ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ -- Τεύχος 116 - Απρίλιος 2006
DESCRIPTION
Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΠΥΔΝΑΣ (22 ΙΟΥΝΙΟΥ 168 π.Χ.) Η κορυφαία σύγκρουση Ελλήνων - Ρωμαίων που έκρινε την τύχη του αρχαίου Ελληνισμού Η ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΖΑΡΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΤΗΣ Δ' ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑΣ Το θλιβερό προοίμιο της κατάληψης της Κωνσταντινούπολης ΣΕΡ ΦΡΑΝΣΙΣ ΝΤΡΕΗΚ (1540-1569) "Ο Πειρατής της Βασίλισσας" Η "ΠΑΣΧΑΛΙΝΗ ΕΞΕΓΕΡΣΗ" ΤΟΥ 1916 Οι απαρχές της ιρλανδικής ανεξαρτησίας Η ΜΑΚΑΒΡΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ "MINCEMEAT" Πώς ένα πτώμα εξαπάτησε τον Χίτλερ ΕΛ ΣΙΝΤ Ο θρύλος της μεσαιωνικής ΙσπανίαςTRANSCRIPT
ΤΕΥΧ
ΟΣ
116
«ΑΠ
ΡΙΛ
ΙΟΣ
2006
·€
3,
5ΣΤΡΑΤ ΙΩΤ ΙΚΗ
ΪΙί ΙΣ Ε Ν Α Π Τ Π Μ Α Ε Ι Α Π Α Τ Η Σ Ε Τ Ο ΝΗ ΜΑΚΑΒΡΙΑ ΕϋίχΕΙΡΙ Σ Ε Ρ Φ Ρ Α Ν Σ Ι Σ Ν Τ Ρ Ε Η Κ - «Ο ΠΕΙΡΑΤΗΣ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΣΣΑΣ» (1540-1596)I N C E M E A T »
Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ
ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ
ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ
Η Α Π Ο Ρ Ρ Η Τ Η Τ Ε Χ Ν Ο Λ Ο Γ Ι Α Τ Η Σ
Μ Η Ν Ι Α Ι Ο Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ι Κ Ο Γ Ι Α ΤΗΝ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Κ Α Ι Π Α Γ Κ Ο Σ Μ Ι Α ZTFν
ΙϋΙϋ
0 4>*
9 771109 051002
Η Α Λ Ω Σ Η Τ Η Σ Ζ Α Ρ Α Α Π Ο Τ Ι Σ Δ Υ Ν Α Μ Ε Ι Σ Τ Η Σ Δ Σ Τ Α Υ Ρ Ο Φ Ο Ρ Ι Α ΣΤΟ Θ Λ ΙΒ ΕΡ Ο ΠΡΟΟΙΜ ΙΟ ΤΗ Σ Κ Α ΤΑΛ Η Ψ Η Σ ΤΗ Σ Κ Ω Ν ΣΤΑ Ν ΤΙΝ Ο ΥΠ Ο Λ Η Σ ΑΠΟ Τ Ο Υ Σ Σ Τ Α Υ Ρ Ο Φ Ο Ρ Ο Υ Σ (1 2 0 2 )Η « Π Α Σ Χ Α Λ Ι Ν Η Ε Ζ Ε Γ Ε Ρ Σ Η » Τ Ο Υ 19 16 - 01 ΑΠΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΙΡΛΑΝΔΙΚΗΣ ΑΝΕΙΑΡΤΗΣΙΑΣ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΕΥΧΟΣ 116 · ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2006
G Η Μ Α Χ Η Τ Η Σ Π Υ Δ Ν Α ΣΗ Σ Υ ΓΚ Ρ Ο Υ Σ Η ΕΛΛΗΝΩΝ - ΡΩΜΑΙΩΝ ΠΟΥ ΕΚ Ρ ΙΝ Ε ΤΗΝ ΤΥΧΗ ΤΟΥ Α Ρ Χ Α ΙΟ Υ ΕΛ ΛΗ Ν ΙΣΜ Ο Υ (22 ΙΟΥΝΙΟΥ 168 Π .Χ .)
16 Η Α Λ Ω ΣΗ Τ Η Σ Ζ Α Ρ Α Α Π Ο Τ ΙΣ Λ Υ Ν Α Μ Ε ΙΣ Τ Η Σ Λ Σ Τ Α Υ Ρ Ο Φ Ο Ρ ΙΑ ΣΤΟ ΘΛ ΙΒΕΡΟ ΠΡΟΟΙΜΙΟ ΤΗΣ ΚΑΤΑΛ Η Ψ Η Σ ΤΗΣ Κ ΟΝ ΣΤ Α Ν ΤΙΝ Ο ΥΠ Ο ΛΗ Σ ΑΠΟ Τ Ο Υ Σ Σ Τ Α Υ Ρ Ο Φ Ο Ρ Ο Υ Σ ( 1 2 0 2 )
28 Σ Ε Ρ Φ Ρ Α Ν Σ ΙΣ Ν Τ Ρ ΕΗ Κ((Ο ΠΕΙΡΑΤ Η Σ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΣΣΑΣ)) ( 1 5 4 0 -1 5 9 6 )
38 Η ((Π ΑΣΧ Α Λ ΙΝ Η Ε Ι Ε Γ Ε Ρ Σ Η » Τ Ο Υ 191601 Α Π Α Ρ Χ Ε Σ ΤΗΣ ΙΡ Λ Α Ν Δ ΙΚ Η Σ Α Ν Ε Ι Α Ρ Τ Η Σ Ι Α Σ
50 Π Ω Σ Ε Ν Α ΠΤΩΜΑ Ε Ι Α Π Α Τ Η Σ Ε ΤΟ Ν Χ ΙΤ Λ Ε ΡΗ Μ Α Κ Α Β Ρ ΙΑ ΕΠ ΙΧΕΙΡΗ ΣΗ ((MINCEMEAT))
60 Ε Λ ΣΙΝ ΤΟ Θ Ρ Υ Λ Ο Σ ΤΗΣ Μ ΕΣΑΙΩ ΝΙΚ ΗΣ ΙΣΠ ΑΝ ΙΑΣ
ΕΙΙ1Φ ΥΛΛΟ Μ Ο Ν Ι Μ Ε Σ Σ Τ Η Λ Ε ΣΟ Ελ Σιντ μάχεται εναντίον των μουσουλμάνων σε μια από τις αναρίθμητες εκστρατείες του (πίνακας του Αλέξανδρου Βασιλόπουλου για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ).
4 Ε Ι Δ Η Σ Ε Ι Σ73 Φ Υ Σ Ι Ο Γ Ν Ω Μ Ι Ε Σ74 Μ Ο Ν Τ Ε Λ Ι Σ Μ Ο Σ 76 W A R G A M E S78 Φ Π Τ Ο Γ Ρ Α Φ ΙΚ Ο Α Ρ Χ Ε Ι Ο 80 Β Ι Β Λ Ι Α 82 Q U IZ Γ Ν Ο Σ Ε Π Ν
ΠΡΑΤίηΤΙΚΗΙΣΤΟΡΙΑ' Μηνιαίο περιοδικό ■ Κυκλοφορεί στις αρχές κά»ε μήνα · Ε Κ Δ Ο Τ Η Σ - Δ Ι Ε Υ 0 Υ Ν Τ Η Σ : ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ · Α Ρ Χ ΙΣ Υ Ν Τ Α Κ Τ Η Σ : ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΜΠΑΝΗΣ · Σ Υ Ν Ε Ρ Γ Α Τ Ε Σ -Σ Υ Μ Β Ο Υ Λ Ο Ι: ΜΙΧΑΗΛ ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΟΣ, Αντιστράτηγος ε.α, I ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΤΣΙΜΗΤΡΟΣ, Αντιστράτηγος ε.α. / ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΟΛΟΜΒΑΣ, Αντιστράτηγος ε.α. / ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΕΔΕΩΝ, Υποστράτηγος ε.α., τ. καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας ΣΣΕ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΝΤΕΡΕΣ, Υποστράτηγος ε.α./ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΟΥΔΗΣ Συνταγματάρχης (ΤΧ) ε.α. / ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΟΥΣΚΑΣ, Αρχιπλοίαρχος (Δ) ΠΝ ε.α. / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΛΑΔΗΣ, Αντισυνταγματάρχης (ΠΖ) ε.α. / ΗΛΙΑΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΗΣ / ΑΝΑΡΓΥΡΟΣ ΦΑΓΚΡΙΔΑΣ / ΑΑΕΞΗΣ ΣΑΒΒΙΔΗΣ / ΝΙΚΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΥ / ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΒΑΡΕΛΑ / ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ / ΝΙΚΟΣ ΝΙΚΟΛΟΥΔΗΣ / ΝΙΚΟΣ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ / ΝΙΚΟΣ ΔΙΑΒΑΤΗΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΡΣΑΜΗΣ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΑΡΚΑΝΤΩΝΑΤΟΣ / ΙΑΚΩΒΟΣ ΧΟΝΔΡΟΜΑΤΙΔΗΣ / ΣΤΕΛΙΟΣ ΔΕΜΗΡΑΣ / ΓΑΒΡΙΗΛ-ΜΙΧΑΗΛ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ 0ΕΟΔΩΡΑΤΟΣ / ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΖΟΥΡΙΔΗΣ / ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ ΑΡΕΤΑΙΟΣ / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΡΑΘΥΡΑΣ / ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΧΑΡΑΤΣΗΣ / ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΟΥΡΛΙΩΤΗΣ / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ / ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΠΕΛΕΖΟΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΕΡΝΙΩΤΗΣ / ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΑΡΚΑΛΕΤΣΗΣ / ΤΩΝΗΣ ΧΑΤΖΗΔΗΜΗΤΡΙΟΥ / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΟΠΑΝΗΣ / ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΔΑΡΑΣ / ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΑΚΑΒΑΣ / ΞΕΝΟΦΩΝ ΧΑΛΑΤΣΗΣ / ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΚΙΛΙΑΝ ΧΑΛΜΠΙΝΓΚΕΡ / ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΓΑΛΑΝΗΣ / ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΧΟΥΡΧΟΥΛΗΣ · Ε Π ΙΜ Ε Λ Ε ΙΑ Κ Ε Ι Μ Ε Ν Ω Ν : ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ · Κ Α Λ Λ ΙΤ Ε Χ Ν ΙΚ Η Ε Π Ι Μ Ε Λ Ε Ι Α : ΜΑΝΙΝΑ ΔΟΥΡΑΛΗ · ϋ Τ Ρ -Κ Α Λ Λ Ι Τ Ε Χ Ν Ι Κ Ο : ΓΕΩΡΓΙΑ ΛΟΥΚΑ · ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΠΑΤΗ - ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΥ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΠΑΝΕΛΗ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΗΤΣΟΥ · Ε Π Ι Μ Ε Λ Ε Ι Α Ε Ξ Ω Φ Υ Λ Λ Ο Υ : ΓΕΩΡΓΙΑ ΛΟΥΚΑ · Δ Η Μ Ο Σ Ι Ε Σ Σ Χ Ε Σ Ε Ι Σ -Δ Ι Α Φ Η Μ ΙΣ Ε Ι Σ : ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΒΑΛΑΚΑ · ΓΡ Α Μ Μ Α Τ Ε ΙΑ : ΚΙΚΗ ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ - ΛΙΝΑ ΚΑΤΣΑΡΟΥ · ΒΙΚΥ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΥ - ΒΑΛΙΝΑ ΣΟΥΒΑΤΖΗ · ΓΡΑ Φ ΕΙΑ : ΓΣΕΦΕΡΗ 8,17234. ΔΑΦΝΗ, ΑΘΗΝΑ · Τ Α Χ Υ Δ Ρ Ο Μ ΙΚ Η Δ Ι Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η : ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Τ.θ. 3951,10210 ΑΘΗΝΑ · Τ Η Λ Ε Φ Ω Ν Α : 210.92.73.620 · e-mail: [email protected] · F A X : 210.92.73.622 · Σ Υ Ν Δ Ρ Ο Μ Ε Σ Ε Σ Ω Τ Ε Ρ Ι Κ Ο Υ ( Ε Τ Η Σ ΙΑ 12 Τ Ε Υ Χ Η ) : 42,00 ευρώ / ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ-ΤΡΑΠΕΖΕΣ-ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΚΛΠ. 75,00 ευρώ · Σ Υ Ν Δ Ρ Ο Μ Ε Σ Ε Ξ Ω Τ Ε Ρ ΙΚ Ο Υ : ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ · ΚΥΠΡΟΣ 78,00 ευρώ/ΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ 86,00 ευρώ • Ε Π Ι Τ Α Γ Έ Σ (Τ Α Χ Υ Δ Ρ Ο Μ ΙΚ Ε Σ ): ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Τ.θ. 3951,10210 ΑΘΗΝΑ · Ι Δ Ι Ο Κ Τ Η Τ Η Σ - Υ Π Ε Υ 0 Υ Ν Ο Σ Σ Υ Μ Φ Ω Ν Α Μ Ε Τ Ο Ν Ο Μ Ο : ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ, Γ Σεφέρη 8, Δάφνη, Αθήνα · Ο ΙΚ Ο Ν Ο Μ ΙΚ Ο Σ Υ Π Ε Υ Θ Υ Ν Ο Σ : ΣΤΑΥΡΟΣ Π Α Ν Ε Λ Η Σ ·Ε Κ Τ Υ Π Ω Σ Η :Ι.ΞΥΝΟ Σ- I . ΕΥΣΤΡΑΤΟΓΛΟΥO.E.· Β ΙΒ Λ ΙΟ Δ Ε Σ ΙΑ : ΣΠΥΡΟΣΚΑΒΒΑΔΙΑΣ· IS S N : 1109-0510 · Κ Ω Δ Ι Κ Ο Σ :3196
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
No 11
6
ΚΑΜΕΡΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑΜΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΑ 100 ΧΡΟΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ENHM EPQTIKOY ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥΛένε ότι "μια εικόνα αξίζει όσο χίλιες λέξεις". Αυτό επιβεβαίωσε η έκθεση με τίτλο "Κάμερα και Ιστορία, 100 χρόνια ελληνικού ενημερωτικού κινηματογράφου" που οργάνωσαν το Πολεμικό Μουσείο και το Ιδρυμα Προαγωγής Δημοσιογραφίας Αθαν. Β. Μπότση (22 Φεβρουαρίου-6 Μαρτίου 2006). Σημαντικό γεγονότα της χώρας μας, όπως αποθανατίστηκαν από τους εικονολήπτες-κινηματογραιριστές της κάθε εποχής, παρουσιάστηκαν με συνεχείς προβολές επικαίρων. Οι επισκέπτες είχαν την ευκαιρία να δουν γνωστές και άγνωστες στιγμές από τους Βαλκανικούς Πολέμους, τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, την ελληνική συμμετοχή στον Πόλεμο της Κορέας, τον αγώνα της ΕΟΚΑ και την τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Παρουσιάστηκαν επίσης οι κινηματογραφικές μηχανές που χρησιμοποιήθηκαν σε μερικά από αυτά τα γεγονότα, καθώς και σπάνιες στιγμές τις οποίες "πάγωσε" ο φωτογραφικός φακός και κατέγραψε ο Τύπος. Στην εξαιρετική αυτή εκδήλωση, που δυστυχώς διήρκεσε λίγο και προβλήθηκε ελάχιστα, εκτός του Πολεμικού Μουσείου και του Ιδρύματος Μπότση συμμετείχαν το Κινηματογραφικό Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών, η Γενική Γραμματεία Επικοινωνίας, η Ταινιοθήκη της Ελλάδος, το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών της Κυπριακής Δημοκρατίας και η ΕΡΤ (ως χορηγός επικοινωνίας και με συμμετοχή με εκθεσιακό υλικό).
ΣΤΑ ΙΧΝΗ ΤΟΥ ΑΡΙΜΠΕΡΤ ΧΑΙΜΕντείνονται οι έρευνες της Γερμανικής Αστυνομίας για τον εντοπισμό του Αριμπερτ Χάιμ, γιατρού και υψηλόβαθμου στελέχους του Εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος, ο οποίος κατηγορείται για τη δολοφονία εκατοντάδων κρατουμένων στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν. Ο Χάιμ εργάστηκε ως γιατρός στο στρατόπεδο κατά το διάστημα 8 Οκτωβρίου-29 Νοεμβρίου 1941. Η παραμονή του, αν και εξαιρετικά βραχεία, λέγεται ότι συνοδεύτηκε από εκατοντάδες θανάτους κρατουμένων οι οποίοι σημειώθηκαν κατά τη διάρκεια "ιατρικών πειραμάτων". Σύμφωνα με τραπεζικά έγγραφα που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα, ο Χάιμ βρίσκεται στη ζωή. Μερικές φήμες μάλιστα αναφέρουν πως έχει εμφανιστεί κατά καιρούς στην Αργεντινή, στη Χιλή, στη Βολιβία, στην Αίγυπτο, στην Ισπανία και στη Γερμανία. Εισαγγελείς στη Στουτγάρδη και το εβραϊκό κέντρο Σιμόν Βίζενταλ αποκάλυψαν τις τελευταίες ημέρες ότι απέκτησαν πρόσβαση στους τραπεζικούς λογαριασμούς του Χάιμ στο Βερολίνο, οι οποίοι περιέχουν περίπου 990.000 ευρώ. Το γεγονός ότι κανένα από τα τρία παιδιά του καταζητούμενου δεν αποσύρει χρήματα από αυτούς, οδηγεί του διώκτες στο συμπέρασμα ότι ο "σαδιστής γιατρός" είναι ζωντανός.
ΑΠΕΒΙΩΣΕ 0 ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ TÖN Κ0ΜΑΝΤΣΙΣχετικά πρόσφατα απεβίωσε, σε ηλικία 83 ετών, ο Τσαρλς Τσίμπιτι, ο τελευταίος επιζών από τους ασυρματιστές του Αμερικανικού Στρατού οι οποίοι, κατά τη διάρκεια του Β1 Παγκοσμίου Πολέμου, έστελναν μηνύματα στη γλώσσα της φυλής των Κομάντσι, τα οποία ήταν εξαιρετικά δύσκολο να αποκρυπτογραφηθούν από τον εχθρό. Σε μια συνέντευξή του το 2002 ο Ινδιάνος βετεράνος είχε δηλώσει: “Είναι πολύ παράξενο. Οταν ήμουν μαθητής απαγορευόταν να μιλώ τη μητρική μου γλώσσα στο σχολείο. Κατά τη διάρκεια του πολέμου όμως αποδείχθηκε πολύ χρήσιμη και αυτό είναι κάτι που με κάνει ιδιαίτερα υπερήφανο
Μ / ' m S i * **■ * -
f b / I
Ο Τσαρλς Τσίμπιτι.
Ο στρατηγός Φρανσίσκσ Φράνκο κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου πολέμου.
Η ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΟΥ ΦΡΑΝΚΟΜέχρι τώρα ήταν γνωστές ευρύτερα οι καλλιτεχνικές ενασχολήσεις του Χίτλερ και οι αποτυχημένες προσπάθειές του να γίνει δεκτός στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Βιέννης. Τον προηγούμενο μήνα αποκαλύφθηκε ότι ο κυβερνήτης της Ισπανίας Φρανσίσκο Φράνκο διέθετε ζωγραφικό ταλέντο, μάλιστα μεγαλύτερο εκείνου του Γερμανού ομολόγου του. Τον Απρίλιο πρόκειται να δημοπρατηθούν τρεις πίνακές του, με τιμή εκκίνησης για τον καθένα τα 9.000 ευρώ. Τα έργα, ελαιογραφίες σε μουσαμά, φέρουν το ψευδώνυμο Χιρόνες και προφανώς δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια της ισπανικής εκστρατείας στο Μαρόκο (1919-1926), όπου ο Φράνκο συμμετείχε με τον βαθμό του στρατηγού (ο νεώτερος αξιωματικός που έφθασε σε αυτό το αξίωμα) και συνέτριψε τις, υποκινούμενες από τοπικούς φυλάρχους, εξεγέρσεις. Ηταν δώρο της κόρης του, Κάρμεν Πόλο ντε Φράνκο, σε οικογενειακούς φίλους οι οποίοι διευθύνουν τον οίκο δημοπρασιών AIG, στη Σεβίλη, από όπου θα τεθούν σε πλειστηριασμό. Ο ένας πίνακας απεικονίζει έναν άνδρα καθισμένο στην όχθη μιας λίμνης, ο άλλος την εκκλησία ενός μικρού χωριού και ο τρίτος ανθρώπους με μαροκινές ενδυμασίες μπροστά από ένα σπίτι (εικόνα την οποία βίωνε καθημερινά ο Φράνκο κατά τη διάρκεια της ισπανικής εκστρατείας). Εκτός από τη ζωγραφική ο Φράνκο υπήρξε και λάτρης του κινηματογράφου και της συγγραφής. Το 1942 δημοσίευσε το μυθιστόρημα "Φυλή", με το ψευδώνυμο Χάιμε ντε Αντράντε, το οποίο γυρίστηκε ταινία. Μερικά χρόνια αργότερα έγραψε άλλο ένα βιβλίο με τον τίτλο "Αφρικανικό ημερολόγιο” και μια σειρά άρθρων, για ένα στρατιωτικό περιοδικό, στα οποία παρέθετε τις εμπειρίες του από την εκστρατεία στο Μαρόκο.
ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΓΝΠΜΗΣΣτις 11 Νοεμβρίου 2005 ο γνωστός αναθεωρητής ιστορικός Ντέιβιντ Ιρβινγκ συνελήφθη στην Αυστρία ενώ κατευθυνόταν στον χώρο όπου θα μιλούσε, ως προσκεκλημένος ενός φοιτητικού συνδέσμου. Ποιο ήταν το έγκλημά του; Οτι έχει μιλήσει εναντίον του Ολοκαυτώματος όσον αφορά τον αριθμό των νεκρών και την εθνικότητά τους. Αντί να ασκηθεί επιστημονική κριτική στα πορίσματά του και να καταβληθεί προσπάθεια να αποδειχθεί ότι έσφαλε ή ότι έχει παραποιήσει στοιχεία, επιχειρείται η φίμωσή του. Αυτή είναι πιθανώς η ελευθερία την οποία ευαγγελίζεται η Ευρωπαϊκή Ενωση. Εφόσον καταδικάζεται η γνώμη, το επόμενο βήμα θα είναι η καταδίκη της σκέψης. Ο Ιρβινγκ συνελήφθη στην Αυστρία βάσει νόμου που επιβάλλει ποινή φυλάκισης μέχρι 12 χρόνια στους αρνητές του Ολοκαυτώματος. Με αυτό τον "δημοκρατικό” τρόπο η Αυστρία και η Γερμανία προσπαθούν να σβήσουν το εθνικοσοσιαλιστικό παρελθόν τους.Το έργο του Βρετανού ιστορικού είναι καρπός 30 χρόνων κοπιώδους εργασίας. Ο Ιρβινγκ μελέτησε αρχεία σε όλες σχεδόν τις, άμεσα η έμμεσα, εμπλεκόμενες χώρες στον Β1 ΠΠ, αναζήτησε ημερολόγια και κατέγραψε πολύτιμες μαρτυρίες ακόμη και σε μικρές πόλεις και χωριά. Επιπλέον το 1992 μελέτησε επί δύο μήνες τα αρχεία των Μυστικών Υπηρεσιών της Σοβιετικής Ενωσης, όπου μεταξύ άλλων ανακάλυψε και το ημερολόγιο του Γιόζεφ Γκαίμπελς.Αντί να δέχεται κρίσεις ή επικρίσεις για το έργο του (με βάση αποτελέσματα επιστημονικής
έρευνας), υφίσταται διώξεις από όλες τις χώρες που κατά τα άλλα διαμαρτύρονται και απειλούν όταν αφρικανικά και ασιατικά κράτη παραβιάζουν την ελευθερία της έκφρασης.Το 1990 ο Ιρβινγκ, λίγο πριν αρχίσει μια διάλεξή του στη Γερμανία, συνελήφθη και απελάθηκε. Το 1992 χαρακτηρίστηκε ως ανεπιθύμητος στον Καναδά, στην Ολλανδία και στη Νότια Αφρική. Τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου συνελήφθη με την άφιξή του στη Ρώμη και απελάθηκε. Το 1993 το γερμανικό κράτος απαγόρευσε την πρόσβασή του στα κρατικά αρχεία στο όνομα "του συμφέροντος του γερμανικού λαού". Το 2001 τελείωσε η δικαστική διαμάχη του συγγραφέα με την Αμερικανίδα Δεββώρα Λήπσταν. Ο Ιρβινγκ καταδικάστηκε και του επιβλήθηκε πρόστιμο ύψους 3.000.000 ευρώ (αποζημίωση και δικαστικά έξοδα), με αποτέλεσμα την οικονομική καταστροφή του αλλά και την απώλεια μέρους του πολύτιμου αρχείου του. Τον ίδιο χρόνο η κυβέρνηση της Αυστραλίας τού απαγόρευσε την είσοδο στη χώρα. Το 2004 η Νέα Ζηλανδία τού απαγόρευσε επίσης να εισέλθει σε αυτήν. Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν ακόμη ποινές για διατύπωση άποψης μη αρεστής ευρύτερα. Για ορισμένους όμως φαίνεται πως δεν έπρεπε να φανούμε ουραγοί στην προσπάθεια φίμωσης του επιστημονικού λόγου. Ετσι το 2005 οι "δημοκράτες" της ΕΣΗΕΑ δεν επέτρεψαν τη διάθεση αίθουσας προκειμένου ο Ιρβινγκ να παρουσιάσει το νέο του βιβλίο με τίτλο “Ο πόλεμος των στρατηγών" (Εκδόσεις Ιωλκός). Τελικά ο συγγραφέας ήλθε στην Ελλάδα και οι ενδιαφερόμενοι ενημερώθηκαν μέσω συνεντεύξεων που δημοσιεύτηκαν σε ορισμένα έντυπα. Ωστόσο η ανησυχία παραμένει. Αραγε θα πρέπει να αναμένουμε χειρότερα στον τομέα της ελεύθερης διακίνησης των ιδεών;
Ο Ντέιβιντ Ιρβινγκ.
ΑΝΑΚ0ΙΝΠΣΗΗ Ελληνική Ομοσπονδία Παιχνιδιών Στρατηγικής προσκαλεί στον χώρο "Τεχνόπολις" του Δήμου Αθηναίων (Πειραιώς 100, Γκάζι, αίθ. Δ10-Δ12) στις 28, 29 και 30 Απριλίου όλους τους φίλους του μοντελισμού και των παιχνιδιών στρατηγικής. Παίκτες από 25 χώρες θα διαγωνισθούν με στρατεύματα από την αρχαιότητα ως τον 20ό αιώνα. Το αγωνιστικό πρόγραμμα θα πλαισιώνεται από το 2ο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα Ιστορικής και Επιστημονικής Φαντασίας και από έκθεση μινιατούρας και παιχνίδια γνωριμίας με αυτό το ενδιαφέρον άθλημα. Το κοινό θα μπορεί να προσέρχεται την Παρασκευή 28/4 και το Σάββατο 29/4 από τις 08.30 ως τις 17.00 και την Κυριακή 30/4 από τις 08.30 ως τις 18.00. Η απονομή των βραβείων στους νικητές θα γίνει την Κυριακή 30/4 στις 18.30, στην αίθουσα "Κωστής Παλαμάς". Η είσοδος θα είναι ελεύθερη.
Ο στρατηγός Ουέστμορλαντ.
ΑΠΕΒΜΣΕ 0 ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΟΥΕΣΤΜΟΡΛΑΝΤΠέθανε σε ηλικία 91 ετών στο Τσάρλεστον της Νότιας Καρολίνας ο Αμερικανός στρατηγός ,Ουίλιαμ Ουέστμορλαντ, ένας από τους καλύτερους μαθητές της Στρατιωτικής Ακαδημίας των ΗΠΑ, που υπηρέτησε ως διοικητής μονάδων πυροβολικού κατά τη διάρκεια του Β1 ΠΠ και του πολέμου της Κορέας. Ο Ουέστμορλαντ μετέβη στο Βιετνάμ το 1964, ως η μεγάλη ελπίδα της Ουάσινγκτον, ώστε να επιβλέψει την ενίσχυση των αμερικανικών δυνάμεων στην περιοχή. Το 1968, μετά την επίθεση του Τετ, αυξήθηκε ο προβληματισμός των Αμερικανών σχετικά με τον πόλεμο και ο στρατηγός ανακλήθηκε στις ΗΠΑ και τοποθετήθηκε στη θέση του αρχηγού Στρατού. Το 1982 κατέθεσε αγωγή κατά του τηλεοπτικού δικτύου CBS το οποίο τον είχε κατηγορήσει ότι παραπλάνησε τον Λευκό Οίκο και την κοινή γνώμη σχετικά με τη στρατιωτική ισχύ των Βορειοβιετναμέζων. Οσοι υπηρέτησαν υπό τις διαταγές του Ουέστμορλαντ αναφέρονται σε αυτόν με ενθουσιασμό. Ο ίδιος είχε δηλώσει κάποτε: "Δεν απολογούμαι, ούτε μετανιώνω για τίποτα. Προσπάθησα όσο καλύτερα μπορούσα".
5
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
116
η Μ ά χ η me Π ύ δ ν α ς11 Ιουνίου 168 π.Χ.
• Ä S -
Μία από t i c μ ε γαλ ύτερες u a x s c που έγιναν επί
ελλ ηνικού eöa ip ouc ήταν αυτή m c ilüövac το
168 π . Χ . , οιην οποία κρίθηκε η ελλ ηνική
α ν ε ξα ρ τη σ ία . Ο σ ο ν αφ ορά την ε ξ έ λ ι ξ ή m e ,
υ π ά ρχουν ακόμα σκοτεινά σ η μ ε ία . Π α ρ ά λ λ η λ α
πρέπει να σημειω θεί ότι επρόκειτο για
σημαντικότατη σύγκρουση μετα ξύ των
αντιμα χόμενω ν πολιτικών μ ε ρ ίδ ω ν του αρχαίου
κ ό σ μ ο υ , στην οποία η προδοσία (ραίνεται π ω ς
ΟιεΟραυάτισε ιο ν ρ ό λ ο m e . . .
Η κορυφαίο συγκρουσηΕΠΠήνων-Ρωιιαίωνπου έκρινε ιην ιύχη ιου αρχοίου Ελληνισμού
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΠΑΑΗΜΗΤΡΙΟΥ
· -
Διον. Στο σημείο αυτό ήταν στημένα τα χάλκινα πορτρέτα των Μακεδόνων
βασιλέων.
ΜΑΚΕΔΟΝΑΣ ΣΑΡΙΣΣΟΦΟΡΟΣ ΧΑΑΚΑΣΠΙΣ ΤΗΣ ΔΥΝΑΣΤΕΙΑΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΓΟΝΙΔΩΝ (200-168 π.Χ.)Η συγκεκριμένη αναπαράσταση στηρίζεται στην έγχρωμη τοιχογραφία επί του αετώματος του ταφικού μνημείου των «χαλκάσπιδων» Λύσωνος και Καλλικλή, όπου απεικονίζονται όχι μόνο τα διακριτικά χρώματα (έντονο ερυ&ρό-σκούρο κυανό) του στρατιωτικού σώματος αλλά και το αυθεντικό έμβλημα των ασπίδων τους (Ιστορική-ενδυματολογική έρευνα, εικονογράφηση: Χρήστος Γιαννόπουλος για τις εκδόσεις "Περισκόπιο ).
m
Την άνοιξη του 168 π.Χ. Βρισκόταν σε εξέλιξη ο μεγάλος πόλεμος μεταξύ του ισχυρότατου ρωμαϊκού κράτους και της σημαντικότερης δύναμης του ελληνισμού, του Μακεδονικού Βασιλείου. Κατά τα τρία χρόνια επιχειρήσεων που είχαν προηγηθεί (171-169 π.Χ.), οι Μακεδόνες υπό τον Βασι
λιά Περσέα, με περιορισμένη υποστήριξη άλλων Ελλήνων, είχαν καταφέρει να αποκρούουν με επιτυχία τις διαδοχικές ρωμαϊκές εισβολές. Με την είσοδο, όμως, στον τέταρτο χρόνο του σκληρού πολέμου, είχαν αρχίσει να παρουσιάζονται έντονα σημάδια κόπωσης. Ο Περσέας διέγνωσε την κατάσταση αυτή και επιζήτησε την ειρήνευση με διαμεσολαβήσεις (των Ροδίων και του ουδέτερου Βασιλιά της Βιθυνίας, Προυσσία Β'). Οι προσπάθειες του απέτυχαν διότι η ρωμαϊκή Σύγκλητος, η οποία δ ιέθετε μεγάλες στρατιωτικές και οικονομικές δυνατότητες, είχε αποφασίσει τον ολοκληρωτικό πόλεμο και την καταστροφή της Μακεδονίας. Κλιμακώνοντας τον πόλεμο οι Ρωμαίοι επιστράτευσαν νέες δυνάμεις και ενίσχυσαν τα σώματά τους τόσο στη Θεσσαλία έναντι του Περσέα, όσο και στην Ιλλυρία έναντι του Γένθιου, ορίζοντας παράλληλα ως διοικητές τους καλύτερους και εμπειρότερους αξιωματικούς τους. Για να ηγηθεί στη νέα εκστρατεία εστάλη στη Μακεδονία ο νεοε- κλεγείς ύπατος Λεύκιος Αιμίλιος Παύλος, λόγω της αναμφισβήτητης στρατηγικής ικανότητας, της σύνεσης, της μεγάλης εμπειρίας και του σεβασμού που ενέπνεε. Ο Λεύκιος γνώριζε, όπως και ο προηγούμενος ύπατος (Μάρκος Φίλιππος), τη νοοτροπία και τα θέματα των Ελλήνων, επιπλέον δε είχε μεγάλη ελληνική μόρφωση και μιλούσε ελληνικά!
Το κύριο μέτωπο του πολέμου βρισκόταν στα σύνορα Θεσσαλίας-Μακε- δονίας. Ο Περσέας είχε παρατάξει το σύνολο του στρατεύματος του σε μία γραμμή άμυνας κατά μήκος του Ελπειού ποταμού (σημ. Ενιπέα), του οποίου την όχθη είχε οχυρώσει κατάλληλα μέχρι τον Ολυμπο. Στις διαβάσεις του τε λευταίου είχε εγκαταστήσει φρουρές. Δ ιέθετε συνολικά 4.000 ιππείς και λίγο περισσότερους από 39.000 πεζούς (21.000 φαλαγγίτες, 6.000 υπασπιστές, 12.000 ψιλούς).
Ο Λεύκιος Αιμίλιος Παύλος έφθασε στο ρωμαϊκό στρατόπεδο στις 7 Ιουνίου. Εκεί ήταν συγκεντρωμένες όλες οι δυνάμεις του, οι Ρωμαίοι, οι Ιταλοί και οι σύμμαχοί τους, συνολικά 4.200 ιππείς και 44.000 πεζοί (24.000 του βαρέος και 20.000 του ελαφρού πεζικού), σύμφωνα με την επικρατέστερη εκτίμηση. Στις κοντινές ακτές είχε πλησιάσει ο στόλος (με ρωμαϊκά και περγαμηνά πλοία) υπό τον Γναίο Οκτάβιο.
Ο Ρωμαίος ύπατος, διαπιστώνοντας την αδυναμία του να διασπάσει με κατά μέτωπο επιθέσεις τις αμυντικές θέσεις των Μακεδόνων στις απόκρημνες και οχυρωμένες όχθες του Ελπειού, οργάνωσε συντονισμένη επιχείρηση στρατού και στόλου για να παραπλανήσει τον αντίπαλό του και να μπορέσουν οι Ρωμαίοι να υπερφαλαγγίσουν την αμυντική γραμμή. Ενώ ο ίδιος ο Αιμίλιος. από τη νότια όχθη του ποταμού όπου ήταν στρα- τοπεδευμένος, απασχολούσε με συνεχείς επιθέσεις τις απέναντι του εχθρικές δυνάμεις, ένα σώμα 5.000 αν
δρών επιβιβάστηκε στα πλοία του στόλου και κατευ- θύνθηκε προς τις ακτές της Πιερίας. Μια επίλεκτη δύναμη 8.500 ανδρών υπό τους Σκιπίωνα Νασικά και Φά- βιο Μάξιμο Αιμιλιανό (γιο του υπάτου) κινήθηκε προς τα πίσω, δήθεν για να επιβιβαστεί και αυτή στα πλοία. Αντί αυτού στράφηκε δυτικά και ανέβηκε τα δύσβατα μονοπάτια της Καλλιπεύκης (από όπου είχε περάσει ο Μάρκος Φίλιππος το 169 π.Χ.). Βαδίζοντας επί τρεις ημέρες μόνο τη νύκτα οι Ρωμαίοι κατόρθωσαν να διασχίσουν τον Κάτω Ολυμπο, να στραφούν βόρεια και να επιτεθούν αιφνιδιαστικά στην ελληνική φρουρά της διάβασης του Πυθίου, την οποία και εξουδετέρωσαν. Ακο
λούθως με τη Βοήθεια Θεσσαλών οδηγών (και προδοτών) παρέκαμψαν το οχυρό της Πέτρας και
κατέβηκαν στην πεδιάδα της Πιερίας πίσω m o την ελληνική αμυντική γραμμή του
Ελπειού.Ο Περσέας, αντιμετωπίζοντας τη
μετωπική επίθεση του Αιμίλιου, επίθεση στα νώτα του από τον Νασικά και κίνδυνο απόβασης (από τους5.000 άνδρες που είχαν επιβιβαστεί στα πλοία του στόλου), διέταξε την εγκατάλειψη των θέσεων και τη γρήγορη υποχώρηση του στρατού του προς την οχυρή πόλη της Πύδνας. Στην πεδιάδα πίσω από τον ποταμό Λεύκο στρατοπέδευ- σε, αποφασισμένος να πολεμήσει εκεί και να μην επιτρέψει στον εχθρό την εισβολή στα πάτρια εδάφη. Ο Αιμίλιος, μόλις αντιλήφθηκε την αποχώρηση των Ελλήνων, διέταξε προέλαση και αφού συνενώθηκε με τις δυνάμεις του Νασικά οδήγησε όλο το στράτευμά του απέναντι από τους αντιπάλους (μεσημέρι
της 21ης Ιουνίου). Εκεί, υπό την κάλυψη προφυλακών μπροστά στο ποτά
μι, στρατοπέδευσε λίγο πιο πίσω, στην πλαγιά του βουνού Ολόκρου.
Τη νύκτα 21/22 Ιουνίου σημειώθηκε έ κλειψη σελήνης, η οποία τρόμαξε και τα δύο
στρατεύματα. Ο Αιμίλιος όμως, ο οποίος είχε και ιερατικό αξίωμα, πέτυχε να ερμηνεύσει θετικά για τον στρατό του το θαυμαστό φαινόμενο, αντίθετα από τους μάντεις των Μακεδόνων που είδαν σε αυτό άσχημες εξελίξεις και κατάλυση του βασιλείου.
