийн хяналт хийгдэхгүй байна.

Мөн “Эм, вакцин, биобэлдмэлийн хангамж, нөөц, чанар тэдгээрийн аюулгүй

байдалд тавих хяналт”-ын талаар Монгол Улсын Үндэсний Аюулгүй Байдлын

Зөвлөлийн 2013 оны 01 дүгээр сарын 08-ны өдрийн 03/03 дугаар зөвлөмжийн

2-т “Эмийн түгээлтийн шат бүрд эмийн үнийг хянах механизмыг бий болгох”-ыг

зөвлөмж болгосон.

2012 онд ДЭМБ-ын болон HAI (Health Action International) байгууллагын

аргачлалын дагуу Монгол улсад эмчилгээ, үйлчилгээнд ашиглаж байгаа эмийн

үнийн судалгааг хийсэн. Уг судалгаанаас харахад брэндийн нэршлийн эмийн

үнэ олон улсын жишиг үнээс 7,2 дахин өндөр, хамгийн бага үнэтэй ерөнхий

нэршлийн эм олон улсын жишиг үнээс 4,6 дахин өндөр байгаа нь манай улсын



хувьд эмийн үнэнд тодорхой хэмжээний зохицуулалт хэрэгтэй байгааг харуулж

байна.

Одоогийн байдлаар зайлшгүй шаардлагатай эмийн үнийн жагсаалт гараагүй.

2012-2017 онуудад эмийн үнийн талаар хэд хэдэн судалгаа хийгдсэн. ЭМЯ-ны

Төрийн нарийн бичгийн даргын тушаалаар ажлын хэсэг байгуулагдан Эмийн

үнийг зохицуулах тухай Засгийн газрын тогтоолын төсөл боловсруулахаар

ажиллаж байна. АХБ-ны “Улсын эмнэлэгт боломжит үнийн эмийн хүртээмжийг

сайжруулах төсөл” (2016-2018) -ийн хүрээнд холбогдох суурь судалгаанууд

2017 онд хийгдсэн.

Стратегийн үйл ажиллагаа 4.7: Хот суурин болон хөдөө, орон нутагт зайлшгүй

шаардлагатай эмийн хүртээмжийг тогтмол хянах тогтолцоог бий болгож,

хэрэгжүүлэх.

Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн тухай хууль, ТЭТББ-д зайлшгүй шаардлагатай

эмийн жагсаалтад дан найрлагатай, ерөнхий нэршлийн эмийг хамруулах ба

эдгээр эм нь оношлогоо, эмчилгээ, урьдчилан сэргийлэлтэд нэн тэргүүнд

шаардагдана гэж заасан. Эрүүл мэндийн сайдын 2017 оны А/350 тушаалаар

ДЭМБ-ын жишиг жагсаалттай нийцсэн Зайлшгүй шаардлагатай эмийн 8 дахь

жагсаалтыг батлан, мөрдөж байна. ЭМДС-аас даатгуулагчид олгох эмийн

үнийн хөнгөлөлтөд 2012 онд давхардсан тоогоор 687 мянган хүнд 4.8 тэрбум

төгрөгийг зарцуулж байсан бол 2016 онд давхардсан тоогоор 1.5 сая хүнд 26.8

тэрбум төгрөгийг зарцуулдаг болж, хөнгөлөлттэй үнээр эм худалдан авсан

даатгуулагчийн тоо ойролцоогоор 4.3 дахин нэмэгдэн, нийт санхүүжилт 5.5

дахин өссөн байна.

2018 оны байдлаар манай улсын эмийн бүртгэлд 6000 гаруй эм бүртгэлтэй

байгаагийн 70 орчим хувь нь зайлшгүй шаардлагатай эм байна. Өнгөрсөн

хугацаанд зайлшгүй шаардлагатай эмийн хүртээмжийг нэмэгдүүлэх хүрээнд

ЭМДС-аас олгох зайлшгүй шаардлагатай эмийн нэр төрөл, хөнгөлөлтийн хувь

хэмжээг нэмэгдүүлэх арга хэмжээг авч ажилласан байна.

2017 онд “Томуу, томуу төст өвчлөлөөр өвчилсөн 5 хүртэлх насны хүүхдийн ууж

хэрэглэх эмийн үнэд хөнгөлөлт үзүүлэх тухай” Нийгмийн даатгалын үндэсний

зөвлөл (НДҮЗ)-ийн 2017 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн 01 дугаар

тогтоолоор 10 нэрийн ерөнхий нэршлийн эмийг ЭМДС-аас 100 хувийн

хөнгөлөлттэй үнээр олгосон. Энэхүү тогтоолыг цаг үеийн байдалтай уялдуулан

гаргасан бөгөөд 2017 оны 03 дугаар сарын 01-ны өдөр хүртэл 2 сарын

хугацаанд хэрэгжиж, 844 мянган хүүхдэд ерөнхий нэршлийн 10 нэрийн 1 тэрбум

орчим төгрөгийн эмийг олгосон байна.

Эрүүл мэндийн ажиллагсад болон хэрэглэгчдийг эмийн үнийн бодит

мэдээллээр хангах эмийн үнийн талаарх мэдээллийн сан байхгүй байна.

Зайлшгүй шаардлагатай эмийн үнэ болон эмийн үнэд ашгийн хэмжээг

тогтоосон Засгийн газрын удирдамж байхгүй байна. Зах зээлд эмийн бөөний

худалдааны байгууллагын тусгай зөвшөөрлийг шинэчлэх болон эмийн үнийг

бууруулах ажлын эрчимжүүлэх замаар үнийн өрсөлдөөнийг сайжруулах

механизм байхгүй байна.

Стратеги 5: Эм, биобэлдмэл, биологийн идэвхт бодис, хоол хүнс, гоо сайхны

бүтээгдэхүүний чанарын баталгааг хангах тогтолцоо бий болгох.



Стратегийн үйл ажиллагаа 5.1: Эм (уламжлалт эм, бэлдмэл), хоол хүнс болон

гоо сайхны бүтээгдэхүүний чанар, зохицуулалтын асуудлыг цогцоор

шийдвэрлэх нэгдсэн бүтэц бий болгох.

ЭМЯ 2010 оны 5 дугаар сард Эм эмнэлгийн хэрэгслийн тухай хуульд заасан

эмийн үйлдвэрлэл, импорт, экспорт, түгээлт, хяналттай холбоотой

зохицуулалтын үйл ажиллагааг гүйцэтгэх зорилгоор тухайн үеийн Засгийн

газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг Эрүүл мэндийн газарт Эмийн зохицуулалтын

хэлтсийг байгуулсан. 2011 оны 10 дугаар сард тус хэлтсийн үйл ажиллагааг

өргөжүүлэн 13 хүний орон тоотой болгож ажиллуулсан байна. Үүний дараа

Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг Эрүүл мэндийн газрыг 2015 оны 2 дугаар

сард татан буулгаж, Эрүүл мэндийн хөгжлийн төвд 8 хүний орон тоотой Эмийн

зохицуулалтын алба байгуулан ажилласан байна.

Засгийн газрын 2008-2012 оны мөрийн хөтөлбөрт “Эм, эмнэлгийн хэрэгсэл,

биобэлдмэл, биологийн идэвхт бүтээгдэхүүн, хүнс, гоо сайхны бүтээгдэхүүний

чанарын баталгаажилт, зохицуулалтын механизмийг оновчтой болгоно”, 2012-

2016 оны мөрийн хөтөлбөрт Хүнс, эмийн агентлаг байгуулахаар тус тус

тусгасан байв.

Хэдийгээр эмийн зохицуулалтын механизмууд байгаа боловч МХЕГ болон

ЭМЯ-ны үйл ажиллагаа уялддаггүй, эрүүл мэндийн салбарт хийж буй хяналт,

шалгалтын тайлан, мэдээллийг хуваалцдаггүй, МХЕГ хяналт, шалгалтын

бодлогоо ЭМЯ-тай хамтарч тодорхойлдоггүй байна. Эмийн хяналтын сургалт

ялангуяа Эм үйлдвэрлэлийн зохистой дадлын сургалт хангалтгүй байна. Эмийн

хяналтын процесс, эмийн хяналтын шалгах хуудсыг сайжруулах хэрэгтэй.

Эмийн хяналтын байцаагчид болон хилийн хяналтын байцаагчид эмийн

хяналтыг хийж ажиллахдаа нэгдсэн удирдамж, бодлого, журмыг

баримталдаггүй. Эмийн мэдээллийн санг хуурамч, хууль бус импортын эмийг

илрүүлэх үйл ажиллагааг нэмэгдүүлэх, мэдээлэл солилцоход ашиглах бүрэн

боломжтой. Эмийн мэдээллийн сангийн холбогдох мэдээллийг хяналтын

байцаагчийн тусгай хэрэгцээнд ашиглах боломжгүй байна.

Эмийн зохицуулалтын удирдлага, эмийн зохицуулалт нь төвлөрсөн бус, өөр

өөр байгууллагууд салангид үйл ажиллагаа явуулж байгаа нь үр ашиггүй

байдлыг бий болгож, нэгдсэн зохицуулалт алдагдахад хүргэж байна. Эмийн

чанарын нэгдсэн хяналт, нэгдсэн мэдээллийн системийг ашиглан эмийн

зохицуулалтын асуудлыг нэгдсэн нэг удирдлагаар хангах төв агентлаг байхгүй

байгаа нь эмийн зохицуулалтын чадавхийг сулруулж, үр ашгийг бууруулж

байна. Өнгөрсөн хугацаанд эм, хоол хүнс болон гоо сайхны бүтээгдэхүүний

чанар, зохицуулалтын асуудлыг нэгдсэн удирдлагаар хангах төв агентлаг

байгуулахыг оролдсон ч амжилтад хүрээгүй байна.

Засгийн газар төсвийн таналт, санхүүжилт дутагдсанаас шинэ агентлаг

байгуулахыг зөвшөөрөхгүй байна. Эрүүл мэндийн хөгжлийн төвийн дор Эмийн

зохицуулалтын албыг ажиллуулж байгаа нь цаашид тусдаа агентлаг байгуулах

суурийг тавьсан байна. ТЭМТББ-д бие даасан Эмийн зохицуулалтын

байгууллага байгуулах талаар тодорхой заасан байдаг боловч энэ бодлогыг

хуульд тусган хэрэгжүүлэх арга хэмжээ аваагүй байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 5.2: Эм (уламжлалт эм, бэлдмэл), биобэлдмэл,

биологийн идэвхит бодис болон эмнэлгийн хэрэгслийн чанарын лавлагаа

лаборатори байгуулах.



БНХАУ-ын буцалтгүй тусламжаар МХЕГ-ын төв лабораторийн барилгыг (эмийн

хяналтын лаборатори бүтцэд нь багтсан) шинээр барьж ашиглалтанд оруулсан

байна. ЭМСХХ-4 төслийн хүрээнд чадавхи бэхжүүлэх ажлын байрны

сургалтуудыг зохион байгуулсан байна. Төслийн зүгээс Эмийн хяналтын

лабораторийн 2013-2016 оны стратеги төлөвлөгөө болон ISO 17025

стандартаар олон улсын итгэмжлэл авах үйл ажиллагааны төлөвлөгөөг

боловсруулж, хэрэгжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлсэн. 2013 оны 11 дүгээр сард АХБ-

ны дэмжлэгээр төслийн хүрээнд ДЭМБ-ын санал болгосон лабораторийн тоног

төхөөрөмжийн жагсаалтын дагуу дунд хэмжээний лабораторийн тоног

төхөөрөмжийг (51 төрлийн 118 зүйл) нийлүүлсэн байна.

Төслөөс Эмийн хяналтын лабораторид мэдээллийн технологийг боловсронгүй

болгох зорилгоор Лабораторийн мэдээллийн удирдлагын тогтолцоо (LIMS)-г

бий болгоход дэмжлэг үзүүлэн ажилласан ба 2016 оны 3 дугаар сард худалдан

авалтыг хийж, холбогдох тоног төхөөрөмжийг суурилуулан, хүлээлгэж өгсөн

байна.

Улсын болон хувийн бусад лабораторийн хувьд одоогоор ийм хэмжээнд

хүрээгүй байна. Одоогоор Эмийн хяналтын лабораторийн өдөр тутмын үйл

ажиллагааг тодорхойлох, лабораторийн хяналт, шинжилгээ, сорилтыг шалгах,

баталгаажуулах магадлан итгэмжлэлийн үндэсний төлөвлөгөө байхгүй байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 5.3: Үндэсний фармакопей боловсруулж мөрдөх,

тодорхой хугацаанд эргэн хянаж, түгээх.

Монгол Улсын үндэсний фармакопей 2011 онд хэвлэгдэн гарч, мөрдөгдөж

байна. Эрүүл мэндийн сайдын 2014 оны “Фармакопей боловсруулах, батлах,

дугаар өгөх, фармакопейн хорооны бүрэлдэхүүн, ажиллах журам шинэчлэн

батлах” тухай 132 тоот тушаал батлагдаж, хэрэгжиж байна. Энэхүү хороо нь эм,

эмийн хэрэгсэл, уламжлалт эм, биобэлдмэл болон ариутгалын бодисыг

хамарсан үндэсний фармакопейг түгээн дэлгэрүүлэх үүрэг хүлээдэг.

ЭМЯ-ны дэргэдэх Фармакопейн хороо 240 нэрийн эмийн бүтээгдэхүүний

үйлдвэрлэгчийн фармакопейн өгүүллийг хэлэлцүүлэн баталснаар эмнэлгийн

тусламж үйлчилгээнд чанарын баталгаатай эмийн бүтээгдэхүүнийг хэрэглэх

боломж бүрдсэн байна. Дотоодын эмийн үйлдвэрлэл сүүлийн 4 жилд өссөн

үзүүлэлттэй байна. 2016 оны байдлаар дотоодын эмийн үйлдвэрийн 88 хувь нь

өөрийн эмийн бүтээгдэхүүнээ улсын бүртгэлд бүрэн хамруулсан байна.

Одоогоор уламжлалт эмийн фармакопей батлагдаагүй байна. Уламжлалт эм,

түүхий эдэд үндэсний фармакопей байдаггүй. Уламжлалт эмийн

үйлдвэрлэлийн зохистой дадлын удирдамжийг боловсруулж байна. Уламжлалт

эмийн аюулгүй ажиллагааны шаардлагыг 2002 онд гаргасан байна.

Уламжлалт эмийн аюулгүй байдлыг хангах хяналтын тогтолцоог 1998 онд бий

болгосон. Уламжлалт эмийн улсын стандартыг 2005 онд баталсан бөгөөд

чанарын хяналтыг үйлдвэрлэлийн болон лабораторийн эрх бүхий

байгууллагуудаас тогтмол хяналт шалгалтыг хийж байна. Уламжлалт эмийн

үйлдвэрлэлд олон улсын стандартууд нэвтрээгүй байна.



Стратегийн үйл ажиллагаа 5.4: Эмийн бүртгэл, зөвшөөрөл, зах зээл дэх

хуурамч эм, эмнэлгийн хэрэгслийн судалгааг тогтмол явуулах зэргийг тусгасан

“Хуурамч эмийн эсрэг үндэсний стратеги” боловсруулж хэрэгжүүлэх.

Хуурамч эмтэй тэмцэх үндэсний стратегийг Засгийн газрын 2010 оны 153

дугаар тогтоолоор сайшааж, Эрүүл мэндийн сайдын 2010 оны 269 тоот

тушаалаар стратеги болон стратегийг хэрэгжүүлэх төлөвлөгөөг баталж, 2010-

2015 онд хэрэгжүүлсэн байна.

Стратеги нь “Эмийн талаар мөрдөх хууль эрх зүйн орчин, лабораторийн хүчин

чадлыг сайжруулах, олон нийтэд эмийн зохистой хэрэглээний талаар мэдлэг

олгох, салбар дундын хамтын ажиллагааг өргөжүүлэн боловсронгуй болгох

замаар зах зээлд хуурамч болон стандартын бус эм нэвтрэхээс сэргийлэх”

зорилготой байсан.

АХБ-ны дэмжлэгтэй ЭМСХХ-4 төслийн хүрээнд ЭМЯ, ЗГХА-ЭМГ, ЭМШУИС

хамтран 2012, 2013 онд Эмийн зах зээл дэх стандартын бус эмийн тархалтыг

тодорхойлох судалгааг Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хотын эм

хангамжийн байгууллагууд, 4 аймагт хийж гүйцэтгэсэн байна. Судалгааны үр

дүнд хамрагдсан нийт эмийн 19 хувь нь бүртгэлгүй, 14 хувь нь стандартын бус

эм байгаа нь тогтоогдсон нь эмийн хяналтад илүү нарийн зохицуулалт, хяналт

шаардлагатай байгааг харуулж байна.

Одоогоор зах зээлд байгаа хуурамч эмийг хянах онлайн мэдээллийн сан

байхгүй байна. Мөн эмийн чанарыг баталгаажуулах, зах зээлийн дараах хяналт

хийх журам, заавар байхгүй байна.

Мөн дээрх төслийн хүрээнд эмзүйн салбарын мэргэжилтнүүдийн чадавхийг

дээшлүүлэх, тогтолцоог шинэчлэх замаар зах зээлийн дараах тандалт

судалгаа болон эмийн гаж нөлөөг хянах тогтолцоог бэхжүүлэх ажил хийгдсэн.

Төслөөс 2012 оны 9 дүгээр сард фармаковижилансийн ерөнхий тогтолцоог

хянаж үзсэн ба тулгамдаж буй асуудлуудыг тогтоож, санал асуулгын тогтолцоог

бий болгох, үйл ажиллагаанд учирч буй алдаа, дутагдлыг залруулах, урьдчилан

сэргийлэх зэрэг арга хэмжээг авсан байна.

Эмзүйн удирдлагын мэдээллийн тогтолцооны талаар ТЭТББ-д тусгасан бөгөөд

ДЭМБ-ын улс орны эмзүйн салбарын шалгуур үзүүлэлтийн дагуу эмийн

аюулгүй байдлын шалгуур үзүүлэлтүүдийг жил бүр хянаж байна. 2015 оноос

эхлэн эмзүйн салбарын үзүүлэлтүүд нь жил бүр гардаг эрүүл мэндийн

салбарын үзүүлэлт товхимолд орсон ба нийтийн хүртээл болж байна.

ТЭТББ болон Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн тухай хуулийн хэрэгжилтийг хангах

зорилгоор ЭМСХХ-4 төслөөс эмийн зохицуулалтын мэдээллийн сан LICEMED

програмд бүртгэгдсэн бүтээгдэхүүний чанар, тусгай зөвшөөрөлтэй эм ханган

нийлүүлэгчид болон онлайнд бүртгэлтэй мэргэжилтнүүдийн мэдээллийг

шинэчилэхэд дэмжлэг үзүүлсэн байна. Энэхүү зохицуулалтын хэрэгжилтийг

ЭМХТ гүйцэтгэж байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 5.5: Эмийн үйлдвэрлэлийн стандарт (GMP)-ийг

дотоодын эм үйлдвэрлэгчдэд мөрдүүлэх.

Монгол Улсад эмийн 38 үйлдвэр үйл ажиллагаа явуулж байгаа бөгөөд 461

төрлийн бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэж байна. Эм үйлдвэрлэлийн зохистой

дадлын үндэсний стандартыг 2005 онд боловсруулж, батлуулсан бөгөөд



ДЭМБ-ын удирдамжийн дагуу 2011, 2014 онд шинэчилсэн. Одоогийн байдлаар

4 эм үйлдвэрлэгч үндэсний Эм үйлдвэрлэлийн зохистой дадлыг хангасан

бөгөөд нэмж 5-6 үйлдвэр нэвтрүүлэхээр ажиллаж байна.

ТЭМТББ, 2016-2020 оны Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөр, ЭМЯ-ны үйл

ажиллагааны төлөвлөгөө (2017)-нд уламжлалт эмийн үйлдвэрлэл, ургамал,

амьтан, ашигт малтмалын түүхий эд болон экспортод эмийн бүтээгдэхүүн нь

Эм үйлдвэрлэлийн зохистой дадлын шаардлагыг хангасан байх ёстой гэж тус

тус заасан. Үндэсний эм үйлдвэрлэлийг Эм үйлдвэрлэлийн зохистой дадлын

гэрчилгээгээр баталгаажуулах, олон улсын шаардлагад нийцүүлэх ажлыг

хэрэгжүүлэх тухай Эрүүл мэндийн сайдын 337 тоот тушаал батлагдаж, энэ

ажлыг ЭМЯ болон МХЕГ 2015-2020 онд хамтран хэрэгжүүлж байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 5.6: Эм ханган нийлүүлэх байгууллага, эмийн

сангийн магадлан итгэмжлэлийг боловсронгуй болгож тогтмол мөрдөх.

Одоогоор эм ханган нийлүүлэх байгууллага, эмийн санд дараах стандартыг

мөрдөн ажиллаж байна. Үүнд:

Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн ханган нийлүүлэлт - MNS 5530 (2014),

Биологийн идэвхит бүтээгдэхүүний нийлүүлэлт - MNS 6396 (2013),

Эмийн үйлдвэрлэл - MNS 5524 (2014),

Эмийн сан - MNS 5260 (2015).

Дээр дурдсан үндэсний стандартыг мөрдөж байгаа ч зарим нь Эмийн сангийн

зохистой дадал болон Эмийн зохистой хадгалалт олон улсын стандарттай

нийцэхгүй байна. Эм ханган нийлүүлэх байгууллага, эмийн сангийн магадлан

итгэмжлэлийг боловсронгуй болгох шаардлага байсаар байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 5.7: Уламжлалт эмийн түүхий эдийн стандартыг

тодорхой давтамжтайгаар эргэн хянаж шинэчлэх.

Уламжлалт эмийн түүхий эдийн стандартыг тодорхой давтамжтайгаар эргэн

хянаж, шинэчлэх ажил удаашралтай явагдаж байна. Уламжлалт эмийн

үйлдвэрлэлийн арга, түүхий эд, уламжлалт эмчилгээний чанарын стандарт нь

олон улсын шаардлагад нийцэхгүй байна.

Уламжлалт эмийг турших лабораторийн хүчин чадал хязгаарлагдмал учир

ургамлын гаралтай түүхий эдийн эм зүйн болон клиник судалгаа хийгдэхгүй

байна. 2014 онд эмийн ургамлын 14 стандартад нэмэлт өөрчлөлт оруулж, 6

стандартыг шинээр батлуулсан байна. Уламжлалт анагаах ухааны орчин үеийн

судалгаа шинжилгээний лаборатори шаардлагатай байна. Уламжлалт эм,

эмийн ургамлын хувьд Эм үйлдвэрлэлийн зохистой дадлын удирдамж байхгүй

байна. Уламжлалт эм, эмийн ургамлын шинжилгээнд шинэ арга аргачлалыг

нэвтрүүлэх шаардлагатай байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 5.8: Аюулгүй цус, цусан бүтээгдэхүүний

хангамжийг баталгаажуулах тогтолцоог боловсронгуй болгон хэрэгжүүлэх.

Өнгөрсөн хугацаанд аюулгүй цус, цусан бүтээгдэхүүний хангамжийг

баталгаажуулах тогтолцоог боловсронгуй болгон хэрэгжүүлэх чиглэлээр ахиц

дэвшил гарсан байна.

Төрөөс донорын цус, цусан бүтээгдэхүүний хангамжийг сайжруулах, аюулгүй

байдлыг хангах талаар баримтлах бодлого, 2008-2015 онд хэрэгжүүлэх үйл



ажиллагааны төлөвлөгөөг 2008 онд тус тус баталсан байна. Цусны аюулгүй

байдлыг хангах талаарх заавар, журмыг Эрүүл мэндийн сайдын 377 тоот

тушаалаар 2010 онд шинэчлэн баталсан.

Цус сэлбэлт судлалын үндэсний төв нь үндэсний хэмжээнд аюулгүй цус, цусан

бүтээгдэхүүний бодлогыг зохицуулах, хэрэгжүүлэх, Улаанбаатар хотын нийт

эмнэлгийг цус, цусан бүтээгдэхүүнээр хангах чиг үүрэгтэй. Тус төв нь 21

аймгийн салбарыг мэргэжил, арга зүйгээр ханган ажилладаг.

АХБ-ны ЭМСХХ-5 төслийн хүрээнд Цус сэлбэлт судлалын үндэсний төвд

дараах дэмжлэг үзүүлсэн. Үүнд:

Чанарын удирдлагын тогтолцооны шинэ гарын авлагыг боловсруулах,

MNS ISO 9001: 2016 стандартыг хангах,

Тоног төхөөрөмжийн засвар үйлчилгээний загвар систем бий болгох,

Эмнэлгийн болон эмнэлгийн бус тоног төхөөрөмжийн ашиглалтын

удирдамжийг Эрүүл мэндийн сайдын тушаалаар 2017 онд А/361 тоот

тушаалаар батлуулах,

Цусны аюулгүй байдлыг хангах, цус сэлбэх талаар эмч, сувилагч, био-

анагаахын мэргэжилтнүүдэд зориулсан дипломын дараах сургалтын

хөтөлбөр, цус, цусан бүтээгдэхүүний технологийг шинэчлэх.

Стратеги 6: Эм, биобэлдмэлийн зохистой хэрэглээг төлөвшүүлэх

Стратегийн үйл ажиллагаа 6.1: Салбарын хэмжээнд эмийн зохистой хэрэглээг

хянах зорилгоор эмийн гаж нөлөөг бүртгэх, мэдээлэх тогтолцоог бий болгох.

Стратегийн үйл ажиллагаа 6.2: Хүн амд эмийн зохистой хэрэглээ, ялангуяа

аюулгүй тарилгын зарчмыг мөрдүүлэх чиглэлээр тогтмол МСС явуулах Эмийн

мэдээллийн төвийн чадавхийг бэхжүүлэх.

Монгол Улсад эмийн гаж нөлөөг бүртгэн мэдээлэх тогтолцоог 2005 оноос

бүрдүүлж, ТЭМТББ, Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн тухай хууль, Эрүүл мэндийн

сайдын 2013 оны 415 дугаар тушаалаар (Эмийн гаж нөлөө болон аюулгүй

байдлыг бүртгэн мэдээлэх журам) тус тус зохицуулан хэрэгжүүлж байна.

Фармаковижилансыг бэхжүүлэх стратеги 2012-2016-ийг Эрүүл мэндийн сайдын

2014 оны 365 тоот тушаалаар баталсан. Энэхүү стратегийн зорилго нь 2012-

2016 онд хэрэгжих Засгийн газрын үйл ажиллагааны төлөвлөгөөний хүрээнд

эмийн аюулгүй байдлын хяналт үнэлгээний тогтолцоог бий болгож, иргэд

эмчилгээний өндөр идэвхтэй аюулгүй, чанарын баталгаатай эм хэрэглэх

нөхцөлийг бүрдүүлэх, эмээс шалтгаалсан аливаа эрсдэлээс урьдчилан

сэргийлэхэд чиглэж байсан бөгөөд амжилттай хэрэгжиж дууссан. 2017 онд

Нянгийн тэсвэржилтээс сэргийлэх салбар дундын үйл ажиллагааны

төлөвлөгөөг батлан мөрдөж байна.

Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн тухай хуульд заасны дагуу зөвхөн жоргүй олгох эмийг

ЭМХТ, Хүний эмийн зөвлөлийн эм судлалын зөвлөлөөс агуулгыг хянан, олон

нийтийн мэдээллийн хэрэгслээр сурталчилах зөвшөөрлийг олгож байна. Монгол

Улсын эмийн бүртгэлд бүртгэгдсэн эмийн иргэдэд болон эмнэлгийн

мэргэжилтэнд зориулсан зааврыг дээрх зөвлөлөөс хянаж баталгаажуулан,

LICEMED програмд байршуулж байна.



Өнгөрсөн хугацаанд эрүүл мэндийн байгууллагуудаас мэдээлсэн эмийн гаж

нөлөөний мэдээллийн тоо нэмэгдэх хандлагатай байгаа хэдий ч эмийн гаж

нөлөөг мэдээлэх хуудас чанарын шаардлага хангахгүй, гаж нөлөөг үнэлэхэд

зайлшгүй шаардлагатай мэдээллийг дутуу бөглөдөг байдал нийтлэг байна.

Эмчилгээнд хэрэглэж буй нийт эмийн 80 орчим хувийг импортоор авч байгаа

манай орны хувьд бүртгэлгүй болон хуурамч эм улсын хилээр орж ирэх

нөхцлийг хааж, хүн амыг аюулгүй, баталгаатай эмээр хангах, жор бичилтийг

сайжруулах, эмийг жороор олгох, улмаар эмийн зохистой хэрэглээг

төлөвшүүлэхэд эмийн аюулгүй байдлын нэгдсэн цахим тогтолцоог нэвтрүүлэх

шаардлагатай байна. Эм, эмийн түүхий эд болон оношлуурын бүртгэл, түүний

импорт, экспортын үйл ажиллагаанд LICEMED программыг ашигладаг ч энэ нь

өнөөгийн хэрэгцээ шаардлагыг бүрэн хангахгүй байгаа учир шинэчлэх

шаардлагатай.

Стратегийн үйл ажиллагаа 6.3: Эмэн эмчилгээний хорооны үйл ажиллагааг

үнэлж, мэргэжил арга зүйн дэмжлэг үзүүлэх.

Төв эмнэлэг, төрөлжсөн мэргэжлийн төв, аймаг нийслэлийн нэгдсэн

эмнэлгүүдэд Эмэн эмчилгээний хороог Эрүүл мэндийн сайдын 2005 оны 71

дүгээр тушаалаар байгуулсан. Эмэн эмчилгээний хорооны ажиллах журмыг

Эрүүл мэндийн сайдын 2014 оны 336 дугаар тушаалаар батлан мөрдөж байна.

Жил бүр эмийн хэрэглээний болон Эмэн эмчилгээний хорооны тайланг ЭМХТ-

д ирүүлдэг. Эмэн эмчилгээний хорооны гишүүд фармаковижилансын

сургалтанд хамрагдсан байна.

ЭМСХХ-4 төслөөс 2012 онд Улаанбаатар хотын төв, нэгдсэн эмнэлгүүдийн

Эмэн эмчилгээний хорооны гишүүд, МХЕГ-ын хяналтын байцаагчид, Хүний

эмийн зөвлөлийн эмзүйн салбар хорооны гишүүдэд зориулж

фармаковижилансын сургалтыг зохион байгуулсан. Мөн эмийн гаж нөлөөний

талаарх гарын авлага, сургалтын материал, лавлагаа сурах бичиг,

фармаковижилансын удирдамжийг боловсруулсан байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 6.4: Жор бичих эрх бүхий эрүүл мэндийн бүх

ажилтнуудыг эмчилгээний удирдамжийн дагуу жор бичих стандарт болон эмийн

зохистой хэрэглээнд сургаж, жороор болон жоргүй олгох эмийн жагсаалтыг

тодорхой хугацаанд шинэчилж байх.

Өнгөрсөн хугацаанд эмийн жор бичих, олгох чиглэлээр сургалт, МСС-ны

ажлууд нэлээдгүй хийгдсэн хэдий ч судалгаагаар эмийн зохистой хэрэглээг

зөрчих, иргэдийн 60-аас илүү хувь нь өөрийгөө эмчлэх дадал зуршилд автсан,

80 орчим хувь нь өөрсдөө эмээ сонгож хэрэглэдэг зэрэг асуудал байсаар байна.

Улсын хэмжээнд Эмийн сангийн зохистой дадлын шаардлагыг хангасан эмийн

сан олон биш, цаашид сайжруулах шаардлага бодитой байна.

Эмийн санд тавих нийтлэг шаардлага MNS 5260:2015 стандартыг 2015 онд

шинэчлэн баталсан. Энэ стандартыг ДЭМБ-ын Эмийн сангийн зохистой дадалд

нийцүүлэн шинэчилсэн байна. ЭМХТ нь LICEMED програмд эмийн жор бичих

маягтыг ашиглан олгодог эмүүдийг бүртгэж байна.

Эмийг жороор олгодог хэдий ч эмийн зохисгүй хэрэглээ буурахгүй байна. ЭМЯ-

аас 2017 онд хийсэн судалгаагаар эмийн зохистой хэрэглээний талаархи хүн

амын мэдлэг хангалтгүй (61 хувь), эмийн сангийн 80 хувь нь эмийг жороор

олгохгүй байна.



Стратегийн үйл ажиллагаа 6.5: Эмэнд тэсвэржилт үүсэхтэй холбоотой

тулгамдаж буй асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд нянгийн эсрэг эм, эмэнд

тэсвэртэй байдалд судалгаа хийж стратеги боловсруулан салбарын хэмжээнд


Нянгийн эсрэг эмэнд тэсвэржилт үүсэхээс сэргийлэх стратеги 2012-2016-ийг

хэрэгжүүлсэн. Нянгийн тэсвэржилтээс сэргийлэх салбар дундын үйл

ажиллагааны төлөвлөгөөг 2017 онд батлан мөрдөж байна. ДЭМБ нь 2015 оноос

жил бүрийн 11 дүгээр сард Антибиотикийн талаарх мэдлэг хандлагыг

дээшлүүлэх дэлхийн 7 хоногийг тэмдэглэж байна.

Манай улсын эмчилгээнд хэрэглэж буй эмийн 30 орчим хувийг нянгийн эсрэг

үйлдэлтэй эм эзэлж байна. Нянгийн эсрэг эмэнд тэсвэржилт үүсэхээс

сэргийлэхийн тулд цаашид антибиотикийг зөв сонгох, зөвхөн эмчийн жороор

олгох, эрүүл мэндийн байгууллагад эмэнд нянгийн тэсвэржилт үүсэхээс

сэргийлэх, халдварыг бууруулах, хянах тогтолцоог сайжруулах, иргэдийн

нянгийн тэсвэржилтийн үр дагаврын талаарх мэдлэг, хандлагыг дээшлүүлж,

эмийн зохистой хэрэглээг төлөвшүүлэх талаар тодорхой арга хэмжээг авах

шаардлага байна.

Стратеги 7: Эмнэлэг, лабораторийн тоног төхөөрөмжийн байнгын нийлүүлэлт,

засвар үйлчилгээг хангах тогтолцоо бий болгох замаар оношилгооны чадавхийг


Стратегийн үйл ажиллагаа 7.1: “Эрүүл мэндийн технологийн үндэсний

хөтөлбөр”, “Эмнэлгийн технологийн төлөвлөгөө” болон “Эмнэлгийн багаж

төхөөрөмжийг ашиглах журам”-ын хэрэгжилтийг сайжруулж, тогтмол хяналт

тавих, тодорхой хугацаанд үнэлгээ хийж байх.

Стратегийн үйл ажиллагаа 7.2: Гэрээт үйлчилгээг өргөжүүлэх замаар засвар

үйлчилгээний тасралтгүй байдал, чанарын баталгаажилт, ажлын байран дахь

сургалтыг хариуцах болон нэн шаардлагатай технологийн багцыг

боловсруулах үүрэг бүхий эмнэлгийн тоног төхөөрөмж, технологийн төв

байгуулах.

Стратегийн үйл ажиллагаа 7.3: Бүх шатны лабораторийн чанарын

баталгаажилтын хяналт, магадлан итгэмжлэлд ашиглах стандарт заавар,

журмыг үндэсний стандартад суурилан боловсруулж, тогтмол шинэчлэх.

Өнгөрсөн хугацаанд энэ чиглэлд дараах ололт, амжилт гарсан байна. Үүнд:

- Эмнэлгийн тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгслийн үзлэг хийх журмыг Эрүүл

мэндийн сайдын 2015 оны 249 тоот тушаалаар, хэмжилтийн судалгаа,

үйлчилгээний төлбөрийн хэмжээг Шадар сайдын 2015 оны 117 дугаар

тушаалаар тус тус баталсан.

- Эмнэлгийн тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгслийн мэдээллийн санг бүрдүүлэх,

мэдээллээр хангах журмыг Эрүүл мэндийн сайдын А/193 тоот тушаалаар

2017 онд баталсан.

- Эмнэлгийн тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгслийн нэр төрлийн нийтлэг

жагсаалт, нэр томъёог ангилж, стандартчилах зорилгоор үндэсний

хэмжээнд UMDNS CODE: 18-231-г нэвтрүүлсэн.



- ЭМСХХ-4 төслийн дэмжлэгтэйгээр эмнэлгийн тоног төхөөрөмж, багаж

хэрэгслийн хөтөлбөрийн бүртгэл, мэдээллийн сан, програм хангамжийг бий

болгосон.

- Эмнэлгийн тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгслийн техникийн үзүүлэлтүүдийн

шаардлагыг хангаж буй эсэхийг баталгаажуулах журмыг Эрүүл мэндийн

сайдын 2018 оны А/317 тушаалаар баталсан.

Стратеги 8: Салбарын хэмжээнд дэд бүтэц, барилгын засвар үйлчилгээ,

тээвэр, харилцаа холбооны үйлчилгээг тогтмолжуулах.

Стратегийн үйл ажиллагаа 8.1: Сум, өрхийн эмнэлгийн дэд бүтэц, тоног

төхөөрөмж, тээврийн хэрэгслийн наад захын шаардлагыг хангах нөөц,

техникийн чадавхийг нэмэгдүүлэх замаар “Сумын эмнэлгийн хөгжил”

хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг хангах.

Монгол Улсын Засгийн газраас 2006-2016 онд улсын төсөв, олон улсын

хандивлагчдаас орчин үеийн, үр дүнтэй эмчилгээний болон оношлогооны тоног

төхөөрөмжөөр хангах, эрүүл мэндийн аюулгүй, чанартай үйлчилгээг үзүүлэхэд

шаардлагатай нийт 424.4 тэрбум төгрөгийн бодит хөрөнгө оруулалтыг хийсэн

байна.

ЭМСХХ-3 төслийн хүрээнд сумын эрүүл мэндийн төв, өрхийн эмнэлгийн дэд

бүтцийг шинэчлэх, тоног төхөөрөмжөөр хангах, мэргэжил дээшлүүлэх замаар

эмнэлгийн тусламж үйлчилгээний чадавхийг бэхжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлсний

үр дүнд төсөл хэрэгжүүлсэн аймаг, дүүргийн ӨЭМТ-үүд стандартын шаардлага

хангасан барилга, байгууламжид үйл ажиллагаагаа явуулж байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 8.2: Хоёрдогч, гуравдагч шатлалын эрүүл мэндийн

байгууллагын барилга, автомашины засвар үйлчилгээний чанарыг үндэсний

стандартын дагуу баталгаажуулах.

ЭМЯ-ны Барилга захиалагчийн ажлын алба салбарын хэмжээнд барилгын

норм, стандарт, дүрэм журмын дагуу улсын төсвөөр хийгдэж буй барилга

угсралт, засварын бүх ажилд мэргэжлийн хяналт тавьж ажилладаг байсан. Гэвч

2014 онд Засгийн газраас яамдын дэргэд ажиллаж байсан барилга

захиалагчийн албадыг татан буулгах шийдвэрийг гаргаж, тэдгээр албадын чиг,

үүргийг Барилгын хөгжлийн төвд шилжүүлсэн байна. Энэ нь ЭМЯ захиалагчийн

хувиар салбарын хэмжээнд хийгдэж буй барилга угсралт, засварын ажилд

тавих хяналтыг сулруулсан. Одоогоор ЭМЯ нь лавлагаа шатлалын эрүүл

мэндийн байгууллагын барилгын засвар үйлчилгээнд захиалагчийн хяналт

тавих гэрээг Барилгын хөгжлийн төвтэй байгуулж, гүйцэтгүүлж байна.

МХЕГ-аас эрүүл мэндийн салбарын барилга байгууламж, засварын ажил,

эмнэлгийн тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгслийн ерөнхий судалгааг 2017 онд

явуулсан бөгөөд уг судалгаагаар Засгийн газрын зохицуулалтын дагуу дахин

төлөвлөсөн, хэвээр хадгалсан, 3 жил тутамд шинэчлээгүй, хүчитгэх ангилалд

орсон 100 орчим эрүүл мэндийн байгууллагын барилга байгууламжийг цаашид

ашиглах боломжгүй гэсэн дүгнэлт гаргасан байна.

Худалдан авах ажиллагааны газрыг 2016 онд өөрчлөн, Төрийн өмчийн бодлого,

зохицуулалтын газрын Худалдан авалтын хэлтэс болгон зохион байгуулсан

бөгөөд том хэмжээний худалдан авалтыг тус газар зохион байгуулж байна.



ЭМЯ нь томоохон хэмжээний барилгын ажил, тоног төхөөрөмжийн худалдан

авалтын тендер шалгаруулалтыг шууд зохион байгуулах ажлыг цаашид

хариуцахгүй болсон ч асуудал хариуцсан мэргэжилтнүүд захиалагчийг төлөөлж

тендерийн үнэлгээний хороонд гишүүнээр ажиллаж байна. Орон нутагт

барилгын засварын ажлын тендер шалгаруулалтыг өөрсдөө зохион байгуулж

байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 8.3: Сум, багийн эрүүл мэндийн байгууллагыг хоёр

талт харилцаа холбоогоор, бололцоотой газар телефон утсаар хангах.

Өнгөрсөн хугацаанд сум, багийн эрүүл мэндийн байгууллагыг хоёр талт

харилцаа холбоогоор, бололцоотой газар телефон утсаар хангах үйл

ажиллагааг хэрэгжүүлсэн. Монгол улсад 2006-2016 оны хооронд мэдээлэл,

харилцааны технологийн салбарт олон томоохон шинэчлэлт, ахиц дэвшил гарч

улсын хэмжээнд болон бүх аймаг өндөр хурдны шилэн кабельд холбогдож,

эрүүл мэндийн бүх байгууллагууд өндөр хурдтай, чанартай интернетийн

сүлжээгээр бүрэн хангагдсан.

Стратегийн үйл ажиллагаа 8.4: Эмнэлгийн хатуу хог хаягдлын менежмент

болон хугацаа дууссан эмийн устгалыг сайжруулах.

Өнгөрсөн хугацаанд дараах бодлогын болон хууль эрхзүйн баримт бичгүүд

батлагдан, хэрэгжиж байна. Үүнд:

Эрүүл мэндийн сайд, Онцгой байдлын ерөнхий газрын даргын хамтарсан

2011 оны 07/27 дугаар тушаалаар баталсан Эрүүл мэндийн байгууллагын

мөнгөн ус агуулсан багаж тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгслийн талаар

баримтлах журам,

Байгаль орчин, аялал жуулчлал, Эрүүл мэндийн сайдын хамтарсан 2011

оны А-320/305 дугаар тушаалаар баталсан Эрүүл мэндийн байгууллагын

хог хаягдлыг ангилан ялгах, цуглуулах, хадгалах, тээвэрлэх,

халдваргүйтгэх, устгахад баримтлах журам,

Эрүүл мэндийн сайдын 2015 оны 459 дүгээр тушаалаар баталсан Эрүүл

мэндийн байгууллагын хог хаягдлын төлбөрийн хэмжээ тооцох аргачлал,

Эрүүл мэндийн сайдын 2017 оны А/505 дугаар тушаалаар баталсан Эрүүл

мэндийн байгууллагын аюултай хог хаягдлыг ангилах, цуглуулах, хадгалах,

тээвэрлэх, боловсруулах, устгах заавар.

Дээрх үйл ажиллагааны хүрээнд дараах гол ололт, амжилтууд гарсан байна.

Үүнд:

Эрүүл мэндийн байгууллагын хог хаягдлыг халдваргүйжүүлэх хамгийн

зохимжтой, байгаль орчинд ээлтэй арга болох “шатаах бус арга” буюу

бичил долгион, өндөр даралтат уураар халдваргүйжүүлэх аргыг

нэвтрүүлсэн,

Эрүүл мэндийн сайдын 2009 оны 293 дугаар тушаалаар Эрүүл мэндийн

байгууллагын хог хаягдлын менежментийн стратегийг батлан хэрэгжүүлсэн

нь эрүүл мэндийн салбарын хувьд хог хаягдлын менежментийг сайжруулах,

хууль эрх зүйн орчин бүрдүүлэх ихээхэн чухал алхам болсон,

2009 оноос эхлэн эрүүл мэндийн байгууллагын хог хаягдлыг цуглуулж, нэг

цэгт төвлөрүүлж нэгдсэн байгууламжтай болж, Нийслэл хотод тусгай хог

хаягдлыг ил задгай шатаахыг Эрүүл мэндийн сайдын дээрх тушаалаар

хориглосон.



Эрүүл мэндийн яам 2009 онд эрүүл мэндийн байгууллагын аюултай хог

хаягдлыг цуглуулах, аюулгүй болгох, халдваргүйжүүлэх, устгахад тоног

төхөөрөмж түрээслэх 09/15 тоот гэрээг Элемент ХХК-тай байгуулсан бөгөөд

дахин 3 жилээр сунгасан.

ЭМЯ-ны Удирдлагын Зөвлөлөөр 2017 оны 12-р сард эрүүл мэндийн

байгууллагын хог хаягдлын нэгдсэн байгууламжийн барилгын ажил, тоног

төхөөрөмжийн нийлүүлэлтийн талаар хэлэлцэж, Газрын тухай хууль (2015),

Байгаль орчны тухай хууль (2005), Хог хаягдлын менежментийн тухай хууль

(2017)-д заасны дагуу эрүүл мэндийн байгууллагын хог хаягдлын нэгдсэн

байгууламжийн барилгын ажлыг гүйцэтгэх боломжгүй болж, улмаар тус

байгууламжид зарцуулах санхүүжилтийг төслийн бусад бүрэлдэхүүн хэсэгт

шилжүүлэх шийдвэрийг гаргасан байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 8.5: Компьютер, дагалдах хэрэгсэлийн засвар

үйлчилгээгээр тогтмол хангах, шинэчлэх үйл ажиллагааны төлөвлөгөөг

салбарын хэмжээнд боловсруулж хэрэгжүүлэх.

Дээрх стратегийг хэрэгжүүлэх хүрээнд дараах баримт бичгийг боловсруулан,

хэрэгжүүлж байна. Үүнд:

Эрүүл мэндийн сайдын 2009 оны 450 тоот тушаалаар 2010-2014 онд эрүүл

мэндийн салбарт хэрэгжүүлэх Цахим эрүүл мэндийн стратегийг батласан

нь эрүүл мэндийн салбарт мэдээллийн технологийн хөгжилд баримтлах

бодлогын цогц баримт бичиг болсон.

Эрүүл мэндийн сайдын 2013 оны 140 тоот тушаалаар Эрүүл мэндийн

салбарт мэдээллийн технологийн талаар мөрдөх журмыг баталсан.

ЭМСХХ-4 төслийн дэмжлэгээр дараах ажлуудыг хэрэгжүүлсэн. Үүнд:

Эрүүл мэндийн 33 байгууллагад эмнэлгийн тоног төхөөрөмжийн

урьдчилсан тохируулга хийсэн,

Бараа материалын бүртгэл хөтлөх, төлөвлөлт хийх болон эмнэлгийн

тоног төхөөрөмжийн засвар үйлчилгээ хийх програм хангамжийг

боловсруулсан,

Эмнэлгийн тоног төхөөрөмжийн 10.000 нэр томъёо бүхий тайлбар толийг

боловсруулсан,

Эмнэлгийн тоног төхөөрөмжийн төлөвлөлтийн гарын авлагыг 2017 онд

боловсруулсан.


Эмзүй ба дэмжих үйлчилгээ салбарын үндсэн чиглэлийн хүрээнд дараах

шийдвэрлэх асуудлыг тодорхойлсон. Шийдвэрлэх асуудлыг зөвлөлдөх



Сумын эмийн эргэлтийн сангийн өнөөгийн нөхцөл байдал, үйл

ажиллагаанд үнэлгээ хийж, цаашид сайжруулах.

Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн мэдээллийн нэгдсэн сан байгуулж, эмийн

бүртгэл, чанарын хяналтыг сайжруулах.

Төсвийн санхүүжилтээр эм, эмнэлгийн хэрэгслийг худалдан авах

тогтолцоог нэгдсэн худалдан авалтыг нэвтрүүлэх замаар сайжруулах.



Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн хангамж, нийлүүлэлт, худалдан авалт,

хадгалалт, түгээлтийн ложистик менежментийн тогтолцоонд олон улсын

стандарт, зохистой дадлыг нэвтрүүлэх.

Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн үнийг үр ашигтай зохицуулах нотолгоонд

суурилсан аргыг санал болгох.

Эмийн үйлдвэрлэлд тэр дотор уламжлалт эмийн үйлдвэрлэлд “Эм

үйлдвэрлэлийн зохистой дадал” /GMP/-ын стандартыг нэвтрүүлж хангах.

Эмнэлгийн тоног төхөөрөмжийн мэдээний одоогийн санг бэхжүүлэн

түүний ашиглалтыг сайжруулж, эмнэлгийн тоног төхөөрөмжийн засвар

үйлчилгээний тогтолцоог сайжруулах.

Эмийн хяналтын төв лабораторийн олон улсын чанарын баталгаажсан

статусыг цаашид хадгалах.

Эмийн зохистой хэрэглээг эмч, эм зүйн ажилтан, олон нийтэд сурталчлан

таниулах ажлыг дэмжих, эмийн жор бичих, хэрэглэх үйл ажиллагааг

цаашид сайжруулах.

Монгол улсад албан ёсоор зөвшөөрөгдөөгүй эм, эмнэлгийн хэрэгсэл,

хүнсний нэмэлт бүтээгдэхүүнүүдийг ашиг олох зорилгоор иргэдэд

сурталчилах, борлуулах үйл ажиллагааг хориглох эрх зүйн орчин

бүрдүүлэх.

Цахим эмийн жорыг нэвтрүүлэх, боловсронгуй болгох.

Эрүүл мэндийн болон хөдөө аж ахуйн салбарт эмийн зохистой хэрэглээг

хангах, нян антибиотикт тэсвэртэй болохоос урьдчилан сэргийлэх арга

хэмжээг авч хэрэгжүүлэх.

Бар код бүхий эмийн цахим тогтолцоог нэвтрүүлэх замаар эмийн

хяналтын тогтолцоог цаашид бэхжүүлэх.

Эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний шатлал бүрт технологийн үнэлгээг

хийж тохирсон багцыг боловсруулан нөхөн хангалтыг хийх.

Төрийн өмчит эмнэлгүүдэд холбогдох санхүүжилтийг нь олгох замаар

тоног төхөөрөмжийн засвар үйлчилгээг сайжруулах.

Эрүүл мэндийн инженер техникийн ажилтныг сургах тогтолцоог

бэхжүүлэх, ажлын байрны сургалтуудыг нэвтрүүлэх.

Эрүүл мэндийн барилга, байгууламжийн ашиглалт, засвар үйлчилгээ,

төлөвлөлт, хөрөнгө оруулалтыг оновчтой болгох хөрөнгийн

төлөвлөлтийн тогтолцоог нэвтрүүлэх.

Эрүүл мэндийн салбарын хөрөнгө оруулалтын дунд хугацааны

хөтөлбөрийг боловсруулж, хэрэгжилтийн үе шат бүрийн санхүүжилтийг

төсөв болон бусад эх үүсвэрүүдээс хангах ажлыг зохион байгуулах.

Эмнэлгийн барилга байгууламжид тавигддаг олон улсын шаардлагыг

хангахын тулд холбогдох стандартыг шинэчлэн сайжруулж, хэрэгжүүлэх.

4.3 Зан үйлийн өөрчлөлт ба харилцаа


Зан үйлийн өөрчлөлт ба харилцаа үндсэн чиглэл нь хүн амын эрүүл мэндтэй

холбоотой зан үйлийг өөрчлөхөд чиглэсэн мэдээлэл, сургалт, сурталчилгаа

(МСС), эрүүл мэндийн ажилтан болон үйлчлүүлэгч хоорондын харилцаатай

холбоотой үйл ажиллагааг хамарна.

Зан үйлийн өөрчлөлт ба харилцаа салбарын үндсэн чиглэлийн хүрээнд дараах


Ñóóðèí ãàçðûí õ¿í àìûí äóíä àìüäðàëûí ñóóãàà õýâ ìàÿã èõñýæ áàéíà,



Àðõè, òàìõèíû õýðýãëýý èõýññýí, õîîëíû çîõèñòîé õýðýãëýý àëäàãäàæ,

òàðãàëàëò èõýññýí, õ¿¿õýä ýìýãòýé÷¿¿äèéí äóíä áè÷èë ýëåìåíòèéí

äóòàãäàë ºñ÷ áàéíà,

Õ¿í àìûí äóíä, ÿëàíãóÿà çàëóóñ, ºñâºð ¿åèéíõíèé äóíä áýëãèéí ýðñäýëòýé

çàí ¿éë èõýññýí,

Çàðèì ýðñäýëòýé çàí ¿éëýýñ ¿¿äýëòýé ºâ÷èí ýìãýã, ÿëàíãóÿà çàì òýýâðèéí

îñîë íýìýãäýæ áàéíà,

Óíäíû öýâýð óñíû õàíãàìæ, îð÷íû ýð¿¿ë àõóé, õóâü õ¿íèé àðèóí öýâýð

õàíãàëòã¿é,

Õîã óñòãàõ, çàéëóóëàõ òîãòîëöîî õàíãàëòã¿é áàéãààãààñ ¿éëäâýðèéí áà

áóñàä áîõèðäîë èõñýæ, õ¿íöýë çýðýã õèìè, áèîëîãèéí áîäèñîîð îð÷èí

áîõèðäîõ íü íýìýãäýæ áàéíà,

ÌÑÑ íü äàâõàðäàë èõòýé, óÿëäàà õîëáîî ñóë, çîðèëòîò á¿ëýãò ÷èãëýäýãã¿é,

õÿíàëò, ¿íýëãýý òîãòìîë õèéäýãã¿é,

Á¿õ ò¿âøíèé ýð¿¿ë ìýíäèéí òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýã÷äèéí äóíä

ø¿¿ìæëýõ, ñºðºã õàíäëàãà äàâàìãàéëäàã, ¿éë÷ë¿¿ëýã÷ íàðò çºâëºãºº ºãºõ,

õàðèëöààíû óð ÷àäâàð ñóë,

Òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýã÷äèéí õàíäëàãà, ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéãóóëëàãûí

îð÷èí áîëîí êëèíèêèéí òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýý, ýì÷, àæèëëàãñäûí óð ÷àäâàðûí

òàëààðõ ìýäýýëýë õàíãàëòã¿é, ¿éë÷ë¿¿ëýã÷äýä ýýëòýé áèø,

Õ¿í àìûí äóíä áèåèéí òàìèð, ñïîðòîîð õè÷ýýëëýõ èäýâõ ñàíàà÷èëãà áàãà,

îëîí íèéòèéí áèåèéí òàìèðûí äýä á¿òýö õºãæººã¿é.

Зан үйлийн өөрчлөлт ба харилцаа салбарын үндсэн чиглэлд 3 стратеги, 11

хүрэх үр дүн, 15 стратегийн үйл ажиллагааг тодорхойлсон.


Ýð¿¿ë ìýíäèéã äýìæèõ áîëîí ýð¿¿ë áóñ çàí ¿éëèéã ººð÷ëºõ ÷èãëýëýýð

õèéæ áóé ÌÑÑ-íû ¿éë àæèëëàãàà ñ¿ëæýýíèé òóñëàìæòàéãààð íýãòãýãäýí,

çîõèöóóëàãäàíà,

¯éë÷ë¿¿ëýã÷äýä ýýëòýé ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéãóóëëàãûí òîî íýìýãäýæ ýìçýã

á¿ëãèéí õ¿í àì ýð¿¿ë ìýíäèéí òóñëàìæ ¿éë÷èëãýýíä èë¿¿ õàìðàãäàíà,

¯éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýã÷äèéí ¸ñ ç¿é, õàðèëöààíû óð ÷àäâàð äýýøèëíý,

Ýð¿¿ë ìýíäèéã äýìæèã÷ áàéãóóëëàãûí òîî íýìýãäýíý,

Îð÷íû ýð¿¿ë ìýíäèéã äýìæñýí õºòºëáºð, ¿éë àæèëëàãààíä õàìò îëíû

îðîëöîî, ñàëáàð äóíäûí õàìòûí àæèëëàãàà äýýøèëíý,

Áèåèéí òàìèð, ñïîðòîîð õè÷ýýëëýõ íºõöºë ñàéæèðíà.

4.3.2 Үнэлгээний үр дүн

Төлөвлөсөн стратеги, үр дүнгийн хэрэгжилтийг стратегийн үйл ажиллагааны

түвшинд үнэлэн энэхүү хэсэгт тусгасан болно.

Стратеги 9: Õ¿í àìûí çàí ¿éëèéã ººð÷ëºõ, ýð¿¿ë àæ òºðºõ ¸ñûã õýâø¿¿ëýõ,

óëìààð çîíõèëîí òîõèîëäîõ õàëäâàðò, õàëäâàðò áóñ ºâ÷ëºëèéã áóóðóóëàõàä

÷èãëýñýí ÌÑÑ-íû ¿éë àæèëëàãààíû íýãäìýë áàéäëûã õàíãàõ

Стратегийн үйл ажиллагаа 9.1: ÌÑÑ-íû ñòðàòåãè, õîëáîãäîõ ýðõ ç¿éí áàðèìò

áè÷ã¿¿äèéã ýðãýí õÿíàæ, Íèéãìèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí òàëààð òºðººñ áàðèìòëàõ

áîäëîãûí õ¿ðýýíä õèéãäýæ áóé ýð¿¿ë ìýíäèéã äýìæèõ, ÌÑÑ-íû ¿éë

àæèëëàãààòàé õýðõýí óÿëäàæ, çîõèöóóëàãäàæ áóéã ¿íýëýõ.

ЭМССМТ-өөг хэрэгжүүлэх хугацаанд МСС-ны үйл ажиллагааг салбарын

хэмжээнд зохицуулах үүрэг ЭМЯ, Эрүүл мэндийн хөгжлийн төв (ЭМХТ),



Нийгмийн эрүүл мэндийн үндэсний төв (НЭМҮТ)-ийн хооронд ойр ойрхон

шилжин солигджээ. Саяхан тус үүрэг ЭМХТ-өөс НЭМҮТ-д шилжсэн байна.

Одоогоор Төрөөс эрүүл мэндийн талаар баримтлах бодлоготой уялдсан, эрүүл

мэндийн МСС-ны үйл ажиллагааг салбарын хэмжээнд зангидах стратеги

байхгүй байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 9.2: Çàí ¿éëèéã ººð÷ëºõ, ÌÑÑ, á¿õ øàòíû

áîëîâñðîëûí áàéãóóëëàãûí ýð¿¿ë ìýíäèéí àëáàí áà àëáàí áóñ áîëîâñðîë

îëãîõ ñóðãàëòûí õºòºëáºð, àðãà ç¿é, õàìò îëíû îðîëöîî, ýð¿¿ë, àþóëã¿é îð÷èí

çýðýã àñóóäëûã ¿íäýñíèé õýìæýýíä çîõèöóóëæ, ýð¿¿ë ìýíäèéã äýìæèõ

ìåõàíèçìûã ñàéæðóóëàõ.

ЭМХТ-ийн зохицуулж байсан эрүүл мэндийг дэмжих үйл ажиллагааг одоогийн

байдлаар НЭМҮТ-д шилжүүлээд байна. Эрүүл аж төрөх ёс, эрүүл, аюулгүй

орчны талаар эрүүл мэндийн боловсрол олгох, хамт олны оролцоог хангах

асуудал анагаахын боловсрол олгох төгсөлтийн өмнөх хөтөлбөрт зөвхөн

тоймлон тусгагдсан. Ерөнхий боловсролын сургуулийн хөтөлбөрийн хүрээнд

эрүүл мэндийн хичээлийг дахин зааж эхэлсэн байна. Гэвч эрүүл мэндийг

дэмжих, хамт олны оролцоог хангах, мөн эрүүл, аюулгүй орчны асуудал

боловсролын нийт байгууллагын хөтөлбөрт хангалттай тусгагдаагүй, өнгөрсөн

цаг хугацаанд тусгах зорилготой оролдлого нь хязгаарлагдмал, цэгц

төлөвлөгөөтэй хийгдээгүй байна.

Сургалтын хөтөлбөрийг шинэчлэх, уялдуулахад дэмжлэг үзүүлэх МСС-ны

салбарын хэмжээний нэгдсэн сан байхгүй байна. Төрөөс санхүүжилт

олгогддогүй тул эрүүл мэндийг дэмжихэд чиглэсэн МСС-ны санаачилга, үйл

ажиллагаа хандивлагч байгууллага, хувийн хэвшлийн нийгмийн хариуцлагаас

хамааралтай байдалтай байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 9.3: ÌÑÑ-íû ìýäýýëëèéí ñàíã àøèãëàí òºðèéí áà

òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãà, õàìòðàã÷ òàëóóä, õóâèéí ñàëáàð, áîëîâñðîë, õýâëýë

ìýäýýëëèéí áàéãóóëëàãà, îëîí íèéò áîëîí õóâü õ¿ì¿¿ñ õîîðîíäûí ìýäýýëëèéí

ñîëèëöîîã õàíãàõ ñ¿ëæýýã áèé áîëãîæ, ¿éë àæèëëàãààã íü òîãòìîëæóóëàõ.

ЭМЯ, түүний харьяа байгууллагад салбарын хэмжээний МСС-ны нэгдсэн, цогц

сан байхгүй байна. Мэдээллийг солилцох, мэдээллийн санд нэвтрэх, ашиглах,

баяжуулж шинэчлэх үйл ажиллагаа одоогийн байдлаар цэгцэрч, жигдрээгүй.

Сургалтын хөтөлбөрийг шинэчлэх, уялдуулахад дэмжлэг үзүүлэх МСС-ны

үндэсний хэмжээний нэгдсэн сан байхгүй байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 9.4: Ýð¿¿ë áóñ, ýðñäýëòýé çàí ¿éëèéã ººð÷ëºõºä

ìýäýýëëèéí õýðýãñëèéã àøèãëàõàä îíöãîéëîí àíõààð÷ òºðèéí áà òºðèéí áóñ

áàéãóóëëàãóóäûí îðîëöîîã íýìýãä¿¿ëýõ.

МСС-ны бүрэлдэхүүн олон төсөл, хөтөлбөрт бий. Тухайлбал Глобал сан, мөн

Дэлхийн зөн, АДРА зэрэг олон улсын ТББ-ын хөтөлбөр МСС-ны үйл

ажиллагааны томоохон бүрэлдэхүүнтэй. Гэвч ЭМЯ, эсвэл түүний харьяа аль

нэгэн байгууллага эдгээр үйл ажиллагааг нэгдсэн байдлаар зохицуулдаггүй.

Улмаар эрүүл мэндийн чиглэлээр явагдаж байгаа МСС хоорондоо уялдаа

холбоо муутай, нэгдсэн байдлаар төлөвлөгдөөгүй, гал унтраасан байдалтай

байна. Иймээс эрүүл мэндийн МСС-ны үйл ажиллагааг төвийн түвшинд төрийн

аль нэг байгууллага нэгдсэн зохицуулалтаар хангах шаардлага байна.

Дэлхийн банк, НҮБ-ын Хүн амын сан, Дэлхийн зөн, Жайка, Койка зэрэг олон

улсын байгууллага эрүүл мэндийн чиглэлээр явуулж байгаа МСС-ны үйл



ажиллагааг хоорондоо болон төрийн байгууллагатай уялдуулан

зохицуулдаггүй.

Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний шатлал, байгууллага бүрт МСС явуулах

чадавхи дутмаг байна. Улаанбаатар хотын зарим дүүргийн эрүүл мэндийн төв

(Баянзүрх, Чингэлтэй, Налайх), зарим аймгийн эрүүл мэндийн газар (Дорнод,

Өвөрхангай) сайн дурынхныг бэлтгэн эрүүл мэндийг дэмжих хөтөлбөр, үйл

ажиллагаанд дайчлан оролцуулдаг сайн туршлага байна. Халдварт бус өвчинд

чиглэсэн эдгээр хөтөлбөрийг анх VSO, Сайн хөрш зэрэг олон улсын ТББ

санаачлан дэмжиж, үйл ажиллагаа нь цаашид тогтвортой үргэлжилжээ. Глобал

сангийн төсөл сүрьеэгийн шууд хяналттай эмчилгээнд сайн дурынхныг дайчлан

оролцуулдаг Монголын сүрьеэтэй тэмцэх нийгэмлэгийн хөтөлбөрийг дэмжсэн

байна.

Төрийн байгууллагууд сүрьеэ, ХДВХ/ДОХ, халдварт бус өвчний урьдчилан

сэргийлэлт, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд чиглэсэн үйл ажиллагаанд орон

нутгийн ТББ-ыг цөөн ч гэсэн оролцуулсан байна.

Стратеги 10: ¯éë÷ë¿¿ëýã÷äýä ýýëòýé, ýð¿¿ë ìýíäèéã äýìæñýí òóñëàìæ,

¿éë÷èëãýý áèé áîëãîõ.

Стратегийн үйл ажиллагаа 10.1: ßäóó, ýìçýã á¿ëãèéí õ¿í àìä èë¿¿ àíõààðñàí

¿éë÷ë¿¿ëýã÷ òºâòýé (õ¿ëýýí àâàõ áîëîí öàã òîâëîõ ¿éë÷èëãýý, ìýäýýëëèéí

ëàâëàõ, á¿ðòãýëèéí íýãäñýí òîãòîëöîî, ýýëòýé õàëàìæòàé ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýã÷èä

á¿õèé) òîãòîëöîîã ñàëáàðûí õýìæýýíä áèé áîëãîõ

Үйлчлүүлэгчид мэдээллийг хүргэх салбарын хэмжээний, эрүүл мэндийн нийт

байгууллагыг хамарсан тогтолцоо байхгүй байна. Эрүүл мэндийн

байгууллагууд өөрийн хэмжээнд үйлчлүүлэгчийг хүлээн авах, бүртгэх, цаг

товлох, энэ явцад мэдээллийг түгээх хоорондоо ижил болон ялгаатай дотоод

тогтцолцоо, арга замыг бүрдүүлжээ. Ингэхдээ зорилтот бүлгийнхэнд

мэдээллийг түгээх асуудлыг янз бүрээр шийдвэрлэжээ.

ДЭМБ анхан шатлалын тусламж, үйлчилгээ болон олон нийтийн дунд мобайл

технологийн хэрэглээг өргөжүүлэх зорилготой төслийг 2015 оноос эхлүүлээд

байна. Тус технологийн тусламжтай халдварт болон халдварт бус өвчнөөс

урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэх нь тус төслийн үндсэн зорилго юм. Төсөл

одоогоор хэрэгжиж байгаа тул эцсийн үр дүн, үйл ажиллагаа нь тогтвортой

үргэлжлэх эсэх талаар дүгнэлт хийхэд эрт байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 10.2: Õ¿í àì, ÿëàíãóÿà ýìçýã á¿ëãèéíõýíä ýð¿¿ë

ìýíäèéí òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýýòýé õîëáîãäîõ, îéëãîõîä õÿëáàð ìýäýýëýë

(¿éë÷èëãýýíèé òºðºë, ¿íý, õàðèóöàõ àæèëòàí áîëîí òàñàã, íýãæ)-ýýð ñèñòåìòýé

õàíãàõ.

Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээтэй холбогдох, шаардлагатай мэдээллийг

(үйлчилгээний төрөл, төлбөрийн хэмжээ гэх мэт) энгийн, ойлгомжтой байдлаар

хүргэх стандарчилсан тогтолцоо байхгүй байна. Эрүүл мэндийн тусламж,

үйлчилгээтэй холбогдох, мэдээллийг хүргэх тогтолцоо ямар бүрэлдэхүүн, арга

хэрэгсэлтэй байх, үүнд зорилтот бүлгийн онцлогийг хэрхэн харгалзах зэрэг

стандартчилахад шаардлагатай асуудлыг тодорхойлоогүй байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 10.3: ªðãºäºë ãîìäëûí èë òîä õÿíàëòûí

òîãòîëöîîã ýð¿¿ë ìýíäèéí á¿õ áàéãóóëëàãàä áèé áîëãîõ.

Үйлчлүүлэгчийн санал, гомдлыг нэгтэн баримтжуулах, дүн шинжилгээ хийх,

тусламж, үйлчилгээг сайжруулахад ашиглах мэдээллийн сан ЭМЯ-нд байхгүй

байна. ЭМСХХ-3-аас эрүүл мэндийн байгууллагад үйлчлүүлэгчийн санал,



гомдлыг хайрцгаар хүлээн авах стандартчилсан загварыг санал болгосон

боловч түүнийг албан ёсоор хэрэгжүүлээгүй.

Иргэдээс төрийн байгууллага, албан тушаалтанд гаргасан өргөдөл, гомдлыг

шийдэрлэх тухай хууль 1995 онд батлагдаж, сүүлчийн нэмэлт өөрчлөлтийг

2016 онд оруулсан байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 10.4: ¯éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýã÷äèéí õàíäëàãà,

õàðèëöààíû ÷àäâàðûã áàéíãà õÿíàæ, ò¿¿íèé ìºðººð ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ

çàéëøã¿é ìåõàíèçìûã àæëûí áàéðàíä á¿ðä¿¿ëýõ.

Стратегийн үйл ажиллагаа 10.5: Ýð¿¿ë ìýíäèéí òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýý

¿ç¿¿ëýã÷äèéí àæëûí ã¿éöýòãýëèéã ¿íýëýõ øàëãóóðò õàðèëöààíû ÷àäâàðûã

îðóóëæ, ìºðäºõ.

Эрүүл мэндийн ажилтны ажлын гүйцэтгэлийн үнэлгээ Хөдөлмөрийн хуулиар

зохицуулагддаг ба хөдөлмөрийн гэрээнд тусгагдсан зүйл, заалтыг голлон

хамардаг.

Эрүүл мэндийн ажилтанд ажлын үр дүн, гүйцэтгэлийг нь харгалзан мөнгөн

урамшил болон нэмэгдэл олгохтой холбогдсон харилцааг Засгийн газрын 2012

оны 150 дугаар тогтоолоор баталсан Эрүүл мэндийн ажилтанд нэмэгдэл,

мөнгөн урамшил олгох журмаар зохицуулдаг. Тус журмын тусламж,

үйлчилгээний чанарыг үнэлэх үндсэн шалгуурыг тодорхойлох тусгай

үзүүлэлтэд ёс зүй, харьцаа, үйлчлүүлэгчид зөвлөгөө өгсөн байдлыг тусгасан.

Гэвч энэхүү журамд заасан шалгуур үзүүлэлтийг тооцох аргачлал, мөн эрүүл

мэндийн ажилтны ажлын байрны тодорхойлолтод тусгасан үйл ажиллагааны

үр дүн, гүйцэтгэлийг дүгнэх журмыг гаргаагүй тул байгууллагын түвшинд

нэгдсэн аргачлалын дагуу бус, янз бүрийн байдлаар хийж байна. Өөрийн

удирддаг ажилтны ажлын үр дүн, гүйцэтгэлийг үнэлэх арга барилд удирдах

ажилтнууд сургагдаагүй байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 10.6: Òºãñºëòèéí ºìíºõ áîëîí òºãñºëòèéí äàðààõ

ñóðãàëòûí õºòºëáºðò ýð¿¿ë ìýíäèéã äýìæèõ, çàí ¿éëèéã ººð÷ëºõ ÌÑÑ, ¸ñ ç¿é,

õàðèëöàà, çºâëºãºº ºãºõ óð ÷àäâàðûí õè÷ýýë îðóóëæ àãóóëãà, ÷àíàðûã

ñàéæðóóëàõ.

Анагаахын шинжлэх ухааны үндэсний их сургуулийн төгсөлтийн өмнөх болон

дараах сургалтын хөтөлбөрт эрүүл мэндийг дэмжих, зан үйлийг өөрчлөх МСС,

ёс зүй, харилцаа, зөвлөгөө өгөх ур чадварыг олгох асуудал тусгагдсан байна

(ЭМХТ 2018).

Өмнө дурдсанаар сургалтын хөтөлбөр, хэрэглэгдэхүүнийг шинэчлэхэд дэмжлэг

үзүүлэх МСС-ны мэдээллийн нэгдсэн сан байхгүй байна. Эрүүл аж төрөх ёс,

эрүүл, аюулгүй орчны асуудлаар эрүүл мэндийн боловсрол олгох, олон

нийтийн оролцоог хангах асуудал хувийн хэвшлийн олон тооны анагаахын

сургуулийн хөтөлбөрт өнгөцхөн тусгагдсан байна.

Стратеги 11: Îëîí íèéòèéí îðîëöîî, ñàëáàð äóíäûí õàìòûí àæèëëàãààã

ñàéæðóóëàõ çàìààð ýð¿¿ë ìýíäèéã äýìæèõ îð÷èí áèé áîëãîõ.

Стратегийн үйл ажиллагаа 11.1: Ýð¿¿ë îð÷èí á¿ðä¿¿ëýõýä ÷èãëýñýí õàìò

îëíû ñàíàà÷ëàãûã äýìæèõ.

Эрүүл орчин бүрдүүлэхэд хамт олны санаачлагыг дэмжих үйл ажиллагааг

голлон олон нийтийн оролцоотой хөтөлбөр, төсөл хэрэгжүүлдэг ТББ, мөн НҮБ-

ын Хүн амын сан, Хүүхдийн сан зэрэг олон улсын хамтрагч байгууллага

явуулжээ. VSO, Сайн хөрш, Дэлхийн зөн, Хүүхдийг ивээх сан зэрэг ТББ тус

чиглэлээр хөтөлбөр хэрэгжүүлэх санаачилгыг гаргахад зарим аймгийн эрүүл

мэндийн газар, дүүргийн эрүүл мэндийн төв дэмжин, идэвхитэй оролцож,



үргэлжлүүлсэн байна. Эдгээр хөтөлбөрийн хувьд санаачлагчийн санхүүжилт

зогсоход тогтвортой үргэлжилж чадах эсэх нь гол асуудал байсан байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 11.2: Ýð¿¿ë õîò, ä¿¿ðýã, ñóì, áàã, àæëûí áàéð,

ñóðãóóëü áîëîõ áîëîí íèéòèéí áèåèéí òàìèðûã õºãæ¿¿ëýõ õºòºëáºðèéã äýìæèí

ºðãºæ¿¿ëýõ.

Зарим орон нутгийн захиргаа ДЭМБ-ын дэмжлэгтэй эрүүл дүүрэг, сум

санаачилгыг хэрэгжүүлсэн байна. Ажлын байр, сургуулийн түвшинд хэрэгжсэн

ихэнх санаачилга, үйл ажиллагаа ТББ, олон улсын хамтрагчдын дэмжлэгтэй

хийгджээ.

Стратегийн үйл ажиллагаа 11.3: Á¿õ ò¿âøíèé øèéäâýð ãàðãàã÷ áîäëîãî

áîëîâñðóóëàã÷äàä ýð¿¿ë îð÷èí á¿ðä¿¿ëýõ õºòºëáºð, ¿éë àæèëëàãààíä õºðºíãº,

íººö õóâààðèëàõûã äýìæèõýä ÷èãëýñýí óõóóëãà ñóðòàë÷èëãàà ÿâóóëàõ.

ДЭМБ-ын дэмжлэгтэй байгуулагдсан Эрүүл мэндийг дэмжих сан нь нийгэм,

хувьд хүнд сөрөг нөлөөтэй бараа, бүтээгдэхүүнээс авсан татвар (sin tax)-аас

бүрддэг Австралийн загварт суурилсан юм.

Эрүүл мэндийг дэмжих сан нь тамхи, архины болон эмийн зохисгүй хэрэглээнд

тавих хяналтыг сайжруулах, эрүүл мэндийг дэмжих төсөл, хөтөлбөр, үүнд МСС-

ны санаачилга, үйл ажиллагааг дэмжих зорилготой байгуулагдаж байжээ. Гэвч

засаглалын асуудлаас хамааран тус сангийн үйл ажиллагаа тасалдаж байсан

удаатай.

Эрүүл мэндийг дэмжих сангийн үйл ажиллагаа нь Засгийн газрын тусгай

сангийн тухай хуулиар зохицуулагддаг. Засгийн газрын тусгай сангийн төрлийг

тогтоож, эдгээр санг бүрдүүлэх, зарцуулах, гүйцэтгэлийг тайлагнах, хянахтай

холбогдсон харилцааг зохицуулдаг тус хуульд Эрүүл мэндийг дэмжих сантай

холбоотой нэмэлт өөрчлөлтийг 2016 онд оруулсан байна. Хуульд

тодорхойлсноор сангийн хөрөнгийг халдварт бус өвчнөөс сэргийлэх чиглэлээр

эрүүл мэндийн мэдээлэл, сургалт, сурталчилгаа, ухуулга нөлөөлөл, тандалт

судалгааны ажлыг зохион байгуулах, нийгмийн эрүүл мэндийн тусламж,

үйлчилгээг хүртээмжтэй болгоход чиглэсэн төрийн болон төрийн бус

байгууллага, аж ахуйн нэгж байгууллагын үр дүнтэй санаачилга, төсөл,

хөтөлбөрийг дэмжих, урамшуулах арга хэмжээг санхүүжүүлэхэд зарцуулж

болохоор зохицуулжээ.

Одоогоор Эрүүл мэндийг дэмжих сангийн засаглал, удирдлага нь бие даасан

бус, хөтөлбөр, төслийг сонгох асуудал нь шууд ЭМЯ-ны мэдэлд байдаг. Иймээс

хөрөнгийг нь төсвийн санхүүжилт дутагдсан үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэхэд

ашиглаж байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 11.4: Ýð¿¿ë îð÷èí ò¿¿íèé à÷ õîëáîãäëûí òàëààðõ

îéëãîëòûã íýìýãä¿¿ëýõýä õýâëýë ìýäýýëëèéí áàéãóóëëàãûã òàòàí îðîëöóóëàõ.

Хэвлэл мэдээллийг татан оролцуулах ЭМЯ-ны үйл ажиллагаа хэвлэлийн мэдээ

гаргах, янз бүрийн арга хэмжээнд урин оролцуулснаар хязгаарлагдаж байна.

ЭМССМТ-өөг хэрэгжүүлэх хугацаанд хэвлэл мэдээллийн байгууллага,

сэтгүүлчдийг эрүүл мэндийн асуудлыг олон нийтэд хэрхэн хүргэх чиглэлээр

сургаж, чадавхижуулах төлөвлөгөөг боловсруулж, хэрэгжүүлээгүй байна.

ЭМЯ, эрүүл мэндийн байгууллага дараах чиглэлээр зан үйлийг өөрчлөх МСС-

нд хэвлэл мэдээллийг үр дүнтэй оролцуулж чадахгүй байна:

Эрүүл мэндийн, үүнд бэлгийн эрсдэлтэй зан үйлийг бууруулах,

Хотжилт, хөдөлгөөний хомсдол,

Тамхидалт,

Согтууруулах ундааг хэтрүүлэн хэрэглэх,



Зохисгүй, эрүүл бус хооллолт,

Стресс,

Эмийг зохисгүй, дур мэдэн хэрэглэх.

Мянганы сорилтын сан, зарим олон улсын ТББ -ын төслийн хүрээнд

сэтгүүлчдэд зориулсан сургалтыг хийсэн. Мөн зарим НҮБ-ын төрөлжсөн

байгууллага, бусад олон улсын хамтрагчдын дэмжлэгтэй төслүүд сэтгүүлчдийг

эрүүл мэнд, эрүүл, аюулгүй орчин, ялгаварлан гадуурхахаас сэргийлэх, тэмцэх

сэдвээр сургажээ.

НЭМҮТ орчны үнэлгээг хийж, үр дүнг хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр түгээсэн

байна.

ХДХВ/ДОХ, сүрьеэ, умайн хүзүүний хавдраас урьдчилсан сэргийлэх, хянах

асуудлаар янз бүрийн цаг хугацаанд хэд хэдэн төсөл сэтгүүлчдэд сургалт

явуулсан байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 11.5: Ýð¿¿ë îð÷èí á¿ðä¿¿ëýõ ¿éë àæèëëàãàà,

õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëýõýä õàìò îëíû îðîëöîî, ñàëáàð äóíäûí õàìòûí

àæèëëàãààã äýìæèõ.

Үндэсний болон олон улсын ТББ-аас тус чиглэлээр хэд хэдэн санаачилга, үйл

ажиллагааг хэрэгжүүлсэн. Гэвч эдгээр төсөл нь өсвөр үе, эмзэг бүлэг зэрэг

тодорхой зорилтот бүлэг чиглэдэг.

Үндэсний болон олон улсын ТББ-аас хэрэгжүүлсэн үйл ажиллагаа нь Хүн амын

сан, Хүүхдийн сан зэрэг НҮБ-ын төрөлжсөн байгууллагын санхүүгийн

дэмжлэгтэй хэрэгжээ.

Дэлхийн банк, НҮБ-ын Хүн амын сан, Дэлхийн зөн, Жайка, Койка зэрэг олон

улсын байгууллага эрүүл мэндийн чиглэлээр явуулж байгаа МСС-ны үйл

ажиллагааг хоорондоо болон төрийн байгууллагатай уялдуулан

зохицуулдаггүй.


Зан үйлийн өөрчлөлт ба харилцаа салбарын үндсэн чиглэлийн хүрээнд дараах



Шийдвэрлэх асуудал

Эрүүл мэндийн МСС-ааг зохицуулах чиг үүргийг төрийн байгууллагад тогтвортой

институтчилж, нэгдсэн удирдлага, арга зүйгээр хангах.

Эрүүл мэндийг дэмжих сангийн засаглал, удирдлагын дүрэм, журам, сангаас

санхүүжүүлэх төсөл, хөтөлбөрт тавих шаардлагыг шинэчлэн боловсруулах,

санхүүжилтийг бусад эх үүсвэрээс нэмэгдүүлэх, сангийн удирдлагын ил тод байдлыг


Жил бүр олон нийтэд эрүүл мэндийн МСС явуулдаг ТББ-ыг сонгон шалгаруулж, үйл

ажиллагааг Эрүүл мэндийг дэмжих сангаас санхүүжүүлдэг болох.

Олон улсын байгууллага, ТББ-ын хэрэгжүүлж буй МСС-ны үйл ажиллагааг нэгдсэн

зохицуулалтаар хангах.

Нийгмийн эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээ, үндэсний хөтөлбөрт зарцуулах

санхүүжилтийн хэмжээг нэмэгдүүлж, үйл ажиллагааны хэрэгжилтийг сайжруулах.

Эмнэлгийн мэргэжилтний төгсөлтийн өмнөх ба дараах сургалтад хүн амын эрүүл

мэндийн боловсрол, эрүүл зан үйлийг төлөвшүүлэх талаарх агуулгыг нэмэгдүүлэх.

МСС-ны нэгдсэн мэдээллийн санг бий болгох.

Нийгмийн эрүүл мэндийн төвүүдийг аймаг, дүүрэгт байгуулж, чадавхийг нь

бэхжүүлэх.

МСС-ны нэгжийг эрүүл мэндийн байгууллагад бий болгож, чадавхийг бэхжүүлэх.



Хэвлэл мэдээллийн байгууллагын эрүүл мэндийн чиглэлээр МСС-ны үйл

ажиллагаа явуулах чадавхийг бэхжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх.

Олон нийтэд эрүүл мэндийн чиглэлээр МСС-ны үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх чиг

үүргийг ТББ-д шилжүүлэх.

Бүх шатны боловсролын хөтөлбөрт эрүүл мэндийн хичээлийн агуулгыг нэмэгдүүлэх

чиглэлээр боловсролын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагатай

хамтран ажиллах.

Эмийн зохистой хэрэглээний талаар олон нийтэд чиглэсэн МСС-ны үйл ажиллагааг

эрчимжүүлэх.

Шинэ болон дахин сэргэж буй халдварт өвчин, нийгмийн эрүүл мэндийн ноцтой

байдлын хор уршиг, урьдчилэн сэргийлэх талаар МСС-ны хөтөлбөр боловсруулж,


Эрүүл зан үйлийг төлөвшүүлэх чиглэлээр олон нийтийн дунд ажиллах эрүүл

мэндийн сайн дурын ажилтныг сургаж, үйл ажиллагааг санхүүжүүлэх.

Иргэн, баг, хорооны нийгмийн ажилтан ба эрүүл мэндийн байгууллага хоорондын 3

талт хамтын ажиллагааг бий болгож, дэмжих.

4.4 Тусламж, үйлчилгээний чанар


2005-2015 онуудын ЭМСМТ-нд тусгагдсан тусламж, үйлчилгээний чиглэлд нь

эмнэл зүй, эм зүй, лаборатори, удирдлага, санхүүжилтэй холбогдсон тусламж,

үйлчилгээний чанарын бүх асуудлууд орсон. Мөн стандарт боловсруулан

мөрдүүлэх болон салбарын чанарын удирдлагын ерөнхий бүтэц, үйл

ажиллагааны асуудлууд хамарсан.

Тусламж, үйлчилгээний чанар салбарын үндсэн чиглэлийн хүрээнд дараах


Чанарын удирдлагын тогтолцоо боловсронгуй бус, чанартай тусламж,

үйлчилгээг дэмждэг чанарын соёл, тохирсон урамшууллын тогтолцоо үгүй.

Тусламж үйлчилгээний чанарыг сайжруулах чиглэлээр авч хэрэгжүүлж буй

үйл ажиллагаанууд тухайн цаг үеийн шинжтэй, өөр хоорондоо уялдаа

холбоо муутай.

Мэргэжлийн нийгэмлэгүүд болон бусад сонирхогч талуудын тусламж,

үйлчилгээний чанарыг сайжруулах үйл ажиллагаанд оролцох оролцоо

дутмаг.

Өнөөгийн мөрдөж буй стандарт, түүнийг хэрэгжүүлэх механизм нь тусламж,

үйлчилгээний чанарын баталгаажулалтыг үр дүнтэй, зохих ёсоор нь явуулах

боломжийг олгохгүй байна.

Эм зүй ба дэмжих үйлчилгээ салбарын үндсэн чиглэлд 2 стратеги, 5 хүрэх үр



1. Салбарын хэмжээнд чанарын удирдлагын тогтолцоо бий болж хэрэгжинэ.

2. Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний чанар салбарын хэмжээнд

тасралтгүй сайжирна.

3. Эмч, эмнэлгийн ажилтнууд ажил үүргийн гүйцэтгэлээ өөрсдөө тогмтол

хянаж үнэлдэг болно.



4. Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний чанарыг сайжруулахад мэргэжлийн

нийгэмлэг сонирхогч талуудын оролцоо сайжирна.

5. Олон улсын стандартад нийцсэн тусламж, үйлчилгээний стандарт, шалгуур

үзүүлэлт, удирдамжтай болж хэрэгжинэ.

5.4.2 Үр дүн

Стратеги 12: Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний чанарыг салбарын

хэмжээнд тасралтгүй сайжруулах

Стратегийн үйл ажиллагаа 12.1: Тусламж, үйлчилгээний чанарыг тасралтгүй

сайжруулах хууль эрх зүйн орчинг боловсронгуй болгох

Уг стратегийн үйл ажиллагааны хүрээнд бодлогын түвшинд хэд хэдэн чухал

өөрчлөлтүүд гарсан. Үүнд:

ЭМЯ-нд Эмнэлгийн тусламжийн чанар, аюулгүй байдлын хэлтэс 4 хүний

бүрэлдэхүүнтэй (үүнд: эмнэлгийн тусламжийн чанар аюулгүй байдлын

хэлтсийн дарга, эмнэлгийн тусламж үйлчилгээний чанра, хүртээмжийн асуудал

хариуцсан ахлах мэргэжилтэн, эрүүл мэндийн байгууллагын магадлан

итгэмжлэл хариуцсан мэргэжилтэн, эрүүл мэндийн ажилтны ёс зүй харьцаа

хандлагын асуудал хариуцсан мэргэжилтэн) 2018 онд байгуулагдав.

Эмнэлгийн байгууллагын хувьд 2007 оноос хойш дунджаар 3-5 хүний

бүрэлдэхүүнтэй орон тооны чанарын алба байгууллагдсан. Санхүүгийн болон

хүний нөөцийн хязгаарлагдмал байдлаас шалтгаалан улсын хэмжээнд бүтэн

бүрэлдэхүүнээр ажиллаж буй албадууд цөөн байдаг бөгөөд ажилчид нь ихэнх

тохиолдолд ноогдууулсан үүргээс бусад үүрэг гүйцэтгэж буй.

Эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний санхүүжилт тусламж үйлчилгээний

чанарын асуудалтай уялдаа холбоогүй.

ЭМ-ийн Сайдын 2012 оны 375 тушаалын дагуу Эрүүл мэндийн тусламж,

үйлчилгээний чанар, аюулгүй байдлын зохицуулах зөвлөл, мөн төрөлжсөн төв,

төв эмнэлэг, бүсийн оношлогоо эмчилгээний төв, нэгдсэн, болон сум дундын

эмнэлэг, хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн байгууллагуудад Эрүүл мэдийн

туслам, үйлчилгээний чанар, аюулгүй байдлын зохицуулах салбар зөвлөл

байгууллагдсан. Гэвч Зохицуулах зөвлөл, салбар зөвлөлүүд идэвхгүй байсаар

ирлээ.

Тусламж, үйлчилгээний чанарын асуудлаарх эрх зүйн болон бодлогын

хүрээний хэд хэдэн өөрчлөлтүүд гарсан. Доор тусламж, үйлчилгээний чанар,

лиценз, магадлан итгэмжлэл, мэргэжлийн нийгэмлэгүүд, эрүүл мэндийн

санхүүжилт зэрэг асуудлуудтай холбоотой зарим нэгэн эрх зүйн, бодлогын

өөрчлөлтүүдийг оруулав. Үүнд:

- Тусламж, үйлчилгээний чанарын асуудалд: ЭМ-ийн сайдын 2014 оны 55-р

тушаалаар Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний хөгжлий бодлого 2014-2023

батлагдсан. 2015 онд Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний хөгжлийн бодлогыг

2015-2019 онд хэрэгжүүлэх стратеги, 25.7 наяд төгрөгийн шаардагдах

санхүүжилтийн хамт боловсруулагдаж, ЭМ-ийн сайдын 2015 оны 181-р

тушаалаар батлагдсан. Бодлогондоо тусламж, үйлчилгээний чанар, аюулгүй

байдал, эрсдэл гэсэн чиглэлд дараах зорилтуудыг дэвшүүлсэн: (а) эмнэлгийн

тусламж, үйлчилгээг мэргэжлийн нэгдсэн удирдлагаар хангаж, тусламж,

үйлчилгээний чанар, аюулгүй байдлын үндэсний зорилтуудыг боловсруулж,

хэрэгжүүлэх; (б) эмнэлзүйн удирдамж, стандарт, хөтчийг ДЭМБ-ийн зөвлөмж

болон олон улсын нотолгоонд суурилсан арга технологиор баяжуулан,

шинэчлэн боловсруулж, мөрдүүлэх; (в) дотоод хяналтын цогц арга хэмжээг авч



хэрэгжүүлэх; (г) эмнэлгийн мэрэжилтний хариуцлагын даатгалд хамруулах

асуудлаар эрх зүйн орчинг бий болгох. Гэвч, дээр дурьдсан тушаалыг ЭМ-ийн

сайдын 2017 оны А/81 тушаалаар хүчингүй болгосон.

Засгийн газрын 2017 оны 24-р тогтоолоор Төрөөс эрүүл мэндийн талаар

баримтлах бодлогыг баталсан. Чанарын асуудал нь бодлогыг хэрэгжүүлэх

чиглэл болгонд тусгагдсан.

Лиценз: Эрүүл мэндийн тухай хуулийн 8.1.2, 25.6 заалтуудыг үндэслэн

эмнэлгийн мэргэжилтэнд мэргэжлийн үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрөл олгох,

нөхөн олгох, хүчингүй болгох журмыг 2015 онд баталсан.

Магадлан итгэмжлэл: Эрүүл мэндийн тухай хуулийн 22 дүгээр зүйлд 2012, 2016

онуудад өөрчлөлт оруулсан, 2013, 2017 онуудад Эрүүл мэндийн байгууллагыг

магадлан итгэмжлэх журмыг баталсан, Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний

тухай хуулийг 2016 онд санаачлан баталсан, 2018 онд эрүүл мэндийн

байгууллагын тусгай зөвшөөрлийн мэдээллийн нэгдсэн бүртгэлийн санг хөтлөх,

мэдэллийг шинэчлэх, ашиглах журам, нэгдсэн бүргэлийн сангийн эх мэдээний

жагсаалт, тайлангийн маягтыг баталсан.

MУ-ын ЗГ-ын тухай хуулийн 24 зүйлийн 24.2 хэсэг, Эрүүл мэндийн тухай

хуулийн 8.1.1 заалтыг үндэслэн Төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн тэргүүлэх

чиглэл, жагсаалтыг 2009 онд баталсан.

Эрүүл мэндийн санхүүжилт: Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хуулийг 2015 онд

шинэчлэн найруулсан

Мэргэжлийн үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвшөөрөл олгох үйл ажиллагааг

Эрүүл мэндийн хөгжлийн төв, магадлан итгэмжлэх үйл ажиллагааг ЭМЯ

хариуцаж байна.

Улсын хэмжээнд эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний чанар, аюулгүй

байдлын үнэлгээг дараах байдлаар хийгдсэн байна. Үүнд: 2009 онд

“Нийслэлийн хоёр дахь шатлалын тусламж үйлчилгээний чанарын үнэлгээний

зарим асуудалд”; 2010 онд EPOS, MCC-ийн төслийн хүрээнд “Чанарын

баталгаажилт, чанарын удирдлагын тогтолцооны үнэлгээ”, 2008-2011 онуудын

“Эмнэлгийн ажилтан, үйлчлүүлэгчдийн сэтгэл ханамжийн судалгаа”, 2013 онд

“Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний чанар, аюулгүй байдал”.

Монгол улсаас анх удаа Интермед эмнэлэг 2016 оны 8 дугаар сард JCI олон

улсын магдалан итгэмжлэлийг авсан нь манай эрүүл мэндийн салбарын чанар

аюулгүй байдлыг олон улсын жишинт хүрэхэд нэгэн том алхам болсон.

Түүнчлэн Арьсны өвчин судлалын үндэсний төв, Улсын хоёрдугаар төв эмнэлэг

ISO9001 Олон улсын чанарын удирдлагын тогтолцооны стандартын дагуу үйл

ажиллагаагаа сайжруулан ажиллаж байна. Оношилгоо чанар-аюулгүй байдлыг

сайжруулах, лаборатори хоорондын шинжилгээний зөрүүг арилгах зорилгоор

2008 оноос чанарын гадаад үнэлгээний тогтолцоог бий болгосон. Гэвч

өнөөдрийн байдлаар өрхийн эрүүл мэдийн төвүүдэд, мөн хувийн клиник,

эмнэлэгүүдийн ихэнх хувьд нь чанарын алба байгуулагдаагүй байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 12.2: Бүх шатлалд чанарыг тасралтгүй

сайжруулах, төвлөрлийг сааруулсан, нэгдмэл удирдлага, хяналтын

механизмыг бий болгох хөтөлбөрийг салбарын хэмжээнд боловсруулж

хэрэгжүүлэх

ЭМСМТ-ийн хэрэгжилтийн хугацаанд 2008-2013 онуудад Эмнэлгийн

тусламжийн чанарын удирдлагын тогтоолцоог бэхжүүлэх Үндэсний

хөтөлбөрийг боловсруулан батлуулсан боловч тухайн үеийн ЭМЯ-ны



мэргэжилтнүүдийн салаа сэлгээнээс болж хөтөлбөрийг хариуцах эзэнгүйдлээс

хөтөлбөрийн хэрэгжилт нь хангалтгүй явагдсан.

ЭМСМТ-ний хэрэгжилтийн хугацааны туршид эрүүл мэндийн тусламж,

үйлчилгээний чанарыг тасралтгүй сайжруулах үндэсний хөтөлбөр уг

төлөвлөгөөний дагуу боловсруулагдаагүй.

Харин 2017 онд Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний чанар-аюулгүй

байдлыг сайжруулах үйл ажиллагааны чиглэл, төлөвлөгөө (2018-2022)

боловсруулагдаж, ЭМ-ийн сайдын А/514 тушаалаар батлагдсан. Уг хөтөлбөрт

(1) чанар-аюулгүй байдлын удирдлага, зохион байгуулалтыг боловсронгуй

болгох, (2) мэргэжлийн ёс зүйг эрхэмлэх соёлыг хөгжүүлэх, (3) хүний нөөцийн

чадавхийг бэхжүүлэх, (4) магадлан итгэмжлэлийн тогтолцоог боловсронгуй

болгох, (5) тусламж, үйлчилгээний чанар-аюулгүй байдлыг тасралтгүй хэмжих

сайжруулах, (6) нотолгоонд суурилсан анагаах ухааныг хөгжүүлэх гэсэн нийт 6

зорилт дэвшүүлж, 20 шалгуур үзүүлэлтээр хөтөлбөрийн хэрэгжүүлэлтийг

хянахаар төлөвлөгдсөн боловч санхүүжилт нь тодорхойгүй байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 12.3: Чанарын тэмдгийг багтаасан урамшууллын

стандарт тогтолцоог нэвтрүүлэх замаар тусламж, үйлчилгээний чанарыг

дэмжих

Засгийн газрын 2012 оны 150-р тогтоолын дагуу үр дүнгийн мөнгөн

урамшууллыг эрүүл мэндийн ажилтны ажлын үр дүн, гүйцэтгэлийг харгалзан

үндсэн цалингийн 10-15 хувиар сар бүр тооцож, улирал тутам олгодог.

Урамшуулал олгоход дараах шалгуур үзүүлэлтийг баримтлана. Үүнд:

үйлчилгээний чанар, ажлын ачаалал, хариуцлага, эмнэлгийн тусламж,

үйлчилгээнд оруулсан хувь нэмэр (эдийн засгийн үр өгөөж). Эдгээр өгөгдсөн

шалгуур үзүүлэлтүүд нилээд ерөнхий учир, шалгуур үзүүлэлтүүдээ илүү задлаж

нарийвчлах шаардлагатай байна.

Эрүүл мэндийн ажилтны урамшууллын тогтолцоог системтэйгээр үнэлэх,

байгууллагын түвшинд гүйцэтгэл, чанарыг үнэлж дүгнэх ажлууд дутмаг байна.

ЭМ-ийн сайдын 2012 оны 06/25 тушаалд чанарын алба тусламж, үйлчилгээний

анар, аюулгүй байдалд дотоодын хяналт тавих үндсэн үүрэгтэй заасан байдаг

бололвч, хяналтын шалгуур үзүүлэлтүүд нь стандартчлагдаагүй, эмнэлэг

болгон өөрийн үзүүлэлтэй байдаг.

Чанарын дотоод хяналтын өнөөгийн баримтлаж буй журам, удирдамж нь

чанартай тусламжийг дэмжихээс илүүтэйгээр торгох, шийтгэх зарчмыг агуулж

байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 12.4: Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний

чанарыг сайжруулахад эмнэлгийн мэргэжлийн нийгэмлэг, сонирхогч талуудыг

оролцуулах механизм бүрдүүлэх

Мэргэжлийн холбоод, нийгэмлэгүүд, сонирхогч талуудын төлөөлөл төрөл

бүрийн түвшний шийдвэр гаргах байгууллагууд тусгагдсан байдаг. Жишээ нь:

Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний чанар, аюулгүй байдлын зохицуулах

зөвлөл, Эрүүл мэндийн чиглэлээр мэргэжлийн үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай

зөвшөөрлийн комисс, Эрүүл мэндийн байгууллагыг магадлан итгэмжлэх

зөвлөл, Эрүүл мэдийн сайдын зөвлөл, тусламж, үйлчилгээний стандарт,

шалгуур үзүүлэлт, клиникийн хөтөч, удирдамжийг боловсруулах техникийн

ажлын хэсгүүд. Дурьдагдсан зөвлөл, ажлын хэсгүүдийн бүрэлдэхүүнд

мэргэжлийн холбоод, нийгэмлэгүүдийн төлөөлөллийг албан ёсоор оруулдаг

боловч оролцоо нь бага байдаг.



2007 онд үүсгэн байгууллагдсан Эрүүл мэндийн чанарын холбоо тусламж,

үйлчилгээний чанар, аюулгүй байдлын талаар сургалтыг тогтвортойгоор

эмнэлгүүдийн чанарын менежерүүдэд явуулж буй улсдаа цорын байгууллага.

Уг холбоо нь Улаанбаатар хотоос гадна хөдөө орон нутагт өөрийн

салбаруудтай, мөн 2015 онд Азийн орнуудын ЭМБ-ын чанарын нийгэмлэгийн

гишүүн байгууллага юм.

Стратеги 13: Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний стандарт, удирдамж,

шалгуур үзүүлэлтийг оновчтой болгох

Стратегийн үйл ажиллагаа 13.1: Эрүүл мэндийн байгууллагын бүтэц, үйл

ажиллагааны ба оношлогоо, эмчилгээний стандарт, шалгуур үзүүлэлтүүдийг

хянаж, олон улсын жишигт нийцүүлэн боловсронгуй болгох

Өнөөдрийн байдлаар эрүүл мэндийн байгууллагын бүтэц, үйл ажиллагааны

нийт 11 стандарт, оношлогоо, эмчилгээ, түгээмэл үйлдлийн стандарт 2,000

гаруй, эмнэлзүйн удирдамжийн 60 гаруй стандарт боловсруулагдан

хэрэглэгдэж байгаа. Оношлогоо, эмчилгээ, байгууллагын бүтэц, үйл

ажиллагааны цөөхөн тооны стандартууд өнөөгийн олон улсын стандартад

нийцүүлэхийн тулд шинэчлэгдсэн. Мөн тусламж, үйлчилгээний стандартууд

боловсруулагдаагүй байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 13.2: Чанарын баталгаажилтыг боловсронгуй

болгон сайжруулахад шаардлагатай нэмэлт стандарт, шалгуур үзүүлэлтүүдийг

боловсруулж мөрдөх

Олон улсын стандартад үндэслэн Монгол улсын чанарын менежмент, чанарын

хангалтын үндэсний стандарт нь аливаа байгууллагаас чанарын удирдлагын

тогтолцооныхоо үр нөлөө, үр ашгийг дээшлүүлэхэд анхаарч, улмаар

гүйцэтгэлээ сайжруулах, чадавхиа нэмэгдүүлэхийн тулд тогтоогдсон. Уг

стандарт нь эрүүл мэндийн салбарт зориулагдан боловсруулагдаагүй боловч

ямар ч хэмжээний, ямар ч төрлийн байгууллагад хэрэглэгдэх боломжтой.

Мөн эмнэлгийн лаборатори, эм зохион бүтээдэг, үйлдвэрлэдэг нэгж

байгууллагуудад чанар болон чадавхийн тодорхой нормативт мөрдөх

стандартууд бий болсон.

Хэдийгээр тодорхой тооны стандарт (жишээ нь: байгууллагын бүтэц, үйл

ажиллагааны стандарт) боловсруулагдсан боловч тэдгээрийг хэрэгжүүлэх,

сайжруулах шаардлага хэвээр байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 13.3: Чанарын стандартыг хэрэгжүүлэх удирдамж,

холбогдох сургалтын материал, хөтөлбөрийг эргэн хянах, сайжруулах, шинээр


Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний чанарын стандартууд хараахан

боловсруулагдаагүй байна. Иймд, эдгээр стандартуудыг яаралтай

боловсруулж, туршин үзэж, батлуулсаны дараа хэрэгжүүлэх нь туйлын чухал.

Чанарын стандартуудыг ашиглах боломжийг хангахад ур чадварт суурилсан

сургалтуудыг зохион байгуулж явуулах нь шаардлагатай байна. Сургалтын

хөтөлбөр, сургалтын үед ашиглагдах материалыг боловсруулахдаа амьдралд

нийцүүлэх боловсруулах нь чухал байна.


Тусламж, үйлчилгээний чанар салбарын үндсэн чиглэлийн хүрээнд дараах






Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний чанар, аюулгүй байдлын зөвлөлийг

холбогдох оролцогч талын бүрэлдэхүүнтэй шинэчлэн байгуулах, үйл

ажиллагааг нь идэвхжүүлэх.

Тусламж, үйлчилгээний чанар, аюулгүй байдлын үнэлгээний үндсэн дээр

салбарын хэмжээнд хэрэгжүүлэх хөтөлбөр (2018-2022)-ийг шинэчлэн

боловсруулж, шаардагдах санхүүжилтийг нь шийдвэрлэн хэрэгжүүлэх.

Тусгай зөвшөөрөл олгох, магадлан итгэмжлэх эрх зүйн орчныг сайжруулах,

шинэчлэх.

Бодит зардал дээр үндэслэн тусламж, үйлчилгээг нөхөн төлөх замаар

чанарыг хангах.

Магадлан итгэмжлэлийг бие даасан, хараат бус үндэсний байгууллагаар

гүйцэтгүүлэх.

Магадлан шинжлэх шалгуур үзүүлэлтийг хянаж шинэчлэх.

Эмнэлэгт болон эрүүл мэндийн ажилтанд мэргэжлийн үйл ажиллагаа

эрхлэх тусгай зөвшөөрөл олгохыг зохицуулдаг тушаал, журмыг өнөөгийн

нөхцөлд нийцүүлэн шинэчлэх.

Тусгай зөвшөөрөл олгох, магадлан итгэмжлэх, тусламж, үйлчилгээний

чанарыг хянах, сайжруулах үйл ажиллагаанд мэргэжлийн нийгэмлэг,

холбоо оролцох боломжийг өргөжүүлэх.

Эмнэлэгт үзүүлж байгаа тусламж, үйлчилгээ, үүнд оношилгоо, эмчилгээний

ачаалал болон чанар хоорондын хамааралд тогтмол дүн шинжилгээ хийж,

шаардлагатай арга хэмжээг авч хэвших.

Салбарын хэмжээнд гүйцэтгэлд суурилсан хөдөлмөрийн болон үр дүнгийн

гэрээ, санхүүжилтийн тогтолцоог нэвтрүүлэх.

Эрүүл мэндийн байгууллага үйл ажиллагааны удирдлага, чанарын ISO

9001, хөдөлмөрийн аюулгүй байдлын ISO 18001 зэрэг олон улсын

стандартыг нэвтрүүлэх ажлыг дэмжин өргөжүүлэх.

Тусламж, үйлчилгээний чанарын стандартыг үйлчлүүлэгч төвтэй байх

зарчимд тулгуурлан үйлчлүүлэгч, үйлчилгээ үзүүлэгчийн үүрэг, хариуцлага,

тэдний аюулгүй байдал, эрсдлээс сэргийлэх асуудлыг тусган боловсруулах.

Чанарын дотоод хяналтын үйл ажиллагааг зохицуулдаг эрх зүйн баримт

бичгийг холбогдох талуудын оролцоотой боловсруулах, шинэчлэн


Оношилгоо, эмчилгээний стандарт, эмнэлзүйн удирдамж, хөтчийг цаг үед

нийцүүлэн шинэчлэх, эрүүл мэндийн ажилтанд хүртээмжтэй болгох

(байгууллагаас хангах).

Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээтэй холбоотой халдварын сэргийлэлт,

хяналтыг сайжруулах, бүртгэх, мэдээлэх, үнэлэх, хариу арга хэмжээ авах

менежментийг сайжруулах.

Эрүүл мэндийн байгууллагын тусламж, үйлчилгээний чанарын түвшинг

үнэлэн эрэмбэлж, нийтэд мэдээлэх тогтолцоог нэвтрүүлэх.

Үйл ажиллагааг нь сайжруулах, тогтвортой ажиллуулах зорилгоор чанарын

менежерийн ажил үүргийн тодорхойлолтыг шинэчлэх, албан тушаалыг нь

мэргэжлийн статус, улсын байцаагчийн эрхтэй болгох, мэргэжлийн хувьд

хөгжин дэвших боломжийг сайжруулах.



Эрүүл мэндийн ажилтанд урамшуулал олгох журмыг шинэчлэн, ажлын

байрны тодорхойлолттой уялдуулах, гүйцэтгэлийг үнэлэх аргачлал,

шалгуур үзүүлэлтийг тодорхой болгож сайжруулах.

Эрүүл мэндийн ажилтныг тусламж, үйлчилгээний чанар, аюулгүй байдлын

сургалтад хамруулж холбогдох тушаал, журмын хэрэгжилтийг сайжруулах.

Тусламж, үйлчилгээний чанар, аюулгүй байдлын сургалтын хөтөлбөр,

хэрэглэгдэхүүнийг өдөр тутмын үйл ажиллагаанд шаардагдах ур чадвар,

дадал, хандлагыг эзэмшүүлэхэд чиглүүлэх.

Тусламж, үйлчилгээний алдаа зөрчил гаргасан эрүүл мэндийн ажилтныг

ажлаас нь түр чөлөөлж, богино хугацааны сургалтанд хамруулж, мэдлэг, ур

чадвар, хандлагыг сайжруулах тогтолцоог нэвтрүүлэх.

Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээтэй холбоотой иргэдийн гомдлыг хүлээн

авах, шийдвэрлэх, эргэн мэдээлэх үйл ажиллагааг сайжруулах.

Үйлчлүүлэгчийн сэтгэл ханамжийн судалгааны аргачлал, асуумжийг

шинэчлэх.

4.5 Хүний нөөцийн хөгжил


Хүний нөөцийн хөгжлийн (ХНХ) үндсэн чиглэл нь хүний нөөцийн бодлого ба

төлөвлөлт, сургалт, байршуулалт, хуваарилалт, цалин ба урамшуулал,

нийгмийн хамгаалал, салбар дундын болон төрийн бус байгууллага, хувийн

хэвшил болон мэргэжилтний оролцоо гэх зэрэг эрүүл мэндийн салбарын хүний

нөөцийн бүхий л хэсгийг хамарсан болно.

Хүний нөөцийн хөгжил салбарын үндсэн чиглэлийн хүрээнд дараах тулгамдсан

асуудлыг шийдвэрлэхээр тодорхойлсон байна.

Хот, хөдөөд хүний нөөцийн хангамж ялгаатай

Эрүүл мэндийн байгууллагын ажиллагсдын ёс зүй, харилцааны ур чадвар

хангалтгүй

Төгсөлтийн өмнөх сургалт хангалтгүй, төгсөлтийн дараах болон ажлын

байран дахь тасралтгүй сургалт хязгаарлагдмал, нарийн мэргэшил хэт

давамгайлсан

Дунд мэргэжилтний төгсөлтийн дараах сургалт хангалтгүй, зохистой бус

Эрүүл мэндийн байгууллагын ажилтнуудын эмнэл зүйн ба менежментийн

чадавхи хангалтгүй

Хөдөө орон нутагт эмнэлгийн мэргэжилтний тогтвор суурьшил муу

Эрүүл мэндийн ажилтнуудын цалин бага (нийгмийн салбартаа хамгийн

бага), урамшуулал, нийгмийн хамгаалал, ажлын нөхцөл хангалтгүй

Албан тушаалд дэвших, урамшуулах тогтолцоо бүрдээгүй, эмнэлгийн дунд

мэргэжилтнийг дэмжин хөгжүүлэх ажил орхигдож байна

Сумын эмчийн ажлын ачаалал их байдгаас нийгмийн эрүүл мэндийн

тусламж, үйлчилгээ орхигдож байна

Хүний нөөц нь салбарын бодлого, төлөвлөлттэй уялдаагүй

Мэргэжлийн нийгэмлэгүүдийн үйл ажиллагаа хангалтгүй, эрүүл мэндийн

салбарын хүний нөөцийн зохион байгуулалт, удирдлага сул



Хүний нөөцийн хөгжил салбарын үндсэн чиглэлд 3 стратеги, 5 хүрэх үр дүн, 20

стратегийн үйл ажиллагааг тодорхойлсон.


1. Салбарын хүний нөөцийн удирдлага, төлөвлөлтийг хариуцсан эрх бүхий,

үндэсний түвшний бүтэц бий болж үйл ажиллагаа нь жигдэрнэ.

2. Хот, хөдөөгийн хүний нөөцийн байршилтын ялгаа багасна.

3. Хүн амд ногдох эрүүл мэндийн ажилтнуудын харьцаа олон улсын жишигт

ойртоно.

4. Эрүүл мэндийн салбарын ажиллагсдын стандартчлагдсан ажлын байрны

тодорхойлолт боловсрогдон, хэрэгжинэ.

5. Бусад мэдээллийн сантай холбогдсон хүний нөөцийн мэдээллийн сан,

мэдээллийн тогтолцоо бий болж сургагдсан мэргэжилтнээр хангагдана.

6. Мэргэшсэн, туршлагатай хүний нөөцийн удирдах ажилтнууд болон

төлөвлөлтийн мэргэжилтнүүдээр хангагдана.

7. Төгсөлтийн өмнөх болон ажлын байран дахь сургалтыг хянах хууль эрхзүйн

үндэс бүрдэнэ.

8. ЭМЯ-ны шаардлага, үндэсний стандартад нийцсэн төгсөлтийн өмнөх болон

ажлын байран дахь сургалтын хөтөлбөр шинэчлэгдэн боловсрогдоно.

9. Хүний нөөцийн нэгдсэн мэдээллийн санд төгсөлтийн дараах ба ажлын

байран дахь сургалтыг хамарсан сургалтын төлөвлөгөөний хэрэгжилтийг

хянах мэдээлэл нэгтгэгдэнэ.

10. Ажлын байрны тодорхойлолт, хүн амын эрүүл мэндийн хэрэгцээ,

шаардлагыг хангасан зөв хандлага, ур чадвартай эмнэлгийн мэргэжилтэн,

эрүүл мэндийн ажилтнууд бэлтгэгдэнэ.

11. Эрүүл мэндийн салбарын хүний нөөцийн 70-аас доошгүй хувьнь төгсөлтийн

дараах тасралтгүй сургалтанд хамрагдсан байна.

12. Эрүүл мэндийн бүх ажилтнуудад, ялангуяа эмнэлгийн дунд

мэргэжилтнүүдэд ажлын байран дахь сургалт тасралтгүй зохион

байгуулагдана.

13. Сургалтын хөтөлбөрийн давхардал арилна.

14. Мөнгөн болон мөнгөн бус урамшууллын тогтолцоо хэрэгжинэ.

15. Хөдөө, орон нутгийн эмч, эмнэлгийн мэргэжилтэнг тогтвор суурьшилтай

ажиллуулах болон хот, хөдөөгийн ялгааг арилгахад чиглэсэн шагнал

урамшууллын тогтолцоо бий болж хэрэгжинэ.

16. Гүйцэтгэлийн үнэлгээг тогтмол хийнэ.

17. Хөдөө орон нутагт ажиллаж буй эмнэлгийн мэргэжилтний албан тушаал

ахин дэвших сонголттой боломж бүрдэнэ.

18. Эрүүл мэндийн ажилтнуудын нийгмийн баталгааг хангах тогтолцоо (сумын

эмч, мэргэжилтнүүдийг орон сууцаар хангах г.м.) боловсронгуй болно.

19. Мэргэжлийн аюулгүй байдлын тогтолцоо бий болж хэрэгжинэ.

Дараах хэсэгт ХНХ-ийн үндсэн чиглэлийн хэрэгжилтийн талаарх үнэлгээний үр

дүнг стратеги, стратегийн үйл ажиллагаа тус бүрээр хураангуйлан оруулав.

4.5.2 Үр дүн

Стратеги 14: Эрүүл мэндийн салбарын хүний нөөцийг хөгжүүлэх бодлогыг

хэрэгжүүлж, хүний нөөцийн менежментийг боловсронгуй болгох.

Стратегийн үйл ажиллагаа 14.1: Салбарын хэмжээний хүний нөөцийн сургалт,

байршуулалт, хуваарилалт болон албан тушаалын хөгжил дэвшлийг

зохицуулах дээд түвшний байгууллага бүхий хүний нөөцийн удирдлага,



төлөвлөлтийн тогтолцоог бий болгох үүднээс хүний нөөцийг хөгжүүлэх бодлого,

хууль эрх зүйн орчинг хянан, боловсронгуй болгох

ЭМЯ нь 2009 онд “Эрүүл мэндийн салбарын хүний нөөцийг хөгжүүлэх бодлого,

2010-2014” баримт бичгийг боловсруулан баталсан. Мөн 2017 онд Засгийн

газар баталсан 2017-2026 онд хэрэгжүүлэх Төрөөс эрүүл мэндийн талаар

баримтлах бодлогын 8 чиглэлийн нэг нь Хүний нөөц юм.

Эрүүл мэндийн салбарын хүний нөөцийн салбар дундын зохицуулах зөвлөлийг

2007 онд Засгийн газрын 41 тоот тогтоолоор байгуулж, Ерөнхий сайд удирдаж

байсан бөгөөд 2011 он хүртэл ажилласан.

Одоогоор хүний нөөцийн чиглэлээр ажиллаж буй дээд түвшний бүтэц бол

Эмнэлгийн мэргэжилтний хөгжлийн зөвлөл бөгөөд ЭМЯ-ны Төрийн нарийн

бичгийн дарга ахалдаг. Зөвлөл нь тогтмол хуралдаж, эмнэлгийн мэргэжилтний

төгсөлтийн дараах сургалт, мэргэжлийн зэрэг дэвийн асуудлыг хэлэлцэж,

шийдвэр гаргадаг.

Мөн ЭМЯ-ны дэргэд Төрийн нарийн бичгийн даргын удирддаг Эмнэлгийн

мэргэжилтний тусгай зөвшөөрлийн зөвлөл ажилладаг бөгөөд үндэсний болон

олон улсын эмнэлгийн мэргэжилтэнд тусгай зөвшөөрөл олгох асуудлыг

хэлэлцэж, шийдвэрлэдэг.

Стратегийн үйл ажиллагаа 14.2: Хүн амд ногдох эрүүл мэндийн ажилтнуудын

харьцааг олон улсын жишиг, ажиллах хүчний стандартад нийцүүлэн хүний

нөөцийн байршилтын ялгааг бууруулах төлөвлөгөө боловсруулж, хэрэгжүүлэх

“Эрүүл мэндийн салбарын хүний нөөцийг хөгжүүлэх бодлого, 2010-2014”

баримт бичгийн төлөвлөлтийн хэсэгт эрүүл мэндийн салбарын хүний нөөцийн

тоог 2020 он хүртэл төлөвлөсөн. Ингэхдээ тодорхой нөхцлүүд дээр суурилан

эмнэлгийн мэргэжилтэн бэлтгэх сургуульд элсэх суралцагчдын тоо, төрлийг

тодорхойлсон байна.

Түүнчлэн тус баримт бичигт олон улсад баримталдаг хүн амд ногдох эмнэлгийн

мэргэжилтний тоо, эмч ба сувилагчийн харьцаа зэрэг үзүүлэлтүүдийг

ашигласан. Хүн амд ногдох эмнэлгийн мэргэжилтний тоо 2016 оны статистик

мэдээллээр 10.000 хүн амд ногдох их эмчийн тоо 32.4 (Улаанбаатарт 42.2,

хөдөөд 24), сувилагчийн тоо 37.2 (Улаанбаатарт 41.6, хөдөөд 33.7), эмч ба

сувилагчийн харьцаа 1:1.1 (Улаанбаатарт 1:0.9, хөдөөд 1:1.4) байна. ДЭМБ-ын

зөвлөмжөөр 10.000 хүн амд ногдох их эмчийн тоо 10, 10.000 хүн амд ногдох их

эмч, сувилагч болон эх баригчийн нийлбэр тоо 44.5 байхад хангалттай гэж үзэж

байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 14.3: Ажлын байрны тодорхойлолтыг ТҮНШНБ-д

тодорхойлсон ажил үүрэг, үр дүнгийн гэрээний шаардлагын дагуу тодорхой

давтамжтайгаар хянаж өөрчлөн, шинэчлэх.

Өрхийн ба сумын эрүүл мэндийн төвийн эмнэлгийн мэргэжилтний ажлын

байрны тодорхойлолтыг 2011 онд Эрүүл мэндийн сайдын 67 тоот тушаалаар

баталсан. Эдгээр ажлын байрны тодорхойлолтод ажлын гүйцэтгэлд тавигдах

шаардлага болон ТҮНШНБ-д туссан чиг үүргийг тусгаагүй.

Стратегийн үйл ажиллагаа 14.4: Мэргэжилтнүүдийг сургалтанд хамруулах,

тогтвор сууршилтай ажиллуулах замаар хүний нөөцийн удирдлага,

төлөвлөлтийн үндэсний чадавхийг бэхжүүлэх.

Өнөөгийн байдлаар АШУҮИС-ийн харьяа НЭМС-д Хүний нөөцийн менежер

бэлтгэх сургалтыг зохион байгуулж байна. ЭМЯ болон ЭМХТ хамтран жил бүр



салбарын хүний нөөцийн менежерүүдэд тодорхой сэдвүүдээр болон хууль эрх

зүйн орчны талаар богино хугцааны сургалт зохион байгуулдаг байсан.

Стратегийн үйл ажиллагаа 14.5: Хүний нөөцийн мэдээллийн санг бэхжүүлэх,

хүний нөөцийн судалгаа хийх

Өнөөгийн байдлаар эрүүл мэндийн салбарт хүний нөөцийн нэгдсэн мэдээллийн

сан байхгүй байна. Эмнэлгийн мэргэжилтэнд тусгай зөвшөөрөл олгоход

регистрийн дугаараар бүртгэх талаар 2014 онд Эрүүл мэндийн сайдын тушаал

гарч, хэрэгжиж байна. Эдгээр мэдээлэл нь ЭМХТ-д хадгалагдаж байгаа бөгөөд

2018 онд ЭМЯ ба ЭМХТ хамтран дээрх мэдээ, мэдээлэлд суурилан Эрүүл

мэндийн ажилтны нэгдсэн бүртгэлийн мэдээний сангийн ажиллах журмыг

боловсруулж байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 14.6: Улсын болон хувийн хэвшлийн сургалтын ба

ажил олгогч байгууллагуудын хоорондын нягт хамтын ажиллагааг бий болгох.

Сүүлийн 10 гаруй жилийн хугацаанд ЭМЯ-ны зүгээс эмнэлгийн мэргэжилтний

төгсөлтийн өмнөх сургалтыг зохицуулах, хянах, сургалтын байгууллагыг эрүүл

мэндийн салбарт шилжүүлэх чиглэлээр удаа дараа санал, санаачлага гаргасан

хэдий ч одоогийн байдлаар энэ чиглэлээр сургалтын байгууллага, ажил олгогч

болон төрийн захиргааны байгууллага хоорондын үр дүнтэй хамтын

ажиллагааны механизмыг бий болгож чадаагүй байна.

Стратеги 15: Төгсөлтийн өмнөх, дараах болон ажлын байран дахь сургалтыг

шинэчлэх.

Стратегийн үйл ажиллагаа 15.1: Төгсөлтийн өмнөх болон ажлын байран дахь

сургалтыг хянах хууль эрх зүйн орчинг бүрдүүлэх

Эмнэлгийн мэргэжилтний төгсөлтийн өмнөх сургалтыг Дээд боловсролын тухай

хуулиар, төгсөлтийн дараах сургалтыг Эрүүл мэндийн тухай хууль болон

Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний тухай хуулиар зохицуулж байна.

“Эрүүл мэндийн салбарын хүний нөөцийг хөгжүүлэх бодлого, 2010-2014”

баримт бичгийн төлөвлөлтийн хэсэгт 2020 он хүртэлх анагаахын сургуулийн

элсэгчдийн тоог төлөвлөсөн хэдий ч өнгөрсөн хугацаанд сургалтын

байгууллагууд энэхүү төлөвлөлтийг мөрдөөгүй ирсэн. Өнөөгийн байдлаар

улсын хэмжээнд эмнэлгийн мэргэжилтэн бэлтгэдэг сургалтын төрийн өмчийн 1,

хувийн хэвшлийн 11 байгууллага үйл ажиллагаа явуулж байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 15.2: Эрүүл мэндийн бүх ажилтны ажлын байрны

тодорхойлолтыг тогтмол шинэчлэн сургалтын хөтөлбөрийг эргэн хянаж, түүний

дагуу сургалтыг явуулах.

Эмнэлгийн мэргэжилтний ажлын байрны тодорхойлолтын үлгэрчилсэн

загварыг 2009 онд ЭМЯ боловсруулж, баталсан бөгөөд 2012 онд шинэчлэн

боловсруулсан. Эдгээр ажлын байрны тодорхойлолтыг эрүүл мэндийн

байгууллагууд ажилтантай хөдөлмөрийн гэрээ байгуулахад ашиглаж байна.

Одоогоор дахин шинэчлээгүй байна. 2014 онд АШУҮИС-ийн НЭМС эрүүл

мэндийн ажилтны ажлын ачааллын байдалд судалгаа хийсэн бөгөөд цаашид

судалгааны үр дүн болон шинээр нэмэгдсэн ажлын байр, ажлын чиг үүргийн

дагуу ажлын байрны тодорхойлолтыг шинэчлэн боловсруулах шаардлага

байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 15.3: Төгсөлтийн дараах ба ажлын байран дахь

сургалтыг хамарсан сургалтын хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг хянах мэдээллийн

санг бий болгох.



Стратегийн үйл ажиллагаа 15.4: Мэргэжлийн үйл ажиллагааг явуулах

зөвшөөрөл дахин олгох шаардлагад нийцсэн төгсөлтийн дараах тасралтгүй

сургалтын тогтолцоог салбарын хэмжээнд бий болгож, хэрэгжүүлэх.

Эрүүл мэндийн тухай хууль болон бусад холбогдох эрх зүйн баримт бичгийн

хүрээнд эмнэлгийн мэргэжилтэн мэргэжлийн үйл ажиллагаа эрхлэх

зөвшөөрлийг сунгахад тасралтгүй сургалтын кредит оноо бүрдүүүлэх

шаардлагатай. Энэхүү оноог бүрдүүлэхийн тулд эмнэлгийн мэргэжилтэн тусгай

зөвшөөрлийн хүчинтэй байх хугацаанд тасралтгүй сургалтуудад хамрагдах


ЭМХТ нь тасралтгүй сургалтын кредит оноо хангасны үндсэн дээр эмнэлгийн

мэргэжилтний мэргэжлийн үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрлийг сунгадаг бөгөөд

төгсөлтийн дараах сургалтын мэдээний санд мэдээллийг хадгалдаг.

Стратегийн үйл ажиллагаа 15.5: Эмнэлзүй, холбогдох чиглэлийн сургалтын

стандартад заасны дагуу төгсөлтийн дараах сургалтын цөм хөтөлбөр

боловсруулж, төгсөлтийн дараах эмнэлзүйн сургалт эрхэлж буй бүх

байгууллагад мөрдүүлэх.

Стратегийн үйл ажиллагаа 15.6: Эрүүл мэндийн удирдлага, эмнэлзүйн бус

чиглэлийн сургалтын стандартад заасны дагуу төгсөлтийн дараах сургалтын

цөм хөтөлбөр боловсруулж, сургалт эрхэлж буй бүх байгууллагад мөрдүүлэх.