Α Ν Τ Ι Π Α Λ Ε Σ Δ Υ Ν Α Μ Ε Ι ΣΟ ακριβής αριθμός των δυνάμεων που αντιπαρατά-
χθηκαν στην πεδιάδα της Πύδνας δεν είναι γνωστός και αποτελεί ένα σημείο διαφωνίας μεταξύ των μελετητών. Κατά την επικρατέστερη εκδοχή (αγγλόφωνων συγγραφέων) ο ελληνικός στρατός παρέταξε 43.000-44.000 άνδρες, ενώ ο ρωμαϊκός κάπως λιγότερους (38.000-43.000). Η διαφορά είναι αμελητέα. Οι αριθμοί αυτοί, αν εξεταστούν σε συνδυασμό με άλλα στοιχεία, δεν φαίνεται να ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.
Ο αριθμός των ελληνικών δυνάμεων δίδεται από τον Πλούταρχο, που είναι ο ένας από τους (μόλις) δύο συγγραφείς οι οποίοι έγραψαν σχετικά και διασώθηκαν τα κείμενά τους. Ατυχώς δεν έχει διασωθεί το βιβλίο του Πολύβιου, που ήταν σύγχρονος της μάχης και έ-
Κράνοςιλλυρικού τύπου από μακεδονικό τάφο στη Σίνδο. Το πρόσωπο παρέμενε ακάλυπτο, όπως και ο αυχένας. Χαρακτηριστική ήταν η βάση για λοφίο.
•υαψε γι' αυτήν. Ο Πλούταρχος λοιπόν αναφέρει ότι κατά την έναρξη των επιχειρήσεων του 168 π.Χ., δηλαδή στα τέλη Μαϊου-αρχές Ιουνίου, ο Περσέας είχε στη διάθεσή του 4.000 ιππείς και κάτι λιγότερο («...τετρακισμυ- ρίων ου πολλοίς αποδέοντες...») από 40.000 πεζούς (ας υποθέσουμε 39.600-39.800). Απαιτείται προσοχή διότι ο Πλούταρχος αφενός γράφει επί ρωμαιοκρατίας και αφετέρου δεν φαίνεται να προσέχει ιδιαίτερα τέτο ιες λεπτομέρειες: αναφέρει ότι οι 40.000 περίπου πεζοί του Περσέα ήταν «...εις φάλαγγα», κάτι που δεν γίνεται από κανέναν δεκτό. Η φάλαγγα αποτελείτο από 21.000 μαχητές, αριθμό ήδη πολύ μεγάλο - κατά το παρελθόν δεν τον είχε φθάσει ποτέ. Με αυτούς τους πολεμιστές ο Ελληνας ηγεμόνας αμύνθηκε στα στρατηγικά σημεία των συνόρων Θεσσαλίας-Μακεδονίας. Συγκεκριμένα, ο ίδιος με τη βασική του δύναμη κρατούσε την κύρια δίοδο στον Ελπειό ποταμό, ενώ άλλοι διοικητές ανέλαβαν τη φύλαξη των ορεινών διαβάσεων του Ολύμπου. Η επίθεση των Ρωμαίων στη διάβαση του Πυθίου, η συμπλοκή που επακολούθησε, η ήττα των Ελλήνων της φρουράς (που δεν μπορεί να ήταν 10.000 «μισθοφόροι», αφού δεν δ ιέθετε τόσους το μακεδονικό στράτευμα - άλλη μια περίπτωση στην οποία ο Πλούταρχος δεν α- κριβολογεί) και η αναδίπλωσή τους, καταδεικνύουν την ύπαρξη σημαντικών απωλειών, ώστε να δικαιολογείται η απομάκρυνση από την αποστολή τους. Από τους12.000 άνδρες της φρουράς οι 1.000-1.500 μπορούν να θεωρηθούν εκτός μάχης (νεκροί, βαριά τραυματίες, αιχμάλωτοι). Μερικές ελαφρές απώλειες θα είχε ο Περσέας και στις κατά μέτωπο επιθέσεις των Ρωμαίων στην οχυρωμένη γραμμή του Ελπειού. Το σύνολο των απωλειών κατά τους μήνες Μάϊο-Ιούνιο μπορεί εύλογα να ε- κτιμηθεί σε 2.000 άνδρες, τους οποίους, με βάση τις ενδείξεις (εξάντληση των δυνατοτήτων επάνδρωσης από πλευράς Μακεδονίας, ανάγκη φρούρησης των παραλίων έναντι πιθανών αποβάσεων των Ρωμαίων), δεν μπορούσε να αναπληρώσει ο Μακεδόνας βασιλιάς. Κατά συνέπεια οι ελληνικές δυνάμεις που παρατάχθηκαν για μάχη δεν μπορεί να ήταν περισσότερες από 42.000 άνδρες. Το πιθανότερο είναι να ήταν κατά τι λιγότερες.
Ο αριθμός των ρωμαϊκών δυνάμεων δίδεται από τον Τίτο Λίβιο, ο οποίος συνέγραψε ιστορία κατά τους με- ταχριστιανικούς αιώνες, εξύμνησε την πατρίδα του τη Ρώμη και τα επιτεύγματά της σε βαθμό υπερβολικό και γενικότερα έγραψε με τρόπο που δεν τον καθιστά ούτε αμερόληπτο ούτε πάντα αξιόπιστο. Με βάση αυτές τις παραδοχές πρέπει να εκτιμηθούν και οι υπολογισμοί του...Είναι γνωστό από τους συγγραφείς, αφενός ότι το ρωμαϊκό κράτος είχε κινητοποιήσει κατά τις αρχές του τέταρτου χρόνου του πολέμου άνω των 100.000 πολεμιστών για τα δύο χερσαία μέτωπα και τον πόλεμο στη θάλασσα και αφετέρου ότι ο νέος ύπατος, ο Λεύκιος Αιμίλιος Παύλος, έμπειρος και δυναμικός ηγέτης, απαίτησε και πέτυχε να ανέλθει πάλι η δύναμη του εκστρα- τευτικού σώματος στο μέτωπο της Θεσσαλίας στους40.000 μαχητές. Δεν γνωρίζουμε όμως με ακρίβεια αν σε αυτούς υπολογίζονται μόνο τα ρωμαϊκά-ιταλικά στρατεύματα ή συνυπολογίζονται και οι σύμμαχοι που συνέπρατταν επί τόπου, δηλαδή άλλοι Ελληνες, Περγα- μηνοί από τη Μικρά Ασία, Νουμιδοί από την Αφρική κλπ. Ορθότερο φαίνεται το πρώτο, να εννοούνται δηλαδή μόνο οι Ρωμαίοι-Ιταλοί, οπότε οι άλλοι σύμμαχοι (περίπου 8.000 άνδρες) πρέπει να προστεθούν σε αυτόν τον αριθμό (των 40.000 Ρωμαίων), ανεβάζοντάς τον στους 48.000. Ο τελευταίος αριθμός φαίνεται να ανταποκρίνε- ται πολύ περισσότερο στις ανάγκες του κύριου μετώπου, όπου αντιμετωπιζόταν ο ισχυρότερος και πιο αξιό
Χάρτης της Πιερίας. Ο τόποςδιεξαγωγής της μάχης θεωρείται πως βρίσκεται αρκετά νότια της πόλης της Πύδνας, κοντά στη σύγχρονη πόλη της Κατερίνης που διακρίνεται κάτω αριστερά.
μαχος αντίπαλος (ο μακεδονικός στρατός του Περσέα), τη διοίκηση εκεί είχε ο ύπατος και οι Ρωμαίοι ήταν επιτιθέμενοι εναντίον μιας οχυρωμένης τοποθεσίας. Αντίθετα στο άλλο μέτωπο, εκείνο της Ιλλυρίας, ο αντίπαλος ήταν σχετικά ολιγάριθμος (ο ιλλυρικός στρατός έ φθανε το πολύ τους 16.000 μαχητές), όχι ιδιαίτερα επίφοβος, σε επιχειρήσεις με δευτερεύουσα σημασία και με τη διοίκηση εκεί να την έχει ένας στρατηγός (ο Λεύκιος Ανίκιος). Δεν φαίνεται λοιπόν ορθό για τους μεθοδικούς Ρωμαίους στο κύριο μέτωπο, εκεί όπου αντιμετώπιζαν 43.000 αντιπάλους και η σύγκρουση ήταν κρίσιμη, να διαθέτουν μόνο 40.000 άνδρες και στο δευτε- ρεύον μέτωπο, όπου αντιμετώπιζαν 16.000 άνδρες, να απασχολούν 30.000... Οι Ρωμαίοι ηγέτες τον χειμώνα του 169-168 π.Χ. μεθόδευσαν πολύ σοβαρά τις κινήσεις τους, επέλεξαν τους κατάλληλους διοικητές και τους διέθεσαν αντίστοιχες δυνάμεις και εξοπλισμό. Ενήργη- σαν δηλαδή ορθολογικά. Ετσι είναι λογικότερο να θεωρήσουμε ότι ενίσχυσαν ιδιαίτερα το βασικό τους μέτωπο εναντίον του βασικού τους αντιπάλου, φροντίζοντας η δύναμή τους να είναι ανώτερη από εκείνη των εχθρών τους οποίους ήθελαν να καταβάλουν. Σύμφωνα
ΑΡΧΑΙΑ ΜΕΘΩΝΗ
ΘΕΡΜΑΪΚΟΣ
ΚΟΛΠΟΣ
ΑΡΧΑΙΑ ΠΥΔΝΑ
ΚΑΤΕΡΙΝΗ
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
116
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
116
10
με όλες τις ενδείξεις ο Αιμίλιος Παύλος, φθάνοντας στο μέτωπο, είχε στη διάθεσή του τουλάχιστον 48.000 πολεμιστές.
Μέχρι την τελική σύγκρουση στην πεδιάδα της Πιερίας ο ρωμαϊκός στρατός είχε κάποιες απώλειες. Αυτές (το πιθανότερο μερικές εκατοντάδες) προήλθαν τόσο από τις μάταιες επιθέσεις του εναντίον των οχυρωμένων, πίσω από τη γραμμή του Ελπειού, Ελλήνων, όσο και κατά την επίθεσή τους εναντίον της διάβασης του Πυθίου, την οποία πέτυχαν και εκπόρθησαν αιφνιδιά- ζοντας τους αντιπάλους τους (το πιθανότερο με περιορισμένες απώλειες). Επιπλέον ο Αιμίλιος είχε επιβιβάσει 5.000 άνδρες του σε πολεμικά πλοία, τα οποία περιέπλεαν και απειλούσαν τις ακτές της Πιερίας, της Βοττιαίας (σημερινής Ημαθίας) και της Χαλκιδικής (του Θερμαϊκού κόλπου γενικότερα). Δεν γνωρίζουμε αν αυτή η δύναμη επανενώθηκε με τις μονάδες που οδηγούσε ο Αιμίλιος, συνεπώς δεχόμαστε ότι δεν συνέπραξε στη μάχη.
ΡΩΜΑΙΟΣ ΛΕΓΕΩΝΑΡΙΟΣ ΤΗΣ ΤΑΞΗΣ ΤΩΝ HASTATI (214-168 π.Χ.)Οι άστατοι και οι Ιταλοί βοηθητικοί οπλίτες (από τη Λιγουριά και Λατίνοι) αποτελούσαν την πρώτη γραμμή κρούσης των ρωμαϊκών λεγεώνων κατά την ύστερη δημοκρατική περίοδο. Τον 2ο αι. π.Χ. υπήρχαν 1.200-2.000 hastati σε κάθε ρωμαϊκή λεγεώνα, εφοδιασμένοι με κράνος κελτικού τύπου « Μοντεφορτίνο» ή θρακοφρυγικές περικεφαλαίες, ανδρομήκη θυρεό (scutum), ημιθώρακα Pectorale, που συνδυαζόταν με φαρδύ μεταλλικό περίζωμα κατά τα σαμνιτικά πρότυπα, και μία μόνο περικνημίδα στο αριστερό πόδι. Τα επιθετικά τους όπλα ήταν το ακόντιο τύπου pilum (γνωστό και ως hasta velitaris, απ’ όπου προήλθε και η ονομασία hastati), μερικές φορές ένα δεύτερο ακόντιο τύπου spiculum και το θλαστικό - νυκτικό ξίφος gladius που απέβη εξαιρετικά θανατηφόρο για τους σαρισσοφόρους χαλκάσπιδες. (Ιστορική-ενδυματολογική έρευνα, εικονογράφηση:Χρήστος Γιαννόπουλος για τις εκδόσεις "Περισκόπιο").
Με βάση τα παραπάνω φαίνεται πως στην πραγματικότητα αντιπαρατάχθηκαν 41-42.000 Ελληνες έναντι λίγο περισσότερων από 42.000 Ρωμαίων, σε μία από τις πιο μεγάλες και καθοριστικές μάχες του αρχαίου κόσμου που έγιναν επί ελληνικού χώρου.
Λ Ι Α Τ Α Ι Η Τ Ο Ν Α Ν Τ Ι Π Α Λ Ο Ν - E N A P S H Τ Η Σ Μ Α Χ Η Σ
Στις 22 Ιουνίου οι δύο αντίπαλοι παρατάχθηκαν για την αποφασιστική αναμέτρηση. Το πρωί πέρασε χωρίς κανένας στρατός να ριψοκινδυνεύσει τη διάβαση του ποταμού και την επίθεση υπό τους δυσμενείς όρους που αυτή συνεπαγόταν. Το μεσημέρι όμως, από ένα τυχαίο γεγονός μεταξύ των προφυλακών, δόθηκε το έ- ναυσμα της μάχης. Αρχικά συγκρούστηκαν, λόγω ενός διαφυγόντος αλόγου (το οποίο κατά τον Πλούταρχο άφησαν επίτηδες οι Ρωμαίοι για να προκαλέσουν την εχθρική επίθεση - κάτι που δεν επιβεβαιώνεται), 800 Θράκες υπό τον Αλέξανδρο με 3.000 πεζούς (5 κοόρ- τεις) και 120 ιππείς Ιταλούς. Αμέσως άλλοι Θράκες έ- σπευσαν σε βοήθεια των δικών τους διαβαίνοντας το ποτάμι, ενώ ενισχύονταν και οι Ιταλοί.
Ο ενθουσιασμός των Ελλήνων για τη συμπλοκή, που φαινόταν να εξελίσσεται υπέρ τους, οδήγησε τον Περσέα να διατάξει γενική επίθεση. Οι δυνά
μεις του περνώντας τον Λεύκο ήταν παρατεταγμένες ως ε
ξής: Το σύνολο του ιππικού δεξιά (4.000 καλά εκπαιδευμένοι και έμπειροι ιππείς), δίπλα τους οι συμμαχικές μονάδες ελαφρού πεζικού και το ένα σώμα των υπασπιστών από 3.000 άνδρες. Στο κέντρο υπήρχε η φάλαγγα σε δύο κέρατα, δεξιά οι αργυράσπιδες (10.500 πολεμιστές) και αριστερά οι χαλκάσπιδες (άλλοι 10.500). Στην αριστερή πλευρά βρισκόταν το άλλο σώμα των υπασπιστών, το «άγημα», από 3.000 άνδρες και σώματα Θρακών και Παιάνων ψιλών. Η διάταξη μάχης του ελληνικού στρατού φαίνεται κλασική: στο
κέντρο η φάλαγγα, προ- στατευμένη στα ευαίσθητα πλευρά της από ψιλούς, και όλο το ιππικό δεξιά. Εκτός της αυτονόητης χρήσης της φάλαγγας για κεντρικό κτύπημα, γίνεται αντιληπτό,
rapiq να είναι σαφές, κάποιο συνολικότερο σχέδιο μά- :.ης. Μάλλον ο Περσέας και οι στρατηγοί του απέβλε- ταν στην απομόνωση του εχθρικού κέντρου και στη συ- .τοιβή του από τη φάλαγγα, ενώ το ιππικό πιθανώς θα α.ελάμβανε την αντιμετώπιση του ισάριθμου σχεδόν εχθρικού.
Οι ρωμαϊκές δυνάμεις που παρατάχθηκαν στην άλ- ■ 1 όχθη του ποταμού Λεύκου, είχαν το ιππικό αριστερά και δίπλα του σώματα συμμάχων ψιλών (Ελληνες, Λί- .υες και Νουμίδες). Στο κέντρο βρίσκονταν, μπροστά οι γροσφομάχοι (ελαφρά οπλισμένοι) και πίσω τους οι λεγεωνάριοι σε τρεις σειρές (άστατοι, πρίγκιπες, τριά- ριοι). Οι μονάδες των Ιταλών συμμάχων (βαρύ πεζικό αντίστοιχο των λεγεωνάριων, που λάμβανε θέση εκατέρωθεν αυτών, γι' αυτό λεγόταν «πτέρυγα»), βρέθηκαν δεξιά τους. Πιο πέρα τάχθηκαν, λόγω της εξέλιξης της αρχικής σύγκρουσης, 120 ιππείς, 22 (κατ' άλλους 34) ελέφαντες και τα σώματα των συμμάχων ψιλών (Περγα- μηνοί κ.ά.). Η διάταξη των Ρωμαίων δεν ταίριαζε με τη συνήθη, δηλαδή τις ρωμαϊκές μονάδες στο κέντρο, τις ιταλικές στις πτέρυγες εκατέρωθεν των ρωμαϊκών και τις συμμαχικές ακόμα πιο πλευρικά. Δεν μπορεί να αποσαφηνιστεί αν αυτό ήταν αποτέλεσμα σχεδίου ή προέ- κυψε από τη βιαστική παράταξη για μάχη. Αν συνέβη το δεύτερο, δηλαδή η ταχεία σύνταξη προκειμένου να αντιμετωπιστεί η ελληνική έφοδος, κλονίζεται η αξιοπιστία του Πλούταρχου περί υποκίνησης της ελληνικής επίθεσης (με το τέχνασμα του αλόγου) και οι Ρωμαίοι- Ιταλοί παρατάχθηκαν για μάχη χωρίς να ακολουθήσουν την τυπική τους διάταξη, κάτι αρκετά περίεργο. Το αίνιγμα γίνεται ακόμα πιο μυστηριώδες αν λάβουμε υπό- ψη την άλλη πληροφορία του Πλούταρχου περί κανονικής ρωμαϊκής σύνταξης και διενέργειας επίθεσης ταυτόχρονα με την ελληνική...
Α ' Φ Α Σ Η Τ Η Σ Μ Α Χ Η ΣΣύμφωνα με τις περιγραφές των δύο ιστορικών, που
προαναφέραμε, καθώς τα πρώτα σώματα του αριστερού κέρατος της ελληνικής παράταξης, δηλαδή οι 6.000 ψιλοί Θράκες («που.,.προκαλούσαν δέος με την όψη τους, καθώς ήταν άνδρες ψηλοί, είχαν λευκό και λαμπερό οπλισμό από ασπίδες και περικνημίδες, φορούσαν μαύρους χιτώνες και κρατούσαν όρθιες βαριές σιδερένιες ρομφαίες...») και Παίονες, ακολουθούμενοι από 3.000 επίλεκτους Μακεδόνες του αγήματος («...που αποτελούσαν το πιο καθαρό μακεδονικό τάγμα και ως προς τη γενναιότητα και ως προς την ηλικία και άστραφταν με τα επίχρυσα όπλα τους και τις καινούργιες πορφυρές στολές τους...»), και οι χαλκάσπιδες φαλαγγίτες του κέντρου περνούσαν τον ποταμό, ο Αιμίλιος Παύλος, που παρακολουθούσε από τα υψώματα του Ολόκρου τις εξελίξεις, διέταξε και αυτός την επίθεση των δυνάμεών του, τις οποίες εμψύχωνε κυκλοφορώντας ανάμεσά τους έφιππος χωρίς κράνος και θώρακα.
Ηδη τα πρώτα ελληνικά τμήματα, εξερχόμενα από το ποτάμι, επιτίθεντο με αλαλαγμούς στους επερχόμε- νους Ρωμαίους. Οι πρώτες μονάδες των τελευταίων, που δέχθηκαν την ορμητικότατη έφοδο της φάλαγγας, απαρτίζονταν από Ιταλούς συμμάχους. Αυτοί πολέμησαν με αυτοθυσία, μερικά τμήματά τους δε έπεσαν μέ- χρις ενός (I), χωρίς τελικά να καταφέρουν να σταματήσουν την τρομερή μακεδονική φάλαγγα η οποία σε τέ τοια εδάφη ήταν ανυπέρβλητη. Ο Πλούταρχος γράφει χαρακτηριστικά: «Οι Πελιγνοί (σ.σ. κάποιοι Ιταλοί υπή
Ρωμαϊκόιππικό
Σύμμαχοιψιλοί
Ελληνικόιππικό
I Λεγεώνα
II Λεγεώνα
Ψιλοί
Υπασπιστές
Αργυράσπιδες
3οΗΩΈ:ο*
- ο
05
*Ο
Πτέρυγα ■ Ιταλών _
ΠτέρυγαΙταλών
Ιταλοί ιππείς
Σύμμαχοιψιλοί
- Iο%οa
· * -a
IC r__
* (Οκ
*
»
5»Ο9 -
* vCO-<
* ÜJ
Χαλκάσπιδες
Υπασπιστές
Ψιλοί
Σχεδιάγραμμα της μάχης. Η παράταξη των λεγεώνων ήταν «πεσσοειδής», γ ι’ αυτό μπόρεσε και αντεπεξήλθε στην τρομερή πίεση της φάλαγγας (σχεδίαση χάρτη: Μανίνα Δουραλή).
κοοι της Ρώμης) προσπαθούσαν να αποκρούσουν τις σάρισσες με τα ξίφη και να τις απωθήσουν με τις ασπίδες και κρατώντας τις με τα χέρια να τις πετάξουν μακριά. Οι Μακεδόνες πάλι κρατώντας γερά και με τα δύο χέρια τις σάρισσες, τις προέβαλλαν και τις έμπηγαν σε όσους έπεφταν πάνω τους, καθώς δεν άντεχε ούτε ασπίδα ούτε θώρακας στο κτύπημα της σάρισσας, και σκότωναν κτυπώντας στο κεφάλι τους Πελιγνούς και τους Μαρρουκίνους, που χωρίς να λογαριάζουν τίποτα αλλά με θηριώδη μανία ορμούσαν προς τα κτυπήματα των εχθρών και τον βέβαιο θάνατο». Κατάφεραν ωστόσο να δώσουν τον απαιτούμενο χρόνο στον Αιμίλιο Παύλο να αναπτύξει όλες τις δυνάμεις του και να αντιμετωπίσει με ψυχραιμία την κατάσταση.
Για να αντεπεξέλθει στην πίεση του ελληνικού αριστερού κέρατος στο δικό του δεξιό ο Ρωμαίος αρχηγός απέστειλε εκεί τους 22 (ή 34) νουμιδικούς ελέφαντες που δ ιέθετε μαζί με το μεγαλύτερο μέρος του συμμαχικού του πεζικού (Ιταλούς βαριά και ελαφρά οπλισμένους και Περγαμηνούς ψιλούς υπό τους Ατταλο και Αθήναιο). Οι δυνάμεις αυτές μετά από σκληρό αγώνα πέτυχαν να σταματήσουν την ελληνική προέλαση. Οι ελέφαντες είχαν καθοριστικό ρόλο σε αυτή την εξέλιξη, διότι φαίνεται πως οι εκπαιδευμένοι στην αντιμετώπισή τους άνδρες του Περσέα δεν κατάφεραν να ανταποκρι- θούν με αποτελεσματικότητα στην αποστολή τους και αυτό επέδρασε ιδιαίτερα στην έκβαση της αναμέτρησης.
Ο Αιμίλιος έχοντας αντιμετωπίσει τον κίνδυνο που διέτρεχε στο δεξιό του, ο οποίος απειλούσε άμεσα το στρατόπεδό του, στράφηκε εναντίον της κύριας δύναμης του Μακεδόνα βασιλιά, δηλαδή κατά του τμήματος της φάλαγγας που εφορμούσε στο κέντρο της παράτα
11
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
116
ξης, όπου είχαν ταχθεί οι δύο αμιγώς ρωμαϊκές λεγεώνες και οι υπόλοιποι Ιταλοί. Η πρώτη προσπάθεια των λεγεωνάριων να αντιμετωπίσουν κατά μέτωπο την προ- ελαύνουσα φάλαγγα απέτυχε, προφανώς έπειτα από σκληρότατη και αιματηρή σύγκρουση, επειδή οι σάρισ- σες έπλητταν κατευθείαν τα πρόσωπα των Ρωμαίων στρατιωτών. Ο Αιμίλιος αντιμετώπισε με αποφασιστικότητα τον κίνδυνο, αντίθετα με τον Περσέα ή τους στρατηγούς του, οι οποίοι δεν φαίνεται να παρακολουθούσαν από κοντά την πορεία της μάχης. Η διαπίστωση αυτή στοιχειοθετεί ένα από τα σκοτεινά σημεία της μάχης μέχρι σήμερα (!). Ο Ρωμαίος ύπατος, ο οποίος αργότερα παραδεχόταν πως δεν είχε αντικρίσει στη στρατιωτική του ζωή «...πιο φοβερό θέαμα...» από την έφοδο της μακεδονικής φάλαγγας, διέταξε την αναδίπλωση των λεγεώνων, επιδιώκοντας την απαγκίστρωσή τους από το θανάσιμο σάρωμα της φάλαγγας και την προσέλκυση της τελευταίας στα δύσβατα και κεκλιμένα εδάφη στους πρόποδες του βουνού. Παρά τη μεγάλη ασάφεια των σχετικών πηγών φαίνεται πως ο Αιμίλιος, για να καθυστερήσει την επερχόμενη φάλαγγα και να διασώσει τις πιεζόμενες σπείρες του, χρησιμοποίησε το ιππικό του αριστερού του πλευρού (1.200 Ρωμαίοι, 880 Ιταλοί, 1.000 Νουμίδες αλλά και 1.000 Ελληνες σύμμαχοι των Ρωμαίων, συνολικά 4.080 ιππείς), το οποίο διέταξε και επέλασε ορμητικά εμπρός (;) από την επερχόμενη φάλαγγα. Η κίνηση αυτή, δηλαδή η επέλαση μπροστά από τις ελληνικές σά- ρισσες, είναι πιθανά να εντυπώσιασε και ενδεχομένως να σταμάτησε προσωρινά την κίνηση της φάλαγγας (αμφίβολο και αυτό), σίγουρα όμως ήταν ολέθρια για πολλούς ιππείς...
Συνεχίζοντας την προέλασή της πάντως η ελληνική δύναμη εξακολουθούσε να πλήττει την αντίστοιχη ρωμαϊκή, η οποία οπισθοχωρούσε με διαδοχικές εναλλαγές/αντικαταστάσεις των τριών γραμμών της. Οταν οι άστατοι πιέζονταν πολύ τους αντικαθιστούσαν οι πρίγκιπες και εκείνους οι τριάριοι, ενώ πίσω από αυτούς είχαν λάβει πάλι θέση οι άστατοι ανασυνταγμένοι κ.ο.κ. Επειδή το έδαφος ήταν πλέον ανώμαλο και το μήκος του μετώπου μεγάλο η φάλαγγα, αναγκαστικά, όσο προχωρούσε διαχωριζόταν και τελικά παρουσίασε κενά μεταξύ των αν- δρών της, που μείωσαν τη συνοχή και συνεπώς την ισχύ της. Αυτό το αντιλήφθηκε έγκαιρα ο Αιμίλιος Παύλος (όχι όμως και ο Περσέας) και διέταξε τις μονάδες του, οι οποίες λειτουργούσαν και σε μικρότερους τακτικούς σχηματισμούς (τις σπείρες), να εισχωρούν στα κενά της φάλαγγας και να επιδιώκουν τις πολλές μεμονωμένες συμπλοκές.
Β Φ Α Σ Η Τ Η Σ Μ Α Χ Η Σ - Τ Ε Λ Ι Κ Η Ε Κ Β Α Σ Η
Ο Ρωμαίος ύπατος, αφού ανασύνταξε τις σειρές των κλονισμένων λεγεώνων σε ενιαία γραμμή μάχης, τις εξαπέλυσε κατά του μακεδονικού κέντρου. Ο χιλίαρχος
Λεύκιος Ποστούμιος Αλβίνος με τη II Λεγεώνα επιτέθηκε εναντίον του δεξιού κέρατος της φάλαγγας, ενώ ο ίδιος ο ύπατος επικεφαλής της I Λεγεώνας επέπεσε κατά του κέντρου της, στο σημείο όπου το δεξιό κέρας της φάλαγγας (οι αργυράσπιδες) συνδεόταν με τους επίλεκτους του αγήματος. Σε αυτό το σημείο ιδιαίτερα είχε δημιουργηθεί, λόγω των εδαφικών εξάρσεων αλλά και του κακού συντονισμού (το γιατί συνέβη αυτό στους έμπειρους Μακεδόνες διοικητές, παραμένει άγνωστο), ένα κενό μεταξύ των διαφορετικών ελληνικών τμημάτων (φαλαγγιτών και υπασπιστών). Ορμώ- ντας εκεί οι Ρωμαίοι διέσπασαν τις ελληνικές γραμμές. Η συνέχεια ήταν όμοια παντού. Οι ευέλικτες ρωμαϊκές
σπείρες εισχωρούσαν στα κενά της διασπα- σμένης φάλαγγας, μετατρέποντας έτσι
τον αγώνα σε άπειρες μικροσυμπλοκές μεταξύ των πολεμιστών, στις οποίες οι
Ρωμαίοι είχαν σαφές πλεονέκτημα λόγω του βαρύτερου οπλισμού και
της καλύτερης ατομικής εκπαίδευσής τους. Ο Πλούταρχος σε
αυτή τη φάση είναι χαρακτηριστικός: «...Μόλις διείσδυσαν και βρέθηκαν μέσα στη φάλαγγα, άλλους τους κτυπού- σαν από τις πλευρές στα γυμνά μέρη του σώματος και άλλους τους περικύκλωναν. Ετσι η δύναμη και η κοινή προσπάθεια των Ρωμαίων αποδυνάμωσαν τη φάλαγγα, που δια- σπάστηκε, και στις μονομαχίες και στις συμπλοκές λίγων ανδρών εκ του συστά- δην οι Μακεδόνες με τα μικρά μαχαίρια τους κτυπούσαν τις στερεές και ποδήρεις ασπίδες των Ρωμαίων και με τις ελαφριές ασπίδες τους προσπαθούσαν να αποκρούσουν τα κτυπήματα των σπαθιών που είχαν εκείνοι και που από το βάρος
τους και από την ορμή των κτυπημάτων διαπερνούσαν κάθε όπλο και
μπήγονταν στα σώματα των Μακεδόνων».Υπό αυτές τις συνθήκες η μάχη έλαβε τελείως δια
φορετική τροπή και γρήγορα μεταβλήθηκε σε ήττα των Μακεδόνων, οι οποίοι, αντί να υποχωρήσουν υπό την κάλυψη του ιππικού τους, έμειναν και πολέμησαν με μειονεκτικές γ ι1 αυτούς συνθήκες, με αποτέλεσμα να συντριβούν. Η κατάρρευση άρχισε από το κέντρο, από τις διαλυμένες τάξεις των αργυράσπιδων (του δεξιού της φάλαγγας), εκεί όπου εφορμούσαν οι άνδρες της I Λεγεώνας με επικεφαλής τον ίδιο τον Αιμίλιο Παύλο, και επεκτάθηκε σε ολόκληρο το μέτωπο. Στο αριστερό πλευρό των Μακεδόνων κατά τη φάση της διάλυσης και της φυγής οι 3.000 επίλεκτοι έμειναν ως το τέλος και έπεσαν όλοι μαχόμενοι! Ομως και από εκείνους που έφυγαν πολύ λίγοι διασώθηκαν στα τείχη της πόλης, αφενός διότι δεν τους κάλυψε το ιππικό και αφετέρου επειδή οι Ρωμαίοι προέβησαν σε άγρια καταδίωξή τους, όπως συνήθιζαν. Αλώβητες έμειναν μόνο οι δυνάμεις του δεξιού ελληνικού πλευρού, 8-9.000 πεζοί και όλο το ιππικό (4.000 άνδρες), που δεν έλαβαν καθόλου μέρος στη μάχη, δημιουργώντας πολλά ερωτηματικά.
Επιτύμβια στήλη από τον αρχαιολογικό χώρο της Πύδνας, στην οποία φαίνεται ιππέας να καταβάλλει αντίπαλό του πεζό. Ατυχώς κατά την κρίσιμη μάχη το ελληνικό ιππικό απούσιασε.
Α Π Ω Λ Ε Ι Ε Σ Μ Α Χ Η ΣΟι ελληνικές δυνάμεις που έλαβαν πράγματι μέρος
στη συγκλονιστική σύγκρουση (συνολικά περί τις 30-31.000 άνδρες), υπέστησαν πολύ μεγάλες απώλειες. Οι νεκροί κατά τον Πλούταρχο, (ο οποίος όμως επικαλείται φήμες τις οποίες δεν φαίνεται να πιστεύει: «λέγονται γαρ υπέρ δισμυρίους πεντακισχιλίους αποθανείν...») υ- περέβησαν τους 25.000. Ο αριθμός φαίνεται υπερβολικός. Με βάση έναν πιο μετριοπαθή υπολογισμό οι νεκροί Ελληνες ήταν περίπου 20.000 και 5.000 συνελή- φθησαν αιχμάλωτοι. Αλλοι 6.000 περίπου, που είχαν κα- ταφύγει στα τείχη της Πύδνας, παραδόθηκαν αργότερα, αυξάνοντας τον αριθμό των συλληφθέντων (και προοριζόμενων για τα σκλαβοπάζαρα) στους 11.000. Οπωσδήποτε οι αριθμοί αυτοί είναι στρογγυλεμένοι και πιθανότατα διογκωμένοι. Οι ελληνικές δυνάμεις, όπως υποστηρίξαμε νωρίτερα, δεν μπορεί να ήταν περισσότερες από 42.000 άνδρες. Αν οι 12-13.000 δεν συμμετείχαν στη σύγκρουση, πώς προκύπτουν άνω των 31.000 εκτός μάχης; Οπωσδήποτε, όποιοι και αν ήταν οι πραγματικοί αριθμοί, η καταστροφή ήταν μεγάλη. Ωστόσο δεν φαίνεται να ήταν ή να θεωρήθηκε τέτοιας έκτασης από τους συγχρόνους της (Ελληνες), ώστε να εντυπωσιάσει τον αρχαίο κόσμο. Απόδειξη επ' αυτού, δηλαδή περί του μειωμένου εντυπωσιασμού, στοιχειοθετεί η εξέγερση των Μακεδόνων υπό έναν τυχοδιώκτη-σφετε- ριστή (τον Ανδρίσκο) 20 χρόνια μόλις μετά τη μάχη (148 π.Χ.) και, λίγο αργότερα, ο πόλεμος που αποφάσισε η Αχαϊκή Συμπολιτεία (147-146 π.Χ.), χωρίς να φοβηθεί τους «...πανταχού νικήσαντας». Κατά την επανάσταση των Μακεδόνων το 148 π.Χ., βρέθηκαν εύκολα 30-40.000 άνδρες να στελεχώσουν τον στρατό, κάτι που μάλλον δεν δικαιολογείται δημογραφικά-οικονομικά αν στην Πύδνα είχαν χαθεί (νεκροί και αιχμάλωτοι) περισσότεροι από 30.000 μαχητές και κατά τα επόμενα χρόνια υπήρχε φτώχεια στο αποδυναμωμένο βασίλειο. Για να υπάρχει ένα μέτρο σύγκρισης σημειώνουμε ότι ο Φίλιππος Ε' είχε απώλειες 13.000 ανδρών (8.000 νεκρούς και 5.000 αιχμαλώτους) στις Κυνός Κεφαλές το 197 π.Χ. και χρειάστηκαν 20 περίπου χρόνια για να μπορέσει το κράτος να ανακάμψει.
Αντίθετα με τις ελληνικές δυνάμεις, οι ρωμαϊκές φαίνεται πως έχασαν λίγους σχετικά άνδρες, πάντως όχι μόνον αυτούς που ανέφεραν οι ίδιοι οι Ρωμαίοι (Να- σικάς) ή άλλοι ιστορικοί οι οποίοι έγραψαν επί Ρωμαιοκρατίας (ο Ποσειδώνιος και προπάντων ο Λίβιος). Πιο συγκεκριμένα, ο αριθμός των 80 νεκρών που αναφέρει ο Νασικάς είναι αστείος, ενώ οι 100 που δίνει ο Ποσει- δώνιος (και οι δύο αποτελούν τις πηγές του Πλούταρχου, ο οποίος απλά τις αναφέρει, χωρίς περαιτέρω σχόλια) αποτελούν στρογγύλευση του πρώτου προς τα πάνω με ενδεχόμενο υπαινιγμό για το ότι οι νεκροί ήταν περισσότερο. Το τελευταίο φαίνεται πιθανότερο, αν εξετάσουμε πιο προσεκτικά μερικά χαρακτηριστικά σημεία.
Καταρχάς, κατά τον ισχυρό κλονισμό που υπέστησαν οι Ρωμαίοι με την έναρξη της μάχης, με τη σαρωτι- κή έφοδο της φάλαγγας, δεν μπορεί παρά να είχαν πολλούς νεκρούς για να αναγκαστούν να υποχωρήσουν και ο έμπειρος αρχηγός τους να εντυπωσιαστεί τόσο πολύ. Στο σημείο αυτό δεν μπορεί να υπάρχει αμφιβολία για τη σημαντική αιμορραγία που υπέστησαν οι Ρωμαίοι, οι οποίοι ήταν αρχικά επιτιθέμενοι αλλά υπό τη συντριπτική πίεση των ελληνικών σαρισσών αναγκάστηκαν και οπισθοχώρησαν, προκειμένου να μη συντριβούν. Οι αλαζόνες εκείνη την εποχή Ρωμαίοι δεν άφηναν στον αντί-
ΗΗ
Ελληνικόιππικό
Ψιλοί
Σύμμαχοιψιλοί
Ρωμαϊκόιππικό
m ι • *
•· II Λεγεώνα * *
* . 5* *
• III Λεγεώνα * ^ |
I
IΥπασπιστές
Αργυρόσπιδες
mrn[Πτέρυγα g
Ιταλών ■ ^
Μ 1 » ■
Πτέρυγα ■ _ ■ Ιταλών _
■ ■
Ι ι
IIIι
Ξ]οΗQΈ:ο*« ο
05
Ο~τ>
Χαλκάσπιδες
Υπασπιστές
Ιταλοί ιππείς
Σύμμαχοιψιλοί: 0ί
Ψιλοί
Ελέφαντες
Η δεύτερη φάση της μάχης.(σχεδίαση χάρτη: Μανίνα Δουραλή).
Σύγχρονη φωτογραφία του
χώρου όπου διεξήχ&η η
σφοδρή σύγκρουση. Ο
ποταμός μπροστά είναι ο
Λεύκος (σημ. Μαυρονέρι) και
στο βάθος βλέπουμε τα
υψώματα όπου αποσυντονίστηκε
η φάλαγγα (Ιστορία του
Ελληνικού Εθνους).
παλο την πρωτοβουλία, ούτε υποχωρούσαν εύκολα. Επιπλέον οι φαλαγγίτες κτυπούσαν ευθέως στο πρόσωπο, οπότε δεν έμεναν περιθώρια για απλούς τραυματισμούς! Στην ανάλογη μάχη των Κυνός Κεφαλών (197 π.Χ.), κατά την αντίστοιχη έφοδο της μακεδονικής φάλαγγας οι Ρωμαίοι είχαν 700 περίπου νεκρούς, αν και οι αριθμοί που αντιπαρατάχθηκαν έφθαναν σχεδόν το 1/3 εκείνων της Πύδνας. Λογικά λοιπόν συμπεραίνεται ότι στην πολύ πιο άγρια και συνολική έφοδο της φάλαγγας στην Πύδνα αντιστοιχούσαν πολύ περισσότεροι Ρωμαίοι νεκροί, αφού εξαναγκάστηκαν σε συνεχή αναδίπλωση. Αν στις Κυνός Κεφαλές ήταν 700 οι Ρωμαίοι που έπεσαν από τα πλήγματα της φάλαγγας, με υπερδιπλάσιες δυνάμεις στην Πύδνα (20-21.000 περίπου φαλαγγίτες έναντι 24-26.000 Ρωμαίων), πρέπει να ήταν τουλάχιστον 1.400-1.500. Κάτι τέτοιο στηρίζεται και από μία αναφορά του Πλουτάρχου (που παράλληλα καταρρίπτει τους αριθμούς των Νασικά και Ποσειδώνιου), ο οποίος λέει πως «...σκοτώθηκαν έτσι όσοι Πελιγνοί πολεμούσαν στην πρώτη γραμμή...» (μερικές εκατοντάδες άνδρες κατά την πιο μετριοπαθή εκτίμηση), που στάθη-
13
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
116
καν και αντιμετώπισαν τη φάλαγγα. Προφανώς δεν πρέπει να μιλάμε για μία μόνο γραμμή, δηλαδή έναν ζυγό, αλλά για τους τρεις πρώτους ζυγούς, δηλαδή για ολόκληρη την πρώτη σειρά της τρ ιπλής ρωμαϊκής διάταξης, αυτής των αστάτων (έτσι οι μερικές εκατοντάδες των νεκρών τριπλασιάζονται). Οι προτεταγμένες σά- ρισσες φέρονταν από τους πρώτους πέντε μακεδονικούς ζυγούς, κάτι που σημαίνει ότι τα πλήγματα τα δέχονταν τουλάχιστον οι τρεις πρώτες αντίπαλες γραμμές.
Από τη διασωθείσα περιγραφή της μάχης φαίνεται ότι πραγ- ματοποιήθηκε άγρια και σε βάθος σύγκρουση και όχι μόνο αγώνας προφυλακών. Αυτό αποδεικνύεται και από την εξέταση της τοπογραφίας του πεδίου της μάχης. Η διανυθείσα απόσταση, με τη φάλαγγα να κτυπά τις λεγεώνες μεταξύ του ποταμού Λεύκου (σημ. Μαυρονέρι) και των υψωμάτων, είναι σημαντική. Επιπλέον ο Πλούταρχος κατέγραψε μεν τους Πελιγνούς, για να εξάρει ενδεχομένως τη γενναιότητά τους, αυτό όμως δεν σημαίνει πως εκείνοι ήταν οι μόνοι νεκροί της ρωμαϊκής παράταξης. Μάλλον πρέπει να συμπεράνουμε το αντίθετο, ότι οι γενναίοι Πελιγνοί, οι λι- γότερο γενναίοι Λευκανοί, Ουόλσκοι, Σαμνίτες κ.ά. και οι ίδιοι οι Ρωμαίοι, όλοι ανεξαρτήτως υπέστησαν μεγάλες απώλειες κατά τη συντριπτική έφοδο της φάλαγγας.
Τα παραπάνω δεδομένα συνηγορούν υπέρ των μεγάλων ρωμαϊκών απωλειών, τουλάχιστον κατά την πρώτη φάση της σύγκρουσης. Μόνον έτσι δικαιολογείται το ότι, αν και κράτησαν τη συνοχή τους και προσπάθησαν να αντεπεξέλ- θουν διενεργώντας αντεπιθέσεις (κάτι που επίσης αναφέρει ρητά ο Πλούταρχος), εξαναγκάστηκαν σε διαρκή σύμπτυξη. Η μάχη όμως δεν ήταν μόνο αυτές οι αρχικές συγκρούσεις. Εγι- ναν και άλλες άγριες συμπλοκές και όταν δια- σπάστηκε η φάλαγγα και στα άλλα μέρη του μετώπου, «Τότε (σ.σ. τη στιγμή της διάλυσης της φάλαγγας) έγινε μεγάλη μάχη...μετά από σκληρό αγώνα, στον οποίο σκοτώθηκαν και τραυματίστηκαν πολλοί...». Η βιαιότητα της σύγκρουσης αποδεικνύεται ακόμη από το ότι οι επίλεκτοι άνδρες του αγήματος έπεσαν στο σύνολό τους, μάλλον σε αγώνα εκ του συστάδην παρά από τοξεύματα ή από βολές καταπελτών. Τέτοιες μηχανές δεν αναφέρονται καθόλου. Αν οι Ελληνες τοξεύονταν, πιθανώς δεν έμεναν επί του πεδίου αλλά επεδίωκαν να διαφύγουν.Ομοίως πρέπει να είχαν μεγάλες απώλειες και οι Ρωμαίοι ιππείς, οι οποίοι κάλπασαν μπροστά από την επερχόμενη φάλαγγα προκειμένου να διευκολύνουν την αναδίπλωση των σπειρών του πεζικού και να αποτρέψουν τη διάλυσή τους.
Συμπερασματικά θα λέγαμε πως οι απώλειες των ρωμαϊκών δυνάμεων δεν μπορεί να ήταν λι- γότερες από 2.000 νεκρούς, στοιχείο που όχι μόνο δεν μειώνει τη μεγάλη επιτυχία τους, αλλά, αντίθετα, την καθιστά πιο αληθινή. Πιθανότερη εκδοχή πάντως, με βάση τα προαναφερθέντα στοιχεία και υπολογισμούς, είναι να υπήρχαν πολύ σημαντικές ρωμαϊκές απώλειες, της τάξης των 4.000-5.000 νεκρών, τις οποίες επι- μελώς έσπευσαν να αποκρύψουν οι νικητές για λόγους υστεροφημίας. Κάτι ανάλογο έπραξαν και οι ιστορικοί που έγραψαν σε περίοδο ρωμαιοκρατίας.
Σ Χ Ο Λ Ι Α - Σ Υ Μ Π Ε Ρ Α Σ Μ Α Τ ΑΗ μάχη της Πύδνας, η δεύτερη σε μέγεθος, μετά τη μάχη των
Πλαταιών, στον ελληνικό χώρο, είχε πολύ μεγάλη σημασία τόσο για τους Ελληνες όσο και για τον κόσμο! Σε αυτή συνετρίβησαν η
ισχύς και το κύρος του σημαντικότερου ελληνικού κράτους, του μακεδονικού, και άνοιξε ο δρόμος για την πλήρη υποταγή της Ελλάδας στη Ρώμη, μερικές δεκαετίες αργότερα. Επιπλέον ύστερα από τις εξελίξεις αυτές η Ρώμη θεωρήθηκε η αναμφισβήτητη κυρίαρχος της «οικουμένης». Ωστόσο η ίδια η διεξαγωγή της δημιουργεί πολλά ερωτηματικά, που δεν είναι δυνατό να απαντηθούν από τις υπάρχουσες πηγές.
Το πρώτο ερώτημα σχετίζεται με τον ακριβή τρόπο και τους λόγους που οδήγησαν στην κατανίκηση της μακεδονικής φάλαγγας (ορθότερα της «μακεδονικού τύπου» φάλαγγας) από τη ρωμαϊκή λεγεώνα, αν και η πρώτη πολέμησε σε έδαφος ευνοϊκό για την πλήρη ανάπτυξή της. Οι εξηγήσεις τόσο του Πλούταρχου όσο και (η όμοια) του Λίβιου είναι λογικές: η φάλαγγα προελαύ- νοντας έχασε τη συνοχή της και εισήλθαν στο εσωτερικό της οι ευέλικτες σπείρες και οι κατάλληλα οπλισμένοι για ατομικό αγώνα λεγεωνάριοι. Το ερώτημα όμως παραμένει. Γιατί ο διοικητής της (Ιππίας ο Βεροιαίος) δεν την συγκράτησε ενώ ήταν ακόμα ενωμένη (και συνεπώς ακατανίκητη); Γιατί ο Περσέας, που είχε τη
γενική εποπτεία της μάχης, δεν παρενέβη στέλνοντας ενισχύσεις (ιππικού ή ελαφρά οπλισμένων) που θα μπορούσαν να προφυλά-
ξουν-καλύψουν τη φάλαγγα μέχρι να ανασυνταχθεί; Ο Ταρν δίνει μια τεχνικής φύσης εξήγηση, ότι η φάλαγγα κατά τον 2ο αιώνα π.Χ. είχε βαρύνει περισσότερο και είχε χάσει και την ελάχιστη ευελιξία που μπορούσε να έχει. Αυτό αναδεικνύεται από την τακτική της διαίρεση σε δύο μόνο τμήματα (τους χαλκάσπιδες και τους αργυράσπιδες) και όχι σε έξι ή περισσότερες τάξεις, όπως συνέβαινε κατά τον προηγούμενο αιώνα. Οι άνδρες που τη στελέχωναν επιπλέον, δεν φαίνεται να είχαν την ίδια εκπαίδευση με το παρελθόν, αλλά οι περισσότεροι (εκείνοι των πίσω γραμμών, που κρατούσαν όρθιες τις σάρισσες) αρκούνταν να ωθούν τους μπροστινούς τους. Με αυτόν τον τρόπο εξηγείται και η σημαντική αύξηση της αριθμητικής δύναμης της φάλαγγας (από 16.000 κατά τον Β1 Μακεδονικό πόλεμο σε 21.000 και 6.000 υπασπιστές). Επιτεύχθηκε με τη μείωση των απαιτήσεων εκπαίδευσης... Ο Ταρν επισημαίνει ακόμη πως κατά τον 2ο αιώνα, όταν πλέον η φάλαγγα είχε πε- ράσει στη φάση της υπερεξειδίκευσης, μόνο μια διάταξη ήταν εφικτή (η ευθεία), είτε ε- πρόκειτο να αμυνθεί (όπως κατά τις μάχες της Αντιγόνειας το 198 π.Χ. ή των Θερμοπυλών το 190 π.Χ.), είτε επρόκειτο να επιτεθεί (όπως στις Κυνός Κεφαλές το 197 π.Χ.). Κατά συνέπεια θεωρεί ότι η φάλαγγα δεν δ ιέθετε πλέον καμία δυνατότητα ελιγμού επί του πεδίου της μάχης. Πορευόταν σαν οδοστρωτή
ρας, μόνο μπροστά.Γενικότερα πάντως μπορούμε να παρατηρήσουμε πως η μα
κεδονική φάλαγγα και ο τρόπος χρήσης της είχαν καταστεί τόσο γνωστά και διαδεδομένα στον χώρο της ανατολικής Μεσογείου (συνεπώς και της Ρώμης, που τότε πραγματοποιούσε την αποφασιστική εμφάνισή της στον χώρο αυτό), ώστε είναι απορίας άξιο το γιατί οι στρατιωτικοί εγκέφαλοι της Μακεδονίας εκείνης της εποχής δεν σκέφθηκαν κάποια τροποποίηση, αφού ο δεδομένος τρόπος μάχης ήταν απολύτως προβλέψιμος και γινόταν αναποτελεσματικός. Πολλές φορές στην Ιστορία έχει παρατηρηθεί ότι ένα καταρχάς αποτελεσματικό πολεμικό μέσο στη συνέχεια απέκτησε μυθικές διαστάσεις και οι άνθρωποι αδυνατούσαν να το αλλάξουν ακόμα και όταν είχε καταστεί αναποτελεσματικό. Παρόμοια φαίνεται πως εξελίχθηκαν τα πράγματα και με τη μακεδονικού τύπου φάλαγγα. Η ακλόνητη πίστη στην αξία
Μαρμάρινη στήλη με ψήφισμα της πόλης της Πύδνας (2ος αι. π.Χ.).
Ο Περσέας πρέπει να υπέστη ό,τι και ο Ρωμανός Δ' ο Διογένης πολύ αργότερα κατά τη μάχη του Μαντζικέρτ. Προδόθηκε από την ιθύνουσα τάξη του κράτους του και αφέθηκε να ηττηθεί στην κρισιμότερη μάχη.
~ ΐς οδήγησε στην τελική καταστροφή της στην πεδιάδα τηςΠύδνας.
Ενας άλλος παράγοντας που διεδραμάτισε αρνητικό ρόλο για τους Ελληνες στην πορεία της μάχης ήταν η ανεπιτυχής εκ μέρους τους αντιμετώπιση των ελεφάντων των Ρωμαίων. Επ' αυτού έχουμε τη μαρτυρία ενός τρίτου συγγραφέα, του Πολύαινου, ο οποίος στα «Στρατηγήματά» του σημειώνει την προσπάθεια που κατέβαλε ο Περσέας προκειμένου να αντιμετωπίσει τα θηρία. Ο ίδιος δεν δ ιέθετε ελέφαντες κι έτσι διέταξε και κατασκεύασαν ομοιώματα ζώων από ξύλο, μέσα στα οποία εισήλθαν στρατιώτες για να τα κινούν. Ακόμα ένας από τους οδηγούς χρησιμοποιούσε αυλό προσπαθώντας να μιμηθεί το ουρλιαχτό του ελέφαντα. Ολα αυτά έγιναν προκειμένου να εξοικειωθούν οι πολεμιστές του, προπάντων οι ιππείς και τα άλογά τους, με το ενδεχόμενο της αντιμετώπισης των συγκεκριμένων ζώων. Οι αυτοσχεδιασμοί αυτοί όμως, μαζί με τις ελπίδες του Περσέα, διαψεύστηκαν κατά την πραγματική σύγκρουση...
Το κρισιμότερο ερώτημα αφορά την εγκληματική αδράνεια του ανώτερου μακεδονικού ιππικού κατά τη μάχη, που σίγουρα είχε καθοριστικό ρόλο στην τελική έκβασή της, αφού επέτρεψε στο αντίπαλο ιππικό να κινηθεί άνετα εμποδίζοντας τη φάλαγγα. Στη συνέχεια, όταν η μάχη εξελισσόταν άσχημα, δεν επενέβη για την αποκατάσταση της ισορροπίας, κάτι που θα δικαιολογούσε ακόμα και τη θυσία του. Μερικοί συγγραφείς θεωρούν πως υπεύθυνος για το κορυφαίο λάθος ήταν ο ίδιος ο Περσέας, ο οποίος σκέφθηκε ότι έτσι θα τον αντιμετώπιζαν καλύτερα οι νικητές Ρωμαίοι, όπως είχε γίνει με τον πατέρα του. Δεν συμφωνούμε με αυτή την άποψη, που παρουσιάζει τον βασιλιά της Μακεδονίας ητ- τημένο πριν καν αρχίσει η μάχη, στην οποία είχε πολλές πιθανότητες να νικήσει.
Η εξήγηση για την καταστροφική ολιγωρία του μακεδονικού ιππικού πρέπει, κατά τη γνώμη μας, να αναζητηθεί σε πολιτικά αίτια. Οι ιππείς ήταν γόνοι των αριστοκρατικών μακεδονικών οικογενειών, οι οποίες φαίνεται πως είχαν δυσαρεστηθεί με τον Περσέα, λόγω της φιλολαϊκής πολιτικής του. Η συγκέντρωση τόσο μεγάλων δυνάμεων πεζικού (περίπου 21.000 πεζέταιροι, ενώ το συνηθισμένο ήταν 12-16.000 και 6.000 υπασπιστές) αποδεικνύει το πολιτικό άνοιγμα του Περσέα προς τις λαϊκές μάζες (κάτι που είχε πράξει και ο Φίλιππος Ε', αργοπορημένα όμως και αναποτελεσματικά). Η πολιτική αυτή μπορεί να ήταν σωστή, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι Ρωμαίοι, έφερε όμως τον βασιλιά σε σύγκρουση με την ίδια του την τάξη και δεν άργησε να καταλήξει κατά τη γνώμη μας σε συνωμοσία που εκδηλώθηκε κατά την κρίσιμη φάση της δραματικής σύγκρουσης.
Είναι γνωστό από όλες τις πηγές (Πολύβιος, Πλούταρχος κ.ά.) ότι ο πόλεμος με τους Ρωμαίους είχε και έναν έντονο πολιτικό χαρακτήρα, εκτός του εθνικού. Οι ολιγαρχικοί των ελληνικών κρατών (είτε αριστοκρατικοί, ε ίτε απλώς πλούσιοι) είχαν στραφεί προς τους Ρωμαίους προκειμένου να διατηρήσουν τα πλεονεκτήματα και .τις περιουσίες τους, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τους Αχαιούς. Φαίνεται πως κάτι ανάλογο έπραξαν (ατυ- χώς) και οι Μακεδόνες αριστοκράτες, προτιμώντας τα ταξικά από τα εθνικά τους συμφέροντα. Οι μάζες των φτωχών, αντίθετα, έμειναν και πολέμησαν μέχρι τέλους, κάτι που αποδεικνύεται από τον τεράστιο αριθμό των νεκρών και από το μίσος με το οποίο τους αντιμετώπισαν οι Ρωμαίοι. Η άποψη αυτή ενισχύεται και από τις εξελίξεις: οι ιππείς εγκατέλειψαν τον βασιλιά τους στον δρόμο προς την Πέλλα και δεν τον στήριξε κανένας προκειμένου να ανασυντάξει τις διασωθείσες δυνάμεις (10-11.000 άνδρες, ενώ
άλλοι 10-15.000 φρουρούσαν τη χώρα) και να βρει νέες, ενδεχομένως προσλαμβάνοντας μισθοφόρους, καθώς υπήρχαν άφθονα χρήματα (οι Ρωμαίοι εντυπωσιάστηκαν από τα λάφυρα που απέκτησαν και επί πολλά χρόνια δεν πλήρωναν φόρους, κατά τον Πλούταρχο) και χώρος για άμυνα (τειχισμένες πόλεις και φρούρια κεντρικής Μακεδονίας, βουνά προς την ανατολική Μακεδονία). Στη συνέχεια η εύκολη συνθηκολόγηση των άλλων Μακεδό- νων αξιωματούχων, η μη κατάκτηση του κράτους και η διαίρεσή του σε τέσσερα μέρη (και η ανάληψη της ηγεσίας, ελεγχόμενης βέβαια από τους Ρωμαίους, από μερίδα πολιτικών), ενώ καταλυόταν η βασιλική εξουσία, τα ταξικά μίση που εντάθηκαν, η πολύ εύκολη επικράτηση, 20 χρόνια αργότερα, ενός ικανού σφετεριστή, του Ανδρίσκου, ο οποίος με τη σειρά του στράφηκε κατά των αριστοκρατών, έρχονται να ενισχύσουν την εκδοχή της πολιτικής σύγκρουσης και της προδοσίας.
Ο Περσέας κατά την άποψή μας πρέπει να υπέστη ό,τι και ο Ρωμανός Δ1 ο Διογένης πολύ αργότερα κατά τη μάχη του Μαντζικέρτ. Προδόθηκε από την ιθύνουσα τάξη του κράτους του και αφέθηκε να ηττηθεί στην κρισιμότερη μάχη, με ολέθριες επιπτώσεις για το κράτος του αλλά και ολόκληρο το έθνος. Αργότερα προδομένος συνελήφθη από τον νικητή του, Αιμίλιο Παύλο, και μαζί με την οικογένειά του κόσμησε τον θρίαμβο του τελευταίου στη Ρώμη.
Ο Γ1 Μακεδονικός πόλεμος ήταν η μεγάλη, η αποφασιστική σύγκρουση μεταξύ Ελλήνων και Ρωμαίων. Οι Ελληνες, συνειδητοποιώντας τον ολέθριο δρόμο που είχαν ακολουθήσει μέχρι τότε, είδαν ευνοϊκά ή στρατεύθηκαν στον κοινό αγώνα, που είχε πλέον ξεκάθαρο εθνικό χαρακτήρα. Ατύχησαν όμως. Δεν μπόρεσαν να πετύχουν μια ευρύτερη συμμαχία δυνάμεων (Ελλήνων, ελληνιζόντων, ακόμα και βαρβάρων), ώστε να μπορέσουν να συναγωνιστούν τους πανίσχυρους Ρωμαίους και δεν είχαν τους καταλληλότερους για αυτή τη μεγάλη προσπάθεια ηγέτες. Ο Περσέας απο την πλευρά του κατέβαλε φιλότιμες προσπάθειες εναντίον ενός παντοδύναμου αντίπαλου και μάλλον έχει κατηγορη- θεί άδικα. ΞΙ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Πλούταρχος: ΒΙΟΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΙ, ΑΙΜΙΛΙΟΣ, Κάκτος, 1993.(2) Πολύβιος: ΙΣΤΟΡΙΕΣ, Κάκτος, 1996.(3) ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, Εκδοτική Αθηνών, 1977.(4) Ν. Hammond: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ, Παπαζήσης, Αθήνα, 1999.(5) W. Tarn: ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΑΥΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ, Αθήνα, 1998.(6) Δ. Τσιμπουκίδης: Ο ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ. Αθήνα, 1989.(7) P. Connolly: GREECE AND ROME AT WAR, Greenhill books.(8) J. Hanson: THE WARS OF ANCIENT GREEKS, Cassel.(9) R. Bareli: ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ, Εκδόσεις Ρώσοιj, Αθήνα, 1994.(10) Δ. Βελισσαρόπουλος: ΡΩΜΑΙΟΙ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΕΣ,Εκδόσεις Δωδώνη, Αθήνα, 1990.(11) Π. Ροδάκης: ΚΛΕΟΜΕΝΗΣ Ο Γ ΤΗΣ ΣΠΑΡΤΗΣ,Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα, 1994.(12) F. Walbank: Ο ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ,Θεσσαλονίκη, 1999.(13) Anglim-Jestice-Rice-Rusch-Serrati: ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΜΑΧΗΣ ΣΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟ ΚΟΣΜΟ, Σαββάλας, Αθήνα, 2005.
15
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
116
i i m i ; Iτης ΖΑΡΑ
Α Π Ο Τ ΙΣ Δ Υ Ν Α Μ Ε Ι Σ Τ Η Σ Δ Σ Τ Α Υ Ρ Ο Φ Ο Ρ Ι Α Σ
(1202)
Τ ο θ ϋ ιβ ε ρ ό π ρ ο ο ίμ ιο m e κατάΠηιμηο
m e Κ ω ν ο ι α ν ι ι ν ο ύ π ο ΰ η ι :ΓΙΟΡΓΟΣ ΚΟΥΦΟΓΙΟΡΓΟΣ
ΦιΠόλονοα-Ιαιορικός ΜΑ Μεοαιωνικών Σπουδών
Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Ιππότης της Δ'Σταυροφορίας (1200-1210)
Ο εικονιζόμενος ιππότης 9α μπορούσε να προέρχεται από
οποιαδήποτε χώρα της βορειοδυτικής Ευρώπης και ο οπλισμός του
ακολουθεί τη μόδα του πρώιμου 13ου αιώνα. Φέρει αλυσιδωτό θώρακα με
ενσωματωμένα γάντια και αλυσιδωτή θωράκιση στα κάτω άκρα. Η πανοπλία
του καλύπτεται από υφασμάτινο δίχρωμο επενδύτη. Η τριγωνική
ασπίδα του είναι μικρότερη από τις αντίστοιχες του 12ου αιώνα και
διαθέτει κυρτή επιφάνεια ώστε να εποστρακίζει βέλη, ενώ το κράνος του είναι μια πρώιμη μορφή του κλασικού «μεγάλου κράνους» (ενδυματολογική
έρευνα-εικονογράφηση: Χρήστος Γιαννόπουλος για τις
εκδόσεις “Περισκόπιο").
Τον Οκτώβριο του 1 2 02 ο
μ ε γ α λ οπ ρ επ ή ς στ ό λο ς που μειέφερε τα στρατεύματα m e Δ ' Σταυροφορίας α ν α χ ώ ρ η ο ε από τη Βενετία μέσα οε ένα κλίμα ε υ φ ο ρ ί α ς . Ομως π ρ ο ο ρ ι σμ ό ς του δεν έ με λ λε να είναι
η Μέση Α ν ατ ο λ ή . Λ ί ν ε ς ε β δ ο μ ά δ ε ς
μετά η ακμάζουοα χριστιανική πόλη
Ζάρα θα έπεφτε στα χέρια των
ο μ ό δ ο ξ ω ν σ τα υ ρ ο φ ό ρ ω ν . Η ά λ ωο ή
της π ρο κάλ εσ ε θ ύ ε λ λ α αντ ιδρ άσ εων,
αντε γκ λή σεων και διπλωματικών
ε λι γ μώ ν. Το π ρ ω τ ο φ α ν έ ς ατόπημα
θα επαναλ αμ βανό τα ν τον Απρί λι ο του
1204 με την ά λ ω σ η της
Στις 8 Ιανουαρίου 1198 ο Ιννοκέντιος Γ1 ανήλθε στον παπικό θρόνο. Μια από τις προτεραιότητές του ήταν η διοργάνωση σταυροφορίας, όπως αποκαλύπτει η επιστολή που απέστειλε στον τότε πατριάρχη της Ιερουσαλήμ. Την εποχή εκείνη η "γερμανική" Γ1 Σταυροφορία δεν είχε περατωθεί ακόμα. Ο νέος πάπας πραγματοποίησε το σχέδιό του κηρύσσοντας τη νέα σταυροφορία στις 15 Αυγούστου 1198. Πρόθεσή του ήταν
αυτή η εκστρατεία να αρχίσει τον Μάρτιο του 1199 και να παραμείνει υπό τον έλεγχό του. Ορισε μάλιστα ως παπικούς αντιπροσώπους, που θα ήλεγχαν τη διαδικασία, τους καρδινάλιους Σοφρέντο και Πέτρο Καπουάνο. Ο πρώτος είχε ως τομέα ευθύνης του τον νότο, ενώ ο δεύτερος τις Βόρειες περιοχές.
Η πολιτική κατάσταση που επικρατούσε στα τέλη του 12ου αιώνα στην Ευρώπη δεν ήταν ευνοϊκή απέναντι στην προοπτική μιας σταυροφορίας. Η Αγγλία και η Γαλλία βρίσκονταν σε εμπόλεμη κατάσταση, ενώ αντιδικίες χώριζαν και τον κόμη Βαλδουίνο της Φλάνδρας με τη Γαλλία. Παράλληλα η Γερμανία διχαζόταν, με δεδομένη την ύπαρξη δύο διεκδικητών του θρόνου, του Φιλίππου της ΣουαΒίας, που είχε την υποστήριξη της Γαλλίας, και του Οθωνα του ΜπρούνσΒικ, ο οποίος στηριζόταν από την Αγγλία. Ο πάπας προσπάθησε να επέμΒει κατευναστικά σε αυτές τις διενέξεις, εν μέρει και για να επικεντρώσει το ενδιαφέρον των Ευρωπαίων ηγεμόνων στον σκοπό της σταυροφορίας που σχεδίαζε.
Στις αρχές του 1200 οι ηγεμόνες - ηγέτες της σταυροφορίας συγκεντρώθηκαν στη Σουασόν της Πικαρδίας. Ανάμεσα στα άλλα αποφασίσθηκε:• Να ταξιδέψουν ως τη Μέση Ανατολή από τη θάλασσα, με τη Βοήθεια κάποιος μεσογειακής ναυτικής δύναμης (Πίζα, Γένοβα ή Βενετία).• Να διορίσουν αντιπροσώπους/απεσταλμένους με πλήρη εξουσιοδότηση και αρμοδιότητες για να εξασφαλίσουν τη μεταφορά του σταυροφορικού στρατού. Οι τρεις εξέχοντες ευγενείς, που έφεραν τον τίτλο του κόμη, όρισαν από δύο αντιπροσώπους. Ο Βαλδουίνος της Φλάνδρας όρισε τον Κόνωνα της Μπετύν και τον Αλάρδο Μακερώ. Ο ΤιΘάλδος της Κομπανίας και της Μπρι όρισε τον Γοδεφρείδο Βιλλαρδουίνο και τον Μίλωνα Μπρεμπάν και ο Λουδοβίκος του Μπλουά τον Ιωάννη της Φριαίζ και τον Γκωτιέ της ΓκωντονΒίλ.
Κ ω ν σ τ α ν τ ι νο ύπ ολ η ς. Απεικόνιση πολιορκίας μεσαιωνικής πόλης στη λεγάμενη "Βίβλο Maciejowski" (Pierpont Morgan Library, M638, f23v). Διακρίνεται πολιορκητική μηχανή (mangonel),
παρόμοια με εκείνες που χρησιμοποιή&ηκαν εναντίον των τειχών της Ζάρα.
1 7
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
116
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
UTOP
IA
· No
11
6
Χάρτης στον Μετά από πολλές διαβουλεύσεις επιλέχθηκε για071010 , την αναχώρηση το λιμάνι της Βενετίας. Η ανάμιξη τουαποτυπωνεται η πάπα στην επιλογή αυτή έχει αποτελέσει αντικείμενο πορεία που 1 1 1 Λ , . . ^ .ακολούθησε η Δ · συζητησης μεταξύ των μελετητών. Μερικοί υποστηρι-Σταυροφορία. ζ ° υν ότι υπήρξε αντίθετος με την επιλογή της Βενε
τίας, ενώ άλλοι ισχυρίζονται ότι τήρησε την ακριβώς αντίθετη στάση. Πάντως φαίνεται πως δεν επηρέασε την επιλογή.
Η Ε Μ Π Λ Ο Κ Η Τ Η Σ Β Ε Ν Ε Τ Ι Α Σ Σ Τ Η Ν Δ Σ Τ Α Υ Ρ Ο Φ Ο Ρ Ι Α
Οι εξουσιοδοτημένοι αντιπρόσωποι έφθασαν στη Βενετία το 1201 και έδωσαν τα διαπιστευτήριά τους στον γηραιό δόγη Ερρίκο Δάνδολο. Εκείνος τους ανακοίνωσε ότι θα μπορούσαν να παρουσιάσουν τα αιτήμα- τά τους ενώπιον του Μικρού Συμβουλίου, μετά από τέσσερις ημέρες. Το Μικρό Συμβούλιο ήταν ένα εκτελεστικό όργανο στο οποίο προήδρευε ο δόγης και συμμετείχαν έξι σύμβουλοι, ένας από κάθε συνοικία της πόλης. Οι λεπτομέρειες που γνωρίζουμε για αυτές τις επαφές είναι αρκετές, διότι ανάμεσα στους απεσταλμένους των σταυροφόρων ήταν και ο Γοδεφρείδος Βιλ- λαρδουίνος, ένας από τους κορυφαίους ιστορικούς της Δ' Σταυροφορίας και παράλληλα από τους πρωταγωνιστές της. Σίγουρα η διπλή ιδιότητα του Βιλλαρδουίνου εγείρει ζήτημα αντικειμενικότητας των διηγήσεών του, όμως από την άλλη πλευρά η πρόσβασή του σε πηγές και η συμμετοχή του στα γεγονότα και στις διαβουλεύ- σεις εξασφάλισαν πολύτιμο υλικό.
Σύμφωνα με τη διήγηση του Βιλλαρδουίνου, το Μικρό Συμβούλιο και ο δόγης άκουσαν τα αιτήματα των απεσταλμένων και έπειτα από οκτώ ημέρες είχαν έτοιμη την απάντησή τους. Η Βενετία θα ανελάμβανε να κατασκευάσει 450 περίπου σκάφη και να εξασφαλίσει τον εφοδιασμό του εκστρατευτικού σώματος για έναν χρόνο. Με αυτά τα σκάφη θα μεταφέρονταν 4.500 ιππότες μαζί με τα άλογά τους, 9.000 ακόλουθοι και 20.000 πεζοί στρατιώτες, συνολικά 33.500 άνδρες. Επίσης ανελάμβανε να προσφέρει 50 γαλέρες ως πλοία συνοδείας, καθώς και τα ανάλογα εφόδια, με την προϋπόθεση της παραχώρησης, στην ίδια, του 50% των εδαφών που θα κατελάμβαναν οι σταυροφόροι. Το ποσό που ζήτησε η Βενετία ανερχόταν σε 94.000 μάρκα. Οι απεσταλμένοι ζήτησαν προθεσμία μίας ημέρας για να απαντήσουν και επεδίωξαν μείωση της τιμής. Τελικά την επόμενη μέρα η συμφωνία έκλεισε. Το τελικό ποσό θα ανερχόταν σε85.000 ασημένια μάρκα Κολωνίας, πληρωτέα σε τέσσε
18
ρις δόσεις μέχρι τον Απρίλιο του 1202. Ως ημερομηνία αναχώρησης συμφωνήθηκε η 29η Ιουνίου 1202.
Η διαδικασία της επικύρωσης της συμφωνίας δεν ήταν εύκολη. Ο δόγης δεν είχε την απόλυτη εξουσία, όπως συνέβαινε σε άλλες χώρες. Οσο χαρισματική προσωπικότητα και αν ήταν, όση πυγμή και αν διέθετε, όφειλε να ζητεί την έγκριση θεσμοθετημένων οργάνων, ειδικά για επιχειρήσεις αυτού του μεγέθους. Τέτοια όργανα ήταν το Μεγάλο Συμβούλιο, ένας ανώτατος φορέας με γενικές αρμοδιότητες που τότε είχε 40 μέλη, και η δημόσια λαϊκή συνέλευση, η οποία ονομαζόταν «αρένγκο», περιελάμβανε 10.000 Βενετούς και είχε το δικαίωμα να εγκρίνει ή να απορρίπτει προτάσεις διά βοής (collaudatio). Ο Βιλλαρδουίνος αναφέρει ότι κατά τη διάρκεια μιας λαμπρής λειτουργίας στον ναό του Αγίου Μάρκου ο λαός της Βενετίας άκουσε τους Γάλλους απεσταλμένους και έδωσε την έγκρισή του στο σχέδιο, μέσα σε μία φορτισμένη ατμόσφαιρα. Ηταν Απρίλιος του 1201 όταν η συμφωνία επικυρώθηκε με επίσημη τελετή, στο παλάτι του δόγη, ενώπιον των δύο Συμβουλίων. Στόχος της απόβασης ορίστηκε η Αίγυπτος. Οι σταυροφόροι επέλεξαν την τακτική της έμμεσης προσέγγισης, από τη στιγμή που η Αίγυπτος έμοιαζε πιο ευάλωτη απ' ότι κατά το παρελθόν. Ο προορισμός τηρήθηκε μυστικός για λόγους ασφαλείας και δεν ανεγράφη στο κείμενο της συμφωνίας. Η επιλογή της Αιγύπτου αντί της Παλαιστίνης θα προκαλούσε δυσφορία στην πλειοψηφία των σταυροφόρων, που θεωρούσαν ως στόχο των σταυροφοριών μόνο τους Αγίους Τόπους.
Απέμενε πλέον η έγκριση του πάπα για να ολοκληρωθεί η συμφωνία. Οι δύο πλευρές, οι Βενετοί και οι απεσταλμένοι, ενημέρωσαν τον Πάπα Ιννοκέντιο Γ'. Οι πηγές διίστανται σε ό,τι αφορά τις διαθέσεις του πάπα. Ο Βιλλαρδουίνος αναφέρει ότι «...το έκανε με μεγάλη του χαρά...», αλλά ο βιογράφος του Ιννοκεντίου Γ' αναφέρει ότι είχε αντιρρήσεις και ζητούσε εγγυήσεις για να δώσει τη συγκατάθεσή του. Συγκεκριμένα απαιτούσε να μη γίνουν επιθέσεις εναντίον χριστιανικών εδαφών ή, εφόσον κάτι τέτοιο επιβαλλόταν από την ανάγκη, να γίνεται κατόπιν έγκρισης του παπικού λεγάτου (απεσταλμένου). Η αλήθεια πρέπει να βρίσκεται κάπου στη μέση. Ο πάπας δεν απαιτούσε εγγυήσεις διότι γνώριζε τις προθέσεις των Βενετών ή επειδή δεν τους εμπιστευόταν. Ούτε, βέβαια, μπορούσε να προβλέψει τι θα ακολουθούσε. Γνώριζε όμως ότι συχνά, κατά τη διάρκεια των σταυροφοριών, συνέβαιναν «παρεκκλίσεις». Εξάλλου η βιογραφία του συντάχθηκε μετά το 1208, οπότε ελλοχεύει μια διάθεση «αθώωσής» του για όσα συνέβησαν στη Ζάρα και στην Κωνσταντινούπολη. Σε κάθε περίπτωση, ο πάπας έδωσε τη συγκατάθεσή του στις αρχές Μαϊου και οι απεσταλμένοι αναχώρησαν από τη Βενετία αφού δανείστηκαν δύο χιλιάδες μάρκα, για τις πρώτες πληρωμές κατά την προετοιμασία του στόλου.
Η συμφωνία με τη Βενετία δεν σήμανε και το τέλος των υποχρεώσεων του Βιλλαρδουίνου και των άλλων απεσταλμένων. Μετά την επιτυχή κατάληξη των επαφών με τους Βενετούς και αφού εξασφάλισαν τη μεταφορά των σταυροφόρων στην Ανατολή, οι έξι απεσταλμένοι ακολούθησαν διαφορετικούς δρόμους. Ο Βιλ- λαρδουίνος και ο Αλάρδος Μακρώ επέστρεψαν στη Γαλλία, ενώ οι άλλοι τέσσερις επιζήτησαν - χωρίς επιτυχία - τη βοήθεια της Πίζας και της Γένοβας. Η άρνηση των δύο ναυτικών πόλεων οφειλόταν και στη συνεργασία των σταυροφόρων με τη Βενετία, με την οποία είχαν εχθρικές σχέσεις. Την ευφορία που προκάλεσε η
συμφωνία με τους Βενετούς, περιόρισε ένα δυσοίωνο γεγονός. Στις 25 Μαϊου 1201 απεβίωσε ένας σημαντικός, για τη σχεδιαζόμενη σταυροφορία, ευγενής, ο κόμης της Κομπανίας Τιβάλδος. Οι στενοί συγγενείς του δεν δέχθηκαν να τον αναπληρώσουν και χρειάστηκε μία σύσκεψη των άλλων ηγετών της σταυροφορίας για να ανατεθεί, τελικά, η ηγεσία της σταυροφορίας στον μαρκήσιο Βονιφάτιο του Μονφερά. Ο μαρκήσιος έλαβε το χρίσμα του ηγέτη στη Σουασόν περί τα τέλη καλοκαιριού - αρχές φθινοπώρου του 1201.