Эрүүл мэндийн тухай хуульд зааснаар ЭМЯ нь эмнэлгийн мэргэжилтний

төгсөлтийн дараах сургалтыг зохион байгуулах үүргийг хэрэгжүүлж байна.

Өнөөгийн байдлаар эмнэлгийн мэргэжилтний төгсөлтийн дараах сургалтыг

зохион байгуулдаг 2 тогтолцоо байна. Нэг нь ЭМЯ-ны харьяа ЭМХТ зохион

байгуулдаг төгсөлтийн дараах сургалт, нөгөөх нь АШУҮИС зохион байгуулдаг

тогтолцоо юм. Эдгээр хөтөлбөрүүд нь элсэлтэд тавигдах шаардлага, сургалтын

хөтөлбөр, төгсөлтийн шалгалт зэргийг тус тусдаа зохион байгуулж байгаа нь

төгсөлтийн дараах сургалтын чанар, зохион байгуулалтад сөргөөр нөлөөлж

байна. Эмнэлгийн мэргэжилтний төгсөлтийн дараах сургалтын хөтөлбөрт

тавигдах шаардлагыг 2017 онд боловсруулсан.

АХБ-ны дэмжлэгтэй ЭМСХХ-4 төслийн хүрээнд 2012 онд дотрын анагаах ухаан,

хүүхдийн анагаах ухаан, эх барих, эмэгтэйчүүд болон ерөнхий мэс заслын

төгсөлтийн дараах мэргэшүүлэх сургалтын цөм хөтөлбөрийг олон улсын

жишигт нийцүүлэн боловсруулсан.

Мөн дээрх төслийн хүрээнд Эрүүл мэндийн удирдлагын сургалтын хөтөлбөрийг

2014 онд АШУҮИС-ийн НЭМС, Удирдлагын академи болон Нийгмийн эрүүл

мэндийн мэргэжилтнүүдийн нийгэмлэг ТББ хамтран боловсруулж, сургалтын

индекс шинээр бий болгон 2 удаагийн сургалтаар нийт 50 гаруй удирдах

ажилтан сургасан.

Түүнчлэн 2017 онд АХБ-ны дэмжлэгтэй Эмнэлгийн бие даасан байдлыг

бэхжүүлэх төслийн хүрээнд Эмнэлгийн удирдах ажилтан бэлтгэх сургалтын

хөтөлбөрийг сургагч багш нарын оролцоотой боловсруулан төслийн эмнэлгийн

удирдах ажилтанг хамруулан сургалт явуулж байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 15.7: Хөдөөгийн эрүүл мэндийн ажилтнуудын

ажлын байран дахь болон зайны сургалтын цөм хөтөлбөр боловсруулж,


Стратегийн үйл ажиллагаа 15.8: БОЭТ-ийн сургалтын төв, харъяа төвүүдийг

түшиглэн алслагдсан орон нутгийн эмнэлгийн мэргэжилтнүүдэд зайны



сургалтыг ажлын байран дахь болон төгсөлтийн дараах сургалтын үндсэн арга

болгон ашиглах үйл ажиллагааны төлөвлөгөө боловсруулах.

Сүүлийн 10-аад жилийн хугацаанд Люксембургийн ЗГ, НҮБ-ын ХАС зэрэг олон

улсын байгууллагын дэмжлэгтэйгээр телемедицин ашиглан зүрх судас, мэс

засал, эх барих эмэгтэйчүүд, хүүхэд, мэдээгүйжүүлэлт зэрэг эмнэл зүйн голлох

чиглэлээр эмчилгээ, оношлогоо төдийгүй алсын зайн сургалтыг амжилттай

зохион байгуулж ирлээ. Энэ ажлын хүрээнд аймаг дүүргийн эрүүл мэндийн

байгууллагууд төв эмнэлэг ба тусгай мэргэжлийн төвүүдтэй холбогдон

ажиллаж байна.

Эрүүл мэндийн тухай хуульд 2016 онд оруулсан өөрчлөлтөөр нэгдсэн эмнэлэг

нь резидентийн сургалт явуулах эрхтэй болсон бөгөөд ЖАЙКА байгууллагын

дэмжлэгтэй төгсөлтийн дараах сургалтыг боловсронгуй болгох төслийн

хүрээнд Орхон аймгийн БОЭТ дээр төгсөлтийн дараах сургалтын загвар төвийг

2018 онд байгуулаад байна.

Стратеги 16: Эрүүл мэндийн салбарт ажиллагсдын нийгмийн баталгааг

сайжруулах, урамшууллын тогтолцоог боловсронгуй болгох.

Стратегийн үйл ажиллагаа 16.1: Хөдөө орон нутагт ажилладаг эмнэлгийн

мэргэжилтний албан тушаал ахин дэвших арга замыг боловсруулж,


Эмнэлгийн мэргэжилтний хөгжлийн баримт бичгийг 2008 онд боловсруулсан ба

2012 онд шинэчлэн боловсруулсан. Энэхүү баримт бчгийг эрүүл мэндийн

байгууллагууд сайн дурын үндсэн дээр ашиглаж ирсэн. Эрүүл мэндийн

байгууллагын бүтэц, үйл ажиллагааны стандартыг 2017 онд шинэчилсэн

бөгөөд эрүүл мэндийн байгууллага бүр ажилтан бүрийн албан тушаал ахиулах

төлөвлөгөөг ойрын болон дунд хугацаагаар хийж байх заалт орсон бөгөөд 2017

оны 12 сараас эхлэн хүчинтэй мөрдөгдөж байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 16.2: Мөнгөн болон мөнгөн бус урамшууллын

тогтолцоог боловсронгуй болгож, хэрэгжүүлэх

Эрүүл мэндийн ажилтны мөнгөн ба мөнгөн бус урамшуулал Эрүүл мэндийн

тухай хууль болон холбогдох Засгийн газрын тогтоолд туссан (90, 150, 151

дугаар тогтоол). Засгийн газрын 2012 оны 150 тоот тогтоолд эрүүл мэндийн

байгууллагууд улирал тутам ажлын гүйцэтгэлийн үнэлгээгээр бүх ажилтанд

15% хүртэл мөнгөн урамшууллыг олгож болохоор заасан. Өнгөрсөн 10 жилийн

хугацаанд эрүүл мэндийн ажилтны цалинг тухай бүр нэмж ирсэн хэдий ч төрийн

үйлчилгээний цалингийн сүлжээгээр зохицуулагддаг тул эрүүл мэндийн

байгууллага ажилтны цалинг өөрөөр тогтоох, нүйцэтгэлээр цалинжуулах

боломж байхгүй байна. Нөгөө талаас үйлдвэрчний эвлэл Засгийн газрыг

ажиллагсдын цалинг нэмэхийг байнга шаардаж ирсэн. ЭМЯ 2018 онд Эрүүл

мэндийн ажилтны нийгмийн хамгааллын хөтөлбөрийг боловсруулаад хэлэлцэх

шатандаа явж байгаа бөгөөд энэ баримт бичигт цалин, урамшууллын асуудлыг

тусгасан.

Стратегийн үйл ажиллагаа 16.3: Эмнэлгийн мэргэжилтнийг хөдөө орон нутаг,

алслагдсан газарт тогтвор суурьшилтай ажиллуулах зорилгоор эрүүл мэндийн

ажилтны цалин, урамшууллын багцыг эргэн хянаж батлах, хэрэгжүүлэх.

Засгийн газрын зүгээс хөдөө орон нутаг, алслагдсан газрын эрүүл мэндийн

ажилтны цалин, урамшууллын асуудлыг шат дараатай шийдвэрлэж ирсэн

бөгөөд бүс нутгийн болон хүнд хэцүү нөхцлийн зэрэг нэмэгдлийг олгодог.

Түүнчлэн Эрүүл мэндийн сайд болон Засаг даргын гэрээнд энэ асуудлыг тусган



хэрэгжүүлдэг. Хэдий тийм боловч эдгээр арга хэмжээ хөдөө орон нутагт

ажиллагсдын тогтвор суурьшилд үр дүнтэй нөлөөлж чадахгүй байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 16.4: Шалгуур үзүүлэлт, үнэлгээний арга, давтамж,

шийтгэл бүхий гүйцэтгэлийн үнэлгээний тогтолцоог бий болгож хэрэгжүүлэх

Засгийн газрын 2012 оны 150 дугаар тогтоолын дагуу эрүүл мэндийн

байгууллага бүр өөрийн үнэлгээний шалгуур үзүүлэлттэй. Уг тогтоолоор эрүүл

мэндийн байгууллага нь ажлын гүйцэтгэлийн үнэлгээнд үндэслэн ажилтанд

улирал тутам үндсэн цалингийн 15% хүртэл хэмжээтэй тэнцэх урамшууллыг

олгодог. Хэдий тийм боловч уг тогтоолд заасан шалгуур хэт ерөнхий, тогтоолыг

хэрэгжүүлэх нарийвчилсан үзүүлэлт бүхий журам гараагүй байгаа бөгөөд зарим

байгууллага өөрийн журмыг боловсруулаад хэрэгжүүлж байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 16.5: Эрүүл мэндийн ажилтнуудын нийгмийн

баталгаа (ажиллаж, амьдрах орчин)-г сайжруулж, хөдөлмөрийн аюулгүй

байдлыг хангах.

Сүүлийн 10-аад жилийн хугацаанд Засгийн газраас төрийн албан хаагчдыг орон

сууцжуулах хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж ирсэн бөгөөд төрийн албан хаагчид

жилийн 8%-ийн хүүтэй орон сууцны хөнгөлөлттэй зээл олгож байгаа юм. Гэсэн

хэдий ч санхүүжилтийн эх үүсвэрийн дутагдал, урт дараалал, урьдчилгаа

төлбөр өндөр зэргээс үүдэн эрүүл мэндийн салбарын ажиллагсад тэр бүр энэ

хөтөлбөрт хамрагдаж чадахгүй байна.

Хөдөлмөрийн аюулгүй байдлын асуудал сүүлийн жилүүдэд эрүүл мэндийн

салбарт хурцаар тавигдаж байгаа бөгөөд энэ чиглэлээр олон тооны хууль

тогтоомж гарсан хэдий ч ажлын байран дахь хэрэгжилт хангалтгүй байна.

Судалгаагаар эмч нар тэр дундаа мэс засалч, эх барих эмэгтэйчүүдийн эмч

нарын дунд цусаар дамжих халдвар тухайлбал гепатит Б, Ц-ийн халдвар өндөр

байна. Засгийн газар сүүлийн жилүүдэд эрүүл мэндийн ажиллагсдад гепатит Б-

ийн эсрэг дархлаажуулалтын хөтөлбөрийг үнэ төлбөргүй хэрэгжүүлж байна.

Сүүлийн жилүүдэд эрүүл мэндийн байгууллагууд тэр дундаа эмнэлгүүд олон

үндэсний болон улсын ISO стандарт, зарим хувийн хэвшлийн эмнэлгүүд

эхнээсээ JCI зэрэг стандртыг ханган үйл ажиллагаа явуулж байна. Эдгээр

стандартад хөдөлмөрийн аюулгүй байдлыг тэргүүлэх үзүүлэлт болгодог бөгөөд

эмнэлгүүд стандартын шаардлагыг хангахын тулд сургалт явуулах, ажлын

орчноо сайжруулах үйл ажиллагааг хэрэгжүүлдэг.

Стратегийн үйл ажиллагаа 16.6: Ажилтнуудын шилжилт хөдөлгөөнийг хянаж,

ажилтны тоог хангалттай түвшинд хадгалах зохистой арга хэмжээг авах.

Сүүлийн 10-аад жилийн хугацаанд хүн амд ногдох эмнэлгийн мэргэжилтний тоо

үлэмж нэмэгдсэн, гэхдээ эмнэлгийн мэргэжилтний хангамж газар нутгаар

ялгаатай хэвээр байна. Тухайлбал эмнэлгийн мэргэжилтний хүн амд ногдох тоо

буюу нягтрал хот суурин газар тэр дундаа Улаанбаатар хотод өндөр, хөдөө

орон нутаг ялангуяа алслагдсан газар бага байна. Саяхан хийсэн судалгааны

дүгнэлтэд “Хүн амын хэмжээтэй харьцуулахад хүн амд ногдох эрүүл мэндийн

ажилтны тоо хангалттай боловч газар нутгаар эрс ялгаатай байна” гэсэн байна.


Хүний нөөцийн хөгжил салбарын үндсэн чиглэлийн хүрээнд дараах






Эрүүл мэндийн салбарын хүний нөөцийн төлөвлөлт, сургалт, хуваарилалт,

байршуулалт болон хөгжлийн асуудлыг шийдвэрлэх нэгдсэн, үр дүнтэй механизмыг

бий болгож, хэрэгжүүлэх.

Эрүүл мэндийн салбарын ажиллагсдын нийгмийн хамгааллын хөтөлбөрийг

боловсруулж, хэрэгжүүлэх.

Эрүүл мэндийн салбарын хүний нөөцийг эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний

эрэлт, хэрэгцээтэй нийцүүлэх төлөвлөгөөг боловсруулж, хэрэгжүүлэх.

Эмнэлгийн мэргэжилтний төгсөлтийн өмнөх болон дараах сургалтыг бодит эрэлттэй

нийцүүлэх, анагаахын сургуулиудын сургалтын чанарт үнэлэгээ хийх, эрх зүйн

орчинг сайжруулах чиглэлээр боловсрол, хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын

салбартай хамтран ажиллах.

Эмнэлгийн мэргэжилтэнд тусгай зөвшөөрөл олгох үйл ажиллагаанд эмнэлгийн

мэргэжилтэн, мэргэжлийн нийгэмлэг, холбоодын оролцоог нэмэгдүүлэх.

Эмнэлгийн мэргэжилтний хот хөдөө дэх хангамжийн ялгааг бууруулах, эмч ба

сувилагчийн харьцааг тохиромжтой түвшинд хүргэх.

Эмнэлгийн мэргэжилтнийг хуваарилах, байршуулах, тогтвортой ажиллуулахад орон

нутгийн засаг захиргааны оролцоог нэмэгдүүлэх.

Шинээр бий болсон үүрэг, хариуцлагад нийцүүлэн эмнэлгийн мэргэжилтний ажлын

байрны тодорхойлолтыг шинэчлэн боловсруулах.

Үндэсний хэмжээнд эрүүл мэндийн ажилтны нэгдсэн мэдээллийн санг бий болгох.

Эрүүл мэндийн удирдах ажилтныг бэлтгэх төвлөрсөн байгууллагыг бий болгох,

удирдах ажилтныг сонгох нэгдсэн шалгуурыг хэрэгжүүлэх.

Эрүүл мэндийн ажилтны ажлын гүйцэтгэлийн стандартыг бий болгох, гүйцэтгэлд

суурилсан төлбөр, урамшуулал, ажлын байрны тодорхойлолттой уялдуулан


Анагаахын сургуульд элсэгчдэд тавих шалгуурт ёс зүй, харилцаа хандлагыг

оруулах.

Эмнэлгийн тоног төхөөрөмжийн инженер, техникийн ажилтныг бэлтгэх.

Эмгэг анатом, шүүх шинжилгээ зэрэг өвөрмөц чиглэлээр мэргэжилтэн бэлтгэх.

Эмнэлгийн чанарын менежерийг мэргэжлийн статустай болгож, тусгайлан бэлтгэх,

дэмжих.

Аймгийн нэгдсэн эмнэлэгт зөвхөн ерөнхий мэргэшлээр резидент сургах.

Эмнэлгийн мэргэжилтний ёс зүйн хороо, дэд хорооны ажиллах эрх зүйн орчинг

тодорхой болгох, санхүүжилтийг шийдвэрлэх.

4.6 Эрүүл мэндийн санхүүжилт


Эрүүл мэндийн санхүүжилтын үнэлгээ нь Монголын эрүүл мэндийн

санхүүжилтын бүхий л асуудлыг хамарсан, тухайлбал: санхүүжилтийн бүх эх

үүсвэрүүд – улсын төсөв, ЭМД, олон улсын байгууллагын хандив, тусламж,

зээл болон хувь хүний төлбөр; төсвийн төлөвлөлтийн үйл явц болон төлбөрийн

тогтолцоо; санхүүгийн удирдлага болон санхүүгийн үзүүлэлтүүд; эрүүл

мэндийн салбарын санхүүгийн үйл ажиллагаатай холбоотой СЯ, ЭМДЕГ,

Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газар болон бусад олон

байгууллагуудын харилцааг зохицуулдаг төрөл бүрийн хууль эрх зүйн

асуудлууд багтсан болно.

Эрүүл мэндийн санхүүжилт салбарын үндсэн чиглэлийн хүрээнд дараах


Эрүүл мэндийн салбарт зориулж буй улсын төсөв, ЭМД, архи тамхины

онцгой татвар, гадны болон дотоодын бусад эх үүсвэрийн

санхүүжилтийг нэмэгдүүлэх, салбарын санхүүгийн болон нөөцийн

удирдлагын үр ашгийг сайжруулах.



Салбарын санхүүгийн удирдлагыг сайжруулж, үр ашиггүй байдлыг

арилгах, эмнэлгүүдийн бүтэц зохион байгуулалтыг оновчтой болгож үр

ашгийг сайжруулах.

ТБСУХ-ийг хэрэгжүүлэхэд төсөв болон нөөцийн удирдлагын арга барил

хэрэгжилтийг эрүүл мэндийн байгууллагуудад ижилсүүлэх, ТБСУХ-ийг

(одоо Төсвийн тухай хууль) хэрэгжүүлэх чадавхийг дээшлүүлэх.

Хөрөнгө нөөцийг хуваарилах тогтолцоог сайжруулах, худалдан авах

болон тусламж үйлчилгээ үзүүлэх функцуудын тусгаарлалт дутмаг,

төрөл бүрийн эх үүсвэрүүдээс хуваарилж буй санхүүжилт хоорондоо

уялдахгүй, төлбөрийн механизмууд сөрөг сонирхлыг төрүүлж байгаа

зэрэг асуудлуудыг шийдвэрлэх.

ЭМД-ын санхүүжилтын үр ашиггүй байдал, тухайлбал хэвтэн эмчлүүлэх

тусламж үйлчилгээ, өртөг зардал ихтэй, том эмнэлгүүдийн зардлыг

түлхүү санхүүжүүлдэг, тусламж үйлчилгээний чанартай уялдахгүй

байгаа, хамтын төлбөрийн хэмжээ нь ядуу, эмзэг бүлгийнхэн тусламж

үйлчилгээг хүртэхэд, ялангуяа 2 дахь болон 3 дахь шатлалд санхүүгийн

бэрхшээлийг үүсгэж байгаа зэрэг асуудлуудыг шийдвэрлэх.

ЭМДС-ийн гүйцэтгэл, өмчлөл болон түүний хөрөнгө нөөцийн ашиглалт,

хяналт, удирдлага зэрэг эрх мэдлийн хуваарилалтын асуудлыг авч

үзэх. ЭМД-ын үйл ажиллагаанд олон улсын бүртгэлийн стандард

журмыг бүрэн ашиглахгүй, ЭМДС-ийн үлдэгдлийг ашиглах журам,

зохицуулалт тодорхойгүй байгаа зэрэг асуудлыг шийдвэрлэх.

Эрүүл мэндийн санхүүжилт салбарын үндсэн чиглэлд 3 стратеги, 11 хүрэх үр



ДНБ-д эзлэх эрүүл мэндийн зардлын хувь тогтвортой байна.

Тусламж, үйлчилгээний шатлал бүрд тохирсон, үр дүнд тулгуурласан,

чанарыг дэмжсэн, сөрөг хөшүүргийг зохицуулахад анхаарсан төлбөрийн

оновчтой арга, хэлбэр нэвтэрнэ.

Эрүүл мэндийн санхүүжилтын бодлого хэрэгжинэ.

Санхүүжилтийн эх үүсвэрүүдийг нэгтгэсэн, тусламж, үйлчилгээ үзүүлэгч ба

худалдан авагчийг тусгаарласан тогтолцоо бий болно.

Эрүүл мэндийн үндэсний тооцоо (олон улсын стандарт), ТБУСХ-д

түшиглэсэн нягтлан бодох бүртгэл, санхүүгийн удирдлагын мэдээллийн

тогтолцоо бий болж, салбарын хэмжээнд хэрэгжинэ.

Анхан шатны болон нийгмийн эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээнд

хуваарилагдах санхүүжилт нэмэгдэнэ.

Нөөцийг хуваарилах шалгуур боловсрогдон макро, микро түвшний

шийдвэр гаргалтанд ашиглагдана.

Хүн ам, ялангуяа ядуус, эмзэг бүлгийнхний эрүүл мэндийн даатгалд

хамрагдалт нэмэгдэнэ.

Эрүүл мэндийн даатгалын тогтолцооны гүйцэтгэл сайжирна.

4.6.2 Үр дүн

Стратеги 17. Эрүүл мэндийн салбарт чиглэсэн санхүүгийн урсгалын тогтвортой

байдлыг хангах

Стратегийн үйл ажиллагаа 17.1: Төлөвлөлт, төсвийн үйл явцтай уялдуулан

Засгийн газраас олгох эрүүл мэндийн салбарын санхүүжилтийг тогтвортой

байлгах үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх.



Энэхүү үйл ажиллагааны хэрэгжилтийг дүгнэхдээ улсын төсвөөс

санхүүжүүлэхээр заасан анхан ба лавлагаа шатлалын тусламж үйлчилгээний

жагсаалтын тодорхойлолт, эдгээр тусламж үйлчилгээний зардлыг эрүүл

мэндийн салбар, эрүүл мэндийн байгууллагуудын жилийн төсөвт тусгаж буй

байдлыг судалж үзсэн болно. Улсын төсөв болон ЭМД нь өөрийн бие даасан

тус тусдаа санхүүжилтийн тогтолцоогоор тусламж үйлчилгээний өөр багцуудыг

санхүүжүүлдэг. Улмаар, улсын төсвөөс хариуцдаг тусламж үйлчилгээ илүү

дэлгэрэнгүй байх нь эрүүл мэндийн салбарт улсын төсвөөс өгөх санхүүжилтийг

тогтвортой нэмэгдүүлнэ гэж таамагласан.

Эрүүл мэндийн тухай хуульд 2016 онд оруулсан нэмэлт өөрчлөлтийн дагуу 8

бүлэг тусламж, үйлчилгээг нийт хүн амд төрөөс хариуцаж хүргэхээр заасан.

Засгийн газрын төвлөрсөн төсвөөс урьдчилан сэргийлэх, нийгмийн эрүүл мэнд,

эх барих болон хүүхдийн, өрх, сум, тосгоны, сүрьеэ, ХДХВ/ДОХ, хорт хавдар,

сэтгэцийн эмгэг, удаан хугацааны нөхөх зарим зарим тусламж, үйлчилгээг

санхүүжүүлж байна. Төсвийн тухай хуулийн 2011 oнд шинэчилсэн өөрчлөлтөөр

Засгийн газрын төсвийг төлөвлөх, батлах үйл явцыг зохицуулж байна. Эрүүл

мэндийн салбарын төсвийн саналыг ЭМЯ боловсруулж, СЯ нь төсвийг УИХ-д

батлуулахаар оруулдаг.

2006 онд Эрүүл мэндийг дэмжих тусгай санг байгуулсан нь эрүүл мэндийн

салбарын төсвийн санхүүжилтийг өргөжүүлж, тамхи, архины онцгой татвар,

импортын эмийн гаалийн татварын тодорхой хувиар нэмэлт эх үүсвэрийг

бүрдүүлэх болсон. Засгийн газрын тусгай сангийн хуулиар Эрүүл мэндийг

дэмжих санг байгуулсан бөгөөд санхүүжилт нь дараах эх үүсвэрээс бүрдэж

байна. Үүнд:

Архи, согтууруулах ундааны онцгой албан татварын 1 хувь

Эмийн импортын гаалийн болон нэмэгдсэн өртгийн албан татварын 2

хувь

Тамхины онцгой албан татварын 2 хувь

Засгийн газрын 2017 оны 82 дугаар тогтоолоор Эрүүл мэндийг дэмжих сангийн

дүрэм, Эрүүл мэндийг дэмжих сангийн хөрөнгийг зарцуулах журмыг баталсан.

2018 онд Эрүүл мэндийг дэмжих сангийн санхүүжилтийг таван тэрбум төгрөг

буюу эрүүл мэндийн салбарын улсын төсвийн 1 хувиас бага байхаар баталсан.

Сангийн хөрөнгийг халдварт бус өвчнөөс урьдчилан сэргийлэхэд зарцуулдаг.

Хэдийгээр сангийн эх үүсвэрийг хуулийн дагуу бүрдүүлж байгаа ч хэмжээ нь хэт

бага учраас эрүүл мэндийн нийт зардалд улсын санхүүжилтийн эх үсвэрийн

эзлэх хувийг нэмэгдүүлэхэд нөлөө үзүүлэхгүй байна.

Эрүүл мэндийн нийт зардал (ЭМНЗ)-ын ДНБ-д эзлэх хувь 2003 онд 4.7 хувь

байсан бол 2014 онд 4.2 хувь болж буурчээ (Зураг 12). Эрүүл мэндийн улсын

зардал (ЭМУЗ)-ын ДНБ-д эзлэх хувь 2000 онд 3.8% байсан бол 2017 онд 2.5%

болсон, энэ нь ДНБ-ний 5%-иас 2 дахин бага (ТЭМТББ-ын 2.4.4.1-т заасан

зорилтот түвшин) (Зураг 13) байна. УИХ-аас баталсан 2018 оны төсвөөс үзэхэд

ЭМУЗ нь улсын төсвийн нийт зарлага (УТНЗ)-д 9.93% хувь эзэлж байна. Энэ нь

ТЭМТББ –ын 2.4.4.1-т заасан 12% зорилтоос бага юм. Үүний зэрэгцээ, нэг хүнд

ноогдох ЭМНЗ-ын бодит дүн 2004-2014 онyyдад жил бүр дунджаар 10%-иар

өсч, 2014 онд 318,000 төгрөг буюу 175 ам.долларт хүрсэн байна (Хүснэгт 8).

Дүгнээд хэлэхэд, 2006-2015 онуудад эрүүл мэндийн салбарт Засгийн газраас

хуваарилсан улсын тєсвийн хєрєнгийн урсгал хангалттай хэмжээнд нэмэгдэж

ороогүй, ДНБ-д эзлэх хувь 5%-д хүрэхгүй байна.

Зураг 11. Эрүүл мэндийн нийт зардал, ДНБ-д эзлэх хувь (2003-2014 он)



Эх сурвалж: ЭМҮТ 2003-2014 (ЭМХТ, 2017)

Зураг 12. Эрүүл мэндийн улсын зардал, ДНБ-д эзлэх хувь (2000-2017 он)

Улбар шар – Эрүүл мэндийн улсын зардал, ДНБ-д эзлэх %.

Эх сурвалж: Эрүүл мэндийн үзүүлэлтүүд 2017 (ЭМХТ, 2018)

Хүснэгт 8 Эрүүл мэндийн нийт зардал, нэг хүнд ногдох дүнгээр (2003-2014 он)




Стратегийн үйл ажиллагаа 17.2: Улсын төсвөөс эрүүл мэндийн тусламж,

үйлчилгээнд олгох санхүүжилтийн хэмжээ, хугацааны тогтвортой байдлыг

хангахын тулд аймаг, хотын орон нутгийн засаг захиргаа ба Төрийн сангийн

хоорондын үйл ажиллагааг зохицуулах санхүүгийн заавар, журмыг шинэчлэн,


Орон нутгийн засаг захиргаа, төрийн сан, орон нутгийн эрүүл мэндийн

газруудын хоорондох харилцааг зохицуулсан санхүүгийн болон хөрөнгийн

менежментийн удирдамж, журмыг шинээр батлагдсан Төсвийн тухай хуулийн

дагуу 2013 оны Сангийн сайдын 73 тоот тушаалаар шинэчилж, үндэсний

хэмжээнд дагаж мөрдүүлсэн. Орон нутгийн эрүүл мэндийн байгууллагуудын

төсвийг орон нутгийн төрийн сангаар дамжуулж шилжүүлдэг.

СЯ-ны зүгээс төсөв боловсруулах ерөнхий удирдамж (төсвийн хүсэлт) зааврыг

байнга шинэчилж байдаг. 2018 оны төсвийг бэлтгэх удирдамжийг

боловсруулахад СЯ-ны зүгээс ЭМЯ-ыг оролцуулсан. СЯ-наас ирүүлдэг төсвийн

ерөнхий удирдамж яамдуудын хувьд адилхан боловч эрүүл мэндийн салбарын

онцлогийг тусгадаг.

СЯ нь бүх салбар, түүний дотор эрүүл мэндийг хамарсан сар тутмын гүйлгээний

хэтийн төлөвлөлтийг хийдэг. СЯ, аймгийн эрүүл мэндийн газрууд болон эрүүл

мэндийн байгууллагуудын мэдээлснээр төсвийн хуваарилалт, батлагдсан

төсвөө сар бүр бүрэн гүйцэд авахад ямар нэгэн саад бэрхшээл байхгүй байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 17.3: ЭМД-аас эрүүл мэндийн тусламж,

үйлчилгээнд олгох санхүүжилт хугацаандаа, хангалттай хэмжээгээр олгогдох

байдлыг хангахын тулд зохих журам, үйл ажиллагааг шинэчлэн, хэрэгжүүлэх.

Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хуулийг үндэслэж, ЭМД болон орон нутгийн

(Улаанбаатар, аймгуудын) эрүүл мэндийн байгууллагууд хоорондох харилцааг

зохицуулсан санхүүгийн удирдамж, журмуудыг Эрүүл мэндийн даатгалын

үндэсний зөвлөл (ЭМДҮЗ)-өөс тогтоолоор шинэчилсэн. Өмнө нь НДҮЗ баталдаг

байсан.

ЭМДЕГ нь ЭМЯ-ны дор 2017 оны 12-р сард Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч

агентлаг байдлаар байгуулагдсан. Одоогийн байдлаар Эрүүл мэндийн

даатгалын шимтгэлийг НДЕГ цуглуулж, ЭМДЕГ-т шилжүүлснээр ЭМД-ын

зардлыг тусламж, үйлчилгээ үзүүлэгчдэд хуваарилдаг.

Стратегийн үйл ажиллагаа 17.4: Мастер төлөвлөгөө болон Засгийн газрын

тэргүүлэх чиглэлийн дагуу эрүүл мэндийн улсын салбарт оруулах Хөгжлийн



албан ёсны туслалцааны зохистой, тасралтгүй байдлыг хангах механизмыг

бэхжүүлэх.

2014 оноос эхлэн эрүүл мэндийн салбарын санхүүгийн эх сурвалжийн

статистикт ХАЁТ-ийн дүнг тайлагнадаг болж ахиц гарсан. Үнэлгээний баг ХАЁТ-

ийн хуваарилалт, ашиглалтын үр дүнтэй холбоотой тайлан олоогүй болно.

Стратегийн үйл ажиллагаа 17.5: ЭМЯ, ЭМД-ын төлөвлөлт, төсвийн үйл

явцтай уялдуулан ЭМД-аас олгох санхүүжилтийн эх үүсвэрийг нэмэгдүүлэх

систэмтэй үйл ажиллагаа явуулах.

Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хуульд Засгийн газар ЭМД-ын хураамжийн

хэмжээг жил бүр батлах ёстой гэж заасан. Албан салбарын ажиллагсад, ажил

олгогчид цалингийн 4% -тай тэнцүү шимтгэл төлж байгаа нь 2008 оноос өмнө

төлж байсан шимтгэл 6%-иас бага болсон. ЭМД-ын шимтгэлийг төрөөс

хариуцдаг болон албан бус салбарын ажиллагсад хөдөлмөрийн хөлсний доод

хэмжээний 1-2% хувьтай тэнцэх шимтгэл төлөхөөр тогтоосон байна. Өмнө нь

эдгээр шимтгэлийг абсолют дүнгээр орлоготой холбохгүй тогтоодог байсан.

Зарим хүн амын бүлгүүдийн хувьд шимтгэлийг нэмэгдүүлсэнтэй холбогдуулан

ЭМДС-аас шинэчилсэн багцыг санхүүгийн илүүдэл болон нэмэгдэл орлогыг

ашиглан санхүүжүүлэхээр төлөвлөсөн. Албан бус салбарын болон эмзэг

бүлгийн даатгуулагчийн сард төлөх шимтгэлийн хувь хэмжээг нэг сарын

хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээний 1-ээс доошгүй хувиар (8.1 дүгээр зүйл)

байхаар тогтоосон. 2016 оноос хойш албан бус салбарын даатгуулагчийн эрүүл

мэндийн даатгалын шимтгэлийг хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээтэй

уялдуулах тал дээр ахиц гарсан. Энэ өөрчлөлтийг дагаад хувиараа хөдөлмөр

эрхэлж буй даатгуулагчийн төлөх шаардлагатай шимтгэлийн хэмжээ 5 дахин

нэмэгдсэн. Төрөөс шимтгэлийг нь хариуцдаг даатгуулагчид нь 50 хувиас илүүг

эзэлж байгаа хэдий ч ЭМДС-ийн орлогын зөвхөн 15 хувийг бүрдүүлж байна.

Эрүүл мэндийн даатгалын хүн амын хамралт 2014 онд 86% байсан бол 2016

оны эцэс гэхэд 76% болж буурсан гэж АХБ-ны дэмжлэгтэй хэрэгжүүлсэн

төслийн 2017 оны ЭМД-ын орлого, зардлын дүн шинжилгээ тайланд дурдсан

байна. Хамралт буурсан нь 2015-2016 оны эдийн засгийн хямралын нөлөөгөөр

бий болсон ажилгүйдэл, санхүүгийн тогтворгүй байдал, 2015 оны Эрүүл

мэндийн даатгалын тухай хуулиар хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчдийн шимтгэлийг

нэмэгдүүлсэн зэрэгтэй холбоотой.

Өнгөрсөн 6 жилийн хугацаанд ЭМДС-ийн орлого нэрлэсэн дүнгээрээ гурав

дахин өссөн (Зураг 14). Үүний зэрэгцээ, эрүүл мэндийн даатгалын орлого

ЭМУЗ-д эзлэх хувиараа 30%-иас бага байсаар ирсэн, тухайлбал 2011 онд 20%

байсан бол 2017 он гэхэд 27% болж өссөн байна. 2017 онд улсын төсвийн

санхүүжилт ЭМУЗ-ын 64,4% -ийг эзэлж байна (Зураг 15).

Зураг 13. ЭМДС-ийн орлого, зарлага (2000-2017 он, тэрбум төгрөгөөр)




Зураг 14. Эрүүл мэндийн улсын зардал (ЭМУЗ), эх үүсвэрийн хувь (2000-2017 он)


2014 онд ЭМНЗ-ын 61.5%-ийг ЭМУЗ (улсын төсөв + эрүүл мэндийн даатгал)

бүрдүүлж байсан бол 35.4% нь хувийн санхүүжилтийн эх үүсвэртэй байсан.

Гадаадын эх үүсвэрийн санхүүжилт 3.1%-тай байна (Зураг 16).

Зураг 15. Эрүүл мэндийн нийт зардал (ЭМНЗ), эх үүсвэрийн хувь (2003-2014 он)


Засгийн газар эмзэг бүлгийнхнийг санхүүгийн дарамтаас хамгаалахын тулд

ЭМД-ын шимтгэлийг нь хариуцаж, ЭМД-ын тусламж, үйлчилгээний багцыг



хүргэж байна (Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хуулийн 8.2.3 заалт). Гэсэн

хэдий ч ЭМДС-аас санхүүждэг эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээг авахад эмзэг

бүлгийн хүн амыг хамтын төлбөрөөс чөлөөлсөн заалт байхгүй байна (НДҮЗ,

ЭМДҮЗ 19, 11 тоот тогтоолууд). ЭМНЗ-д yлсын санхүүжилтийн эзлэх хувь

жилээс жилд буурч, иргэний шууд төлөх төлбөрийн хэмжээ өссөн. Тиймээс хүн

амын эрүүл мэндийн холбогдолтой санхүүгийн дарамт багасаагүй, эмзэг

бүлгийн хүн ам эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний ядууралд өртөх эрсдэл

байсаар байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 17.6: Нарийн мэргэжлийн тусламж, үйлчилгээг

өөрчлөн зохион байгуулах замаар эрүүл мэндийн салбарт хувийн салбараас

оруулах нөөцийг нэмэгдүүлэх үйл ажиллагааны төлөвлөгөө боловсруулж,


Хувийн хэвшлийн санхүүжилтийн хамгийн сүүлийн үеийн тойм нь ЭМҮТ-ны

хүрээнд хийгдсэн бөгөөд ЭМХТ-ийн гүйцэтгэсэн 2003-2014 оны ЭМҮТ-ны

тайлан 2017 онд хэвлэгдсэн.

Сангийн болон Эрүүл мэндийн сайдын 2017 оны 264/A/293 тоот хамтарсан

тушаалаар төлбөртэй үзүүлэх тусламж, үйлчилгээний жагсаалтыг бүх түвшний

улсын эрүүл мэндийн байгууллагуудад мөрдүүлэхээр баталсан. Энэхүү

төлбөрт үйлчилгээний орлого нь дээд хязгаартай.

ДЭМБ-ын судалгаагаар 2010 оны байдлаар иргэний шууд төлбөр (ИШТ)-ийн

хэмжээ ЭМНЗ-д 41 хувь байсан бол, 2014 оны ЭМҮТ-ны тайлангаар 35.4 хувь

байсан. Хамтын төлбөрийн хувь хэмжээ бүх хүн амд адилхан үйлчилж байгаа

учраас ядуу болон эмзэг бүлгийн хүмүүсийн санхүүгийн хамгаалалт сулрах,

эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний хүртээмжийг бууруулахад нөлөөлж

байна. Монгол дахь эрүүл мэндийн гамшгийн зардал ба ядуурал

(Д.Жавхланбаяр нар, 2016) тайланд "... нийгмийн эрүүл мэндийн даатгалын

хамрах хүрээ өндөр байгаа хэдий ч хүн амын ихэнх хэсэг нь эрүүл мэндийн

гамшгийн зардалд өртөж, иргэний шууд төлбөрөөс үүдэлтэй ядууралд орсон

байна… өрхүүдийн 5.5 орчим хувь нь өрхийн нийт зардлын 10 хувиар босго

тавихад ядууралд өртсөн байна. Өрхийн төлөх чадварын 40 хувиар босго

тавихад, нийт өрхийн 1.1 хувьд гамшгийн эрүүл мэндийн зардал тохиолдсон

байна. Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээнээс 20,000 орчим хүн ядууралд

өртсөн" гэсэн байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 17.7: Эрүүл мэндийн улсын салбар, ялангуяа

хөдөөд санхүүгийн нөөцийг нэмэгдүүлэх зорилгоор хамт олны санхүүжилтийг

дайчлах тогтолцоог бэхжүүлэх.

ЭМССМТ-ний дагуу эрүүл мэндийн тогтолцоонд бий болсон олон нийтийн

санхүүжилтийн сүүлийн үеийн туршлагыг судлахаар төлөвлөсөн. Орон нутгийн

эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээнд санхүүжилтийн хувь нэмэр оруулахад

орон нутгийн иргэдийг дайчлах зорилгоор туршилтын хөтөлбөрийг

боловсруулж хэрэгжүүлэх, орон нутгийн эрүүл мэндийн үйлчилгээг

санхүүжүүлэхэд орон нутгийн иргэдийг татан оролцуулах удирдамж, журмыг

тогтмол хугацаанд үнэлэх зорилт орсон. Монголд энэ чиглэлээр Эмийн

эргэлтийн санг хөгжүүлж ирсэн. Тус сангийн үйл ажиллагааны талаар Эмзүй ба

дэмжих үйлчилгээний хэсэгт дэлгэрэнгүй бичсэн болно.

Стратеги 18: Эрүүл мэндийн салбарын санхүүгийн болон холбогдох нөөцийн

үр ашиглалтын үр дүн, үр ашгийг сайжруулах зорилгоор санхүүгийн удирдлагын

тогтолцоог бэхжүүлэх.



Стратегийн үйл ажиллагаа 18.1: Нөөцийн хуваарилалт, санхүүгийн болон

төсвийн төлөвлөлт, удирдлага, нягтлан бодох бүртгэл ба санхүүгийн

тайлангийн тогтолцоог боловсронгуй болгох зорилгоор бусад яамдтай

зөвлөлдөн тусламж, үйлчилгээ үзүүлэч болон худалдан авагчийн үйл

ажиллагааг салгах, төлбөрийн тогтолцоог нэгтгэх замаар салбарын хэмжээний

санхүүгийн удирдлага (ТБУСТХ, ЭМҮТ) -ыг хэрэгжүүлэх.

Эрүүл мэндийн санхүүжилтийн стратеги, түүнийг 2010-2014 онд хэрэгжүүлэх

төлөвлөгөөг Сангийн сайд, Эрүүл мэнд, Нийгмийн хамгааллын сайдын 2010

оны 270/168/108 тоот хамтарсан тушаалаар батлагдсан. Тус баримт бичгийн

хавсралтанд Худалдан авагч (ЭМДЕГ)-ийг илүү бие даасан бoлгох, нэг сан,

нэгдсэн тусламж, үйлчилгээний багцад шилжих, илүү үр дүнтэй худалдан

авалт, гүйцэтгэлд тулгуурласан санхүүжилт, гэрээлэлтийг нэвтрүүлэх талаар

дурдсан байдаг. ЭМДЕГ-ын бие даасан засаглал, бүтэц, зохион байгуулалтыг

тус төлөвлөгөөнд тусгасан байдаг.

Улсын эмнэлгүүд бие даасан тохиолдолд ЭМД-аас санхүүждэг эрүүл мэндийн

тусламж үйлчилгээний хувьд худалдан авагч болон үйлчилгээ үзүүлэгчийг

бүрэн салгах боломжтой. ЭМДЕГ одоогоор улсын болон хувийн хэвшлийн

байгууллагуудыг сонгон шалгаруулж, худалдан авах гэрээ байгуулдаг. Улсын

төсвөөс санхүүждэг эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний хувьд худалдан

авагч болон тусламж үйлчилгээ үзүүлэгчийг тусгаарлах боломжгүй байна, учир

нь улсын төсвөөс санхүүждэг тусламж, үйлчилгээ үзүүлэгчидтэй гэрээ

байгуулах худалдан авагч одоогоор байхгүй байна. Эмнэлгийн түсламж,

үйлчилгээний тухай хууль (21.2-р зүйл)-ийн дагуу тусламж, үйлчилгээг

худалдан авах гэрээгээр үзүүлэх ёстой. АХБ нь стратегийн худалдан авалтын

чиглэлээр ЭМЯ-нд техникийн туслалцаа үзүүлэхээр төлөвлөж байгаа болно.

Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хуульд (16.2-р зүйл) ЭМДЕГ-аар дамжуулж

ЭМЯ-ны нэрийн өмнөөс улсын төсвөөс санхүүждэг тусламж, үйлчилгээг

худалдан авах боломжийг олгосон бөгөөд Засгийн газрын 2017 оны 156 тоот

тогтоолоор зохицуулалтыг баталсан. Энэ нь худалдан авалтын үйл ажиллагаа

нэг худалдан авагчийн загвар руу шилжиж буй эхний алхам юм. Одоогоор энэ

шийдвэрийг гемодиализын үйлчилгээнд нэвтрүүлж байна.

Одоогоор эрүүл мэндийн салбарын санхүүжилтийг үндэсний түвшинд улсын

төсөв, ЭМДС гэсэн хоёр эх үүсвэрээр тусад хоёр санд төвлөрүүлж байна.

Төсвийн тухай хуульд эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээг улсын төвлөрсөн

төсвөөс санхүүжүүлэхээр заасан байдаг бол Эрүүл мэндийн даатгалын тухай

хуульд үндэсний хэмжээнд нэг ЭМД-ын сантай байна гэдэг. Тиймээс эрүүл

мэндийн салбарт улсын бүх эх үүсвэрийг нэг санд төвлөрүүлэх тогтолцоог

хараахан бий болгож чадаагүй байна.

Эрүүл мэндийн нийт тусламж, үйлчилгээний хувьд худалдан авах, тусламж,

үйлчилгээ үзүүлэх чиг үүргийг тусгаарлаж чадаагүй байна. Улсын төсвөөс

санхүүжүүлж буй тусламж, үйлчилгээг худалдан авах гэрээ байхгүй бөгөөд

(ЭМУЗ-ын 70 хувь) эрүүл мэндийн байгууллагуудад тусламж, үйлчилгээг

чанартай хүргэх, хөрөнгө нөөцийг үр дүн, үр ашигтай зарцуулах хөшүүрэг,

урамшуулал дутмаг байна.

Төсвийн тухай хуулиар эрүүл мэндийн салбарт төсвийн төлөвлөлт,

санхүүжилттэй холбоотой олон асуудлууд өөрчлөгдсөн. Эрүүл мэндийн анхан

шатны тусламж, үйлчилгээ үзүүлэгчдэд зориулж төсвийн төлөвлөлт, төсөв

батлах, төсвийн гүйцэтгэлийн журамд өөрчлөлт орсон. Төсвийн тухай хууль

орон нутгийн засаг захиргаа, байгууллагуудад төсөвтэй холбоотой шийдвэр

гаргах орон зайг нэмэгдүүлсэн. Энэ нь төсвийг төлөвлөхөд аймаг, нийслэл,



сумын түвшинд шийдвэр гаргах орон зайг нэмэгдүүлж, ялангуяа хүнийг ажилд

авах, ажлаас халах, урамшуулал олгох асуудлаар илүү эрх мэдэл олгосон.

Одоогоор үр дүнд суурилсан төсөвлөлт (ҮДСТ) -ийг ЭМАШТ-нд болон ЭМДС-

аас санхүүжүүлдэг эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээнд хэрэгжүүлж байна. Улсын

төсвөөс санхүүжүүлдэг эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээнд ҮДСТ-ийг хэрэгжүүлэх

удирдамж, журмыг боловсруулж, 2019 онд сонгосон эмнэлгүүдэд туршиж

үзэхээр төлөвлөж байна. Туршилтын үр дүнд үндэслэн ҮДСТ-ийн удирдамжийг

шинэчилж, үйл ажиллагааг салбарын хэмжээнд өргөжүүлж, хэрэгжүүлэхээр

төлөвлөж байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 18.2: Санхүүгийн удирдлага, нөөцийн

хуваарилалт, төлбөрт үйлчилгээ, бусад орлогын зарцуулалт, шийдвэр гаргалт,

зардлын хяналт зэрэгтэй холбоотой ЭМЯ-ны нэгжүүдийн үүрэг хариуцлагыг

тодорхой болгож, институтчлэх.

ЭМЯ-ны чадавхийг бэхжүүлэх арга хэмжээ, тухайлбал, зохион байгуулалтын

бүтэц өөрчлөлт хийж, санхүүгийн удирдлага, нөөцийн хуваарилалт, төлбөртөй

үйлчилгээ, орлого бүрдүүлэлт, зардлын хяналтын чиг үүргийг боловсронгуй

болгосон байна.

Санхүүгийн удирдлагын чиг үүргийг хэрэгжүүлэх, сайжруулах бүтцийг эрүүл

мэндийн салбарын хүрээнд шинэчилж, дахин зохион байгуулж байна. ЭМЯ

болон эрүүл мэндийн салбарын засаглалын бүхий л түвшинд эрүүл мэндийн

санхүүжилтийн бодлоготой уялдуулан салбарын менежментийг шинэчилж

байна.

ЭМЯ-ны Санхүү, эдийн засгийн хэлтэс нь анхан шатны үйлчилгээ, лавлагаа

үйлчилгээ, Улаанбаатар хот хариуцсан 3 мэргэжилтэн, 1 ахлах мэргэжилтэнтэй

ажиллаж байна.

Монгол улсын ЭМҮТ-г 2003 оны мэдээлэлд үндэслэн анх удаа тооцсон. Хоёр

дахь удаагийн ЭМҮТ-г 2017 онд 2003-2014 онуудын мэдээлэлд суурилан олон

улсын байгууллагын дэмжлэгтэйгээр тооцож, хэвлэсэн. ЭМХТ нь ЭМҮТ болон

салбарын эрүүл мэндийн статистикийг бүртгэж, хэвлэх үүрэгтэй Засгийн газрын

агентлаг юм. Гэсэн хэдий ч ЭМҮТ-г тогтмол гаргадаг болоход техникийн болон

санхүүгийн туслалцаа, чадавхийг бэхжүүлэх шаардлагатай байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 18.3: Санхүүгийн тайлан, удирдлагын үр ашигтай,

ил тод байдал болон зохистой, цагаа олсон төлбөр тооцоо, тэгш байдлыг

хангах төлбөрийн механизмыг шинэчлэн боловсруулж хэрэгжүүлэх.

Эрүүл мэндийн салбарын хууль эрх зүйн орчин шинэчлэгдэж, тусламж,

үйлчилгээний тєлбєрийн аргуудыг хуулиудад тодорхой тусгасан. Эмнэлгийн

тусламж, үйлчилгээний тухай хуульд нэг иргэнээр болон тохиолдлоор тооцдог

санхүүжилтийн төлбөрийн аргуудыг тодорхойлсон. Үүнд: Өрхийн болон Сумын

ЭМТ-д ЭМАШТ-г санхүүжүүлэх нэг иргэнээр тооцсон төлбөрийг ашиглах, улсын

төсөв болон ЭМДС-аас санхүүжүүлдэг эмнэлгийн тусламж үйлчилгээний хувьд

тохиолдлоор тооцсон төлбөрийг ашиглах. Түүнчлэн улсын төсвөөс

санхүүжүүлэх тусламж, үйлчилгээний жагсаалт, үнийг Сангийн болон Эрүүл

мэндийн сайд нар хамтран батлах тухай заасан. Эрүүл мэндийн даатгалын

тухай хуулиар ЭМДС-аас санхүүжүүлэх ӨООБ-ийн жагсаалт, өртгийн хувийн

жинг ЭМДҮЗ батлахаар заасан.

Анхан болон лавлагаа шатлалын тусламж үйлчилгээ үзүүлэгчдийг

санхүүжүүлэх төлбөрийн механизмыг хэрэгжүүлэх дараах удирдамж, журмыг

боловсруулж, нэвтрүүлсэн байна:



Санхүү, Эрүүл мэндийн сайдын 2015 оны 136/77 тоот хамтарсан

тушаалаар ӨЭМТ-ийн санхүүжилтийн журмыг баталсан. 2017 оны

А/498/350 хамтарсан тушаалаар ӨЭМТ-ийг санхүүжүүлэх нэг иргэнд

ноогдох төлбөрийн хэмжээг шинэчилсэн.

Санхүү, Эрүүл мэндийн сайдын 2015 оны 498/345 тоот хамтарсан

тушаалаар СЭМТ-ийн санхүүжилтийн журмыг баталсан. Төлбөрийн

арга нь хүн амын тоо хэмжээ, алслагдсан байдал, газарзүйн байршил,

үйлчилгээний талбай зэрэгт үндэслэсэн томьёо дээр суурилдаг.

Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хуулийн дагуу НДҮЗ-ийн 2016 оны 9-р

тогтоолын шийдвэрээр ЭМДС-аас санхүүжүүлэх эрүүл мэндийн

тусламж үйлчилгээний ӨООБ-ийн жагсаалт, өртгийн хувийн жинг

баталсан.

ЭМДҮЗ-ийн 2018 оны 11-р тогтоолоор протез, ортопед гэх мэт өндөр

өртөгтэй эмнэлгийн хэрэгслийн нөхөн төлбөрийн жагсаалтыг баталсан.

Нөхөн төлбөр нь зардлын 75% -ийг хамардаг бөгөөд үлдсэн 25%-ийг

даатгуулагч өөрөө төлөхөөр заасан.

Санхүү, Эрүүл мэндийн сайдын 2017 оны 264/A/293 тоот хамтарсан

тушаалаар улсын эмнэлгийн төлбөрт үйлчилгээний жагсаалтыг

баталсан.

Үйлчилгээ/тохиолдлын өртөг зардлын зохистой мэдээлэл байхгүй тохиолдолд

үйлчилгээ үзүүлэгчийг санхүүжүүлэх үр дүнд болон гүйцэтгэлд суурилсан

төлбөрийн механизмд шилжихэд бэрхшээлтэй. Улмаар, ЭМЯ болон СЯ нь ТББ-

ын хийсэн өртөг зардлын судалгааны үр дүнд үндэслэн 2019 оны эхээр 11

улсын эмнэлэгт ҮДСТ-ийг улсын төсвийн санхүүжилтийн тусламж, үйлчилгээнд

турших гэж байна. Энэ туршилт нь эрүүл мэндийн салбарын нөөцийг

хуваарилах аргачлал, практикийг өөрчлөх эхлэлийг тавих боломжтой.

Сангийн сайдын 2017 оны 216 тоот тушаалаар баталсан төсвийн байгууллагын

төсвийн зарлагын хэмнэлтийг захиран зарцуулах талаарх журмын дагуу улсын

эрүүл мэндийн байгууллагууд хэмнэсэн зардлын 60 хүртэлх хувийг СЯ-аар

батлуулсан тохиолдолд төсвөөс буцааж авах боломжтой (ЭМЯ-аар дамжуулан

өргөдөл гаргасны дараа).

Одоо мөрдөж буй төлбөрийн үндсэн аргуудад зардлын зүйл анги, эрсдлээр

ангилсан нэг иргэнд тооцсон төлбөр, тохиолдолд суурилсан ӨООБ тооцсон

төлбөр, иргэн шууд төлөх үйлчилгээний төлбөр зэрэг багтаж байна.

Одоогийн байдлаар улсын эрүүл мэндийн байгууллага нь санхүүжилтийн дээд

хязгаартай (бүх эх үүсвэрийн орлогын нийлбэрээр тогтоодог) бөгөөд олсон

орлого нь дээд хязгаараас давсан бол бусад орлогоос суутгадаг. Ийнхүү

орлогын дээд хязгаарлалтыг тогтоох нь тусламж үйлчилгээ үзүүлэгчээр

ялгаатай байдаг боловч, эрүүл мэндийн байгууллагад хязгаараас давж

ажиллах сонирхлыг байхгүй болгодог.

Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хуулийг шинэчлэх ажлын хүрээнд ЭМЯ нь

эрүүл мэндийн худалдан авалтын функцийг бэхжүүлэхэд чиглэсэн арга хэмжээ

авах, цаашдын ахиц дэвшлийг бий болгох зорилгоор одоогийн телберийн

тогтолцоонд нарийвчилсан үнэлгээ өгсөн байна.

Тусламж, үйлчилгээ үзүүлэгчийг санхүүжүүлэх төлбөрийн одоогийн

тогтолцооны давуу талууд:

Төсвийн хязгаар тогтоох нь зардлыг хязгаарлаж, тогтвортой

санхүүжилтийг хангадаг.



Газарзүйн болон хүн амын ялгаатай байдлыг анхан шатны тусламжийн

төлбөрт харгалзан үздэг.

Төлбөрт үйлчилгээг тодорхой журмаар зохицуулж, төсвийн нийт дүнд

оруулж дээд хязгаарт хамруулж байгаа нь өртөг өндөртэй үйлчилгээний

хэт ашиглалтаас сэргийлж, нийт эрүүл мэндийн зардлыг өсгөхөд

хүргэдэггүй.

Сул талууд:

Одоогийн төлбөрийн аргууд нь гүйцэтгэл, үр ашгийг дээшлүүлэх, анхан

шатны тусламж болон урьдчилан сэргийлэлтийг дэмжихгүй байна.

Шаардлагагүй тусламж үйлчилгээг өөгшүүлдэг.

Улсын эмнэлгүүдэд хатуу төсвийн хязгаар тогтоож, давсан орлогыг

суутгаж, зардлын зүйл анги, орцоор төсвийг төлөвлөж байгаа нь үр дүн

болон үр ашигтай байдлыг дэмжихгүй байна.

Улсын эмнэлгүүд, ӨЭМТ-үүд дунд үйлчилгээ үзүүлэгчээ чөлөөтөй

сонгох эрх байхгүй байгаа нь өрсөлдөөнийг хязгаарладаг.

Хувийн болон улсын эмнэлгүүдэд шаардлагагүй хэвтэлт, үзлэгийг

байлгах сонирхол үүсгэж байна.

Гүйцэтгэлийг (ялангуяа тусламж үйлчилгээний чанар) сайжруулах

хөшүүрэг болж чадахгүй байна.

ӨООБ-ийн санхүүжилт нь хавсарсан өвчлөлийг тооцохгүй байна.

Хэмнэлтийн зөвхөн 60 хүртэлх хувийг зарцуулахыг зөвшөөрдөг тул

эмнэлгүүдэд хэмнэлтийг үр өгөөжтэй ашиглах сонирхол төрүүлэхгүй

байна.

Төлбөрийн аргыг сайжруулахад дараах зүйлсийг анхаарах шаардлагатай

байна. Үүнд: 1) төлбөрийн аргуудын урамшууллын зохицуулалтыг тусламж

үйлчилгээний төрөл, хэлбэр, түвшинд уялдуулж, хэрэгжүүлэх 2) гүйцэтгэлийн

урамшууллыг дэмжих болон 3) төлбөрийн аргыг уян хатан тогтмол шинэчлэх

боломжтой байх. Хуулинд төлбөрийн аргуудыг тодорхойлж зааж өгөхөөс

зайлсхийх, харин тухай бүрд үр ашиг, чанарыг сайжруулах үр дүнтэй төлбөрийн

аргуудыг хослуулан хэрэглэх боломжийг бүрдүүлэх шаардлагатай.

Стратегийн үйл ажиллагаа 18.4: ТҮНШНБ-ыг хэрэгжүүлэхийн тулд тусламж,

үйлчилгээний өртгийг тооцож, эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж,

үйлчилгээнд санхүүжилтийг жил тутам бодитойгоор нэмэгдүүлэх.

2016 онд АХБ-ны “Эрүүл мэндийн даатгалын тогтолцоог бэхжүүлэх” төслийн

хүрээнд ЭМД-ын байгууллага, холбогдох ажилтнуудын техникийн чадавхийг

дээшлүүлэх зорилгоор өртөг зардлыг тооцох аргачлалыг хэрэглэх туршилтыг

зохион байгуулж гүйцэтгэсэн.

TҮНШНБ-д суурилсан ЭМАШТ үйлчилгээнд хуваарилж буй төсвийг түлхүү өсгөх

зорилт тавьж байсан ч сүүлийн жилүүдэд ЭМАШТ-ийн төсвийн ЭМУЗ-д эзлэх

хувь эсрэгээрээ буурсан байна (Зураг 17).

ЭМАШТ-нд хуваарилсан төсвийн хуваарилалт 2011 онд 29.3% байсан бол 2017

онд 23.9% болж буурсан. 2017 онд нэг хүнд ноогдох зардал нь 50,719 төгрөг

(ойролцоогоор 20 ам.доллар) байсан. 2018 оны батлагдсан эрүүл мэндийн

салбарын төсөв 632.9 тэрбум тєгрєгийн 113.3 тэрбум тєгрєг буюу 18 хувийг

ЭМАШТ-д хуваарилсан байна.

Санхүү, Эрүүл мэндийн сайдын 2015 оны 136/77 тоот хамтарсан тушаалаар

ӨЭМТ-ийг санхүүжүүлэх нэг иргэнд ноогдох төлбөрийн хэмжээг баталсан.

Санхүү, Эрүүл мэндийн сайдын 2017 оны A/498/350 тоот хамтарсан тушаалаар

дээрх төлбөрийн хэмжээг нэмэгдүүлж баталсан боловч, ЭМАШТ-д хуваарилсан

төсвийн эзлэх хувийг өсгөж чадаагүй.



Зураг 16. Эрүүл мэндийн улсын зардал, шатлалаар, хувиар (2011-2017)


Санхүү, Эрүүл мэндийн сайдын 2015 оны 498/345 тоот хамтарсан тушаалаар

СЭМТ-ийн санхүүжилтийн журмыг баталсан. Төлбөрийн арга нь хүн амын тоо,

алслагдсан байдал, газарзүйн байршил, үйлчилгээний талбай зэрэгт

үндэслэсэн томьёо дээр суурилсан.

ЭМДҮЗ-ийн 2018 оны 8 тоот тогтоолоор Өрхийн болон Сумын ЭМТ-д үзүүлэх

ЭМД-аас санхүүжүүлэх тусламж үйлчилгээний жагсаалт болон төлбөрийн

хэмжээг баталсан. Үүнд, зарим өдрөөр болон гэрээр үзүүлэх тусламж

үйлчилгээ, сэргээн засах тусламж, үйлчилгээ орсон.

Дүгнэхэд, ЭМАШТ-д хуваарилах зардлыг нэмэгдүүлэх талаар тодорхой арга

хэмжээ авч байгаа хэдий ч улсын төсвөөс ЭМАШТ-д бодитой хуваарилж буй

төсөв ЭМУЗ-д эзлэх хувиараа буурч байна. Энэ чиг хандлага нь ЭМАШТ-ийн

санхүүжилтийг нэмэгдүүлэх бодлогын эсрэг байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 18.5: Макро болон микро түвшинд шийдвэр

гаргахад ашиглах нөөцийг хуваарилах шалгуур, удирдамж, зааварчилгаа

боловсруулж хэрэгжүүлэх.

Салбарын нөөцийг хуваарилахад баримтлах тодорхой дүрэм, журам байхгүй

байна. Эрүүл мэндийн салбарын нөөцийг хуваарилах зарчим, арга зүй

өөрчлөгдөөгүй хэвээр байна. Одоог хүртэл СЯ нь өнгөрсөн жилийн гүйцэтгэл

дээр тулгуурласан зардлын зүйл анги дээр суурилсан төсвийн төлөвлөлтийг

хийж байна. Эрүүл мэндийн анхан шатны санхүүжилтийн хуваарилалт нь тоо

хэмжээ ба норматив зардалд суурилдаг (өрхийн болон сумын ЭМТ) хэдий ч

дийлэнх төсвийн хуваарилалт лавлагаа шатлалын эмнэлгүүд, тэдгээрийн нүсэр

дэд бүтцийн зардалд зориулагдсан хэвээр байна. Энэ байдал нь эрүүл мэндийн

салбарын санхүүжилтийн бууралтад (ДНБ-ий хувиар) хувь нэмрээ оруулж

байна. Эрүүл мэндийн салбарын төсвийн өсөлт ДНБ-ий өсөлтөөс хоцорч байна.

СЯ-ны зүгээс эрүүл мэндийн салбарын төсвийн хуваарилалтад хэт оролцож,

микро түвшинд удирдаж байгаа нь ЭМЯ-нд шатлал болон байгууллага хооронд

төсвийг хуваарилах, төсвийн хуваарьт өөрчлөлт оруулах уян хатан байдлыг

олгохгүй байна.

УИХ-аас баталсан салбарын төсөв, СЯ-наас гаргасан сар бүрийн мөнгөн

гүйлгээний хуваарийн хүрээнд ЭМЯ нь анхан шатны тусламж үйлчилгээ,

хөрөнгийн зардлаас бусад тусламж, үйлчилгээний хувьд байгуулага хооронд



төсвийг тодорхой хэмжээнд шилжүүлэх боломжтой. Эмнэлгийн түвшинд

зардлын зүйл хооронд тодорхой хэмжээнд төсвийг шилжүүлэх боломжтой.