Εκτός από την εκτίμηση που συγκέντρωνε στο πρόσωπό του ο μαρκήσιος, η επιλογή του δικαιολογείται και από άλλους παράγοντες: η οικογένεια του είχε έντονη σταυροφορική δράση στην Εγγύς Ανατολή, αλλά και αυξημένη ανάμιξη στα ζητήματα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Συγκεκριμένα δύο αδελφοί του, ο Κον- ράδος και ο Ρενιέ, είχαν συνδεθεί με γάμο με τον βυζαντινό αυτοκρατορικό οίκο. Αμφότεροι έχασαν τη ζωή τους στην Ανατολή, όπως κι άλλος ένας αδελφός τους, χωρίς να επιστρέφουν ποτέ στην πατρίδα τους, στη βόρεια Ιταλία.
Μια από τις προτεραιότητες του Βονιφάτιου ήταν η προσέλκυση περισσότερων γερμανικών συμμετοχών στη σταυροφορία. Για τον σκοπό αυτό εκμεταλλεύθηκε τις καλές του σχέσεις με τον Γερμανό βασιλιά Φίλιππο της Σουαβίας, στην Αυλή του οποίου είχε μια απροσδόκητη συνάντηση: είχε φθάσει εκεί ο πρίγκιπας Αλέξιος, γιος του εκθρονισμένου βυζαντινού αυτοκράτορα Ισαάκ Β' Αγγέλου και αδελφός της συζύγου του βασιλιά Φιλίππου. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι έγιναν συζητήσεις μεταξύ Αλεξίου, Βονιφατίου και Φιλίππου για το ενδεχόμενο απομάκρυνσης του σφετεριστή Αλεξίου Γ’ από τον θρόνο του Βυζαντίου, όμως τίποτα περισσότερο. Το ίδιο ανούσιο αποτέλεσμα είχε και η συνάντηση του νεαρού Αλεξίου με τον Ιννοκέντιο Γ', παρά τα ανταλλάγματα που προσέφερε ο νεαρός πρίγκιπας: βοήθεια προς τους σταυροφόρους και ένωση των Εκκλησιών, ευνοϊκή για τη Ρώμη. Ο πάπας επέμενε στην πολιτική προσέγγισης με τον Αλέξιο Γ, γνωρίζοντας ότι η πρόταση του νεαρού πρίγκιπα δεν είχε ελκυστικές προοπτικές.
Η Π Α Ρ Ε Κ Κ Λ Ι Σ Η Τ Η Σ Λ Σ Τ Α Υ Ρ Ο Φ Ο Ρ Ι Α Σ Π Ρ Ο Σ Τ Η Ζ Α Ρ Α
Την άνοιξη του 1202 η πλειοψηφία των σταυροφόρων άρχισε το ταξίδι για τους Αγίους Τόπους με πρώτο σταθμό τη Βενετία. Από τις αρχές Ιουνίου άρχισαν να καταφθάνουν στα εδάφη της Γαληνοτάτης. Ως τόπος στρατοπέδευσής τους ορίστηκε το νησί του Αγίου Νικολάου (σημερινό Λίντο). Οι Βενετοί είχαν εκπληρώσει τους όρους της συμφωνίας στο ακέραιο, έχοντας ήδη κατασκευάσει 500 περίπου σκάφη. Η όλη επιχείρηση ήταν τεράστια, ακόμη και για τα δεδομένα μιας έμπειρης, στα ναυτικά ζητήματα, χώρας. Σύμφωνα με το χρονικό του Ροβέρτου του Κλαρί, το φημισμένο εμπορικό δίκτυο της Βενετίας παραμέλησε τις άλλες δραστηριό- τητές του γιά να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις προς τους σταυροφόρους. Ο αριθμός, όμως, των σταυροφόρων που είχαν συγκεντρωθεί υπολειπόταν πολύ από τους αρχικούς υπολογισμούς. Αρκετοί δεν κινήθηκαν καθόλου, ενώ άλλοι προτίμησαν να αναχωρήσουν από διαφορετικά λιμάνια, όπως η Μασσαλία ή η Γένοβα, κα- τευθυνόμενοι απευθείας προς την Παλαιστίνη. Πιθανώς αυτό οφείλεται στο ότι εξασφάλισαν καλύτερες τ ιμές για τη μεταφορά τους ή στη δυσαρέσκειά τους α
πέναντι στην ηγεσία της Σταυροφορίας. Ο Βιλλαρδουί- νος κρίνει με αυστηρό τρόπο εκείνους οι οποίοι επέλε- ξαν να αναχωρήσουν από άλλο σημείο: «...Τι μεγάλη ζημιά έγινε όταν οι άλλοι που πήγαν στα άλλα λιμάνια δεν ήλθαν εκεί! Πολύ θα είχε υψωθεί η χριστιανοσύνη και η χώρα των Τούρκων θα είχε ταπεινωθεί πολύ...».
Τον Μάιο του 1202 απεβίωσε ο μοναχός Φούλκ του Νεϊγύ, φλογερός κήρυκας της Σταυροφορίας. Μετά τον θάνατό του ένα μεγάλο ποσό που είχε συγκεντρώσει για την επικείμενη Σταυροφορία κατέληξε στην Παλαιστίνη, όπου χρησιμοποιήθηκε για επισκευές οχυρώσεων. Αυτή την άποψη υποστηρίζει το χρονικό των Ερνούλ και Μπερνάρ (Chronique d'Ernoul et de Bernard le Tresorier), αν και ο ανώνυμος συγγραφέας του σύντο
μου χρονικού Devastatio Constantinopolitana υποστηρίζει ότι τα χρήματα αυτά διατέθηκαν τελικά για τη Σταυροφορία, με τη φροντίδα ανθρώπων που όρισε ο βασιλιάς της Γαλλίας. Παράλληλα υπήρξαν φήμες για κακοδιαχείριση των χρημάτων ακόμη και από την πλευρά του πάπα, σύμφωνα με μερικές πηγές. Σίγουρα, πάντως, οι σταυροφόροι στερήθηκαν ένα σημαντικό ποσό, το οποίο θα μπορούσε να τους βοηθήσει να βγουν από το αδιέξοδο στο οποίο οδηγήθηκαν λίγους μήνες μετά.
Σε κάθε περίπτωση, αρκετοί σταυροφόροι από όλες τις πλευρές της δυτικής Ευρώπης, τη Φλάνδρα, την Πι- καρδία, την Καμπανία, το Μπλουά, από τις περιοχές που συνορεύουν με τον Ρήνο, άρχισαν να καταφθάνουν στη Βενετία. Μεταξύ των πρώτων οι οποίοι έφθασαν εκεί ήταν ο γνωστός χρονογράφος της Δ' Σταυροφορίας Ροβέρτος του Κλαρί, ένας ιππότης από την Αμιένη. Αυτό που αναγνωρίζουν όλοι, φίλοι και εχθροί της Βενετίας, ακόμη και τα γραπτά τα οποία στρέφονται εναντίον της, είναι ότι είχε ήδη πραγματοποιήσει κάθε προσπάθεια για να τιμήσει το συμβόλαιό της. Παραμένει όμως περίεργο το γεγονός ότι δεν έχουμε κάποια λεπτομερή καταγραφή της προετοιμασίας για τη σταυροφορία, ούτε επίσημα έγγραφα, ούτε συμβόλαια με κατασκευαστές, ούτε καταλόγους για αγορές εφοδίων και πρώτων υλών. Αν αναλογιστούμε ότι η Βενετία ήταν μια πόλη όπου οι συμβολαιογραφικές πράξεις και γενικά η καταγραφή πληροφοριών γραφειοκρατικού χαρακτήρα ήταν συχνό φαινόμενο, αντιλαμβανόμαστε ότι αυτή η έλλειψη είναι παράδοξη.
Απεικόνιση της πόλης Ζάρα σε
χειρόγραφο (Bianchi
Remondini) του 1675.
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
116
Ο απεσταλμένος του πάπα, καρδινάλιος Πέτρος Κα- πουάνο, δεν έφθασε στη Βενετία παρά στις 22 Ιουλίου, δηλαδή σχεδόν ένα μήνα μετά τη σχεδιαζόμενη ημερομηνία αναχώρησης. Οι πηγές μας πληροφορούν ότι έστειλε πολλούς από τους ασθενείς, τα παιδιά και τις γυναίκες πίσω στις πατρίδες τους. Η πράξη του δημιούργησε μεγάλη ανησυχία, από τη στιγμή που δεν είχε καλές σχέσεις με τους Βενετούς, οι οποίοι αναγνώριζαν στο πρόσωπό του μόνο την απλή ιδιότητα του ιερέα και όχι την επίσημη ιδιότητα του παπικού απεσταλμένου. Εκφράστηκαν φόβοι ακόμη και για ακύρωση της Σταυροφορίας. Ακόμη και ο ηγέτης της, Βονιφάτιος του Μονφερά, αναχώρησε για τη Βενετία τον Αύγουστο και έφθασε εκεί στις 15 του μήνα. Οι καθυστερήσεις αυτές ενόχλησαν τους Βενετούς, οι οποίοι είχαν πραγματοποιήσει πολύ μεγάλα έξοδα για προμήθειες, πρώτες ύλες, πληρωμές κατασκευαστών κλπ. Στο μεταξύ στο Λί- ντο, όπου είχαν στρατοπεδεύσει όσοι σταυροφόροι ε ίχαν τηρήσει τον όρκο τους και είχαν φθάσει στη Βενετία, η κατάσταση ήταν απελπιστική. Τα χρήματα, τα τρόφιμα και η υπομονή τελείωναν με γρήγορους ρυθμούς. Το πρόβλημα ήταν ότι πολλοί από αυτούς είχαν πληρώσει και το οφειλόμενο ποσό, ενώ αρκετοί θεωρούσαν ότι η καθυστέρηση οφειλόταν στην απληστία των Βενε- τών.
Σύμφωνα με τον Βιλλαρδουίνο, μόλις το 1/3 του υπολογιζόμενου αριθμού των ανδρών έφθασε ως τη Βενετία. Η κατάσταση ήταν ζοφερή: οι Βενετοί απαιτούσαν να πληρωθούν ολόκληρο το ποσό υπολείπονταν ακόμη περίπου 35.000 μάρκα - 1), ενώ οι πτωχότεροι είχαν εξαντλήσει τις προμήθειές τους. Οι πιο πλούσιοι σταυροφόροι έφθασαν στο σημείο να εκποιήσουν προσωπικά τους αντικείμενα από χρυσό και άργυρο προ- κειμένου να συγκεντρωθεί το ποσό. Ο Ερρίκος Δάνδο-
Απεικόνιση πολιορκίας μεσαιωνικής πόλης στη λεγάμενη "ΒίβλοMaciejowski"(Pierpont Morgan Library,M638, f10v). H σκληρότητα τωνπολιορκημένων και των πολιορκητών υπερέβαινε πολλές φορές τα εσκαμμένα, όπωςαποδεικνύεται και από την απαγχονισμένη μορφή στο επάνω μέρος της σύνθεσης.
λο χρειαζόταν επειγόντως λύση σε ένα πολύπλοκο πρόβλημα. Αν επέτρεπε στους σταυροφόρους να φύγουν χωρίς να πληρώσουν ή χωρίς να προσφέρουν εγγυήσεις για την πληρωμή, θα δοκίμαζε την οργή του Συμβουλίου και των κατασκευαστών οι οποίοι είχαν δαπανήσει μεγάλα ποσά για να υλοποιήσουν την παραγγελία. Αν, αντίθετα, εμπόδιζε την αναχώρηση των σταυροφόρων, θα αντιμετώπιζε κατηγορίες από τον πάπα, από τους σταυροφόρους και από όλες τις εμπλεκόμενες χώρες, καθώς στα μάτια τους θα φαινόταν παραδόπιστος και προδότης των ιδανικών της Σταυροφορίας. Επιπλέον η παραμονή τόσων χιλιάδων - άπραγων και άπορων - οπλισμένων ανδρών στη Βενετία μόνο προβλήματα μπορούσε να προκαλέσει. Ηδη οι σχέσεις Βενετών-σταυροφόρων βρίσκονταν σε κρίσιμο σημείο και η ανταλλαγή κατηγοριών ήταν καθημερινή.
Στο σημείο αυτό εγείρεται ένα σημαντικό ζήτημα. Οσοι κατηγορούν μόνο τη Βενετία για προσχεδιασμένη παρέκκλιση της Δ' Σταυροφορίας, ίσως πρέπει πρώτα να αναλογιστούν ότι ποτέ δεν θα κατασκεύαζε στόλο πεντακοσίων σκαφών και δεν θα δημιουργούσε χρέη, αν οι ηγέτες της γνώριζαν ότι μόλις το ένα τρίτο του σταυροφορικού στρατού θα έφθανε στην πόλη τους. Ακόμη κι αν είχαν προβλέψει αυτή την εξέλιξη, δεν ήταν δυνατό να προδικάσουν τις αντιδράσεις των σταυροφόρων και του πάπα σε μια πρόταση όπως αυτή. Ο κίνδυνος για οικονομική καταστροφή θα ήταν μεγάλος, αν οι σταυροφόροι αρνούντο να πληρώσουν ή η Σταυροφορία ακυρωνόταν. Ο δόγης δεν είχε τη δύναμη να διατάξει τους - ανεξάρτητους στην πλειοψηφία τους - κατασκευαστές να «λησμονήσουν» τα οφειλό- μενα. Ετσι ήλθε στην επιφάνεια η ιδέα να χρησιμοποιηθούν οι σταυροφόροι για την κατάληψη της Ζάρα, που βρισκόταν στις δαλματικές ακτές. Η πόλη αποτελούσε
Κροάτης πεζός της Ζάρα ( 1200-1210).Ο βαριά θωρακισμένος αυτός πεζός αντιπροσωπεύει τον μέσο όρο του επίλεκτου πεζικού των δαλματικών πόλεων και της κεντροδυτικής Βαλκανικής, συνδυάζοντας ανατολικά και δυτικά χαρακτηριστικά στην εξάρτυσή του. Φέρει εφαπλωματοποιημένο δερμάτινο επενδύτη ακετόν, αλυσιδωτό χιτώνιο μέσου μήκους χαμπερζόν και σύνθετο τουρκικό θώρακα γιαρίκ από φαρδιές μεταλλικές πλάκες. Προστατεύει το κεφάλι του με αλυσιδωτή κουκούλα και πλατύγυρο κράνος σαπώ ντε φερ, ενώ παράλληλα φέρει στρογγυλή ομφαλωτή ασπίδα κατάλληλη για μάχες εκ του συστάδην σε κλειστούς χώρους κάστρων Ja επιθετικά του όπλα είναι το κοντό ξίφος (που χρησιμοποιείται επίσης σε μάχες εκ του συστάδην σε κλειστούς χώρους), η πρωτόγονη αλεβάρδα τύπου φωσάρ και το μακρύ θλαστικό ξίφος (ενδυματολογική έρευνα- εικονογράφηση: Χρήστος Γιαννόπουλος για τις εκδόσεις "Περισκόπιο").
Νόμισμα (denaro scodellato) της εποχής του δόγη ΕρρίκουΔάνδολο.Η Ζάρα αποτελούσε ταυτόχρονα ενόχληση για τα οικονομικά συμφέροντα της Βενετίας, αλλά και επίζηλο στόχο για την ανάπτυξή τους.
Εικονογράφηση από το έργο "Origine delle famiglie nobili Venete"Tou 16ου αιώνα, με οικόσημα και μετάλλια που περιέχουν πορτραίτα της οικογένειας Δάνδολο. Ο Ερρίκος Δάνδολο διακρίνεται δεύτερος από τα αριστερά (Biblioteca Nazionale Marciana, Βενετία).
"αγκάθι" στο πλευρό της Βενετίας από τον προηγούμενο αιώνα και η επιχείρηση κατάληψής της φαινόταν ιδανική λύση. Από τη μια πλευρά οι άπραγοι σταυροφόροι θα μπορούσαν να φανούν χρήσιμοι, από την
άλλη πλευρά ο δόγης θα μπορούσε να τους επιτρέψει να αναχωρήσουν
χωρίς να αντιμετωπίσει την κατακραυγή του Συμβουλίου, ούτε τις διαμαρτυ
ρίες των κατασκευαστών. Παράλληλα, ο τελευταίος
θα έλυνε ένα σημαντικό γεωπολιτικό πρόβλη
μα για τη Βενετία.Ο δόγης δεν άρ
γησε να παρουσιάσει την πρόταση στους ηγέτες της Σταυροφορίας. Ανέ
φερε ότι με την άφιξη του χειμώνα ήταν α
δύνατο να πραγματοποιηθούν μεγάλα ναυτικά
ταξίδια ή επιχειρήσεις. Στη συνέχεια τόνισε ότι οι Βενετοί δεν ευθύνονταν για την καθυστέρηση διότι τήρησαν τα προβλεπόμενα από το συμβόλαιο. Στο τέλος τούς πρότεινε να εκμεταλλευ- θούν την κατάσταση και να προσπαθήσουν να κερδίσουν ό,τι μπορούσαν από μια κατάσταση που δεν φαινόταν να έχει αίσιο τέλος και να βοηθήσουν τους Βενε- τούς να ανακαταλάβουν τη Ζάρα. Σε αντάλλαγμα υποσχόταν τη χορήγηση πίστωσης χρόνου για να εκπληρώσουν τις οικονομικές υποχρεώσεις τους. Οι ηγέτες της Σταυροφορίας αντιλήφθηκαν ότι δεν είχαν πολλές επιλογές και ότι αυτός ήταν ο μόνος τρόπος για να συνεχι
στεί η επιχείρηση, γ ι’ αυτό στο τέλος συμφώνησαν με την πρόταση. Το σχέδιο έ- πρεπε προς το παρόν να μείνει μυστικό. Ομως, σύμφωνα με τη διήγηση του Ροβέρτου του Κλαρί, διέρρευ- σε και διαδόθηκε. Ο Ροβέρτος του Κλαρί είναι μια πηγή η οποία, σε αντίθεση με τον Βιλλαρδουίνο, δεν είχε πρόσβαση στις συναντήσεις των ηγετών. Εφό- σον λοιπόν γνώριζε τη συμ
φωνία, συμπεραίνεται ότι θα την πληροφορήθηκαν και άλλοι απλοί σταυροφόροι.
Στις αρχές Σεπτεμβρίου (πιθανώς στις 8 του μήνα), κατά τη διάρκεια εντυπωσιακής τελετής στον ναό του Αγίου Μάρκου, ο δόγης ασπάσθηκε το σχήμα του σταυροφόρου μέσα σε ένα κλίμα πολύ φορτισμένο, όρισε δε ως αναπληρωτή του τον γιο του, Ρανιέρι Δάνδολο. Ο Βιλλαρδουίνος αναφέρει χαρακτηριστικά: «Πολύ συγκι- νήθηκαν οι άνθρωποι της χώρας και οι προσκυνητές και πολλά δάκρυα χύθηκαν...». Ουσιαστικά με αυτή τη συμβολική κίνηση ο δόγης ανελάμβανε τα ηνία της Σταυροφορίας. Βέβαια εκείνη την περίοδο είχε αρχίσει μάλλον να γίνεται γνωστό και στους απλούς σταυροφόρους το σχέδιο επίθεσης εναντίον της Ζάρα. Ολη αυτή η σκηνή έχει θεωρηθεί, όχι άδικα, από μερικούς ιστορικούς ως εφεύρημα του Βιλλαρδουίνου. Η ηλικία και η κατάσταση του δόγη δεν θα του επέτρεπαν μια τόσο
I . · ' :.χε το δικαίωμα να επιβάλει τον δΰύσχά του χωρίς την έγκριση των άλλων Αρχών της πόλης.
Αναμφίβολα το σχέδιο προκάλεσε διχογνωμία και στις τάξεις των εκπροσώπων του κλήρου. Ορισμένοι α- ντέδρασαν στην ιδέα ενός πολέμου εναντίον χριστιανών, άλλοι όμως συμβιβάστηκαν σκεπτόμενοι ότι «το μη χείρον, βέλτιστον»: η αναβολή ή η ακύρωση της Σταυροφορίας θα αποτελούσε μεγαλύτερο αμάρτημα (2). Ομως την πιο σημαντική απόφαση έπρεπε να τη λάβει ο εκπρόσωπος του πάπα. Πέτρος Καπουάνο. Με δεδομένες την απαγόρευση του πάπα για επίθεση σε χριστιανικά εδάφη και την αμφισβήτηση της εξουσίας του από τους Βενετούς, όφειλε να λάβει μια δύσκολη απόφαση και να μη χρεωθεί την πιθανή ματαίωση της Σταυροφορίας. Ερμηνεύοντας ως «ανάγκη» την επίθεση στη Ζάρα, θεώρησε ορθό να δώσει τη συγκατάθεσή του για αυτή την επιχείρηση, πιστεύοντας ότι ερμηνεύει το γενικό πνεύμα των οδηγιών του πάπα. Προκειμέ- νου να εξηγήσει τις επιλογές του ταξίδεψε ως τη Ρώμη για να ενημερώσει τον ποντίφηκα. Το ίδιο έπραξε, πιθανώς, και ο Βονιφάτιος του Μονφερά. Ο πάπας επισήμους εξέδωσε επιστολή - οδηγία προς τους σταυροφόρους απαγορεύοντας την επίθεση εναντίον της Ζάρα ή άλλων χριστιανικών εδαφών. Αυτή η επιστολή έφθασε πολύ αργά στο σταυροφορικό στρατόπεδο για να σώσει την πόλη, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι η παρέκκλιση της Σταυροφορίας προς τη Ζάρα ήταν το χειρότερο ενδεχόμενο για τα παπικά συμφέροντα.
Αναντίρρητα ο πάπας Ιννοκέντιος Γ ήταν δυσαρε- στημένος με τον βασιλιά της Ουγγαρίας, για δύο λόγους. Ο Εμέριχος Α1 κωλυσιεργούσε στο ζήτημα της πάταξης του Βογομιλισμού στη χώρα του (υποστηρικτές του υπήρχαν και στην πόλη της Ζάρα), ενώ την ίδια τακτική τήρησε και ως προς τον σταυροφορικό του όρκο. Ζήτησε, μάλιστα, από τον πάπα να τον απαλλάξει από τον όρκο αυτό, για να αφοσιωθεί στην καταπολέμηση του Βογομιλισμού. Δεν θα ήταν, λοιπόν, υπερβολή αν υποθέταμε ότι για τον πάπα ήταν πιο δυσάρεστο γεγονός η ακύρωση της Σταυροφορίας παρά η επίθεση στη Ζάρα.
Το Βυζάντιο ενεπλάκη πάλι στα ζητήματα της Σταυροφορίας όταν ο πρίγκιπας Αλέξιος Αγγελος, ο οποίος βρισκόταν στη Βερόνα, έστειλε, τον Σεπτέμβριο του 1202, ανθρώπους του στον Βονιφάτιο και στους Γάλλους ηγεμόνες που βρίσκονταν στη Βενετία, Επανέλα- βε την προσφορά του και ζήτησε τη βοήθειά τους. Οι Βενετοί δεν ήταν παρόντες στις συνομιλίες και ο Βονιφάτιος προσποιήθηκε ότι άκουγε αυτή την προσφορά για πρώτη φορά. Ο μικρός κύκλος των συνομιλητών δεν απέρριψε την πρόταση, επειδή θεώρησε ότι κάθε βοήθεια ήταν επιθυμητή, αφού ο αριθμός των συγκεντρωμένων σταυροφόρων υπολειπόταν έναντι του αναμενόμενου. Επιφυλάχθηκε όμως να απαντήσει. Η πρόταση έμεινε, προς το παρόν, στο επίπεδο των διαπραγματεύσεων. θορυβημένος από τις κινήσεις του αντιζήλου του ο Αλέξιος Γ1 έστειλε επιστολή στον πάπα εκφράζοντας την ανησυχία του για πιθανή παρέκκλιση της Σταυροφορίας εναντίον των εδαφών του. Ο αυτο- κράτορας του Βυζαντίου ζήτησε από τον ποντίφηκα να απορρίψει τις αιτιάσεις του Αλεξίου Αγγέλου, αντιμε- τωπίζοντάς τις ως ανυπόστατες. Ο πάπας διατηρούσε από πριν αλληλογραφία με τον Αλέξιο Γ1 και τον πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ιωάννη lä Καματηρό, χωρίς να μπορέσει να προωθήσει το ζήτημα της ένωσης των Εκκλησιών και την αποδοχή των πρωτείων του (3). Στην απαντητική επιστολή του προς τον Αλέξιο Γ1 ανέ
φερε σιΒυλλικά τις υποσχέσεις του πρίγκιπα Αλεξίου Αγγέλου, για Βοήθεια προς τους σταυροφόρους και ένωση των Εκκλησιών. ΔιαΒεβαίωσε πάντως τον αυτο- κράτορα ότι η παπική απόφαση θα τον άφηνε ευχαριστημένο: «...Αν και αρκετοί θα ισχυρίζονταν ότι θα έ- πρεπε ευγενικά να ευνοήσουμε ένα τέτοιου είδους αίτημα που μας τέθηκε εκ μέρους του διότι η Ελληνική Εκκλησία σπάνια είναι πειθήνια και αφοσιωμένη στην Αγία Εδρα». Προειδοποιούσε μάλιστα τον Αλέξιο Γ' να αντιμετωπίσει το ζήτημα της εξουδετέρωσης του Βασιλιά Φιλίππου της Σουαβίας με περισσότερη ζέση: «...Οσον αφορά αυτό το θέμα φροντίστε να μας απαντήσετε με έργα και όχι με λόγια, διότι υπήρξαμε αρκετά προσεκτικοί, ώστε να αποδείξουμε την αγάπη μας προς το πρόσωπό σας με δράση και αποτέλεσμα».
τελευταίος αποκαλεί «κάστρον μέγα» το οχυρό της λης και αναφέρεται με επαινετικά λόγια στον διάκοσ των ναών της.
Από τον πρώιμο Μεσαίωνα οι Κροάτες έγιναν η πολυπληθέστερη εθνική ομάδα της πόλης. Η εμπορική της πρόοδος και η στρατηγική της θέση την κατέστησαν «μήλον της έριδος» για πολλές ηγεμονίες και ειδ ικά για τη Βενετία. Η θαλασσοκράτειρα Δημοκρατία δεν έμενε ασυγκίνητη απέναντι στα προφανή πλεονεκτήματα που απέδιδε η Ζάρα στον κυρίαρχό της: ήταν εμπορικός σταθμός ανεφοδιασμού για το μακρινό ταξίδι προς την Ανατολή, σημείο ελέγχου της Αδριατικής, πολύτιμη πηγή πρώτων υλών για τα πολυάσχολα ναυπηγεία της Βενετίας, τα οποία έβρισκαν στη Δαλματία την άφθονη ξυλεία Βελανιδιάς που δεν τους παρείχε η γει-
0 Αλέξιος Γ1 μπορούσε να αισθάνεται πιο ήσυχος προς το παρόν. Οι κάτοικοι της Ζάρα δεν είχαν όμως την πολυτέλεια να απολαύσουν το ίδιο συναίσθημα,
01 Σ Χ Ε Σ Ε ΙΣ ΤΗ Σ ΖΑ Ρ Α ΜΕ ΤΗ Β ΕΝ ΕΤΙΑ
Η πόλη της Ζάρα (σημ. Ζαντάρ) Βρίσκεται στις ακτές της Δαλματίας και είναι κτισμένη πάνω σε χερσόνησο που μοιάζει με νησί, καθώς ενώνεται με την ξηρά με μια στενή λωρίδα γης. Το τοπίο είναι χαρακτηριστικό για τις δαλματικές ακτές: μια σειρά από νησίδες εμποδίζουν την πρόσΒαση στο λιμάνι και το προφυλάσσουν αρκετά από τις διαθέσεις του καιρού. Το τελευταίο ήταν σημαντικό από τα ρωμαϊκά χρόνια. Οι Ρωμαίοι μετέτρεψαν τον υπάρχοντα λιΒορνιανό οικισμό σε πόλη με σύγχρονη ρυμοτομία, δημόσια κτίρια, αγορά (forum), οχυρώσεις και λιμενικές εγκαταστάσεις. Το όνομα της πόλης εκείνη την εποχή ήταν Ιάντερα ή Γιάντερα (4) και η ίδρυσή της τοποθετείται στην περίοδο της ηγεμονίας του ΟκταΒιανού Αυγούστου (31 π.Χ. - 14 μ.Χ.). Το λιμάνι της χρησιμοποιήθηκε εκτενώς από τους Ρωμαίους, τόσο για εμπορικούς, όσο και για στρατιωτικούς σκοπούς.
Η σημασία της πόλης δεν μειώθηκε μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού και την παρακμή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Αντίθετα, όσο διάστημα Βρισκόταν υπό Βυζαντινή κυριαρχία, ανήκε στο Θέμα της Δαλματίας, υπήρξε έδρα επισκοπής και προικίστηκε με εντυπωσιακά εκκλησιαστικά κτίρια, τα οποία φιλοξενούσαν πολύτιμα λείψανα αγίων. Οι Βυζαντινοί αποκαλού- σαν την πόλη «Διάδωρα», όπως μας πληροφορεί ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Ζ1 Πορφυρογέννητος. Ο
τονική στη Βενετία ενδοχώρα. Επιπλέον οι πειρατικές επιδρομές που διεξήγε η Ζάρα σε Βάρος των συμφερόντων της Βενετίας αποτελούσαν από μόνες τους αιτία πολέμου. Δεν είναι, συνεπώς, ανεξήγητες οι συνεχείς απόπειρες των Βενετών να την ελέγξουν. Οι κάτοικοι της πόλης, δυστυχώς γι' αυτούς, επέδειξαν πεισματική προσήλωση στην αυτονομία τους και συχνά αποτίνασ- σαν τον ζυγό που επέΒαλλε η Βενετία. Ομως και η τε λευταία δεν έδειχνε διάθεση να παραιτηθεί από τα σχέδιά της και συνεχώς επέστρεφε για να επιβάλει την επικυριαρχία της.
Κατά το διάστημα 1127-1182/3 αυτή η μορφή αντιπαράθεσης συνεχιζόταν, όμως η Βενετία ήλεγχε, έστω και δύσκολα, την κατάσταση. Από το 1183 περίπου η Ζάρα ήταν ελεύθερη και είχε συνάψει στενότερες σχέσεις με το Βασίλειο της Ουγγαρίας, το οποίο επίσης εν- διαφερόταν για τον έλεγχό της. Μάλιστα ο Βασιλιάς της Ουγγαρίας, Μπέλα Γ1, ενίσχυσε την πόλη με ένα ισχυρό φρούριο. Οι Βενετοί ανέλαΒαν πάλι δράση εναντίον της μόλις διευθέτησαν τη διαμάχη με το Βυζάντιο, σχετικά με τα εμπορικά δικαιώματα και τα περιουσιακά τους στοιχεία στην Κωνσταντινούπολη. Το 1187 ο δόγης Οριο Μαστροπιέρο άρχισε εναντίον της Ζάρα μια εκστρατεία που έμελλε να αποΒεί βραχύβια, διότι ο πάπας Γρηγό- ριος Η' έδωσε το σύνθημα για την προετοιμασία της Γ' Σταυροφορίας. Αυτό σήμαινε ότι έπρεπε να σταματήσουν οι όποιες εχθροπραξίες Βρίσκονταν σε εξέλιξη. Οι Βενετοί αναγκάστηκαν να υπογράψουν διετή ανακωχή. Η Ζάρα, επιδιώκοντας μεγαλύτερη ασφάλεια, υπέγραψε συμφωνία φιλίας με την Πίζα, ναυτικό και εμπορικό ανταγωνιστή της Βενετίας.
Μετά τη λήξη της ανακωχής, το 1190, οι Βενετοί πέ- ρασαν εκ νέου στην επίθεση, χωρίς ουσιαστικά αποτελέσματα. Απτόητοι επέστρεψαν το 1192 με ναυτικές δυ
Δεξιά: Ο τάφος του δόγη Ερρίκου
Δάνδολο (Αγία Σοφία, Κωνσταντι
νούπολη).
Αριστερά: Απεικόνιση της
Βενετίας σε πίνακα του 1755,
έργο του ζωγράφου Καναλέττο
(Galleria degli Uffizi, Φλωρεντία).
23
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
116
νάμεις, που έστειλε ο νέος δόγης, Ερρίκος Δάνδολο. Ούτε αυτή τη φορά έπεσε η Ζάρα, κατελήφθη όμως το νησί Πάγκο. Από το 1193 μέχρι το 1202 δεν επιχειρήθηκε άλλη εκστρατεία από την πλευρά της Βενετίας. Ωστόσο κατά τη διάρκεια αυτής της δεκαετίας οι σχέσεις Ζάρα - Βενετίας ήταν γεμάτες ένταση. Η νευρικότητα των Βενετών επιτεινόταν από την τακτική του βασιλιά της
Αποψη τηςσημερινήςπόληςΖαντάρ(Ζάρα).Διακρίνεταιεύκολα τοιδιόμορφοτηςχερσονήσου πάνω στην οποία είναι κτισμένη.
Ουγγαρίας, Εμέριχου Α'. Ηταν, γι' αυτούς, επιτακτική ανάγκη να διευθετήσουν τις διαφορές τους με τη Ζάρα, πριν εμπλακούν στη δίνη της σταυροφορίας και αφή- σουν ανοικτό πεδίο στον Ούγγρο ηγεμόνα. Ο εντυπωσιακός στόλος που είχαν ναυπηγήσει, πλαισιωμένος από μερικές χιλιάδες σταυροφόρους, φαινόταν πολύ πειστικό «επιχείρημα» προκειμένου να υποταγούν όσοι αψηφούσαν τη θέληση της Βενετίας.
Η Ε Κ Σ Τ Ρ Α Τ Ε ΙΑ Ε Ν Α Ν Τ ΙΟ Ν Τ Η Σ Ζ Α Ρ Α
Εικονογραφημένο χειρόγραφο με
παράσταση μεσαιωνικής
γαλέρας (Bibliotheque
Nationale, Παρίσι).
Ανατολή, τους αρχικούς στόχους της Σταυροφορίας. Οι γαλέρες θα προστάτευαν τα υπόλοιπα πλοία από τις επιθέσεις του εχθρού. Με μήκος που μερικές φορές υ- περέβαινε τα 40 μέτρα και πλάτος μόλις 5-6 μέτρων, τα σκάφη αυτά είχαν άψογο υδροδυναμικό σχήμα και ανέπτυσσαν μεγάλες ταχύτητες κατά την τελική φάση της επίθεσης, ωθούμενα από 120 κωπηλάτες και από το ιστίο τους. Ετσι μπορούσαν να προκαλέσουν μεγάλες ζημιές στον στόχο με το έμβολο της πλώρης. Επιπλέον μπορούσαν να εξαπολύσουν τους πεζοναύτες που μετέφεραν εναντίον του εχθρικού πλοίου και να το καταλάβουν ή να χρησιμοποιήσουν τις πολεμικές μηχανές τις οποίες φιλοξενούσαν - προαιρετικά - στο κατάστρωμά τους.
Τα μεταγωγικά πλοία ήταν μεγαλύτερα, σχεδόν διπλάσια σε διαστάσεις από τις γαλέρες. Διέθεταν μέχρι και τρία κατάρτια, ενώ η πρύμνη και η πλώρη τους διέθεταν πύργους με πολεμικές μηχανές, κατάλληλες για πολιορκία (5). Αυτές οι υπερκατασκευές τούς έδιναν ένα χαρακτηριστικό σχήμα που έμοιαζε με μισοφέγγαρο. Μερικά από τα συγκεκριμένα πλοία ήταν τεράστια και μπορούσαν να μεταφέρουν 1.000 περίπου άτομα. Στον στόλο που περιγράφουμε υπήρχαν τέσσερα τέτοια σκάφη, όλα υπό την ηγεσία ανώτατων αξιωματού- χων της Σταυροφορίας: το «Αετός» μετέφερε Βενε- τούς, το «Παράδεισος» (Li Paravis) είχε ανατεθεί στον Νεβελόν, επίσκοπο της πόλης Σουασόν, το «Προσκυ- νήτρια» (La Pelerin) ήταν υπό την ηγεσία του επισκόπου της Τρουά και το «Βιολέτα» είχε ως επικεφαλής τον Στέφανο του Περς.
Τα ιππαγωγά σκάφη είχαν αναλάβει το λεπτό εγχείρημα της μεταφοράς των πολύτιμων αλόγων των ιπποτών, που αποτελούσαν τη «σιδερένια γροθιά» των σταυροφόρων κατά τις χερσαίες μάχες. Οι Βενετοί εξέλιξαν έναν παλαιότερο βυζαντινό τύπο, επιδιώκοντας να μεταφέρουν τα ευαίσθητα αυτά ζώα με τις μικρότερες δυνατές απώλειες. Τα συγκεκριμένα πλοία βασίζονταν εξίσου στα ιστία και στους κωπηλάτες τους.
Το λαμπρό θέαμα της αναχώρησης αμαυρώθηκε από την απρόσμενη βύθιση του μεγάλου μεταγωγικού «Βιολέτα», αλλά και από την απουσία του τυπικού ηγέτη της Σταυροφορίας, Βονιφατίου, μαρκησίου του Μονφερά. Επικαλούμενος ανειλημμένες υποχρεώσεις ο τελευταίος απούσιαζε, πιθανώς για να αποφύγει την άμεση ανάμιξη του ονόματος του με την εκστρατεία εναντίον της Ζάρα. Προφανώς ήθελε να κερδίσει χρόνο και να δει ποια θα ήταν η εξέλιξη της εκστρατείας κατά την αρχική φάση της.
Ανεξάρτητα από τα προβλήματα, η λαμπρότητα δεν έλειψε. Η απουσία λεπτομερούς περιγραφής της αναχώρησης από τον Βιλλαρδουίνο αναπληρώνεται από τον Ροβέρτο του Κλαρί, ο οποίος διέσωσε χαρακτηριστικές μεγαλοπρεπείς εικόνες: τη βαθυκόκκινη γαλέ- ρα του δόγη με την πολυτελή τέντα της στο ίδιο χρώμα, τις καμπάνες κάθε μεγέθους και από κάθε υλικό που ηχούσαν χαρμόσυνα, το ενθουσιώδες πλήθος το οποίο επευφημούσε εκστασιασμένο, τον ύμνο "Veni Creator Spiritus" που αντηχούσε καθώς τον έψαλλαν μαζί κληρικοί και λαϊκοί, τα πανιά και τα λάβαρα με τους θυρεούς τα οποία στόλιζαν εντυπωσιακά τα πλοία. Η μετάβαση στη Ζάρα θα γινόταν με στάσεις σε λιμάνια πόλεων που σχετίζονταν με τη Βενετία και βρίσκονταν στα παράλια της Αδριατικής. Οι στάσεις αυτές ήταν απαραίτητες για τον ανεφοδιασμό του στόλου με τα απαραίτητα, αλλά και για να εξασφαλιστεί η πειθήνια συμπεριφορά των συγκεκριμένων πόλεων για όσο διά
Στις αρχές Οκτωβρίου του 1202 ο στόλος αναχώρησε, πιθανώς τμηματικά. Για πρώτη φορά οι Βενετοί αντιμετώπιζαν με τέτοιο ζήλο το ζήτημα της απελευθέρωσης των Αγίων Τόπων. Το θέαμα πρέπει να ήταν εντυπωσιακό, ακόμα κι αν δεχθούμε ότι οι χρονικογράφοι της εποχής υπερβάλλουν. Ο Βιλλαρδουίνος και ο Ροβέρτος του Κλαρί συμφωνούν ότι επρόκειτο για τον πιο εντυπωσιακό στόλο που υπήρξε ως τότε. Οι σκηνές που
κτυλίχθηκαν κατά την αναχώρηση πρέπει να είχαν με- /.άλη συναισθηματική φόρτιση. Ενα από τα πιο "ανθρώπινα" έγγραφα που αναφέρονται στην Δ' Σταυροφορία είναι ηϊδιαθήκη του Βαλφράμε από την Τζεμόνα, ενός Βενετόύ σταυροφόρου, ο οποίος συνέταξε το κείμενο λίγερ Ημέρες πριν από την αναχώρησή του. Δυστυχώς
ι |δνο έγγραφο που σχετίζεται με την ιστορική η στιγμή και αναφέρεται σε έναν απλό άνθρωπο
και όχι σε κάποια διάσημη προσωπικότητα.Ο αριθμός των πλοίων που αναχώρησαν εκείνη την
ημέρα από τη Βενετία δεν είναι γνωστός με ακρίβεια, καθώς οι πηγές τα υπολογίζουν από 200 ως 480. Ο Ντόναλ- ντ Κβέλλερ και ο Τόμας Μάντεν, δύο από τους πιο έγκυρους αναλυτές της Δ§ Σταυροφορίας, υπολογίζουν λίγο περισσότερα από 200 σκάφη, συμφωνώντας με τις διηγήσεις των περισσοτέρων πηγών. Τα μισά από αυτά ήταν ιπ- παγωγά και τα άλλα μισά χωρισμένα σε δύο μέρη: το ένα περιελάμβανε τα μεταγωγικά και το άλλο τις γαλέρες.
Ο στόλος που ναυπήγησαν οι Βενετοί ήταν σχεδιασμένος για επιχειρήσεις στην Αίγυπτο και στη Μέση
στημα ο δόγης και μεγάλο μέρος των δυνάμεων των Βε- νετών θα απούσιαζαν. Μέρος του στόλου (6) κατευθύν- θηκε στο Πιράνο, όπου έγινε η πρώτη στάση. Οι επόμενες έγιναν στη Μούγκια και στην Τεργέστη. Το χρονικό "Devastatio Constantinopolitana" αναφέρει ότι οι Βενετοί ανάγκασαν αυτές τις πόλεις, αλλά και άλλες πόλεις της Δαλματίας, της Σλαβονίας και της Ιστρίας, να δηλώσουν υποταγή (7), υπό την πίεση που ασκούσε η παρουσία του ισχυρού σταυροφορικού στόλου. Η αλήθεια είναι ότι οι πόλεις αυτές είχαν σχέση υποτέλειας με τη Βενετία, συνεπώς η παροχή εφοδίων μπορεί να ανήκε στις συμβατικές τους υποχρεώσεις απέναντι στον επι- κυρίαρχό τους.
Η υποδοχή του δόγη στην Τεργέστη, την πιο σημαντική από τις παραπάνω πόλεις, ήταν επίσημη και μεγαλοπρεπής. Στο σημείο αυτό αξίζει να γίνει μια παρατήρηση. Η πρώτη στάση, σύμφωνα με τον Ροβέρτο του Κλαρί, δεν έγινε στις αναφερθείσες πόλεις, αλλά στην Πόλα (σημερινή Πούλα), προκειμένου ο στόλος να προμηθευτεί νερό και άλλα εφόδια. Πιθανώς η Πόλα προ- σέφερε και άνδρες, προκειμένου να επανδρωθεί καλύτερα ο στόλος. Αν δεχθούμε και τις δύο διηγήσεις, συμπεραίνουμε ότι ο στόλος αναχώρησε τμηματικά.
Παρά τη μικρή, σχετικά, απόσταση που χώριζε τη Βενετία από τη Ζάρα, ο στόλος δεν έφθασε εκεί παρά μόνο στις 10 Νοεμβρίου, τις παραμονές της εορτής του Αγίου Μαρτίνου. Η καθυστέρηση αυτή μπορεί να αποδοθεί στη χρονοβόρα διαδικασία συμπλήρωσης των πληρωμάτων και των εφοδίων από τις πόλεις όπου έγι- ναν οι στάσεις, αλλά και στη δυσκολία συντονισμού ενός τόσο μεγάλου στόλου, ειδικά όταν αυτός χρειάζεται να παραπλεύσει τις επικίνδυνες ακτές της ανατολικής πλευράς της Αδριατικής. Οταν τα πρώτα πλοία έ- φθασαν κοντά στην πόλη, τα τείχη και οι πύργοι της εντυπώσιασαν τους σταυροφόρους, οι οποίοι, σύμφωνα με τον Βιλλαρδουίνο, αναρωτήθηκαν πώς μπορούσε κάποιος να την καταλάβει «...αν ο θεός ο ίδιος δεν το κάνει...».
Οι κάτοικοι της Ζάρα φρόντισαν να κλείσουν τις πύλες των τειχών και να φράξουν την είσοδο του λιμανιού με μια χοντρή αλυσίδα. Ομως οι βενετικές γαλέρες επέπεσαν στην αλυσίδα και την έσπασαν, επιτρέποντας στα μεταγωγικά και στα ιππαγωγά σκάφη να προσεγγίσουν και να αποβιβάσουν ανθρώπους, εφόδια και ζώα στην ακτή. Οι σταυροφόροι στρατοπέδευσαν χωρίς να παρενοχληθούν από τους υπερασπιστές της Ζάρα, ούτε από τις καιρικές συνθήκες. Αλλωστε οι της Ζάρα γνώριζαν καλά ότι χωρίς βοήθεια από την Πίζα ή την Ουγγαρία δεν είχαν ελπίδες. Φρόντισαν λοιπόν να στεί- λουν αντιπροσωπεία, με επικεφαλής τους Νταμιάνο ντε Βαρικάσσι και Μπέρτο ντε Ματαφάρρι, για να διαπραγ- ματευθούν.
Στο σημείο αυτό οι πηγές διηγούνται διαφορετικά την ίδια ιστορία. Σύμφωνα με τον Ροβέρτο του Κλαρί, οι αντιπρόσωποι της πόλης είχαν μαζί τους την περίφημη επιστολή του πάπα η οποία απειλούσε με αφορισμό όποιον τολμούσε να επιτεθεί σε χριστιανική πόλη. Αυτή ήταν πιθανότατα στην κατοχή του Γκυ, ηγουμένου του αβαείου Βω ντε Σερνέ. Στο άκουσμά της ο δόγης Δάν- δολο αντέταξε ότι «...ο αφορισμός του πάπα δεν θα τον εμποδίσει στο να πάρει την εκδίκησή του...». Μετά από αυτή την απάντηση οι απεσταλμένοι της Ζάρα αποχώρησαν. Ο δόγης τότε επανέλαβε στους ευγενείς ότι ήταν αποφασισμένος να εκδικηθεί, όποιο κι αν ήταν το κόστος. Αυτοί, αναφέρει ο Ροβέρτος του Κλαρί, υπο- σχέθηκαν να τον βοηθήσουν, με εξαίρεση τον κόμη Σίμωνα Δ' του Μονφόρ και τον Ενγεράνδο της Μποβ. Ο
Σίμων, ένας από τους πρώτους Γάλλους ευγενείς οι οποίοι δήλωσαν συμμετοχή στη Σταυροφορία, δεν έβλεπε με καλό μάτι την αυξανόμενη επιρροή των Ιταλών ευγενών στην ηγεσία της Σταυροφορίας. Μάλιστα ο Ροβέρτος υποστηρίζει ότι οι δύο ευγενείς αποχώρησαν από τις τάξεις των σταυροφόρων και αναχώρησαν για την Ουγγαρία, όπου τους δέχθηκε με τιμές ο βασιλιάς Εμέριχος Α'. Αυτό δεν αληθεύει, καθώς η αποχώρησή τους έγινε μετά την κατάληψη της Ζάρα. Απλώς κατά τη διάρκεια της πολιορκίας κατασκήνωσαν μακριά από το υπόλοιπο στρατόπεδο για να τονίσουν την αντίρρησή τους.
Η διήγηση του Βιλλαρδουίνου, ο οποίος ήταν κοι- νωνός των εξελίξεων στα ανώτατα κλιμάκια της Σταυροφορίας, είναι πιο λεπτομερής. Αναφέρει ότι οι απεσταλμένοι της Ζάρα υποσχέθηκαν στον δόγη την παράδοση της πόλης με αντάλλαγμα τη ζωή των κατοίκων. Εκείνος αν και έπρεπε, λογικά, να χαρεί με την πρόταση και να την αποδεχθεί, επιφυλάχθηκε να απαντήσει αφού συσκεφθεί με τις άλλες κεφαλές της Σταυροφορίας. Εύκολα έρχεται στην επιφάνεια το ερώτημα: Γιατί οι άλλοι ηγέτες να αρνηθούν μια τόσο συμφέρουσα πρόταση που τους βοηθούσε να απαλλαγούν από μια αποστολή στην οποία είχαν εμπλακεί από ανάγκη; Ενώ
Τοιχογραφία στη μονή του Αγίου
Βενέδικτου (Sacro Speco - Ιερό Σπήλαιο), που βρίσκεται
κοντά στην κωμόπολη
Σουμπιάκο, ανατολικά της
Ρώμης.Εικονίζεται ο
πάπας Ιννοκέντιος Γ ’.
μ **.
: » N i m « Η W s . f V< >MV -’VC ffRVORV w t l i t f C W HU- * MUOtl €T F»IB «*.W i f v f V gfcAtl M H tllim ftfC lA R t V ltÄ ''RVANTIUVS '<· t * »p JNTVP. HtHOCAVVTA
' i M V T V « r . · . ; N * -im iA T \ τ /Ä ·π · ι η μ τ υ * λ ι τ τ - ή ο &*π κ< ν* ο ·κ » ·|ΙΛΜΤΑΓ(^Μ0< W T AJIVN W H ftYtV ( I I I <w<A .«V M inN fe fti· ·< ·.* ·« A i U*V *
IN jT im iO H ? l f m lA V Ü M U TW t DNR M N V tM R S .A foyro uc* /o k <
NÄ> •►»«lllfl
**H***iYAT*v r » iW K ςΐΜΛ> W A U » M
WM* tvWHT V tt tm f. Α*»ΚΝ*Τ* 5ΤΑ1Ύ|>»Ι** » T M i w .V iV .t m U :'■■’ ■-Tr·. !.·■ .4 Η·5ΝΑ5Γί?νί(ί W l ^ 'H .V O I ! .s frS vltfSS O N i
H H i m AVTV t V KtVtftM IV H AnVU*v m s α ι γ η ι Γα μ r w -m - r i* , u s H v H n m n iM t · «a n t *
t t J A U 'lV « CVf2ft» U K U 01CHAPVMVR PO TVn STAfilLiW: '■*
JAιΗN'· f«Ä
(Μΐ/ΚΝΑΤΙΟΚί
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
116
αυτή η - μάλλον άσκοπη - σύσκεψη εξελισσόταν, πλησίασαν την αντιπροσωπεία άνθρωποι που, σύμφωνα πάντα με τον Βιλλαρδουίνο, «...ήθελαν να διαλύσουν τον στρατό...» και την πληροφόρησαν ότι δεν υπήρχε περίπτωση να επιτεθούν οι σταυροφόροι στην πόλη της Ζάρα και ότι μόνο οι Βενετοί αποτελούσαν κίνδυνο. Οι απεσταλμένοι επέστρεψαν στην πόλη τους, αφού βεβαιώθηκαν ότι η πληροφορία ήταν ορθή. Στο μεταξύ η σύσκεψη είχε ολοκληρωθεί και ο δόγης είχε εξασφαλίσει τη συγκατάθεση των άλλων αρχηγών της Σταυροφορίας. Η συμφωνία παράδοσης της πόλης μπορούσε να προχωρήσει. Ομως οι απεσταλμένοι είχαν φύγει και ο ηγούμενος του αβαείου Βω ντε Σερνέ, παρουσία του Σίμωνα του Μονφόρ, ανακοίνωσε στην ηγεσία της Σταυροφορίας την παπική απαγόρευση.
Ο ηγούμενος Γκυ είχε λόγους να εμποδίσει την πολιορκία. Οι λόγοι αυτοί δεν ήταν αποκλειστικά θρη
σκευτικοί. Ο συγκεκριμένος ηγούμενος είχε
πολύ στενές σχέσεις με την οικογένεια του κόμη Σίμωνα του Μονφόρ. Δεν είναι, συνεπώς, δύσκολο να εντοπιστεί η πηγή της πληροφόρησης των απεσταλμένων της Ζάρα. Εξάλλου ο ίδιος ο αδελφός του Ενγεράνδου, Ροβέρτος της Μποβ, έφθασε έφιππος ως τα τείχη και κοινοποίησε την πληροφορία στους υπερασπιστές της πόλης. Η ακύρωση της συμφωνίας είχε ως αποτέλεσμα να εξοργισθεί ο δόγης. Σύμφωνα με μια πηγή οι Βενετοί επιτέθηκαν στον ηγούμενο, αλλά τους εμπόδισε ο κόμης του Μονφόρ. Ο Δάνδολο κατηγόρησε τους σταυροφόρους για τη στάση του Σίμωνα του Μονφόρ και του ηγουμένου Γκυ. Οι άλλοι ευγενείς χαρακτήρισαν «θρασείς» εκείνους που ανέτρεψαν τη συμφωνία και υποσχέθηκαν να βοηθήσουν τον δόγη να κατακτήσει την πόλη. Αν διατηρούσαν κάποιες επιφυλάξεις μέχρι εκείνη τη στιγμή, ήταν πια αναγκασμένοι να τις λησμονήσουν. Η συμπεριφορά του κόμη του Μονφόρ τους είχε εκθέσει και - αθέλητα - διευκόλυνε την προσπάθεια των Βενετών να κερδίσουν την ολόψυχη υποστήριξη των άλλων σταυροφόρων. Η πολιορκία ήταν πλέον η μόνη λύση.
Οι επιτιθέμενοι έστησαν 150 πολιορκητικές μηχανές κάθε είδους, ύψωσαν ξύλινους πύργους και ετοίμασαν σκάλες. Παράλληλα σχέδιαζαν να υπονομεύσουν τα τείχη. Ο στόλος ετοιμάστηκε επίσης για την πολιορκία από τη θάλασσα. Αρχικά οι κάτοικοι της Ζάρα δεν ανησύχησαν. Ενιωθαν ασφάλεια πίσω από τα ισχυρά τε ίχη της πόλης και οι διαβεβαιώσεις του κόμη του Μονφόρ τους καθησύχαζαν ακόμη περισσότερο. Οταν, όμως, εκδηλώθηκε η πρώτη επίθεση οι ελπίδες τους δια- ψεύσθηκαν. Οι πολιορκημένοι επιστράτευσαν ακόμη και εικόνες και σταυρούς για να σώσουν την πόλη. Κρεμώντας τα σύμβολα του Χριστιανισμού από τα τείχη, ήλπιζαν να αποθαρρύνουν τους πολιορκητές, που σύμφωνα με το κείμενο "Hystoria Constantinopolitana" ήταν απρόθυμοι και θλιμμένοι για ό,τι έκαναν. Λαμβάνοντας υ- πόψη τα όσα ακολούθησαν, αλλά και τις ανακρίβειες του συγκεκριμένου κειμένου σχετικά με την πολιορκία, καλό είναι να εμπιστευθούμε μια άλλη πληροφορία που προσφέρει και μπορεί να διασταυρωθεί: η πολιορκία ήταν ένα θορυβώδες και άγριο θέαμα. Ο στόλος των Βενετών επιτέθηκε στη δυτική πλευρά των οχυρώσεων,
καθώς τα πλοία με τους οχυρούς πύργους εκτόξευαν βλήματα κάθε είδους εναντίον των τειχών. Από την ανατολική πλευρά οι πολιορκητικές μηχανές που είχαν στηθεί στην ξηρά σφυροκοπούσαν επίσης τα τείχη. Ο Βιλλαρδουίνος αναφέρει ότι η επίθεση διήρκεσε πέντε περίπου ημέρες. Οι πολιορκημένοι ανταπέδιδαν τα "πυρά", όμως με πολύ λιγότερη ένταση. Ηταν φανερό ότι ο αγώνας τους ήταν άνισος. Βοήθεια δεν αναμενό- ταν από πουθενά, ενώ οι πολιορκητές είχαν με το μέρος τους την αριθμητική υπεροχή και τον χρόνο. Το αίτημα των αμυνόμενων, να υποβληθεί σε παπική διαιτησία η διένεξή τους με τους Βενετούς, απορρίφθηκε. Οι πολιορκητές υπονόμευσαν έναν πύργο και οι κάτοικοι της Ζάρα αντιλήφθηκαν ότι σύντομα θα έχαναν το μόνο ισχυρό μέσο προστασίας που διέθεταν, δηλαδή τα τείχη. Δεν υπήρχε άλλη επιλογή από την παράδοση. Ετσι προσέφεραν για δεύτερη φορά την παράδοση της πόλης με μόνο αντάλλαγμα τη ζωή τους. Η προσφορά τους έγινε δεκτή.
Στις 24 Νοεμβρίου 1202 η Ζάρα άνοιξε τις πύλες της στους πολιορκητές. Η ειρωνεία είναι ότι εκείνη η ημέρα ήταν αφιερωμένη στον οσιομάρτυρα Αγιο Χρυσό- γονο, προστάτη της πόλης. Η Ζάρα φιλοξενούσε το σκήνωμα και την αλυσίδα του. Οι πολιορκητές δεν έδειξαν ιδιαίτερο θρησκευτικό ζήλο, καθώς λεηλάτησαν ακόμη και ναούς. Η μεγάλη μάζα των σταυροφόρων υπέφερε πολύ όλο το προηγούμενο καλοκαίρι περιμένο- ντας υπομονετικά να βρεθεί λύση στο πρόβλημα που προέκυψε με τη μεταφορά τους στην Ανατολή. Βεβαίως σε καμία περίπτωση δεν δικαιολογούνται οι λεηλασίες και οι καταστροφές στις οποίες προέβησαν.
Δεν έχουμε σαφή εικόνα περί των καταστροφών, καθώς μερικές πηγές δεν αναφέρονται σε αυτό το «λεπτό» θέμα, ενώ άλλες διατυπώνουν γενικά σχόλια. Στο χρονικό "Devastate Constantinopolitana" διαβάζουμε: «...λεηλάτησαν την πόλη χωρίς έλεος...». Το επίσης γερμανικής προέλευσης χρονικό "Gesta Episcoporum Halberstadensium" διαβεβαιώνει ότι: «...λάφυρα μοιράστηκαν ανάμεσα στα μέλη (του στρατού)...». Ως προς τις απώλειες υπάρχουν ακραίες εκτιμήσεις. Ο Μάρτιν, ηγούμενος της μονής του Περί και ένας από τους πνευματικούς καθοδηγητές της Σταυροφορίας, αναφέρει ότι η πόλη κατακτήθηκε «...χωρίς σφαγή και αιματοχυσία...», ενώ ο αρχιδιάκονος Θωμάς από το Σπά- λατο (σημερινό Σπλιτ) αντιτείνει ότι οι ζωντανοί ήταν τόσο λίγοι ώστε δεν έφθαναν για να θάψουν τους νεκρούς. Είναι περιττό να σημειωθεί ότι και οι δύο πηγές υπερβάλλουν. Μάλλον πιο πειστική είναι η σαφής διατύπωση, σε επιστολή του πάπα Ιννοκέντιου Tä, ότι η πόλη δεν παραδόθηκε «...χωρίς αρκετή αιματοχυσία...». Πάντως είναι σίγουρο ότι οι Βενετοί δεν τήρησαν τη συμφωνία παράδοσης, διότι συνέλαβαν, εκτέλε- σαν ή εξόρισαν ορισμένους κάτοικους της Ζάρα που θεωρούσαν επικίνδυνους για τα συμφέροντά τους.
ΤΟ ΣΥΜΦΠΝΟ ΤΗΣ ΖΑΡΑ Π ΡΟΑΝΑΓΓΕΛΛΕΙ ΤΗΝ ΑΑΟΣΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ ΤΟ 1204
Οι σταυροφόροι παρέμειναν αναγκαστικά στη λεηλατημένη πόλη, διότι οι καιρικές συνθήκες θα καθιστούσαν επικίνδυνο το θαλάσσιο ταξίδι πριν από την άφιξη της άνοιξης. Διένειμαν μεταξύ τους τα λάφυρα και τα καταλύματα, προκειμένου να διαχειμάσουν. Οι Βενε- τοί κατέλυσαν στο μέρος της πόλης που έβλεπε προς
το λιμάνι. Τρεις ημέρες μετά, μάλλον οτις 27 Νοεμβρίου, σημειώθηκε ένοπλη σύγκρουση μεταξύ των Βενε- τών και των υπολοίπων σταυροφόρων, που θεώρησαν ότι οι πρώτοι τους εκμεταλλεύθηκαν στη διανομή. Η σύγκρουση είχε θύματα και αντιμετωπίστηκε δύσκολα από τους ψυχραιμότερους. Στο μεταξύ υπήρχε και το φλέγον ζήτημα της παπικής απαγόρευσης. Οι σταυροφόροι έστειλαν αντιπροσωπεία στη Ρώμη για να δικαιολογήσουν τις πράξεις τους στον πάπα Ιννοκέντιο Γ'. Στα μέσα Δεκεμβρίου έφθασε στην πόλη ο Βονιφάτιος του Μονφερά και βρήκε το εκστρατευτικό σώμα σε έκρυθμη κατάσταση. Προς τα τέλη του ίδιου μήνα ο πάπας συνέταξε επιστολή με την οποία απαίτησε να επι- στραφούν τα λάφυρα και η πόλη στον βασιλιά της Ουγγαρίας, θύμισε δε στους σταυροφόρους ότι η πράξη τους επέσυρε τον αφορισμό τους.
Τον Ιανουάριο του 1203 έφθασαν στην πόλη απεσταλμένοι του Γερμανού βασιλιά Φιλίππου της Σουα- βίας, με σκοπό να ενημερώσουν τους σταυροφόρους για μια πρόταση του νεαρού πρίγκιπα Αλεξίου. Ο πρίγκιπας τούς ζητούσε να τον αποκαταστήσουν στον θρόνο που του στέρησαν παράνομα και σε αντάλλαγμα θα τους προσέφερε 200.000 μάρκα, υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Καθολική και 500 ιππότες που θα παρέμεναν μόνιμα στους Αγίους Τόπους, υποσχόταν δε να συμμετάσχει προσωπικά στη σταυροφορία επί έναν χρόνο, με 10.000 στρατιώτες. Οι υποσχέσεις του ήταν τουλάχιστον απερίσκεπτες και δύσκολα θα τηρούντο.
Η πρόταση δίχασε τους σταυροφόρους: οι Γερμανοί σταυροφόροι και οι Βενετοί την υποστήριξαν, ενώ οι Γάλλοι ιππότες την απέρριψαν. Η οργή του πάπα για την καταστροφή της Ζάρα δυσχέραινε περισσότερο την κατάσταση και δεν μειώθηκε παρά μόνον όταν έφθασαν στη Ρώμη έγγραφες δηλώσεις υποταγής από τους σταυροφόρους. Τον Φεβρουάριο (;) του 1203 συντάχθηκε δεύτερη επιστολή του πάπα, σε πιο συμβιβαστικό ύφος. Η απαίτησή του για αποζημίωση προς τον βασιλιά της Ουγγαρίας παρέμενε, αλλά δήλωνε έτοιμος να άρει τον αφορισμό αν οι σταυροφόροι έμεναν πιστοί στην αποστολή τους και δεν επαναλάμβαναν το αμάρτημά τους. Ο πάπας επέτρεψε μόνο τον εφοδιασμό του στρατού από την Κωνσταντινούπολη, υποσχόμενος να μεσολαβήσει προσωπικά στον αυτοκράτορα Αλέξιο Tä για την εξασφάλισή τους. Δεν διευκρίνισε, όμως, ποιες έπρεπε να είναι οι ενέργειες των σταυροφόρων αν ο αυτοκράτορας δεν χορηγούσε εφόδια. Το δίλημμα συνέχιζε να υπάρχει, καθώς οι εντολές του πάπα ήταν αντίθετες προς την υπόσχεση της πλειοψηφίας των σταυροφόρων προς τον νεαρό Αλέξιο για την αποκατάστασή του στον θρόνο της Κωνσταντινούπολης. Οταν μάλιστα ο επίσημος εκπρόσωπος του ποντίφηκα πλη- ροφορήθηκε για την επικείμενη άφιξη του Αλεξίου στη Ζάρα, έστειλε στον Βονιφάτιο το επίσημο έγγραφο α- φορισμού των Βενετών. Παρόλα αυτά ο Αλέξιος έφθασε στη Ζάρα στις 25 Απριλίου και έγινε δεκτός με τιμές. Μερικοί σταυροφόροι έδειξαν τη δυσφορία τους για τη νέα παρέκκλιση της σταυροφορίας, στρατοπεδεύοντας μακριά από το κύριο στρατόπεδο. Τελικά οι διαφωνού- ντες συναίνεσαν στο σχέδιο των υπολοίπων, όταν ο Αλέξιος επανέλαβε τους όρκους του αγγίζοντας ιερά λείψανα. Η συμφωνία της Ζάρα είχε σφραγίσει την τύχη της Κωνσταντινούπολης. Στις 24 Ιουνίου 1203 το εκστρατευτικό σώμα αντίκρισε τα απόρθητα τείχη της Βασιλεύουσας. Τη Δευτέρα, 12 Απριλίου 1204, η Δ' Σταυροφορία έγραψε μια μαύρη σελίδα στην παγκόσμια Ιστορία. ΞΙ
Πανόραμα της σημερινής πόλης Ζαντάρ βάρα).
Σ Η Μ Ε Ι Ω Σ Ε Ι Σ(1) Ο Βιλλαρδουίνος μιλά για 34.000 μάρκα και ο Ροβέρτος του Κλαρί για 36.000 μάρκα.(2) Οι εκκλησιαστικές πηγές για τα γεγονότα της Δ'Σταυροφορίας καταγράφουν αρνητικά τον ρόλο των Βενετών και μιλούν επικριτικά για την πρόταση επίθεσης στη Ζάρα. Το κείμενο "Hystoria Constantinopolitana", που συ\/έγραψε ο μοναχός Γκύντερ υπό την καθοδήγηση του Μάρτιν, ηγουμένου της μονής του Περί, θεωρεί ασεβή την πράξη αυτή και τονίζει ότι οι περισσότεροι σταυροφόροι την αρνήθηκαν πεισματικά από την αρχή. Το κείμενο "De terra Iherosolimitana et quomodo ab urbe Constantinopotitana ad hanc ecclesiam allate sunt reliquie", πόνημα ανώνυμου συγγραφέα (πιθανότατα κληρικού) από τη Σουασόν της βόρειας ΓΊλλίας, αναφέρει ότι οι Βενετοί ανάγκασαν τους σταυροφόρους να επιτεθούν στη Ζάρα. Δεν απουσιάζουν όμως και οι ουδέτερες απόψεις. Στο έργο ενός ανώνυμου χρονικογράφου από το Χάλμπερσταντ της κεντρικής Γερμανίας, που φέρει τον τίτλο "Gesta Episcoporum Haiberstadensium" και περιγράφει τη δράση του επισκόπου Κονράδου του Χάλμπερσταντ, σημειώνεται ότι ο εν λόγω επίσκοπος συμφώνησε με την άποψη του Πέτρου Καπουάνο.(3) Μέσα σε μια πενταετία (1198-1202) είχαν γίνει οκτώ αποστολές και είχαν ανταλλαγεί 12 επιστολές.(4) Ο Βιλλαρδουίνος την αναφέρει ως Ζαντρ. Ο Κωνσταντίνος Ζ' Πορφυρογέννητος ετυμολογεί το ρωμαϊκό όνομα της πόλης ως «iam era», δηλαδή «υπήρχε ήδη».(5) Σύμφωνα με τον Βιλλαρδουίνο ο στόλος μετέφερε 300 πολιορκητικές μηχανές.(6) Το χρονικό "Historia Ducum Veneticorum" και το συμπλήρωμά του αναφέρουν χαρακτηριστικά μέρος του αναφερθέντος στρατού: «...pars dicti exercitus...».(7) Οι πόλεις της Μούγκια και της Τεργέστης συμφώνησαν να αποδίδουν 75 λαγήνια κρασί, ως ετήσια εισφορά, στον δόγη και στους διαδόχους του ("Historia Ducum Veneticorum").
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Alfred J. Andrea: The "HYSTORIA CONSTANTINOPOLITANA" OF GUNTHER OF PAIR IS, University of Philadelphia Press, Philadelphia. 1997.(2) Alfred J. Andrea: CONTEMPORARY SOURCES FOR THE FOURTH CRUSADE, THE MEDIEVAL MEDITERRANEAN, volume 29. Brill, Leiden /Boston/Köln, 2000.(3) Γοδεφρείδου Βιλλαρδουίνου: Η ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ, εκδόσεις Χατζηνικολή, Αθήνα, 1985.(4) John Godfrey: THE UNHOLY CRUSADE, Oxford University Press, Oxford /New York/Toronto / Melbourne, 1980.(5) Gy. Moravcsik- R.J.H. Jenkins: CONSTANTINE PORPHYROGENITUS "DE ADMINISTRANDO IMPERIO", Dumbarton Oaks, text no.1, The Dumbarton Oaks Research Library and Collection, Washington D.C., 2002.(6) Donald M. Nicol: BYZANTIUM AND VENICE, Cambridge University Press, Cambridge, 1999.(7) Donald E. Queller-Thomas F. Madden: THE FOURTH CRUSADE. THE CONQUEST OF CONSTANTINOPLE, University of Philadelphia Press,Philadelphia, 1997.(8) Ροβέρτου του Κλαρί: Η ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ, εκδόσεις Χατζηνικολή, Αθήνα, 1990.(9)Στήβεν Ράνσιμαν: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΩΝ, τόμος III, ΔΕΚ/ΓΕΣ,Αθήνα, 1979.
2 7
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
116
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
116
«Ο ΠΕΙΡΑΤΗΣ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΣΣΑΣ»Ο Avvfloc nsipainc και θαλασσοπόρος σερ Φράνσις
Ντρέηκ ανήκε, μαζί με τους οερ ΟυώΠτερ Ράλεϊ, σερ
Τζων Χώκινς, Μάριιν Φρόμπισερ και άλλους, οε μια
νενιά τολμηρών ναυτικών και τυχοδιωκτών οι οποίοι αμφισβήτησαν τη θαλάσσια κυριαρχία επί
του Νέου Κόσμου από to u c Ισπανούς πραγματοποιώντας επιθέσεις οε ισπανικά πλοία και πόλεις
και αποκομίζοντας τεράστια κέρδη μέσω της λεηλασίας. Η ίδια η βασίλισσα της Αγγλίας,
Ελισάβετ Α\ είχε χρηματοδοτήσει αρκετές από τις επιδρομές του. 0 Ντρέηκ ήταν ένας από τους
θεμελιωτές της ναυτικής ισχύος της Αννλίας και από εκείνους που έθεσαν τις βάσεις για τη
δημιουρνία της Βρετανικής Αυτοκρατορίας 150
χρόνια αργότερα.
Αριστερά: Ο σερ Φράνσις Ντρέικ. Εικονίζεται εδώ με τη συνήθη πανοπλία των "τριών τετάρτων" για ανώτατους αξιωματικούς, ακολουθώντας τη μόδα του ύστερου 16ου αιώνα. Ο συγκεκριμένος τύπος πανοπλίας αποτελείται από επικαλυπτόμενα μεταλλικά ελάσματα (επιστήθια πλάκα, επώμια, μεταλλικά χειρόκτια κλπ.) που ψέρονται πάνω από αλυσιδωτό χιτώνιο. Οι φαρδιές δερμάτινες μπότες υποκαθιστούν ως έναν βαθμό τις περικνημίδες. Η πομπική λόγχη (partisan) είναι ταυτόχρονα όπλο και σύμβολο στρατιωτικής εξουσίας (ιστορική έρευνα- εικονογράφηση: Χρήστος Γιαννόπουλος για τις εκδόσεις "Περισκόπιο").
Δεξιά πάνω: Η βασίλισσα Ελισάβετ A ' υποστήριξε ανεπίσημα τις πειρατικές ενέργειες του Ντρέηκ και σε πολλές περιπτώσεις τις χρηματοδότησε.
Γ Δεξιά κάτω: Ο σερ Φράνσις Ντρέηκ ήταν ένας από I τους διασημότερους Αγγλους πειρατές του 16ου1 αιώνα.
29
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
116
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
116
fig o rii Sc im igin ibm im £ d o ic iH uftrao Si is lu e a n ea iiflj, Optra it (um pobtg T miaao*· i c [ 4 c B l t P. M. rdj&* Vi&ulcfiüorum.I t c h S t x V id u a a i& iio ru m .
AK SO IM, D. ICtX.
Χάρτης του 1599 ο οποίος απεικονίζει τον περίπλου της Γης από τον Ντρέηκ την περίοδο 1577-80. Η
ανακάλυψη της Αμερικής από τον Χριστόφορο Κολόμβο, το 1492, έδωσε το έναυσμα στους Ισπανούς να αρχίσουν μία σειρά από εξερευνήσ εις και κατακτήσεις των χωρών του αποκαλούμενου Νέου Κόσμου. Με τη
συνθήκη του Τορντεσ ίλας (1492) τα εδάφη της Βόρειας και της Νότιας Αμερικής κατανεμήθηκαν μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων της εποχής, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας. Χάρη στις προσπάθειες αδίστακτων Ισπανών τυχοδιωκτών όπως ο Χερνάν Κορτέζ, ο Φρανσίσκο Πιζάρο και ο Αλβάρο ν τε Σό- το, οι Ισπανοί έθεσαν υπό τον έλεγχό τους το Μεξι-
της Καραϊβικής χωριζόταν σε τρ ε ις μοίρες. Η Μοίρα της Νέας Ισπανίας έφθανε στο λ ιμάνι του Σαν Χουάν ντε Ουλούα (Βέρα Κρούζ) στον κόλπο του Μ εξικού και η Μοίρα του Νέου Κόσμου στο λιμάνι του Νόμπρε ν τε Ντιός γ ια να παραλάβει τον άργυρο που προερχόταν από τα ορυχεία του Περού. Η τρ ίτη ισπανική μοίρα μετέβα ινε στον Παναμά για να παραλάβει μπαχαρικά τα οποία προορίζονταν για τ ις αγορές του Μ εξικού και της Ισπανίας. Οι τρ ε ις μοίρες, κατάφ ορτες από πολύτιμα μέταλλα και μπαχαρικά, όριζαν ως σημείο συνάντησής τους το λιμάνι της Αβάνας στην Κούβα και ενωμένες άρχιζαν το τα ξίδ ι της επ ιστροφής στην Ισπανία. Ο ισχυρός αυτός στόλος μπορούσε να αποκρούσει με ευχέρεια οποιαδήποτε πειρατική επ ίθεση και ήταν δυνατό να απ ειληθεί σοβαρά μόνο από μεγάλο αριθμό εχθρικών πολεμικών.
Ο "αδύνατος κρίκος" στην ισπανική αλυσίδα μεταφοράς πλούτου από τον Νέο Κόσμο στην Ευρώπη ήταν τα λ ιμάνια στα οποία γ ινόταν η φόρτωση των πολύτιμων αγαθών. Τα λιμάνια του Νόμπρε ντε Ντιός, της Καρθαγένης, της Αβάνας, του Σαν Χουάν ν τε Ουλούα και του Σάντο Ν τομίνγκο στο νησί του Αγίου Δομίνικου ήταν επί το πλείστον ανοχύρωτα και αποτέλεσαν ελκυστικό στόχο για Γάλλους και Αγγλους επ ιδρομείς.
Οι π ειρατικές επ ιδρομές των Γάλλων Ουγενότων στα λιμάνια του Νέου Κόσμου, στα μέσα του 16ου αιώνα, έθεσαν το ισπανικό στέμμα σε κατά-
Οι Ισπανοί δεν εννοούσαν να μοιραστούν τα πλούτπ του Νέου Κόσμου με κανέναν. Με αυτή την κατάσταση διαφωνούσαν οι «Θαλασσόλυκοι», όπως αποκάλεσε τους Αγγλους πειρατές και τους καταδρομείς ο βρετανικός λαός.
κό, το Περού και το νησιωτικό σύμπλεγμα της Κα- ραϊβικής, το οποίο περιελάμβανε την Κούβα, τον Αγιο Δομίνικο, την Α ϊτή, την Τζαμάικα, τ ις Μπαχά- μες και το Πουέρτο Ρίκο. Την περιοχή αυτή την α- ποκάλεσαν Δ υτικές Ινδίες. Οι Ισπανοί ίδρυσαν αποικίες στη Φλόριντα και στις Φιλιππίνες και άρχισαν επ ικερδές εμπόριο πορσελάνης, μεταξωτών υφασμάτων και μπαχαρικών από τ ις αγορές της Απω Ανατολής. Η ανακάλυψη αργύρου στο Μ εξικό και στο Περού οδήγησε στη δημιουργία ορυχείων για την απόκτηση του πολύτιμου αυτού μετάλλου. Ως εργατική δύναμη χρησιμοποιήθηκαν Ινδιάνοι, ο ι οποίοι εργάζονταν υπό απάνθρωπες συνθήκες υπό τα βλέμματα βάναυσων Ισπανών φυλάκων. Το ορυχείο αργύρου στο Ποτόσι του Περού απέβη το παραγωγικότερο στον κόσμο.