Дүгнэхэд, СЯ-аас өмнөх жилийн гүйцэтгэлд тулгуурлан зардлын зүйлийн

аргачлалаар эрүүл мэндийн салбарын төсвийг төлөвлөж, хуваарилж байгаа нь

УНТЗ дах эрүүл мэндийн төсвийн эзлэх хувийг нэмэгдүүлэхэд саад учруулж

байна. Эрүүл мэндийн салбарын нөөцийн хуваарилалтын аргачлал нь

салбарын үр ашгийг дээшлүүлж, хэмнэлт бий болгох сонирхлыг хязгаарлаж

байна. Эрүүл мэндийн салбарын төсвийн хуваарилалт нь уян хатан бус бөгөөд

СЯ-наас салбарын төсвийн бүтцийг хөтөлбөр, зардлын төрлөөр хянаж байна.

Стратеги 19: Эрүүл мэндийн даатгалын тогтолцоог шинэчлэн хөгжүүлэх.

Стратегийн үйл ажиллагаа 19.1: ЭМД ын хууль эрх зүйн байдал, одоогийн

үйлчлэх зарчмыг эргэн хянаж, шинэчлэх.

Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хуулийг 2015 оны 1 дүгээр сард шинэчилсэн.

ЭМД-ын тусламж үйлчилгээний багцыг өргөжүүлж, хорт хавдрын хөнгөвчлөх

эмчилгээ, өдрийн хими, туяа эмчилгээ, өндөр үнэтэй протез, ортопедик, өрхийн

болон сумын ЭМТ-ээс үзүүлэх зарим үйлчилгээг нэмж оруулсан.

Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийн дагуу ЭМДЕГ нь

ЭМЯ-ны харьяа засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг байдлаар

байгуулагдсан. ЭМДЕГ нь өмнө нь НДЕГ-ын гүйцэтгэж байсан зарим чиг үүргийг

өөртөө авч, илүү цар хүрээтэй ажиллаж эхэлсэн. Үүнд, төсөвлөх үйл ажиллагаа,

гүйцэтгэлийн гэрээ байгуулах, тусламж үйлчилгээний чанарыг хянах, ЭМДҮЗ-д

тайлагнах, судалгаа явуулах, урьдчилсан таамаглал, дүн шинжилгээ хийх,

шаардлагатай мэдээлэл, гомдол барагдуулах механизмыг бий болгох замаар

даатгуулагчийг дэмжих, урьдчилан сэргийлэх болон янз бүрийн хөтөлбөрүүдэд

даатгуулагчдыг хамруулах зэрэг ажлууд хамаарна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 19.2: ЭМД-ын зорилго, үйл ажиллагаа, түүний

улсын төсөв, төсвийн байгууллагын удирдлага санхүүжилтийн хууль, эрүүл

мэндийн үндэсний тооцоо, бусад санхүүгийн болон удирдлагын мэдээллийн

тогтолцоотой уялдуулсан бодлого боловсруулж хэрэгжүүлэх.

ЭМЯ-ны жилийн төлөвлөгөө, төсөвт ЭМДС-аас санхүүжүүлэхээр тохиролцсон

анхан болон лавлагаа шатны эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээг тусгаж, ЭМД-

ын төсвөөс хуваарилсан хөрөнгийг эрүүл мэндийн салбарт хуваарилах

боломжийг бүрдүүлсэн.

АХБ-ны дэмжлэгтэй Эрүүл мэндийн даатгалын тогтолцоог бэхжүүлэх төсөл нь

НДЕГ-ын Эрүүл мэндийн даатгалын газрын зохион байгуулалтын чиг үүргийг

дэмжиж, ажилтнуудын чадавхийг бэхжүүлэх, ажлын байрны тодорхойлолтыг

боловсронгуй болгох, дотоод аудит, мэдээллийн технолгийг хөгжүүлэх,

чанарын хяналт хийх, өртөг зардал тооцох, ЭМДҮЗ-ийг байгуулах чиглэлээр

хамтран ажилласан.

Стратегийн үйл ажиллагаа 19.3: Эрүүл мэндийн даатгалын тогтолцооны

эрүүл мэндийн санхүүжилтэнд эзлэх байр суурь, нэгдсэн удирдлага, үйл

ажиллагаа (санхүүгийн төлөвлөлт, удирдлага, бүртгэл тооцоо, үйлчлүүлэгч)

зэргийг оролцуулан эрүүл мэндийн даатгалын тогтолцоог өргөн хүрээнд

шинэчлэх үйл ажиллагааны төлөвлөгөөг боловсруулж, хэрэгжүүлэх.

ЭМДЕГ болон ЭМДҮЗ-ийг байгуулсан нь Эрүүл мэндийн даатгалын тухай

хуулийн хэрэгжилтийг сайжруулж, шийдвэрийг хурдан шуурхай болгох,

байгууллагын бие даасан байдлыг бэхжүүлэхэд чухал хувь нэмэр оруулсан.



Байгуулагдсан цагаасаа хойш ЭМДЕГ өргөжиж, одоогийн байдлаар 140 гаруй

ажилтантай, тэдгээрийн 90 нь төв байранд, 50 нь орон нутгийн салбаруудад

ажиллаж байна. ЭМДЕГ-ын ажилтнуудын сургалт, чадавхийг хөгжүүлэхэд олон

улсын хөгжлийн байгууллага, түншүүд дэмжиж байна.

Цаашид ЭМДС-ийн гүйцэтгэлийг тогтмол үнэлж, ЭМД-ын тогтолцоог

сайжруулах шаардлагатай. Түүнчлэн ЭМДЕГ-аас гүйцэтгэлийн талаарх тайланг

ЭМЯ-нд тогтмол хүргүүлж, эргээд ЭМДЕГ-т заавар удирдамжаар хангадаг байх


ЭМЯ-ны Хяналт шинжилгээ, үнэлгээ, дотоод аудитын газар нь ЭМДЕГ-ын

явцын гүйцэтгэлийн үнэлгээнд гол үүрэг гүйцэтгэнэ. ЭМЯ нь Эрүүл мэндийн

сайдын 2017 оны A/422 тоот тушаалаар батлагдсан аргачлалыг ашиглан жилд

хоёр удаа үр дүнг үнэлэх ёстой боловч үнэлгээг хийх аргачлал одоогоор

тодорхой болоогүй байна.

ЭМДҮЗ нь ЭМДЕГ-ын үйл ажиллагааг хянах, дэмжихэд идэвхтэй үйл ажиллагаа

явуулж байна. Тухайлбал, 2017 оны 12 дугаар сараас 2018 оны 9 дүгээр сар

хүртэлх хугацаанд ЭМДҮЗ нь 9 удаагийн уулзалт хийж, 26 тогтоол шийдвэр

гаргасан байна.

ЭМД-ын нийт зардлын 1.4% -ийг ЭМДЕГ-ын захиргааны зардал эзэлж байгаа

нь олон улсын жишигтэй харьцуулахад бага байна.

Дүгнэхэд, цаашид эрүүл мэндийн даатгалын тогтолцоог хэрхэн хөгжүүлэх,

эрүүл мэндийн санхүүжилтэд гүйцэтгэх үүрэг нь тодорхой бус байна. Түүнчлэн

эрүүл мэндийн даатгалын үйл ажиллагааг тогтмол хянаж, үнэлэх хэмжигдэхүйц

шалгуур үзүүлэлтийг тодорхой болгож, үнэлгээний үр дүнд тулгуурлан

тулгамдсан асуудлыг тодорхойлж, шийдвэрлэдэг механизмыг бий болгон

хэрэгжүүлэх шаардлагатай байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 19.4: Хүн ам, ялангуяа ядуу, эмзэг бүлгийхнийг

эрүүл мэндийн даатгалд бүрэн хамруулах компанит ажил, хөтөлбөрийг үе

шаттайгаар хэрэгжүүлэх.

Эрүүл мэндийн даатгалын тухай шинэчилсэн хуулиар хүн амын дунд эрүүл

мэндийн даатгалын хамралтыг сайжруулах үүргийг ЭМДЕГ-т ноогдуулсан. Энэ

чиг үүргийн дагуу ЭМДЕГ нь 4 хүнтэй нэгжийг байгуулж, мэдээлэл

сурталчилгааны кампанит ажил, хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлж, хүн амын

ялангуяа ядуу, эмзэг бүлгийнхний хамралтыг нэмэгдүүлэх чиглэлээр ажиллаж

байна.

Орлого орлуулан тооцох аргачлалын дагуу тодорхойлсон ядуу, эмзэг бүлгийн

өрхийн гишүүдийн шимтгэлийг төр хариуцан төлж байна. Үүний зэрэгцээ

хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчдийн даатгалын хамралт буурах хандлагатай

болсон. Учир нь эдгээр хүмүүсийн шимтгэл жилд нэг хүнд 8000 төгрөгийн

тогтмол байсан бол 2016 оноос доод цалингийн 2% -тай тэнцэх хэмжээгээр эрс

өсгөсөн бөгөөд жилд нэг хүнд ногдох 46,000 төгрөг болсон. Тиймээс 2018 оноос

эхлэн хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчдийн даатгалын шимтгэлийг 2%-иас 1%

(жилд 28,800 төгрөгөөр) руу бууруулахаар болсон нь ЭМД-ын хамралтыг

цаашид нэмэгдүүлэхэд эерэг нөлөө үзүүлнэ хэмээн үзэж байна. Үүнээс гадна

хамралтад сөргөөр нөлөөлж байгаа нэг шалтгаан нь хувиараа хөдөлмөр

эрхлэгч даатгалд хамрагдахын тулд өмнөх жилүүдийн шимтгэлийг нөхөж төлөх

болдог явдал юм.

Дүгнэхэд, эрүүл мэндийн даатгалын хамралт 2014-2016 онуудад буурсан нь

эдийн засгийн уналт болон дээр дурдсан хууль эрх зүйн өөрчлөлтөөс

шалтгаалсан байна.



Стратегийн үйл ажиллагаа 19.5: Эх, хүүхэд, ядуус, эмзэг бүлгийхний

даатгуулагчийн өөрөө хариуцах төлбөрийн хэмжээг шинэчлэн мөрдөх.

ЭМССМТ-нд заасны дагуу ядуу, эмзэг бүлгийн хүмүүст эрүүл мэндийн тусламж

үйлчилгээний хүртээмжид нөлөөлж буй саад тотгорыг арилгахын тулд одоогийн

хамтын төлбөрийн хэмжээ, төлбөрийн механизмыг хянаж үзэх, өөрчлөх

зорилготой байсан. Гэсэн хэдий ч, өнөөгийн байдлаар тусламж, үйлчилгээ

авахын тулд иргэн өөрөө хариуцах бүх төрлийн шууд төлбөр нь эх, хүүхэд, ядуу,

эмзэг бүлгийнхний хувьд бусад бүлгийн иргэдээс ялгаагүй байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 19.6: ЭМД-аас эмийн төлбөрийг нөхөн олгох

тогтолцоог хэрэглэгчдэд ээлтэйгээр хялбарчлан шинэчлэх.

2011-2016 оны хооронд ЭМДС-ийн зардалд эмий нөхөн олговрын эзлэх хувь

3.4-с 10.9 хувь хүртэл өссөн байна. 2016 онд ЭМД-ын сангаас 26,6 тэрбум

тегрег нөхөн олговорт зарцуулсан. Харин 2017 оны хөнгөлөлтийн зардал 42

тэрбум төгрөгт хүрч нэмэгдсэн нь вируст гепатит С-ийн эмчилгээг оруулсантай

холбоотой.

ЭМДҮЗ нь 2018 оны 6 дугаар сард ЭМДС-аас хөнгөлөлттэй үнээр олгох эмийн

жагсаалтыг шинэчилсэн бөгөөд үүнд 173 зайлшгүй шаардлагатай эмийг

оруулсан.

АХБ-ны дэмжлэгтэй төслийн хүрээнд хийсэн Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн

жагсаалтыг боловсруулахад дэмжлэг үзүүлэх тайлангаас үзэхэд ЭМДС-ийн

хөнгөлөлт болон хөнгөлөлттэй эмийн жагсаалтад хийсэн дүн шинжилгээгээр

эмийн жор бичилт сайжирсан, жагсаалтанд зардлын үр ашиг илүүтэй эмүүд

сонгон оруулсан, хөнгөлөлттэй эмийн нөхөн төлбөрийн зарцуулалт сайжирсан

талаар дурьдсан байна.


Эрүүл мэндийн санхүүжилт салбарын үндсэн чиглэлийн хүрээнд дараах




Эрүүл мэндийн салбарын улсын төсвийн санхүүжилтийн эх үүсвэрийг

нэмэгдүүлж, ДНБ-ийн 5%-иас багагүй хэмжээнд хүргэх.

Төр засгаас баримтлах эрүүл мэндийн бодлоготой уялдуулж эрүүл

мэндийн төсөвт оруулах улсын санхүүжилтийн эх үүсвэрийн доод хувь

хэмжээг ДНБ эсвэл Засгийн гарын нийт зардалд эзлэх хувиар тогтоох

заалтыг Эрүүл мэндийн тухай эсвэл Төсвийн тухай хуульд тусгах.

Төр засгаас хариуцах тусламж үйлчилгээний багцыг нийт хүн амд

хүргэхэд хэрэгцээтэй зардал өртөгийг нөхөхүйц эрүүл мэндийн салбарын

санхүүжилтийн хэмжээ/түвшинг Засгийн газар/Сангийн яамтай

зөвшилцөх.

Сангийн яам/Төрийн сангаас эрүүл мэндийн салбарт санхүүжилтийг

хуваарилах аргачлалыг өөрчлөх, ингэхдээ салбарын бүтэц зохион

байгуулалтыг оновчтой болгож, үр ашгийг сайжруулсаны улмаас гарах

хэмнэлтийг салбартаа авч үлдэх боломжийг хангахyйц (бүх тусламж

үйлчилгээний хувьд зардлын зүйлээс татгалзаж нэг иргэнээр тооцсон

санхүжилтийн төлөвлөлт) арга руу шилжих.



Эрүүл мэндийн салбарт Сангийн яамнаас олгох татаасыг тооцохдоо

ДНБ-ний 5%-д хүрэхэд шаардлагатай санхүүжилт болон ЭМД-ын

шимтгэлийн хүлээгдэж буй орлогын зөрүүгээр хамгийн багадаа тогтоох.

Эрүүл мэндийг дэмжих тусгай сангийн зорилго болон эх үүсвэрийг эргэн

харж, үүрэг функцээ гүйцэтгэхэд шаардлагатай хэмжээнд санхүүжилтийг

хуваарилж, Монголын хүн амын эрүүл мэндийг дэмжихэд бодитой хувь

нэмэр оруулдаг болгох.

Эрүүл мэндийн нийт зардалд (ЭМНЗ) улсын санхүүжилтийн эзлэх хувийг

нэмэгдүүлэхээр салбарын санхүүжилтийн эх үүсвэрийн бүтцийг тогтмол


Эрүүл мэндийн салбарын санхүүжилтийн эх үүсвэрийг бүрдүүлэхдээ эв

нэгдэл болон тэгш байдлын зарчмуудыг баримтлаж татвар болон

даатгалын шимтгэлийн орлогыг нэмэгдүүлэх.

Tөр засгаас хариуцаж байгаа болон албан бус салбарын хувь хүний

төлдөг ЭМД-ын шимтгэлийн хувь хэмжээг нэмэгдүүлж, ядаж албан

секторын даатгуулагчийн төлдөг шимтгэлийн дундаж хэмжээнд хүргэх.

Эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээнээс үүдэлтэй ядуурлаас

сэргийлэхийн тулд иргэн өөрөөсөө төлдөг төлбөрийн эрүүл мэндийн

салбарын нийт санхүүжилтэнд эзлэх хувийг 25 буюу түүнээс доош хүртэл

бууруулах.

ЭМД-ын хүн амын хамралтыг нэмэгдүүлж, нийт хүн амын, ялангуяа ядуу,

эмзэг бүлгийн хүн амын, тусламж үйлчилгээний хүртээмжийг

нэмэгдүүлэх.

Ядуу эмзэг бүлгийн хүмүүс эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээ авахад

баримталж буй хамтын төлбөр, өөрөө төлөх төлбөрийн бодлогыг эргэн

харж, илүү оновчтой чөлөөлж, хөнгөлөх тогтолцоог бий болгож ядуу

болон ядууралд өртөх аюултай хүн амын бүлгийг дийлдэшгүй зардлаас

хамгаалах.

Тусламж үйлчилгээний улмаас санхүүгийн эрсдэлд орсон өрх гэр,

иргэдийн санхүүгийн гамшиг төлбөр, ядуурлын нөлөө үр дүнг тогтмол

тооцдог, улмаар бодлогоо сайжруулдаг болох.

Салбар дотроо төсвийг төлөвлөх, хуваарилах эрх мэдлийг ЭМЯ-нд бүрэн

олгосон шинэ санхүү төлөвлөлтийн механизм руу шилжих талаар

Засгийн газар/Сангийн яамтай зөвшилцөж, нийт төсвийн дүнг

тохиролцох.

Эрүүл мэндийн салбарт төсвийг хуваарилахдаа хүн амын тоо хэмжээтэй

уялдуулж (үндэсний хэмжээнд нэг иргэнд ноогдох санхүүгийн хэрэгцээт

дүн)-гээр тооцдог шинэ журам боловсруулж, хэрэгжүүлэх.

Tөсвийг тусламж үйлчилгээний хэрэгцээ болон газар зүйтэй уялдуулж

салбар дотроо хуваарилах тогтолцоог боловсруулж, хэрэгжүүлэх.

Тусламж үйлчилгээг бүх төрөл, шатлалаар хүн амд баталгаатай хүргэх,

доошоо нийслэл, аймгууд, эмнэлгүүдэд хуваарилах төсөв, санхүүг

тооцож, төлөвлөх ЭМЯ-ны техникийн чадавхийг сайжруулах.

Тусламж үйлчилгээг өргөжүүлж, чанар, үр ашгийг сайжруулахад чиглэсэн

шинэ боловсронгуй төсөв хуваарилах аргачлалыг боловсруулж,

нэвтрүүлэх.

Эрүүл мэндийн салбарт тусламж үйлчилгээний хэрэгцээг үнэлэх, тоо

хэмжээг төлөвлөх, санхүүг удирдах, гэрээлэх чадавхийг ЭМЯ, ЭМДЕГ

болон эрүүл мэндийн байгууллагуудад сайжруулах.



Зарим холбогдох хуульд (тухайлбал, ЭМТҮТХ, ЭМТХ, ЭМДТХ) төлбөрийн

аргыг тодорхой зааж өгсөн заалтууд байгааг хасах, төлбөрийн тогтолцоо

нь эрүүл мэндийн салбарын улсын санхүүжилтийн дүн нь ДНБ эсвэл ЗГ-

ын нийт зардлын зорилтот %-д хүрэхүйц байлгахад чиглэх.

Эрүүл мэндийн салбарт стратегийн худалдан авалтын нэгдмэл

тогтолцоог бий болгоход учирч буй бэрхшээлийг арилгахад чиглэсэн

хууль эрх зүйн орчин, зохицуулалтыг шинэчлэх.

Худалдан авах функцийн нэгдмэл тогтолцоог бий болгох, ингэхдээ ЭМД

сангаар дамжуулж бүх эх үүсвэрийг нэг санд төвлөрүүлэх (нэг сангийн

тогтолцоо) эсвэл улсын төсвөөс санхүүждэг тусламж үйлчилгээг (ЭМД-

аар дамжуулж) гэрээлэлтийн аргаар санхүүжүүлэх тогтолцоог бий болгох.

Стратегийн худалдан авалтын механизм дотор гэрээлэлтийн функцийг

сайжруулах, ингэхдээ худалдан авагч болон тусламж үйлчилгээ үзүүлэгч

хооронд шилдэг тохиролцоог бий болгохын тулд гэрээний баримт бичгийг

тогтмол шинэчилж, сайжруулах.

Тусламж үйлчилгээ худалдан авагч байгууллагын эрүүл мэндийн

байгууллагатай хийх гэрээг боловсруулах, хэлэлцэх, хэрэгжилтэнд

хяналт тавих чадавхийг сайжруулах.

Төсвийн санхүүжилтийн зардлын зүйл орц дээр тулгуурласан

төсөвлөлтийн аргаас татгалзаж, оронд нь нийт төсвийн дүнгээр баталдаг

төсөвлөлтийн шинэ журмыг боловсруулж, хэрэгжүүлэх.

Тусламж үйлчилгээг санхүүжүүлэхэд ашиглаж байгаа ӨООБ-ээр тооцсон

тохиолдлын төлбөрийн аргын дизайн, аргачлалыг шинэчилж, үр ашиг,

гүйцэтгэлийг сайжруулах, буруу сонирхлыг багасгах хөшүүргүүдийг

хөгжүүлэх.

Төрийн өмчийн эмнэлгүүдийг санхүү, хүний нөөц болон бараа худалдан

авалт, дотоод засаглалын эрх мэдлийг нэмэгдүүлэх замаар илүү бие

даалгаж, олон эмнэлгүүдийг хамруулж, бие даалгах туршилтыг өргөтгөх.

Төрийн өмчийн эмнэлгүүдийг бие даалгах хүрээнд эмнэлгүүдийн төсвийн

болон санхүүгийн удирдлагын чадавхийг улам хөгжүүлж сайжруулах.

Анхан шатны тусламж үйлчилгээнд хуваарилж буй санхүүжилт нь бусад

тусламж үйлчилгээнд хуваарилж буй дүнгээс илүү их өсөлттөй байхаар

хангах.

Санхүү, төсвийг оновчтой төлөвлөх, харьцуулах зорилгоор анхан шатны

тусламж үйлчилгээний хамрах хүрээ болон зардлыг илүү тодорхой

болгож өгөх (тухайлбал, ЭМ-ийг Дэмжих сан дотор нь орох эсэх,

хөрөнгийн зардлыг багтаасан эсвэл үгүй гэх мэт).

Анхан шатны тусламж үйлчилгээнд хуваарилах улсын төсөв болон ЭМД-

аас санхүүжүүлтийн ноогдох дүнг бодлогоор өндөр тогтоож, улмаар

өссөн нийт санхүүжилтийн эх үүсвэрээс нэг иргэнд ноогдох болон бусад

төлбөр төсвийн хэмжээг тогтоох замаар анхан шатны тусламж үйлчилгээг

дэмжиж, хөгжүүлэх.

Өрх болон сум тосгоны ЭМТ-ийн санхүүжилтийн арга, төлбөрийн хувь

хэмжээг шинэчлэн сайжруулах, ингэхдээ өртгийн судалгаа тооцооны үр

дүн болон бусад нэмэлт эх үүсвэрийг харгалзах.

Өрх болон сум тосгоны ЭМТ-ийн санхүүгийн удирдлагын чадавхийг

тогтмол сайжруулах.



ЭМҮТ-г гаргах техникийн чадавхийг цаашид үндэсний болон орон нутгийн

түвшинд улам хөгжүүлж, ЭМЯ-ны санхүүгийн удирдлагын тогтолцоонд

нэгтгэх.

4.7 Байгууллагын хөгжил салбарын хэмжээний

удирдлага


Байгууллагын хөгжил ба салбарын удирдлагын үндсэн чиглэл нь салбарын

шинэчлэл, төвлөрөл сааруулалт, засаглал ба удирдлага, хувийн салбарын

зохицуулалт, эмнэлгийн салбарыг зохистой болгох, мэдээллийн тогтолцооны

хөгжил, гамшгийн үеийн удирдлага болон эрүүл мэндийн салбар дахь оролцогч

талуудын зохицуулалт зэрэг асуудлыг хамарсан.

Байгууллагын хөгжил ба салбарын удирдлага салбарын үндсэн чиглэлийн

хүрээнд дараах тулгамдсан асуудлыг шийдвэрлэхээр тодорхойлсон байна.

Á¿õ ò¿âøèíä óäèðäëàãûí ÷àäàâõè ñóë

Áàéãóóëëàãûí á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëò îíîâ÷ã¿é

Ýð¿¿ë ìýíäèéí áîäëîãî, õºòºëáºðèéí óÿëäàà ìóó, òºñºëä ñóóðèëñàí

óäèðäëàãà äàâàìãàéëñàí

Îëîí óëñûí õàìòðàã÷ òàëóóäûí õýðýãæ¿¿ëæ áóé òºñºë, õºòºëáºðèéí

óÿëäàà, çîõèöóóëãà ñóë

Áàéãàëèéí ãàìøèã áîëîí íèéòèéã õàìàðñàí ºâ÷ëºë, ãýíýòèéí àþóë

îñëûí ¿åä àâàõ àðãà õýìæýýíèé áýëòãýë ñóë, íýãäñýí óäèðäëàãàã¿é

Ñàëáàðûí õýìæýýíèé õàíäëàãà òºëºâøººã¿é

Íººöèéí õóâààðèëàëò, òºñâèéí òºëºâëºëò ¿ð àøèãã¿é

Õàðèóöëàãûí òîãòîëöîî ñóë, èë òîä áàéäàë õàíãàëòã¿é

Àæëûí áàéðàí äàõü áà òàñðàëòã¿é ñóðãàëòààð îðîí íóòãèéí áîëîí äýýä

ò¿âøíèé óäèðäàõ àæèëòíûã òîãòâîðòîé, òàñðàëòã¿é õºãæ¿¿ëýõ ¿éë

àæèëëàãàà äóòàãäàëòàé

Óäèðäëàãûí ÷àäàâõèéã õàíãàëòòàé áýõæ¿¿ëýëã¿éãýýð îðîí íóòãèéí

ò¿âøèíä îëîí ¿éë àæèëëàãàà, ¿¿ðýã, õàðèóöëàãûã øèëæ¿¿ëñýí

Õóâü÷ëàëûí òàëààð áàðèìòëàõ íýãäñýí áîäëîãîã¿é

Õóâèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéãóóëëàãûí òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýýã õÿíàõ

òîõèðîìæòîé çîõèöóóëàëò õàíãàëòã¿é

Ìýäýýëëèéí ÷àíàð õàíãàëòã¿é

Ìýäýýëëèéã øèéäâýð ãàðãàõàä àøèãëàõ ÷àäàâõè ñóë

Ýð¿¿ë ìýíäèéí ñóäàëãàà øèíæèëãýýíèé íýãäñýí òîãòîëöîîã¿é

Îðîëöîîíû àðãààð ã¿éöýòãýëèéã ¿íýëýõ áîëîí òîãòìîë õÿíàëò-

øèíæèëãýý õàíãàëòã¿é

Байгууллагын хөгжил ба салбарын удирдлага салбарын үндсэн чиглэлд 5

стратеги, 15 хүрэх үр дүн, 21 стратегийн үйл ажиллагааг тодорхойлсон.


1. Хариуцлагатай, үр дүнтэй байгууллагын соёл дээр тулгуурласан үр дүн, үр

ашигтай салбарын менежментийн тогтолцоо, бүтэц бий болно.

2. Бүх түвшинд улсын эрүүл мэндийн байгууллагуудын удирдлагын чадавхи

бэхжинэ.

3. Хамтрагч, оролцогч талуудын зохицуулалт сайжирна.



4. Үр ашигтай шийдвэр гаргалт, нөөцийн зохистой хэрэглээ бий болно.

5. Салбар дундын хамтын ажиллагаа өргөжнө.

6. Орон нутгийн эрүүл мэндийн байгууллага, тусламж, үйлчилгээний

удирдлага сайжирна.

7. Хариуцлагатай, ил тод, төвлөрөл саарсан салбарын менежментийн

тогтолцоо бий болж, үйл ажиллагаа нь жигдэрнэ.

8. Орон нутгийн эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээ сайжирна.

9. Орон нутгийн засаг захиргааны эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээнд

үзүүлэх дэмжлэг, санхүүжилт нэмэгдэнэ.

10. Байгалийн гамшгийн бэлэн байдлын цогц төлөвлөгөө боловсруулж,

хэрэгжүүлснээр эрсдлийн менежментийн чадавхи сайжирна.

11. Хэрэглэгчдэд ээлтэй ЭМУМНТ бий болж, үйл ажиллагаа нь жигдэрнэ.

12. Нотолгоонд тулгуурласан удирдлагын оновчтой шийдвэр гаргалт бүх

түвшинд хэвшинэ.

13. Эрүүл мэндийн хувийн салбарын үр дүнтэй зохицуулалт бий болно.

14. Эрүүл мэндийн улсын салбарын илүүдэл нөөц, чадавхийг зохистой

ашиглах үр дүнтэй механизм бий болж хэрэгжинэ.

15. Улаанбаатар хот дахь эмнэлэг, нарийн мэргэжлийн төвийн болон

тэдгээрийн орны тоо зохистой болно.

Дараах хэсэгт хэрэгжилтийн талаарх үнэлгээний үр дүнг стратеги, стратегийн

үйл ажиллагаа тус бүрээр хураангуйлан оруулав.

4.7.2 Үр дүн

Стратеги 20: Ñàëáàðûí õýìæýýíèé õàíäëàãà (SWAp)-ä òóëãóóðëàí ýð¿¿ë

ìýíäèéí ñàëáàðûí øèíý÷ëýëèéã íýãòãýí, ýð÷èìæ¿¿ëýõ

Стратегийн үйл ажиллагаа 20.1: Ýð¿¿ë ìýíäèéí óëñûí ñàëáàðò áàéãóóëëàãûí

òîãòâîðòîé, çîõèñòîé á¿òýö áèé áîëãîõ

Эрүүл мэндийн тухай хуульд зааснаар ЭМЯ нь салбарын удирдах байгууллага

бөгөөд МХЕГ, СЯ болон бусад төрийн байгууллагууд нь эрүүл мэндийн

салбарын удирдлага, зохицуулалт, санхүүжилтийн асуудлаар шийдвэр гаргах

үйл ажиллагаанд оролцдог. Түүнчлэн эрүүл мэндийн зарим байгууллага,

сургалтын байгууллагууд БСШУЯ, ХЗДХЯ болон БХЯ-нд харьяалагддаг.

ЭМЯ нь Эрүүл мэндийн даатгалын ерөнхий газар болон Эрүүл мэндийн

хөгжлийн төв гэсэн 2 агентлагтай.

Стратегийн үйл ажиллагаа 20.2: Ñàëáàðûí õýìæýýíèé õàíäëàãàä ñóóðèëñàí

îðîëöîã÷, õàìòðàã÷ òàëóóäûí çîõèöóóëàëòûã ñàéæðóóëñàí, ñàëáàðûí

ìåíåæìåíòèéí ¿ð ä¿íòýé òîãòîëöîîã á¿ðä¿¿ëýõ.

2005 онд ЭМЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн даргын удирдсан Эрүүл мэндийн

салбарын зохицуулах зөвлөлийг байгуулсан бөгөөд бүрэлдэхүүнд нь эрүүл

мэндийн салбарын үйл ажиллагаанд оролцогч гол яамд, олон улсын хамтрагч

талууд, хувийн салбар болон мэргэжлийн төлөөлөл оролцсон.

Зээл тусламжийг зохицуулах тухай хууль тогтоомжийн дагуу ЭМЯ нь Зээл,

тусламжийг зохицуулах зөвлөлийг байгуулсан бөгөөд Эрүүл мэндийн дэд сайд

удирддаг. Бүрэлдэхүүнд нь олон улсын гол хамтрагч талууд болох ДЭМБ, АХБ

болон НҮБ-ын төрөлжсөн байгууллагууд ордог. Тус зөвлөл нь ихэвчлэн олон

улсын хамтрагч талуудын санаачлагаар тодорхой асуудлаар хуралддаг бөгөөд

олон улсын хамтрагч талуудын зохицуулалт, нөөцийн ашиглалтын чиглэлээр

үр дүнтэй ажилладаггүй.



Стратегийн үйл ажиллагаа 20.3: Äîòîîä áîëîí ãàäààäûí ñèñòåìòýé, áàéíãûí

õÿíàëò á¿õèé ¿ð ä¿íä ñóóðèëñàí óäèðäëàãûí òîãòîëöîîã õýðýãæ¿¿ëýõ.

2003 онд Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай хууль

батлагдсан бөгөөд төрийн байгууллагад үр дүнд суурилсан удирдлагыг

нэвтрүүлэх, жилийн эцэст байгууллагыг тодорхой шалгуур үзүүлэлтийг

ашиглан гүйцэтгэлээр нь санхүүжүүлэх зорилготой байсан. Гэхдээ тухайн

хуулийг хэрэгжүүлэх дүрэм, журам хангалтгүй, төрийн байгууллагад тухайн

хуулийг хэрэгжүүлэх чадавхи бүрэн бэхжээгүй, гүйцэтгэл буюу үр дүнгээр

санхүүжүүлэх механизм бүрдээгүйн улмаас амжилттай хэрэгжээгүй.

ЭМЯ нь 2018 оны эхээр СЯ-тай тохиролцон АХБ-ны дэмжлэгтэйгээр улсын

төсвийн санхүүжилттэй эмнэлгийн тусламж үйлчилгээг оношийн хамааралтай

бүлэгт хувиргах, өртөг тооцох, сонгосон эмнэлгүүдэд 2019 оны төсвийн жил

хэрэгжүүлэх ажлыг эхлүүлсэн бөгөөд цаашид ЭМДС-ийн багцтай нэгтгэн,

эмнэлгийн байгууллагыг гүйцэтгэлд суурилсан нийт төсвийн аргаар

санхүүжүүлэх зорилготой юм.

Стратегийн үйл ажиллагаа 20.4: Ñàëáàð äóíäûí õàìòûí àæèëëàãààíû

îäîîãèéí ìåõàíèçìûã ñàéæðóóëàõ çàìààð ¿ð ä¿íã äýýøë¿¿ëýõ

Засгийн газар 2002 онд Нийгмийн эрүүл мэндийн үндэсний зөвлөл, аймгуудад

дэд зөвлөлийг байгуулсан бөгөөд үндэсний түвшинд Ерөнхий сайд, орон нутагт

засаг дарга удирдаж, бүрэлдэхүүнд нь 8 яам (эрүүл мэнд, боловсрол, хууль

зүй, дэд бүтэц, хүнс хөдөө аж ахуй, байгаль орчин, гадаад харилцаа, батлан

хамгаалахын), Үндэсний статистикийн хороо, Нийслэлийн засаг даргын тамгын

газар болон орон нутгийн байгууллагын төлөөлөл орж ажилласан. Тус зөвлөл

нь үндэсний болон орон нутгийн түвшинд нийгмийн эрүүл мэндийн тулгамдсан

асуудлыг шийдвэрлэх чиглэлээр үр дүнтэй ажилласан бөгөөд 2008 онд үйл

ажиллагаагаа зогсоосон.

ЭМЯ нь агаарын бохирдол зэрэг орчны эрүүл мэндийн асуудлаар БОЯ, НЗДТГ,

МХЕГ, НЭМҮХ болон бусад мэргэжлийн байгууллагууд, төрийн бус

байгууллагуудтай хамтран ажилладаг.

Стратеги 21: Ñàëáàðûí õýìæýýíä òºâëºðëèéã ñààðóóëàõ ¿ð ä¿íòýé àðãà õýìæýý

àâ÷ õýðýãæ¿¿ëýõ

Стратегийн үйл ажиллагаа 21.1: Õàðèóöëàãà, áèå äààñàí áîëîí èë òîä áàéäàë

áà ýðõ ìýäëèéí çîõèñòîé øèëæ¿¿ëýëòèéã õàíãàõ òºâëºðëèéã ñààðóóëàõ ¿éë

àæèëëàãààíû óäèðäàìæ, çààâàð÷èëãààã á¿ñ÷èëñýí õºãæëèéí áîëîí çàñàã

çàõèðãààíû øèíý÷ëýëòýé óÿëäóóëàí áîëîâñðóóëæ, õýðýãæ¿¿ëýõ.

Стратегийн үйл ажиллагаа 21.2: Òºâëºðëèéã ñààðóóëàõ óäèðäàìæ,

çààâàð÷èëãààã õýðýãæ¿¿ëýõýä îðîí íóòãèéí çàñàã çàõèðãàà áîëîí ýð¿¿ë

ìýíäèéí óäèðäàõ àæèëòíû óäèðäëàãûí ÷àäàâõèéã ñèñòåìòýéãýýð áýõæ¿¿ëýõ.

Стратегийн үйл ажиллагаа 21.3: Ýð¿¿ë ìýíäèéí òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýýã

òºëºâëºõ, õýðýãæ¿¿ëýõ, õÿíàæ-¿íýëýõýä îëîí íèéò, ÒÁÁ, îðîí íóòãèéí çàñàã

çàõèðãààíû îðîëöîîã íýìýãä¿¿ëýõ òîõèðîìæòîé ìåõàíèçìûã á¿ðä¿¿ëýõ.

Төвлөрөл сааруулах үйл явц нь орон нутгийн засаг захиргааны байгууллагад

эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээг санхүүжүүлэх эрхийг шилжүүлэх байв.

Гэхдээ төвлөрлийг сааруулах үйл явцыг хэрэгжүүлэх дүрэм, журам тодорхойгүй

байснаас системтэй хэрэгжиж чадаагүй байна.

Түүнчлэн хүний нөөцийн чадамж хангалтгүй, төсөв дутагдалтай, мэдээллийн

удирдлагын тогтолцоо сайн хөгжөөгүй байсан нь мөн төвлөрлийг сааруулах үйл

явцад сөргөөр нөлөөлсөн бөгөөд санхүүгийн эрх мэдлийн төлөвлөрөл



сааруулалтаас илүү захиргааны төлөвлөрөл сааруулалт амжилттай хэрэгжсэн

гэж дүгнэсэн байна.

2003 онд Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай хуулийг

хэрэгжүүлж эхэлсэнтэй холбоотой төсвийн хуваарилалтыг төвийн түвшинд

баталдаг болсон нь орон нутгийн төсвийн зарцуулалт дах эрх мэдлийг

багасгахад нөлөөлсөн. Хэдийгээр орон нутгийн иргэдийн хурал засаг даргыг

томилдог улс төрийн эрх мэдэлтэй боловч төсвөөр дамжуулан шууд хянах эрх

мэдэл хязгаарлагдмал болсон.

Харин 2011 оноос Нэгдсэн төсвийн тухай хууль хэрэгжиж эхэлснээр сайдын

багцаас засаг даргын багцад зарим төсөв тухайлбал эрүүл мэндийн анхан

шатны тусламж, үйлчилгээний төсөв шилжсэн. Мөн концессийн тухай хуулийн

хэрэгжүүлэх зорилгоор төр ба хувийн хэвшлийн түншлэлийг дэмжих

санхүүжилт шилжсэн зэрэг нь төвлөрлийг сааруулах үйл ажиллагаанд шинэ

хэлбэрийг авчирсан байна.

Шинээр 2016 онд баталсан Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний тухай хууль

болон Эрүүл мэндийн тухай хуулийн шинэчилсэн өөрчлөлтөөр эмнэлгийн

засаглалд өөрчлөлт орж, төрийн болон орон нутгийн өмчит эмнэлгүүдэд

төлөөлөн удирдах зөвлөл байгуулж ажиллахаар болсон. Ингэснээр эмнэлгийн

түвшинд бие даан шийдвэр гаргах эрх мэдэл нэмэгдэх юм. Эдгээр хуулийн

эмнэлгийн засаглалтай холбоотой дээрх заалт бэлтгэл ажил хангагдаагүйн

улмаас хэрэгжилт удаашралтай байна.

Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний тухай хуулиар эмнэлгийн төлөөлөн удирдах

зөвлөл 9 гишүүнтэй байх бөгөөд тэдгээрийн 3 нь тухайн эмнэлгээс, 3 нь олон

нийтийн төлөөлөл байхаар болсон нь цаашид эмнэлгийн түвшний шийдвэр

гаргалтад төвийн болон орон нутгийн засаг захиргааны шууд оролцоог

бууруулах ач холбогдолтой юм.

Стратеги 22: Áàéãàëèéí ãàìøèã, íèéòèéã õàìàðñàí ºâ÷ëºë, ãýíýòèéí àþóë

îñëûí àñóóäëûã øèéäâýðëýõ ýðñäýëèéí ìåíåæìåíòèéí ÷àäàâõèéã áýõæ¿¿ëýõ

Стратегийн үйл ажиллагаа 22.1: Íèéòèéã õàìàðñàí ºâ÷ëºë ãýíýòèéí àþóë

îñëûí àñóóäëûã óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ, ýðò èëð¿¿ëýõ, ýì÷ëýõ, íºõºí ñýðãýýõ,

õºíãºâ÷ëºõ òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýýíèé öîãö òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëæ,

õýðýãæèëòèéã õÿíàõ.

Сүүлийн 10 гаруй жилийн хугацаанд SARS, H5N1, улаан бурхан зэрэг шинэ

болон дахин сэргэж буй халдварт өвчний дэгдэлт удаа дараалан тохиолдсон.

Эдгээр өвчний дэгдэлтийн үед ЭМЯ, ХӨСҮТ нь тухай бүр ДЭМБ болон бусад

хамтрагч талуудын дэмжлэгтэйгээр урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэх болон

хариу арга хэмжээ авах чиглэлээр үйл ажиллагааг зохион байгуулж, ажиллаж

ирсэн. Хэдий тийм боловч саяхан тохиолдсон улаан бурхан өвчний дэгдэлтээр

тандалт судалгаа, эрсдлийн үнэлгээг илүү үр дүнтэй, үр ашигтай болгох

хэрэгцээ байгааг харуулсан.

ДЭМБ-ийн дэмжлэгтэй 2009 оноос Талбарын тархвар зүйн сургалтыг тогтмол

зохион байгуулж байгаа нь хэрэгжүүлэх түвшний хариу арга хэмжээг

сайжруулахад эерэгээр нөлөөлж байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 22.2: Áàéãàëèéí áîëîí õ¿íèé ¿éë àæèëëàãààíààñ

¿¿äýí ãàðàõ ãàìøèã, Íèéòèéã õàìàðñàí ºâ÷ëºë ãýíýòèéí àþóë îñëûí àñóóäëûí

¿åä àâàõ àðãà õýìæýýíèé áýëòãýëèéã õàíãàõ òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëæ,

õýðýãæ¿¿ëýõ.



Монгол улсад сүүлийн 10 жилийн хугацаанд байгалийн гамшгийн төрөл, тоо

нэмэгдэх хандлагатай байна. Өмнө нь хэрэгжүүлж байсан эрэн хайх, аврах

болон хүмүүнлэгийн тусламж үзүүлэх тохиолдолд суурилсан арга хэмжээ нь

байгалийн гамшгийн нөлөөллийг бууруулахад дорвитой ахиц гаргаагүй.

Сүүлийн жилүүдэд Засгийн газраас байгалийн гамшгийн үеэр авах арга

хэмжээний хууль эрх зүйн орчинг бүрдүүлэх, дэд бүтцийг бий болгох, чадавхи

бэхжүүлэх чиглэлээр нэлээд ажлыг хийж байна.

Шадар сайдын ахалсан Улсын онцгой байдлын комисс нь гамшгийн үеийн арга

хэмжээг удирдан зохион байгуулах ерөнхий бүтэц бөгөөд бүрэлдэхүүнд нь

холбогдох яам, агентлаг орж ажилладаг. ЭМЯ нь тус комиссын гишүүн бөгөөд

гамшгийн үед эмнэл зүйн болон нийгмийн эрүүл мэндийн арга хэмжээг

тэргүүлэн зохион байгуулан ажиллах гол байгууллага юм.

Засгийн газар нь Онцгой байдлын ерөнхий газрыг 2004 онд байгуулж

ажилласнаар гамшгийн үеийн арга хэмжээний хяналт, зохицуулалт,

хэрэгжилтийг шууд удирдах байгууллагатай болсон бөгөөд сүүлийн жилүүдэд

тус байгууллагын дэд бүтэц, хүний нөөцийн чадавхийг бэхжүүлэхэд онцгойлон

анхаарч байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 22.3: Àëáàí áà àëáàí áóñ ñàëáàðò õºäºëìºðèéí

ýð¿¿ë ìýíäèéí àðãà õýìæýýã öààøèä ºðãºæ¿¿ëýí, ýð÷èìæ¿¿ëýõ.

Эрүүл мэндийн ажилтны хөдөлмөрийн аюулгүй байдлын асуудал сүүлийн

жилүүдэд хурцаар тавигдаж, энэ талаар хууль эрх зүйн орчинг бий болгосон

хэдий ч ажлын байран дах хэрэгжилт хангалтгүй байна.

Сүүлийн жилүүдэд ялангуяа хувийн салбар эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний

чанарын ISO стандарт болон олон улсын түвшинд хэрэгжүүлдэг JCI стандартын

гэрчилгээг авах шаардлагыг тавин ажиллаж байгаа бөгөөд эдгээр стандартын

чухал хэсэг нь өвчтөн, ажилтны аюулгүй байдлыг хангахад чиглэсэн байдаг. led

by private sector. These programs have reflected occupational safety as one of

priority standards and hospitals have been implemented trainings for staff and

activities to improve facility conditions to meet these standards.

ЭМЯ нь 2017 онд эрүүл мэндийн байгууллагын бүтэц, үйл ажиллагааны

стандартыг шинэчлэн батлуулсан бөгөөд эмнэлгийн байгууллагын стандартад

анх удаа өвчтөний аюулгүй байдлын хэсгийг оруулан мөрдөж байна.

Стратеги 23: Ýð¿¿ë ìýíäèéí óäèðäëàãûí ìýäýýëëèéí íýãäìýë òîãòîëöîî

(ÝÌÓÌÍÒ)-ã õºãæ¿¿ëýõ

Стратегийн үйл ажиллагаа 23.1: ÝÌÓÌÍÒ -íû ¿éë àæèëëàãàà, á¿òýö áèé

áîëãîõ

ЭМЯ-ны ХШҮДАГ нь үндэсний хэмжээнд эрүүл мэндийн мэдээллийн тогтолцоог

удирдан, зохицуулах, эрүүл мэндийн мэдээллийн технологийн бодлогын

хэрэгжилтийг хангах чиг үүрэгтэй нэгж юм.

Мөн ЭМХТ нь эрүүл мэндийн статистик хариуцсан нэгжтэй бөгөөд тус нэгж нь

хүн амын эрүүл мэндийн талаарх ялангуяа өвчлөл, нас баралтын статистик

мэдээллийг цуглуулах, дүн шинжилгээ хийх, шийдвэр гаргагчдыг мэдээллээр

хангах чиг үүрэгтэй ажилладаг.

Стратегийн үйл ажиллагаа 23.2: Ìýäýý, ìýäýýëëèéí ¿íýí çºâ, öàã ¿åý îëñîí,

õ¿÷èí òºãºëäºð, ÷àíàðòàé áàéäëûã õàíãàñíààð íîòîëãîîíä òóëãóóðëàñàí

øèéäâýð ãàðãàëòûã ñàéæðóóëàõ



Эмя нь Эрүүл мэндийн удирдлага, мэдээллийн тогтолцоог хөгжүүлэх стратеги

(2011-2015), Цахим эрүүл мэндийн стратегийг (2010-2014) батлан хэрэгжүүлсэн

бөгөөд эдгээр баримт бичигт бүх аймаг, сумдын эрүүл мэндийн байгууллагыг

сүлжээнд холбох ажлыг хэрэгжүүлсэн. Түүнчлэн цаашид цаасгүй эрүүл

мэндийн мэдээллийн тогтолцоог үндэсний түвшинд бүх лавлагаа шатны эрүүл

мэндийн байгууллагад нэвтрүүлэх, анхан эрүүл мэндийн байгууллага эдгээр

мэдээллийг авч ашиглах боломжийг бий болгох зорилготой ажиллаж байна.

Одоогийн байдлаар үндэсний түвшний ихэнх тусгай мэргэшлийн эмнэлэг,

төвүүд дотоод нэгдсэн сүлжээг бий болгон ашиглаж байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 23.3: ÝÌÓÌÍÒ-ã õýðýãæ¿¿ëýõýä øààðäàãäàõ

ìýäýýëëèéí òåõíîëîãèéí äýä á¿òöèéã áýõæ¿¿ëýí, õºãæ¿¿ëýõ

Стратегийн үйл ажиллагаа 23.4: ÝÌÓÌÍÒ -ã óäèðäàí õýðýãæ¿¿ëýõ õ¿íèé

íººöèéã áýõæ¿¿ëýí, õºãæ¿¿ëýõ

Монгол улсын Засгийн газар Цахим Монгол хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж байгаа

бөгөөд энэ хүрээнд хүн амд интернет болон мэдээллийн технологийг

хүртээмжтэй болгох, хөдөө орон нутгийг нэгдсэн интернет сүлжээнд холбох,

ашиглалтын зардлыг хөнгөлөх зэрэг арга хэмжээг хэрэгжүүлж байна.

Люксембургийн ЗГ-ын дэмжлэгтэй хэрэгжиж буй Зүрх судасны төслийн хүрээнд

бий болгосон телемедицины туршлага дээр суурилан ЭМЯ нь ЭМХТ дээр

төвтэй үндэсний телемедицины сүлжээний дэд бүтцийг 2009 онд бий болгосон.

Энэ ажлын хүрээнд үндэсний түвшний тусгай мэргэжлийн төвүүд тухайлбал

зүрх судасны, мэдрэлийн болон мэдрэлийн мэс заслын, бөөр судлалын,

элэгний зайн оношлогоо, эмчилгээнд телемедициныг амжилттай ашиглаж

байна.

Одоогийн байдлаар ЭМЯ мэдээллийн технологийг хөгжүүлэх чиглэлээр 2 том

төслийг хэрэгжүүлж байгаа бөгөөд БНХАУ-ын ЗГ-ийн хөнгөлөлттэй зээлээр

улсын эмнэлгүүдийн эмнэлгийн мэдээллийн тогтолцоог сайжруулах, Дэлхийн

банкны хөнгөлөлттэй зээлээр эмнэлэг хоорондын мэдээллийн сүлжээг бий

болгох, эрүүл мэндийн мэдээллийн төвийг байгуулахаар ажиллаж байна.

Дэлхийн банкны дэмжлэгтэй Цахим эрүүл мэнд төсөл нь эрүүл мэндийн

салбарт мэдээллийн технологийн нэгдсэн тогтолцоог бий болгохтой холбоотой

бүрэлдэхүүн хэсгүүдийг агуулсан бөгөөд эдгээр нь эрүүл мэндийн салбарын

энтерпрайз архитектурыг бий болгох, хувь хүний цахим мэдээлэл бүхий эрүүл

мэндийн мэдээ, мэдээлэл солилцох платформыг нэвтрүүлэх, олон улсын

цахим мэдээллийн стандартыг нутагшуулах, салбарын түвшинд мэдээллийн

технологийн нэгдсэн удирдлагыг хэрэгжүүлэх төв байгуулах зэрэг юм.

Стратегийн үйл ажиллагаа 23.5: ¯íäýñíèé õýìæýýíä ñóäàëãàà, øèíæèëãýýíèé

íýãäñýí òîãòîëöîî áèé áîëãîí ÝÌÓÌÍÒ -òîé óÿëäóóëàí õºãæ¿¿ëýõ

Сүүлийн жилүүдэд эрүүл мэндийн чиглэлээр судалгаа, шинжилгээ хийх

чадавхи сайжирч байгаа боловч судалгааны мэдээ, мэдээллийг нэгдсэн

мэдээллийн санд цуглуулж, нэгтгэх болон шийдвэр гаргах, бодлого

боловсруулах үйл ажиллагаанд системтэй ашиглах үйл ажиллагаа дутагдалтай

байна. Хэдийгээр ихэнх судалгааны захиалгат ажлыг Шинжлэх ухаан,

технологийн сангаас санхүүжүүлдэг боловч санхүүжилт хангалтгүйгээс

чанартай судалгаа хийж чаддаггүй. Сургалтын болон судалгааны

байгууллагуудын ихэнх үндэсний хэмжээний судалгааг олон улсын

байгууллагын санхүүгийн дэмжлэгтэй хийж байна.

Стратеги 24: Ýð¿¿ë ìýíäèéí òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýýíä óëñûí áà õóâèéí ñàëáàðûí

çîõèñòîé á¿ðäýë áèé áîëãîõ



Стратегийн үйл ажиллагаа 24.1: Óëààíáààòàð õîò äàõü ýð¿¿ë ìýíäèéí

òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýýã (ýìíýëýã, ðàøààí ñóâèëàë, íºõºí ñýðãýýõ òºâèéí òîî, îðíû

òîî) çîõèñòîé áîëãîõ.

Эмнэлгийн салбарын бүтэц, зохион байгуулалтыг оновчтой болгох асуудлын

нэг үзүүлэлт болох эмнэлгийн дундаж ор хоног улсын дунджаар 1990 онд 12.3

байсан бол 2017 онд 7.2 болж буурсан хэдий ч энэ үзүүлэлт нь эрүүл мэндийн

анхан шатны тусламж, үйлчилгээний болон бусад үзүүлэлттэй төдийлөн

уялдаатай биш байна.

Өнөөгийн байдлаар Улаанбаатар хотын дүүргийн нэгдсэн эмнэлгүүд лавлагаа

шатлалын эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээг бүрэн чанартай гүйцэтгэж чадахгүй

байгаа бөгөөд дүүргийн нэгдсэн эмнэлгийг чадавхижуулах улмаар эмнэлгийн

салбарын бүтэц, үйл ажиллагааны шинэчлэлийг хэрэгжүүлэх хэрэгцээ

Улаанбаатар хотод байсаар байна.

Нөгөө талаар Улаанбаатар хот дахь лавлагаа шатлалын төрөлжсөн

мэргэшлийн тусламж үйлчилгээ үзүүлдэг байгууллагууд дүүргийн нэгдсэн

эмнэлэгт үзүүлэх боломжтой үндсэн мэргэшлийн тусламжийг үзүүлсээр байна.

Судалгаагаар эдгээр эмнэлгийн нийт хэвтэлтийн 20-40% нь шаардлагагүй

хэвтэлт гэсэн дүн гарсан байна. Улаанбаатар хотын нийт эмнэлгийн тоо, хүчин

чадлыг хувийн салбарыг оролцуулан тооцоход 1000 хүн амд 6.7 ногдож байгаа

нь ижил төстэй бусад орнуудаас хэт өндөр байна.

Стратегийн үйл ажиллагаа 24.2: Ýð¿¿ë ìýíäèéí õóâèéí ñàëáàðûí õºãæëèéí

íýãäñýí áîäëîãî, óäèðäàìæèéã áîëîâñðóóëàí õýðýãæ¿¿ëýõ

Стратегийн үйл ажиллагаа 24.3: Ýð¿¿ë ìýíäèéí õóâèéí ñàëáàðûí õóóëü ýðõ

ç¿é, ñàíõ¿¿ãèéí çîõèöóóëàëòûí ìåõàíèçìûã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ.

Стратегийн үйл ажиллагаа 24.4: Ýð¿¿ë ìýíäèéí óëñûí ñàëáàðûí

áàéãóóëëàãûã õóâü÷ëàõ (ãýðýýãýýð á¿ðýí áà á¿ðýí áóñ) íýãäñýí áîäëîãî,

óäèðäàìæ áîëîâñðóóëæ, õýðýãæ¿¿ëýõ.

Стратегийн үйл ажиллагаа 24.5: Ýð¿¿ë ìýíäèéí óëñûí áà õóâèéí ñàëáàðûí

çîõèñòîé õàðüöààã õàäãàëàõ çîðèëãîîð òîãòìîë õÿíàæ, ¿íýëýõ ìåõàíèçì áèé

áîëãîõ.

1990 оноос хойш хувийн салбарын эрүүл мэндийн байгууллагын тоо эрс

нэмэгдсэн. Эдгээрийн дийлэнх нь Улаанбаатар хотод үйл ажиллагаа явуулж

байгаа бөгөөд 2017 оны байдлаар нийт хувийн салбарын эмнэлгийн орны тоо

5756-д хүрч энэ нь нийт эмнэлгийн орны 24.1%-ийг эзэлж байгаа бөгөөд 2005

оны түвшингээс 3 дахин нэмэгдсэн байна. Хувийн ортой эмнэлгийн ихэнх нь 5-

30 ортой энэ нийт хувийн ортой эмнэлгийн 85%-ийг эзэлж байна.

Үндэсний болон орон нутгийн түвшинд хувийн эрүүл мэндийн салбарын

зохицуулалтыг ЭМЯ, орон нутгийн засаг захиргаа болон МХЕГ хариуцан

хэрэгжүүлдэг. ЭМЯ нь хувийн эрүүл мэндийн салбарын зохицуулалтын хууль

эрх зүйн орчинг бүрдүүлж, зарим үйл ажиллагаа, тухайлбал эрүүл мэндийн

байгууллагын магадлан итгэмжлэл, эрүүл мэндийн байгууллага болон

мэргэжилтний тусгай зөвшөөрөл зэргийн хэрэгжилтэд шууд оролцож байна.

Ихэнх хувийн эмнэлгүүд ялангуяа цөөн ортой жижиг эмнэлгүүд харьцангуй

хөнгөн тохиолдлыг хүлээн авч, тусламж, үйлчилгээ үзүүлдэг. Сүүлийн

жилүүдэд олон ортой том хэмжээний хувийн эмнэлгүүд байгуулагдаж, орчин

үеийн оношлогоо, эмчилгээний технологийг нэвтрүүлэн ажиллаж байна.

Хувийн эмнэлгүүд ялангуяа Улаанбаатар хот дахь эмнэлгүүд нь газар зүйн

болон тусламж, үйлчилгээний төрлөөр улсын салбарын эмнэлгүүдтэй давхцан



ажилладаг. Хэвтүүлэн эмчлэх тусламж, үйлчилгээг голлон эрхэлдэг болон ашиг

олох сонирхол давамгайлсан байдал нь шаардлагагүй оношлогоо, эмчилгээ

үзүүлэх байдал руу хөтөлж байна.

Монгол улсын хувьд хот суурин газар ялангуяа Улаанбаатар хотод хүн амд

харьцуулсан улсын салбарын эрүүл мэндийн байгууллагын хүчин чадал

хэтэрсэн, хөдөөд дутагдалтай байгаа энэ нөхцөлд хувийн эрүүл мэндийн

салбарын хяналтгүй өсөлт нь тусламж, үйлчилгээний хүртээмж болон тэгш

байдалд эерэгээр нөлөөхгүй байна. Хувийн эрүүл мэндийн салбарын талаар

баримтлах оновчтой бодлого байхгүй, улсын салбарыг нөхөж ажиллах чиглэл

тодорхойгүй тохиолдолд улсын эмнэлгийн салбарын бүтэц, зохион

байгуулалтыг оновчтой болгох бодлого, үйл ажиллагаа амжилтад хүрэхгүй юм.

Хувийн салбарыг зохицуулах арга замын нэг болох тусгай зөвшөөрөл олгох,

сунгах үйл ажиллагаанд хэрэгцээний гэрчилгээг ашиглах талаар хуульд

тусгасан хэдий ч хэрэгжүүлэх техникийн болон санхүүгийн чадамж хангалтгүй,

дүрэм журам тодорхой бус байдлаас хамаарч үр дүнтэй хэрэгжиж чадахгүй

байна.

АХБ-ны дэмжлэгтэй хэрэгжсэн ЭМСХХ-3 төслийн хүрээнд 2013 онд Монгол

улсад хувийн эрүүл мэндийн салбарыг зохицуулах хүрээнд Хэрэгцээний

гэрчилгээг хэрэглэх үзэл баримтлалыг зөвлөмж болгосон бөгөөд ЭМЯ 2016 онд

Эрүүл мэндийн тухай хуульд нэмэлтээр 19-р зүйлийг оруулж, хэрэгцээний

үнэлгээг хийх, эрүүл мэндийн байгууллагыг шинээр байгуулах болон өргөтгөхөд

хэрэгцээний тодорхойололтыг хэрэглэх талаар оруулж, батлуулсан. Хэдий

тийм боловч өнөөг хүртэл тус арга хэмжээг хэрэгжүүлэх техникийн болон

санхүүгийн чадамж хангалтгүй, дүрэм журам тодорхой бус байдлаас хамаарч

хэрэгжүүлж чадахгүй байна.

Эрүүл мэндийн даатгалын ерөнхий газар (ЭМДЕГ) нь 2018 оны 1 сараас ЭМЯ-

ны харьяа байгууллага болсон. ЭМДЕГ нь улсын болон хувийн салбарын эрүүл

мэндийн байгууллагаас гэрээний үндсэн дээр тусламж, үйлчилгээг худалдан

авдаг бөгөөд 2015 онд Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хуульд оруулсан

өөрчлөлт нь тус байгууллагыг идэвхитэй худалдан авагч болон хөгжих

боломжийг бүрдүүлсэн. Тус байгууллагын засаглал болох Эрүүл мэндийн

даатгалын үндэсний зөвлөлийг 2017 онд байгуулж, гол оролцогч талуудын

төлөөллийг оруулснаар эрүүл мэндийн даатгалын үйл ажиллагааг харьцангуй

хараат бусаар удирдан чиглүүлж, чиг үүргийн дагуу улсын ба хувийн салбарын

байгууллагын дунд өрсөлдөөнийг бий болгож, тусламж, үйлчилгээний чанарыг

дэмжих, хувийн салбарын зохицуулалтад оролцох боломжийг нэмэгдүүлсэн.


Байгууллагын хөгжил ба салбарын удирдлага салбарын үндсэн чиглэлийн

хүрээнд дараах шийдвэрлэх асуудлыг тодорхойлсон. Шийдвэрлэх асуудлыг

зөвлөлдөх уулзалтын оролцогчдоор хэлэлцүүлж, тэдний саналыг тусгаж,

эцэслэсэн болно.


Орон нутгийн хэрэгцээ, шаардлагад үндэслэн шийдвэр гаргах эрх мэдлийг

нэмэгдүүлэх, эрүүл мэндийн байгууллага дахь төлөвлөрөл сааруулалтын

байдалд үнэлгээ дүгнэлт өгөх.

Эрүүл мэндийн салбар дахь олон улсын хамтрагч талууд болон бусад

оролцогч талуудыг оролцуулсан үр дүнтэй зөвлөлдөх механизмыг бий болгон


Эрүүл мэндийн салбарын бодлого, стратегийн хэрэгжилтийг үндэсний түвшинд

хянаж, үнэлдэг механизмыг хэрэгжүүлэх.



Нийгмийн эрүүл мэндийн үндэсний болон салбар зөвлөлийг дахин байгуулж,

ажиллуулах.

Мэдээллийн технологийн чиглэлээр хэрэгжүүлж буй төсөл, хөтөлбөрийн

уялдаа, холбоог сайжруулж, нэгдсэн удирдлагаар хангах.

Эмнэлгийн засаглал, өвчтөний эрхийг хангах, тусламж, үйлчилгээний чанарыг

сайжруулах, үнэ тариф тодорхойлох зэрэг үйл ажиллагаанд мэргэжлийн

нийгэмлэг, холбоо, эмнэлгийн мэргэжилтний оролцоог нэмэгдүүлэх.

Төрийн өмчит эмнэлгийн бие даасан байдлыг хэрэгжүүлэх удирдлагын

чадавхийг бэхжүүлэх.

Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний хяналтад үйлчлүүлэгч, олон нийт, ТББ,

мэргэжлийн нийгэмлэг холбоодын оролцоог нэмэгдүүлэх.

Нийгмийн эрүүл мэндийн төвүүдийг байгуулж, чадавхийг бэхжүүлэх.

Эмнэлгийн орны тоог (улсын болон хувийн) тусламж, үйлчилгээний эрэлт

хэрэгцээнд нийцүүлэх.