Κάθε χρόνο από το λ ιμάνι της Σεβ ίλης αναχωρούσε μεγάλος αρ ιθμός από μεταγωγικά, τα οποία συνοδεύονταν από ισπανικά πολεμικά, με προορισμό λιμάνια του Νέου Κόσμου, για να παραλάβουν άργυρο, χρυσό, μαργαριτάρια και δ ιαμάντια για τα βασιλικά θησαυροφυλάκια. Ο στόλος αυτός ονομαζόταν Στόλος των Θησαυρών (Flotta de Tresor) και αρ ιθμούσε 80-140 πλοία. Οταν έφ θανε στην περιοχή
στάση συναγερμού. Ο βασιλιάς της Ισπανίας, Φίλιππος Β', ανέθεσε την οχύρωσή τους στον κόμη Πέντρο Μ ενέντεζ ν τε Αβίλες. Εκείνος περιέβαλε τα λ ιμάνια με πέτρινα τε ίχη και τοπ οθέτησε πυροβόλα στις επάλξεις τους. Αν και υπήρχε σοβαρή έλ λειψη επαγγελματιών στρατιωτών για την προάσπισή τους, ο Ισπανός κόμης κατέβαλε φ ιλότιμες προσπάθειες γ ια την εκπαίδευση πολιτοφυλάκων από τον άρρενα πληθυσμό των παράκτιων πόλεων του Νέου Κόσμου. Επίσης καθιέρωσε περιπολίες πολεμικών πλοίων τα οποία είχαν ως αποστολή την αποτροπή πειρατικών επιδρομών. Οι Ισπανοί δεν εννοούσαν να μοιραστούν τα πλούτη του Νέου Κόσμου με κανέναν. Με αυτή την κατάσταση διαφωνούσαν ο ι «θαλασσόλυκοι», όπως αποκάλεσε τους Αγγλους π ειρατές και τους καταδρομείς ο βρετα νικός λαός.
01 Α Γ Γ Λ Ο Ι Θ Α Λ Α Σ Σ Ο Λ Υ Κ Ο ΙΟ ρομαντικός όρος "θαλασσόλυκος" (sea dog)
χαρακτήρισε μια ομάδα Αγγλων ναυτικών του δεύ τερου μισού του 16ου αιώνα οι οποίοι ενήργησαν
30
31
ως π ειρατές ή ως ιδ ιω τικοί καταδρομείς (privateer) πραγματοποιώντας επ ιθέσεις εναντίον πλοίων ή λι- μανιών στον Νέο Κόσμο αλλά και στην ίδια την Ιβη- ρική χερσόνησο.
Οταν η Αγγλία βρισκόταν σε εμπόλεμη κατάσταση με άλλο κράτος, Αγγλοι πλοίαρχοι εξόπλιζαν με δικά τους έξοδα ή με κεφάλαια που κατέβαλλαν διάφοροι επ ιχειρηματίες-επ ενδυτές καταδρομικά πλοία και λάμβαναν γραπτή άδεια από τη βασιλική Αρχή να προσβάλλουν εχθρ ικά πλοία και λιμάνια. Από τα λάφυρα των επιδρομών αυτών ένα ποσοστό λάμβανε το βρετανικό στέμμα, ένα άλλο ο πλοίαρχος και όσοι είχαν πληρώσει για τον εξοπλισμό του πλοίου και το υπόλοιπο το πλήρωμα που είχε λάβει μέρος στην επιχείρηση. Οι κυβερνήτες των συγκεκριμένων πλοίων ονομάζονταν ιδ ιω τικο ί καταδρομείς. Με τη σύναψη συνθήκης ε ιρήνης μεταξύ των αντιμαχόμενων κρατών, έληγε και η αποστολή των ιδιωτικών καταδρομέων.Πολλοί Αγγλοι πλοίαρχοι δεν λάμβαναν υπόψη την κατάπαυση των εχθροπραξιών και συνέχιζαν να προσβάλλουν εχθρ ικές πόλεις και πλοία. Οι ενέργειές τους χαρακτηρίζονταν ως πειρατικές, σε περίπτωση μάλιστα που αιχμαλωτίζονταν από τον εχθρό τούς ανέμενε η αγχόνη, δ ιότι οι π ειρατές δεν προστατεύονταν από το δίκαιο της θάλασσας.
Τα πληρώματα των πειρατικών και των ιδ ιω τικών καταδρομικών πλοίων προσέρχονταν εθελοντικά .Πρόβλημα στην εξεύρεση πληρωμάτων δεν υπήρχε. Πολλοί νέο ι Αγγλοι επιζητούσαν την περιπέτεια σε εξω τικούς τόπους, μαζί με ευκα ιρ ίες για εύκολο και γρήγορο πλουτισμό. Οι εθ ελοντές προτιμούσαν τ ις κακουχίες, τ ις στερήσεις και τους κινδύνους κατά τη διάρκεια των ταξιδιών με αγγλικά πειρατικά, παρά τον σίγουρο μισθό και τη σχετικά καλή διατροφή και διαβίωση που προσέφερε μια θέση σε πλοίο του Βασιλικού Ναυτικού.
Οι Αγγλοι π ειρατές ήταν καλά εξοπλισμένοι με μουσκέτα, αρκεβούζια, ξίφη και εγχειρ ίδ ια . Κατά τις επ ιδρομές τους εναντίον των ισπανικών παράκτιων πόλεων συνήθως έφ εραν χαλύβδινους θώρακες οι οποίοι κάλυπταν το στήθος και τη ράχη, καθώς και χαλύβδινα κράνη ισπανικού τύπου morion ή cabacet. Οι ανεπαρκώς εκπ αιδευμένο ι Ισπανοί πολιτοφ ύλακες των παράκτιων πόλεων του Νέου Κόσμου συνήθως τρέπονταν σε φυγή ή προέβαλλαν μικρή αντίσταση στους πάνοπλους πειρατές, θεω ρώντας πως ήταν στρατιώ τες του τακτικού αγγλ ικού στρατού.
Τα αγγλικά πειρατικά πλοία δ ιέθετα ν πλήρωμα 80-90 ανδρών και ήταν εξοπλισμένα με 16-20 πυροβόλα, συνήθως του τύπου demi-culverin των 4 in, καθώς και μικρά πυροβόλα των 2 in τα οποία έβαλλαν βλήματα με βολίδες κατά προσωπικού (canister shot) και χρησίμευαν στην περίπτωση επ ίθεσης σε εχθρ ι
V i
κά πλοία (ρεσάλτο). Είχαν ε κτόπισμα 100-150 t και μέγι-
στη ταχύτητα 8-10 kts. Συνήθως ήταν γαλιόνια και έφεραν πέντε τετράγωνα ιστία, ένα στον πρόβολο, δύο στον πρόσθιο ιστό και δύο στον μεσαίο ιστό, καθώς και ένα ιστίο τριγωνικού σχήματος στον πίσω ιστό. Επιτίθε- ντο σε μεμονωμένα πορτογαλικά ή ισπανικά πλοία τα οποία ήταν κα
τάφορτα με μπαχαρικά, πολύτιμους λίθους, χρυσό
και άργυρο από τον Νέο Κόσμο. Χάρη στη ναυτοσύνη
των αγγλικών πληρωμάτων αλλά και στην καλή εκπαίδευση
των πυροβολητών των πειρατικών πλοίων, τα εμπορικά πλοία συνήθως
υπέκυπταν. Οι Αγγλοι πυροβολητές σκόπευαν τους ιστούς και τα ξάρτια των αντιπά
λων πλοίων, καθώς σκοπός τους ήταν να τα ακινη- τοποιήσουν και όχι να τα βυθίσουν.
Στις περιπτώσεις επ ίθεσης σε παράκτιες ισπανικές πόλεις οι Αγγλοι πειρατές και καταδρομείς ε φάρμοζαν συγκεκρ ιμένες τα κτικές , βασιζόμενοι κυρίως στο στοιχείο του αιφνιδιασμού. Αποβιβάζονταν από τα πλοία τους σε μικρά οκάφη με πανιά, που ονομάζονταν σαλούπες και ήταν δεμένα στα μεγαλύτερα κατά τη δ ιάρκεια των υπερατλαντικών τους ταξιδιών. Με τα πλοιάρια αυτά προσέγγιζαν τα τε ίχη των ισπανικών λιμανιών. Επειτα ανέβαιναν σε αυτά και έθ ετα ν εκτός μάχης τους Ισπανούς φρουρούς και τους πυροβολητές των παράκτιων πυροβόλων. Ακολούθως επ ιτ ίθεντο στην κυρίως πόλη, συνήθως από δύο ή τρ ε ις κατευθύνσεις. Ερευνούσαν τ ις ο ικ ίες και τα κυβερνητικά κτίρ ια σε αναζήτηση κοσμημάτων, μεταξωτών ενδυμάτων και χρυσών νομισμάτων. Αιχμαλώτιζαν επίσης εύπορους κατοίκους, τους οποίους αργότερα απελευθέρω ναν με την καταβολή λύτρων από μέρους των ο ικ ε ίων τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις ο ι π ειρατές απαιτούσαν από τ ις αρχές των ισπανικών πόλεων να τους καταβάλλουν μεγάλα χρηματικά ποσά γ ια να
Αριστερά: Λιθογραφία εποχής που
απεικονίζει τον σερ Φράνσις
Ντρέηκ.
Επάνω: Η επίθεση του Ντρέηκ
στο λιμάνι της Καρθαγένης
το 1586 (λιθογραφία
του 1590).
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
116
κούς οι οποίοι του έμαθαν μυστικά της τέχνης τους και παρακολούθησε την κατασκευή και την καθέλκυση πλοίων. Ηταν πρώτος εξάδελφος του σερ Τζων Χώκινς, ενός από τους πρώτους Αγγλους θαλασσοπόρους και πειρατές της ελ ισαβετιανής περιόδου.
Με τη μεσολάβηση του Χώκινς ο Ντρέηκ σε ηλ ικία 14 ετών τοπ οθετήθηκε ως μαθητευό μένος σε ένα παλαιό αγγλικό δίστηλο ιστιοφόρο το οποίο μετέφ ερ ε εμπορεύματα κατά μήκος των αγγλικών ακτών. Η εργασία του ήταν σκληρή και επίπονη, αλλά η ναυτική εμπειρία που απεκόμισε απέβη πολύτιμη γ ια τη μετέπ ειτα σταδιοδρομία του.
Ενας αυτόπτης μάρτυρας περιγράφει τον Φράνσις Ντρέηκ ως άνθρωπο μέτριου αναστήματος, γεροδεμένο, με πυκνά σγουρά ξανθά μαλλιά και γεν ικά ευχάριστο παρουσιαστικό. Οι τρόποι του νεαρού ήταν καλοί. Πίσω από αυτούς έκρυβε ατσάλινη θέληση και αποφασιστικότητα και μία έφ εση για την ανάληψη ριψοκίνδυνων αποστολών.
Ο σερ Τζων Χώκινς είχε γ ίνε ι πλούσιος και δ ιάσημος πωλώντας μαύρους σκλάβους στις ισπανικές αποικίες του Νέου Κόσμου και αγοράζοντας ζάχαρη και μπαχαρικά τα οποία πωλούσε σε εμπόρους του Λονδίνου. Οι δραστηρ ιότητές του προκά- λεσαν το μένος του βασιλιά της Ισπανίας Φιλίππου Β', ο οποίος με διάταγμά του απαγόρευσε στους Ισπανούς αποίκους να δ ιεξάγουν εμπόριο με πρόσωπα άλλων χωρών εκτός της Ισπανίας και της Πορτογαλίας.
Το 1567 ο Χώκινς απέπλευσε από το Πόρ- τσμουθ με τη βασιλική καράκα "Jesus of Lübeck" και τα πλοία "Minion" και "Judith", με προορισμό τα λιμά
Τομή αγγλικού γαλιονιού του 16ου αιώνα. Παρατηρήστε το κατάστρωμα, την καμπίνα του κυβερνήτη και τους χώρους αποθήκευσης εμπορευμάτων και πυρομαχικών.
μη πυρπολήσουν δημόσια και άλλα κτίρ ια και καταστρέψουν τ ις πόλεις ολοσχερώς.
Τ Α Ν Ε Α Ν Ι Κ Α Χ Ρ Ο Ν Ι Α Τ Ο Υ Ν Τ Ρ Ε Η ΚΟ Φράνσις Ντρέηκ γεννήθηκε στην κομητεία
του Ντέβον το 1540. Σε ηλικ ία οκτώ ετών ο ίδ ιος και ο πατέρας του, λόγω διώξεων από οπαδούς αντίπαλου θρησκευτικού δόγματος, αναγκάστηκαν να ε- γκαταλείψ ουν τη γενέτε ιρά τους, το Τάβιστοκ, και να καταφύγουν σε ένα εγκαταλειμμένο πλοίο το οποίο ήταν αγκυροβολημένο στο Τσάταμ, στις όχθες του ποταμού Μ έντγουεη, παραπόταμου του Τάμεση. Ο νεαρός Ντρέηκ μεγάλωσε ανάμεσα σε ναυτι
Αντίγραφο του πλοίου του
Ντρέηκ "Golden Hind" στις όχθες
του Τάμεση το 1973.
νια του Νέου Κόσμου. Ως κυβερνήτη του "Judith" τοπ οθέτησε τον ηλικ ίας 27 ετών Φράνσις Ντρέηκ. Τον Οκτώβριο εκείνου του χρόνου ο στολίσκος έ- φθασε στη Σιέρα Λεόνε της δυτικής Αφρικής. Οι Αγγλοι ναυτικοί, συνεπ ικουρούμενοι και από τους πολεμιστές δύο μαύρων φυλάρχων της περιοχής, ε π ιτέθηκαν στην πόλη Κόνγκα και αιχμαλώτισαν μεγάλο αριθμό μαύρων, τους οποίους θα πωλούσαν ως σκλάβους στις αποικίες του Νέου Κόσμου.
Τον Ιούνιο του 1568 τα αγγλικά πλοία έφθασαν στο λιμάνι της Σάντα Μάρτα στην Καραϊβική, όπου οι Αγγλοι ναυτικο ί πώλησαν μέρος του ανθρώπινου φορτίου τους στους Ισπανούς. Οταν όμως έφ θα σαν στο λ ιμάνι της Καρθαγένης τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Οι ισπανικές αρχές της πόλης αρνή- θηκαν να εμπορευθούν με τους Αγγλους ναυτικούς. Ο Χώκινς, εξοργισμένος, δ ιέτα ξε τον βομβαρδισμό των παράκτιων πυροβολαρχιών του λιμανιού. Στις αρχές Σεπτεμβρίου ένας τυφώνας έπλη- ξε τα αγγλικά πλοία κοντά στις ακτές της Κούβας, προκαλώντας ζημιές στα ιστία τους, με άμεση ανάγκη επισκευής.
Ο μικρός στολίσκος έφ θασε έπ ειτα χωρίς απρόοπτα στο Σαν Χουάν ν τε Ουλούα (αργότερα ονομάστηκε Βέρα Κρούζ), στον κόλπο του Μ εξικού. Ο Χώκινς ζήτησε άδεια από τ ις ισπανικές αρχές να καταπ λεύσει σε αυτό το λ ιμάν ι γ ια να ανεφοδια- σ τεί με τρόφ ιμα, νερό, φ ρούτα και λαχανικά. Στις 16 Σεπτεμβρίου 1568 τα τρ ία αγγλικά πλοία αγκυροβόλησαν εκε ί. Την επομένη κατέφ θασαν 12 ισπανικά πλοία υπό τη διο ίκηση του ναυάρχου Φρανσίσκο Λουχάν, τα οποία αποτελούσαν τμήμα του Στόλου των Θησαυρών (το Σαν Χουάν ν τε Ουλούα ήταν ένα από τα σημεία φόρτωσης μπαχαρικών και πολύτιμων λίθων προερχόμενων από την ενδοχώρα του Μ εξικού). Ο Χώκινς έλαβε τη δ ιαβεβαίωση από τον Ισπανό ναύαρχο πως τα πλοία του θα μπορούσαν να ανεφ οδ ιαστούν και να πραγματοποιήσουν επ ισκευές ανενόχλητα. Στις 23 Σ επτεμβρίου όμως ισπανικά πολεμικά έλαβαν θέση στην είσοδο του λ ιμανιού, ενώ βάρκες κατάφ ορτες με Ισπανούς στρατιώ τες πραγματοποίησαν α ιφ νιδ ιαστική επ ίθεση στα σταθμευμένα αγγλικά πλοία. To "Jesus of Lübeck" κατελήφ θη από τους Ισπανούς με έφοδο. Ο Χώκινς και μερ ικο ί σύντροφοί του μόλις πρόλαβαν να δ ιαφ ύγουν και να επι- β ιβασθούν στο "Judith". Τα "Minion" και "Judith" κα- τάφεραν να αποπλεύσουν και να ανοιχτούν στο πέλαγος. Από τους 300 Αγγλους ναυτικούς α ιχμαλω τίστηκαν οι 160. Οι περ ισσότερο ι από αυτούς ε- κτελέσ τηκαν με απαγχονισμό ή κάηκαν στην πυρά ως α ιρετ ικο ί. Η εμπειρ ία γ ια τον νεαρό Ν τρέηκ ή ταν συγκλονιστική. Ο ρκίστηκε να εκδ ικη θ ε ί τους Ισπανούς γ ια τη στάση τους και από τό τε έγ ινε αμε ίλ ικτος εχθρός τους.
01 Π Ρ ϋ Τ Ε Σ Ε Π Ι Δ Ρ Ο Μ Ε Σ Τ Ο Υ Ν Τ Ρ Ε Η Κ
Η πειρατική σταδιοδρομία του Φράνσις Ντρέηκ άρχισε το 1570, όταν πραγματοποίησε τις πρώτες ε π ιδρομές σε ισπανικά λιμάνια της Καραϊβικής. Το 1571, με τη συνδρομή Γάλλων πειρατών, δ ιέπλευσε τον ποταμό Σάγκρες στον ισθμό του Παναμά και κατέλαβε έναν αριθμό ισπανικών εμπορικών πλοίων που πραγματοποιούσαν μεταφορά εμπορευμά
Q Y O M O D O Π Ν . F R A N C I S C V SD R A C O t. IV I T ΑΤ Ι Μ I T I N S V L A M
των. Επέστρεψε στην Αγγλία με το πλοίο του κατάφορτο με βελούδινα υφάσματα, κοσμήματα και ράβδους από χρυσό και άργυρο. Η φήμη που απέκτησε του εξασφάλισε χρηματοδότηση και πλήρωμα ε παρκή για τον εξοπλισμό και την επάνδρωση δύο πλοίων. Με αυτά το 1572 έπλευσε για την Καραϊβι- κή.
Κοντά στις ακτές της Α ϊτής στα αγγλικά πειρατικά πλοία προστέθηκε και ένα γαλλικό. Στις αρχές Ιουλίου του 1572, τα ξημερώματα, 74 άνδρες αποβιβάστηκαν αθόρυβα από βάρκες και βρατσέρες στο λιμάνι του Νόμπρε ντε Ντίος στον Παναμά. Οι 24 έφεραν δορυπελέκεις, οι 40 αρκεβούζια και βαλ- λ ίστρες και έξ ι ήταν οπλισμένοι με μ ικρές ασπίδες και ξίφη. Η δύναμη περιελάμβανε ακόμα τυμπανιστές και σαλπιγκτές. Εξουδετέρωσε τους φρουρούς μιας παράκτιας πυροβολαρχίας που αποτελεί- το από έξ ι πυροβόλα και προστάτευε την είσοδο του λιμανιού. Ο Ντρέηκ τοπ οθέτησε στο σημείο ε κείνο 12 άνδρες με αποστολή τη φρούρηση των πυροβόλων και των λέμβων. Επειτα έσ τε ιλε ομάδα 18 ανδρών να εισχωρήσει στην πόλη από δευτερεύου- σες οδούς. Εκείνος με τους υπόλοιπους πειρατές μέσω της κυρίας οδού έφθασε στο κέντρο της πόλης, ενώ οι καμπάνες της πόλης ηχούσαν δαιμονιωδώς. Οι Αγγλοι επ ιδρομείς αντιμετώπισαν δύναμη Ισπανών πολιτοφυλάκων με επ ικεφαλής τον δήμαρχο της πόλης, Αντόνιο Χουάρεζ. Οι πολιτοφύλακες προέβαλαν πεισματώδη αντίσταση. Κατά τη δ ιάρκεια της σύγκρουσης ο Ντρέηκ τραυματίστηκε στον ώμο. Οι Ισπανοί προσβλήθηκαν στα νώτα από τη δεύτερη ομάδα των Αγγλων ναυτικών και τράπηκαν σε φυγή. Οι πειρατές ανακάλυψαν στο κτίριο του κυβερνείου κιβώτια με ράβδους αργύρου, αλλά ο Ντρέηκ δ ιέτα ξε του άνδρες του να κατευθυν- θούν προς τ ις βασιλικές αποθήκες, όπου είχε πληροφορίες πως φυλάσσονταν ράβδοι χρυσού. Πριν ο ι Αγγλοι προσεγγίσουν τ ις ισπανικές αποθήκες μια δυνατή βροχή αχρήστευσε τ ις βαλλίστρες και τα αρκεβούζια, ενώ ο Ντρέηκ λιποθύμησε λόγω της απώλειας α ίματος από τον τραυματισμό του. Οι πειρατές αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν στις βάρκες τους χωρίς να αποκομίσουν λεία. Η επιδρομή αυτή απέδειξε πως η αρ ιθμητική υπεροχή των Ισπανών μπορούσε να εξουδετερω θεί με την επ ίδειξη τό λ
33
Η επίθεση του Ντρέηκ, το 1586, στο
λιμάνι του Σάντο
Ντομίνγκο της Αϊτής, το
οποίο την εποχή εκείνη
ονομαζόταν Ισπανιόλα
(λιθογραφία του 1595).
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
116
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
116
Ο Ντρέηκ είχε πραγματοποιήσει τον περίπλου της Γης. Ηταν ο πέμπτος κατά σειρά ναυτικός ο οποίος είχε επιτύχει αυτό το κατόρθωμα. Οι επιζώντες εκείνου του επικού ταξιδιού ήταν μόνο 57.
μης και με τη χρήση του στοιχείου του α ιφνιδ ια σμού.
Τον Φεβρουάριο του 1573 ο ι άνδρες του Ν τρέηκ, με τη βοήθεια Ινδιάνων οδηγών, έστησαν ενέ- δρα στο ισπανικό καραβάνι που μ ετέφ ερ ε άργυρο από την πόλη του Παναμά στο λ ιμάνι Νόμπρε ν τε Ντίος. Το εγχείρημα απέτυχε δ ιό τι οι ενεδρεύο- ν τες π ειρατές ανακαλύφθηκαν από Ισπανό ανιχνευτή και αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν στο πλοίο τους. Τον Απρίλιο του ίδιου έτους η επ ιχείρηση επαναλήφθηκε. Οι Αγγλοι αυτή τη φορά έ δρασαν από κοινού με τους άνδρες του Γάλλου Ουγενότου κουρσάρου Γκιγιώμ ν τε Τεστού. Κατά τη μάχη που δ ιεξήχθη ο τελευ τα ίο ς τραυματίστηκε αλλά όλοι οι Ισπανοί φρουροί στο καραβάνι εξου δετερώθηκαν. Οι πειρατές άρχισαν να μεταφέρουν τ ις μεγάλες ποσότητες αργύρου στα πλοία τους, αφήνοντας προσωρινά τον ντε Τεστού στην ξηρά μαζί με ποσότητα ράβδων και έναν από τους άνδρες του ως φρουρό. Οταν επέστρεψαν με σκοπό να παραλάβουν το υπόλοιπο μέταλλο και τον αρχηγό των Γάλλων πειρατών, διαπίστωσαν πως είχε φο- ν ευ θ ε ί από ισπανική περίπολο και ο άργυρος είχε α νακτηθε ί από τους Ισπανούς. Ο Ν τρέηκ επ έστρεψε με τους άνδρες του στα πλοία και το μερίδ ιο του Γάλλου δ ιανεμήθηκε στους άνδρες του πληρώματος του. Στην Αγγλία τού επ ιφυλάχθηκε υποδοχή ήρωα. Η βασίλισσα Ελισάβετ Α* τον δ έχθηκε σε ακρόαση και τον συνε- χάρη για τα κατορθώματά του. Στην ουσία επ ικρότησε τ ις π ειρατικές δράστη ρ ιό τη τές του, παρόλο που ήταν α ντίθ ε τες προς τους κανόνες του "δ ιε
θνούς δ ικαίου" και η χώρα της δεν βρισκόταν σε ε μπόλεμη κατάσταση με την Ισπανία.
Π έντε περίπου χρόνια αργότερα, τον Νοέμβριο του 1577, πέντε αγγλικά πλοία υπό τον Ντρέηκ απέπλευσαν από το λ ιμάνι του Πλύμουθ. Επικεφαλής ήταν ένα καταδρομικό γαλιόνι των 100 t το οποίο ονομαζόταν "Pelican" και κατά τη δ ιάρκεια του ταξιδ ιού ο Ντρέηκ του έδωσε το όνομα "Golden Hind" (Χρυσός Σκύλος). Στο ταξίδ ι αυτό ο αρχιπει- ρατής ήταν αποφασισμένος, διαπλέοντας τα στενά του Μαγγελάνου στο νότιο τμήμα της Παταγονίας, να περάσει στον Ειρηνικό ωκεανό, τον οποίο απο- καλούσε Νότια θάλασσα. Για να καθησυχάσει τους Ισπανούς διέδωσε πως σκοπός του ταξιδ ιού του ή ταν η πραγματοποίηση επιδρομής στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.
Ο αγγλικός στολίσκος προσέγγισε τα νησιά του Πράσινου Ακρωτηρίου στον Α τλαντικό ωκεανό. Εκεί το πλοίο του Ντρέηκ αιχμαλώτισε το πορτογαλικό εμπορικό "Maria", το οποίο ήταν κατάφορτο με μεταξωτά υφάσματα και μπαχαρικά. Ο Πορτογάλος πλοηγός του σκάφους, Νούνιο ντα Σίλβα, προ- σφέρθηκε να οδηγήσει τους Αγγλους με ασφάλεια στις ακτές της Παταγονίας και στα στενά του Μαγ- γελάνου. Ανάμεσα στον Αγγλο αρχιπειρατή και στον Πορτογάλο πλοηγό αναπτύχθηκε αμοιβαία ε κτίμηση και φιλία.
Κοντά στις ακτές της Βραζιλίας μερ ικοί από τους άνδρες του Ν τρέ
ηκ στασίασαν αρνούμενοι να διαπλεύσουν τα Στενά
του Μαγγελάνου, φοβούμενοι πως έφ θα σαν στο τέλος του κόσμου. Ανάμεσα στους δυσαρεστημέ-
Απεικόνιοη του πλοίου "Golden Hind", το οποίο
αρχικά ονομαζόταν
"Pelican".
34
νους ήταν και ο Τόμας Ντότυ, προσωπικός φίλος του Ντρέηκ και κυβερνήτης σε ένα από τα πλοία του στολίσκου. Με τη συνηθισμένη αποφασιστικό- τητά του ο Ντρέηκ δ ιέτα ξε τα σκάφη να καταπλεύ- σουν στο μικρό λ ιμάνι του Σαν Τζούλιαν στην Πατα- γονία. Εκεί συγκροτήθηκε δικαστήριο αποτελούμε- νο από τον ίδιο και τους υπόλοιπους κυβερνήτες των πλοίων. Ο Τόμας Ντότυ κρ ίθηκε ένοχος για «στάση και διασπορά ειδήσεων που είχαν δυσμενή επίδραση στο ηθ ικό των ανδρών» και καταδικάστηκε σε θάνατο με αποκεφαλισμό. Η ποινή εκτελέ- στηκε και έπειτα ο Ντρέηκ δ ιέτα ξε να καούν δύο από τα πλοία του τα οποία είχαν υποστεί ζημιές που δεν επ ιδέχονταν επιδιόρθωση.
Τον Δ εκέμβρ ιο του 1579 ο αγγλικός στολίσκος διέπλευσε τις ακτές της Χιλής και οι άνδρες του Ντρέηκ πραγματοποίησαν επιδρομή στο λ ιμάνι του Βαλπαρέζο. Κατά τη δ ιάρκεια της ενέργειας αυτής ένα πλοίο του στολίσκου βυθ ίστηκε και ένα άλλο υποχρεώθηκε να επ ιστρέφει στην Αγγλία. Το "Golden Hind" απέμεινε για να συνεχίσει το ταξίδ ι. Την 1η Μαρτίου 1579 το αγγλικό πειρατικό πλοίο εξαπέλυσε μία ομοβροντία κατά του ισπανικού πλοίου "Carafuego", το οποίο παραδόθηκε αμαχητί. Το τ ε λευτα ίο ήταν κατάφορτο με χρυσό και άργυρο. Ο Ντρέηκ αποφάσισε τό τε να επ ιστρέφει στην Αγγλία. Δ ιέπλευσε τον Ιούλιο τ ις α κτές της Καλιφόρνια και ε ισήλθε στον Ειρηνικό ωκεανό. Ακολούθως έφθα- σε στην Ινδονησία και μέσω του Ινδικού ωκεανού έ- φθασε στο ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας. Το "Golden Hind" έφθασε στο Πλύμουθ στις 26 Σεπτεμβρίου 1580. Το ταξίδ ι είχε δ ιαρκέσει τρ ία χρόνια. Επρόκειτο για μια από τ ις επ ικερδέστερες π ειρατικές επ ιχειρήσεις όλων των εποχών. Ο Ντρέηκ είχε πραγματοποιήσει τον περίπλου της Γης. Ηταν ο πέμπτος κατά σειρά ναυτικός ο οποίος είχε επ ιτύχει αυτό το κατόρθωμα. Οι επ ιζώντες εκείνου του επικού ταξιδ ιού ήταν μόνο 57, αλλά η βασίλισσα Ελισάβετ και όσοι επ ιχειρηματίες το είχαν χρηματοδοτήσει κέρδισαν σε ποσοστό της τάξης του 1.200 %. Ο Ντρέηκ δ ιηγήθηκε στη Βασίλισσα τ ις περ ιπ έτειές του με κάθε λεπτομέρεια . Εκείνη ενθουσ ιάστηκε και στο εξής τον αποκαλούσε «Ο πειρατής μου». Αναγνωρίζοντας τα επ ιτεύγματά του τον έχρισε ιππότη στο κατάστρωμα του "Golden Hind" το επόμενο έτος. Η Αγγλία υ ιοθετούσε πλέον εχθρική στάση έ ναντι της Ισπανίας. Ο πόλεμος ήταν αναπόφευκτος.
Η Δ Ρ Α Σ Η Τ Ο Υ Ν Τ Ρ Ε Η Κ Κ Α Τ Α Τ Η Ν Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ο 1 5 8 5 -1 5 8 7
Στις αρχές του 1585 η Ισπανία κήρυξε τον πόλεμο κατά της Αγγλίας. Στις 11 Σεπτεμβρίου του ίδ ιου έτους 25 αγγλικά πλοία με πλήρωμα 2.300 ανδρών υπό τον Ντρέηκ απέπλευσαν από το Πλύμουθ. Επρόκειτο για την πιο φ ιλόδοξη αποστολή που είχε αναλάβει ο Ν τρέηκ μέχρι τό τε . Στα σκάφη επέβαιναν και 12 λόχοι στρατιωτών δ ιο ικούμενο ι από τον έμπιστο υπαρχηγό του Ντρέηκ, Κρίστοφερ Καρλάυλ. Η επιχείρηση χρηματοδοτήθηκε από επιφανείς εμπόρους του Λονδίνου και την ίδια τη βασίλισσα Ελισάβετ. Ναυαρχίδα του Ντρέηκ ήταν το γαλιόν ι "Elizabeth Bonadventure", ενώ στην αποστολή συμμετείχε και το γαλιόν ι του Βασιλικού Ν αυτικού "Golden Lion" με κυβερνήτη τον Ουίλιαμ Μπό- ροου. Σκοπός ήταν «η αποτροπή εχθρικώ ν ενερ
γειών που θα μπορούσαν να απειλήσουν το Βασίλε ιο της Αγγλίας και τις υπερπόντιες κτήσεις του». Αυτό που δεν ανέφεραν ο ι επ ίσημες δ ιαταγές ήταν ό τ ι ο Ν τρέηκ έπρεπε να αποκομίσει κέρδη, από τη λαφυραγώγηση ισπανικών πλοίων και λιμανιών, τα οποία θα ικανοποιούσαν τ ις απαιτήσεις των επ ιφανών επ ιχειρηματιών που είχαν επ ενδύσει χρήματα στο εγχείρημα.
Στις 17 Νοεμβρίου 1585 ο ι άνδρες του Καρλάυλ αποβιβάστηκαν ανατολικά του λιμανιού του Σα- ντιάγκο στα νησιά Κέηπ Βέρντε. Αν και το λ ιμάνι προστατευόταν από αναχώματα πίσω από τα οποία ήταν τοπ οθετημένα 50 περίπου πυροβόλα, 1.000 Αγγλοι σ τρατιώ τες πραγματοποίησαν επ ίθεση κατά των οχυρών υποστηριζόμενοι από τα πυροβόλα των αγγλικώ ν πλοίων. Η ισπανική φρουρά τράπηκε σε φυγή χωρίς να ρ ίξε ι ούτε έναν πυροβολισμό. Οι Αγγλοι κατέλαβαν την πόλη και τη λεηλάτησαν. Η λε ία α νήλθε σε 107.000 ισπανικά δουκάτα και δ εκάδες ορειχάλκινα πυροβόλα.
Επόμενος στόχος των Αγγλων επιδρομέων ή ταν το νησί του Αγίου Δομίνικου, το οποίο ο Ν τρέηκ προσέβαλε την 1η Ιανουαρίου 1586. Εφαρμόζοντας το ίδ ιο σχέδιο επ ίθεσης οι στρατιώ τες του Καρλάυλ αποβιβάστηκαν στην ακτή και σχεδόν αμέσως δέχθηκαν επ ίθεση από δύναμη Ισπανών πεζών και ιππέων, η οποία αποκρούστηκε. Ακολούθως οι Ισπανοί δοκίμασαν να τους αναχαιτίσουν οδηγώντας εναντίον τους ένα κοπάδι ταύρων. Τα ζώα, όμως, α ιφνιδ ιασμένα από τους πυροβολισμούς και γεν ικό τερ α τους θορύβους της μάχης, άλλαξαν πορεία και στράφηκαν κατά των Ισπανών, επ ιτρέποντας στους Αγγλους να τους διασκορπίσουν και να καταλάβουν το λ ιμάνι του Αγίου Δομίν ικου, τον οποίο και λεηλάτησαν.
Ακολούθως οι άνδρες του Ν τρέηκ αποπειράθη- καν να καταλάβουν το λ ιμάνι της Καρθαγένης, που προστατευόταν από γερά και ψηλά τε ίχη , ενώ μία αλυσίδα έφραζε την είσοδό του. Στο εσω τερικό του υπήρχαν τρ ε ις ισπανικές πολεμ ικές γαλέρες, οι οποίες παρείχαν επιπλέον προστασία.
Οι 1.000 στρατιώ τες του Τόμας Καρλάυλ αποβιβάστηκαν τη νύκτα στην ακτή και κατέλαβαν το α- γκυροβόλιο το οποίο βρισκόταν έξω από το λιμάνι, ενώ ο Ντρέηκ έπληξε με τα πυροβόλα των πλοίων του τ ις οχυρώσεις του κυρίως λιμανιού. Την πόλη υπεράσπιζαν 600 Ισπανοί π ολιτοφύλακες και 300
Ο Φράνσις Ντρέηκ και το πλήρωμά του
αντιμετωπίζουν ομάδα Ινδιάνων
του νότιου Ειρηνικού οι οποίοι έχουν
σαφώς άγριες διαθέσεις
(λιθογραφία του 1590).
35
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
116
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤ
ΙΚΗ
ΙΣΤΟΡ
ΙΑ
· No
116
Το πλοίο του Ντρέηκ "Golden Hind" ενώ εμπλέκεται σε μάχη με το ισπανικό εμπορικό "Nuestra Sen ora de laConception" την 1η Μαρτίου 1579. Η κατάληψη του τελευταίου, που ήταν κατάφορτο με χρυσό και άργυρο, απέφερε τεράστια κέρδη στον Ντρέηκ, στο πλήρωμά του και στους Αγγλους εμπόρους οι οποίοι είχαν επενδύσει χρήματα στο εγχείρημα (λιθογραφία του 1590).
Ινδιάνοι, οι οποίοι ήταν οπλισμένοι με τόξα και δ ιέ θ ετα ν δηλητηριασμένα 6έλη. Οι Αγγλοι κατέλαβαν το κυρίως λ ιμάνι και δέχθηκαν πυρά από τ ις ισπαν ικές γαλέρες. Ευτυχώς γ ι1 αυτούς, λόγω του σκότους που επ ικρατούσε ο ι βολές των ισπανικών ναυτικώ ν πυροβόλων ήταν στην πλειοψηφία τους άστοχες και προκάλεσαν μικρό αριθμό απωλειών. Οι Ισπανοί υποχώρησαν και ζήτησαν προστασία μέσα στα τε ίχη της πόλης αλλά το ηθ ικό τους είχε κλονιστεί. Οι π ειρατές κατέλαβαν την πόλη και τη λ εη λάτησαν επί δύο ημέρες. Η νίκη τους οφειλόταν κυρίως στην ευστροφ ία και στην εφ ευ ρ ετ ικό τη τα του Ντρέηκ, ο οποίος εκπόνησε ένα άριστο σχέδιο δράσης.
Ακολούθως ο στόλος του αρχιπειρατή κα τέπλευσε στη Φλόριντα, όπου λεηλάτησε και κα τέστρεψ ε το ισπανικό λ ιμάνι του Αγίου Αυγουστίνου. Η ενέργεια αυτή υπαγορευόταν κυρίως από λόγους στρατηγικής. Η συγκεκρ ιμένη ισπανική αποικία αποτελούσε απειλή γ ια τους κατο ίκους της βρεταν ικής αποικίας της Β ιρτζίνια . Ο στόλος του Ν τρέηκ επ έστρεψε στο Πλύμουθ τον Ιούλιο του 1586.
" Κ Ο Β Ο Ν Τ Α Σ Τ Α Γ Ε Ν ΙΑ " Τ Ο Υ Φ Ι Λ Ι Π Π Ο Υ Β' ( 1 5 8 7 - 1 5 8 8 )
Ο Φρανσίσκο ν τε Ζαράτα ήταν κυβερνήτης ε νός ισπανικού εμπορικού πλοίου το οποίο αιχμαλωτίσ τηκε από τον Ντρέηκ. Επί μερ ικούς μήνες υπήρξε «προσκεκλημένος» του Ν τρέηκ στο "Golden Hind" και έγραψε μια επιστολή προς τους ο ικείους του στην οποία έδ ινε μια ενδ ιαφέρουσα περιγραφή του Αγγλου πειρατή: «Ο Αγγλος κυβερνήτης είναι περίπου 40 ετών και ένας από τους καλύτερους ναυτικούς που έχω γνωρίσει. Εχει ξανθοκόκκινα μαλλιά και γένια . Η τόλμη και το θάρρος του είναι απαράμιλλα. Το πλοίο του έχε ι πλήρωμα 100 περί
που ανδρών, ο ι οποίοι ε ίνα ι άριστα εκπ αιδευμένο ι στη ναυτική τέχνη αλλά και στα όπλα. Ο Ντρέηκ τους συμπ ερ ιφέρετα ι καλά και αυτο ί τον α ντιμ ετωπίζουν με τον δέοντα σεβασμό. Οι αξιω ματικο ί του πλοίου είνα ι 9-10 Αγγλοι ευπατρίδες. Μ ερικο ί ανήκουν στις πιο αρ ισ τοκρατικές ο ικογένε ιες της Αγγλίας. Οταν γευματίζουν σερβ ίροντα ι σε ασημένια πιάτα και ποτήρια, ενώ κατά τη δ ιάρκεια των γευμάτω ν μουσικοί με τα όργανά τους παίζουν προς τέρψη των συνδαιτημόνων. Το πλοίο του Ν τρέηκ φ έρ ε ι 30 πυροβόλα και ικανό αριθμό βλημάτων».
Στις 11 Απριλίου 1587 ο Ντρέηκ απέπλευσε από το Πλύμουθ με 23 πλοία, έξ ι από τα οποία ήταν πολεμ ικά του Βασιλικού Ναυτικού. Αποστολή του ήταν να πλήξει τον ναύσταθμο στο Καντίζ της Ισπανίας, όπου ο στόλος του Φιλίππου Β' ετο ιμαζόταν για την επ ίθεση κατά της Αγγλίας. Την τελευ τα ία στιγμή η βασίλισσα Ελισάβετ, φοβούμενη άμεσα ισπανικά αντίποινα, έσ τε ιλ ε αγγελ ιοφόρο στο Πλύμουθ με τη διαταγή να ματαιω θεί η επιχείρηση. Ομως ήταν αργά. Ο στόλος του Ντρέηκ είχε ήδη α- ποπλεύσει. Ο πειρατής κατέστρεψ ε 24 ισπανικά πλοία που ναυλοχούσαν στο λιμάνι, ενώ τα πυροβόλα των σκαφών του έπληξαν τ ις ισπανικές παράκτιες πυροβολαρχίες και τις οχυρώσεις. Ο αγγλ ικός στόλος απέπλευσε από το Καντίζ την 1η Μαϊου και κα τευθύνθηκε προς το λ ιμάνι του Σά- γκρες, στη νότια Πορτογαλία, το οποίο και κατέλαβε. Ο Ντρέηκ απέκλεισε επί έναν μήνα τη θαλάσσια επ ικοινωνία μεταξύ της Λισαβόνας και του Καντίζ, δυσχεραίνοντας σημαντικά τ ις προετοιμασ ίες της Ισπανικής Αρμάδας. Ακόμα αιχμαλώτισε ένα ισπανικό γαλιόν ι το οποίο είχε αποκοπεί από τον σχηματισμό των πλοίων του Στόλου των Θησαυρών και ήταν κατάφ ορτο με χρυσό και άργυρο. Επέστρεψε στο Πλύμουθ τον Ιούλιο, ρυμουλκώντας το θύμα του, και άρχισαν οι προετοιμασ ίες γ ια την απόκρουση της σχεδιαζόμενης ισπανικής εισβολής στην Αγγλία.
Α Ν Τ Ι Μ Ε Τ Ω Π Ι Ζ Ο Ν Τ Α Σ Τ Η Ν Ι Σ Π Α Ν Ι Κ Η Α Ρ Μ Α Δ Α ( Ι 0 Υ Λ Ι 0 Σ - Α Υ Γ 0 Υ Σ Τ 0 Σ 15 8 8 )
Τον Σεπτέμβριο του 1587 ο βασιλιάς της Ισπανίας Φίλιππος Β' έδωσε τ ις τελ ικ ές δ ιαταγές για την έναρξη της επ ιχείρησης εισβολής στην Αγγλία. Τα 134 πλοία της Ισπανικής Αρμάδας είχαν συγκεντρω θεί στη Λισαβόνα, από όπου θα απέπλεαν τον Μάιο του 1588. Τελικά λόγω αντίξοων ανέμων απέπλευσαν στις 19 Ιουνίου.
Ο αγγλικός στόλος αριθμούσε 90 πλοία, γαλιό- νια, καράκες και δίστηλα ιστιοφόρα, και αποτελεί- το από δύο σχηματισμούς. Ο πρώτος σχηματισμός ήταν υπό τη διοίκηση του λόρδου Χάουαρντ του Εφινγκαμ και ο δεύ τερ ος υπό τον σερ Φράνσις Ντρέηκ. Ο λόρδος Χένρυ Σέυμουρ δ ιο ικούσε 30 πλοία που αποτελούσαν την εφ εδρε ία του στόλου.
Την Κυριακή 31 Ιουλίου τα αγγλικά πολεμικά αναχαίτισαν την Ισπανική Αρμάδα. Το σκάφος του Ν τρέηκ ναυμάχησε με εκείνο του Ισπανού α ντιναυάρχου Χουάν Μ αρτίνεζ ν τε Ρεκάλντε. Η σύγκρουση δ ιήρκεσε όλο το πρωί και δεν ανέδειξε ν ικητή. Το βράδυ της ίδ ιας ημέρας το πλοίο του
36
Ο Ντρέηκ απέκλεισε επί έναν μήνα τη θαλάσσια επικοινωνία μεταξύ της Λισαβόνας και του Καντίζ, δυσχεραίνοντας σημαντικά τις προετοιμασίες της Ισπανικής Αρμάδας.
Ντρέηκ αναχαίτισε το "Nuestra Senora del Rosario" το οποίο είχε υποστεί ζημιές - λόγω δυνατών ανέμων είχε συγκρουστεί με άλλο ισπανικό πλοίο και είχε αποκοπεί από τον σχηματισμό των Ισπανών. Τελικά κατόρθωσε να το καταλάβει. Συνέχισε την πορεία του το πρωί της επομένης, 1ης Αυγούστου, σε αναζήτηση άλλων αντιπάλων.
Στις 8 Αυγούστου, κατά τη μεγάλη ναυμαχία της Γκραβελέν κοντά στις α κτές της Φλάνδρας, τα αγγλικά πλοία ενεπλάκησαν σε σκληρό αγώνα με τα ισπανικά πολεμικά. Η σύγκρουση δ ιήρκεσε ολόκληρη την ημέρα. Σε κάποια φάση αυτής της ναυμαχίας το γαλιόν ι του Ντρέηκ, το 700 t "Revenge", αντιμετώπισε τη ναυαρχίδα του ισπανικού στόλου, "San Martin". Τα δύο πλοία αντάλλαξαν σφοδρούς κανονιοβολισμούς. Το ισπανικό δέχθηκε συγχρόνως επ ίθεση από το "Triumph" υπό τον Μ άρτιν Φρό- μπισερ, αλλά κατόρθωσε να απεμπλακεί και να δια- φύγει. Με την έλευση της νύκτας ο ισπανικός στόλος δ ιέφ υγε με κατεύθυνση τη Βόρεια θάλασσα. Ετσι εξανεμ ίστηκαν ο ι ελπ ίδες των Ισπανών για απόβαση στην Αγγλία. Ο πόλεμος, όμως, θα συνεχιζόταν επί 10 χρόνια ακόμη.
01 Ε Π Ι Δ Ρ Ο Μ Ε Σ Τ Ο Υ Ν Τ Ρ Ε Η Κ Τ Η Ν Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ο 15 8 9 -15 9 6
Τον Απρίλιο του 1589 ο σερ Φράνσις Ν τρέηκ και ο σερ Τζων Νόρις, με 126 πολεμικά πλοία και 21.000 ναυτικούς και στρατιώ τες, κατέλαβαν και λεηλά τη σαν το λ ιμάνι της Λα Κορούνια στην Ισπανία. Ο αγγλ ικός στόλος ακολούθως κατέπλευσε στο λ ιμάνι της Λισαβόνας και αιχμαλώτισε πλοία τα οποία ή ταν αγκυροβολημένα στον ποταμό Τάγο. Ο Αγγλοι αποβιβάστηκαν στη Λισαβόνα. Εκεί διεπίστωσαν ότι η πόλη προστατευόταν από ψηλά τε ίχη και δ ιέ θ ε τε ισχυρότατη φρουρά και θεώρησαν φρόνιμο να επ ιστρέψουν στα πλοία τους. Ο αγγλικός στόλος έπ ειτα προσέβαλε το λ ιμάνι του Βίγκο. Στρατιώ τες αποβιβάστηκαν εκ ε ί και κατέλαβαν και λ εη λάτησαν την πόλη. Η συνέχεια έγ ινε στις Αζόρες. Οταν τελ ικά ο στόλος επ έστρεψ ε στην πατρίδα του, τα πλοία έχρηζαν επισκευών και πολλοί άνδρες του Ν τρέηκ ήταν σε βαριά κατάσταση από τα τραύματα και τ ις κακουχίες.
Η βασίλισσα Ελισάβετ σε συνάντηση που είχε με τον Ν τρέηκ τον επέκρινε δρ ιμύτατα, επειδή κατά τη δ ιάρκεια της επ ιχείρησης στα ισπανικά ύδατα επ ικεντρώ θηκε περισσότερο στη λαφυραγωγία και λ ιγότερο στην καταστροφή του ισπανικού πολεμικού στόλου. Ο αρχιπειρατής π ερ ιήλθε σε δυσμένεια γ ια τα επόμενα πέντε χρόνια και παρέμεινε στο Πλύμουθ.
Η επόμενη επιχείρηση στην οποία συμμετείχε ο Ντρέηκ έγ ινε το 1595. Σε αυτή συμμετείχε και ο διάσημος πλέον σερ Τζων Χώκινς. Οι Αγγλοι δ ιέ θ ε ταν 26 πλοία και 2.500 άνδρες. Στόχος τους ή ταν τα ισπανικά λ ιμάνια της Καραϊβικής. Την ενέργεια
χρηματοδότησαν επ ιφανείς εμπορικοί ο ίκο ι του Λονδίνου και σκοπός της ή ταν η λαφυραγωγία. Οι άνδρες του Ντρέηκ αποβιβάστηκαν στο Λας Πάλ- μας στα Κανάρια νησιά, αλλά η απόπειρα κατάληψης της πόλης απέτυχε. Η αποτυχία της επ ιχείρησης υπήρξε αφορμή για οξεία αντιπαράθεση μετα ξύ του Χώκινς και του Ν τρέηκ ενώ τα αγγλικά πλοία κατευθύνονταν προς την Καραϊβική. Ο πρώτος λίγο αργότερα προσβλήθηκε από τροπικό πυρετό και απεβίωσε στις 22 Νοεμβρίου 1595.
Ο Ν τρέηκ πραγματοποίησε δύο επ ιθέσεις για την κατάληψη του λιμανιού του Π ουέρτο Ρίκο αλλά απέτυχε. Επειτα οι άνδρες του αποβιβάστηκαν στο λ ιμάνι του Ρίο ν τε Χάτσα και στη Σάντα Μάρτα, τα οποία κατέλαβαν και λεηλάτησαν. Στις 6 Ιανουα- ρίου 1596 κατέλαβαν με επ ίθεση το λ ιμάνι του Νό- μπρε ν τε Ντίος, όμως οι Ισπανοί είχαν προλάβει να φυγαδεύσουν με μουλάρια στην ενδοχώρα το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων και των τιμαλφών της πόλης.
Δύο ημέρες μετά ο Ν τρέηκ έσ τε ιλ ε 600 άνδρες στην ενδοχώρα του Παναμά με αποστολή την ανακάλυψη του ισπανικού θησαυρού. Το εγχείρημα απέτυχε λόγω των κακών καιρικών συνθηκών και της ισπανικής αντίστασης. Οι Αγγλοι καταδρομείς επέστρεψαν άπρακτοι στην ακτή μια εβδομάδα αργότερα. Ο στόλος κα τευθύνθηκε έπ ειτα στις α κτές της Ονδούρας σε αναζήτηση ισπανικών εμπορικών πλοίων. Ομως στις αρχές Φεβρουάριου του 1596 προσβλήθηκε και ο Ντρέηκ από τροπική νόσο και στις 7 του μήνα απεβίωσε.
Ο Ν τρέηκ είχε νυ μ φ ευθε ί δύο φορές: το 1569 την παιδική του φίλη Μαίρη Νιούμαν από το Πλύμουθ και τρ ία χρόνια μετά τον θάνατό της, το 1588, την Ελίζαμπεθ Σάιντχαμ, κόρη ευγενούς γα ιοκτή μονα. Επρόκειτο γ ια έναν από τους κύριους δημ ιουργούς τη ς αγγλικής-βρεταν ικής θαλασσοκρα- τορ ίας η οποία δ ιατηρήθηκε μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα. Ε3
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Angus Constam: ELIZABETHAN SEA DOGS 1560-1605. Osprey, Elite, Oxford, 2000.(2) E.L.Cornwell: THE ILLUSTRATED HISTORY OF SHIPS, Crescent Books, New York, 1980.(3) Peter Kemp: THE HISTORY OF SHIPS. Orbis Publishing, London, 1978.(4) THE NEW UNIVERSAL LIBRARY, λήμμα "Drake“, Caxton Publishing Company Ltd, London, 1967.
Η ( (Π α σ χ α λ ιν ή Ε ξ έ γ ε ρ σ η » ι ο υ !Οι απ αρχέ( m c ipflovöiKiic avcüapinoiac
Σϊ ic 24 Απριλίου 1916, Αευιέρα ίου Πάσχα via ιους
καθολικούς, οι Ιρλανδοί εθνικισιές οιο Δουβλίνο
επανασιάτησαν καιά me βρειανικής εξουσίας και η
πόλη μειαιράπηκε οε πεδίο μάχης επί μία εβδομάδα.
Η ((Πασχαλινή Εξέγερση», όπως έμεινε γνωοτη,
αποιέλεσε ένα από ία πιο σημανπκά γεγονόια ιης
ιρλανδικής Ιστορίας και επηρέασε αποφασιστικά ιη
μειέπειια πορεία ιης χώρας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΓΟΥΑΑΤΟΣ
Το 1130 ο Ντέρμοτ Μακμέροου, ένας τοπικός βασιλιάς της Ιρλανδίας, ζήτησε τη στρατιωτική βοήθεια του Αγγλου δούκα Πέμπροουκ στον πόλεμο κατά των ε χθρών του. Ο Πέμπροουκ ανταποκρίθηκε
στην έκκληση αυτή και αποβιβάστηκε στην Ιρλανδία. Αργότερα νυμφεύθηκε την κόρη του Μακμέροου και όταν ο Ιρλανδός ηγεμόνας πέθα- νε τον δ ιαδέχθηκε. Εκτοτε η διείσδυση των Αγγλων στο νησί κλιμακώθηκε. Κατά τη βασιλεία της Ελισάβετ Α' η Ιρλανδία βρισκόταν ολόκληρη υπό αγγλική κυριαρχία. Την ίδια περίοδο η Αγγλία έγε ιρε οριστικά προς τον Προτεσταντισμό, ενώ οι Ιρλανδοί παρέμειναν ρωμαιοκαθολικοί, γεγονός που επιδείνωσε τις ήδη κακές σχέσεις των δύο λαών. Κατά τη διάρκεια της αγγλικής κυριαρχίας οι Ιρλανδοί εξεγέρθηκαν πολλές φορές ανεπιτυχώς, ενώ παράλληλα σχηματίστηκαν μερικές μυστικές επαναστατικές οργανώσεις. Η σημαντικότερη ίσως από τις τελευτα ίες
ήταν η «Ιρλανδική Δημοκρατική Αδελφότητα» (IRB-lrish Republican Brotherhood), που ιδρύθηκε το 1858 και αργότερα συμμετείχε ενεργά στην προετοιμασία της εξέγερσης του Πάσχα.
Η βρετανική κυβέρνηση επιχείρησε κατά το παρελθόν να παραχωρήσει αυτονομία στους Ιρλανδούς. Τα σχετικά νομοσχέδια του πρωθυπουργού Ουίλιαμ Γκλάντστοουν, το 1886 και το 1893, απορρίφθηκαν από τα βρετανικά νομοθετικά όργανα. Η προώθηση, όμως, ενός νέου νόμου για την αυτονομία της Ιρλανδίας, το 1912, σημάδεψε την ιστορία της χώρας. Οι κάτοικοι του Ωλστερ, περιοχής που αντιστοιχεί στο σύνολο σχεδόν της βόρειας Ιρλανδίας, ήταν προτε- στάντες στην πλειοψηφία τους, διατηρώντας φ ιλικά αισθήματα προς την ομόδοξή τους Αγγλία. Αντιδρούσαν σε οποιαδήποτε μορφή αυτονομίας, γεγονός που θα τους μετέτρεπε σε θρησκευτική μειονότητα στο πλαίσιο ενός αυτόνομου ρωμαιοκαθολικού ιρλανδικού κράτους.
Α π οφ α σ ισ μένο ι να α ν τ ιτα χ θ ο ύ ν σε μια τ έ τ ο ια π ρ ο ο π τική ίδρ υσ α ν το 1913 τη « Δ ύνα μη Ε θ ε λ ο ν τώ ν το υ Ω λσ τερ » (UVF-Ulster Volunteer Force). Σ ε α π ά ντησ η οι ε θ ν ικ ισ τ έ ς τ η ς υ π ό λο ιπ ης Ιρ λ α ν δ ία ς σ χημ ά τισ α ν το υ ς « Ιρ λ α νδ ο ύ ς Ε θ ε λ ο ν τ έ ς » , μ ε σκοπό να ε ξα σ φ α λ ίσ ο υν τη ν υλοπ ο ίησ η τω ν β ρ ε τα ν ικ ώ ν υπ ο σ χέσ εω ν π ερ ί α υ το ν ο μ ία ς . Η IRB σ υ ν έ6 α λ ε α π οφ α σ ισ τικά σ τη σ υ γκρ ό τη σ η κα ι σ τη ν οργάνω σ η τω ν Ιρλα νδώ ν Ε θ ε λο ν τώ ν , τ ο υ ς ο π ο ίο υ ς θ εώ ρ η σ ε ω ς έν α μ έσ ο γ ια τη ν ε π ίτ ε υ ξη το υ επ α ν α σ τα τικο ύ τ η ς σ χεδ ίο υ . Π ολλά μ έ λη τ η ς IRB όχι μ ό νο κ α τε τά γ η σ α ν σ το υ ς Ιρ λ α ν δ ο ύ ς Ε θ ε λ ο ν τ έ ς , α λλά κ α τέλ α β α ν κα ι η γ ε τ ικ έ ς θ έ σ ε ις σ το υ ς κό λ π ο υ ς το υ ς .
Τον Α ύ γ ο υ σ το το υ 1914 ε ξ ε ρ ρ ά γ η ο Α ’ ΠΠ. Η β ρ ε τα ν ικ ή κ υ β έ ρ ν η σ η α ν έ σ τε ιλ ε τ η ν ε φ α ρ μ ο γ ή το υ ν ό μου π ερ ί α υ το ν ο μ ία ς τ η ς Ιρ λα νδ ία ς μ έχ ρ ι τη λ ή ξη το υ . Η ιρ λα νδ ικ ή κο ινή γνώ μ η δ ιχ ά σ τη κε . Το μ εγ α λ ύ τ ε ρ ο μ έ ρ ο ς το υ π λη θ υ σ μ ο ύ τ ά χ θ η κ ε υ π έρ τ η ς Β ρ ε τα ν ία ς κα ι χ ιλ ιά δ ες Ιρ λ α ν δ ο ί κ α τε τά γ η σ α ν ε θ ε λ ο ν τ ι κά σ τις έ ν ο π λ ε ς δ υ ν ά μ ε ις το υ Σ τ έ μ μ α το ς . Υπήρχαν ό μω ς κα ι α ρ κ ε το ί που θ εω ρ ο ύ σ α ν π α ρ ά λογη οποια- δ ή π ο τε β ο ή θ ε ια π ρος τ ο υ ς Β ρ ε τα ν ο ύ ς . Π ίσ τευ α ν ό τ ι ε ίνα ι α δ ύ ν α το να τα υ τ ίζ ο ν τα ι τα σ υ μ φ έ ρ ο ν τα το υ κα- τα κ τ η τ ή κα ι το υ κ α τα κ τη μ έ ν ο υ και πως το π ρ α γ μ α τ ικό ό φ ε λ ο ς γ ια τ η ν Ιρλα νδ ία ή τα ν η όσο το δ υ ν α τό ν μ ε γ α λ ύ τε ρ η ε ξα σ θ έν ισ η τ η ς Β ρ ε τα ν ία ς από τ ο ν π ό λ εμ ο .
Α νάλογη δ ιχο γνω μ ία π ρ ο έκ υ ψ ε και σ το υ ς κ ό λ π ους τω ν Ιρ λα νδ ώ ν Ε θ ε λ ο ν τώ ν και το κ ίν η μ α δ ια- σ π άσ τηκε. Π ερ ί τα 170.000 μ έλ η α π οσ χ ίσ θηκα ν και σ χη μ ά τισ α ν έν α κ α ινο ύ ρ γ ιο σώμα, τ ο υ ς « Ε θ ν ικ ο ύ ς Ε θ ε λ ο ν τέ ς » , μ ε σκοπ ό να εν ισ χ ύ σ ο υ ν τ ο ν Β ρ ε τα ν ικ ό Σ τρ α τό , α φ ή ν ο ν τα ς μ όνο 12.000 ά το μ α σ το υ ς Ιρ λ α ν δ ο ύ ς Ε θ ε λ ο ν τ έ ς . Α υ το ί ό μ ω ς ή τα ν ο ι α κ ρ α ιφ ν ε ίς ε - θ ν ικ ισ τέ ς που α π έρ ρ ιπ τα ν ο π ο ια δ ή π ο τε σ υνερ γα σ ία με τη Β ρ ε τα ν ία . Οι π ερ ισ σ ό τερ ο ι ή τα ν μ έλ η τ η ς IRB, η οποία π λ έο ν ή λ ε γ χ ε ο υ σ ια σ τικά τ ο υ ς Ιρ λ α ν δ ο ύ ς Ε θ ε λ ο ν τέ ς .
Κ α θώ ς ο π ό λ εμ ο ς σ υ ν εχ ιζό τα ν , η φ ιλ ο β ρ ε τα ν ικ ή μ ερ ίδ α τω ν ρ ω μ α ιο κ α θ ο λ ικ ώ ν τ η ς Ιρ λα νδ ία ς απ ογ ο η τ ε υ ό τ α ν ο λ ο έν α κα ι π ερ ισ σ ό τερ ο . Η χώ ρα γ νώ ρ ιζε γ ια π ρώ τη φ ο ρ ά τό σ ο τρ ο μ α κ τ ικ έ ς α π ώ λ ε ιες σε
μ ά χες , ενώ ο ι Β ρ ε τα ν ο ί άρ χισ α ν σ τα δ ια κ ά να ε φ α ρ μ ό ζο υ ν τ η ν υ π ο χρ εω τικ ή σ τρ α το λ ό γη σ η κα ι σ το υ ς Ιρ λ α ν δ ο ύ ς . Π α ρ ά λλη λα η β ρ ε τα ν ικ ή κ υ β έ ρ ν η σ η έ δ ε ιχ ν ε α π ρ ο κά λυ π τη εύ ν ο ια σ το υ ς π ρ ο τε σ τά ν τ ε ς το υ Ω λσ τερ . Ε π έτρ εψ ε τ ο ν σ χ η μ α τισ μ ό μ ια ς μ ε ρ α ρ χ ία ς από τη UVF μ ε δ ικ ο ύ ς τ η ς α ξ ιω μ α τικ ο ύ ς , π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ να λ ά β ε ι μ έ ρ ο ς σ τις μ ά χ ες σ τη Γαλλία, ενώ α ρ ν ή θ η κ ε κ ά τ ι α νά λο γο σ το υ ς Ε θ ν ικ ο ύ ς Ε θ ε λ ο ν τ έ ς , ό τα ν α υ το ί τ ο ζήτησ αν.
Ο λα α υ τά εν ίσ χυσ α ν τη θ έσ η τ η ς IRB και τω ν Ιρ λα νδώ ν Ε θ ελο ν τώ ν . Π ολλά μ έλ η το υ ς , μά λισ τα , ά ρ χ ισαν να α ν τ ιτ ίθ ε ν τ α ι α κό μ α κα ι σ τη ν α υ το ν ο μ ία που σ χέδ ια ζα ν να π α ρα χω ρήσ ουν ο ι Β ρ ε τα ν ο ί. Τη θ ε ω ρ ού σ α ν π λ έ ο ν έν α η μ ίμ ε τρ ο , έν α ύπ ο υλο τέχ ν α σ μ α το υ Σ τ έ μ μ α τ ο ς μ ε σκοπό να « β ρ ετα νο π ο ιή σ ει» τ ο υ ς Ιρ λ α ν δ ο ύ ς , να τ ο υ ς ω θ ή σ ει να χά σ ου ν τ η ν ε θ ν ικ ή τ ο υ ς τ α υ τ ό τ η τ α κα ι να τ ο υ ς α φ ο μ ο ιώ σ ε ι π λήρω ς σ το π λαίσ ιο τ η ς α υ το κ ρ α το ρ ία ς . Η IRB π ίσ τευ ε ό τ ι η απ όλ υ τη α ν εξα ρ τη σ ία α π ο τελ ο ύ σ ε τη μ ό ν η λύση γ ια το ιρ λ α ν δ ικ ό ζή τη μ α . Για τη ν ε π ίτ ε υ ξ ή τ η ς α π α ιτο ύ ν το β ία ια κα ι ρ ιζοσ π ασ τικά μ έ τρ α , όσο η Β ρ ε τα ν ία π α ρ έ μ εν ε α π ο δ υ ν α μ ω μ έν η λόγω το υ π ο λ έμ ο υ .
Η ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΙΕΓΕΡΣΗΣΗ «Π ασ χαλινή Ε ξέγ ερ σ η » ή τα ν ο υ σ ια σ τικά έρ γ ο
μ ια ς ο μ ά δ α ς η γ ε τ ικ ώ ν σ τελ ε χ ώ ν τ η ς IRB που ο ν ο μ ά σ τη κ ε Σ τρ α τ ιω τ ικ ό Σ υ μ β ο ύ λ ιο κα ι α ν τιπ ρ ο σ ώ π ευ ε τη σ κλ η ρ ο π υ ρ η ν ικ ή μ ερ ίδ α τω ν εθν ικ ισ τώ ν . Ε ξέχου σ α θ έσ η σε α υ τό κ α τε ίχ α ν ο ι Τομ Κ λα ρ κ κα ι Σ ην Μ α κ Ν τέ ρ μ ο τ , π αλα ιά μ έλ η τ η ς IRB μ ε π λούσ ια επ α ν α σ τα τικ ή δράσ η σ το ε ν ε ρ γ η τ ικ ό το υ ς . Ο Κ λα ρ κ π έ- ρασ ε π ολλά χ ρ ό ν ια σε β ρ ε τα ν ικ ή φ υ λα κή , όπου οι κ α κ ο υ χ ίε ς κα ι τα ψ υ χ ο λο γ ικ ά β α σ α ν ισ τήρ ια ή τα ν κ α θ η μ ε ρ ιν ό φ α ιν ό μ ενο . Ν ε ώ τε ρ ο μ έ λ ο ς τη ς ο ρ γά νω σης κα ι το υ Σ τρ α τ ιω τ ικ ο ύ Σ υ μ β ο υ λ ίο υ , α λλά μ ε ε ξ ί σου μ εγ ά λ ο κύ ρ ο ς , ή τα ν ο Π ά τρ ικ Π ηρ ς, δ ικ η γ ό ρ ο ς κα ι ε κ π α ιδ ευ τ ικ ό ς σ το επ ά γ γ ελ μ α . Σ το υ ς α ρ χ η γ ο ύ ς τ η ς ε ξ έ γ ε ρ σ η ς π ρ ο σ τέ θ η κ ε κα ι ο Τ ζ έ ιμ ς Κ όνολυ , ο σ η μ α ν τ ικ ό τ ε ρ ο ς σ υ ν δ ικ α λ ισ τή ς η γ έ τ η ς τ η ς Ιρ λα ν δ ίας, ο ο π ο ίο ς δ ε ν ή τα ν καν μ έ λ ο ς τ η ς IRB. Για τ η ν
39
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
116
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
116
Β ρ ετα ν ο ίσ τρ α τιώ τεςοχυρω μένοιοδόφ ραγμα ,τη δ ιάρκειαεξέγ ερ σ η ς .
σε, κατά της
π ροσ τα σ ία τω ν ερ γ α τώ ν κα ι τω ν σ υνδ ικ α λ ισ τώ ν κα τά τ ις σ υ γ κ ρ ο ύ σ ε ις μ ε τ η ν α σ τυ νο μ ία ο Κ ό νολυ ε ίχ ε ιδ ρ ύ σ ε ι ένα π α ρ α σ τρ α τιω τ ικ ό σώμα, τ ο ν « Σ τρ α τό τω ν Π ολ ιτώ ν» (C itizen Army), που α ρ ιθ μ ο ύ σ ε 400 ά το μα . Μ ε α υ το ύ ς τ ο υ ς λ ίγ ο υ ς σ χ ετικ ά ενό π λ ο υ ς σ χεδ ία ζε τη δ ική το υ ε ξ έ γ ε ρ σ η κ α τά τ η ς β ρ ε τ α ν ικ ή ς κ υ ρ ια ρ χ ία ς. Ο τα ν ό μ ω ς το ν πλησ ίασ αν μ έλ η το υ Σ τρ α τ ιω τ ικού Σ υ μ β ο υ λ ίο υ κα ι τ ο ν π λη ρ ο φ ό ρ η σ α ν γ ια τ ο επ α ν α σ τα τ ικ ό τ ο υ ς σ χέδ ιο , ο σ υ ν δ ικ α λ ισ τή ς η γ έ τ η ς συ- ν έ π ρ α ξε μαζί τ ο υ ς κα ι έ θ ε σ ε τ ο ν « Σ τρ α τό τω ν Π ο λ ιτώ ν» σ τη δ ιά θ εσ η τ η ς κ ο ιν ή ς π λ έ ο ν επ ιδ ίω ξή ς το υ ς .
Σ το ν σ χεδ ία σ μά τ η ς ε ξ έ γ ε ρ σ η ς κα ίρ ιο ρόλο θ α δ ιε δ ρ α μ ά τ ιζ ε η β ο ή θ ε ια από τη Γερμανία , σ υ μ φ έ ρ ο ν τ η ς οπ ο ία ς ή τα ν η εν ίσ χυσ η τω ν Ιρλανδώ ν. Ενα επ ιπ λ έο ν μ έτω π ο κα τά τη ς Β ρ ε τα ν ία ς , μ ά λ ισ τα σ τη ν ίδ ια τ η ν ε π ικ ρ ά τε ιά τη ς , θ α τη ν α π ο δ υ νά μ ω νε α κό μ α π ερ ισ σ ό τερ ο . Η δη από τ ο 1915 το Σ τρ α τ ιω τ ικ ό Σ υ μ β ο ύ λ ιο ε ίχ ε έ λ θ ε ι σε επ α φ ές μ ε δ ιπ λ ω μ α τικ ο ύ ς και σ τρ α τ ιω τικ ο ύ ς κ ύ κ λ ο υ ς σ τη Γερμανία , π ρ ο τε ίν ο ν τα ς τ η ν απ όβαση ε ν ό ς ισχυρού γ ερ μ α ν ικ ο ύ ε κ σ τρ α τ ε υ τ ι- κού σ ώ μ α το ς σ τη ν Ιρλα νδ ία , το οπ ο ίο θ α εν ω ν ό τα ν μ ε τ ο υ ς Ιρ λ α ν δ ο ύ ς Ε θ ε λ ο ν τ έ ς . Α υ τή η μ ικ τή δ ύνα μη
Β ρ ετα ν ο ί σ τρ α τιώ τες επ ιθεω ρ ούν το κ α τεσ τρ α μ μ έν ο εσ ω τερ ικό του Γενικού Ταχυδρομείου.
θ α κ α τελ ά μ β α ν ε το νη σ ί κα ι θ α κα θ ισ το ύ σ ε τη ν Ιρ λα νδ ία χώ ρα α ν ε ξ ά ρ τ η τη , η οποία σ τη σ υ νέχ ε ια θα π ο λ εμ ο ύ σ ε σ το π λευ ρ ό τω ν Κ εν τρ ικ ώ ν Δ υνάμεω ν. Ετσ ι η Γερμ α ν ία θ α α π ο κ το ύ σ ε μια ισχυρή βάση σ τη ν κα ρ δ ιά τ η ς Β ρ ε τα ν ικ ή ς Α υ το κ ρ α το ρ ία ς . Ο ι Γερ μα νο ί ό μω ς δ ε ν ε ν θ ο υ σ ιά σ τη κ α ν μ ε τ ις π ρ ο τά σ εις α υ τ έ ς κα ι α π έρ ρ ιψ α ν ο π ο ια δ ή π ο τε σ κέψ η γ ια απόβαση σ τρ α τευ μ ά τω ν . Μ ια τ έ τ ο ια επ ιχείρη σ η ή τα ν ε κ τω ν π ρ ο τέρ ω ν κ α τα δ ικ α σ μ έν η ε ξα ιτ ία ς τ η ς π α ρ ο υ σ ίας το υ β ρ ε τα ν ικ ο ύ σ τό λο υ σ τη Β ό ρ ε ια θάλασ σ α και σ τα σ τεν ά τ η ς Μ ά γχ η ς . Ω σ τόσ ο οι επ α ν α σ τά τες ε π έ μ ε ν α ν κα ι τ ε λ ικ ά κ α τά φ ε ρ α ν να απ οσπάσουν κά- π οια α ν τα λ λ ά γ μ α τα από τ ο υ ς Γ ερ μ α νού ς . Οι δ ύο π λ ε υ ρ έ ς σ υμ φ ώ νησ α ν σ τη ν απ οσ τολή 20.000 ρωσικώ ν τυ φ εκ ίω ν , λ α φ ύ ρ ω ν τω ν Γερμα νώ ν από τ ις μάχ ε ς σ το α ν α το λ ικ ό μ έτω π ο . Το φ ο ρ τ ίο θ α έ φ θ α ν ε μ υ σ τικά σ τη ν Ιρ λα νδ ία μ ε γ ερ μ α ν ικ ό π λο ίο π α ρ α λλ α γ μ έ ν ο σε ν ο ρ β η γ ικ ό εμ π ο ρ ικ ό .
Ε χο ν τα ς ε ξα σ φ α λ ίσ ε ι έσ τω κα ι α υ τή τ η ν π ερ ιο ρ ισ μ ένη β ο ή θ ε ια από τη Γερμανία , το Σ τρ α τ ιω τ ικ ό Σ υ μ β ο ύ λ ιο π ροχώ ρ ησ ε σ τη ν εκπ ό νη σ η το υ σ χεδ ίο υ το υ . Σ ύ μ φ ω να μ ε α υ τό η επ ανάσ τασ η θ α ά ρ χ ιζε από δ ύ ο σ η μ ε ία τα υ τό χ ρ ο ν α και θ α ε π ε κ τ ε ιν ό τα ν σ τα δ ια κά σε ο λ ό κ λ η ρ η τη ν Ιρλα νδ ία . Α ρ χ ικά ο ι Ιρ λα νδ ο ί Ε θ ε λ ο ν τ έ ς θ α κ α τελ ά μ β α ν α ν κάπ οια κ τ ίρ ια κα ι δ ρ ό μ ο υ ς σ τρ α τη γ ικ ή ς σ ημασ ίας σ το Δ ο υ β λ ίνο , εδ ρ α ιώ ν ο ν τα ς τ η ν επ α νά σ τα σ η σ τα α να το λ ικ ά . Α φ ο ύ έ θ ε τα ν τ η ν π όλη υπό τ ο ν έ λ ε γ χ ό τ ο υ ς θ α π ροχω ρ ούσ α ν σ τη δ ια κ ή ρ υ ξη τ η ς ιρ λ α ν δ ικ ή ς α ν ε ξα ρ τη σ ία ς και σ τη ν εγ κ α θ ίδ ρ υ σ η π ροσ ω ρ ινή ς κ υ β έ ρ ν η σ η ς . Τ ην ίδ ια μ έρ α θ α έ φ θ α ν ε κα ι το π λο ίο μ ε τα τ υ φ έ κ ια από τη Γερμανία , τα οποία θ α ε κ φ ο ρ τώ ν ο ν τα ν σ τη ν Κ ο μ η τε ία το υ Κ έρ υ , σ τα δ υ τ ικ ά το υ νη σ ιο ύ . Μ ε α υ τά θ α ε ξο π λ ίζ ο ν τα ν ο ι το π ικ ο ί Ιρ λα νδ ο ί Ε θ ε λ ο ν τ έ ς , θ α κ α τελ ά μ β α ν α ν και α υ το ί σ τρ α τη γ ικ ά σ η μ εία σ την π ερ ιο χ ή κα ι θ α εδ ρ α ίω να ν τ η ν ε ξ έ γ ε ρ σ η σ τα δ υ τικά . Σ τη σ υ ν έχ ε ια θ α ε γ κ α θ ισ το ύ σ α ν μια γ ρ α μ μ ή επ ικ ο ινω ν ία ς μέσω το υ π ο τα μ ο ύ Σ ά νον κα ι θ α π ρ ο έλ α υ ν α ν κα τά μ ή κ ο ς α υ τή ς π ρος τ ο Δ ο υ β λ ίνο , θ έ τ ο ν τ α ς υπό τ ο ν έ λ ε γ χ ό τ ο υ ς τ ις ε ν δ ιά μ ε σ ε ς π ερ ιο χ ές . Το Δ ο υ β λ ίνο ε π ιλ έ χ θ η κ ε ω ς β α σ ικό ς σ τό χο ς όχι μ ό ν ο ν ε π ειδ ή ή τα ν η π ρ ω τεύ ο υ σ α τ η ς Ιρ λα νδ ία ς , α λλά και δ ιό τ ι ε κ ε ί β ρ ίσ κ ο ν τα ν τα α ρ χ η γ ε ία τω ν Ιρ λα νδώ ν
40
Ο Π ά τρ ικ Π ηρς,α ρχηγός τηςπροσωρινήςεπ ανασ τατικήςκυβέρνησηςκαι α νώ τατοςσ τρ α τιω τικ ό ςδ ιο ικη τή ς τωνΙρλανδώ νεπαναστατώ ν.
προσωρινήςεπ ανασ τατικής
κυβέρνησης.