Эрүүл мэндийн байгууллагын гамшиг, нийгмийн эрүүл мэндийн онц байдлын

үеийн бэлэн байдлыг хангах, эрсдлийн үнэлгээ хийх, төлөвлөх, хэрэгжүүлэх

чадавхийг бэхжүүлэх.

Орон нутгийн засаг захиргааны эрүүл мэндийн үйл ажиллагааны төсөв батлах,

хуваарилах, хэрэгжүүлэхэд оролцох оролцоо, эрх мэдлийг нэмэгдүүлэх.

Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний нэгдсэн үнэ, тарифыг улсын болон

хувийн байгууллагуудад жигд дагаж мөрдүүлэх.



5 . ХОЁРДУГААР БҮЛЭГ:

ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН

САЛБАРЫН

ШИНЭЧЛЭЛИЙН ЗАРИМ

АРГА ХЭМЖЭЭНИЙ

ҮНЭЛГЭЭ

УДИРТГАЛ

Төрөөс эрүүл мэндийн талаар баримтлах бодлогыг хэрэгжүүлэх арга

хэмжээний төлөвлөгөө боловсруулах үйл явцад 1990 оноос хойш эрүүл

мэндийн салбарт хэрэгжүүлсэн томоохон шинэчлэлийн үйл явцыг ЭМССМТ-

ний хурдавчилсан үнэлгээтэй уялдуулан хийсэн бөгөөд үнэлгээнд нөхцөл

байдлын дүн шинжилгээний баримт бичгүүдийг ашигласан. Энэхүү үнэлгээний

үр дүнг Төрөөс эрүүл мэндийн талаар баримтлах бодлогын тэргүүлэх

чиглэлүүд, Тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал 2030 баримт бичгийн зорилт,

үр дүнтэй нийцүүлэн Төрөөс эрүүл мэндийн талаар баримтлах бодлогыг

хэрэгжүүлэх арга зам, төлөвлөгөө болон дагалдах баримт бичгүүдийг

боловсруулахад ашиглах болно.

Үнэлгээний үр дүнг доорхи сонгосон чиглэлүүдээр хийж, үр дүнг танилцуулж

байна.

5.1 Эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж,

үйлчилгээний шинэчлэл


1990 оноос хойш хөдөөгөөс хот руу шилжих хөдөлгөөн үлэмж нэмэгдэж,

сүүлийн 10 жилд гэхэд нийслэл Улаанбаатар хотод суурьшигчдын нийт хүн амд

эзлэх хувь 32%-иас 67.6% (2016 оны байдлаар) болтол өссөн байна. Эсрэгээр

хөдөөгийн хүн амын эзлэх хувь тал хувиас гуравны нэг болтол буурчээ. Ихэнх

аймгийн хүн амын тоо буурсан, харин Дархан-Уул, Орхон зэрэг хот суурин

газартай аймгууд болон уул уурхайн олборлолтын үйлдвэрлэл нэмэгдсэн

Өмнөговь аймагт хүн ам нэмэгдсэн.

Хүн амын өвчлөлийн байдалд тархвар зүйн шилжилт 1990 оноос хойш бүрэн

явагдаж, дархлаажуулалтын өндөр хамралт, үндэсний хөтөлбөрүүдийн

хэрэгжилт зэргээс хамаарч халдварт өвчин өвчлөлийн эхний 5 шалтгаанд

орохгүй болсон. Харин нөгөө талдаа иргэдийн амьдралын хэв маяг, зан үйлтэй



холбоотой халдварт бус өвчлөлүүд болох зүрх судас, цусны эргэлтийн

тогтолцооны, хавдар, осол гэмтэл нь хүн амын өвчлөл, нас баралтын тэргүүлэх

шалтгаан боллоо. Цусны эргэлтийн тогтолцооны өвчлөлөөс хамаарсан нас

баралт нь сүүлийн 20 жил тэргүүлэх шалтгаан болж байгаа бөгөөд 2016 оны

байдлаар 10.000 хүн амд ногдох үзүүлэлтээр эрэгтэйчүүдийн нас баралтад

21.06, харин эмэгтэйчүүдийнхэд 13% ногдож байна.

Монгол улсад орчин үеийн анагаах ухаан 1921 оноос нэвтэрч, 1941-1990 оны

хугацаанд эрүүл мэндийн тогтолцоонд томоохон өөрчлөлт гарч, дэд бүтэц,

хүний нөөцийн хувьд сайтар бэхжсэн билээ. Тогтолцооны хувьд төвлөрсөн

төлөвлөгөөт хэлбэрээр улсаас бүрэн санхүүжүүлж ирсэн болно. Эрүүл мэндийн

туслам, үйлчилгээ бүрэн үнэ төлбөргүй, нөгөө талдаа эмчлэх тусламж

давамгайлсан, бүтцийн хувьд нүсэр, зардал өндөртэй болсон байв.

Энэ үед анхан шатны тусламж, үйлчилгээг поликлиник, хэсгийн эмнэлгээр

дамжуулан харьяалах нутаг дэвсгэрийн хүн амд хүргэдэг байсан. Анхан шатны

тусламж, үйлчилгээг илүү хүн амд ойртуулах, урьдчилан сэргийлэх чиглэлийг

илүү хөгжүүлэх зорилгоор 1999 онд өрхийн эмнэлгийн тогтолцоог нэвтрүүлж,

дээрх поликлиникт ажиллаж байсан хүмүүс өрхийн эмнэлэг болон зохион

байгуулагдаж, анхан шатны тусламж, үйлчилгээг үзүүлэх болсон. Өрхийн

эмнэлгийг нэг иргэнд тооцсон санхүүжилтээр хүн амын тоонд суурилан

санхүүжүүлэх болсон байна.

5.1.2 Үр дүн

Монгол улсын эрүүл мэндийн тогтолцоонд чухал үр нөлөө үзүүлсэн

шинэчлэлийн арга хэмжээ бол хот суурин газарт эрүүл мэндийн анхан шатны

тусламж, үйлчилгээг өөрчлөн зохион байгуулсан явдал юм. Засгийн газар 1990-

ээд оны сүүлээс эхлэн эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж, үйлчилгээг

бэхжүүлэх бодлогыг хэрэгжүүлж эхэлсэн бөгөөд олон улсын байгууллагууд тэр

дундаа АХБ техникийн болон санхүүжгийн дэмжлэг үзүүлж ажилласан. Ийнхүү

2002 он гэхэд хот суурин газарт өрхийн эмнэлгүүд бүрэн байгуулагдсан бөгөөд

2008 оны байдлаар нийт хүн амын тал хувьд Улаанбаатар хот болон аймгийн

төвүүдэд нийт 228 өрхийн эмнэлэг тусламж, үйлчилгээ үзүүлдэг болсон. Энэхүү

үйл явц нь Засгийн газар эрүүл мэндийн анхан шатны тусламжид суурилсан

тогтолцоонд шилжсэн бодлогын том өөрчлөлт байв.

Энэ өөрчлөлтийн үр дүнд өрхийн анагаах ухааны үзэл баримтлалыг нэвтрүүлж,

өрхийн эмч нарыг бүрэн сургаж, санхүүжилтийн шинэ аргыг хэрэглэж, өрхийн

анагаах ухаан, анхан шатны тусламж, үйлчилгээний талаарх иргэдийн

хандлагад өөрчлөлт хийж чадсан үздэг.

Өрхийн эмнэлгүүд нь анхан шатны эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний

багцыг хүн амд үзүүлэх, урьдчилан сэргийлэх болон эрүүл мэндийг дэмжихэд

түлхүү анхаарал хандуулах, мөн эмнэл зүйн суурь тусламжийг үзүүлж,

шаардлагатай тохиолдолд лавлагаа шатлалд өвчтөнг илгээх үүрэгтэй. Хөдөөд

сум болон сумын эмнэлгээр дамжуулан эрүүл мэндийн болон эмнэлгийн анхан

шатны тусламжийг хүргэхийн зэрэгцээ өрхийн эмнэлгээс ялгаатай нь хэвтүүлэн

эмчлэх болон эмнэлгийн яаралтай тусламжийг үзүүлдэг.

Эрүүл мэндийн тухай хуульд оруулсан өөрчлөлтийн дагуу 2010 оноос өрхийн

эмнэлгийг өрхийн эрүүл мэндийн төв, сум, тосгоны эмнэлгийг сум, тосгоны

эрүүл мэндийн төв хэмээн нэрлэдэг болсон бөгөөд 2017 оны байдлаар улсын

хэмжээнд нийт 549 эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж үзүүлж байна. Дорхи

хүснэгтэд анхан шатны эрүүл мэндийн байгууллагын тоог төрөл, оноор

харьцуулан харуулав.



Хүснэгт 9. Анхан шатны эрүүл мэндийн байгууллагууд (төрлөөр)

Байгууллага 2001 он 2005 он 2010 он 2017 он

Өрхийн эрүүл

мэндийн төв

178 228 218 218

Тосгоны эрүүл


19

Сумын эрүүл


310 287 274 273

Сум дундын

эмнэлэг

13 31 37 39

2010 оноос хойш 24 СЭМТ сум дундын эмнэлэг болж, СЭМТ болон сум дундын

эмнэлэг хөдөөгийн нэгдсэн эмнэлэг болсон байна. Эдгээр байгууллагын хүний

нөөц, санхүүжилтийн хэмжээ нь нэмэгдсэн хэдий ч тусламж, үйлчилгээний

чанарт хэрхэн нөлөөлсөн талаар мэдээлэл байхгүй байна.

Одоогийн анхан шатны тусламж, үйлчилгээний зорион байгуулалт нь хүн амд

эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж, үйлчилгээг ойртуулах, тэгш хүртээмжтэй

байхаар зохион байгуулсан хэдий ч байршил, зохион байгуулалтын тусламж,

үйлчилгээнд үзүүлэх үр дүн, ашгийн талаар дүн шинжилгээ хийгээгүй.

Тухайлбал сүүлийн 10 жилийн хугацаанд хөдөөгийн хүн амын нийт хүн амд

эзлэх хувь 43%-иас 30% хүртэл буурсан болон эсрэгээр хот суурин газрын

ялангуяа Улаанбаатар хотын хүн ам ихсэж байна. Хөдөөд байгаа анхан шатны

эрүүл мэндийн байгууллагууд болох сум, тосгоны ЭМТ, сум дундын эмнэлгийн

тоо энэ хугацаанд буураагүй бага зэрэг нэмэгдсэн үзүүлэлттэй байна.

Энэ хугацаанд Улаанбаатар хот болон томоохон хот суурин газрын хүн ам

үлэмж хэмжээгээр нэмэгдсэн хэдий ч ӨЭМТ-ийн тоо тэр хэмжээгээр

нэмэгдээгүй бөгөөд хэрэв хот руу чиглэсэн нүүдэл, шилжилт хөдөлгөөний

өнөөгийн дүр зураг хэвээр үргэлжилвэл хүн амд үзүүлэх эрүүл мэндийн анхан

шатны тусламж, үйлчилгээний хүртээмж, чанарт сөргөөр нөлөөлнө.

Хэдийгээр эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж, үйлчилгээнд өндөр үнэтэй

нарийн мэргэжлийн шаардлагагүй боловч наад захын оношлогоо, эмчилгээний

багаж, тоног төхөөрөмжөөр хангагдсан байх ёстой. 2010 онд хийсэн үнэлгээгээр

нийт сум, өрхийн ЭМТ-ийн зөвхөн 20% нь л энгийн зүрхний цахилгаан

бичлэгийн аппаратаар хангагдсан байна.

Ерөнхийдөө энгийн оношлогоо, шинжилгээнд ашиглагддаг эхо аппарат,

зүрхний цахилгаан бичлэгийн аппарат, микроскоп болон бусад лабораторийн

багаж, тоног төхөөрөмжийн хангамжийн хувьд газар зүйн ялгаатай байдал

байхгүй хэдий ч хөдөө орон нутагт эдгээр багаж хэрэгслийн засвар үйлчилгээ,

сэлбэг хэрэгслийн асуудал хүндрэлтэй байдгаас хамаарч оношлогоо,

эмчилгээний чанар, чадамжид сөргөөр нөлөөлж байна.

Хот суурин газар (Өрхийн эрүүл мэндийн төв)

Хот сууриан газар эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний анхан шатлалд

өрхийн эрүүл мэндийн төвүүд ажиллаж байгаа бөгөөд дунджаар 3-4 их эмч,

сувилагчийн хамтаар баг бүрдүүлж, ажиллаж байна. зарим газар ялангуяа

Улаанбаатар хотын захын дүүрэгт нийгмийн үйлчилгээг иргэдэд цогцоор

хүргэхийн тулд орон нутгийн засаг захиргаанаас ӨЭМТ-ийг цагдаагийн нэгж



болон хорооны засаг даргын ажлын албатай хамтад нь нэг байранд оруулж,

үйлчилгээ үзүүлж байна.

Сүүлийн жилүүдэд ялангуяа Улаанбаатар хотод иргэдийн шилжилт, хөдөлгөөн

ихэссэнтэй холбоотой хүн амын тоо үлэмж хэмжээгээр нэмэгдэж, ӨЭМТ-ийн

ажлын ачаалал ч мөн эрс нэмэгдэж байна. Тухайлбал Улаанбаатар хотын

өрхийн эмч жилд дунджаар 8198 үзлэг, зөвлөгөө өгч байхад энэ тоо аймагт 1740

байна.

Ихэнх ӨЭМТ нь ажлын өдрүүдэд жирийн ажлын цагаар, зарим тохиолдолд

амралтын өдрүүдэд ажилладаг бөгөөд ихэнх эмнэл зүйн болон гэрээр үзүүлэх

тусламж, үйлчилгээг ажлын өдрүүдэд үзүүлдэг. СЭМТ-тэй харьцуулахад ӨЭМТ

нь байршлын хувьд лавлагаа шатлалын эрүүл мэндийн байгууллагуудтай ойр

байршилтай тул үзүүлж буй тусламж, үйлчилгээний төрөл, хүрээ

хязгаарлагдмал юм. Өнөөдрийн байдлаар ӨЭМТ-д амбулаторийн үзлэг, анхан

шатны оношлогоо, жирэмсний хяналт, гэр бүл төлөвлөлт, зөвлөгөө өгөх, нэн

шаардлагатай эмийн жор олгох, гэрийн эргэлт, нөхөн сэргээлт, өвчтөн

шилжүүлэх, эрүүл мэндийн боловсрол олгох зэрэг тусламж, үйлчилгээ,

шаардлагатай тохиолдолд анхан шатны эмнэлгийн яаралтай тусламжийг

үзүүлж байна. Өрх болон сумын ЭМТ-үүд нь эрүүл мэндийн тогтолцооны анхны

цэг болохын хувьд ялагуяа эмзэг бүлгийн иргэдийн хувьд чухал ач

холбогдолтой юм.

Анхан шатны тусламж, үйлчилгээнд олон ололт дэвшил байгаа хэдий ч цаашид

сайжруулах, бэхжүүлэх асуудал цөөнгүй байна. Тухайлбал өрхийн эмч,

сувилагчдын төгсөлтийн дараах болон тасралтгүй сургалтыг сайжруулах,

тусламж, үйлчилгээний чанар ба тасралтгүй байдлыг хангах, өвчтөний шатлал

алгасалтыг бууруулах, архаг өвчлөлийн хяналтыг сайжруулах гэх мэт.

Өвчтөний шатлал алгасалт өндөр байгаа нь эрүүл мэндийн анхан шатлалын

тусламжийн чадамж сул байгаагаас гадна хот суурин газар ялангуяа

Улаанбаатар хотод төлөвлөлтгүй, хэт олон тооны лавлагаа шатлалын

эмнэлгүүд байгаа нь бас нөлөөлж байна.

Хөдөө орон нутаг (Сумын эрүүл мэндийн төв)

Бүх сумын эрүүл мэндийн төв нь орон нутгийн засаг захиргаанд харьяалагддаг

төрийн өмчит байгууллага юм. Сүүлийн жилүүдэд ЭМЯ-аас СЭМТ-ийн

санхүүжилтийг шат дараатай нэмэгдүүлэх бодлого барьж байна. СЭМТ нь

Монгол улсын нутаг давсгэрийн онцлогоос хамаарч амбулаторийн төдийгүй

хэвтүүлэн эмчлэх тусламж, үйлчилгээг давхар үзүүлдэг. Учир нь хүн ам таруу

суурьшсан, өргөн уудам нутаг дэвсгэртэй, дараагийн лавлагаа шатлалын

тусламж, үйлчилгээ авахад хол зам туулдаг хүчин зүйлүүд нөлөөлдөг.

СЭМТ нь 5-15 хүртэл хэвтүүлэн эмчлэх ортой, төрөхийн өмнөх болон дараах

үеийн тусламж, үйлчилгээ, хэвийн төрөлт, жижиг мэс ажилбар зэрэг эмнэл зүйн

тусламж, үйлчилгээнээс гадна, дархлаажуулалт, эрүүл мэндийн боловсрол

олгох зэрэг нийгмийн эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээ, анхан шатны шээс,

цусны шинжилгээ зэрэг лабораторийн хурдавчилсан шинжилгээ хийдэг. СЭМТ-

ийн харьяанд улсын хэмжээнд нийт 881 багийн бага эмчийн салбар ажиллаж

байгаагаас 11 нь 1-2 ортой.

Хөдөө орон нутагт үзүүлэх эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж, үйлчилгээний

онцлог нь таруу суурьшсан хүн амын тусламж, үйлчилгээний эрэлт, хэрэгцээг

хангах явдал юм. СЭМТ болон сум дундын эмнэлэгээр үйлчлүүлэх хүн амын

тоо 2009 оноос буурч ирсэн. Мөн хэвтүүлэн эмчлэх тохиолдлын тоо буурсан нь



эмнэлэгт хэвтэлтийг багасгаж, нийгмийн эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээг

түлрүү хүргэх бодлого хэрэгжүүлж ирсэнтэй холбоотой юм.

Тусламж, үйлчилгээг хүртээмжтэй байлгах үүднээс СЭМТ нь 24 цагаар

сувилагч ээлжээр тасралтгүй ажиллаж, багийн бага эмч гэрийн эргэлтээр

тусламж, үйлчилгээг үзүүлдэг. Газар нутгийн онцлог, СЭМТ болон багийн бага

эмчийн салбарт хүрч очих зам харгуйн байдлаас шалтгаалж, эрүүл мэндийн

анхан шатны тусламж, үйлчилгээний хүртээмжид ялангуяа өвлийн улиралд

хүндрэл үүсдэг. Түүнчлэн СЭМТ-ийн төсөв нь алслагдмал байдал болон хүн

амын эрэлт, хэрэгцээтэй төдийлөн нийцдэггүйн улмаас тусламж, үйлчилгээг

тэгш, чанартай хүргэхэд сөргөөр нөлөөлж ирсэн. Нөгөө талаар таруу суурьшсан

хөдөөгийн хүн амд эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээг хүргэхэд СЭМТ-ийн

хувьд нөөцийн ашиглалтын үр ашиг бол тэргүүн зэргийн асуудал биш юм.

Тиймээс хүн амын тоо цөөн ч байсан гэсэн тодорхой тооны эрүүл мэндийн

ажилтнууд эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж, үйлчилгээг чанартай үзүүлэх

нөхцөл боломжоор СЭМТ-ийг хангаж байх ёстой юм.

Хөдөө орон нутагт ажиллаж буй эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж,

үйлчилгээний байгууллагын хамгийн бэрхшээлтэй асуудал нь хүний нөөцийн

хангамж бөгөөд үүнээс хамаарч хот ба хөдөөгийн тусламж, үйлчилгээний тэгш

байдалд томоохон зөрүү бий болдог. Хөдөөгийн хүн амд эрүүл мэндийн анхан

шатны тусламж, үйлчилгээг үзүүлэх, сумын эмнэлгийн хүний болон

материалын нөөцийг хөгжүүлэхэд чухал үр дүн үзүүлсэн бодлогын баримт

бичиг бол 2002-2008 онд хэрэгжүүлсэн Сумын эмнэлгийн хөгжлийн хөтөлбөр

юм. Тус хөтөлбөрийг хэрэгжүүлснээр сумын эмнэлгийн 76% нь автомашинаар,

85% нь нэн шаардлагатай оношлогоо, эмчилгээний тоног төхөөрмж, багаж

хэрэгслээр тус тус хангагдаж, нэн шаардлагатай эмийн хангамжийг 80%-д

хүргэж, нийт 285 эмийн эргэлтийн санг байгуулсан байна. Мөн сумын эмнэлгийн

санхүүжилтийг үе шаттай нэмэгдүүлж, эмч, ажилтны чадавхи бэхжүүлэх үйл

ажиллагааг хэрэгжүүлсэн байна. хэдий тийм боловч өнөөгийн байдлаар СЭМТ-

ийн хүний нөөц бүрэн хангагдаагүй, санхүүжилт хангалттай бус, ажлын байрны

нөхцөл бүрэн хэмжээнд шийдэгдэж чадаагүй байна.


5.1.3.1 Ерөнхий

Үйлчлүүлэгчид эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж, үйлчилгээнд сэтгэл

ханамжгүй байдаг тул алгасч, лавлагаа шатлалын эмнэлэг рүү хандах нь

түгээмэл байна. Анхан шатлалд ажиллаж байгаа эмчийн ихэнх нь жинхэнэ

өрхийн анагаах ухаанаар мэргэшээгүй, тогтмол мэргэжил дээшлүүлдэггүй тул

төвөгтэй тохиолдлыг оношлож, эмчлэхэд хүндрэлтэй байдаг. Зонхилон

тохиолдддог өвчин эмгэгийн талаарх эмнэл зүйн удирдамж хангалтгүй, өвчтөнг

лавлагаа шатлалд илгээх, эс илгээхэд баримтлах шалгуур, заавар нарийн бус

байна. Түүнчлэн оношлогоо, эмчилгээний техникийн чадамж хангалттай бус,

тухайлбал анхан шатанд оношлогооны цөөн тооны энгийн оношлуур байдаг.

Анхан шатлалд ажиллаж байгаа эмчид дараагийн лавлагаа шатлал руу өвчтөнг

шилжүүлгийн дундаж төвшнөөс илүү шилжүүлсэнтэй холбоотой ямар нэг

санхүүгийн болон бусад нөлөөлөх механизм байдаггүй. Нөгөө талаас лавлагаа

шатлалын тусламж, үйлчилгээг худалдан авч байгаа байгууллага (ЭМДЕГ)

лавлагаа шатлал руу шилжүүлсэн шаардлагагүй өвчтөнг хязгаарлаж байх

ёстой боловч, одоогийн байдлаар өвчтөн шилжүүлгийн тогтолцооны үр дүнг

сайжруулах улмаар үр дүнтэй худалдан авагч байж чадахгүй байна. Түүнчлэн



шатлал алгассанаас хувь хүн хувиараа хариуцаж байгаа зардлаас өөрөөр ямар

нэг санхүүгийн үр дагавар өвчтөнд ногддоггүй.

Манай улсад ашиглаж байгаа нэг иргэнээр тооцох санхүүжилтийн аргын нэг сул

тал нь санхүүжилтийн тариф нь өвчтөн шилжүүлгийн төвшнөөс хамаардаггүй

явдал юм. Тиймээс энэ байдал нь нэг талаас ӨЭМТ-д өвтөнг аль болох ихээр

шилжүүлж, ажлын ачаалал, хариуцлагаа хөнгөлөх сөрөг урамшуулал болж

байна.

Өвчтөнг буцаан шилжүүлэх үйл явц илүү хэрэгжилт муутай байна. Лавлагаа

шатлалын тусламж, үйлчилгээг худалдан авагч (ЭМДЕГ) нь өвчтөнг анхан

шатлал руу илгээсэн мэдээлэл байгаа эсэхийг харгалздаггүй санхүүжилтийг

олгодог. Энэ байдлаас хамаарч өвчтөнд үзүүлэх бүхий л тусламж,

үйлчилгээний зохицуулагчийн үүрэгтэй анхан шатлалын эрүүл мэндийн

байгууллагын үүрэг суларч, үнэгүйддэг байна.

5.1.3.2 Санхүүжилт

Өрх болон сумын ЭМТ-ийн дарга нь тусламж, үйлчилгээний эрэлт, хэрэгцээнд

нийцүүлэн тооцож, олгосон төсвийг зүйл ангиас хамааралгүйгээр бие даан

захиран зарцуулах эрх мэдэлтэй байх ёстой. Энэхүү эрх мэдлийн хажуугаар

тухайн дарга төсвөө хэрхэн захиран зарцуулсныг хянадаг, дүн шинжилгээ

хийдэг тогтолцоо байх ёстой бөгөөд хамгийн чухал өөрчлөлт бол барилга

байшин, хүн буюу орцыг бус үйл ажиллагаа буюу тухайлбал тусламж,

үйлчилгээ, сургалт, тоног төхөөрөмжийн засвар үйлчилгээ, эм, хэрэгслийн

хэрэглээ зэрэг үр дүнг санхүүжүүлэхэд чиглэсэн удирдлага руу шилжих юм.

Олон улсын туршлагаас харахад анхан шатны тусламж, үйлчилгээнд хамгийн

тохиромжтой төлбөрийн арга бол эрсдэлд суурилсан нэг иргэнд тооцсон арга

бөгөөд гүйцэтгэлийн шалгуурт сайн гүйцэтгэл ба ажлын хүнд нөхцөл зэргийг

харгалзан нэмэлт санхүүжилт олгож болдог байхаар хэрэгжүүлэхийг зөвлөдөг.

Түүнчлэн зарим нэмэлт тусламж, үйлчилгээг төлбөртэй үзүүлж болно.

Монгол улсын хувьд анхан шатны тусламж, үйлчилгээнд үндэсний хэмжээнд

төрөөс санхүүжүүлдэг, гүйцэтгэлийн нэгдсэн үнэлгээнд суурилсан

санхүүжилтийн тогтолцоог хэрэгжүүлэхийг зөвлөмж болгосон байдаг. Өөрөөр

хэлбэл хот, хөдөөд ялгаагүй нэг тогтолцоог үндэсний хэмжээнд нэгэн адил

хэрэгжүүлэх юм. Ингэхдээ тусламж үйлчилгээг худалдан авагч болон СЭМТ,

ӨЭМТ хооронд гүйцэтгэлийн гэрээ байгуулж, гэрээнд нэгэн адил шалгуур

үзүүлэлт, дотоод болон гадаад хяналтын аргуудыг тусган хэрэгжүүлэх

боломжтой.

АХБ-ны дэмжлэгтэй хэрэгжүүлсэн ЭМСХХ-3 төслийн хүрээнд Монгол улсын

нийт эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж, үйлчилгээний санхүүжилтийн 10

хувьтай тэнцэх (СЭМТ-ийг оруулаад тухайн үеийн тооцоогоор ойролцоогоор 2

тэрбум орчим төгрөг) хэмжээг сан болгон үлдээгээд тодорхой цөөн тооны

гүйцэтгэлийн шалгуур ашиглан гэрээг хэрэгжүүлэх саналыг зөвлөмж болгосон.

Ингэхдээ эхний ээлжинд гүйцэтгэлийг хэмжихэд хялбар болгох үүднээс 10

шалгуур үзүүлэлтийг ашиглах, 1 шалгуурт 10 оноо байхаар санал болгосон

(GVG зөвлөх багийн 2009 оны тайлан).

5.1.3.3 Сургалт

Өрх, сумын ЭМТ-ийн эмч нь өрхийн анагаах ухаанаар мэргэшсэн нарийн

мэргэжлийн мэргэжилтэн байх бөгөөд энэ чиглэлээр тусгай зөвшөөрөл авч,

цаашид тасралтгүй сургалтад хамрагдсанаар тусгай зөвшөөрлөө сунгадаг байх

ёстой.



Шилжилтийн хугацаанд одоо ажиллаж байгаа эмч нарыг үргэлжлүүлэн

ажиллуулж, төгсөлтийн дараах тасралтгүй сургалтаар өрхийн анагаах ухааны

мэдлэг, ур чадварыг зөвшөөрөгдөхүйц түвшинд олгох бөгөөд ингэхдээ

сургалтыг төлөвлөгөөний дагуу шаардагдах, мэдлэг чадварыг хамруулан хэдэн

жилийн турш хэрэгжүүлнэ. Сургалтын дараа өрхийн эмчээр мэргэшүүлсэн

тусгай зөвшөөрөл олгоно. Энэхүү дахин сургалт нь нарийн төвөгтэй, үлэмж

хэмжээний төсөв шаардлагатай тул сайтар төлөвлөлт, зохион байгуулалттай

хэрэгжүүлэх нь зүйтэй.

5.2 Эмнэлгийн бүтцийг оновчтой болгох, үйл

ажиллагааг сайжруулахад чиглэсэн

шинэчлэл


1990 оноос өмнөх эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний бүтэц, зохион

байгуулалт

Монгол Улс нь 1990 оноос өмнө Зөвлөлт Холбоот Улсын Семашкогийн загварт

тулгуурласан, иргэдэд эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээ үзүүлэх,

санхүүжүүлэх асуудлыг төр бүрэн хариуцдаг тогтолцоотой байв. Эрүүл

мэндийн тусламж, үйлчилгээний нийт байгууллага төрийн өмчит, ажилтнууд нь

нэгдсэн жишгээр цалинждаг байлаа.

Хот суурин газарт анхан шатлалын тусламж, үйлчилгээг поликлиникүүд

үзүүлдэг байв. Поликлиник нь өөрийн харьяаны газар, үйлчлэх хүрээний хүн

амд амбулаторийн тусламж, үйлчилгээг үзүүлдэг. Ерөнхий мэргэжлийн

тусламж, үйлчилгээ үзүүлдэг хэсгийн эмч нарын зэрэгцээ зарим үндсэн

мэргэжлийн эмч ажилладаг, мөн оношилгооны хэсэгтэй байв. Хүүхдийн

поликлиник нь насанд хүрэгсдийнхээс тусдаа ажилладаг. Хөдөө орон нутагт

эмнэлгийн, үүнд хэвтүүлэн эмчлэх тусламж, үйлчилгээгээр илүүтэй дагнасан

сумын эмнэлэг анхан шатлалын тусламжийг үзүүлдэг байлаа.

Бодит хэрэгцээ шаардлагаас хэтэрсэн эмнэлгийн орны тоо тухайн үеийн

эмнэлгийн онцлог байлаа. Аймгийн түвшинд эмнэлгийн бүтэц, зохион

байгуулалт оновчтой, нэгдсэн эмнэлэг нь олон төрлийн үндсэн мэргэжлийн

тусламж, үйлчилгээг амбулаторийн болон хэвтүүлэн эмчлэх хэлбэрээр

үзүүлдэг байсан нь одоо ч хадгалагдсаар байгаа. Нийслэл Улаанбаатар хотын

хувьд нөхцөл байдал өөр, дүүргийн эмнэлэг нь хэвтүүлэн эмчлэх тусламж,

үйлчилгээг зөвхөн дотор, мэдрэл, хүүхдийн мэргэжлийн чиглэлээр үзүүлдэг,

төрөх эмнэлэг тусдаа, бие даасан үйл ажиллагаатай байв. Мөн дүүргийн

эмнэлгийн зэрэгцээ Улаанбаатарт төвлөрсөн улсын төв нэгдсэн болон

төрөлжсөн мэргэшлийн эмнэлэг гуравдах шатлалын тусламж, үйлчилгээг

үзүүлдэг байсан нь өнөө үед үндсэндээ хэвээр байна.

Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээг ороор санхүүжүүлдэг, тусгай зөвшөөрөл олгох,

магадлан итгэмжлэх тогтолцоо байгаагүй. Барилга, дэд бүтэц нь ихэнхдээ

эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээ үзүүлэхэд тавигддаг шаардлагыг хангаагүй.

Орчин үеийн эмнэлгийн тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгсэл дутагдалтай.

Эмнэлгийн амбулатор, хэвтүүлэн эмчлэх хэсэг тусдаа, хоорондоо уялдаа

муутай босоо тогтолцоотой. Улмаар өвчтөн амбулатор, хэвтүүлэн эмчлэх



үйлчилгээг нэг эмчээс дагнан авах боломжгүй, эмч нар аль аль хэсэгт зэрэг

ажиллах боломжгүй байв. Өдрийн эмчилгээ өргөнөөр нэвтрээгүй, сувилахуйн

болон хөнгөвчлөх тусламж, үйлчилгээ хөгжөөгүй байлаа.

Дээрхи нөхцөл байдлаас хамааран эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний

тогтолцоо хэвтүүлэн эмчлэхийг голлосон, орны тоо нь бодит хэрэгцээнээс

хэтэрсэн, дундаж ор хоног ихтэй байв. Үүнийг даган иргэдийн хандлага ч

лавлагаа шатлалын эмнэлэгт шууд хандах, шаардлагагүй ч хэвтэн эмчлүүлэх

чиглэлд бүрэлдсэн юм. Мөн төрөлжсөн нэг мэргэшлээр дагнасан эмнэлэг бүхий

тогтолцоо нь үйлчлүүлэгчид ээлтэй бус, олон төрлийн тусламж, үйлчилгээг нэг

дор авах боломжийг олгодоггүй билээ. Тусламж, үйлчилгээний чанар ч өндөр

байгаагүй байх магадлалтай юм.

5.2.2 Үнэлгээний үр дүн

5.2.2.1 Эмнэлгийн бүтцийг оновчтой болгох, үйл ажиллагааг сайжруулахад

чиглэсэн гол арга хэмжээ

Семашкогийн загвараас шилжих үйл явц 1990 оноос хойш явагдаж, улмаар

эрүүл мэндийн салбарт хэд хэдэн шинэчлэл эхэлсэн юм. Үүний нэг нь

эмнэлгийн бүтцийг оновчтой болгох, үйл ажиллагааг, үүнд засаглал,

менежментийг сайжруулахад чиглэсэн бөгөөд эдгээр арга хэмжээний үр дүн

харилцан адилгүй, ихэнх нь одоо ч хэрэгжилтийн шатанд байна.

Эмнэлгийн бүтцийг оновчтой болгох, үйл ажиллагааг сайжруулахад чиглэсэн

арга хэмжээг голлон АХБ санхүүгийн болон мэргэжил арга зүйн дэмжлэгээр

1997 оноос эхэлсэн Эрүүл мэндийн салбарын хөгжил хөтөлбөр (ЭМСХХ)-өөр,

мөн 1995 онд эхэлсэн техник туслалцааны төслүүдийн хүрээнд үзүүлсээр ирсэн

юм. Дараах хэсэгт эмнэлгийн бүтцийг оновчтой болгох, үйл ажиллагааг

сайжруулах чиглэлээр авагдсан томоохон арга хэмжээг он цагийн дарааллаар

тоймлон хүргэсэн болно. Тус хэсэгт хамараалтай боловч энэхүү тайлангийн

бусад хэсэгт дэлгэрэнгүй өгүүлсэн эмнэлгийн анхан шатлалын тусламж,

үйлчилгээ, эрүүл мэндийн байгууллагад тусгай зөвшөөрөл олгох, магадлан

итгэмжлэх тогтоолцооны талаар зөвхөн товч дурдлаа.

Монгол Улс 1994 онд эрүүл мэндийн үндэсний албан журмын даатгалыг

нэвтрүүлж, улмаар эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээг оновчтой болгох, чанарыг

сайжруулах, төсвийн бус санхүүжилтийг нэмэгдүүлэх, хүн амын санхүүгийн

тогтвортой байдлыг дээшлүүлэх зорилтыг тавьсан. Эрүүл мэндийн тусламж,

үйлчилгээний санхүүжилтийг зөвхөн зардлын зүйл ангиар хийж байсан бол

одоо эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээг өртөг ойролцоо оношийн бүлгээр тооцох

тогтолцоог нэмж нэвтрүүлээд байна. Үр дүнд суурилсан энэхүү төлбөрийн аргыг

нэвтрүүлснээр эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний чанарыг сайжруулахыг зорьж

байгаа билээ.

Эрүүл мэндийн байгууллагын тусгай зөвшөөрөл, магадлан итгэмжлэлийн

тогтолцоог 1994 онд нэвтрүүлсэн нь төрийн өмчит эмнэлгийн тусламж,

үйлчилгээний чанарыг сайжруулах төдийгүй хувийн эрүүл мэндийн

байгууллагыг үүсгэн хөгжүүлэх төрийн бодлогыг дэмжсэн үндэс суурийг

бүрдүүлсэн юм.

Анхан шатлалын тусламж, үйлчилгээг хот, суурин газарт ӨЭМТ-өөр дамжуулан

хүргэх тогтолцоог 1998 оноос нэвтрүүлсэн нь лавлагаа шатлалд чиглэсэн



үйлчлүүлэгчийн урсгалыг хянах “хаалга баригч”-ийн үүргийг гүйцэтгэх, улмаар

эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээг оновчтой болгох үйл явцыг дэмжих зорилготой

билээ.

ЭМЯ, АХБ хамтран эмнэлгийн бүтцийг оновчтой болгох, үйл ажиллагааг

сайжруулахад чиглэсэн нөлөөллийн ажил болон бусад арга хэмжээг 2003-2007

онд хэрэгжүүлсэн ЭМСХХ-2-ын хүрээнд үргэлжлүүлсэн юм. Эмнэлгийн бүтцийг

оновчтой болгох, үйл ажиллагааг сайжруулахад баримтлах үндсэн зарчмыг

тайлбарласан, хөгжиж буй болон хөгжингүй орны жишээг татсан нөлөөллийн

арга хэмжээг ЭМЯ, СЯ, их хурлын гишүүдэд зохион байгуулсан байна. Үүний

зэрэгцээ Монгол Улсад тус чиглэлээр хийх шаардлагатай асуудлаар

хэлэлцүүлгийг өрнүүлж, бодлогын, эмнэлгийн болон анхан шатлалын тусламж,

үйлчилгээний түвшинд авбал зохих арга хэмжээний талаарх дүгнэлт,

зөвлөмжийг хүргэсэн билээ.

Үүний үр дүнд Эрүүл мэндийн сайдын 2005 оны 08 дугаар сарын 177 дугаар

тушаалаар эмнэлгийн бүтцийг оновчтой болгох, үүнд бодлогын зарим

шинэчлэлийг хийх, эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээг нэгтгэн зохион байгуулах

төлөвлөгөө батлагдсан байна. Тодруулбал, тус төлөвлөгөөнд хоёрдох болон

гуравдах шатлалын эмнэлгийн бүтцийг өөрчлөн оновчтой болгоход

шаардагдах бодлогын баримт бичгийг боловсруулах, дүүргийн эрүүл мэндийн

төв, нэгдсэн эмнэлэгт ерөнхий мэс заслын болон гэмтлийн тасгийг байгуулах,

улмаар гуравдах шатлалын эмнэлгийн ачааллыг бууруулах зорилготой арга

хэмжээг тусгажээ. Бодлогын зарим арга хэмжээг хэрэгжүүлж чадсан боловч

эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээг нэгтгэн зохион байгуулах үйл ажиллагаа

хэрэгжиж чадаагүй түүхтэй.

Эмнэлгийн бүтцийг оновчтой болгох, үйл ажиллагааг сайжруулах чиглэлээр

АХБ-ны тусламжтай хэрэгжүүлсэн арга хэмжээний зэрэгцээ Дэлхийн банк

тухайн цаг үед хоёр томоохон хэмжээний тайланг бэлтгэн танилцуулсан юм.

Тухайлбал 2004 онд Дэлхийн банк Улаанбаатар хотод эрүүл мэндийн тусламж,

үйлчилгээг боловсронгүй болгоход чиглэсэн судалгааг хийж, тайланг

боловсруулсан ажлын хэсгийн үйл ажиллагаанд дэмжлэг үзүүлсэн байдаг. Тус

тайланд тухайн үеийн тогтолцоонд тулгамдсан, шийдвэрлэвэл зохих асуудлыг

тодорхойлж, зохицуулалт хийх саналыг боловсруулсан байна. Тодруулбал

анхан шатлалын тусламж, үйлчилгээ, шилжүүлгийн тогтолцоог сайжруулах,

сувилахуйн тусламж, үйлчилгээг хөгжүүлэх, хоёрдох болон гуравдах шатлалын

эмнэлгийн үйл ажиллагааг сайжруулах, үүнд амбулатор, хэвтүүлэн эмчлэх

хэсгийг илүүтэй уялдуулах, өдрийн эмчилгээ, мэс заслыг нэвтрүүлэх, нэгдсэн

эмнэлгийн тогтолцоонд шилжиж, төгсөлтийн дараах сургалтыг сайжруулах

асуудлыг тус тайланд тусгасан байдаг. Мөн тус тайланд эмнэлгийн бүтцийг

оновчтой болгох, үйл ажиллагааг сайжруулах төлөвлөгөөний төслийг

боловсруулж, эмнэлгүүдийг томоохон нэгдсэн эмнэлэгт тулгуурлан бүсчилж,

олон төрлийн тусламж, үйлчилгээг нэгдсэн байдлаар хүргэхийг анхны арга

хэмжээний санал болгосон байдаг. Үүний зэрэгцээ 2006 онд Дэлхийн банк

“Монгол Улсын эрүүл мэндийн салбар Семашкокийн загвараас бүрэн бус

шилжилтийн байдалд” хэмээх тайланг бэлтгэн танилцуулсан юм. Тус тайланд

тухайн үеийн тогтолцоонд нарийвчилсан дүн шинжилгээ хийж, сайжруулах

шаардлагатай зүйлсийг тодорхойлж, мөн хууль эрхзүйн орчинг дэлгэрэнгүй

тайлбарласан байдаг. Түүнчлэн тусламж, үйлчилгээг сайжруулахад эрүүл

мэндийн санхүүжилтийн чиглэлээр хийх шаардлагатай арга хэмжээний талаарх

зөвлөмжийг өгсөн юм.



Төрийн өмчит эмнэлгийн бие даасан байдлыг нэмэгдүүлэх, менежментийг

болон санхүүжилтийн тогтолцоог сайжруулах арга хэмжээг 2008-2015 онд

хэрэгжсэн ЭМСХХ-3 -ын хүрээнд явуулсан байдаг. Тус хугацаанд эмнэлгийн

бүтцийг оновчтой болгох, үйл ажиллагааг сайжруулах арга хэмжээг нэг дор

олон төрлийн тусламж, үйлчилгээг үзүүлдэг нэгдсэн эмнэлгийн загварыг

дэмжих хэлбэрээр явуулах зарчим Эрүүл мэндийн хуулинд орсон нэмэлт

өөрчлөлтөөр албажсан юм. Тус нэмэлт өөрчлөлтөд нэгдсэн эмнэлэг нь

долоогоос доошгүй үндсэн мэргэшлээр (дотор, хүүхэд, эх барих, ерөнхий мэс

засал, шүд, мэдрэл, халдварт) эмнэлгийн лавлагаа шатлалын тусламж,

үйлчилгээг амбулатороор болон хэвтүүлэн эмчлэх хэлбэрээр үзүүлэх

байгууллага байна. Мөн харьянд нь байршил, хүн амын эрэлт хэрэгцээнээс

хамааран салбар амбулатор байх боломжтой гэж заасан юм.

ЭМЯ-аас 2012 оноос хойш эмнэлгийн бүтцийг оновчтой болгох, үйл ажиллагааг

сайжруулах чиглэлээр хийж байгаа ажилд ЭМСХХ-4 гол дэмжлэгийг үзүүлж

байна. Тус хөтөлбөрийн дэмжлэгтэйгээр Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний

хөгжлийн бодлого (2014-2015), түүнийг хэрэгжүүлэх стратегийг (2015-2019)

боловсруулсан. Түүнчлэн тус хөтөлбөрийн санхүүжилтээр Сонгинохайрхан

дүүрэгт загвар нэгдсэн эмнэлэг барих ажил явагдаж байна. Ашиглалтад

орсноор тус нэгдсэн эмнэлэг барилга, дэд бүтцийн төдийгүй менежмент, эмнэл

зүйн дэвшилтэд шинэ арга барил, үйл ажиллагаа, технологийн жишиг болох

юм. Тус загварыг Улаанбаатар хотын бусад дүүрэгт үе шаттайгаар нэвтрүүлэх

юм.

Эмнэлгийг бие даалгаж, шийдвэр гаргах эрх мэдлийг нэмэгдүүлснээр

засаглалыг нь сайжруулах арга хэмжээг өмнө хэд хэдэн удаа авсан боловч

хүрсэн үр дүн харилцан адилгүй байсан. Тухайлбал эмнэлгийг төлөөлөн

удирдах зөвлөлөөр удирдах анхны оролдлогыг 1998 онд хийж, харин 2012 онд

тэдгээрийг байгуулсан байдаг. Гэвч тухайн үеийн нөхцөл байдал, шалтгаан,

үүнд менежментэд нь дээрээс оролцох сонирхол их байснаас эмнэлгийн бие

даалгах эдгээр оролдлого хэрэгжээгүй юм. Улсын Их хурал Эмнэлгийн

тусламж, үйлчилгээний тухай хуулийг 2016 онд баталсан нь эмнэлгийг бие

даалгах, үүнд засаглалын хагас бие даасан загварыг нэвтрүүлэх, улмаар

шийдвэр гаргах эрх мэдлийг нэмэгдүүлэх, мөн эмнэлгийн мэргэжилтний

төгсөлтийн дараах сургалтын тогтолцоог сайжруулахад чиглэсэн эрхзүйг

бүрдүүлсэн томоохон алхам болсон.

5.2.2.2 Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний одоогийн байдал

Тус хэсэгт эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээтэй холбоотой бүх асуудлыг бус,

харин төрийн өмчит болон хувийн эмнэлгийн тогтолцооны бүтэц, зохион

байгуулалтын тоймыг өгөх, мөн голлон эмнэлгийн бүтцийг оновчтой болгох, үйл

ажиллагааг сайжруулахад шууд хамааралтай асуудлыг хөндөхийг оролдсон

болно. Энэхүү зорилгоор тус тайлангийн бусад хэсэгт өгүүлэх зарих асуудлыг

мөн товч дурдлаа.

5.2.2.3 Төрийн өмчит эмнэлгийн тогтолцоо

Төрийн өмчит эмнэлгийн одоогийн тогтолцоог танин мэдэхийн тулд аймаг

болон Улаанбаатар хотын нөхцөл байдлын ялгааг ойлгох хэрэгтэй юм. Аймагт

эмнэлгийн бүтэц оновчтой, төвд нь байрлах нэгдсэн эмнэлэг эсвэл бүсийн төв



гэж үздэг аймагт оношилгоо, эмчилгээний төв олон төрлийн үндсэн мэргэжлийн

тусламж, үйлчилгээг амбулаторийн болон хэвтүүлэн эмчлэх хэлбэрээс

үзүүлдэг. Бүсийн оношилгоо, эмчилгээний төв (БОЭТ) -ийг анх илүү чадавхитай

байхаар төлөвлөсөн боловч одоогийн байдлаар тэд бусад аймгийн нэгдсэн

эмнэлэгтэй бүтэц, үйл ажиллагаа, оношилгоо, эмчилгээний чадавхийн хувьд

ижилхэн байгааг дурдах хэрэгтэй. Иймээс ч тэд маш цөөн тооны бусад

зэргэлдээ аймгийн үйлчлүүлэгчийг хүлээн авдаг. БОЭТ гэсэн нэр томьёо 2016

онд батлагдсан Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний тухай хуулинд тусгагдаагүй

боловч салбарын тайлан мэдээнд ашиглагдсаар байна.

Улаанбаатарт эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээг дүүргийн эрүүл мэндийн төв,

нэгдсэн эмнэлэг үзүүлдэг. Дүүргийн эрүүл мэндийн төв нь өөрийн харьяалах

нутаг дэвсгэрт эрүүл мэндийн бодлогыг хэрэгжүүлэх, нийгмийн эрүүл мэндийн

тусламжийг хүргэхийн зэрэгцээ амбулаторийн, мөн зарим дүүрэгт дотор,

мэдрэл, хүүхдийн мэргэжлээр хэвтүүлэн эмчлэх үйлчилгээг үзүүлдэг. Түүнчлэн

зарим дүүрэгт эрүүл мэндийн төвөөсөө бие даасан нэгдсэн эмнэлэг нь зөвхөн

хэвтүүлэн эмчлэх тусламж, үйлчилгээг үзүүлж байна. Ерөнхий мэс засал,

гэмтэл, хорт хавдрын хими эмчилгээг 2017 онд зарим дүүргийн эрүүл мэндийн

төв, нэгдсэн эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээнд нэвтрүүлсэн бөгөөд цаашид нийт

дүүрэгт дэлгэрүүлэх төлөвлөгөөтэй ажиллаж байна. Бие даасан амаржих

газрууд нийслэлийн хэмжээнд эх барих, эмэгтэйчүүдийн тусламж, үйлчилгээг

үзүүлдэг. Үүний зэрэгцээ нийслэлийн шүд, эрүү нүүр, наркологийн тусгай

мэргэшлийн төв тухайн чиглэлээр, Энэрэл эмнэлэг орон гэргүй иргэдэд

эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээг үзүүлж байна.

Улаанбаатарт төвлөрөн байрладаг улсын төв нэгдсэн эмнэлэг нь аймаг,

дүүргийн түвшинд байдаггүй төрөлжсөн болон зарим үндсэн мэргэшлийн

тусламж, үйлчилгээг үзүүлдэг. Тэдний зэрэгцээ үндэсний төв хэмээн нэрлэдэг

төрөлжсөн мэргэшлийн эмнэлэг нь эх, хүүхэд, халдварт, гэмтэл согог, сэтгэц,

хавдар, арьсны өвчний чиглэлээр амбулаторийн болон хэвтүүлэн эмчлэх

хэлбэрээр тусламж, үйлчилгээг үзүүлж байна. Улсын хэмжээний үйлчилгээтэй

нэгдсэн болон төрөлжсөн мэргэшлийн эмнэлэг нь олон төрлийн үндсэн болон

төрөлжсөн мэргэшлийн тусламж, үйлчилгээг нийт хүн амд үзүүлж, аймаг,

дүүргээс шилжүүлсэн иргэдийг хүлээн авдаг. Төрөлжсөн мэргэшлийн эмнэлэг

нь эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний зэрэгцээ өөрийн хариуцсан чиглэлээр

сургалт, судалгаа, эрдэм шинжилгээний ажил эрхэлж, эрүүл мэндийн бусад

байгууллагыг мэргэжил, арга зүйгээр ханган ажилладгийг дурдах хэрэгтэй.

Дээрхийн зэрэгцээ Улаанбаатар хотод гурван томоохон нэгдсэн эмнэлгийн

бүтэцтэй тусгай эмнэлэг ЭМЯ-аас өөр яамны харьяалалд үйл ажиллагаа

явуулдаг. Эдгээр тусгай эмнэлэг өөрийн харьяаны төрийн тусгай албан хаагч,

мөн зарим мэргэшлийн тусламж, үйлчилгээг бусад иргэдэд үзүүлдэг.

Өмнө нь аймаг, дүүргийн нэгдсэн эмнэлгийн үзүүлж байгаа тусламж, үйлчилгээг

хоёрдох шатлалын, улсын төв нэгдсэн болон төрөлжсөн мэргэшлийн

эмнэлгийнхийг гуравдах шатлалынх хэмээн ангилдаг байсан. Эмнэлгийн

тусламж, үйлчилгээний тухай хууль 2016 онд батлагдсанаар эдгээрийг нэгтгэн

лавлагаа шатлалын эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээ гэж томьёолох болсон.

Төрийн өмчит эмнэлгийн бүтэц, зохион байгуулалтын талаарх товч мэдээллийг

тус тайлангийн Монгол Улсын Эрүүл мэндийн салбарын бүтэц, зохион

байгуулалт хэсэгт мөн тусгасан болно.



5.2.2.4 Хувийн эмнэлгийн тогтолцоо

Анхны хувийн эмнэлэг 1991 онд байгуулагдаж байсан мэдээ бий. Монгол Улсын

Их хурлаас Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай хуулийг 2001

онд баталснаар хувийн хэвшлийн байгууллага эрүүл мэндийн чиглэлээр үйл

ажиллагаа эрхлэх эрхзүйн зохицуулалтыг бий болгож өгсөн юм.

Төрөөс дэмжлэг үзүүлсэн нь хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн байгууллага

үүсэн хөгжихөд томоохон үүргийг гүйцэтгэсэн. Засгийн газрын 2000 оны 72

дугаар тогтоолоор Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээг гэрээгээр гүйцэтгүүлэх

хөтөлбөрийг баталсан юм. Тус хөтөлбөр нь хувийн хэвшлийн байгууллага эрүүл

мэндийн тусламж, үйлчилгээнд төрийн өмчит байгууллагатай ижил тэгш,

шударга өрсөлдөөний зарчимд тулгуурлан оролцох боломжийг албажуулж

өгсөн юм.

Одоогийн байдлаар ЭМЯ эсвэл аймаг, нийслэлийн засаг даргын тамгын газар

хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн байгууллагын тусгай зөвшөөрлийг үзүүлэх

тусламж, үйлчилгээний хүрээ, хөрөнгө оруулалтын төрлөөс нь хамааран олгож

байна. Магадлан итгэмжлэлийг нь ЭМЯ хариуцаж, төрийн өмчит

байгууллагатай ижил зохицуулалт, журмын дагуу явуулдаг.

Сүүлийн жилүүдэд хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн байгууллагын болон

тэдний эмнэлгийн орны тоо байнга нэмэгдсээр ирсэн. Энэ нь тэдний үзүүлж

байгаа тусламж, үйлчилгээний эрэлт хэрэгцээ байгааг харуулж байна. Үүнд

төрийн өмчит эмнэлгийн ачаалал их, мөн саяхан хийсэн судалгаар цаг товлох

үйлчилгээ нь төгөлдөржөөгүй, ажилчдын харьцаа хандлага дутагдалтай, мөн

хувийн эмнэлэг илүү чанартай үйлчилгээ үзүүлдэг гэсэн ойлголт нөлөөлж

байна. Үүнээс харахад хувийн хэвшлийн эмнэлгээр хүн амын төлбөрийг

өөрөөсөө төлөх боломжтой амьжиргааны түвшин өндөр хэсэг төдийгүй төрийн

өмчит эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээг янз бүрийн шалтгаанаар авч чадахгүй

байгаа хэсэг ч үйлчлүүлж байна.

Хүснэгт 10. Хувийн эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний зарим үзүүлэлт,

сонгосон оноор, 2000-2017 он

Үзүүлэлт 2000 2005 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Ортой

эмнэлгийн тоо

466 160 166 171 179 197 202 224 234 240

Үүдэн

эмнэлгийн тоо

523 947 1 013 851 822 969 1 006 1 076 1226

Эмнэлгийн

орны тоо

964 1 982 2 527 3 069 3 606 3 829 4 542 5 262 5 611 5756

Нийт оронд

эзлэх хувь

5.4 10.8 14.2 16.2 18.4 19.3 22.1 24.2 24.4 24.1

Их эмчийн тоо 736 1 145 1 549 1 677 1 904 1 965 2 368 2 698 2 935 3298

Сувилагчийн

тоо

296 682 1 007 1 135 1 275 1 326 1 742 1 941 2 046 2322

Амбулаторийн

үзлэгийн тоо

- 1 016

705

1 036

934

1 986

901

1 320

932

1 756

769

1 786

670

1 912

718

2 063

450

2 269

110

Хэвтэн

эмчлүүлсэн

хүний тоо

23

592

63

267

86

117

97

821

111

338

121

452

124

610

142

052

159

194

167,957

Дундаж ор

хоног

11.3 9,0 7.9 8.2 7.7 7.4 7.3 7.0 7.2 7.0



Эх сурвалж: Эрүүл мэндийн хөгжлийн төв, Эрүүл мэндийн үзүүлэлт 2017 он

Магадлан итгэмжлэгдсэн хувийн хэвшлийн байгууллагын үзүүлж байгаа

тусламж, үйлчилгээний зардлын төлбөрийг эрүүл мэндийн даатгалын сангаас

төлж байгаа нь тэд өргөжин тэлэх нэгэн хүчин зүйл болж байх магадлалтай юм.

Гэвч эрүүл мэндийн даатгалын зөвлөлийн 19 дүгээр тогтоолоос харахад хувийн

хэвшлийн эмнэлгийн үзүүлж байгаа хэвтүүлэн эмчлэх болон хөнгөвчлөх

тусламж, үйлчилгээний зардлыг төрийн өмчит эмнэлгийнхээс бага өртгөөр

тооцон төлдгийг дурдах хэрэгтэй.

Одоогийн байдлаар хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн байгууллагын үзүүлж

байгаа тусламж, үйлчилгээний чанарын талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл байхгүй

байна.

Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний хөгжлийн бодлого (2014-2023), түүнийг

хэрэгжүүлэх стратегид (2015-2019) төрийн үйлчилгээг гэрээгээр гүйцэтгүүлэх

эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний төрөл, хэлбэр, хамрах хүрээг шинэчлэн

тодорхойлох, төр, хувийн түншлэлийг зохицуулах, хэрэгжүүлэх эрхзүйн орчин,

мөн тусгай зөвшөөрөл олгох үйл ажиллагааг сайжруулах, хувийн хэвшлийн

байгууллагын болон тэдний үзүүлж байгаа үйлчилгээний мэдээний нэгдсэн санг

байгуулах асуудлыг төлөвлөсөн байв.

Төлөвлөсөн ихэнх ажил явагдаж байна. Гэвч дээр дурдсан бодлого, стратеги

2017 онд хүчингүй болсноор хувийн хэвшлийн зохицуулалт, үйл ажиллагаатай

холбоотой асуудлыг эрүүл мэндийн салбарын дунд, ойрын хугацааны

төлөвлөлтийн баримт бичигт тодорхойлон тусгаж, нэгдсэн бодлогоор ханган

хэрэгжүүлэх шаардлага байна.

Хувийн хэвшлийн байгууллагын үзүүлж байгаа эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээ

салбарын хэмжээнд чанарыг сайжруулах, шинэ арга технологийг нэвтрүүлэх,

улмаар төрийн өмчит эмнэлгүүдэд жишиг болох, хүн амд үзүүлэх эмнэлгийн

тусламж, үйлчилгээний хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, төрийн өмчит эмнэлгийн

ачааллыг бууруулах эерэг нөлөөтэй.

Гэвч хувийн хэвшил эрүүл мэндийн салбарын зорилго, зорилтод хүрэхэд хувь

нэмрийг оруулдаг ч, эрүүл мэндийн нийт зардлыг бууруулдаггүйг санах

хэрэгтэй. Хувийн хэшлийн эрүүл мэндийн байгууллагын, үүнд эмнэлэг, эмийн

сангийн зохицуулалтыг оновчтой болгохгүйгээр тэдний үйлчилгээ, эм,

эмнэлгийн хэрэгслийн үнийн өсөлт, шаардлагагүй оношилгоо, эмчилгээ хийх

магадлалыг хянах нь бэрхшээлтэй байдаг. Зохицуулалт нь шаардлага

хангаагүй нөхцөлд хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн байгууллагын тоо, хэмжээ

хэт ихсэх нь хүн амын дунд зохиомол эрэлт хэрэгцээг бий болгох, мөн төрийн

өмчид эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээтэй бодит шаардлагагүй давхардлыг бий

болгох магадлалтай. Сүүлийн үед хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн

байгууллага, ялангуяа жижиг үүдэн эмнэлгийн тоо ихсэж байгаа нь тусгай

зөвшөөрөл олгох, магадлан итгэлжлэх болон үзүүлж байгаа тусламж,

үйлчилгээний чанар, төлбөрийн хэмжээг хянахад чиглэсэн зохицуулалтыг

сайжруулах шаардлага байгаагийн тод дохио юм.

Хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн байгууллагын тоог төрөл, байршлаар нь 2018

оны 8 дугаар сарын байдлаар дараах хүснэгтэд харуулсан болно.



Хүснэгт 11. Тусгай зөвшөөрөлтэй хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн

байгууллагын тоо

5.2.2.5 Барилгын хөрөнгө оруулалт

2017 оны байдлаар эрүүл мэндийн улсын зардлын 4.9 хувийг барилгын хөрөнгө

оруулалтад зарцуулж байна. Энэхүү хөрөнгө оруулалтыг шинээр барилга

барих, өргөтгөх, хуучин барилгын засвар үйлчилгээнд зориулж байна.

Эрүүл мэндийн салбарын 2005-2017 онд барилгад зарцуулсан хөрөнгө

оруулалтыг харуулсан болно.

Хүснэгт 12 Эрүүл мэндийн салбарын хөрөнгө оруулалт (сая төгрөгөөр,

2005 –аас 2017 оны байдлаас)

Шилжих

барилга

Шинээр барьсан

барилга

Их засвар

2005 1,408.80 390 1,088.10

2006 2,350.00 560 750

2007 2,746.60 3,856.90 1,756.50

2008 7,378.80 4,593.20

2009 12,156.90 5,434.90

2010 24,299.80 7,631.00

Тусгай

зөвшөөрөл

олгогдсон

газар

Хувийн

хэвшлийн

эрүүл

мэндийн

байгууллагын

нийт тоо

Ортой эмнэлэг Оргүй эрүүл

мэндийн


Сэргээн засахын

болон

сувилахуйн

Тө

рө

лж

сө

н

мэр

гэш

ли

йн

эм

нэл

эг

Нэгд

сэн

эм

нэл

эг

Ор

то

й ж

иж

иг

эм

нэл

эг

Кл

ин

ик/ү

үд

эн

эм

нэл

эг

Он

ош

ил

гоо

,

эм

чи

лгэ

эн

ий

тө

в

Раш

аан

сув

ил

ал

Сэр

гээн

засах

сув

ил

ал

Хө

нгө

вч

лө

х

эм

нэл

эг

Архангай 74 0 0 7 8 0 2 0

Баян-Өлгий 51 5 9 2 1

Баянхонгор 68 0 0 7 24 0 2 0 0

Булган 35 4 5 2 1

Говь-Алтай 42 2 12 1 3

Говьсүмбэр 17 6

Дархан-Уул 132 12 45 5

Дорнод 58 3 17 2

Дорноговь 55 5 14 2

Дундговь 39 2 16 1 2

Завхан 52 1 13 1 2

Орхон 153 1 11 56 1 1

Өвөрхангай 82 10 26 6

Өмнөговь 56 6 16 1

Сүхбаатар 40 3 14

Сэлэнгэ 72 6 15 3

Төв 76 1 18 3 20

Ховд 58 6 18 0 0 0 0

Хөвсгөл 104 11 26 3 1

Хэнтий 60 0 0 0 20 0 5 1 0

Увс 51 0 3 11 0 1 0 0

Улаанбаатар 2431 - 4 88 938 - - 63 4

ЭМЯ 103 3 7 24 30 11 14 4

Нийт 3909 4 13 215 1357 4 42 116 9



2011 53,023.20 9,060.30

2012 40,440.30 11,457.20

2013 26,385,6 13,552,0 12,522,1

2014 59,792.00 13,660.90

2015 58,813.20 13,364.80

2016 29,513.20 9,324.50

2017 24,080.10 10,500.00

Эх сурвалж: ЭМЯ, Санхүү, хөрөнгө оруулалтын хэлтэс, 2018 он

Эмнэлгийн барилга янз бүрийн нөхцөл байдалтай байна. Харьцангүй сүүлд

баригдаж ашиглалтад орсон зарим улсын хэмжээний үйлчилгээтэй нэгдсэн

болон төрөлжсөн мэргэшлийн эмнэлгийн барилга боломжийн байдалтай

байна. Гэвч аймаг, дүүргийн ихэнх эмнэлгийн барилга тусламж, үйлчилгээ

явуулахад тавигдах шаардлагыг хангахгүй болжээ. Гол асуудал Улаанбаатарт

байгаа бөгөөд зарим дүүргийн эрүүл мэндийн төв, нэгдсэн эмнэлэг анх

эмнэлгийн бус, албан тасалгаа зэрэг бусад зориулалтаар барьсан барилгад

үйл ажиллагаа явуулж байна. Эмнэлгийн барилгыг төлөвлөх, үүнд зураг

төслийг боловсруулах стандарт, арга аргачлал хоцрогдсон байгаа нь өөр нэгэн

бэрхшээл юм.

Одоо барилгын ажил нь явагдаж байгаа Сонгинохайрхан дүүргийн нэгдсэн

эмнэлгийг төлөвлөх, зураг төслийг боловсруулахад олон улсын жишгийг

ашигласан бодит сайн жишээ байна. Тус эмнэлэг ашиглалтад орсноор

эмнэлгийн барилга, дэд бүтцийн төдийгүй тэдгээрийг төлөвлөх, зураг төслийг

боловсруулах арга аргачлалын загвар болно гэж тооцож байгаа.

Цаашид тусламж, үйлчилгээ үзүүлэхэд тавигддаг шаардлагыг хангахын тулд

эмнэлгийн шинэ барилгыг барихад олон улсын жишгийг баримтлах, мөн

одоогийн боломжтой барилгыг тус жишгийн дагуу өргөтгөх, засварлан

сайжруулах хэрэгцээ тулгарч байна. Энэхүү ажлыг салбарын хэмжээний

нэгдсэн алсын хараа, төлөвлөлтөд тулгуурлан гүйцэтгэх хэрэгтэй.

5.2.2.6 Эмнэлгийн үйл ажиллагааны зарим үзүүлэлт

Сүүлийн жилүүдэд Монгол Улсад эмнэлгийн орны тоо багасах, дундаж ор хоног

буурах хандлага ажиглагдаж байгаа. Улаанбаатарт 10 000 хүн амд ноогдох

эмнэлгийн нийт орны тоо 1998 онд 110.58 байснаас 2017 онд 88.10 хүртэл

буурсан байна. Гэвч үндэсний хэмжээнд нөхцөл байдал өөр буюу 10 000 хүн

амд 1998 онд 75.06 байсан эмнэлгийн орны тоо 2017 онд өсч 77.10 болсон

байна. Ихэнх эмнэлэг төвлөрдөг Улаанбаатар хотод энэхүү эерэг хандлага

байгаа ч эмнэлгийн бүтцийг оновчтой болгох, үйл ажиллагааг сайжруулах арга

хэмжээг авч, илүү үр дүнтэй хэмээгддэг барууны хөгжингүй орнууд дахь 10 000

хүн амд дунджаар 35 эмнэлгийн ороор шаардагдах тусламж, үйлчилгээг

үзүүлдэг загварт хүрэхэд багагүй чармайлт гарахаар байна.

Эмнэлгийн үйл ажиллагааг илтгэх өөр нэгэн үндсэн үзүүлэлт буюу эмнэлгийн

дундаж ор хоног 1998 онд 12.3 байснаас 2017 онд 6.70 болж буурсан байна.

Гэхдээ эмнэлгийн дундаж ор хоног мэргэжил тус бүрээр ялгаатай байгааг 2017

оны байдлаар дараах хүснэгтэд харууллаа.



Хүснэгт 13. Эмнэлгийн дундаж ор хоног мэргэжил тус бүрээр

Мэргэжил

(эмнэлгийн

тасгаар)

Дундаж ор

хоног

Мэргэжил

(эмнэлгийн

тасгаар)

Дундаж ор

хоног

Дотор 7.7 Сэтгэц 19.3

Мэс засал 6.0 Гэмтэл 8.6

Эх барих 3.8 Нефролог 9.1

Эмэгтэйчүүд 6.3 Уролог 6.2

Хүүхэд 6.4 Нүд 4.8

Халдварт 8.0 Чих, хамар,

хоолой

6.3

Арьс харшил 9.0 Хавдар 7.2

Сүрьеэ 28.7 Уламжлалт

эмчилгээ

8.2

Мэдрэл 8.3 Бусад 6.8 Эх сурвалж: Эрүүл мэндийн хөгжлийн төв, Эрүүл мэндийн үзүүлэлт 2017 он

5.2.2.7 Анхан шатлалын тусламж, үйлчилгээний эмнэлэгт үзүүлэх нөлөө

Анхан шатлалын тусламж, үйлчилгээний шинэчлэлийн талаар тус тайлангийн

өөр хэсэгт дэлгэрэнгүй өгүүлсэн болно. Иймээс тус хэсэгт эмнэлгийн бүтцийг

оновчтой болгох, үйл ажиллагааг сайжруулахад шууд хамаарах анхан

шатлалын тусламж, үйлчилгээтэй холбоотой зарим асуудлыг товч дурдлаа.

Өмнө поликлиникээр анхан шатлалын тусламж, үйлчилгээг үзүүлдэг байсан

загварыг өрхийн эмнэлэг, мөн түүнийг дахин өөрчилснөөр ӨЭМТ-өөр, өрхийн

анагаах ухаанаар мэргэшсэн эмч, мэргэжилтнээр үзүүлдэг болсон. Эмнэлэгт

очих үйлчлүүлэгчийн урсгалыг хянан шүүх буюу зарим эх сурвалжид

дурдсанаар “хаалга баригч-“ийн үүргийг гүйцэтгэх нь анхан шатлалын тусламж,

үйлчилгээний үндсэн зорилгын нэг юм.

ӨЭМТ-ийн үйл ажиллагаа мэдэгдэхүйц сайжирсаар ирсэн боловч хүсэн

хүлээсэн хэмжээнд хүрээгүй байна. Үр дүнтэй ажиллаж байгаа бол эмнэлгийн

тусламж, үйлчилгээ шаардлагатай нийт тохиолдлын 80 орчим хувийг анхан

шатлалын түвшинд шийдвэрлэх боломжтой гэсэн тооцоолол олон улсын

түвшинд бий. Өрхийн эмч нар иргэд, олон нийтийн дунд өндөр нэр хүндийг олж

аваагүй, авч байгаа цалин, ажлын нөхцөл тэдний сэтгэл ханамжийн түвшинд

хүрээгүй байдалтай байна. Мөн шилжүүлгийн тогтолцоо үр дүнтэй ажиллахгүй

байна.

Улмаар анхан шатлалд асуудлаа шийдүүлэх боломжтой олон үйлчлүүлэгч

түүнийг алгасан шууд лавлагаа шатлалын эмнэлэгт хандсаар байна. Үүнээс

шалтгаалан лавлагаа шатлалын эмнэлгүүд ч анхан шатлалын тусламж,

үйлчилгээ үзүүлэгч болсоор байна. Энэхүү нөхцөл байдал ялангуяа

Улаанбаатарт илүүтэй байгаа талаар мэдээлэл бий. Түүнчлэн зарим насны

бүлгийнхэн, мөн амьжиргааны түвшин дунд ба түүнээс илүү иргэд ӨЭМТ-ийг

алгасаж, шууд эмнэлэгт илүүтэй ханддаг тухай зарим тайланд дурджээ.

Дараах хүснэгтээс харахад лавлагаа шатлалын эмнэлгүүд анхан шатлалтай

харьцуулахад эрүүл мэндийн улсын нийт зардлын ихэнх хувийг авдгийг харж

болно. Уг нь анхан шатлал зардлын ихэнх хувийг авч, тусламж, үйлчилгээний

ихэнх хэсгийг үзүүлэх нь тусламж, үйлчилгээний тогтолцооны зохистой бүтэц,



үйл ажиллагааны илрэл болох ёстой билээ. Улсын нийт зардлын ихэнхийг

лавлагаа шатлалын эмнэлэгт зарцуулж байгаа нь тэдний бүтэц оновчтой, үйл

ажиллагаа үр дүнтэй байгааг илтгэх үзүүлэлт биш юм.

Хүснэгт 14. Эрүүл мэндийн улсын нийт зардал, шатлалаар, (сая төгрөгөөр,

сонгосон оноор, 2005-аас 2015 оны байдлаар)

2005 он 2010 он 2015 он

Улсын нэгдсэн

төсөв (УНТ)

764 597 3 080 685 7 137 974


улсын зардал

(ЭМУЗ)

74 990 УНТ-ийн

9.8%


8.1%


8.9%

Анхан шатлал 18 568 ЭМУЗ-ийн

24.8%

47 496 ЭМУЗ-ийн

29.9%


16.0%

Хоёрдох шатлал 27 433 ЭМУЗ-ийн

28.6%


33.3%


31.1%

Гуравдах шатлал 19 080 ЭМУЗ-ийн

24.4%


21.6%


29.6%

Эх сурвалж: ЭМЯ, Эрүүл мэнд, спортын салбарын 2005-2015 оны улсын зардлын тойм, 2017 он

Хүн амын дунд шаардлагагүй ч гэсэн эмнэлэгт хэвтэн “тордуулах” олон жилийн

өмнөөс тогтсон угшил хүчтэй байгаа тохиолдолд өрхийн анагаах ухааныг

бэхжүүлэн, гүйцэтгэх үүрэг, ач холбогдлыг нь нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн хүчин

чармайлт бэрхшээлтэй тулгарсаар байх болно. Энэ байдлыг өөрчлөхийн тулд

анхан шатлалын тусламж, үйлчилгээг чанарын өндөр түвшинд хүргэж, тав

тухтай орчинд, шаардлагатай тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгслээр бүрэн хангаж,

цалин, ажлын нөхцөлдөө сэтгэл хангалуун эмч, сувилагч, ажилтнаар

дамжуулан үзүүлэх хэрэгтэй. Үүний тулд олон арга хэмжээг авах

шаардлагатайгаас нэн түрүүн авах заримыг нь онцоллоо:

Өрхийн эмч, сувилагчийг эмнэл зүйн тогтмол, чанартай мэргэжил

дээшлүүлэх сургалтад хамруулж, нийтлэг тохиолдох өвчин эмгэгийн

оношилгоо, эмчилгээний ур чадварыг сайжруулах,

Барилга, тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгсэлд шаардлагатай хөрөнгийг

оруулж, бүрэн хангах,

Шилжүүлгийн тогтолцоог сайжруулж, эрх зүйн болон шаардлагатай бусад

арга хэмжээг авч анхан шатлалыг алгасах боломжийг хаах,

Нийт хүн амын дунд анхан шатлалын тусламж, үйлчилгээний нэр хүндийг

өсгөх цогц, үүнд мэдээлэл сурталчилгааны арга хэмжээг зохион байгуулж,

эмнэлэгт шууд хандах үйлчлүүлэгчийн урсгалыг бууруулах.

Өмнө дурдсанаар иргэд алгасан шууд ханддаг тул лавлагаа шатлалын

эмнэлгүүд анхан шатлалын тусламж, үйлчилгээг давхар үзүүлсээр байна.

Үүнийг багасгах зорилгоор анхан шатлалын тусламж, үйлчилгээний чанар,

хүртээмжийг сайжруулахын зэрэгцээ тус болон лавлагаа шатлалд ямар

үйлчилгээ авах боломжтой, шаардлагагүй тохиолдолд шууд эмнэлэгт хандах

нь ямар сөрөг үр дагавартайг олон нийтэд таниулах нь мэдээлэл

суртачилгааны ажлын нэг хэсэг байвал зохистой.



5.2.2.8 Шилжүүлгийн тогтолцоо

Одоогийн шилжүүлгийн тогтолцоо багийн эмч, СЭМТ, ӨЭМТ буюу анхан

шатлалаас эхэлдэг. Тэдгээр нь шаардлагатай үйлчлүүлэгчийг лавлагаа буюу

аймгийн нэгдсэн эмнэлэг, дүүргийн эрүүл мэндийн төв, нэгдсэн эмнэлэг, улсын

хэмжээний үйлчилгээтэй нэгдсэн болон төрөлжсөн мэргэшлийн эмнэлэгт

шилжүүлдэг.

СЭМТ, ӨЭМТ-ийн тусламж, үйлчилгээний багцыг 2013 онд баталж хэрэглэсээр

ирсэн. Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний шатлал, шатлал хооронд шилжүүлэх

тогтолцооны загварыг анх 2009 онд баталж, 2017 онд шинэчилсэн. Гэвч

лавлагаа шатлалын тусламж, үйлчилгээний багцыг боловсруулж, батлаагүй,

мөн ЭМССМТ-нд төлөвлөгдсөн үйлчлvvлэгчид ээлтэй, өвчтөнг эмнэлэгт хөтөлж

vйлчлэх стандартчилсан тогтолцоог бий болгон салбарын хэмжээнд

нэвтрvvлэх ажил хэрэгжээгүй байна.

Дүгнэхэд, шилжүүлгийн тогтолцоо үр дүнтэй ажиллахгүй байгаа ба үүнийг олон

тооны үйлчлүүлэгч анхан шатлалыг алгасан шууд дур мэдэн лавлагаа

шатлалын эмнэлэгт хандаж байгаа нь илтгэнэ. Анхан шатлалын тусламж,

үйлчилгээний чанар доогуур, өрхийн эмч нарын мэргэжлийн ур чадвар сул

гэсэн хүн амын дундах ойлголт, мөн шууд төрөлжсөн мэргэшлийн эмч нарт

хандаж хэвшсэн хандлага нь шилжүүлгийн тогтолцоо үр дүнтэй ажиллахгүй

байгаа гол шалтгаан юм. Түүнчлэн аймаг, дүүргийн нэгдсэн эмнэлгийг ч алгасан

шууд улсын хэмжээний үйлчилгээтэй нэгдсэн болон төрөлжсөн мэргэшлийн

эмнэлэгт хандах нь түгээмэл байна. Санхүүгийн хувьд ялгаа, алдагдал байхгүй,

улсын хэмжээний үйлчилгээтэй эмнэлгийн оношилгоо, эмчилгээний чадавхи

илүү гэсэн ойлголт, мөн Улаанбаатарын төдийгүй зэргэлдээ аймгийн иргэд

богино зайнд оршдог тул шууд хялбархан хандах боломжтой зэрэг хүчин зүйл

үүнд нөлөөлдөг.

Дээрхи хүчин зүйлсээс хамааран анхан шатлал дутуу ашиглагдах, харин

лавлагаа шатлал ачааллаа дийлэхгүйд хүрч байна. Улмаар лавлагаа

шатлалын эмнэлгийн амбулатори үзлэгээ дийлэхгүй, хэвтүүлэн эмчлэх хэсгийн

өртөг өндөртэй эмнэлгийн орон дээр эмнэл зүйн хувьд үндэслэлгүй цөөнгүй

үйлчлүүлэгч хэвтэх нь түгээмэл үзэгдэл юм. Зарим мэдээнээс харахад улсын

хэмжээний үйлчилгээтэй нэгдсэн эмнэлэг болон төрөлжсөн мэргэшлийн

эмнэлгийн хооронд шилжүүлэгдсэн үйлчлүүлэгчид ч чирэгдэлтэй учирдаг

байна.

5.2.2.9 Амбулатори, хэвтүүлэн эмчлэх хэсгийн зохион байгуулалт

Төрийн өмчит эмнэлгүүдэд амбулатори, хэвтүүлэн эмчлэх хэсэг ихэнхдээ

тусдаа бие даасан үйл ажиллагаатай байгаа нь илүү үр дүнтэйд тооцогддог

барууны хөгжингүй орны загвараас ялгаатай юм.

Тодруулбал эмч нар амбулатори эсвэл хэвтүүлэн эмчлэх тасагт дагнан, аль

алинд нь зэрэг хавсран ажиллах тогтолцоо эмнэлгүүдэд нийтлэг бус байгаа.

Гэтэл амбулаторт хүлээж авсан эмч нь тухайн өвчтөнд амбулатори, хэвтүүлэн

эмчлэх тусламжийн аль алиныг эмнэлэгт үйлчлүүлэх нийт хугацаанд үзүүлэх

нь илүү ээлтэй, хариуцлагыг нэмэгдүүлдэг, шаардлагагүй хэвтэлтийг

бууруулдаг. Эмч ч амбулатор, хэвтүүлэн эмчлэх хэлбэрээр үйлчилгээ



үзүүлэхэд шаардагдах мэргэжлийн ур чадварыг алдахгүй байх боломжийг

бүрдүүлдэг.

Одоогийн стандартаар төрийн өмчит эмнэлгүүдэд хэвтүүлэн эмчлэх хэсэгт илүү

олон тооны эмч, сувилагч ажиллаж байна. Эмнэлгийн үйл ажиллагаа оновчтой

тохиолдолд тусламж, үйлчилгээний ихэнх нь өдрөөр, амбулаторт явагдвал

зохистой.

Сүүлийн жилүүдэд тухайн мэргэжлийн эмч нар амбулатор, хэвтүүлэн эмчлэх

тасагт хавсран зэрэг ажиллах тогтолцоог зарим нэгдсэн болон төрөлжсөн

мэргэшлийн эмнэлэг нэвтрүүлсэн ч нийтлэг зохион байгуулалт болж чадаагүй

байна.

Амбулатор, хэвтүүлэн эмчлэх хэсгийн энэхүү зохион байгуулалт нь өвчтнийг

эмнэл зүйн хувьд шаардлаагүй тохиолдолд хэвтүүлэх, илүү ор хоногийн

эзлэхэд нөлөөлж байх магадлалтай юм. Иймээс амбулатор, хэвтүүлэн эмчлэх

хэсгийн зохион байгуулалтыг өөрчилж, илүү уялдуулах шаардлага байсаар

байна.

5.2.2.10 Өдрийн эмчилгээ, мэс засал

Анагаах ухаан хөгжсөнөөр олон төрлийн оношилгоо, эмчилгээг эмнэлэгт

хэвтүүлэхгүй, өдрөөр хийх боломж нэмэгдсээр байна. Ялангуяа

мэдээгүйжүүлэг, дурангийн мэс заслын арга, технологи хөгжсөнөөр нийт мэс

ажилбарын 50 гаруй хувийг өдрөөр хийх боломжтой гэж үзэх болжээ.

Өдрийн эмчилгээ, үүнд мэс заслыг өргөжүүлэн хөгжүүлэх нь хэвтүүлэн эмчлэх

уламжлалт тусламж, үйлчилгээг бууруулах гол арга замын нэг юм. ЭМССМТ-

нд өдрийн эмчилгээг тухайн үеийн томьёоллоор хоёрдох болон гуравдах

шатлалын эмнэлгүүдэд өргөжүүлэн хөгжүүлэх асуудлыг тусгаж байжээ.

Иймээс ч өдрийн эмчилгээ, мэс заслыг зарим нэгдсэн болон төрөлжсөн

мэргэшлийн эмнэлэг тусламж, үйлчилгээндээ нэвтрүүлээд байна. ЭМЯ нь 2015

оноос эхлэн өдрийн эмчилгээний орыг эмнэлгийн ор хуваарилах тушаалд тусд

нь ангилал болгож эхэлсэн. Мөн Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хуулиар 2018

оноос эхлэн өдрийн эмчилгээ, үйлчилгээ, сум, тосгоны эрүүл мэндийн төвийн

үзүүлэх өдрийн эмчилгээ, оношилгоо, хорт хавдрын химийн болон туяаны

өдрийн эмчилгээний зардлыг даатгалын сангаас хариуцах болсон нь эдгээрийг

өргөжин хөгжихөд түлхэц болно гэсэн хүлээлт бий.

Гэвч өдрийн эмчилгээ, мэс заслыг өргөжүүлэн хөгжүүлэх ихээхэн нөөц боломж

байгаа. Энэхүү боломжийг эмнэлгийн бүтцийг оновчтой болгох, үйл ажиллагааг

сайжруулах зорилгоор түлхүү ашиглах хэрэгтэй юм.

5.2.2.11 Сувилахуйн болон хөнгөвчлөх тусламж, үйлчилгээ

Сувилахуйн төв, хөнгөвчлөх, асаргаа сувилгааны төв нь байнгын асаргаа

сувилгаа шаардах ахмад настан, архаг өвчтэй, хөгжлийн бэрхшээлтэй, мөн

хорт хавдрын болон бусад өвчний төгсгөлийн шатанд орсон өвчтөнд урт

хугацааны эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээг хүргэхэд нэн чухал үүрэгтэй юм. Мөн

нэгдсэн болон төрөлжсөн мэргэшлийн эмнэлгийн ачаалал, шаардлагагүй

хэвтэлтийг бууруулахад өндөр ач холбогдолтой.

Одоогийн байдлаар төрийн өмчит, мөн голлон хувийн хэвшлийн сэргээн

засахын, хөнгөвчлөх, уламжлалт анагаах ухааны тусламж, үйлчилгээгээр



дагнасан эрүүл мэндийн байгууллага урт хугацааны хэвтүүлэн үзүүлэх асаргаа

сувилгааны хэрэгцээг хангаж байна. Нийгэм хамгаалал, хөдөлмөрийн яамны

харьяа Нөхөн сэргээх төв, Улаанбаатар болон 9 аймагт үйл ажиллагаа

явуулдаг уламжлалт анагаах ухааны төвийг төрийн өмчит төлөөллийн дотор

дурдаж болно.

Хорт хавдартай өвчтөнд хөнгөвчлөх үйлчилгээг Хавдар судлалын үндэсний

төвийн Хөнгөвчлөх эмчилгээний тасаг, мөн Эрүүл мэндийн сайдын 2015 оны

351 дүгээр тушаалын дагуу аймаг, дүүргийн нэгдсэн эмнэлэгт хавдрын тасаг

үзүүлдэг. Үүний зэрэгцээ хэд хэдэн хоспис хөнгөвчлөх эмчилгээгээр дагнан

ажиллаж байна. Сэргээн засахын болон сувилахуйн чиглэлээр тусламж,

үйлчилгээ үзүүлдэг хувийн байгууллагын тоог Хүснэгт 11-д харуулсан болно.

Төрөөс сувилахуйн болон хөнгөвчлөх тусламж, үйлчилгээг өргөжүүлэн

хөгжүүлэх бодлогыг баримтлан ажиллаж байна. ЭМССМТ-нд хөнгөвчлөх

тусламж, үйлчилгээг хөгжүүлэх асуудлыг тусгайлан тусгаж байсан. Эмнэлгийн

тусламж, үйлчилгээний тухай хууль 2016 онд батлагдаж, улмаар Эрүүл

мэндийн хуулинд орсон нэмэлт өөрчлөлтөөр сувилахуйн төв, хөнгөвчлөх,

асаргаа сувилгааны төвийг эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээ үзүүлэх

байгууллагын төрлөөр анх удаа тодорхойлон албажуулсан юм. Түүнчлэн эрүүл

мэндийн даатгалын тухай хуулиар хорт хавдрын болон бусад өвчний

хөнгөвчлөх тусламж, үйлчилгээний зардлын төлбөрийг даатгалын сангаас

хариуцаж байна.

Сувилахуйн төв, хөнгөвчлөх, асаргаа сувилгааны төв нь урт хугацааны тусламж

шаардлагатай өвчтөнд шаардлагатай, эрэлт хэрэгцээнд нь нийцсэн үйлчилгээ

үзүүлэх төдийгүй эмнэлгийн ачааллыг бууруулах боломжтой юм. Иймээс

тэднийг дэмжин, хөгжүүлэх нь эмнэлгийн бүтцийг оновчтой болгох, үйл

ажиллагааг сайжруулахад чиглэсэн чухал арга хэмжээ билээ.

5.2.2.12 Тусламж, үйлчилгээний ашиглалт, үр дүн

Эмнэлгийн тогтолцоог хөрөнгө нөөцөө илүү үр дүнтэй ашигладаг болгох ямар

ач холбогдолтой болох талаар сүүлийн жилүүд янз бүрийн эх сурвалжид

бичсээр байна. Олон улсын жишигтэй харьцуулахад Монгол Улсад төрийн

өмчит болон хувийн хэвшлийн хэт олон эмнэлэг, эмнэлгийн ор, ажилтан

ажиллаж байна. Мөн анагаах ухаан хөгжиж, шинэ төрлийн арга технологи

нэвтэрснээр эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний өртөг ихээр нэмэгдэж, эмнэлэг

өндөр түвшний, өндөр үнэтэй тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгслээс ихээхэн

хамааралтай болж байгааг анхаарах хэрэгтэй.

Олон тооны үйчлүүлэгч анхан шатлалын тусламж, үйлчилгээнд хандахгүй

байгаа тухай өмнө өгүүлсэн. Тэд голлон төрийн өмчит лавлагаа шатлалын

эмнэлгүүдэд ханддаг. Эдгээр эмнэлэг тоног төхөөрөмжөөр илүү хангагдсан,

сүүлийн үеийн оношилгоо, эмчилгээг хийдэг, эмч, мэргэжилтэн нь ур чадвар

илүү гэсэн ойлголт үйлчлүүлэгчийг хөтөлдөг. Улмаар эмнэлгийн үйл

ажиллагаанд сөргөөр нөлөөлж, анхан шатлалд шийдвэрлэж болох

тохиолдлуудад багагүй цаг, хөрөнгө нөөцийг зарцуулахад хүргэж байна. Зарим

тайлангаас үзвэл улсын хэмжээний үйлчилгээтэй нэгдсэн эмнэлгийн зарим

тасагт хэвтүүлэн эмчилж байгаа өвчтний 20-40 хувь нь эмнэл зүйн хувьд

шаардлагагүй, анхан шатлалд эмчлэгдэх боломжтой байдаг байна. Мөн анхан

шатлал болон аймаг, дүүргийн түвшний эмнэлгийг бүрэн ашиглаж чадвал



улсын хэмжээний үйлчилгээтэй нэгдсэн болон төрөлжсөн мэргэшлийн

эмнэлгийн амбулаторийн үзлэгийг 50 хувиар бууруулах боломжтой гэж үзжээ.

5.2.2.13 Тусламж, үйлчилгээний чанар

Тусламж, үйлчилгээний чанарыг сайжруулах нь эмнэлгийн бүтцийг оновчтой

болгох, үйл ажиллагааг сайжруулахад чиглэсэн аливаа арга хэмжээний гол

зорилгын нэг юм. Тусламж, үйлчилгээний чанартай холбоотой асуудлыг тус

тайлангийн өөр хэсэгт тусгайлан өгүүлсэн болно.

5.2.2.14 Засаглал, менежмент

Одоогийн байдлаар улсын нийт эмнэлгүүд төрийн өмчлөлд байдаг. Улмаар

өөрийн байгууллагатай холбоотой асуудлаар шийдвэр гаргах эрх мэдэл маш

бага юм. ЭМЯ өөрийн харьяа улсын төв нэгдсэн эмнэлэг, төрөлжсөн

мэргэшлийн эмнэлэг, тусгай мэргэжлийн төвийн менежментийг хариуцаж

байна. Дүүргийн эрүүл мэндийн төв, нэгдсэн эмнэлгийн менежментийг

нийслэлийн засаг даргын тамгын газар, эрүүл мэндийн газар, аймгийн нэгдсэн

эмнэлгийн менежментийг тухайн аймгийн засаг даргын тамгын газар хариуцдаг.

Тусламж, үйлчилгээг худалдан авагч нь төр, мөн 2017 оноос ЭМЯ-ны

харьялалд байгаа ЭМДЕГ-аар дамжуулан эрүүл мэндийн даатгалын сан юм.

Дарга, удирдлагаар нь менежмент, үүнд санхүүгийн менежментийн чиглэлээр

тусгайлан сургагдаж мэргэшээгүй эмнэлзүйн туршлага, нэр хүнд сайтай эмч

нар голлон томилогдон ажилладаг тул эмнэлгийн менежмент ихэнхдээ сул

байгаа билээ. Монголд одоогийн байдлаар хэд хэдэн төрийн болон хувийн

өмчит байгууллага эмнэлгийн удирдлагад ерөнхий менежментийн сургалтыг

санал болгодог. Гэвч аль ч байгууллага нь эмнэлгийн удирдлага,

менежментийн сургалтаар мэргэшээгүй байна. Тэдний сургалтын хөтөлбөр

менежментийн ерөнхий зарчим (Удирдлагын академи) эсвэл эрүүл мэндийн

санхүүжилтэд (Нийгмийн эрүүл мэндийн сургууль) голлон төвлөрдөг.

Хөтөлбөрийн агуулгыг эмнэлгийн удирдлагын бодит хэрэгцээнээс илүүтэй

өөрийнх нь мэдэлд нь байгаа багшлах хүний нөөцийн мэргэшил, ур чадварт

нийцүүлдэг байна. Суралцагчийг дадлагажуулах, татан оролцуулах нь маш

бага, лекц давамгайлсан арга барил голлодог. Эмнэлгийн менежментийн

асуудлаар Монгол хэл дээрх төдийгүй, Англи хэл дээрх унших эх сурвалж

дутагдалтай байдаг нь эдгээр сургалтын байгууллага, тэдний хөтөлбөрийн бас

нэгэн сул тал болдог тухай саяхан хийсэн үнэлгээний тайланд дурджээ.

Монгол Улсын Их хурлаас 2016 онд баталсан Эмнэлгийн тусламж,

үйлчилгээний тухай хууль төрийн өмчит эмнэлгүүдэд хагас бие даасан загварыг

нэвтрүүлж, улмаар засаглал, менежментийг нь сайжруулах үндэс суурь болох

юм. Үүний үр дүнд эмнэлгүүд илүү бие дааж, өөрийн байгууллагын үйл

ажиллагаа, үүнд санхүү, худалдан авалтын болон хүний нөөцийн

менежментийг сайжруулах боломж бүрдэнэ. Илүү мэргэшсэн, ур чадвартай

менежерийг сонгон ажиллуулах, төгсөлтийн дараах сургалтын тогтолцоог

сайжруулж, резидент эмч нарыг илүүтэй дайчлан ашиглах боломж бүрдэх нь

тус хууль хэрэгжсэнээр гарах хүлээгдэж байгаа бас нэгэн үр дүн юм.




Эмнэлгийн бүтцийг оновчтой болгох, үйл ажиллагааг сайжруулах чиглэлээр

хийгдэж байгаа шинэчлэлийн үнэлгээнд тулгуурлан цаашид шийдвэрлэвэл

зохих дараах асуудлыг тус үнэлгээний дүгнэлт болгон хүргэж байна.

Шийдвэрлэвэл зохих асуудлыг дөрвөн зөвлөлдөх уулзалтын 140 гаруй

оролцогчоор хэлэлцүүлж, саналыг нь тусган эцэслэсэн болно.

Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний тухай хуулийн хэрэгжилтийг хангаснаар

төрийн өмчит эмнэлгийн бие даасан байдлыг нэмэгдүүлж, түвшин бүрийн

эмнэлгийн удирдах ажилтныг сонгох шалгуурыг оновчтой болгож,

чадавхижуулж, менежментийг нь сайжруулах.

Эмнэлэг, эмнэлгийн ор, ажилтны тоог бодит хэрэгцээ, олон улсын жишигт

нийцүүлэх.

Улсын хэмжээнд болон ялангуяа Улаанбаатарт эмнэлгийн бүтцийг

оновчтой болгох, үйл ажиллагааг сайжруулах.

Шатлал болон эмнэлэг хоорондын шилжүүлгийн тогтолцоог сайжруулах.

Иргэдийн үндсэн, төрөлжсөн мэргэшлийн тусламж, үйлчилгээг анхан

шатныхаас илүүд үздэг хандлагыг өөрчлөх.

Төрийн өмчит, ялангуяа төрөлжсөн мэргэшлийн эмнэлгийн хэтэрсэн

ачааллыг бууруулах.

Хөрөнгө нөөцийг үр ашиггүй зарцуулахад хүргэдэг эмнэлгийн шаардлагагүй

хэвтэлтийн асуудлыг шийдвэрлэх.

Нөхөн сэргээх, өдрийн, хөнгөвчлөх, гэрээр үзүүлэх тусламж, үйлчилгээг


Эмнэлгийн амбулаторийн болон хэвтүүлэн эмчлэх тусламж, үйлчилгээний

уялдаа холбоог сайжруулах.

Улсын хэмжээний болон аймаг, дүүргийн нэгдсэн эмнэлэгт үзүүлж байгаа

зарим ижил үйлчилгээний давхардлын асуудлыг шийдвэрлэх.

Нэр төрлийг нэмэгдүүлэх, бие даан тусдаа байгаа тусламж, үйлчилгээг

нэгтгэх замаар дүүргийн эрүүл мэндийн төв, нэгдсэн эмнэлгийн тусламж,

үйлчилгэний чанар, хүртээмжийг сайжруулах.

Нийт эмнэлгийн, үүнд ялангуяа дүүргийн эрүүл мэндийн төв, нэгдсэн

эмнэлгийн барилга, дэд бүтцийг засвар үйлчилгээ хийх, өргөтгөх, шинээр

барих замаар тусламж, үйлчилгээний шаардлагыг хангадаг болгох.

Эмнэлгийг орчин үеийн тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгслээр хангах.

Эмнэлгийн мэргэжилтний төгсөлтийн дараах сургалтын тогтолцоог


Хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн байгууллагын зохицуулалтыг сайжруулах.

5.3 Магадлан итгэмжлэл ба байгууллагын

тусгай зөвшөөрлийн шинэчлэлийн үнэлгээ


Эрүүл мэндийн хувийн хэвшлийн байгууллагын тусгай зөвшөөрлийг ЭМЯ болон

аймаг, нийслэлийн засаг даргын тамгын газар тусламж, үйлчилгээний, хөрөнгө

оруулалтын чиглэл, төрлөөс хамаарч олгодог. Магадлан итгэмжлэлийг ЭМЯ

төр ба хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн байгууллагад ижил шалгуур, нөхцлийн

дагуу олгодог.

Тусгай зөвшөөрөл гэдэг нь засгийн газрын эрх бүхий байгууллагаас мэргэжлийн

үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрлийг эрүүл мэндийн байгууллага болон

мэргэжилтэнд олгох үйл явц юм. Тусгай зөвшөөрөл олгоход баримталдаг



дүрэм, журам нь нийтийн эрүүл мэнд, өвчтөний аюулгүй байдал, тусламж,

үйлчилгээний чанарын наад захын шаардлагыг хангасан эсэхийг

баталгаажуулахад чиглэсэн байдаг. Байгууллагын тусгай зөвшөөрлийг

хэрэгцээний гэрчилгээ олгох, зөвшөөрөл олгох, зөвшөөрлийн дараах хяналт

гэсэн үе шатаар хэрэгжүүлдэг.

Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай хууль нь хувийн

хэвшлийн байгууллагад үйл ажиллагаа эрхлэх эрх зүйн үндэс болдог. Засгийн

газар 2000 онд Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээг гэрээгээр гүйцэтгүүлэх

хөтөлбөрийг баталсан.

Төр ба хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн байгууллагын талаарх нарийвчилсан

мэдээллийг тайлангийн ерөнхий хэсэг болон Эмнэлгийн тусламж,

үйлчилгээний бүтэц, зохион байгуулалтыг оновчтой болгох талаарх

шинэчлэлийн үнэлгээний хэсэгт дурдсан.

5.3.2 Үр дүн

5.3.2.1 Магадлан итгэмжлэл ба тусгай зөвшөөрлийн тогтолцоо

Монгол улсын эрүүл мэндийн байгууллагын тусгай зөвшөөрөл олгох

өнөөгийн тогтолцоо нь хөшүүн, үр дүнд суурилаагүй, салангид байна.

Нөхцөл байдлын үнэлгээний баримт бичгүүдэд дурдсанаар эрүүл мэндийн

байгууллагад тусгай зөвшөөрөл олгох үйл явц хөшүүн байна. Хэрэгцээний

гэрчилгээ олгох үйл явц хэрэгжиж эхлээгүй, өөрөөр хэлбэл эрүүл мэндийн

байгууллагыг шинээр болон өргөжүүлэн байгуулахад инженерийн болон

архитектурын өвөрмөц стандартын шаардлагыг хангасан эсэхийг шалгадаг

нарийвчилсан үйл ажиллагаа байхгүй.

Өнөөгийн эрүүл мэндийн байгууллагад тусгай зөвшөөрөл олгох үйл явц нь

ихэнхдээ үйл ажиллагаанд тулгуурлахаас илүү баримт бичгийн бүрдэлд

анхаардаг. Тусгай зөвшөөрлийн өмнөх шатанд эмнэлэг, эрүүл мэндийн

байгууллагын барилгын загвар, хийц, байршил, архитектур, инженерийн

байгууламж, хог хаягдал, аюулгүй байдлын бэлэн байдлыг шалгадаг, хянадаг

үйл явц байх ёстой атал тусгай зөвшөөрөл олгож байгаа байгууллага энэ бүх

зүйлд оролцох боломж байдаггүй. Одоогийн байдлаар тусгай зөвшөөрөл олгох

үйл явцын шат бүрт, янз бүрийн байгууллага оролцож, нэгдсэн зохицуулалтгүй

явж байна. ЭМЯ нь тусгай зөвшөөрөл олгохын өмнөх үе шат буюу техникийн

талаас тухайлбал эмнэлгийн инженерийн байгууламжийн аюулгүй байдлын

стандартыг шалгах, хянах үйл явцад оролцдоггүй, энэ чиглэлээр

боловсруулсан, эмнэлэг, эрүүл мэндийн байгууллагын хэлбэр бүрээр гаргасан

мөрдөх нарийвчилсан стандарт, удирдамж байхгүй байна.

Өнөөгийн байдлаар эрүүл мэндийн байгууллагын тусгай зөвшөөрөл авахаар

хүсэлт гаргаж буй баримт бичгийг дээрх бүх үйл явц өөрөөр хэлбэл эмнэлгийн

барилга, байгууламжтай холбоотой бүх ажил дууссаны дараа бүрдүүлж,

ханддаг. Тиймээс ихэвчлэн эмнэлэг, эрүүл мэндийн байгууллагын орчин үеийн

барилга, байгууламжийн стандартын дагуу бус, ердийн барилгын стандартаар

барьсан байдаг. Тиймээс цаашид аливаа эмнэлэг, эрүүл мэндийн байгууллагыг

шинээр барьж, байгуулах, өргөтгөхөд эмнэлэг, эрүүл мэндийн байгууллагын

орчин үеийн барилга, байгууламжийн стандарт, удирдамжийг баримталдаг

болгох асуудлыг шийдвэрлэх шаардлагатай.

Эрүүл мэндийн байгууллагад тусгай зөвшөөрөл олгох үйл ажиллагааг өнөөдөр

ЭМЯ, МХЕГ, ЭМХТ, Нийслэлийн болон 21 аймгийн ЗДТГ хэрэгжүүлж байна.

Энэхүү салангид, нэгдсэн зохицуулалт, хяналтгүй тогтолцоо нь хариуцлагын



тодорхойгүй, ойлгомжгүй байдлыг үүсгэж байна. Улмаар ямар үе шатанд хэн,

ямар хариуцлага хүлээх, зөрчилтэй тохиолдолд хэн, хэрхэн эцэслэн

шийдвэрлэх вэ гэдгийг тодорхойлоход хүндрэлтэй.

Одоогийн энэхүү нэгдсэн зохицуулалтгүй, үр ашиг муутай тогтолцоо нь ЭМЯ,

ЭМХТ болон МХЕГ хооронд үйл ажиллагааны тодорхойгүй байдлыг үүсгэж

байгаагаас тусгай зөвшөөрөл, олгох, сунгах, хянахтай холбоотой хууль, дүрэм,

журмыг өөр өөрөөр ойлгож, хэрэгжүүлэх байдалд хүргэж байна. Иймд цаашид

эрүүл мэндийн байгууллагад тусгай зөвшөөрөл олгох үйл ажиллагааг баримт

бичигт гэхээсээ илүү үр дүнд чиглэсэн арга барил руу шилжүүлэх, эмнэлэг,

эрүүл мэндийн байгууламжийг төлөвлөх, барьж байгуулах, үйл ажиллагаа

эрхлэх үе шат бүрт чиглэсэн тусгай зөвшөөрөл олгохын өмнөх, олгох, дараах

үеийн нарийвчилсан стандарт, удирдамжийг боловсруулж, хэрэгжүүлэх


Дээрх байдлыг дүгнэж үзэхэд одоогийн тогтолцоо нь дараах үр нөлөөг бий

болгож байна:

Байгууллага бүр өөр өөр үйл явцыг хэрэгжүүлж байна,

Байгууллагууд үйл ажиллагаагаа уялдуулан хэрэгжүүлж чадахгүй байна;

Стандартчилсан үйл явц, дүрэм, журам үгүйлэгдэж байна;

Тусгай зөвшөөрлийн үндэсний нэгдсэн мэдээний сан байхгүй байна.

Байгууллагын зохицуулалттай холбоотой асуудлыг энэ хэсгийн төгсгөл хэсэгт

илүү тодорхой оруулна.

Монгол улсын эрүүл мэндийн байгууллагын тусгай зөвшөөрөл олгох өнөөгийн

энэхүү хөшүүн, үр дүнд суурилаагүй, салангид тогтолцоо нь хувийн эрүүл

мэндийн салбарын хяналтгүй, замбараагүй өсөлт бий болоход хүргэсэн,

өөрөөр хэлбэл шаардлагагүй олон ижил төрлийн байгууллагууд, эмнэлэг, эрүүл

мэндийн барилгын наад захын стандартын шаардлага хангахгүй цөөн ортой

олон жижиг эмнэлгүүд үүсэх нөхцөл нь болж байна.

5.3.2.2 Хууль, эрх зүйн зөрчил

Эрүүл мэндийн байгууллагад тусгай зөвшөөрөл олгохтой холбоотой хууль, эрх

зүйн баримт бичгүүд уялдаа холбоо сул, зарим тохиолдолд зөрчилтэй байна.

Эдгээр нь Аж, ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай хууль, Эрүүл

мэндийн тухай хууль, Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн тухай хууль юм.

Эрүүл мэндийн байгууллагад тусгай зөвшөөрөл олгох эрх бүхий байгууллагууд

Аж, ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай хуулийг дагаж, мөрддөг.

Энэхүү хууль нь тусгай зөвшөөрөл олгоход бүрдүүлэх шаардлагатай баримт

бичиг, эрхлэх үйл ажиллагааны төрөл, тусгай зөвшөөрлийн хугацаа, олгох,

сунгах, цуцлахтай холбоотой харилцааг зохицуулдаг.

Эрүүл мэндийн тухай хуулиар ЭМЯ, Нийслэлийн болон 21 аймгийн ЗДТГ-т

тусгай зөвшөөрөл олгох эрхийг олгосон. Хэдий тийм боловч эдгээр эрх бүхий

байгууллагуудын уялдаа холбоог хэрхэн хангах, хяналт, зохицуулалтыг хэрхэн

хэрэгжүүлэхийг заагаагүй.

Өнөөдөр эрүүл мэндийн байгууллагатай холбоотой 2 төрлийн тусгай

зөвшөөрөл байна. Үүнд: аж ахуйн нэгжид үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрөл ба

тодорхой чиглэлээр эрүүл мэндийн үйл ажиллагаа эрхэх тусгай зөвшөөрөл

байна.



Эдгээр хуульд эрүүл мэндийн байгууллагад тусгай зөвшөөрөл олгох зорилгыг

тодорхойлоогүй. Өөрөөр хэлбэл өвчтөн, эмнэлгийн ажилтан, хүн амын аюулгүй

байдлыг хангах талаар тодорхой тусгаагүй.

Аж, ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай хууль ба Эрүүл мэндийн

тухай хууль нь тусгай зөвшөөрөл олгох үйл явцыг тодорхойлохоос өмнө, тусгай

зөвшөөрөл олгох эрх бүхий байгууллагын бүтэц, зохион байгуулалт, уялдаа

холбоо, зохицуулалтыг зааж өгөх ёстой. Өнөөгийн нөхцөлд эрүүл мэндийн

байгууллагад тусгай зөвшөөрөл олгох үндэсний нэг байгууллага, салбартай

ажиллах нь илүү тохиромжтой гэж үзэж байна.

5.3.2.3 Байгууллагын чадавхи сул

Эрүүл мэндийн байгууллагад тусгай зөвшөөрөл олгох байгууллагын

чадавхитай холбоотой дараах асуудлууд байна:

Өнөөдөр ЭМЯ-нд эрүүл мэндийн байгууллагын тусгай зөвшөөрлийн асуудал

хариуцсан нэг мэргэжилтэн ажиллаж байгаа ба яаж ч хичээж сайн ажилласан

тусгай зөвшөөрлийг олон улсын стандартын дагуу олгох байгууллагын

чадавхийг бүрдүүлж чадахгүй нь ойлгомжтой.

Эрүүл мэндийн тухай хуульд 2011 онд оруулсан өөрчлөлтөөр аймаг, нийслэлд

тусгай зөвшөөрөл олгох эрхийг олгосон ба тухайн байгууллагад дээрхийн адил

бусад ажлын чиг үүргийн хажуугаар давхар тусгай зөвшөөрөл олгохтой

холбоотой асуудлыг нэг мэргэжилтэн хариуцдаг бөгөөд чадавхи бүрдээгүй,

хангалтгүй байдалд хүргэж байна.

Үүний хажуугаар тусгай зөвшөөрөл олгоход баримтлах дүрэм журам

хангалтгүй, сургалт, чадавхи бэхжүүлэх үйл ажиллагаа тогтмол бус байна.

Дээрх байдлыг дүгнэхэд Монгол улсад эрүүл мэндийн байгууллагад тусгай

зөвшөөрөл олгох байгууллагын чадамж бүрдээгүй байна.

5.3.2.4 Тусгай зөвшөөрлийн зөвлөл

Тусгай зөвшөөрлийн зөвлөлтэй холбоотой дараах асуудлууд байна:

Тусгай зөвшөөрлийн зөвлөл нь хууль хэрэгжүүлэх холбоотой дүрэм, журмыг

хэрэгжүүлдэг. Зөвлөлийн гишүүд байнгын бус, ихэвчлэн удирдах, захиргааны

ажилтнууд байдаг бөгөөд улс төрийн болон төрийн албаны өөрчлөлтөөс

хамаарч тогтвортой ажиллаж чаддаггүй. Гишүүд өөрийн үндсэн ажлын

хажуугаар энэ чиг үүргийг хэрэгжүүлж ажилладаг.

Эдгээр зөвлөлүүд нь тус тусдаа өөр дүрэм журам, шалгуурыг баримтлан

ажилладаг бөгөөд тэтгээрийг үндэсний хэмжээнд нэгтгэн зохицуулдаг

байгууллага, бүтэц байдаггүй.

Зөвлөл нь Эрүүл мэндийн сайдын 2012 оны 150 тоот тушаалын дагуу

ажилладаг бөгөөд сард нэг удаа хуралдаж, бүрдүүлсэн баримт бичигт үнэлгээ

өгөх, шийдвэр гаргах байдлаар ажилладаг.

Эдгээр зөвлөлүүд нэгдсэн зохицуулалттайгаар үйл ажиллагааны тайлангаа

ЭМЯ-нд хүргүүлж, тайлагнадаггүй.

Өнөөдрийн байдлаар үндэсний хэмжээнд эрүүл мэндийн үйл ажиллагаа эрхлэх

тусгай зөвшөөрөл авсан, авах гэж байгаа байгууллагын талаарх нөхцөл

байдлыг нэгдсэн байдлаар хянах, зохицуулах механизм ЭМЯ-ны түвшинд

байхгүй байна.



Одоогийн салангид, зохицуулалт сул, зөвлөлийн бүтцээр ажиллах эрх зүйн

орчин нь нэгдсэн зохицуулалттай, хүний болон техникийн чадавхитай, хүчтэй

байгууллага ажиллах боломжийг үгүйсгэж байна.

5.3.2.5 Магадлан итгэмжлэл

Магадлан итгэмжлэл бол эрүүл мэндийн байгууллага урьдчилан тодорхойлсон,

хүлээн зөвшөөрөгдсөн стандартыг хангаж ажиллаж байгаа эсэхийг тодорхой

байгууллагын зүгээс (ихэвчлэн төрийн бус) баталгаажуулдаг албан ёсны үйл

явц юм. Олон улсын хэмжээнд магадлан итгэмжлэлийг стандартын дагуу

магадлан итгэмжлэгдсэн байгууллага тусламж, үйлчилгээний чанарыг

тасралтгүй сайжруулах үйл ажиллагааг дэмждэг бөгөөд сайн дурын үндсэн

дээр хэрэгжүүлдэг. Мэргэжлийн нийгэмлэг, холбоод сайн хөгжөөгүй зарим улс

оронд энэ чиг үүргийг төрийн байгууллага хэрэгжүүлж байна.

Тусгай зөвшөөрөл бол аливаа байгууллага тодорхой чиг үүргийг (жишээ нь

амаржих газар зохиомлоор үр суулгах процедурыг хэрэгжүүлэх гм) хэрэгжүүлж

чадах эсэхийг тодорхой шалгуурын дагуу шалгаж, эрх олгодог бол магадлан

итгэмжлэл нь байгууллагын түвшинд авч үздэг.

Олон улсад тусгай зөвшөөрөл бол заавал хэрэгжүүлэх шаардлага бол

магадлан итгэмжлэл нь сайн дурын үндсэн дээр байдаг. Монгол улсад

магадлан итгэмжлэлийг өөрөөр ойлгож, хэрэгжүүлж байна.

Одоогийн байдлаар магадлан итгэмжлэлийг ЭМХТ хариуцаж материал хүлээн

авч, шалган, магадлан итгэмжлэлийн зөвлөлөөр шийдвэр гардаг. Шалгах үйл

ажиллагааг гэрээ байгуулсан мэргэжилтнүүд гүйцэтгэж, дүгнэлт гаргах

байдлаар хэрэгжүүлж байна.

Өнөөдрийн байдлаар тусгай зөвшөөрөл олгох болон магадлан итгэмжлэх үйл

ажиллагаа, тавигдах шаардлага төдийлөн ялгаатай бус, хэрэгжүүлэх нэгдсэн

зохицуулалт, байгууллагын чадавхи нэгэн адил сул байна.

5.3.2.6 Арга хэрэгсэл

Тусгай зөвшөөрөл

Тусгай зөвшөөрөл бол аюулгүй, чанартай тусламж, үйлчилгээ хүргэхэд

баримтлах наад захын, заавал биелүүлэх шаардлага юм.

Хэрэгцээний гэрчилгээ олгох үйл явцгүйгээр тусгай зөвшөөрөл олгох үйл

ажиллагаа хэрэгжих боломжгүй. Энэ үйл явц нь тухайн эрүүл мэндийн

байгууллага тавигдсан стандарт, шаардлагын дагуу барьж, байгуулж, хөрөнгө

оруулж, тоног төхөөрөмжийг суурилуулж, үйл ажиллагаа эхлэхэд бүх зүйл

бэлэн болох нөхцлийг бүрдүүлэх зорилготой.

Тусгай зөвшөөрөл олгоход ашиглаж байгаа одоогийн дүрэм, журам нь

зөвшөөрөл олгох эрх бүхий байгууллага дотооддоо ашиглахад зориулсан,

зөвшөөрөл хүсэгч байгууллага ашиглах заавар, журам, хүсэлт гаргах маягт

зэрэг нь хэрэглэгчид ээлтэй бус, тодорхойгүй, ойлгомжгүй байна.

Хэрэгцээний гэрчилгээ буюу тусгай зөвшөөрөл олгохоос өмнө шаардагдах

стандарт, шаардлагыг хангахад баримтлах дүрэм, журам тодорхойгүй,

хэрэгжүүлэх механизм бүрдээгүй байна.

Нөгөө талаар тусгай зөвшөөрөл авахад шаардлага, нөхцлийг газар дээр нь

үнэлж, тогтоох шинжээчдийн чадавхи бүрдээгүй, сонирхлын зөрчлийн асуудлыг



тодорхой шийдвэрлэж чадахгүй байна. Шинжээчид хөндлөнгийн, техникийн

бүрэн чадамжтай, ашиг сонирхлоос ангид ажиллах, сургалтад хамрагдсан байх

нөхцлийг бий болгох шаардлага байна.

Магадлан итгэмжлэл

Магадлан итгэмжлэл нь тусгай зөвшөөрөл авсан эрүүл мэндийн байгууллага

цаашид тусламж, үйлчилгээний чанарыг зөвшөөрөгдсөн түвшинд хадгалах,

ахиулах нөхцлийг хангуулах сайн дурын үндсэн дээр хэрэгждэг үйл явц юм.

Монгол улсад эрүүл мэндийн байгууллагын магадлан итгэмжлэл нь ЭМДС-аас

санхүүжилт авах үндэс болдог. Чанарын удирдлагын тогтолцоог бэхжүүлэх

үндэсний хөтөлбөрт (2008-2013) магадлан итгэмжлэлийн хараат бус, бие

даасан байгууллага байхаар заасан боловч хэрэгжээгүй байна.

Тусгай зөвшөөрлийн нэгэн адил магадлан итгэмжлэлд баримталж буй дүрэм

журам тодорхой бус, тавигдах шаардлага нь тусгай зөвшөөрлөөс төдийлөн

ялгаатай бус, чанарыг тасралтгүй сайжруулах үзэл баримтлалыг дэмждэггүй,

шинжээчдийн чадавхи, хөндлөнгийн байх зарчим хангалттай хэрэгжихгүй

байна.

Өнөөгийн нөхцөл байдлыг харгалзаад цаашид тусламж, үйлчилгээний чанарыг

тодорхой түвшинд хүртэл хагас албан магадлан итгэмжлэлийг хэрэгжүүлж,

аажмаар хөндлөнгийн бие даасан, сайн дурын тогтолцоонд шилжих нь зүйтэй.

ЭМЯ-наас цаашид үйл ажиллагаанд суурилсан, үе шаттай магадлан

итгэмжлэлийг хэрэгжүүлэхээр зорьж байна.

Хүний нөөц

Тусгай зөвшөөрлийг чанартай, үр дүнтэй хэрэгжүүлэхэд одоогийн хүний

нөөцийн чадавхи хангалтгүй байна. Тусгай зөвшөөрөл олгох үйл явц нь

тодорхой түвшинд бэлтгэгдсэн, мэргэжлийн үйл ажиллагаа байх ёстой

болохоос өөр ажлын хавсрага байдлаар хэрэгжүүлдэг үйл явц биш юм. Мөн

мэргэшсэн, багийн ажиллагаа шаарддаг үйл явц учраас мэргэшсэн, төвлөрсөн

зохицуулалтад шилжих шаардлагатай.

Санхүүжилт

Тусгай зөвшөөрөл олгох үйл явц, ялангуяа тусгай зөвшөөрөл олгохын өмнөх

шатанд үнэлгээ, шалгалт хийхэд мэргэжлийн шинжээчдийг авч ажиллуулах,

газар дээр нь үнэлгээ, шалгалт хийхэд зайлшгүй зардал гардаг. Гэтэл одоогийн

байдлаар энэ зориулалтаар тусгайлсан төсөв хангалтгүй байна.

Хэдийгээр тусгай зөвшөөрөл, магадлан итгэмжлэлт зарцуулах төсвийг

бүрдүүлэх тухай заалт Эрүүл мэндийн тухай хууль, сайдын тушаалаар заасан

боловч бодит байдал дээр хэрэгжихгүй байна. Тусгай зөвшөөрөл, магадлан

итгэмжлэл авахаар хүсэгчийн төлбөр бодитой бус, төлбөр шууд зөвшөөрөл

олгох эрх бүхий байгууллагад төвлөрдөггүй зэрэг асуудал байна.

ЭМЯ нь тусгай зөвшөөрөл болон магадлан итгэмжлэлд шаардагдах төсвийн

бодит зардлыг төрөл, ангиллаар тооцож, төсөвт тусгуулан хэрэгжүүлэх

шаардлагатай. Өртөгт үйл ажиллагааны зардал, шинжээчийн төлбөр, үнэлгээ,

тайлан зэрэг бүх асуудлыг тусгах ёстой.



Тусгай зөвшөөрөл



Эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний эрэлт, хэрэгцээ, өвчтний аюулгүй

байдал, эрхийг хамгаалсан орчин үеийн, үр дүнтэй, нэгдмэл тусгай

зөвшөөрлийн тогтолцоо бий болгох эрх зүйн орчинг бүрдүүлэх

Үр дүнд чиглэсэн тусгай зөвшөөрлийг бий болгох, үе шат бүрээр үйл

ажиллагааг тодорхойлж, хэрэгжүүлэх

Аж ахуйн нэгжид тусгай зөвшөөрөл олгох тухай хуульд өөрчлөлт оруулж,

ЭМЯ нь эрүүл мэндийн байгууллагад тусгай зөвшөөрөл олгох бүх асуудлыг

хариуцдаг байхаар зохицуулах

Үндэсний хэмжээнд тусгай зөвшөөрлийн нгэдсэн зохицуулалт хариуцсан

төвлөрсөн байгууллага, нэгжийг байгуулах

Хэрэгцээний гэрчилгээ болон бусад арга хэрэгслийг боловсруулж,


Тусгай зөвшөөрөлд баримтлах эмнэлгийн барилга, байгууламжийн

стандарт, удирдамжийг тусгайлан боловсруулж, мөрдүүлэх

Тусгай зөвшөөрөлд тавигдах шаардлагыг байгууллагын төрөл бүрээр

нарийвчлан боловсруулж, мөрдүүлэх

Тусгай зөвшөөрлийн чиглэлээр ажиллах хүний нөөцийг тусгайлан бэлтгэх

Тусгай зөвшөөрлийг чанартай, үр дүнтэй хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай

төсвийг бүрдүүлэх

Тусгай зөвшөөрлийн нэгдсэн мэдээний санг бий болгож, үр дүнтэй

ашиглах.

Магадлан итгэмжлэл

Магадлан итгэмжлэлд тавигдах шаардлагыг тусгай зөвшөөрлөөс өөр

түвшинд боловсруулж, мөрдүүлэх

Олон улсын жишгийн дагуу сайн дурын магадлан итгэмжлэлийг


Магадлан итгэмжлэлийг хөндлөнгийн, бие даасан байгууллагаар


Магадлан итгэмжлэлийн зохицуулалт, зохион байгуулалт, аргачлал,

шаардагдах нөөцийг хамарсан үндэсний магадлан итгэмжлэлийн

хөтөлбөрийг боловсруулж, хэрэгжүүлэх

5.4 Эрүүл мэндийн санхүүжилтын

шинэчлэлийн үнэлгээ


Монгол улсын эрүүл мэндийн санхүүжилтийн шинэчлэлт 1990-ээд оноос эхлэн

эдийн засгийн шинэ орчинд эрүүл мэндийн тогтолцооны шинэчлэлийн хүрээнд

нэвтэрсэн. Монголын эрүүл мэндийн санхүүжилтийн шинэчлэлийн сэдвээр

олон тооны хэвлэлүүд байдаг. Энэхүү түргэн шуурхай үнэлгээ нь эдгээрийг

дахин давтах бодолгүй, харин ТЭМТББ-д тусгасан зорилтуудад тулгуурлан

давуу тал, ахиц дэвшил, үлдсэн хэрэгцээг судлахыг эрмэлзсэн.

5.4.2 Үр дүн

5.4.2.1 Oрлогын бүрдүүлэлт

Хэмжээ, эх үүсвэр, бүрэлдэхүүн болон чиг хандлага



Түүхээс харахад Монголд эрүүл мэндийн санхүүжилт ихэвчлэн олон нийт,

Засгийн газрын эх үүсвэрээс дайчлагдсан. 1994 оныг хүртэл ерөнхий татвараас

бүрдсэн Засгий газрын төсөв нь улсын санхүүжилтийн эх үүсвэр байв.

Нийгмийн эрүүл мэндийн даатгал нь 1994 онд нэвтрэн, эрүүл мэндийн

санхүүжилтийн тогтвортой олон нийтийн эх үүсвэр болсон. Өнөө хүртэл эрүүл

мэндийн санхүүжилтийн үндсэн гурван эх үүсвэрийг авч үзвэл. Үүнд: 1) улсын

төсөв (татвар, төв засгийн газраас бий болгосон татвар), 2) заавал төлөх эрүүл

мэндийн даатгалын шимтгэл, 3) иргэдээс шууд төлөх (төрөл бүрийн) төлбөр

багтаж байна. Эдгээр эх үүсвэрээс улсын төсөв хэмжээний хувьд давамгайлж

байна. Татвар болон эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэлээр олон нийтийн эх

үүсвэрийг цуглуулах, захиран зарцуулах нь харьцангуй үр ашигтай байдаг.

Зураг 17 Эрүүл мэндийн улсын зардал, ДНБ-нд эзлэх хувь

Улбар шар – Эрүүл мэндийн улсын зардал, ДНБ-д эзлэх %.


Эрүүл мэндийн салбарын санхүүжилтийн эх үүсвэрийн бүрэлдэхүүн хэсэг нь

ялангуяа санхүүгийн эрсдлээс хамгаалах талаас чухал ач холбогдолтой юм.

Мэдээжийн хэрэг, улсын төсвийн орлогын хувь өндөр байх нь эрүүл мэндийн

тусламж, үйлчилгээ хүсч буй хүмүүст санхүүгийн илүү сайн хамгаалалтыг бий

болгоно. Үүнтэй холбоотойгоор, ЭМУЗ-ын ДНБ-д эзлэх хувь маш чухал юм.

2000-2017 оны хооронд эрүүл мэндийн салбарт улсаас хуваарилсан төсөв 14.4

дахин өссөн боловч ДНБ-д эзлэх хувь хэмжээ нь 2017 онд дөнгөж 2.5 хувьд

хүрч, энэ нь 2000 оны эхэн үе болон 2007-2009 онуудаас доогуур түвшинд

байна. Эрүүл мэндийн салбарын улсын санхүүжилт ийм түвшинд байх нь хүн

амын эрүүл мэндийн хэрэгцээг хангахад хангалтгүй юм. Төр болон эрүүл

мэндийн даатгалын багцын санхүүжилт нь бүх хүн амыг тусламж, үйлчилгээнд

бүрэн хамруулах хэрэгцээг хангах боломжгүй бөгөөд илүү тунхагласан

шинжтэй, багцуудын санхүүжилт нь тусламж. үйлчилгээний үйлдвэрлэлийн

зардлаас бага байж болзошгүй. Тиймээс, эрүүл мэндийн салбар нь ТЭМТББ

2017-2026-д тодорхойлсны дагуу Засгийн газраас улсын санхүүжилтийг ДНБ-

ний 5% -иас доошгүй түвшинд авах шаардлагатай байна.

Засгийн газраас 2006 онд эрүүл мэндийн салбарын санхүүгийн дугтуйг

томсгохыг оролдсон нь тамхины хэрэглээ, архины онцгой татвараас тусгай

зориулалтын хураамжийг шинээр байгуулсан Эрүүл мэндийг дэмжих санд авч

халдварт бус өвчнөөс урьдчилан сэргийлэхэд зарцуулахаар болсон. 2018 онд

Эрүүл мэндийг дэмжих сангийн төсөв нь 5 тэрбум төгрөг буюу ЭМУЗ-ын 1% -

аас бага байна. Хэдийгээр нь Эрүүл мэндийг дэмжих санг зохицуулалтаар



санхүүжүүлсэн ч эрүүл мэндийн салбарын орлогын бүрэлдэхүүнд улсын эх

үүсвэрийн эзлэх хувийг өсгөхөд төсөв нь хангалтгүй байна.

Эрүүл мэндийн салбар төсвийн бус орлогыг дайчлах олон шалтгаан бий

болсон. Нэгдүгээрт, эрүүл мэндийн үйлчилгээг хүргэхэд хувийн зах зээлийн

хувьсал бий болсон. Хувийн хэвшлийнхэн эрүүл мэндийн тусламж

үйлчилгээний эрэл хайгуулыг ашиглаж ашиг орлого хийх сонирхолтой болдог.

Төлбөрийн чадвартай өвчтөнүүд нь ийм байгууллага, хувь хүмүүсээс тусламж

үйлчилгээ авдаг. Үүний зэрэгцээ, төлбөртэй үйлчилгээний талаархи ойлголтууд

нь бас хөгжиж байна. Улсын эрүүл мэндийн байгууллагууд төлбөрт

үйлчилгээтэй холбоотой дүрэм журмыг мөрддөг, улсын төсөв, эрүүл мэндийн

даатгалаас санхүүжүүлж байгаагаас гадуур тусламж, үйлчилгээг төлбөртэй

үзүүлдэг. Иргэдийн шууд төлбөр, хамтын төлбөр нь амбулаторийн болон

хэвтүүлэн эмчлэх тусламж үйлчилгээнд аль алинд хамаатай. Эрүүл мэндийн

даатгалын тусламж, үйлчилгээг авах үед даатгуулагчийн төлөх хамтын төлбөр

нь мөн эрүүл мэндийн хувийн орлогыг нэмэгдүүлдэг. 16 нас хүрээгүй хүүхдүүд,

тэтгэвэрийнхэн, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд энэхүү хамтын төлбөрөөс

чөлөөлөгддөг. Сайн дурын даатгалын хувьсал нь эрүүл мэндийн

санхүүжилтийн эх үүсвэрийг нэмэгдүүлэхэд хувь нэмрээ оруулдаг. Албан бус

иргэдийн шууд төлбөрийг бас орхигдуулж болохгүй, энэ нь бодит асуудал мөн.

Эрүүл мэндийн салбарын хувийн зардлын статистик нь зарим талаар хомс

байдаг бөгөөд болгоомжтой хандах ёстой. Тухайлбал, улсын төсвийн зарлага,

ЭМД-ын нийлбэр дүн 1995-2010 оны хооронд ЭМНЗ-ын 79.5% -иас 55.1%

хүртэл эрс буурчээ. Энэ хандлагад нөлөөлж буй гол хүчин зүйл бол эрүүл

мэндийн байгууллагуудын тусламж, үйлчилгээнд иргэдээс авч буй шууд төлбөр

эрүүл мэндийн нийт зардалд эзлэх хувь нэмэгдсэнтэй холбоотой. Өөр нэг эх

сурвалжаас харахад, ДЭМБ-ын тооцоогоор 1995 онд иргэдийн шууд төлбөрийн

ЭМНЗ-д эзлэх хувь хэмжээ 14.5% байсан бол 2010 онд 41.4% болж огцом өссөн

байна. 2009 оны Өрхийн нийгэм, эдийн засгийн судалгаанаас харахад өрхийн

эрүүл мэндийн зардлын дийлэнх хувийг хувийн эмийн сангуудаас худалдаж

авсан эм тариа (71%) эзэлж байна. 2011 оны судалгаагаар амбулаторийн

өвчтнүүдийн 9.1%, хэвтэн эмчлүүлэгчдийн 15.5% нь албан бус төлбөр төлжээ.

Гэсэн хэдий ч бусад судалгаагаар энэ нь үйлчлүүлэгчдийн 66.4% -ийг эзэлж

байж болзошгүй. ЭМҮТ-ны албан ёсны мэдээллээс харахад иргэдийн шууд

төлбөр 2014 онд ЭМНЗ -ын 35.4% -д хүрчээ.

ЭМД-ын үүрэг ба эзлэх байр суурь

Зөвлөлт Холбоот Улс задрахад бүс нутгийн бусад улс орнуудын нэгэн адил,

Монгол Улс 1994 онд заавал эрүүл мэндийн даатгалыг нэвтрүүлсэн. Монгол

дахь эрүүл мэндийн даатгал нь бүх нийтийн хамрах зорилготой байсан. Энэ

даатгалын тогтолцоо нь бүгд ижил нэг багцад хамрагдаж, олон давхарга бий

болгоогүйгээрээ давуу талтай байсан. Эдийн засгийн болон төсвийн хямрал

гүнзгий тэр үед даатгалыг нэвтрүүлсэн нь эрүүл мэндийн салбарт орлогын

шинэ эх үүсвэр олох зорилготой байсан. ЭМҮТ -ны мэдээллээс үзвэл, ЭМДС-

ийн хувь нэмэр нь 2014 онд ЭМНЗ -ын 12.7%, ЭМУЗ -ын 20.7% -ийг эзэлж байна.

ЭМУЗ-ын эзлэх хувь нь үргэлж 30% -аас бага байна. Энэ нь 2011 онд 20%

байсан бол 2017 онд 27% болж өссөн байна.

Даатгалын шимтгэлийг эрүүл мэндийн зориулалтаар ашигладаг тул энэ

зориулалтаар ашиглах ёстой. Гэсэн хэдий ч ЭМЯ-ны мэдээлснээр, Засгийн

газар үе үе даатгалын орлогыг өөр зорилгоор ашиглах талаар шийдвэр



гаргадаг. Ийм практик нь ноцтой асуудал юм. Засгийн газрын ийм шийдвэрийг

"өдөөн турхирах" хүчин зүйлүүдийн нэг нь ЭМДЕГ-ын харьцангуй өндөр

ашиглагддаггүй орлого (үлдэгдэл) юм. Хэдийгээр сүүлийн жилүүдэд ЭМДС-ийн

орлогын ашиглаагүй хэмжээ буурч байгаа боловч эдгээр "үлдэгдлүүд" нь

харьцангуй өндөр байгаа хэвээр бөгөөд тусламж, үйлчилгээний ашиглалтын

таамаглал хангалтгүй, тариф тогтоох арга барил дутуу байгааг харуулж байна.

Эрүүл мэндийн даатгал нэвтрүүлж эхэлсэнээс хойшхи нэг асуудал нь улсын

төсөвтэй үүсэж байгаа харилцаа. Нэг талаас, төр нь тодорхой ангилалд

хамаарах хүн амын даатгалын шимтгэл төлөгч (өндөр настан, 18-аас доош

насны хүүхэд, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд, цэргийн албан хаагчийн үүрэг

гүйцэтгэгч, нийгмийн тусламж авах иргэд г.м). Эдгээр нь даатгуулагчдын 50%

нь. Нөгөө асуудал нь төрөөс эдгээр даатгуулагчид төлөх хангалттай шимтгэл

юм. Одоогийн албан ёсны салбарын ажилтнууд болон ажил олгогчид цалин

хөлсний 4% -иас доошгүй хувийг шимтгэлд төлж байна, энэ нь 2008 оноос өмнө

тогтоосон 6% -иас багассан. Албан бус салбар болон эмзэг бүлгийн хүн амын

албан ёсны хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ 1% -иас багагүй байна. 2016

оноос хойш эдгээр шимтгэл нь албан ёсны хөдөлмөрийн хөлсний доод

хэмжээгээр тогтоогдсоноор дундаж орлогоос хамаарч уян хатан болсон. Гэсэн

хэдий ч, энэхүү өөрчлөлтийг дагаад албан бус секторт хувь хүн 5 дахин өндөр

шимтгэл төлөх ёстой болсон. Өнгөрсөн 6 жилийн хугацаанд ЭМД-ын орлого нь

бараг гурав дахин өссөн байна.

Нөгөөтэйгүүр, улсын төсөв ба даатгалын хоорондох чиг үүрэг хариуцлагын

хуваарилалт нь тусламж, үйлчилгээний төрлүүд болон байгууллагын

төрлүүдээс хамаарч байна. Энэ утгаараа Монгол улс нь эрүүл мэндийн

тогтолцоондоо хоёр тусдаа албан багц үйлчилгээ үзүүлж, санхүүжүүлдэг. 2006

онд бодлогын өөрчлөлтийн дараа эрүүл мэндийн даатгал нь ихэвчлэн хоёр ба

гурав дахь шатлалын эмнэлгүүдийн эмчилгээний тусламж үйлчилгээ үзүүлдэг.

ЭМАШТ нь даатгалтай эсэхээс үл хамааран өвчтөнийг ялгахгүй улсын төсвөөс

бүрэн санхүүждэг. Улсын төсөв нь урьдчилан сэргийлэх, нийгмийн эрүүл

мэндийн үйлчилгээ, эх, хүүхдийн халамж, чихрийн шижин, ХДХВ / ДОХ зэрэг

архаг ба халдварт өвчний эмчилгээг хамардаг. ЭМД-ыг хэрэгжүүлэх явцад

түүний багц нь амбулаторийн болон оношлогооны шинж чанартай үйлчилгээг

хамарч өргөжсөн. Тусламж, үйлчилгээний багцуудыг хуваах үндэслэл нь сайн

тодорхойлогдоогүй бөгөөд тодорхой шалгуурыг дагаж мөрддөггүй учраас эрүүл

мэндийн байгууллагуудад үзүүлэх дохио, сонирхлын ялгааг бий болгодог.

Саяхан ЭМД-ын багц нь хорт хавдрын хөнгөвчлөх эмчилгээ, өдрийн хими, туяа

эмчилгээ, өндөр үнэтэй хиймэл эрхтэн хийлгэх, ортопедик, өрхийн, сумын ЭМТ-

ын өдрийн эмчилгээ, гэрийн үйлчилгээ, нөхөн сэргээх, оношлогоо, эмчилгээний

үйлчилгээ зэргийг хамарч өргөжсөн.

Эрүүл мэндийн байгууллагуудын зардлыг санхүүжүүлэхэд үүрэг хариуцлагын

хуваарилалт нь илүү сайн шалгуурыг шаардаж байна. Даатгал нь зөвхөн урсгал

зардлыг хамардаг боловч хамрах хүрээ нь янз бүр байна. Жишээлбэл, ЭМАШТ-

д амбулаторийн эмийг ЭМД-ын сан, хэвтэн эмчлүүлэх эмийг улсын төсвөөс

хариуцаж байхад, лавлагаа шатлалд ЭМД нь эмийг санхүүжүүлдэг.

Зайлшгүй шаардлагатай эмийн үндэсний жагсаалт жил бүр батлагддаг. Эрүүл

мэндийн даатгалын үр өгөөжийг нэмэгдүүлэх, эмийн хүртээмжийг өргөжүүлэх

зорилгоор 1994 онд эрүүл мэндийн даатгалын тогтолцооны хамтаар эмийн

үнийг хөнгөлөх тогтолцоог нэвтрүүлсэн. Даатгуулсан өвчтөнүүд 173 нэр

төрлийн амин чухал болон зайлшгүй шаардлагатай эмийг эмчийн жороор



хөнгөлөлттэй үнээр (40% -83% хүртэл) ЭМД-ын сонгосон эмийн сангуудаас

авах боломжтой.

Гадаад санхүүжилтийн эх үүсвэр

Санхүүгийн гадаад эх үүсвэр нь ихэнхдээ албан ёсны туслалцааны буцалтгүй

тусламж (буцаж төлөгдөхгүй тусламж, техникийн туслалцаа болон бусад

хэрэглүүр) болон зээл (эргэн төлөгдөх санхүүжилт эсвэл хөрөнгө) хэлбэрээр

хөгжлийн түншүүдээс ихэвчлэн гардаг. Эрүүл мэндийн санхүүгийн гадаад эх

үүсвэр нь 2005 онд 13.4% байсан бол 2010 онд 8.9%, 2014 онд 3,1% болж

буурсан байна. ЭМЯ-ны удирдлага дор гадаад санхүүжилтын нєєцийг

хуваарилах, зарцуулалтын үр ашгийг нэмэгдүүлж, стратегийн тэргүүлэх

чиглэлтэй уялдуулж ажиллахыг хөгжлийн түншүүд эрмэлздэг.

АХБ нь эрүүл мэндийн салбарт туслалцаа үзүүлдэг хамгийн том гадны

санхүүжүүлэгч юм. Бусад түншүүдээс дэмжлэг авах нь тодорхой өвчинтэй

тэмцэх эсвэл тодорхой хөтөлбөр боловсруулахад Засгийн газарт туслахад

чиглэгддэг. Гадаад санхүүжилт нь СЯ-аас тогтоосон параметрүүдийн дотор

олон талт донор байгууллагуудын санхүүгийн журам, хэм хэмжээг мөрдөх

хандлагатай байдаг. Төрөл бүрийн хандивлагчдын санхүүжүүлсэн төслүүдийн

үр нөлөөг дээшлүүлэх, сайжруулахын тулд ЭМЯ-ны Эрүүл мэндийн дэд

сайдаар ахлуулсан бүх төсөл, хөтөлбөрүүдийг хянаж удирдах хяналтын хороо

байгуулсан. Салбарын хэмжээнд өргөн хүрээний хандлагатай хамтын

ажиллагааг бий болгох, төвийн түвшинд чадавхийг бий болгох, хандивлагчдын

итгэлийг нэмэгдүүлэх зэрэг оролдлого хийж байна. Гэсэн хэдий ч энэ хороо нь

салбарыг нэгтгэхийн тулд гадны нөөцийг дайчлах, зохицуулах тал дээр илүү үр

дүнтэй байх шаардлагатай.

5.4.2.2 Эрүүл мэндийн салбарт хөрөнгө нөөцийг хуваарилах аргачлал

1994 оноос эхлэн эрүүл мэндийн даатгалыг нэвтрүүлж, тусламж, үйлчилгээ

үзүүлэгч ба худалдан авагчийн харилцааг нэвтрүүлсэн цагаас эрүүл мэндийн

салбарт хөрөнгө нөөцийн хуваарилалтын томъёоллыг өөрчлөх шаардлагатай

байсан. Одоог хүртэл нөөцийн хуваарилалтын тодорхой дүрэм байхгүй байна.

Төсөв нь өнгөрсөн жилийн бодит гүйцэтгэл дээр үндэслэн бага багаар

нэмэгддэг. Сангийн яам нь зардлын зүйл анги (эдийн засгийн ангилал) дээр

тулгуурласан төсвийн төлөвлөлтийн аргаас тодорхой хэмжээнд төлбөрийн

аргуудыг суурилсан (жишээ нь, нэг иргэн, тохиолдлоор, хөтөлбөр) төсөвлөлт

руу бага багаар шилжиж үндсэндээ төсвийн төлөвлөлтийг төлбөрийн аргаар

“толин тусгал” болгон харж байна.

Иймэрхүү "толин тусгал хандлага" нь эрүүл мэндийн салбарын нөөцийн

хуваарилалт, техникийн үр ашгийг дээшлүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэдэггүй гэж

үзэж болох юм. Эсрэгээр, эрүүл мэндийн салбарын санхүүжилтийг

төлөвлөхдөө Сангийн яамны түвшинд эрүүл мэндийн салбар дахь

хуваарилалтын бүтцийг хатуу барих, төлбөрийн аргуудаар тольдох нь эрүүл

мэндийн салбарын дотоод хуваарилалтанд хэт оролцож, микро түвшинд

удирдах хандлагыг даамжруулж байна. Үүнээс гадна, Төрийн сан нь санхүүгийн

төлөвлөлтийн асуудлаар бүх төсвийн байгууллагуудтай харилцдаг, жилийн

явцад бүх гүйлгээг хийдэг. Энэхүү бичил санхүүжилт нь эрүүл мэндийн

салбарын бодит хэрэгцээ (заримдаа таамаглахад хэцүү байдаг) цаг хугацаанд

уян хатан хандах, эрүүл мэндийн салбар дахь оновчтой байдлыг дэмжих

(байгууллагын сүлжээ, чадавхи, хамрах хүрээ ажил, гэх мэт), урамшуулах ЭМЯ-

ны чадавхид сөргөөр нөлөөлж байна. Үүнээс гадна, ЭМЯ болон Төрийн санг



эрүүл мэндийн салбарын гүйцэтгэлийг сайжруулахад биш олон шаардлагагүй

хэт их ачаалалтай функцийг бий болгодог. Хэдийгээр, ЭМЯ-ны зүгээс төсвийн

төлөвлөлтийн удирдамж цаг хугацааны явцад сайжирч, СЯ-тай хамтын

ажиллагаа улам ойртож байгаа гэх боловч эрүүл мэндийн салбарт нөөцийг

хуваарилах арга барилыг улам боловсронгуй болгох хэрэгцээ байна.

Эрүүл мэндийн салбарыг хүний нөөцийг бүрдүүлэх, хөгжүүлэх улс орны чухал

онцгой салбар гэдэг утгаар нь салбарт нөөцийг хуваарилахдаа микро

удирдлагын хандлагыг халж стратегийн хувьд нөөцийг тогтвортой байлгах арга

зам руу зайлшгүй шилжих шаардлагатай. Ийм хандлага, арга нь стратегийн

болон гүйцэтгэлд чиглэсэн байх ёстой бөгөөд ЭМЯ -нд хөрөнгө нөөцийгөө уян

хатан удирдах боломжийг олгосон, хүн амын эрүүл мэндийг сайжруулах урам

зоригийг өгсөн аргачлал байх учиртай. СЯ, ЭМЯ-д санал болгох нэг арга бол

эрүүл мэндэд төсөв хуваарилахдаа нэг хүнд ногдох нийгэм, эдийн засгийн

стандартыг нэвтрүүлэх явдал юм. Ийм стандарт нь эрүүл мэндийн салбарт

хүн/оршин суугч бүрт ногдох хуваарилалтыг олгодог бөгөөд салбар доторх

хуваарилалт нь тусламж, үйлчилгээний түвшин, харьяалал зэргээс хамаарч

ЭМЯ-ны санхүүгийн төлөвлөлт, хуваарилалтын асуудал болно. Нэг хүнд ногдох

хуваарилалтын стандарт нь төрөөс (улсын төсөв, эрүүл мэндийн даатгал)

санхүүжүүлдэг бүх төрлийн тусламж, үйлчилгээг (урьдчилан сэргийлэхээс

авахуулаад сэргээн засах хүртэл) хамарна. Энэхүү нийгэм-эдийн засгийн

стандарт нь жил бүр улсын төсвийн хамт батлагдах; өмнөх жилээс доогуур

түвшинд байхгүй; (эрсдлийг тооцсон) ялгаатай байж болох ба нийлбэр дүн

ДНБ-ий 5% буюу түүнээс дээш байх ёстой. СЯ, ЭМЯ-ны хоорондох "гэрээ,

тохиролцоо" нь эрүүл мэндийн салбарт нэг хүнд ногдох хуваарилалтыг

бататгахын зэрэгцээ Засгийн газраас ЭМЯ-наас хүсч буй үр дүн, тэргүүлэх

чиглэлийн үзүүлэлтүүдийг тусгах боломжтой, харин тус үр дүнд хүрэх ажил нь

салбарын манлайлал болон мэргэжлийн нийгэмлэгийн ажил. Хөрөнгө оруулалт

нь нэг хүнд ноогдох стандарт хуваарилалтын аргын нэг хэсэг юмуу эсвэл өөр

төлөвлөлтийн арга зүй дээр үндэслэсэн байж болно.

5.4.2.3 Санхүүжилтийг санд төвлөрүүлэх ба эрүүл мэндийн байгууллагүүдад хуваарилах

Монгол улсын эрүүл мэндийн салбарын санхүүжилтийг санд төвлөрүүлж буй

байдлыг олон янзын байдлаар тайлбарлаж болно. Улсын тєсвийн хувьд

төвлөрсөн түвшинд нэгдсэн санд төвлөрүүлж байгаа нь улс орон даяар мөрдөж

байгаа төсвийн бодлого, загвартай холбоотой. Эрүүл мэндийн даатгалын

орлого нь даатгуулагчийн байршлаас үл хамааран төвлөрсөн төвшинд

төвлөрдөг. Улсын төсөв, эрүүл мэндийн даатгалын санхүүгийн төлөвлөлтийг

орлогын хувьд СЯ-аас нийт дүнгээр УИХ-д танилцуулж, батлуулдаг.

Санхүүжилтийн урсгал нь эх үүсвэр тус бүрээр ялгаатай бөгөөд Улаанбаатар

хот, аймгуудад ялгаатай байна. Аймгийн нэгдсэн эмнэлэг нь аймгийн Засаг

даргын тамгын газар, аймгийн эрүүл мэндийн даатгалын хэлтэсээс, дүүргийн

эмнэлгүүд дүүргийн Засаг даргын Тамгын газар, Нийслэлийн Эрүүл мэндийн

даатгалын хэлтсээс, улсын хэмжээний эмнэлгүүд СЯ-наас, Нийслэлийн Эрүүл

мэндийн даатгалын хэлтсээс тус бүр шууд санхүүжилт авдаг. ЭМЯ, аймаг,

нийслэлийн ЭМГ-ын ямар нэгэн оролцоогүйгээр төсвийн хөрөнгийг улсын,

аймаг, дүүргийн эмнэлгүүд СЯ, аймаг, дүүргийн Засаг даргын тамгын газраас

сар бүр шууд авдаг. СЯ нь аймаг, сумын эрүүл мэндийн байгууллагуудад

санхүүгийн шилжүүлгийг санхүүгийн жилийн төлөвлөгөөний дагуу батлагдсан

сар тутмын санхүүгийн төлөвлөгөөний дагуу аймаг, нийслэлийн Засаг даргын



Тамгын газрын санхүүжилтээр хийдэг. Аймгийн Засаг даргын Тамгын газар нь

сумын Засаг даргын тамгын газраар сумын ЭМТ-д шилжүүлдэг. Аймгийн төвд

байрлах аймгийн нэгдсэн эмнэлгүүд ба өрхийн ЭМТ-д аймгуудаас шууд

санхүүжилт авдаг.

Хамгийн гол асуудал бол төсвийн болон эрүүл мэндийн даатгалын сангаас

санхүүжилтийг эрүүл мэндийн байгууллагад урсгалын өөр өөр түвшинд

хуваарилах явдал юм. Энэ тусгаарлалт нь зөвхөн физик (салангид мөнгөн

гүйлгээ) биш, бас арга зүй (хуваарилах янз бүрийн аргууд) хувьд ялгаатай

байгаа юм. Мөнгөн гүйлгээ нь өөр газруудаас ирэх тохиолдолд ижил зардлыг

нөхөхөд зарцуулагдах асуудал үүсдэг (жишээлбэл цалин хөлс), эсвэл зардлын

зөрүүг нөхөх мөнгө дутах асуудал үүсдэг (эх үүсвэр байхгүй эсвэл хангалттай

биш). Байгууллагад санхүүжилтыг янз бүрийн аргачлалаар өгөх асуудал нь

ихэвчлэн янз бүрийн төлбөрийн аргыг ашиглаж байх үед эрүүл мэндийн

байгууллагуудад янз бүрийн сонирхол үүсгэдэгтэй холбоотой байдаг.

Жишээлбэл, зардлын зүйл (эдийн засгийн ангилал) дээр тулгуурлан зардлыг

санхүүжүүлж, зардлын зүйлүүдийн эх үүсвэрийг хүртээмжтэй байлгахыг

эрмэлзэж байгаа бол үр ашиг нь хоёрдогч сонирхол болдог. Нөгөөтэйгүүр,

тохиолдлоор эсвэл үйлчилгээ тус бүрээр төлбөр хийх нь бүтээмж (тоо хэмжээ)

-ийг голлон анхаарч, тоо хэмжээгээр олсон орлого, хувьсах зардлыг хамардаг.

Тиймээс хэрэв ижил төстэй байгууллага нь янз бүрийн аргуудаар санхүүжилт

авдаг бол янз бүрийн аргаар бий болгосон сонирхолууд эргэлзээг төрүүлж

болзошгүй юм. Эрүүл мэндийн байгууллагуудын санхүүжилтийн хуваагдмал

байдлыг арилгахын тулд эрүүл мэндийн системийн оролцогч талууд нэг

худалдан авагчийн тогтолцоонд шилжин орж байна. Үнэндээ, ЭМДА-р

дамжуулан эрүүл мэндийн бүх төсвийн орлогыг хуваарилах талаар бодлогын

сонголт хийх болно.

Нөгөөтэйгүүр, эхлээд ойр зуурын хувилбарыг хэрэгжүүлэх шаардлага ч гарч

болох юм, энэ нь улсын төсвийн болон ЭМДА санхүүжилтийг ижил аргачлалтай

болгох, тухайлбал ижил төстэй худалдан авалтын гэрээг ашиглах, төлбөрийн

ижил аргуудыг хэрэглэх хэрэглэх. Энэ тохиолдолд Улаанбаатар, аймгийн эрүүл

мэндийн газрууд гэрээний хүрээнд эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээ

худалдан авах боломжтой. Худалдан авалтын гэрээ нь олон талын байж болно,

жишээ нь санхүүжилтийн хоёр эх үүсвэрийн төлөөлөгчид болон эрүүл мэндийн

байгууллага гурван талын хийж болно. Мэдээжийн хэрэг, тусламж үйлчилгээ

үзүүлэгч байгууллагуудад иймэрхүү зохицуулалттай санхүүжилтийг нэвтрүүлэх

нь тусламж үйлчилгээг илүү сайн үзүүлэх сонирхолыг урамшуулахад,

санхүүгийн менежментийг сайжруулахад чухал алхам болно.

Эрүүл мэндийн салбарын санхүүжилтийн хуваарилалт нь ЭМАШТ-ний хэмжээ

ба норматив зардлын бүрэлдэхүүнтэй зарим талаар холбоотой байдаг. Гэхдээ

ихэнхдээ улсын ба дүүргийн эмнэлгүүдийн зардлын зүйл анги, дэд бүтцийн

бодит зардлыг дагаж байдаг. Энэхүү практик нь эрүүл мэндийн салбарын

төсвийн бууралтад (ДНБ-д эзлэх хувиар) хувь нэмрээ оруулсан байж болох юм.

Түүнээс гадна, ЭМАШТ-ийн төсөв (ЭМУЗ-д эзлэх хувиар) сүүлин жилүүдэд

буурсан. Энэ чиг хандлага нь ЭМАШТ-д илүү их нөөцийг шилжүүлэх бодлогын

эсрэг байна.

5.4.2.4 Худалдан авалт ба төлбөр

Эрүүл мэндийн санхүүжилтийн шинэтгэлийн 20 гаруй жилийн туршид худалдан

авагч болон тусламж, үйлчилгээ үзүүлэгчийг тусгаарлах нь нэлээд төвөгтэй



асуудал байсан. Эрүүл мэндийн санхүүжилтэд худалдан авагчийн гүйцэтгэх

үүргийг зөвхөн ЭМДЕГ-тай холбосон, төлөгч нь үйлчилгээ үзүүлэгчийн (үүсгэн

байгуулагч / өмчлөгч эсвэл шууд удирддаг) биш байх, гэрээний хэлцэл нь хоёр

талын харилцааг тодорхойлсон. Үүний зэрэгцээ, ЭМДЕГ-ын худалдан авагчийн

хувьд гүйцэтгэх үүрэг нь харьцангуй хязгаарлагдмал байна. Хязгаарлалтууд нь

эрүүл мэндийн салбарын санхүүжилтэд ЭМД харьцангуй бага хувийг эзэлж

байгаа, гэрээт үйлчилгээ үзүүлэгчдийн гүйцэтгэлд (жишээ нь, чанарт) нөлөөлөх

хүчин чадал, үйл ажиллагаа хангалтгүй байгаатай холбоотой.

Эрүүл мэндийн байгууллагуудыг санхүүжүүлэх арга зам нь төлбөрийн аргыг

Монгол улсад ЭМД-г нэвтрүүлж эхэлснээс хойш өөрчлөгдөж байна. Үүний гол

зорилго нь 1990-ээд онд санхүүжилтийн үндсэн ба цорын ганц арга хэлбэр

байсан зардлын зүйл ангийг бусад төлбөрийн аргаар солих замаар үйлчилгээ

үзүүлэгчийн үр ашгийг сайжруулах болон чанарын хувьд үр дүнтэй гүйцэтгэх

сонирхлыг бий болгох зорилготой байсан.

Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний тухай хуульд нэг иргэнээр болон

тохиолдлоор тооцдог санхүүжилтийн төлбөрийн аргуудыг тодорхойлсон:

Өрхийн болон Сумын ЭМТ-д ЭМАШТ-г санхүүжүүлэх нэг иргэнээр тооцсон

төлбөрийг ашиглах; улсын төсөв болон ЭМДС-аас санхүүжүүлдэг эмнэлгийн

тусламж үйлчилгээний төлбөрт тохиолдлоор тооцсон төлбөрийг ашиглах;

улсын төсвөөс санхүүжүүлэх тусламж, үйлчилгээний жагсаалт, үнийг Сангийн

болон Эрүүл мэндийн сайд нар хамтран батлах тухай заасан. Эрүүл мэндийн

даатгалын тухай хуулиар ЭМДС-аас санхүүжүүлэх ӨООБ-ийн жагсаалт,

зардлын жинг ЭМДҮЗ батлах тaлаар заасан байдаг. Анхан болон эмнэлгийн

лавлагаа шатлалын тусламж үйлчилгээ үзүүлэгчдийг санхүүжүүлэх төлбөрийн

механизмыг хэрэгжүүлэх удирдамж, журмыг боловсруулж, нэвтрүүлсэн байна.

Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хуулийг шинэчлэх телевлегеений хурээнд

ЭМЯ нь эрүүл мэндийн худалдан авалтын функцийг бэхжүүлэхэд чиглэсэн арга

хэмжээнууд авах, цаашдын ахиц дэвшлийг бий болгох зорилгоор одоогийн

телберийн тогтолцоонд нарийвчилсан үнэлгээ өгсөн байна.

Тусламж, үйлчилгээ үзүүлэгчийг санхүүжүүлэх төлбөрийн одоогийн

тогтолцооны давуу талууд:

Төсвийн хязгаар тогтоох нь зардлыг хязгаарлаж, тогтвортой санхүүжилтийг

хангадаг;

Газарзүйн болон хүн амын ялгаатай байдлыг анхан шатны тусламжийн

төлбөрт харгалзан үздэг;

Төлбөрт үйлчилгээг тодорхой журмаар зохицуулж, төсвийн нийт дүнд

оруулж дээд хязгаарт хамруулж байгаа нь өртөг өндөртэй үйлчилгээний хэт

ашиглалтаас зайлсхийж, нийт эрүүл мэндийн зардлыг өсгөхөд хүргэдэггүй.

Сул талууд:

Одоогийн төлбөрийн аргуудын дизайн болон хэрэгжилтийн дутагдлууд нь

гүйцэтгэл, үр ашгийг дээшлүүлэх, анхан шатны тусламж, урьдчилан

сэргийлэлтийг дэмжихгүй байна;

Шаардлагагүй тусламж үйлчилгээг өгшөөдөг;

Улсын эмнэлгүүдэд хатуу төсвийн хязгаар тогтоож, давсан орлогыг суутгаж,

зардлын нэр зүйл, орцоор төсвийг төлөвлөж байгаа нь үр дүн болон үр

ашигтай байдлыг дэмжихгүй байна;



Улсын эмнэлгүүд, Өрхийн ЭМТ дунд үйлчилгээ үзүүлэгчээ чөлөөтөй сонгох

эрх байхгүй байгаа нь өрсөлдөөнийг хязгаарладаг;

Хувийн болон улсын эмнэлгүүдэд шаардлагагүй хэвтэлт, үзлэгийг хүлээж

авах гажууд сонирхол байгаа;

Гүйцэтгэлийг (ялангуяа тусламж үйлчилгээний чанар) сайжруулах хөшүүрэг

дутмаг;

ӨООБ-ийн санхүүжилт хавсарсан өвчлөлийг тооцохгүй байгаа;

СЯ-ны "хүнд" захиргааны үйл явцын дараа хэмнэлтийн зөвхөн 60 хүртэлх

хувийг зарцуулахыг зөвшөөрдөг тул эмнэлгүүдэд хэмнэлтийн үр өгөөжтэй

ашиглах сонирхол бага.

Үүнээс гадна, төлбөрийн аргыг шинэчлэхэд хэдэн асуудлыг авч үзэх

шаардлагатай. Үүнд:

Хуулинд төлбөрийн аргуудыг тодорхойлж зааж өгөх нь аргачлалын уян

хатан байдлыг алдагдуулна, энэ нь төлбөрийн аргуудыг хэрэгцээнээс

хамаарч (жил бүр) өөрчлөх боломжийг хязгаарлана.

Тусламж үйлчилгээний түвшин, байгууллагаар янз бүрийн төлбөрийн аргууд

хэрэглэх нь байгууллагуудад янз бүрийн зөрчилдсөн сонирхол үүсгэж,

эцсийн дүндээ салбарын гүйцэтгэлд сөрөг нөлөөлж болзошгүй (жишээ нь,

ЭМАШТ-д нэг иргэний санхүүжилт нь тоо хэмжээ, чанарыг yрамшуулдаггүй,

эмнэлэгт тохиолдлын тоо хэмжээгээр орлогоо олдог г.м).

Төлбөрийн аргын зөв сонголт нь төлбөрийн тарифын түвшин хангалтгүй

байгаагаас ихээхэн гажуудаж болно. Одоогийн байдлаар өртөг зардлын

мэдээлэл дутмаг байгаа нь гарц, гүйцэтгэлд суурилсан төлбөрийн

механизмд шилжихэд саад учруулж байна (ЭМЯ дэмжлэгээр өртгийн

судалгаа хийгдсэн бөгөөд үр дүнг 2019 тариф тогтооход хэрэглэнэ).

ЭМДЕГ-аас тогтоосон төлбөрийн хэмжээ төрийн болон хувийн хэвшлийн

эмнэлгүүдэд ижил үйлчилгээнд яагаад ялгаатай байгаа нь ойлгомжгүй.

Улсын эмнэлгүүд илүү өндөр төлбөр авдаг, хувийн эмнэлгүүд өвчтөнөөс

нэмэлт төлбөр авдаг.

Tөлбөрийн аль ч аргыг ашигласнаас гарах үр дагаварт хяналт шинжилгээ,

үнэлгээг хийх хэрэгтэй. Ийм үнэлгээ нь төлбөрийг төлөгч болон үйлчилгээ

үзүүлэгчид хялбар, ойлгомжтой байхын тулд тогтмол, сайтар хийгдсэн байх

хэрэгтэй.

5.4.2.5 Эрүүл мэндийн ажиллагсдын цалин урамшил

Эрүүл мэндийн салбарын төсвийн гол зардал нь цалин байдаг боловч эрүүл

мэндийн салбарын ажиллагсад бага цалин авч ирсэн. Улсын эрүүл мэндийн

байгууллагын ажилтнууд төрийн албан хаагчид учраас төрөөс цалинг

зохицуулдаг. Эмч, сувилагч нар төрийн үйлчилгээний албан хаагч тул тєрийн

албан хаагчдын цалингийн хуваарийн дагуу цалинждаг. Цалин хөлсний хэмжээ

нь ажил эрхлэлтийн үргэлжлэх хугацаа, албан тушаал, мэргэшсэн байдлаас

хамааран харилцан адилгүй байна. Ерөнхийдөө Засгийн газар нь төрийн албан

хаагчдын цалин хөлсийг жилдээ нэмэгдүүлэх, ялангуяа эрүүл мэндийн салбарт

цалин хөлсийг эдийн засгийн дундаж түвшинд, хувийн хэвшлийнхэнд ойртуулж

тогтоохыг эрмэлздэг. Тухайлбал, 2011 оны 6-р сард төрийн албан хаагчийн

сарын дундаж цалин 323 ам.доллар байсан нь 2000 оноос 7 дахин өндөр

үзүүлэлт юм.



2011 оноос эхлэн Өрхийн ЭМТ-ийн эрх зүйн статус өөрчлөгдсөнөөр ажилтнууд

нь төрийн бус (хувийн) салбарт ажил эрхлэлттэй болсон. Өрхийн ЭМТ нь

ашгийн бус хоршоогоор дамжуулан орлогын хуваарилалтыг хийхдээ

цалинжуулах асуудлыг шийдэх эрх мэдэлтэй байдаг. Гэсэн хэдий ч Өрхийн

ЭМТ-ийн эмч, сувилагч нарын цалин хөлс нь Сумын ЭМТ-ийн цалинтай

харьцуулахад ижил төстэй эсвэл бага байна. Энэ нь цалин тогтоож буй байдал

хувь хүний цалин хєлсийг тогтоох эрх мэдлээс илүү байгууллагын (хэмжээ,

бүтэц) –аас хамаарч байгаа мэт харагдаж байна.

Үйлчилгээ үзүүлэгч байгууллагад санхүүжилт хийхдээ төлбөрийн аргыг

шинэчилж, илүү үр дүнтэй (үр ашиг, чанар гэх мэт) ажиллах сонирхол

урамшуулал олгохоос илүү салбар нь эрүүл мэндийн ажилтнуудыг

цалинжуулах шинэ санаачлага байхгүй байна. Уламжлалт цаг хугацаанд

суурилсан цалин урамшуулал нь хөдөлмөрийн нөхөн олговрын арга юм. Энэ

салбарт хийгдэж буй шинэ санаачлага бага байгаа нь улсын эрүүл мэндийн

байгууллагуудын ажилтнууд төрийн албан хаагч байгаатай зарим талаараа

холбоотой юм. Цалинг тогтоож олгох журам нь хэт төвлөрсөн төрийн албан

хаагчдын цалингийн хуваарийг мөрдөх ёстой. Түүнчлэн ажиллагсдын

цалингийн бүрэлдэхүүний хэсгүүд нь хэвээрээ, үйлчилгээний жилүүд, албан

тушаал, мэргэжлийн зэрэг уламжлалт дүрэм журмыг баримталсаар байна.

Тиймээс гүйцэтгэлийн урамшил нь ажилчдад хүрч чаддаггүй, байгууллагын

төлбөрийн механизм өөрчлөгдөхөөс үл хамааран үр ашиг муутай байна. Эрүүл

мэндийн байгууллагуудын төлбөрийн механизмыг шинэчилж, давхар хувь

хүмүүст (ажилчид) цалин хөлсийг шинэчлэн сайжруулах замаар хоёр түвшинд

ижил төстэй сонирхол урамшилын тогтолцоог бий болгох хэрэгтэй.


Эрүүл мэндийн тогтолцоо нь ДНБ-ий 5% -аас доошгүй хувьтай тэнцэх

хэмжээний улсын санхүүгийн хуваарилалтыг авах шаардлагатай хэвээр байна.

Төр болон эрүүл мэндийн даатгалын багцын санхүүжилт нь бүх хүн амыг

тусламж, үйлчилгээнд бүрэн хамруулах хэрэгцээг хангах боломжгүй бөгөөд

илүү тунхагласан шинжтэй, багцуудын санхүүжилт нь тусламж. үйлчилгээний

үйлдвэрлэлийн зардлаас бага байж болзошгүй.

Эрүүл мэндийн салбарыг хүний нөөцийг бүрдүүлэх, хөгжүүлэх улс орны чухал

онцгой салбар гэдэг утгаар нь салбарт нөөцийг хуваарилахдаа микро

удирдлагын хандлагыг халж стратегийн хувьд нөөцийг тогтвортой байлгах арга

зам руу зайлшгүй шилжих шаардлагатай.

Эрүүл мэндийн байгууллагуудын төлбөрийн механизм, хувь хүмүүст (ажилчид)

цалин хөлсийн тогтолцооны заагийг арилгаж гүйцэтгэлийг сайжруулах нэгдмэл

сонирхол урамшилыг аль аль түвшинд бий болгох хэрэгтэй.

Хуулинд төлбөрийн аргуудыг тодорхойлж зааж өгөх нь аргачлалын уян хатан

байдлыг алдагдуулж, төлбөрийн аргуудыг хэрэгцээнээс хамаарч (жил бүр)

өөрчлөх боломжийг хязгаарлаж байна.

Тусламж үйлчилгээний түвшин, байгууллагаар янз бүрийн төлбөрийн аргууд

хэрэглэх нь байгууллагуудад янз бүрийн зөрчилдсөн сонирхол үүсгэж, эцсийн

дүндээ салбарын гүйцэтгэлд сөрөг нөлөөлж болзошгүй байна.

Төлбөрийн аргын зөв сонголт нь төлбөрийн тарифын түвшин хангалтгүй

байгаагаас ихээхэн гажуудаж болно. Одоогийн байдлаар өртөг зардлын



мэдээлэл дутмаг байгаа нь гарц, гүйцэтгэлд суурилсан төлбөрийн механизмд

шилжихэд саад учруулж байна.

ЭМДЕГ-аас төлбөрийн тариф тогтоож буй аргачлал, хандлага санаа зовоож

байна. Төрийн болон хувийн хэвшлийн эмнэлгүүдэд ижил үйлчилгээнд яагаад

ялгаатай тариф байгаа нь ойлгомжгүй байна. Улсын эмнэлгүүд илүү өндөр

төлбөр авдаг, хувийн эмнэлгүүд өвчтөнөөс нэмэлт төлбөр авдаг. Tөлбөрийн

аль ч аргыг ашигласнаас гарах үр дагаварт хяналт шинжилгээ, үнэлгээг хийх

хэрэгтэй.

Эрүүл мэндийн санхүүжилтын шинэчлэлийг бодитой хэрэгжүүлэхэд салбар

хоорондын хамтын ажиллагаа чухал байна, ялангуяа СЯ-ны зүгээс салбарын

төсвийн төлөвлөлтийн аргачлалыг шинэчилж хүн амд суурилсан төсвийн

төлөвлөлт руу шилжиж, ЭМЯ-нд салбарын хэмжээнд төсвөө хуваарилах бие

даасан байдлыг хангах, Засгийн газрын танхимын зүгээс эрүүл мэндийн

ажилчдын цалин урамшилын тогтолцоог шинэчилж эрүүл мэндийн

байгууллагуудын гүйцэтгэл, үр ашгийг дээшлүүлэхэд боломжоор хангах.



6 . ЕРӨНХИЙ ДҮГНЭЛТ

1. ЭМССМT-ний болон эрүүл мэндийн салбарын хурдавчилсан үнэлгээ нь

ЭМССМТ-ний хэрэгжилтийн хугацааг хамарсан бөгөөд салбарын

шинэчлэлийн үйл явц нь хугацааны хувьд өмнө боловч төлөвлөгөөний

хэрэгжилттэй уялдаатай байна.

2. Үнэлгээнээс харахад төлөвлөгөөний бүхий л үндсэн чиглэлүүдээр гол олон

улсын хамрагч талууд болох АХБ, ДЭМБ, ДБ, НҮБ-ын төрөлжсөн

байгууллагуудын төсөл, хөтөлбөрүүд хэрэгжсэн байгаа нь нэг талаар

ЭМССМТ нь олон улсын хамтрагч талуудын баримталж ирсэн үндсэн

баримт бичиг, нөгөө талаар ЭМЯ уг төлөвлөгөөг эрүүл мэндийн салбар дах

хамтрагч талуудын зохицуулалтыг хангахад ашиглаж ирсэн байна.

3. Үнэлгээгээр эрүүл мэндийн салбарт олон жилийн турш хадгалагдаж ирсэн

тулгамдсан асуудлууд хэвээр байгааг харуулахын зэрэгцээ төлөвлөгөөний

стратеги бүрээр тодорхой ажлуудыг хэрэгжүүлсэн, цаашид шийдвэрлэх

асуудлууд байггааг тодорхойлж чадсан.

4. Төлөвлөгөөний хэрэгжилтийн явцад сонгуулийн үр дүнгээр болон улс

төрийн нөхцөл байдлаас хамаарч олон удаа засгийн газар солигдож,

байгууллагын ой санамж, бодлогын залгамж чанар алдагдсан нь, улс

төрийн намын сонгуулийн амлалтууд засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрт

тэргүүлэх ач холбоогдолтой байж ирсэн нь төлөвлөгөөг тасралтгүй,

тууштай хэрэгжүүлэхэд тодорхой хэмжээнд сөргөөр нөлөөлсөн байна гэж

тус тус дүгнэлээ.



7 . ХАВСРАЛТ

7.1 Хавсралт 1. Уулзсан хүмүүсийн жагсаалт

Байгууллага Нэр Албан тушаал

I. Төрийн байгууллага

1. Эрүүл мэндийн яам

Д.Оюунчимэг Эм, үйлдвэрлэл, технологийн газрын

дарга

2. Н.Гэрэлт-Од Эмнэлэгийн тоног төхөөрөмж,

хэмжлийн нэгдмэл байдлын асуудал

хариуцсан ахлах мэргэжилтэн

3. Э.Оюунсүрэн Эрүүл мэндийн салбарын технологи,

инновацийн асуудал хариуцсан

мэргэжилтэн

4. М.Долгион Параклиник, лабораторийн асуудал

хариуцсан мэргэжилтэн

5. М.Уранчимэг Эм, эмнэлэгийн хэрэгсэл,

үйлдвэрлэлийн хэлтсийн дарга

6. Ч.Амаржаргал Эмийн сонголт, бүртгэл, зохистой

хэрэглээ үйлдвэрлэлийн асуудал


7. Д.Оюунтуяа Эм, эмнэлэгийн хэрэгсэл, вакцин

биобэлдмэлийн чанар, аюулгүй

байдлын асуудал хариуцсан


8. Т.Мөнхтуул Эм, эмнэлэгийн хэрэгсэл, вакцин

биобэлдмэлийн хангамжийн асуудал


9. Д.Өнөболд Хөрөнгө оруулалтын хэлтсийн дарга

10. Т.Бямбасүрэн Зээл тусламжийн бодлогын

хэрэгжилт, зохицуулалт хариуцсан

ахлах мэргэжилтэн

11. Г.Базархүрэл Барилга, хөрөнгө оруулалтын

төлөвлөлт, зохицуулалт хариуцсан


12. Г.Бат-Эрдэнэ Тоног, төхөөрөмжийн хөрөнгө

оруулалтын төлөвлөлт зохицуулалт


13. Э.Баярмаа Хөрөнгө оруулалтын эдийн засгийн

тооцоолол, тайлагнал, бүртгэл их

засварын төлөвлөлт хариуцсан


14. З.Балдандугар Уламжлалт анагаах ухааны хэлтсийн

дарга



15. Я. Амаржаргал Эмнэлгийн тусламжийн газар,

Эмнэлгийн тусламжийн чанар

аюулгүй байдлын хэлтсийн дарга

16. О.Батбаяр Эрүүл мэндийн даатгалын

санхүүжилтийн бодлого, төлөвлөлт


17. Н.Цогзолмаа Даатгуулагчид үзүүлэх эрүүл мэндийн

тусламж бодлого, төлөвлөлт


18. Г.Ганхуяг Эрүүл мэндийн даатгалын бодлогын

хэлтсийн дарга

19. Д.Нарантуяа Эдийн засаг, санхүүгийн хэлтсийн

дарга

20. Л.Оюунцэцэг БТГ, Салбар дундын хамтын

ажиллагааны бодлого төлөвлөлт


21. Н.Оюунгэрэл БТГ, Эмнэлгийн лавлагаа шатлалын

тусламж үйлчилгээний бодлого,

төлөвлөлт хариуцсан мэргэжилтэн

22. Н.Болормаа БТГ, Эмнэлгийн анхан шатлалын

тусламж үйлчилгээний бодлого

төлөвлөлт хариуцсан мэргэжилтэн

23. З.Балдандугар ЭТГ, Уламжлалт анагаах ухааны

хэлтсийн даргын албан үүргийг түр

орлон гүйцэтгэгч

24. Г.Бзархүрэл СХОГ, Барилга, хөрөнгө оруулалтын

төлөвлөлт, зохицуулалт хариуцсан


25. Т.Байгал НЭМГ, Эрүүл ахуй, хөдөлмөрийн

эрүүл мэндийн асуудал хариуцсан


26.

Эрүүл мэндийн хөгжлийн

төв

Ш.Энхзаяа Эм, эмнэлэгийн хэрэгслийн албаны

дарга

27. Б.Сансармаа Эм, эмнэлэгийн хэрэгслийн албаны

ахлах мэргэжилтэн

28. Э.Энхжаргал Нийслэлийн эрүүл мэндийн газрын

Тусламж, үйлчилгээний чанар,

аюулгүй байдлыг хариуцсан


29. Т.Содгэрэл Захиргаа, Санхүү, Дотоод хяналтын

албаны дараг

30. Сангийн яам Ц.Мөнхдэлгэр Эрүүл мэндийн төсөвлөлт хариуцсан


31. Эрүүл мэндийн даатгалын


Г.Гийхнаран Бодлогын хэрэгжилтийн хэлтсийн

дарга

32. Н.Хишигсүрэн Бодлогын хэрэгжилт хариуцсан


33. Нийслэлийн Түргэн

тусламжийн төв

С.Ариунболд Дэд захирал



II. Олон улсын байгууллагууд

34. Дэлхийн эрүүл мэндийн


Сергей

Диордица

Суурин төлөөлөгч

35. Ж.Нарантуяа Халдварт өвчний асуудал хариуцсан


36. Э.Эрдэнэчимэг Техникийн ахлах мэргэжилтэн, Эрүүл

мэндийн систем

37. Б.Ганбат Мэргэжилтэн, Эрүүл мэндийн систем

38. Др Петер Ковлей Эрүүл мэндийн бодлого,

санхүүжилтийн багийн зохицуулагч

39. Др Анни Чу Эрүүл мэндийн бодлого, санхүүжилт

хариуцсан эдийн засагч

40. Жин Клод

Хенникот

ДМЭБ-ын Актурал тооцооллын

зөвлөх

41. НҮБ-ын Хүн амын сан Др Кабир Олон улсын зөвлөх

42. Б.Шинэтөгс Техникийн ахлах мэргэжилтэн

43. НҮБ-ын Хүүхдийн сан Л.Мөнхжаргал Хоол тэжээлийн мэргэжилтэн

44. Алекс Хайкенс Суурин төлөөлөгч

45. Хүүхдийг ивээх сан Мицүаки Тоёода Суурин төлөөлөгч

46. Дэлхийн зөн олон улсын


Филлип Иверт Суурин төлөөлөгч

III. Төслүүд

47. Эрүүл мэндийн салбарын

хөгжил хөтөлбөр 4, 5

А.Мөнхтайван Зохицуулагч

48. Ш.Оюунбилэг Хяналт-үнэлгээ хариуцсан шинжээч

49. Улсын эмнэлэгт боломжийн

үнэтэй эмийн хангамж,

хүртээмжийг сайжруулах”

техникийн туслалцааны

төсөл

Эд. Врийк

Олон улсын зөвлөх

50. Н.Отгонжаргал Үндэсний зөвлөх

IV. Холбоод

51. Эрүүл мэндийн чанарын

холбоо

Г.Ганчимэг Тэргүүн

V. Зөвлөх байгууллага, зөвлөх багийн гишүүд, төсөл хэрэгжүүлэх нэгж

52. Төслийн зөвлөх баг Индермохан

Нарула

Төслийн удирдагч, Эрүүл мэндийн

бодлого, төлөвлөлтийн олон улсын

зөвлөх

53. Татьяна

Макарова

Эрүүл мэндийн санхүүжилтийн олон

улсын зөвлөх

54. О.Баяр Эрүүл мэндийн бодлого,

төлөвлөлтийн үндэсний зөвлөх

55. А.Болд Эрүүл мэндийн хэрэгцээ, нөлөөллийн

үнэлгээний үндэсний зөвлөх

56. Т.Аира Хяналт-шинжилгээ, үнэлгээний

үндэсний зөвлөх

57. Ц.Амарбаяр Худалдан авах

ажиллагааны үндэсний зөвлөх

58. Ц.Нацагдорж Эрүүл мэндийн санхүүжилтийн

үндэсний зөвлөх



59. Г.Долгорсүрэн Оффис менежер

60. Төсөл хэрэгжүүлэх нэгж Л.Оюунаа Төслийн зохицуулагч

61. Б.Туяагэрэл Захиргаа, санхүү хариуцсан




7.2 Хавсралт 2. Зөвлөлдөх уулзалтанд

оролцогчдын жагсаалт

№ Аймаг/Дүүрэг Байгууллагын нэр Албан тушаал Нэр

Зөвлөлдөх уулзалт I

1. Говь-Алтай Засаг даргын тамгын

газар

Нийгмийн

бодлогын хэлтсийн

дарга

Эрдэнэбилэг

2. Эрүүл мэндийн газар Дарга Ц.Туяа

3. Эрүүл мэндийн газар Удирдлага,

төлөвлөлт,

санхүүгийн


С.Цогзолмаа

4. Нэгдсэн эмнэлэг Дарга Б.Ундрах

5. Нэгдсэн эмнэлэг Хуулийн зөвлөх Б.Оюун

6. Хөвсгөл Засаг даргын тамгын

газар

Нийгмийн

бодлогын хэлтсийн

дарга

Ганболд

7. Эрүүл мэндийн газар Дарга М.Үүрийнбаяр


мэдээллийн

албаны дарга

Батчимэг

9. Нэгдсэн эмнэлэг Дарга С.Чагнаадорж

10. Нэгдсэн эмнэлэг Хүний нөөцийн

менежер

Баярмаа

11. Дорноговь Засаг даргын тамгын

газар


мэндийн хэлтсийн

дарга

Амаржаргал

12. Эрүүл мэндийн газар Дарга Г.Энхцэцэг




Н.Насан-Өлзий

14. Нэгдсэн эмнэлэг Эмчилгээ эрхэлсэн

орлогч дарга

Л.Баярмаа


менежер

О.Азжаргал

16. Баян-Өлгий Засаг даргын тамгын

газар

Эрүүл мэнд

хариуцсан


Амалхан

17. Эрүүл мэндийн газар Дарга Айгул




Иманхан

19. Нэгдсэн эмнэлэг Эмчилгээ эрхэлсэн

дарга

Манчук


менежер

Иманжусип

21. Дорнод Эрүүл мэндийн газар Дарга Ч.Оюунаа






Эрдэнэтуяа

23. Нэгдсэн эмнэлэг

(БОЭТ)

Дарга Д.Должин


менежер

Дашдорж

25. Завхан Засаг даргын тамгын

газар

Эрүүл мэнд

хариуцсан


Шаравжамц

Сарантуяа

Б.Ариунзул

26. Эрүүл мэндийн газар Дарга Ч.Дэмчигсүрэн

27. Эрүүл мэндийн газар Санхүүгийн


Чимэдолгор

28. Нэгдсэн эмнэлэг Дарга Г.Цогзолмаа


менежер

Ш.Орломсүрэн

30. Сүхбаатар дүүрэг Эрүүл мэндийн төв Дотоод, хяналт,

шалгалтын албаны

дарга

Д.Оюун-Эрдэнэ

31. Багахангай

дүүрэг

Эрүүл мэндийн төв Чанарын менежер Д.Дашдэлгэ

32. ЭМЯ Эрүүл мэндийн

бодлого

төлөвлөлтийн газар

Салбар дундын

хамтын

ажиллагааны

бодлого, төлөвлөлт

хариуцсан ахлах


П.Оюунцэцэг

33. Эрүүл мэндийн

бодлого



мэндийн тусламж,

үйлчилгээний

бодлого, төлөвлөлт

хариуцсан


Д.Ганзориг

34. Нийслэлийн

эрүүл мэндийн

газар

Захиргаа төлөвлөлт,

хяналт-шинжилгээ,

үнэлгээний хэлтэс


бодлого төлөвлөлт

хариуцсан


Тунгалаг эмч

35. Захиргаа төлөвлөлт,





газрын дарга

Г.Баянжаргал

36. ДЭМБ Мэргэжилтэн Э. Эрдэнэчимэг

37. Мэргэжилтэн Б. Ганбат

Зөвлөлдөх уулзалт II

38. Сүхбаатар Засаг даргын тамгын

газар

Эрүүл мэнд

хариуцсан


Дэлхийцэцэг



39. Эрүүл мэндийн газар Халдварт өвчний

асуудал хариуцсан


Э.Анхбаяр

40. Нэгдсэн эмнэлэг Статистикийн их

эмч

Сүрэнжав

41. Нэгдсэн эмнэлэг Сургалтын албаны

дарга

Д.Мөнхзул

42. Увс Засаг даргын тамгын

газар

Нийгмийн

бодлогын


Мэндбаяр

43. Эрүүл мэндийн газар Нийгмийн

бодлогын


Ц.Отгонбаяр




Л. Мянганбаяр

45. Нэгдсэн эмнэлэг Дарга Д.Доржготов


менежер

Янжинхорлоо

47. Өмнөговь Засаг даргын тамгийн

газар

Нийгмийн

бодлогын


Энхцацрал

48. Эрүүл мэндийн газар Дарга Ц.Өнөржаргал




Цэндсүрэн

50. Нэгдсэн эмнэлэг Эмчилгээ

эрхэлсэн орлогч

дарга

Я.Болдбаатар


менежер

Х.Сүнжидмаа

52. Ховд Засаг даргын тамгийн

газар

Эрүүл мэнд

хариуцсан


Дорж

53. Эрүүл мэндийн газар Дарга Ц.Мягмарсүрэн




Мөнхцэцэг

55. Нэгдсэн эмнэлэг Дарга Т.Баяртогтох


менежер

Б.Сүхнаран

57. Баянхонгор Засаг даргын тамгийн

газар

Нийгмийн

бодлогын


Л.Баясгалан

58. Эрүүл мэндийн газар Дарга А.Ганболд




Хажидсүрэн


(БОЭТ)

Дарга Баттогтох

Ууганбилэг

сувилагч




менежер

Амаржаргал

62. Баянгол дүүрэг Эрүүл мэндийн төв Бодлого,

төлөвлөлтийн


Х.Сарангуа

63. Нэгдсэн эмнэлэг Эмчилгээ

эрхэлсэн орлогч

дарга

Батболд

64. Хан-Уул дүүрэг Эрүүл мэндийн төв Төлөвлөлт

хариуцсан албаны

дарга

Лувсанням


бодлого


Дарга Р.Оюунханд

66. Арьсны өвчин

судлалын төв




Төлөвлөлт


дарга

Д.Батцэцэг

67. Зоонозын өвчин

судлалын

үндэсний төв




Төлөвлөлт

хариуцсан


Ураншагай

68. Цус сэлбэлт

судлалын





Төлөвлөлт


дарга

Ч.Батболд

69. Геронтологийн





Чанар, хяналт

үнэлгээ дотоод

аудитын албаны

дарга

Т.Дулмаа

70. Нийслэлийн шүд,

эрүү, нүүрний төв





мэнд хариуцсан

орлогч дарга

Ц.Байгаль

71. Нийслэлийн

түргэн

тусламжийн төв




Төлөвлөлт


дарга

С.Ариунболд

Зөвлөлдөх уулзалт III

72. Орхон Засаг даргын тамгын

газар

Нийгмийн

бодлогын


Н.Мөнбаяр

73. Эрүүл мэндийн газар Дарга Мөнхцэцэг


төлөвлөлт,



Мөнхзул

75. Нэгдсэн эмнэлэг Сургалтын албаны

дарга

Б.Батсүх


менежер

Отгон



77. Төв Засаг даргын тамгын

газар

Нийгмийн

бодлогын


Мөнхцэцэг

78. Эрүүл мэндийн газар Нийгмийн

бодлогын


С.Мөнхтуяа

79. Эрүүл мэндийн газар Нийгмийн эрүүл

мэндийн хэлтсийн

дарга

Т.Гүрбазар

80. Нэгдсэн эмнэлэг Дарга С.Оюунцэцэг


менежер

Буяндарь

82. Архангай Засаг даргын тамгын

газар


асуудал хариуцсан

түшмэл

Б.Гэрэлчимэг

83. Эрүүл мэндийн газар Дарга Гандиймаа




Б.Азжаргал

85. Нэгдсэн эмнэлэг Дарга Өлзийсайхан


менежер

Алтанчимэг

87. Дундговь Засаг даргын тамгын

газар

Нийгмийн

бодлогын


А.Нарантуяа

88. Эрүүл мэндийн газар Дарга Бат-Орших




Ц.Энхсайхан

90. Нэгдсэн эмнэлэг Дарга Х.Жаргал


менежер

Мөнхцэцэг

92. Дархан-Уул Эрүүл мэндийн газар Дарга Б.Батцэнгэл




Б.Эрдэнэчимэг


(БОЭТ)

Дарга Б.Эрдэнэтулга


менежер

Байгалмаа

96. Сонгинохайрхан Эрүүл мэндийн төв Дарга Ж.Болормаа

97. Нэгдсэн эмнэлэг Дарга Галсанцэдэн

98. Чингэлтэй Эрүүл мэндийн төв Хамтын ажиллагаа

хариуцсан


Б.Уламбаяр


бодлого төлөвлөлтийн

газар

Эмнэлэгийн

лавлагаа

шатлалын

тусламж


Н.Оюунгэрэл




хариуцсан




газар

Эмнэлэгийн анхан

шатлалын

тусламж



хариуцсан


Но.Болормаа


хөгжлийн төв

Хөгжлийн төлөвлөлт,

хамтын ажиллагааны

алба

Мэргэжилтэн Амаржаргал


даатгалын


Бодлогын

хэрэгжилтийн газар

Дарга Г.Гийхнаран

103. Улсын

хоёрдугаар төв

эмнэлэг

Стратеги төлөвлөлт

эрхэлсэн дэд захирал

Эрдэнэбулган

104. Халдварт өвчин

судлалын


Стратеги төлөвлөлт,

гадаад харилцаа

эрхэлсэн дэд дарга

Д.Долгормаа

105. Хавдар

судлалын


Эдийн засаг

төлөвлөлтийн албаны

дарга

Б.Дэнсмаа

106. Эх хүүхдийн



Хүний нөөцийн


Захирал Ш.Энхтөр

107. Сэтгэцийн эрүүл

мэндийн



хүний нөөцийн

хөгжил, мэдээллийн

технологи эрхэлсэн

дэд захирал

Захирал О.Баатаржав

108. Нийгмийн эрүүл

мэндийн



мэндийн бодлогын

хэрэгжилтийг

зохицуулах хэлтэс

Дарга С.Гантуяа

109. Хүүхдийн төв

сувилал

Дарга

Д.Оюунцэцэг

Зөвлөлдөх уулзалт IV

110. Өвөрхангай Засаг даргын тамгын

газар


асуудал эрхэлсэн


Наранцэцэг

111. Эрүүл мэндийн газар Дарга Н.Оюунтуяа




төлөвлөлт,



М.Золзаяа


БОЭТ

Сургалтын


Э.Хүдэрчулуун


менежер

Анхтуяа

115. Сэлэнгэ Засаг даргын тамгын

газар

Нийгмийн

бодлогын


Даариймаа

116. Эрүүл мэндийн газар Дарга Ж.Од




Бадмаа

118. Нэгдсэн эмнэлэг Дарга Ц.Эрдэнэчимэг


менежер

Насандэлгэр

120. Хэнтий Засаг даргын тамгын

газар


асуудал

хариуцсан

түшмэл

Цэнджав

121. Эрүүл мэндийн газар Дарга Ц.Гэрэлмаа

122. Эрүүл мэндийн газар Эмнэлэгийн

тусламжийн


Мөнхзул

123. Нэгдсэн эмнэлэг Чанарын албаны

дарга

Энхтуяа

124. Нэгдсэн эмнэлэг Мэдрэлийн

тасгийн эрхлэгч

Уранчимэг

125.

Булган

Эрүүл мэндийн газар Дарга С.Нарантуяа




Урангаваа

127. Нэгдсэн эмнэлэг Дарга П.Оюунцэцэг


менежер

Оюунжаргал

129. Говьсүмбэр Засаг даргын тамгын

газар


асуудал

хариуцсан

түшмэл

Чимэд

130. Эрүүл мэндийн газар Дарга Ц.Мөнх-Од




Нарансолонго


(БОЭТ)

Дарга Ариун-Эрдэнэ


менежер

Төгсмөнх



134. Баянзүрх Эрүүл мэндийн төв Дарга

Ж.Энхзул

135. Нэгдсэн эмнэлэг Ерөнхий захирал Б.Дашяндаг

136. Багануур Эрүүл мэндийн төв Санхүү эдийн

засаг стратеги

төлөвлөлт

бодлого

зохицуулалтын


Д.Мөнгөнцацрал



газар

Төр хувийн

хэвшлийн

түншлэл, тусгай

зөвшөөрлийн

бодлого

төлөвлөлт

хариуцсан


Б.Энхцэцэг

138. Улсын

гуравдугаар төв

эмнэлэг

Бодлого төлөвлөлт,

маркетинг эрхэлсэн

Дарга Х.Бат-Ирээдүй

139. Эх хүүхдийн



Хүний нөөцийн алба Дарга Отгонгэрэл

140. Эмгэг судлалын



алба

Дарга Ц.Должинсүрэн

141. Өргөө амаржих

газар


алба

Дарга Наранцацралт

142. Хүрээ амаржих

газар


хүний нөөцийн хөгжил,

мэдээллийн технологи

эрхэлсэн дэд захирал

Дарга Д.Цэцэгээ

143. Амгалан амаржих

газар


мэндийн бодлогын

хэрэгжилтийг

зохицуулах хэлтэс

Дарга Жаргал

Төслийн зөвлөх баг, төсөл хэрэгжүүлэх нэгж

1. Л.Оюун Төсөл хэрэгжүүлэх нэгжийн зохицуулагч

2. Б.Туяагэрэл Төсөл хэрэгжүүлэх нэгжийн санхүүч

3. Индермохан Нарула Төслийн багийн удирдагч

4. Tатяана Макарова Зөвлөх

5. О.Баяр Зөвлөх

6. А.Болдоо Зөвлөх

7. Т. Аира Зөвлөх



8. Ц.Нацагдорж Зөвлөх

9. Ц.Амарбаяр Зөвлөх

10. Г.Долгорсүрэн Оффис менежер

11. П. Цэдэн-Иш Туслах судлаач



7.3 Хавсралт 3. Ашигласан материалын

жагсаалт

1. “Эмийн эмчилгээг зохицуулах хороо” ажиллах журам. Эрүүл мэндийн сайдын №336 тоот

тушаал, 2014.

2. 2015-2018 оны үйл ажиллагааны хэрэгжилтийн тайлан, Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн хэлтэс,

ЭМЯ

3. Анхан шатны тусламж, үйлчилгээний төлбөрийн тогтолцоо, ЭМСХХ-3 төсөл, ЭМЯ, GVG,

2010 он

4. Анхан шатны тусламж, үйлчилгээний хүний нөөцийн хөгжил, ЭМСХХ-3 төсөл, ЭМЯ, GVG,

2010 он

5. АХБ, Зүүн Азийн бүсийн газар, Мэдээллийн хуудасны цуврал, Санхүүгийн хямралын үед

ядуучуудад хүргэх эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээг баталгаажуулсан нь: Монгол

Улсад хэрэгжсэн Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний эрхийн бичиг хөтөлбөр,

Ж.Алтантуяа, 2016

6. АХБ, Монгол Улсын эрүүл мэндийн салбар дахь үйл ажиллагаа, Баримтын хуудас, 2017 он

7. Дэлхийн банк, Монгол Улсын эрүүл мэндийн салбар Семашкокийн загвараас бүрэн бус

шилжилтийн байдалд, 2007 он

8. ДЭМБ, Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний байдал, 2012 он

9. Дээд боловсролын стандарт, Анагаах ухаан, Элсэгчдэд тавигдах шаардлага, Стандарт,

хэмжил зүйн үндэсний төв, 2012 он

10. Жагсаалт батлах тухай. Эрүүл мэндийн сайдын №215 тоот тушаал, 2014

11. Засгийн газрын тушаал №150, 2012. “Эрүүл мэндийн ажилтанд нэмэгдэл, мөнгөн

урамшуулал олгох журам батлах тухай”

12. Их эмч, эм зүйчийн ажлын байрны үлгэрчилсэн загвар. Эрүүл мэндийн сайдын №182 тоот

тушаал, 2012.

13. Лавлагаа болон хаалга барих үйлчилгээ, ЭМСХХ-3 төсөл, ЭМЯ, GVG, 2010 он

14. Мансууруулах эм, сэтгэцэд нөлөөт бодисын эргэлтэнд хяналт тавих тухай хууль, 2002;

15. Монгол улс дахь эмийн үнийг тогтоох болон эмийн үнийн буцаан олголтын тогтолцоонд

шийдвэр гаргах тухай, Бодлогын дүн шинжилгээний баримт бичиг. Д. Гэрэлтуяа, 2017.

16. Монгол Улсын Засгийн газрын 2010 оны 318 дугаар тогтоол, Үндэсний түргэн тусламжийн

сүлжээ хөтөлбөр 2010-2016 батлах тухай

17. Монгол Улсын Засгийн газрын тогтоол, дугаар 11, 2017 он, Халдварт өвчинтэй тэмцэх

үндэсний хөтөлбөр батлах тухай

18. Монгол Улсын Засгийн газрын тогтоол, дугаар 112, 2017 он, Элэг бүтэн Монгол хөтөлбөр

батлах тухай

19. Монгол Улсын Засгийн газрын тогтоол, дугаар 163, 2018 он, Осол, гэмтлээс сэргийлэх


20. Монгол Улсын Засгийн газрын тогтоол, дугаар 225, 2017 он, Орчны эрүүл мэнд хоёрдугаар

хөтөлбөр батлах тухай

21. Монгол Улсын Засгийн газрын тогтоол, дугаар 289, 2017 он, Халдварт бус өвчинтэй тэмцэх


22. Монгол Улсын Засгийн газрын тогтоол, дугаар 353, 2017 он, Давсны хэрэглээг бууруулах

үндэсний стратеги батлах тухай

23. Монгол Улсын Засгийн газрын тогтоол, дугаар 447, 2015 он, Хүн амын хоол тэжээл

үндэсний хөтөлбөр 2016-2025 батлах тухай

24. Монгол Улсын Засгийн газрын тогтоол, дугаар 46,1999 он, Монголын уламжлалт анагаах

ухааныг хөгжүүлэх талаар төрөөс баримтлах бодлогыг батлах тухай

25. Монгол Улсын Засгийн газрын тогтоол, дугаар 58, 2017 он, ЭМЯ-ны үйл ажиллагааны

стратеги, бүтцийн өөрчлөлтийн хөтөлбөр, зохион байгуулалтын бүтцийг батлах тухай

26. Монгол Улсын Засгийн газрын тогтоол, дугаар 78, 2017 он, Эх, хүүхэд, нөхөн үржихүйн

эрүүл мэнд үндэсний хөтөлбөр батлах тухай



27. Монгол улсын стандарт, Ангилалын код 03.120.10, Чанарын удирдлагын тогтолцоо-

Шаардлага MNS ISO 9001

28. Монгол улсын стандарт, Чанарын болон байгаль орчны удирдлагын тогтолцоонд аудит

явуулах заавар, MNS ISO 190011

29. Монгол улсын стандарт, Чанарын удирдлага-Чанарын төлөвлөгөөний заавар, MNS

10005

30. Монгол улсын стандарт, Эмнэлэгийн лабортори-Чанар болон ур чадварт тавигдах

онцлог шаардлага, MNS ISO 15189

31. Монгол улсын стандарт, Эрүүл мэндийг хамгаалах технологи, Эмийн идэвхит бодис ба

тогтвортой чанарын судалгаанд тавих ерөнхий шаардлага, MNS 6439

32. Монгол улсын стандарт: MNS 5095:2013, Нэгдсэн эмнэлгийн бүтэц, үйл ажиллагаа.

33. Монгол улсын стандарт: MNS 5260:2015, Эмийн санд тавигдах нийтлэг шаардлага

34. Монгол улсын стандарт: MNS 5376:2014, Эмийн жорын маягт, жор бичилтийн стандарт.

35. Монгол улсын стандарт: MNS 5530:2014, Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн хадгалалт, түгээлтэд

тавих ерөнхий шаардлага

36. Монгол улсын тусламж, үйлчилгээний чанар, аюулгүй байдал. Ц.Лхагвасүрэн.

Улаанбаатар хот, 2016

37. Монгол Улсын хууль, Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний тухай, 2016 оны 04 дүгээр сарын

22

38. Монгол Улсын хууль, Эрүүл мэндийн даатгалын тухай, 2015 оны 01 дүгээр сарын 29

39. Монгол улсын Эмийн зохицуулалтын тогтолцооны үнэлгээний тайлан. ЭМЯ, ДЭМБ, 2011

40. Монгол Улсын Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний чанар, аюулгүй байдал, Ц.Лхагвасүрэн,

2016 он

41. Монгол Улсын эрүүл мэндийн ажилтны урамшууллын багц, GVG, 2010 он

42. Монгол улсын эрүүл мэндийн даатгалын тогтолцоог бэхжүүлэх нь, Техникийн

туслалцааны төсөл, Азийн хөгжлийн банк, 2017 он

43. Монгол улсын Эрүүл мэндийн салбарын тогтолцооны үнэлгээ, ДЭМБ, 3 дахь боть, №2,

2017 он

44. МУ-ын ЗГ-ын 2000 оны 71 дүгээр тогтоол, Эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээг гэрээгээр

гүйцэтгэх хөтөлбөр батлах тухай

45. Мэргэшсэн эмнэлгийн стандарт, MNS 6330

46. Нийслэлийн хоёр дахь шатлалын тусламж үйлчилгээний чанарын үнэлгээний зарим

асуудалд. Судалгааны тайлан. Нийслэлийн эрүүл мэндийн газар, Улаанбаатар, 2009

47. Нөхцөл байдлын үнэлгээний дэлгэрэнгүй тайлан, АХБ-ны “Улсын эмнэлгүүдийн

боломжийн үнэтэй эмийн хангамж, хүртээмжийг сайжруулах, зохицуулалтын үйл

ажиллагааг бэхжүүлэх” төсөл, Хера/Гэрэгэ Партнерсийн зөвлөх баг болон Төсөл

хэрэгжүүлэх нэгж, Улаанбаатар хот, 2017 он;

48. НТТТ, Эмнэлэг үйлчилгээний удирдамж, 2010 он

49. Нэгдсэн эмнэлгийн бүтэц, үйл ажиллагаа, MNS 5095

50. Нэгдсэн эмнэлгийн бүтэц, үйл ажиллагааны стандарт, Стандарт, хэмжил зүйн үндэсний

төв, 2017 он

51. Өрхийн анагаах ухааны төгсөлтийн өмнөх ба дараах сургалтын хөтөлбөрийн шинэчлэл,

ЭМСХХ-3 төсөл, ЭМЯ, GVG, 2010 он

52. Өрхийн эрүүл мэндийн төвийн бүтэц, үйл ажиллагааны стандарт, Стандарт, хэмжил зүйн

үндэсний төв, 2017 он

53. Сангийн сайд болон Эрүүл мэндийн сайдын хамтарсан №129/100 тоот тушаал, “Төлбөрийг

нь төр хариуцах эмийг олгох журмын тухай”, 2012;

54. Стандартчилал, хэмжилзүйн үндэсний төв, Өрхийн эрүүл мэндийн төвийн бүтэц, үйл

ажиллагааны стандарт MNS5292:2011

55. Стандартчилал, хэмжилзүйн үндэсний төв, Сум, тосгоны эрүүл мэндийн төв, сум дундын

эмнэлгийн бүтэц, үйл ажиллагааны стандарт MNS5081:2013

56. Стандартчилал, хэмжилзүйн үндэсний төв, Түргэн тусламжийн төвийн бүтэц, үйл

ажиллагааны стандарт MNS 6717:2018



57. Сумын эмнэлгийн хөгжлийн хөтөлбөр 2002-2008

58. Сумын эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний ирээдүйн төлөв, ЭМСХХ-3 төсөл, ЭМЯ,

GVG, 2009 он

59. Төгсөлтийн дараах сургалтын журам, ЭМЯ, 2017 он

60. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил үйлчилгээ худалдан авах

тухай хууль, 2005;

61. Төрийн худалдан авах ажиллагааны хууль эрх зүйн хүрээний тойм. 2016

62. Төрийн хяналт, шалгалтын тухай хууль, 2003;

63. Төрөлжсөн мэргэшлийн эмнэлгийн бүтэц, үйл ажиллагааны стандарт, Стандарт, хэмжил

зүйн үндэсний төв, 2017 он

64. Төрөөс эмийн талаар баримтлах бодлого /2014-2018/, 2014;

65. Төрөөс эрүүл мэндийн талаар баримтлах бодлого /2017-2026/, 2017;

66. Төрөөс эрүүл мэндийн талаар баримтлах бодлого, Засгийн газрын тушаал No.24, 2017 он

67. Төсвийн тухай хууль, 2012;

68. Тусламж үйлчилгээний чанар, аюулгүй байдлын үнэлгээний тайлан. ЭМЯ, ЭМШҮИС,

2013

69. Хера, Дүүрэг, сум тус бүрт хүрч үйлчлэх стратегийн хэрэгжилтийн төгсгөлийн үнэлгээ,

2014 он

70. Хөрөнгийн төлөвлөлт, ЭМСХХ-4 төсөл, АХБ, Клаудио Мейрович, 2015 он

71. Хөрөнгийн төлөвлөлт, Эрүүл мэндийн салбарын хөгжил хөтөлбөр-4 төсөл 2013

72. Хөрөнгө оруулалтын тооцооны үнэлгээ, Бүрэлдэхүүн 1: Улаанбаатар хотын эмнэлгийн

тусламж үйлчилгээг бэхжүүлэх нь, ЭМСХХ-4 төсөл, АХБ, Клаудио Мейрович, 2014 он

73. Хүний нөөцийн удирдлага ба байгууллагын хөгжил, Техникийн тайлан, ЭМСХХ-3 төсөл,

ЭМЯ, GVG, 2010 он

74. Хүний нөөцийн удирдлагын болон байгууллагын хөгжлийн сургалт, ЭМСХХ-3 төсөл, ЭМЯ,

GVG, 2010 он

75. Хүнийг ядууралд хүргэх аюулт өвчний үеийн эрүүл мэндийн зардлын Монголын тогтолцоо,

түүнийг сайжруулах нь”, Дорждагва нарын бүтээл, 2016 он

76. Чанарын менежментинй тогтолцоо, дотоод аудит явуулах арга зүй, MNS 9001

77. Чанарын тогтолцоо-Эрүүл мэндийн салбар-ISO 9002 стандартыг хэрэглэх онцлог

шаардлагууд, MNS (ISO) 13488

78. Чанарын удирдлага-Сургалтын арга зүйн зарчим, MNS ISO 10015

79. Чанарын удирдлагын тогтолцоо-Суурь асуудал, тайлбар толь, MNS ISO 9000

80. Чанарын удирдлагын тогтоцоо-Чанарын хандлага, MNS 9004

81. Эм зүйч, эм найруулагчийн ёс зүйн хэм, хэмжээ, эрх, үүрэг. Эрүүл мэндийн сайдын №32

тоот тушаал, 2016.

82. Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн тухай хууль, 2010;

83. Эмийн гаж нөлөө болон аюулгүй байдлын мэдээллийг бүртгэн мэдээлэх журам. Эрүүл

мэндийн сайдын №415 тоот тушаал, 2013.

84. Эмийн эргэлтийн сан (ЭЭС)-гийн ажиллах журам. Эрүүл мэндийн сайдын №297 тоот

тушаал, 2011.

85. Эмнэлгийн мэргэжилтний төгсөлтийн дараах сургалтын индекс, ЭМЯ, 2016 он

86. Эмнэлгийн мэргэжилтны тусгай зөвшөөрлийн журам, ЭМЯ, 2015 он

87. Эмнэлгийн тогтолцооны хөрөнгө оруулалтын тооцоо, ЭМСХХ-4 төсөл, АХБ, Клаудио

Мейрович, 2012 он

88. Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний дүн шинжилгээ, ЭМСХХ-4 төсөл, АХБ, Бернард

Котоленк, 2011 он

89. Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний тухай хууль, 2016

90. Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний хөгжлийн бодлого, ЭМЯ, 2012 он

91. ЭМҮТ 2003-2014, Эрүүл мэндийн хөгжлийн төв, 2017 он

92. ЭМЯ, АХБ, GVG, ЭМСХХ-3, Сумын эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний ирээдүй, Техникийн

тайлан, 2009 он



93. ЭМЯ, АХБ, GVG, ЭМСХХ-3, Сумын эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний шинэчлэл,

Техникийн тайлан, 2009 он

94. ЭМЯ, АХБ, HLSP, МЕС, TA 7309-MON, ЭМСХХ-4-ийг төлөвлөх техник туслалцааны төсөл,

Хэлэлцүүлэгт зориулсан тайлан, Салбарын засаглалыг сайжруулах нь: Улаанбаатар

хотын эмнэлгийг хөгжүүлэх стратегийн хүрээ, 2010 он

95. ЭМЯ, АХБ, Эмнэлгийн бие даасан байдлыг бэхжүүлэх нь техник туслалцааны төсөл,

Сургалтын байгууллагын хурдавчилсан үнэлгээ, Анн Кристин Хансен, 2016 он

96. ЭМЯ, Глобал сангийн хөтөлбөр зохицуулах нэгж, ДОХ, Сүрьеэ, хумхаатай тэмцэх глобаль

сангийн дэмжлэг Монгол Улсад, Баримтын цомог, 2017 он

97. ЭМЯ, Дэлхийн банк, Эмнэлгийн бүтэц, үйл ажиллагааг сайжруулах төсөл, Улаанбаатар

хотын эмнэлгийн бүтэц, үйл ажиллагааг сайжруулах, хувьчлах мастер төлөвлөгөө:

Гүйцэтгэл, чанарыг сайжруулах стратеги, 2003 он

98. ЭМЯ, ДЭМБ, KOGIH, Community Chest Korea, Мобайл технологийн хэрэглээг эрүүл

мэндийн анхан шатны тусламж, үйлчилгээ, олон дунд өргөжүүлэх нь, Төслийн тайлан,

2018 он

99. ЭМЯ, Монголын уламжлалт анагаах ухааныг хөгжүүлэх талаар төрөөс баримтлах

бодлогын хэрэгжилтийн үнэлгээний тайлан, 2015 он

100. Эрүүл мэнд, спортын сайдын тушаал, дугаар 454, 2015 он, Монголын уламжлалт анагаах

ухааныг хөгжүүлэх хөтөлбөрийн 2015-2018 онд хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны төлөвлөгөө

батлах тухай

101. Эрүүл мэнд, спортын сайдын тушаал, дугаар А/147, 2016 он, Эрүүл мэндийн тусламж,

үйлчилгээг явуулын хэлбэрээр үзүүлэх журмыг батлах тухай

102. Эрүүл мэндийн ажилтны ажлын байрны тодорхойлолтын үлгэрчилсэн загвар, ЭМЯ, 2012

он

103. Эрүүл мэндийн ажилтны сургалтын дэмжлэг, тэтгэлэг: Үнэлгээ ба зөвлөмж, Техникийн

тайлан, ЭМСХХ-3 төсөл, ЭМЯ, GVG, 2010 он

104. Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хууль, 2015

105. Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хууль, 2015;

106. Эрүүл мэндийн сайдын 2014 оны 07 дугаар сарын 18-ны өдрийн 237 дугаар тушаал,

Магадлан итгэмжлэх үйл ажиллагааны журмыг шинэчлэн батлах тухай

107. Эрүүл мэндийн сайдын 2011 оны 396 дугаар тушаал, Журам шинэчлэн батлах тухай

108. Эрүүл мэндийн сайдын 2013 оны 145 дугаар тушаал, Тусгай зөвшөөрөл авахад

бүрдүүлэх баримт бичигт тавигдах шаардлага

109. Эрүүл мэндийн сайдын 2014 оны 17 дугаар тушааль Шалгуур, дүгнэх аргачлал батлах

тухай

110. Эрүүл мэндийн сайдын 2014 оны 298 дугаар тушаал, Баримтлах чиглэл батлах тухай

111. Эрүүл мэндийн сайдын 2016 оны 258 дугаар тушаал, Чиглэл батлах тухай

112. Эрүүл мэндийн сайдын 2017 оны 12 дугаар сарын 11-ний өдрийн 503 дугаар тушаал,

Эрүүл мэндийн байгууллагыг магадлан итгэмжлэх журам батлах тухай

113. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал №06/25, 2012. “Чанарын албаны дүрэм батлах тухай”

114. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал №174, 2013. “Эмнэлзүйн удирпамж, хөтөч боловсруулах

журам батлах тухай”

115. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал №181, 2015. “Стратеги батлах тухай”

116. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал №196, 2008. “Эрүүл мэндийн магадлан итгэмжлэх

үндэсний зөвлөл байгуулах тухай”

117. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал №247, 2013. “Эрүүл мэндийн байгууллагыг магадлан

итгэмжлэх үйл ажиллагааны журмыг шинэчлэн батлах тухай”

118. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал №27, 2016. “Зөвлөлийн бүрэлдэхүүнийг батлах тухай”

119. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал №275, 2007. “Эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний

чанарыг сайжруулах тухай”

120. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал №349, 2012. “Дүрэм батлах тухай”

121. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал №375, 2012. “Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний

чанар, аюулгүй байдлын зохицуулах зөвлөлийн бүрэлдэхүүн, журам, хавсралт 2, 3, 4

http://www.legalinfo.mn/law/details/9293

http://www.legalinfo.mn/law/details/9293



122. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал №397, 2013. “Удирдамж батлах тухай”

123. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал №437, 2013. “Чанарын хөгжлийн хөтөлбөрийн загвар

шинэчлэн батлах тухай”

124. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал №446, 2013. “Эмнэлгийн мэргэжилтний ёс зүйн хэм

хэмжээ"-г шинэчлэн батлах тухай

125. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал №55, 2014. “Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний

хөгжлийн бодлого батлах тухай”

126. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал №A/64, 2018. “Тушаал хүчингүй болгох тухай”

127. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал №А/155, 1998. “Эмнэлгүүдэд чанарын менежер

ажиллуулах тухай”

128. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал №А/176, 2008. “Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний

чанарын удирдлагын тогтолцоог бэхжүүлэх хөтөлбөр, 2008-2013”

129. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал №А/225, 2010. “Эмнэлэг тусламж, үйлчилгээний

чанарын дотоодын хяналтыг эрчимжүүлэх тухай”

130. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал №А/31, 2017. Хууль дагаж гарах стандарт, дүрэм,

журам, бусад шийдвэрийн тухай

131. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал №А/337, 2017. “Журам шинэчлэн батлах тухай”

(Мэргэшүүлэх болон тасралтгүй сургалт зохион байгуулах, сургалт эрхлэх байгууллагын

сонгох, зөвшөөрөл олгох, сунгах, хүчингүй болгох журам)

132. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал №А/422, 2017. “Эрүүл мэндийн байгууллагын үйл

ажиллагаанд хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ хийх нийтлэг журам”

133. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал №А/514, 2017. “Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний

чанар-аюулгүй байдлыг сайжруулах үйл ажиллагааны чиглэл, төлөвлөгөө батлах тухай”

134. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал №А/533, 2017. ”Төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн

тэргүүлэх чиглэл, жагсаалт батлах тухай”

135. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал №А/64, 2018. Журам, жагсаалт, маягт батлах тухай

(Эрүүл мэндийн байгууллагын тусгай зөвшөөрлийн мэдээллийн нэгдсэн бүртгэлийн санг

хөтлөх, мэдээллийг шинэчлэн, ашиглах журам)

136. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал №А/86, 2017. “Журам шинэчлэн батлах тухай” (Эрүүл

мэндийн яамнаас шагнал олгоход мөрдөх журам)

137. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал, дугаар 150, 2006 он, Монголын уламжлалт анагаах

ухааныг хөгжүүлэх талаар төрөөс баримтлах бодлогыг хэрэгжүүлэх үндэсний хөтөлбөр,

2006-2010 он

138. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал, дугаар 174, 2013 он, Эмнэл зүйн удирдамж, хөтөч

боловсруулах журам батлах тухай

139. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал, дугаар 181, 2015 он, Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний

хөгжлийн бодлогыг хэрэгжүүлэх стратеги 2015-2019 батлах тухай

140. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал, дугаар 246, 2013 он, Сум, тосгоны эрүүл мэндийн төвд

үзүүлэх тусламж үйлчигээний багц батлах тухай

141. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал, дугаар 248, 2013 он, Өрхийн эрүүл мэндийн төвд үзүүлэх

тусламж үйлчилгээний багц батлах тухай

142. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал, дугаар 263, 2014 он, Алсын түргэн тусламжийн

үйлчилгээний удирдамжийг батлах тухай

143. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал, дугаар 304, 2011 он, Өрх, сум, тосгоны эрүүл мэндийн

төв байгуулах тухай


шатлал, шатлал хооронд үйлчлүүлэгч шилжүүлэх тогтолцооны загвар батлах тухай

145. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал, дугаар 344, 2013 он, Сэтгэлд нийцсэн эрүүл

мэндийн найман үйлчилгээний удирдамж батлах тухай

146. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал, дугаар 351, 2015 он, Хорт хавдрын тусламж,

үйлчилгээний чанар, хүртээмжийн талаар авах зарим арга хэмжээний тухай

147. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал, дугаар 386, 2010 он, Монголын уламжлалт анагаах

ухааныг хөгжүүлэх хөтөлбөр батлах тухай

https://drive.google.com/file/d/1Yx3b2aJVxfVQA8Rw1wfqcsSu4Ro_Iyz2/view?usp=sharing

https://drive.google.com/file/d/1Yx3b2aJVxfVQA8Rw1wfqcsSu4Ro_Iyz2/view?usp=sharing



148. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал, дугаар 386, 2014 он, Сумын эрүүл мэндийн төвийн

хөгжлийн стратеги 2013-2018 батлах тухай


хөгжлийн бодлого 2014-2023 батлах тухай

150. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал, дугаар А/533, 2017 он, Төр, хувийн хэвшлийн

түншлэлийн тэргүүлэх чиглэл, жагсаалт батлах тухай

151. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал, дугаар А/81, 2017 он, Тушаал хүчингүй болгох тухай

152. Эрүүл мэндийн салбарын хүний нөөцийн хөгжлийн бодлого, 2010-2014, ЭМЯ, 2009 он

153. Эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ үзүүлэгч байгууллагуудад олгож буй төлбөр

санхүүжилжилтийн тогтолцооны үнэлгээ: тэгш байдал, үр ашиг болон бүх нийтийн эрүүл

мэндийн хамралтанд үзүүлж буй нөлөө, Дэлхийн банк, 2015 он

154. Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээн дэх хувийн салбарын зохицуулалт ба төр ба хувийн

хэвшлийн түншлэл, Бүрэлдэхүүн 4: Салбарын удирдлага, чадавхийг бэхжүүлэх, 2010 он

155. Эрүүл мэндийн тухай хууль, 2011

156. Эрүүл мэндийн үзүүлэлтүүд 2017 он, Эрүүл мэндийн хөгжлийн төв 2018 он

157. Эрүүл мэндийн үзүүлэлтүүд, 2015-2017;

158. Эрүүл мэндийн хувийн салбарын анхан шатны тусламж, үйлчилгээний зохицуулалт ба

санхүүжилт, ЭМСХХ-3 төсөл, ЭМЯ, GVG, 2010 он

159. Эрүүл мэндийн хувийн салбарын зохицуулалт ба санхүүжилт ба төр ба хувийн хэвшлийн

түншлэл, GVG, 2010 он



7.4 Хавсралт 4: Сургалтын хэрэгцээний үнэлгээ

7.4.1 Эрүүл мэндийн салбарын удирдах ажилтны удирдлагын

сонгосон чиглэлээр сургалтын хэрэгцээг үнэлсэн товч

тайлан

Эрүүл мэндийн салбарын удирдах ажилтны удирдлагын сонгосон чиглэлээр сургалтын

хэрэгцээг үнэлсэн товч тайлан

Удиртгал

Төрөөс эрүүл мэндийн талаар баримтлах бодлогыг хэрэгжүүлэх төлөвлөгөө боловсруулахад

дэмжлэг үзүүлэх Зөвлөх багийн ажлын даалгаварт “Зөвлөх баг нь эрүүл мэндийн тусламж,

үйлчилгээний төлөвлөлт, санхүүжилтийн төлөвлөлт, эрүүл мэндийн хэрэгцээний үнэлгээ, эрүүл

мэндийн технологийн үнэлгээ, үр нөлөөний үнэлгээ, хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ, зээл тусламжийн

зохицуулалтын чиглэлээр ЭМЯ болон нийслэл, аймгийн удирдах ажилтны чадавхи бэхжүүлэх

төлөвлөгөөг боловсруулж, хэрэгжүүлнэ” хэмээн заасан.

Зөвлөх баг нь 2018 оны 9 дүгээр сарын 17-28-ны өдрүүдэд Улаанбаатар хот болон бүх аймгийн

эрүүл мэндийн 140 гаруй удирдах ажилтныг хамруулан Төрөөс эрүүл мэндийн талаар баримтлах

бодлогыг хэрэгжүүлэхэд суурь болох нөхцөл байдлын үнэлгээний үр дүнг хэлэлцэх 4 удаагийн

бүсийн зөвлөлдөх уулзалтыг зохион байгуулсан бөгөөд уулзалтын үеэр дээрх сонгосон чиглэлээр

эрүүл мэндийн удирдах ажилтны сургалтын хэрэгцээний үнэлгээг хийсэн болно.

Аргачлал

Сургалтын хэрэгцээг эрүүл мэндийн төлөвлөлтийн удирдлагын 8 чиглэлээр нийт 47 асуултыг

ашиглан удирдах ажилтан бие даан хариулах асуумжийг ашиглан авсан (Хавсралт 1). Удирдах

ажилтны сургалтын хэрэгцээг үнэлэхдээ эдгээр 8 чиглэлээр хэрэгжүүлэх чиг үүргийг тухайн

удирдах ажилтан өөрийн ажлын байрны тодорхойлолт, үүргийн дагуу хэрэгжүүлэх чадамж хэр

зэрэг байгааг үнэлэх байдлаар тодорхойлсон.

Үр дүн

Нийт 118 удирдах ажилтан асуумжид хариулсан бөгөөд аймгийн ЗДТГ-ын мэргэжилтэн (10%),

аймаг, дүүргийн эрүүл мэндийн газар, төвийн дарга (33.6%), аймаг, дүүргийн эрүүл мэндийн газар,

төвийн удирдлага, санхүү, мэдээлэл хариуцсан мэргэжилтэн (23.6%), аймаг, дүүргийн нэгдсэн

эмнэлгийн дарга (6.4%) болон аймаг, дүүргийн нэгдсэн эмнэлгийн хүний нөөцийн мэргэжилтэн

гэсэн 5 бүлгийн удирдах ажилтнууд байсан бөгөөд 73.7% нь эмэгтэй, 26.3% нь эрэгтэй, 8.5% нь

салбарт 5 хүртэл жил, 12.8% нь 5-10 жил, 78.7% нь 10-аас дээш жил ажилласан туршлагатай

байна.



Сургалтын хэрэгцээ удирдлагын чиглэлээр

№ Төлөвлөлтийн

удирдлагын

чиглэл

Ур чадварын түвшин хувиар

Энэ талаар

мэдлэг

байхгүй

Энэ талаар

мэдлэгтэй

гэхдээ дадлага

байхгүй

Бага зэрэг

туршлагатай

Их

туршла

гатай


төлөвлөлт

2% 18% 60% 20%


хэрэгцээ ба

нөлөөллийн үнэлгээ

8% 28% 50% 14%


технологийн үнэлгээ

16% 37% 36% 8%

4. Хяналт-шинжилгээ,

үнэлгээ

9% 29% 52% 10%

5. Зээл, тусламжийн

зохицуулалт

32% 36% 28% 4%

6. Санхүүжилтийн

төлөвлөлт

19% 38% 35% 8%

7. Хөрөнгийн

төлөвлөлт

30% 39% 27% 4%

8. Төрийн худалдан

авалт

30% 28% 31% 9%

Дээрх хүснэгтээс харахад ихэнх удирдах ажилтан эрүүл мэндийн төлөвлөлт, эрүүл мэндийн

хэрэгцээний үнэлгээ, хяналт-шинжилгээ, үнэлгээний талаар мэдлэг сайн, харин хөрөнгийн

төлөвлөлт, төрийн худалдан авалт, зээл, тусламжийн зохицуулалт болон санхүүжилтийн

төлөвлөлтийн чиглэлээр нэмэлт мэдээлэл авах шаардлагатай гэсэн байна. Тэдний хамгийн

туршлагатай буюу харьцангуй сургалтын хэрэгцээ бага байгаа нь эрүүл мэндийн төлөвлөлт, эрүүл

мэндийн хэрэгцээний үнэлгээ, хяналт-шинжилгээ, үнэлгээний чиглэл байна.

Удирдах ажилтнууд бүх чиглэлээр ялангуяа санхүүжилтийн төлөвлөлт, хөрөнгийн төлөвлөлт,

эрүүл мэндийн технологийн үнэлгээний чиглэлээр практик ур чадвараа сайжруулах хүсэлтэй

байна. Мөн эрүүл мэндийн төлөвлөлт, эрүүл мэндийн хэрэгцээний үнэлгээ, хяналт-шинжилгээ,

үнэлгээ, санхүүжилтийн төлөвлөлт, эрүүл мэндийн технологийн үнэлгээний чиглэлээр цаашид

тасралтгүй чадавхи бэхжүүлэх шаардлагатай гэж үзсэн байна.

Дүгнэлт

1. Төслийн хүрээнд хэрэгжүүлэх чадавхи бэхжүүлэх үйл ажиллагаа, сургалтын

төлөвлөгөөний сэдэв, агуулга, аргачлалыг боловсруулахдаа сургалтын хэрэгцээний үр

дүнг тусгах шаардлагатай.

2. Сургалтыг хэрэгжүүлэхдээ мэдлэг, мэдээлэл өгөхөөс илүүтэй практик ур чадварыг

түлхүү анхаарах ёстой.

3. Цаашид сургалтын нарийвчилсан хөтөлбөр, материал боловсруулахад төлөвлөлтийн

удирдлагын чиглэл бүрээр сургалтын хэрэгцээний үнэлгээнд дүн шинжилгээ хийж

ашиглах нь зүйтэй.

Хавсралт: Сургалтын хэрэгцээний үнэлгээний асуумж, үнэлгээний үр дүн төлөвлөлтийн

удирдлагын чиглэл бүрээр



Хавсралт 1

Эрүүл мэндийн удирдах ажилтнуудаас авах сургалтын хэрэгцээний үнэлгээний асуумж

_______________________________________________________________

Одоогийн эрхэлж буй албан тушаал:

Эрүүл мэндийн салбарт ажилласан жил:

Хүйс: Эмэгтэй □ Эрэгтэй □

Таны шууд удирдлага дор ажилладаг хүний тоо: _____

Доорхи хүснэгтэд удирдлагын гол үйл ажиллагаа болон шаардагдах ур чадварыг жагсаасан

байгаа. Ур чадвар бүрийг 2 байдлаар үнэлнэ. Нэгд тухайн ур чадвар таны ажилд хэр

хамааралтай, Хоёрт тухайн ур чадварын талаарх таны түвшинг үнэлнэ. Үнэлэхдээ хамгийн бага

нь 0 оноо хамгийн их нь 3 оноо байна.

Хамаарлын түвшин:

0 Хамраалгүй: Тухайн ур чадвар миний ажилд шаардагддаггүй.

1 Бага зэрэг хамааралтай: Тухайн ур чадвар миний ажилд зарим үед шаардагддаг.

2 Хамааралтай: Тухайн ур чадвар миний ажилд шаардагддаг гэхдээ тийм чухал нь биш.

3 Их хамааралтай: Тухайн ур чадвар миний ажлын гол үүргийн нэг.

Ур чадварын түвшин:

0 Энэ талаар мэдлэг байхгүй: Тухайн ур чадварын талаар мэдлэг байхгүй эсвэл

сургагдаж байгаагүй.

1 Энэ талаар мэдлэгтэй гэхдээ дадлага байхгүй: Тухайн ур чадварын талаар мэдлэгтэй

эсвэл сургалтад хамрагдаж байсан гэхдээ ажлын туршлага байхгүй.

2 Бага зэрэг туршлагатай: Тухайн ур чадварын талаар бага зэрэг ажлын туршлагатай

гэхдээ сайн гүйцэтгэхийн тулд илүү удирдамж шаардлагатай.

3 Их туршлагатай: Тухайн ур чадварыг бие даан бүрэн хэрэгжүүлэх туршлагатай, бусдад

заах боломжтой.

Доорхи хүснэгтэд жагсаасан ур чадвар бүрийг үнэлж, оноог зааврын дагуу өгнө үү.

Удирдлагын үйл ажиллагааны чиглэл

Хамаарлын

оноо

Ур чадварын

оноо

0 1 2 3 0 1 2 3

I. Эрүүл мэндийн төлөвлөлт

Жилийн үйл ажиллагааны үнэлгээ, тусламж,

үйлчилгээний эрэлт хэрэгцэээг хэрхэн үнэлэх (нөхцөл

байдлын дүн шинжилгээ)

Тусламж, үйлчилгээний эрэлт хэрэгцээ, шийдвэрлэх

асуудал, сорилтыг эрэмбэлэх

Байгууллагын стратеги, зорилтуудыг томъёолох




Хамаарлын

оноо


оноо

0 1 2 3 0 1 2 3

Байгууллагын жилийн үйл ажиллагааны төлөвлөгөөг

төлөвлөлтийн үе шатын дагуу тодорхойлж, төсөв


Байгууллагын жилийн үйл ажиллагааны хүрэх үр дүн,

шалгуур үзүүлэлтийг тодорхойлох

II. Эрүүл мэндийн хэрэгцээ, нөлөөллийн үнэлгээ

Эрүүл мэндийн хэрэгцээний үнэлгээ хийх үндэслэл,

зорилтыг тодорхойлох

Эрүүл мэндийн хэрэгцээний үнэлгээнд ашиглах эрүүл

мэндийн болон бусад шалгуур үзүүлэлтийг тодорхойлж,

мэдээлэл цуглуулах төлөвлөгөө боловсруулах

Цуглуулсан мэдээ, мэдээлэлд статистикийн суурь дүн

шинжилгээ хийж, шийдвэрлэх асуудал, эрэмбийг

тодорхойлох

Нөлөөллийн дүн шинжилгээ хийх, зөвлөмж


Нөлөөллийн үнэлгээ хийх үйл ажиллагааны төлөвлөгөө,

хяналт-үнэлгээний төлөвлөгөө, төсөв боловсруулах

III. Эрүүл мэндийн технологийн үнэлгээ

Эрүүл мэндийн технологийн үнэлгээ хийх сэдвийг

тодорхойлох, өвчтөн, эрүүл мэндийн ажилтны аюулгүй

байдлын талаар үнэлгээ хийх

Эрүүл мэндийн технологийн үнэлгээ хийх аргачлал

боловсруулах, шалгуур үзүүлэлт тодорхойлох

Эрүүл мэндийн технологийн үнэлгээ хийх талаар

үнэлгээ хийх ажилтнуудад сургалт хийх

Эрүүл мэндийн технологийн үнэлгээ хийх ажлын

төлөвлөгөө, төсөв боловсруулах

Үнэлгээний мэдээнд дүн шинжилгээ хийж, тайлан


Үнэлгээний үр дүнг хэлэлцүүлэх, түгээх үйл ажиллагааг

зохион байгуулах

IV. Эрүүл мэндийн хөтөлбөрийн хяналт-шинжилгээ,

үнэлгээ




Хамаарлын

оноо


оноо

0 1 2 3 0 1 2 3

Логик хүрээ ашиглан эрүүл мэндийн хөтөлбөрийг

хэрэгжүүлж, хяналт тавих

Хөтөлбөрийн арга хэмжээг төлөвлөх, шалгуур үзүүлэлт

боловсруулах, хүрэх үр дүнг тодорхойлох

Хөтөлбөрийн гүйцэтгэлийг хэмжих, үр дүнгийн

хэрэгжилтийг үнэлэх

Хяналт-үнэлгээний мэдээллийн эх сурвалжийг

тодорхойлох, гүйцэтгэлийн үнэлгээг нөөц хуваарилах,

хөтөлбөрийг шинэчлэхэд ашиглах

Хөтөлбөрийн үнэлгээний мэдээллийг нэгтгэх, дүн

шинжилгээ хийх, дүгнэлт, зөвлөмж гаргах

Эрүүл мэндийн хөтөлбөрийн хяналт-шинжилгээ,

үнэлгээний төлөвлөгөө боловсруулах

V. Зээл, тусламжийн зохицуулалт

Олон улсын байгууллагын санхүүжилттэй төсөл,

хөтөлбөрт үнэлгээ хийх

Зээл, тусламжийн төсөл, хөтөлбөрийн зохицуулалт хийх


хөтөлбөрийн гүйцэтгэлийн шалгуур үзүүлэлт

боловсруулах, олон улсын байгууллагуудтай хамтарсан

үнэлгээ хийх


хөтөлбөрийн төслийг боловсруулах


хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн тайлан боловсруулах

VI. Санхүүгийн төлөвлөлт

Байгууллагын үйл ажиллагааны төлөвлөгөөний

санхүүжилтийн эрэмбэлэлт хийх

Үндэсний, бүсийн, байгууллагын, нэгжийн

санхүүжилтийн стратегийг тодорхойлох

Батлагдсан удирдамжийн дагуу байгууллагын төсөв


Батлагдсан дүрэм, журмын адгуу төсөл, арга хэмжээний

төсөв боловсруулах

Байгууллагын төсвийн үндэслэл, нотолгоог





Хамаарлын

оноо


оноо

0 1 2 3 0 1 2 3

Нэмэлт санхүүжилт авах хүсэлт, төсөл боловсруулах

Тусламж, үйлчилгээний гэрээ төсөв бэлтгэх, хамгаалах

Төсөл, арга хэмжээний үр дүн, үр ашгийн дүн

шинжилгээ хийх

Санхүүгийн програм хангамж ашиглан дүн шиннжилгээ

хийх

VII. Хөрөнгийн төлөвлөлт

Хөрөнгийн төлөвлөлттэй холбоотой эрх зүйн орчин,

баримт бичгийн үнэлгээ хийх

Хөрөнгийн төлөвлөлтийн тогтолцоонд үнэлгээ хийх,

шийдвэрлэх асуудлыг тодорхойлох

Хөрөнгийн төлөвлөлтийн албан ёсны заавар, журамгүй

тохиолдолд аргачлал ашиглан хэрэгцээний үнэлгээ

хийх

Хөрөнгийн төлөвлөлтийн аргачлал ашиглан хөрөнгө

оруулалтын төсөл боловсруулах

Хөрөнгийн оруулалтын төслийн хяналт-үнэлгээний

шалгуур боловсруулах, ХШҮ хийх

VIII. Худалдан авалт

Эм хэрэгсэл, тоног төхөөрөмж, хөрөнгийн хэрэгцээний


Худалдан авалтын тендерийн баримт бичиг


Тендерийн үнэлгээ хийх

Худалдан авалтын үе шатуудыг хэрэгжүүлэх, цахим

худалдан авалтыг зохион байгуулах

Бараа, материал хадгалах, данс бүргэл хийх, тооллого

хийх, тайлан бэлтгэх

Эд хөрөнгийн бүртгэл хийх, жилийн үнэлгээ, тооллого

хийх, үнэ цэнэ, элэгдэл хорогдол тооцох



Хавсралт 2

Сургалтын хэрэгцээний үнэлгээний үр дүнгийн хүснэгт

Эрүүл мэндийн төлөвлөлт Давтамж Хувь %

1. Нөхцөл байдлын үнэлгээг хийх

Мэдлэгтэй 21 18.1

Дадлагатай 72 62.1

Бүрэн чадвартай 23 19.8

Нийт 116 100.0

2. Эрэлт, хэрэгцээг эрэмбэлэх

Мэдлэг байхгүй байхгүй 2 1.7




Нийт 115 100.0

3. Стратеги, зорилт боловсруулах





Нийт 114 100.0

4. Үлй ажиллагааны төлөвлөгөө, төсөв боловсруулах





Нийт 115 100.0

5. Хүрэх үр дүн, шалгуур үзүүлэлт тодорхойлох





Нийт 114 100.0

Эрүүл мэндийн хэрэгцээ, үр нөлөөний үнэлгээ Давтамж Хувь %

1. Эрүүл мэндийн хэрэгцээний үндэслэл, зорилт






Нийт 115 100.0



2. Эрүүл мэндийн болон бусад шалгуур үзүүлэлт






Нийт 115 100.0

3. Суурь статистик дүн шинжилгээ хийх





Нийт 116 100.0

4. Үйл ажиллагааны төлөвлөгөө, төсөв боловсруулах





Нийт 115 100.0

5. Нөлөөллийн дүн шинжилгээ хийх





Нийт 113 100.0

6. Хяналт-шинжилгээ, үнэлгээний төлөвлөгөө

боловсруулах, хэрэгжүүлэх





Нийт 116 100.0



Эрүүл мэндийн технологийн үнэлгээ (ЭМТҮ) Давтамж Хувь %

1. ЭМТҮ-ний сэдвийг тодорхойлох





Нийт 116 100.0

2. Үнэлгээний асуудлыг тодорхойлох хурдавчилсан






Нийт 114 100.0

3. ЭМТҮ хэрэгжүүлэх төлөвлөгөө, гарын авлага






Нийт 116 100.0

4. ЭМТҮ хийх ажилтныг сургах





Нийт 117 100.0

5. ЭМТҮ-ний заавар, журам боловсруулах





Нийт 117 100.0

6. Үр нөлөө, үр дүнгийн шалгуур үзүүлэлт






Нийт 112 100.0



Хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ хийх Давтамж Хувь %

1. Логик хүрээний хүснэгт ашиглах





Нийт 118 100.0

2. Хөтөлбөрийн шалгуур үзүүлэлт боловсруулах





Нийт 117 100.0

3. Үр дүнгийн гүйцэтгэл, хүрэх түвшинг үнэлэх





Нийт 116 100.0

4. Мэдээний эх үүсвэр тодорхойлох





Нийт 118 100.0

5. Статистикийн арга хэрэгслийг ашиглан мэдээ,

мэдээлэл нэгтгэх, дүгнэх, дүн шинжилгээ хийх





Нийт 117 100.0

6. Төсөл, хөтөлбөрийн хяналт-шинжилгээ, үнэлгээний

төлөвлөгөө боловсруулах





Нийт 117 100.0

7. Орон нутаг, бүсийн шалгуур үзүүлэлт боловсруулах





Нийт 112 100.0



Зээл, тусламжийн зохицуулалт Давтамж Хувь %

1. Олон улсын төсөл, хөтөлбөрт үнэлгээ хийх





Нийт 117 100.0

2. Зээл, тусламжийн зохицуулалтын уулзалт

зохион байгуулах





Нийт 113 100.0

3. Хамтарсан үнэлгээ хийхэд ашиглах гүйцэтгэлийн

шалгуур үзүүлэлт боловсруулах, ашиглах





Нийт 117 100.0

4. Зээл, тусламжийн санхүүжилттэй төсөл,

хөтөлбөр боловсруулах





Нийт 117 100.0

5. Зээл, тусламжийн санхүүжилттэй төсөл,

хөтөлбөрийн гүйцэтгэлийн тайлан бэлтгэх





Нийт 116 100.0



Санхүүжилтийн төлөвлөлт Давтамж Хувь %

1. Байгууллагын төсвийн тэргүүлэх зэргийг






Нийт 114 100.0

2. Үндэсний, бүсийн, байгууллагын төсөв хэрэгжүүлэх

тэргүүлэх ач холбогдлыг тодорхойлох





Нийт 114 100.0

3. Төсөв боловсруулахад батлагдсан заавар, журмыг

ашиглах





Нийт 113 100.0

4. Хөтөлбөрийн болон байгууллагын төсөв






Нийт 113 100.0

5. Хөтөлбөрийн болон байгууллагын төсвийн

үндэслэл боловсруулах





Нийт 114 100.0

6. Нэмэлт санхүүжилтийн хүсэлт, төсөл боловсруулах





Нийт 113 100.0

7. Тусламж, үйлчилгээний гэрээ боловсруулах,

зөвшилцөх





Нийт 114 100.0

8. Үр ашиг, үр нөлөө, зарцуулалтын өртгийн дүн

шинжилгээ хийх







Нийт 113 100.0

9. Санхүүгийн төлөвлөлт, дүн шинжилгээ хийх





Нийт 111 100.0

Хөрөнгийн төлөвлөлт ба хөрөнгө оруулалт Давтамж Хувь %

1. Хөрөнгийн төлөвлөлтийн баримт бичиг, эрх зүйн

орчинд үнэлгээ хийх





Нийт 116 100.0

2. Хөрөнгийн төлөвлөлтийн үйл явцын нөхцөл

байдлыг үнэлэх





Нийт 116 100.0

3. Зах зээлийн дүн шинжилгээнд суурилан

хөрөнгийн төлөвлөлтийн програм хангамжийг

сонгох, хэрэглэх





Нийт 116 100.0

4. Хөрөнгийн төлөвлөлтийн тогтолцооны үйл явц,

заавар, журмыг боловсруулах





Нийт 116 100.0

5. Хөрөнгийн төлөвлөлтийн тогтолцоог

хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай төсвийг






Нийт 117 100.0

Төрийн худалдан авалт Давтамж Хувь %



1. Эм, эмнэлгийн хэрэгсэл, хэрэглэгдэхүүний

хэрэгцээг тооцох





Нийт 117 100.0

2. Тендерийн стандарт баримт бичиг боловсруулах





Нийт 116 100.0

3. Тендэрийн үнэлгээний батлагдсан заавар, журмыг

ашиглах





Нийт 113 100.0

4. Цахим худалдан авалтын тогтолцоог хэрэгжүүлэх

заавар, журмыг ашиглах





Нийт 117 100.0

5. Бараа материалын нөөц бүрдүүлэх, бүртгэх,

тайлан бэлтгэх





Нийт 117 100.0

6. Хөрөнгийг бүртгэх, тоолох, элэгдэл хорогдол

тооцох





Нийт 117 100.0



7.5 Хавсралт 5: Чадавхи бэхжүүлэх хөтөлбөр

БАТЛАВ: Р.ОЮУНХАНД, ЭМЯ-НЫ БОДЛОГО,

ТӨЛӨВЛӨЛТИЙН ГАЗРЫН ДАРГА

Төрөөс эрүүл мэндийн талаар баримтлах бодлогыг хэрэгжүүлэх арга хэмжээний

төлөвлөгөөг боловсруулах үйл ажиллагааны хүрээнд хэрэгжүүлэх чадавхи бэхжүүлэх

төлөвлөгөө

Удиртгал

АХБ-ны дэмжлэгтэй Төрөөс эрүүл мэндийн талаар баримтлах бодлогыг хэрэгжүүлэх арга

хэмжээний төлөвлөгөөг боловсруулах үйл ажиллагааны хүрээнд хэрэгжүүлэх чадавхи бэхжүүлэх

төлөвлөгөө нь үндсэн хоёр хэсгээс бүрдэнэ. Эдгээр нь 2018 оны 9 дүгээр сараас 2019 оны 10

дугаар сарын хооронд зохион байгуулах төслийн хүрээнд боловсруулсан бодлогын баримт

бичгийг хэлэлцүүлэх зөвлөлдөх уулзалтууд болон сэдэвчилсэн сургалтууд юм.

Хэсэг 1: Зөвлөлдөх уулзалтууд

Төслийн хүрээнд Төрөөс эрүүл мэндийн талаар баримтлах бодлогыг 8 чиглэлээр хэрэгжүүлэх

арга хэмжээний төлөвлөгөө, тус төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх баримт бичгүүд

болох Дунд хугацааны зардлын хүрээ, Дунд хугацааны хөрөнгө оруулалтын төлөвлөгөө, Тусламж,

үйлчилгээний төлөвлөлтийн хүрээ, Хяналт-шинжилгээ, үнэлгээний хүрээ юм. Эдгээр баримт

бичгийг боловсруулах, батлах үйл явцад оролцооны арга болон чадавхи бэхжүүлэх зарчмыг

баримтална.

Зорилт: Эдгээр баримт бичгийг боловсруулах явцад ЭМЯ болон орон нутгийн удирдах ажилтны

эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний эрэлт, хэрэгцээг үнэлэх, төлөвлөх, төсөвлөх, хянаж,

үнэлэх чадавхийг бэхжүүлэх.

Арга зүй: Баримт бичгийг боловсруулах, хэлэлцүүлэх явцад бодлогын 8 чиглэл болон дагалдах

4 чиглэлээр техникийн болон сэдэвчилсэн ажлын хэсгүүдийг байгуулж, ажиллана. Эдгээр ажлын

хэсэгт ЭМЯ болон холбогдох байгууллагын мэргэжилтнийг хамруулах бөгөөд төслийн хүрээнд

авсан сургалтын хэрэгцээний үнэлгээний явцад тодорхойлсон сэдвийг оруулна.



Дараах үйл ажиллагааг хамруулна. Үүнд:

Төрөөс эрүүл мэндийн талаар баримтлах бодлогыг хэрэгжүүлэх нөхцөл байдлын

үнэлгээ, шийдвэрлэх асуудлыг хэлэлцэх ажлын хэсгийн уулзалт, зөвлөлдөх уулзалтууд,

Төрөөс эрүүл мэндийн талаар баримтлах бодлогыг хэрэгжүүлэх арга замын төслийг

хэлэлцэх ажлын хэсгийн уулзалт, зөвлөлдөх уулзалтууд;

Төрөөс эрүүл мэндийн талаар баримтлах бодлогыг хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны

төлөвлөгөөний төслийг хэлэлцэх ажлын хэсгийн уулзалт, зөвлөлдөх уулзалтууд;

Төрөөс эрүүл мэндийн талаар баримтлах бодлогыг хэрэгжүүлэх арга хэмжээний

төлөвлөгөөний дагалдах баримт бичгийг хэлэлцэх ажлын хэсгийн уулзалт, зөвлөлдөх

уулзалтууд.

Оролцогчид: Дараах 2 төрлийн оролцогчид байна. Үүнд:

1. Төрөөс эрүүл мэндийн талаар баримтлах бодлогын 8 чиглэл, дагалдах 4 баримт бичгийн

төслийг боловруулах ажлын хэсгийн гишүүд.

2. Баримт бичгийн төслийг хэлэлцэх зөвлөлдөх уулзалтад оролцох эрүүл мэндийн

салбарын удирдах ажилтнууд.

Материал: Дараах материал ашиглана. Үүнд:

1. Баримт бичгийг боловсруулах ашиглах явцад ажлын хэсгүүд төслөөс боловсруулсан

удирдамж, ажлын хүснэгт, шалгах хуудас.

2. Баримт бичгийн төслийг хэлэлцэх зөвлөлдөх уулзалтад ашиглах удирдамж, заавар,

шалгах хуудас, хүснэгт.

Үр дүн:

1. Бодлогын баримт бичгийн төслийг боловсруулах явцад зохион байгуулах ажлын хэсгийн

уулзалт,

2. Бодлогын баримт бичгийн төслийг хэлэлцэх 4 удаагийн зөвлөлдөх уулзалт,

3. Дагалдах баримт бичгийг боловсруулах, хэлэлцэх ажлын хэсгийн уулзалт,

4. Зөвлөлдөх уулзалтын явцад оролцогчдоос бодлогын 8 чиглэлээр сургалтын өмнөх ба

дараах шалгах хуудсаар авсан үнэлгээний үр дүн,

5. АХБ болон ЭМЯ–ны төслүүдийн хүрээнд боловсруулсан сургалтын материал,

6. Төслийн хүрээнд хэрэгжүүлсэн чадавхи бэхжүүлэх үйл ажиллагааны тайлан.

Чадавхи бэхжүүлэх үйл ажиллагааны хугацаа

2019

Баримт бичиг 1

сар

2

сар

3

сар

4

сар

5

сар

6

сар

7

сар

8

сар

9

сар

10

сар

Нэн шаардлагатай болон

нэмэлт тусламж,

үйлчилгээний багц

Бодлогыг хэрэгжүүлэх

арга замын төсөл (2019-

2026)

Бодлогыг хэрэгжүүлэх

арга хэмжээний

төлөвлөгөө (2019-2024)



2019

Баримт бичиг 1

сар

2

сар

3

сар

4

сар

5

сар

6

сар

7

сар

8

сар

9

сар

10

сар

Дунд хугацааны зардлын

хүрээ (2019-2024)

Дунд хугацааны хөрөнгө

оруулалтын төлөвлөгөө

(2019-2024)

Тусламж, үйлчилгээний

төлөвлөлтийн хүрээ (2019-

2024)

Хяналт-шинжилгээ,

үнэлгээний хүрээ (2019-

2024)



Хэсэг 2: Төслийн хүрээнд хэрэгжүүлэх сэдэвчилсэн сургалтын үйл ажиллагаа

Төслийн хүрээнд 2018 оны 9 дүгээр сард нийт 150 удирдах ажилтныг хамруулан бүсийн 4

удаагийн зөвлөлдөх уулзалтыг зохион байгуулж, сургалтын хэрэгцээг тодорхойлсон болно.

Сургалтын хэрэгцээг тодорхойлох асуумжид төслийн хүрээнд хэрэгжүүлэх чадавхи бэхжүүлэх үйл

ажиллагаа, эрүүл мэндийн удирдах ажилтны өдөр тутмын төлөвлөлтийн чиг үүргийг хамруулсан.

Зорилт: Төслийн хүрээнд хэрэгжүүлэх чадавхи бэхжүүлэх үйл ажиллагааны хүрээнд ЭМЯ болон

орон нутгийн эрүүл мэндинй удирдах ажилтны төлөвлөлтийн чадавхийг бэхжүүлэх.

Арга зүй: Хийнгээ суралцах арга барилыг ашиглах бөгөөд бодлогын чиглэл бүрээр тодорхойлсон

сургалтын хэрэгцээний үр дүнгийн дагуу зохион байгуулна.

Сургалтын болон зөвлөлдөх үйл явцад сургалтын хэрэгцээний үнэлгээнд тодорхойлсон

төлөвлөлтийн удирдлагын чиглэл бүрээр тодорхойлсон мэдлэг, ур чадварыг агуулсан сургалтын

төлөвлөгөө, материалыг ашиглана.

Дараах чиглэлээр чадавхи бэхжүүлэх, сургалтын үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ.

Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний хэрэгцээ, төлөвлөлт;

Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний технологи, үр нөлөөний үнэлгээ;

Хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ;

Зээл, тусламжийн зохицуулалт;

Санхүүжилтийн төлөвлөгөө, удирдлага;

Хөрөнгийн төлөвлөлт;

Төрийн худалдан авалт.

Оролцогчид: Дараах оролцогчид байна. Үүнд:

1. Үндэсний болон орон нутгийн түвшний эрүүл мэндийн байгууллагын удирдах ажилтнууд

2. Бодлогын чиглэл бүрээр сонгогдсон хэрэгжүүлэх түвшний эрүүл мэндийн ажилтнууд

Материал: Дараах материал ашиглана. Үүнд:

1. Удирдлагын 7 чиглэлээр боловсруулсан сургалтын хөтөлбөр, материал, төлөвлөгөө

2. Чиглэл бүрээр танилцуулга, тохиолдлын жишээ, гарын авлага, дасгалын удирдамж зэрэг

сургалтын материалыг боловсруулж, ашиглана.

Үр дүн /нийт 7 чиглэлээр 11 удаагийн сургалт/:

ЭМЯ, аймаг, нийслэлийн эрүүл мэндийн удирдах ажилтанд зориулсан

сэдэвчилсэн сургалтын хөтөлбөр

Сэдэв Оролцогчид Зорилт Сургагч Хугацаа

Материал Хугацаа 2019 онд

Хэлбэр

Хөрөнгий

н

төлөвлөл

т ба

хөрөнгө

оруулалт

ын

ЭМЯ, НЭМГ, АЭМГ-ын санхүүгийн ажилтнууд

(2 удаа 30 оролцогч)

Хөрөнгийн ба хөрөнгө оруулалтын төлөвлөлтийн мэдлэг, чадварыг сайжруулах

Хөрөнгийн төлөвлөлтий

ОУ-ын зөвлөх

Үндэсний зөвлөх Ц.Амарбаяр

2 өдөр Сургалтын төлөвлөгөө

Танилцуулга

Дадлага хичээлийн удирдамж

Онолын унших материал

3-р сар

5-р сар

Мэдлэг олгох сургалт

Ур чадвар олгох сургалт





Хэлбэр

төлөвлөгө

ө

н олон улсын туршлагаас суралцах

Эрүүл

мэндийн

технологи

йн

үнэлгээ

ЭМЯ, НЭМГ, АЭМГ-ын сонгосон мэргэжилтнүүд


Эрүүл мэндийн технологийн үнэлгээний мэдлэг, чадварыг сайжруулах

Эрүүл мэндийн технологийн үнэлгээний олон улсын туршлагаас суралцах







4-р сар

9-р сар



Х

у

д

а

л

д

а

н

ЭМЯ, НЭМГ, АЭМГ-ын сонгосон мэргэжилтнүүд


Худалдан авалтын талаарх мэдлэг, чадварыг сайжруулах

Худалдан авалтын талаарх олон улсын туршлагаас суралцах






4-р сар Мэдлэг олгох сургалт


Эрүүл

мэндийн

тусламж,

үйлчилгээ

ний

төлөвлөл

тийн

аргачлал

ЭМЯ, НЭМГ, АЭМГ, төв ба ба тусгай мэргэжлийн эмнэлэг, төв, АНЭ-ийн удирдах ажилтнууд


Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний төлөвлөлтийн аргачлалын талаарх мэдлэг, чадварыг сайжруулах

Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний төлөвлөлтийн аргачлалын олон улсын туршлагаас суралцах


Үндэсний зөвлөх О.Баяр, А.Болд





3-р сар

4-р сар



Тусламж,

үйлчилгээ

ний багц

боловсру

улах

аргачлал

ЭМЯ болон мэргэжлийн нийгэмлэг, холбоодын мэргэжилтнүүд


Тусламж, үйлчилгээний багц боловсруулах аргачлалын талаарх мэдлэг, чадварыг сайжруулах

Тусламж, үйлчилгээний багц боловсруулах аргачлалын олон улсын


Үндэсний зөвлөх О.Баяр, А.Болд





3-р сар

6-р сар







Хэлбэр

туршлагаас суралцах

Хяналт-

шинжилгэ

э, үнэлгээ

ЭМЯ, НЭМГ, АЭМГ, төв ба ба тусгай мэргэжлийн эмнэлэг, төв, АНЭ-ийн ХШҮ-ний мэргэжилтнүүд


Үр дүнд суурилсан ХШҮ, ХШҮ-ний үндсэн зарчмууд, хөтөлбөрийн ХШҮ-ний талаарх мэдлэг, чадварыг сайжруулах

ХШҮ-ний аргачлалын олон улсын туршлагаас суралцах


Үндэсний зөвлөх Т.Айра

1 өдөр Training plan

Handouts

Resource or reading materials



Санхүүжи

лтийн

төлөвлөл

т

НЭМГ, АЭМГ-ын санхүүгийн ажилтнууд


Санхүүжилтийн төлөвлөлтийн талаарх мэдлэг, чадварыг сайжруулах

Санхүүжилтийн төлөвлөлтийн олон улсын туршлагаас суралцах


Үндэсний зөвлөх Ц.Нацагдорж







ТЕХНИКИЙН ТАЙЛАН-1 9386_technical...Техникийн тайлан Төрөөс...

Documents