Ε θ ελ ο ν τώ ν κα ι το υ Σ τρ α το ύ τω ν Πολιτώ ν. Η π ερ ιο χ ή το υ Ω λ σ τερ δ ε ν π ερ ιλ α μ β α ν ό τα ν σ τα σ χέδ ια τω ν ε π α να σ τα τώ ν, α φ ού ή τα ν β έβ α ιο ό τ ι ο ι π ρ ο τ ε σ τά ν τ ε ς κ ά το ικ ο ί το υ θ α π ο λ εμ ο ύ σ α ν σ το π λευ ρ ό τω ν Β ρ ε τανώ ν. Οι Ιρ λ α ν δ ο ί Ε θ ε λ ο ν τ έ ς ή τα ν ένα από τα έ ν ο π λα π α ρ α σ τρ α τιω τ ικ ά σ ώ μ α τα τα οπ ο ία δ ρ ο ύ σ α ν υπό τ η ν α νοχή τ η ς β ρ ε τα ν ικ ή ς ε ξο υ σ ία ς . Η τα ν ε λ ε ύ θ ε ροι να π ρ α γ μ α το π ο ιο ύ ν α σ κή σ εις κα ι π α ρ ελά σ εις , ε- φ ό σ ο ν α υ τ έ ς ο ι ε κ δ η λ ώ σ ε ις δ ε ν σ τρ έ φ ο ν τα ν κα τά το υ Σ τ έ μ μ α το ς . Ετσ ι ο ι κ ιν η το π ο ιή σ ε ις τω ν Ιρ λα ν δώ ν Ε θ ε λ ο ν τώ ν γ ια τ η ν κα τά λ η ψ η το υ Δ ο υ β λ ίνο υ δ εν θ α π ρο κα λού σ α ν τ η ν υποψ ία τω ν Αρχώ ν, ο ι ο π ο ίες θ α π ίσ τευ α ν ό τ ι π ρ ό κ ε ιτα ι γ ια ά λλη μία άσκηση ρ ο υ τ ίν α ς το υ σ ώ μ α το ς α υ το ύ . Η μ ε ρ ο μ η ν ία τη ς επ α νά σ τα σ ης ο ρ ίσ τη κ ε η Κ υρ ια κή το υ κ α θ ο λ ικ ο ύ Πάσχα, 23 Α π ρ ιλ ίου 1916.
Ο ι ε ξ ε λ ί ξ ε ι ς ή τα ν δ υ σ μ ε ν ε ίς γ ια τ ο υ ς Ιρ λ α ν δ ο ύ ς . Οι β ρ ε τ α ν ικ έ ς μ υ σ τ ικ έ ς υ π η ρ εσ ίες γ νώ ρ ιζα ν γ ια το σ χέδ ιο τ η ς α π ο σ το λή ς γ ερ μ α ν ικ ώ ν όπλω ν σ τη ν Ιρ λα νδ ία κα ι ε ίχ α ν π ρ ο ε το ιμ α σ τε ί κα τά λ λη λα . Το γ ε ρ μ α ν ικ ό π λο ίο « Α ο υντ» , που μ ε τ έ φ ε ρ ε τα τυ φ έ κ ια γ ια τ ο υ ς ε θ ε λ ο ν τ έ ς , έ φ θ α σ ε σ τις 21 Α π ριλ ίου σ τα α ν ο ικ τά το υ Κ έρ υ , όπου τ η ν π ο ρ ε ία το υ α ν έκ ο ψ α ν σκάφ η το υ Β ρ ε τα ν ικ ο ύ Β α σ ιλ ικο ύ Ν α υ τικ ο ύ . Ο κ υ β ε ρ ν ή τ η ς το υ σ υ ν ελ ή φ θ η και υ π ο χ ρ εώ θ η κ ε να β υ θ ίσ ει το σ κά φ ο ς μαζί μ ε τ ο φ ο ρ τ ίο το υ . Την ίδ ια η μ έρ α ε ίχ ε φ θ ά σ ε ι σ τη ν Ιρ λα νδ ία κα ι έν α γ ερ μ α ν ικ ό υπ οβρ ύχ ιο , μ ε τ α φ έ ρ ο ν τ α ς τ η ν ιρ λα νδ ικ ή α ντιπ ρ οσ ω π εία που ε ίχ ε έ λ θ ε ι σ ε επ α φ ές μ ε τ ο υ ς Γερμ α νο ύ ς . Μ ό λ ις α π ο β ιβ ά σ τη κ α ν τα μ έλ η τ η ς α ντιπ ρ οσ ω π εία ς σ υ ν ελ ή φ θ η σ α ν από τ ις β ρ ε τ α ν ικ έ ς Α ρ χ ές . Το υπ οβ ρ ύ χ ιο έ φ υ γ ε α μ έσ ω ς γ ια τη Γερμανία . Ε ίναι α ξ ιο π ε ρ ίερ γ ο το γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι ο ι μ υ σ τ ικ έ ς υ π η ρ εσ ίες το υ Σ τ έ μ μ α τ ο ς α να κά λυ ψ α ν τα π ά ντα γ ια τη ν απ οσ τολή τω ν γ ερ μ α ν ικ ώ ν όπλω ν, ενώ ε ίχα ν ά γνο ια σ χ ετ ικ ά μ ε τ ις π ρ ο ε το ιμ α σ ίες γ ια τη ν ε ξ έ γ ε ρ σ η σ το ιρ λ α ν δ ικ ό έ δ α φ ο ς.
Τα δ υ σ ά ρ εσ τα ν έα θ ο ρ ύ β η σ α ν τ ο ν Εοϊν Μ α κΝ ήλ, ο ο π ο ίο ς ή τα ν α ρ χη γ ό ς τω ν Ιρ λα νδ ώ ν Ε θ ε λ ο ν τώ ν , α λλά όχι μ έ λ ο ς το υ Σ τρ α τ ιω τ ικ ο ύ Σ υ μ β ο υ λ ίο υ . Ετσι
Ο Τζέιμς Κόνολυ, επ ικεφ αλής του
Σ τρ α το ύ των Π ολιτώ ν και
μ έλο ς της
Ανδρες το υ 4ου Τάγματος τη ς Ταξιαρχίας Δ ο υβλίνου των Ιρλανδώ ν Εθελοντώ ν. Το τά γμ α α υ τό π ολέμησε σκληρά σ την Ενωση Ν ο τίο υ Δ ο υβλίνου και α π ο δ ε ίχ θ η κε δύσκολος αντίπ αλος για τ ις δυνάμεις το υ Σ τέμ μ α το ς .
Η ΕΙΕΓΕΡΣΗ ΣΤΟ ΔΟΥΒΛΙΝΟΤο τμ ή μ α τω ν Ιρ λα νδώ ν Ε θ ε λ ο ν τώ ν που σ τρ α τω
ν ιζ ό τα ν σ το Δ ο υ β λ ίν ο ο ν ο μ α ζ ό τα ν Ταξιαρχία Δ ο υ βλ ίνου και ή τα ν η μ ο να δ ικ ή επ α να σ τα τική μο νά δ α που κ ιν η το π ο ιή θ η κ ε α π ο τε λ εσ μ α τ ικ ά τη ν η μ έ ρ α τ η ς ε ξ έ γ ε ρ σ η ς . Α ρ ιθ μ ο ύ σ ε π ερ ί τα 1.000 ά το μ α και α π ο τε λ ε ίτο από τέ σ σ ε ρ α τά γ μ α τα . Το 1/3 π ερ ίπ ου
α ν α κ ά λ εσ ε ό λ ε ς τ ις δ ια τ α γ έ ς γ ια τ ις κ ιν η το π ο ιή σ εις τ η ς η μ έ ρ α ς το υ Πάσχα, μα τα ιώ ν ο ν τα ς τη σ χεδ ια σ θ είσ α ε ξ έ γ ε ρ ση. Τα μ έλ η το υ Σ τρ α τ ιω τ ικ ο ύ Σ υ μ β ο υ λ ίο υ όμω ς, π ου π α ρ ά λλη λα κ α τε ίχ α ν η γ ε τ ικ έ ς θ έ σ ε ις σ το υ ς Ιρ λ α ν δ ο ύ ς Ε θ ε λ ο ν τ έ ς , ε ξέδ ω σ α ν κ α ιν ο ύ ρ γ ιες δ ια τα γ έ ς , σ ύμφ ω να μ ε τ ις ο π ο ίες ο ι κ ιν η το π ο ιή σ ε ις τω ν ιρ λα νδ ικ ώ ν επ α να σ τα τικώ ν μ ονά δω ν θ α σ υ ν εχ ίζ ο ν τα ν κα νο νικά . Α λ λ α ξα ν μ όνο τ η ν η μ ε ρ ο μ η ν ία έ ν α ρ ξη ς τ η ς επ α νά σ τα σ ης, μ ε τ α θ έ τ ο ν τ ά ς τη ν στη Δ ε υ τ έ ρ α το υ Πάσχα, 24 Α π ριλ ίου 1916. Η σ ύγχυσ η που α κ ο λ ο ύ θ η σ ε σ τα σ τρ α τ ιω τ ικ ά τμ ή μ α τα τω ν Ιρ λα νδ ώ ν Ε θ ε λ ο ν τώ ν ή τα ν μ εγ ά λ η , α φ ο ύ ο ι δ ιά φ ο ροι δ ιο ικ η τ έ ς δ ε ν γ νώ ρ ιζα ν π ο ιες δ ια τα γ έ ς να α κ ο λ ο υ θ ή σ ο υ ν κα ι σε π ο ιου ς να υπακούσουν. Το απ οτ έ λ ε σ μ α ή τα ν να π ερ ιο ρ ισ τε ί η ε ξ έ γ ε ρ σ η σ τη ν π όλη το υ Δ ο υ β λ ίνο υ . Σ τα δ υ τ ικ ά κα ι σ τη ν επ α ρχία οι μ ο ν ά δ ε ς τω ν ε θ ε λ ο ν τ ώ ν α δ ρ α ν ο π ο ιή θ η κ α ν από τ ις α ν τ ιφ α τ ικ έ ς δ ια τα γ έ ς , από τ η ν έ λ λ ε ιψ η οπ λισ μού π ου ο φ ε ιλ ό τα ν σ τη βύθ ισ η το υ «Α ο υ ντ» κα ι από τ η ν α ν τίδ ρ α σ η τω ν β ρ ε τα ν ικ ώ ν α σ τυ νο μ ικώ ν δυνάμεω ν.
Οι Ιρλανδοί Εθελοντές ήταν ένα από τα ένοπλα παραστρατιωτικά
σώματα τα οποία δρούσαν υπό την ανοχή της βρετανικής εξουσίας.
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
116
Ανδρες του τω ν α νδρ ώ ν τ η ς Τ α ξια ρ χ ία ς Δ ο υ β λ ίν ο υ ε ίχα ν ο μ ο ιό -Σ τρ α το ύ των μ ο ρ φ έ ς γ κρ ιζο π ρ ά σ ινες σ τρ α τ ιω τ ικ έ ς σ το λ έ ς , ενώ οι Πολιτών. υπ όλο ιπ ο ι δ ια τη ρ ο ύ σ α ν π ο λ ιτ ικ ή α μ φ ίεσ η . Ο α το μ ι
κό ς οπ λ ισ μ ός τ ο υ ς π ερ ιε λ ά μ β α ν ε ένα σ ύ νο λο δ ια φ ο ρ ε τ ικ ώ ν όπλω ν που ε ίχα ν κ α τ α φ έ ρ ε ι να ε ξα σ φ α λ ίσ ου ν οι Ιρ λ α ν δ ο ί Ε θ ε λ ο ν τ έ ς σε π α λ α ιό τε ρ ε ς π ερ ιό δ ο υ ς . Κ υρ ίω ς ε π ρ ό κ ε ιτο γ ια γ ερ μ α ν ικ ά π ισ τό λια και τ υ φ έ κ ια τύ π ο υ M auser, α ρ κ ε τ έ ς κ υ ν η γ ε τ ικ έ ς καρα- μ π ίνες , λ ίγα β ρ ε τα ν ικ ά τ υ φ έ κ ια Lee-Enfield κα ι ιτα λ ικά M artini, κα θ ώ ς κα ι μ ε ρ ικ έ ς α υ το σ χ έ δ ιε ς χ ε ιρ ο β ο μ β ίδ ες . Οι α ξ ιω μ α τικ ο ί δ ιέ θ ε τ α ν β ρ ε τα ν ικ ά π ισ τόλια τύ π ο υ Webley. Οι Ιρ λ α ν δ ο ί Ε θ ε λ ο ν τ έ ς δ ε ν δ ιέ θ ε τ α ν π υ ρ ο β ο λ ικό , ο ύ τ ε β α ρ έα όπλα κα ι τ ις π α ρ α μ ο ν ές τη ς ε ξ έ γ ε ρ σ η ς ε ίχα ν ρ ίξ ε ι τ ο β ά ρ ο ς τ η ς ε κ π α ίδ ευ σ ή ς το υ ς σ τις ο δ ο μ α χ ίες κα ι σ το ν π ό λ εμ ο πόλεω ν.
Η δ ιά τα ξη κα ι ο ι θ έ σ ε ις μ ά χη ς π ου θ α λά μ β α να ν ο ι υ π ο μ ο νά δ ες τ η ς Τ α ξια ρχ ία ς Δ ο υ β λ ίνο υ τ η ν η μ έ ρ α τ η ς ε ξ έ γ ε ρ σ η ς ε ίχα ν ω ς ε ξή ς :• Η π ροσ ω ρινή κ υ β έ ρ ν η σ η θ α κ α τ ε ίχ ε κα ι θ α ό ρ ιζε ω ς έ δ ρ α τ η ς το Γεν ικό Τ α χ υ δ ρ ο μ ε ίο (General Post O ffice - GPO) σ τη ν ο δ ό Ο ’ Κ όνελ , που α π ο τε λ ε ί ο υ σ ια σ τικά τ ο κ έ ν τ ρ ο το υ Δ ο υ β λ ίνο υ .• Το 1ο Τάγμα τ η ς Τ α ξια ρχ ία ς Δ ο υ β λ ίν ο υ τω ν Ιρ λ α ν δώ ν Ε θ ελ ο ν τώ ν , μ ε δ ιο ικ η τή τ ο ν Ε ν το υ α ρ ν τ Ν τά λυ , θ α κ α τελ ά μ β α ν ε το Δ ικα σ τικό Μ έγα ρ ο , γ νω σ τό και ως «Τέσσερα Δ ικα σ τή ρ ια » (Four Courts), κα ι μ ε ρ ικ έ ς π α ρ α κ ε ίμ ε ν ες ο δ ο ύ ς .• Το 2ο Τάγμα, μ ε δ ιο ικ η τή τ ο ν Τόμας Μ α κΝ τό να , θ α π ρο χω ρ ούσ ε σ τη ν κα τά λ η ψ η το υ ερ γο σ τα σ ίο υ μπισ κό τω ν Τ ζέ ικο μ π , σ τη ν ό τια π λευ ρ ά τ η ς π ό λη ς .• Το 3ο Τάγμα, υπό τ ο ν Η μο ν Ν τεΒ α λ έρ α , ε ίχ ε ω ς α π ο σ το λή τη ν κα τά λ η ψ η το υ α ρ το π ο ιε ίο υ κα ι τω ν αλ ευ ρ ό μ υ λ ω ν Μ π ό λα ντ, σ τα α ν α το λ ικ ά τ η ς π όλης . Η θ έσ η α υ τή έ λ ε γ χ ε , μ ε τ α ξ ύ άλλω ν, τη σ ιδ η ρ ο δ ρ ο μ ικ ή γρ α μ μ ή π ρο ς τ ο Κ ίνγ κ σ τά ο υ ν , έν α λ ιμ ά ν ι από τ ο ο π οίο ή τα ν σ χ εδ ό ν σ ίγο υρ ο ό τ ι ο ι Β ρ ε τα ν ο ί θ α α π οβ ίβα ζα ν ε ν ισ χ ύ σ εις από τ η ν Αγγλία .• Το 4ο Τάγμα, το υ δ ιο ικ η τή Η μο ν Κ εν τ , θ α κ α τ ελ ά μ β α ν ε σ τα δ υ τ ικ ά τ η ς π ό λη ς το κ τ ίρ ιο τ η ς Ενω σης Ν οτ ίο υ Δ ο υ β λ ίν ο υ (South Dublin Union), έ ν α π τω χοκο - μ ε ίο γ ια ά π ο ρ ο υ ς , α νά π η ρ ο υ ς κα ι ψ υ χ α σ θ ενε ίς .
Ο λα α υ τά τα κ τ ίρ ια β ρ ίσ κ ο ν τα ν κ ο ν τά σ ε σ τρ α τώ ν ε ς το υ Β ρ ε τα ν ικ ο ύ Σ τρ α το ύ . Η κα το χ ή τ ο υ ς ε ξ α σ φ ά λ ιζε το ν έ λ ε γ χ ο τω ν δ ια δ ρ ο μ ώ ν που θ α α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ α ν οι δ υ ν ά μ ε ις το υ Σ τ έ μ μ α το ς γ ια να φ θ ά σ ο υ ν
42
σ το υ ς θ ύ λ α κ ε ς α ν τίσ τα σ η ς τω ν επ α να σ τα τώ ν και σ το Γεν ικό Τ α χυ δρ ομείο . Τα π ά ντα ή τα ν π λέο ν έ τ ο ι μα. Ο ι επ α ν α σ τά τες θ α αναχω ρούσ αν από τα π ρο κα θ ο ρ ισ μ έν α σ ημ εία σ υ γ κ έν τρ ω σ η ς γ ια να κα τα λά β ο υ ν τ ο υ ς δ ιά φ ο ρ ο υ ς σ τό χ ο υ ς το υ ς κα τά τ ις 11.00 τη ς Δ ε υ τ έ ρ α ς το υ Πάσχα, 24 Α π ριλίου 1916. Ε π ικεφ α λή ς τω ν β ρ ετα ν ικ ώ ν δ υ ν ά μ εω ν που θ α κ α λ ο ύ ν το να κα τα π ν ίξο υ ν τη ν ε ξ έ γ ε ρ σ η ή τα ν ο σ τρ α τη γ ό ς Λ όου .
ΓΕΝΙΚΟ ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΟΤο μ εσ η μ έρ ι τ η ς Δ ε υ τ έ ρ α ς το υ Πάσχα ένα σώμα
150 ενόπ λω ν, που α π ο τε λ ε ίτο από μ έλη τω ν Ιρλα νδώ ν Ε θ ελ ο ν τώ ν κα ι το υ Σ τρ α το ύ τω ν Π ολ ιτώ ν, κ α τ έ λ α β ε α ιφ ν ιδ ια σ τικά το Γεν ικό Τ α χυ δρ ομείο . Ε π ικεφ α λ ή ς τ ο υ ς ή τα ν ο ι Τ ζ έ ιμ ς Κ όνολυ , Π ά τρ ικ Π ηρς, Τζό- ζ εφ Π λ ά ν κ ε τ κα ι Μ ά ικλ Κ όλ ινς , ο ι οπ ο ίο ι φ ο ρ ο ύ σ α ν σ το λ έ ς α ξιω μ α τικώ ν τω ν Ιρλα νδώ ν Ε θελοντώ ν . Τους σ υ ν ό δ ευ ε το η γ ε τ ικ ό δ ίδ υ μ ο το υ Σ τρ α τ ιω τικ ο ύ Σ υ μ β ο υλ ίο υ , Τομ Κ λα ρκ και Σ η ν Μ α κ Ν τέρ μ ο τ , μ ε λ ιτή π ο λ ιτική π ερ ιβ ο λή . Κ α τά τ ις 13.00 ο Π ηρ ς από τα σ καλιά το υ κ τ ιρ ίο υ δ ιά β α σ ε δ υ ν α τά σ το π λή θ ο ς , που σ το μ ε τα ξ ύ ε ίχ ε σ υ γ κ εν τρ ω θ ε ί, τ ο κ ε ίμ ε ν ο τη ς δ ια κ ή ρ υ ξη ς τη ς Ιρ λ α ν δ ικ ή ς Δ η μ ο κ ρ α τία ς κα ι ε ξ ή γ γ ε ιλ ε το ν σ χη μ α τισ μ ό π ρο σ ω ρ ινή ς κ υ β έ ρ ν η σ η ς μ ε τ ο ν ίδ ιο ω ς π ρ ό εδ ρ ο . Δ ια τη ρ ο ύ σ ε επ ίσ ης το α ξίω μα το υ α νώ τα το υ δ ιο ικ η τή τω ν ενόπ λω ν δ υ ν ά μ εω ν τη ς Δ η μ ο κ ρ α τία ς . Λ ίγο α ρ γό τερ α , τμ ή μ α τα επ α να σ τα τώ ν κ α τέλ α β α ν γ ε ιτο ν ικ ά κ τ ίρ ια κα ι ο ικ ίε ς κα ι έσ τη σ α ν ο δ ο φ ρ ά γ μ α τα σε σ τρ α τη γ ικ ά σ η μ εία τω ν π α ρ α κ ε ίμ ε νω ν δρόμω ν. Ο ι Ιρ λα νδ ο ί οχύρω σ αν τ ο Γεν ικό Ταχυδ ρ ο μ ε ίο , το οπ οίο έ γ ιν ε έ δ ρ α τη ς π ρο σ ω ρ ινή ς κυ β έ ρ ν η σ η ς και α ρ χ η γ ε ίο τω ν επανασ τατώ ν. Μ ια από τ ις α ίθ ο υ σ ές το υ μ ε τα τρ ά π η κ ε σε νο σ ο κο μ ε ίο , ενώ ά λ λ ε ς χ ρ η σ ιμ έυ σ α ν ω ς α π ο θ ή κ ες τρ ο φ ίμ ω ν , όπλων, π υρ ομα χ ικώ ν κα ι ά λλω ν εφοδίω ν.
Μ ισή ώ ρα μ ε τά τ η ν ανάγνω ση τ η ς δ ια κ ή ρ υ ξη ς από τ ο ν Π ηρς, ο ι επ α ν α σ τά τες σ το Γεν ικό Ταχυδρομ ε ίο ενεπ λά κησ α ν μ ε δ ιερ χ ό μ ε ν ο τμ ή μ α Β ρ ετα ν ώ ν έ φιππων λογχοφ όρω ν. Οι ιππείς κ α τ ευ θ ύ ν ο ν τα ν π ρος το κ τ ίρ ιο γ ια να εξα κρ ιβ ώ σ ο υ ν τ ι ε ίχ ε σ υμ β εί, έ χ ο ν τα ς λ ά β ε ι α ό ρ ισ τες π λ η ρ ο φ ο ρ ίε ς γ ια τα ρ α χ ές στη σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν η π ερ ιο χή . Κ α θώ ς δ ιέσ χ ιζα ν α νύπ οπ το ι τ η ν ο δ ό Ο ’Κ ό ν ελ δ έ χ θ η κ α ν τα π υρά τω ν Ιρλανδώ ν και υποχώ ρησαν μ ε τέσ σ ερ ις ν εκ ρ ο ύ ς . Τη Δ ε υ τέ ρ α δ εν σ η μ ε ιώ θ η κα ν ά λ λ ε ς σ υμ π λο κές . Μ έχρ ι το βρά δυ η φ ρ ο υ ρ ά το υ Τ α χυ δρ ο μ είου δ ιπ λα σ ιά σ τη κε, καθώ ς κα τά τη δ ιά ρ κε ια τη ς η μ έ ρ α ς έ φ θ α σ α ν κι ά λλο ι Ιρ λ α ν δ ο ί Ε θ ε λ ο ν τ έ ς να π ρ ο σ τεθ ο ύ ν σ το υ ς ά ν δ ρ ες το υ Π ηρ ς κα ι το υ Κ όνολυ .
Η Τρίτη ή τα ν ή ρ ε μ η η μ έρ α , χω ρίς επ εισ όδ ια . Οι ε π α να σ τά τες επ ω φ ελ ή θ η κ α ν και εν ίσ χυσ α ν τη ν ο χύ ρωση τω ν θ έσ εώ ν το υ ς . Τ ο π ο θ έτη σ α ν επ ιπ λέο ν κα τά π λά το ς τ η ς ο δ ο ύ Ο ’Κ ό ν ελ σ υ ρ μ α τό π λεγμ α , κ ό β ο ν τα ς κα ι χ ρ η σ ιμ ο π ο ιώ ντα ς γΓ α υ τό το ν σκοπό μ έχ ρ ι κα ι τα υ π ερ κ ε ίμ ε ν α σ ύ ρ μ α τα το υ τρ α μ . Ο Κ όνολυ , ό πως κα ι ο ι π ερ ισ σ ό τερ ο ι επ α ν α σ τά τες η γ έ τ ε ς , πίσ τε υ ε ό τ ι ο ι Β ρ ε τα ν ο ί θ α επ ιχ ειρ ο ύ σ α ν μ α ζ ικ ές επ ε λά σ εις π εζικο ύ , π ρο σ π α θώ ντα ς να κ α τα λ ά β ο υ ν τ ις θ έ σ ε ις τω ν Ιρλα νδώ ν δ ιά τη ς λό γ χ η ς , θ εω ρ ο ύ σ ε μ ά λλο ν απ ίθα νη τ η ν π ροσ βολή , από το π υ ρ οβ ο λ ικό , τω ν κ τ ιρ ίω ν που κ ρ α το ύ σ α ν ο ι επ α ν α σ τά τες . Η κ α τα σ τρ ο φ ή τό σ ω ν π ολλώ ν ο ικ ο δ ο μ η μ ά τω ν θ α α π ο τε λ ο ύ σ ε μ εγά λη ζημ ιά γ ια τη β ρ ε τα ν ικ ή κυ β έρ νη σ η . Δ υ σ τυχώ ς γ ια τ ο υ ς Ιρ λα νδ ο ύ ς , ο ι Β ρ ε τα ν ο ί δ ε ν σ κέπ το ν τα ν έτσ ι.
Σ χεδ ιά γρ αμμα του Δ ο υβλίνου μ ε το υ ς σ η μ α ντικ ό τερ ο υ ς θ ύ λ α κ ες α ντίσ τα σ η ς των Ιρλανδώ ν επαναστατώ ν.1. Δικαστικό Μέγαρο.2. Εργοστάσιο Τζέικομπ.3. Αλευρόμυλοι Μπόλαντ.4. Ενωση Νοτίου Δουβλίνου.5. Γενικό Ταχυδρομείο.6. Σιδηροδρομικός σταθμός Μπρόντστοουν.
7. Ιδρυμα Μεντίσιτυ.8. Κολέγιο Χειρουργών.9. Σαιντ Στήβενς Γκρην.10. Σιδηροδρομικός σταθμός Ουέστλαντ Ρόου.11. Γέφυρα οδού Μάουντ.
Τ ην Τ ε τά ρ τη το υ Πάσχα ο ι β ρ ε τ α ν ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις κ α τέλ α β α ν κ τ ίρ ια κα ι θ έ σ ε ις γύ ρ ω από τ η ν π ερ ιο χή το υ Τ α χ υ δ ρ ο μ είο υ κα ι άρχισ αν να β ά λ λ ο υ ν μ ε π υρά π ο λυβ όλω ν κα ι ε λ ε ύ θ ε ρ ω ν σ κο π ευ τώ ν κ α τά τω ν ε π αναστατώ ν. Π α ρ ά λλη λα το β ρ ε τα ν ικ ό βαρ ύ π υ ρ ο β ο λ ικ ό ά ρχισ ε ένα α ν ε λ έ η το σ φ υ ρ ο κό π η μ α τω ν ιρ λ α νδ ικώ ν θ έσ εω ν , χρ η σ ιμ ο π ο ιώ ντα ς , μ ε τα ξ ύ άλλω ν, κα ι β ο λ ιδ ο φ ό ρ α β λή μ α τα , τα π ερ ίφ η μ α «σράπνελ». Σ το υ ς β ο μ β α ρ δ ισ μ ο ύ ς σ υ μ μ ε τε ίχ ε κα ι η κ α ν ο ν ιο φ ό ρ ο ς «Χ έλγκα » , από τα ν ερ ά το υ π ο τα μ ο ύ Λ ίφ υ που π ερ νά δ ίπ λα σ χ εδ ό ν από το Γεν ικό Τ α χυ δ ρ ομ είο . Το σ ού ρο υπ ο οι Β ρ ε τα ν ο ί π ροσ π ά θησ α ν να π ρ ο σ εγ γ ίσ ουν τ ο ν χώ ρο το υ τα χ υ δ ρ ο μ ε ίο υ μ ε τεθ ω ρ α κ ισ μ έ ν α ο χή μ α τα , α λλά το ε γ χ ε ίρ η μ α α π έτυ χ ε . Ο κα τα ιγ ισ μ ό ς π υρώ ν κόπ α σε τη ν ύ κ τα , α λλά π ροσω ρινά.
Το πρω ί τ η ς Π έμ π τη ς τα π ο λυ β ό λα και ο ι σ κο π ευ τ έ ς τω ν Β ρ ε τα ν ώ ν α ν έλ α β α ν π άλι δράσ η. Σ τη σ υ ν έ χ ε ια επ ιχ ε ιρ ή θ η κ α ν ε π α ν ε ιλ η μ μ έ ν α ε π ιθ έ σ ε ις μ ε τμ ή μ α τα π εζ ικο ύ , ο ι ο π ο ίες ό μω ς α π ω θ ή θ η κ α ν από το υ ς Ιρ λ α ν δ ο ύ ς ύ σ τερ α από σ κ λ η ρ ές μ ά χες . Κ α τά το μ εσ η μ έρ ι επ α ν α λ ή φ θ η κ α ν ο ι β ο λ ές από το π υ ρ ο β ο λ ικό . Μ ε φ ρ ίκη ο ι επ α ν α σ τά τε ς δ ιαπ ίστω σ αν ό τ ι α υ τή τη φ ο ρ ά ο ι β ρ ε τ α ν ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις χρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ σ α ν και εμ π ρ η σ τ ικ ά β λή μ α τα . Μ ια κόλα σ η π υ ρ ό ς μ ε τ α μ ό ρ φ ω ν ε σε φ λ ε γ ό μ εν α ερ ε ίπ ια ο λ ό κ λ η ρ α ο ικ ο δ ο μ ικά τ ε τρ ά γ ω ν α γ ύ ρ ω από το Γεν ικό Τ α χυ δ ρ ομ είο . Π αρ όλα α υ τά το κ τ ίρ ιο το υ Τ α χ υ δ ρ ο μ ε ίο υ π α ρ έ μ ε ν ε ο υ σ ια στικά ά θ ικ το , μ ε ε λ ά χ ισ τες ζ η μ ιέ ς . Το β ρ ά δ υ οι β ο λ έ ς π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ σ ταμάτησ αν. Ο ι Ιρ λα νδ ο ί όμω ς ε ίχα ν α ν τ ιλ η φ θ ε ί ό τ ι η π λά σ τιγγα έ γ ε ρ ν ε π ρο ς τ ο υ ς Β ρ ε τα ν ο ύ ς . Σ η μ α ν τ ικ ή α π ώ λεια γ ια τ ο υ ς επ α να σ τά τ ε ς υ π ή ρ ξε ο β α ρ ύ ς τρ α υ μ α τ ισ μ ό ς το υ Κ όνολυ , ο ο π ο ίος κ τυ π ή θ η κ ε από ε λ ε ύ θ ε ρ ο σ κ ο π ευ τή κα θ ώ ς ε π ιθ εω ρ ο ύ σ ε θ έ σ ε ις τω ν α νδ ρ ώ ν το υ έ ξω από το Ταχ υ δ ρ ο μ ε ίο . Η β ο λ ίδ α θ ρ υ μ μ ά τ ισ ε τ ο ν α ρ ισ τερ ό το υ α σ τρ ά γα λο , κ α θ ισ τώ ν τα ς τ ο ν Ιρ λα νδ ό η γ έ τη α ν ίκα νο να π ερ π α τή σ ει.
Την Π α ρ α σ κευή το πρωί ο ι Ιρ λ α ν δ ο ί η γ έ τ ε ς σ το Τ α χ υ δ ρ ο μ είο σ υ νεδ ρ ία σ α ν ε κ τά κ τω ς και απ οφ άσ ισαν να απ οχω ρή σ ο υ ν μαζί μ ε ό λ ο υ ς τ ο υ ς ά ν δ ρ ες τ ο υ ς σε π ερ ίπ τω σ η π υρ κα γ ιά ς . Λ ίγο α ρ γ ό τε ρ α ά ρ χ ισε π άλι το σ φ υ ρ ο κό π η μ α από τ ο υ ς σ κ ο π ε υ τέ ς , τα
π ο λ υ β ό λ α κα ι το π υ ρ ο β ο λ ικ ό τω ν Β ρετα νώ ν. Το μ ε σ η μ έρ ι τα π υρά ε π ικ ε ν τρ ώ θ η κ α ν σ το Γεν ικό Ταχυδ ρ ο μ ε ίο . Β λ ή μ α τα εμ π ρ η σ τ ικ ά κα ι β ο λ ιδ ο φ ό ρ α κ τυ - π ούσ αν τ ο κ τ ίρ ιο κα ι ο ι π ρ ώ τες φ λ ό γ ε ς ε μ φ α ν ίσ τη κα ν σ τη σ τέγ η το υ . Ο Π ηρς, ο οπ ο ίο ς δ ε ν ε ίχ ε κ ο ιμ η θ ε ί ο ύ τ ε σ τιγμ ή από τη Δ ε υ τ έ ρ α το υ Πάσχα, ά ρχισ ε
τ ις π ρ ο ε το ιμ α σ ίες τη ς απ οχώ ρησ ης μ ε υ π ο δ ε ιγ μ α τ ική ψ υχρα ιμ ία . Π α ρ ά λλη λα ο Κ όνο λυ επ ιθ εω ρ ο ύ σ ε τ ις θ έ σ ε ις τω ν α νδρ ώ ν το υ κα ι τ ο υ ς έ δ ιν ε δ ια τα γ ές π ε ρ ιφ ερ ό μ ε ν ο ς πάνω σε έν α κ ρ ε β ά τ ι μ ε τρ ο χ ο ύ ς . Κ α θώ ς η φ ω τιά ε ξα π λω ν ό τα ν , ο ι Ιρ λ α ν δ ο ί π ροσπ αθ ο ύ σ α ν να ε λ έ γ ξ ο υ ν τ ις φ λ ό γ ε ς μ ε ό ,τ ι ε ίχα ν δ ια θ έ σ ιμο: μ ά ν ικ ες , π υ ρ ο σ β εσ τή ρ ες , δ ο χ ε ία ν ερ ο ύ . Μ ά τα ια όμω ς. Σ τ ις 18.00 απ οχώ ρησαν από το Τ α χυδρ ο μ ε ίο οι τ ρ α υ μ α τ ίε ς κα ι ο ι ν ο σ ο κ ό μ ες , ε κ τ ό ς από δ ύο , ενώ σ τις 20.00 απ οχώ ρησα ν και ο ι ένο π λο ι. Ο Π ηρ ς ε ίχ ε ε π ιλ έ ξ ε ι ένα κ ο ν τ ιν ό ερ γο σ τά σ ιο ως ν έο α ρ χ η γ ε ίο . Η π ρ ο σ έγγ ισ ή το υ ό μω ς ή τα ν επ ικ ίν δ υ ν η κα θ ώ ς Β ρ ε τα ν ο ί σ τρ α τ ιώ τε ς , ο ι ο π ο ίο ι β ρ ίσ κ ο ν τα ν π λ έ ο ν π α ντο ύ , π ρο κα λού σ α ν κ α θ ’ ο δ ό ν επ ιπ λ έο ν απώλ ε ιε ς σ το υ ς Ιρ λ α ν δ ο ύ ς . Ετσ ι α π ο φ α σ ίσ τη κε η δ ιά νο ιξη μ ιας ιδ ιό τυ π η ς σ ήρ α γγα ς . Οι ε π α ν α σ τά τες θ α έ
Υδατογραφ ία του Ο υώ λτερ Π έ ιτ ζ ε τ
που αναπαριστά τ ις τε λ ε υ τα ίε ς
ώ ρες στο Γενικό Ταχυδρομείο , λίγο
πριν από την εκκένω σή του από
το υ ς επ ανασ τάτες . Σ το κ έντρ ο
δ ια κ ρ ίνετα ι ο τρ α υ μ α τία ς
Κόνολυ, ξαπλω μένος
σε φ ορ είο .
43
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
116
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
116
44
Τεθω ρακισμένο όχημα όπως α υ τά που χρησ ιμοπ οιή- θ η κ α ν από τους Β ρ ετα ν ο ύ ς για την κα τα σ το λή τη ς ε ξέγ ερ σ η ς .
τα σ τη μ ά τω ν τ η ς π ερ ιο χ ή ς , ενώ τ ις π ρ ώ τες ώ ρ ες τη ς κ α τά λ η ψ η ς ά ρ χισ α ν να φ θ ά ν ο υ ν ε ν ισ χ ύ σ εις από Ιρ λ α ν δ ο ύ ς Ε θ ε λ ο ν τ έ ς που δ ε ν ε ίχ α ν λ ά β ε ι μ έρ ο ς από τ η ν α ρ χή σ τη ν επ ιχείρη σ η .
Λ ίγο μ ε τά τη ν κα τά λη ψ η τω ν Δ ικα σ τη ρ ίω ν οι ε π α να σ τά τες εν επ λά κ η σ α ν μ ε ένα δ ιε ρ χ ό μ ε ν ο από- σπασμα 50 Β ρ ε τα ν ώ ν λο γ χ ο φ ό ρ ω ν που σ υ ν ό δ ευ ε π έ ν τ ε ά μ α ξε ς φ ο ρ τω μ έ ν ε ς μ ε π υρ ομ α χ ικά . Το α ν υ π οψ ία σ το απόσπασμα α ιφ ν ιδ ιά σ τη κ ε , ό τα ν δ έ χ θ η κ ε β ο λ έ ς από τ ο υ ς Ιρ λ α ν δ ο ύ ς που β ρ ίσ κ ο ν τα ν σ το Δ ικα σ τικ ό Μ έγα ρ ο . Ο ι λ ο γ χ ο φ ό ρ ο ι α φ ιπ π έυσ α ν κα ι γ ια να π ρ ο φ υ λ α χ θ ο ύ ν α ν έ τρ ε ψ α ν τ ις ά μ α ξε ς , α φ ού π ρ ο η γ ο υ μ έν ω ς ε λ ε υ θ έ ρ ω σ α ν τα ά λο γα που τ ις έσ υ
ραν. Σ ε α υ τή τη θ έσ η θ α π α ρ έ μ ε ν α ν γ ια π ερ ισ σ ό τερ ες από τ ρ ε ις η μ έ ρ ε ς , κ α θ η λ ω μ έ ν ο ι από τα π υρά τω ν επ ανασ τατώ ν. Μ ε ρ ικ ο ί από τ ο υ ς λ ο γ χ ο φ ό ρ ο υ ς επ ιχ ε ίρ ησ α ν να ε π ιτ ε θ ο ύ ν σ τη ν πίσω π λευ ρ ά τω ν Δ ικα σ τη ρ ίω ν , α λλά τ ε λ ικ ά α π ω θ ή θ η - κα ν από τ ο υ ς Ε θ ε λ ο ν τ έ ς . Σ υ γ κ ρ ο ύ σ ε ις σ η μ ε ιώ θ η κ α ν και σ το ίδ ρ υ μ α Μ εν τ ίσ ιτυ , ό τα ν ο ι ε κ ε ί ο χ υ ρ ω μ έν ο ι ε π α ν α σ τά τε ς έ β α λα ν κ α τά δ ιε ρ χ ό μ εν ο υ ισ χυρού β ρ ε τ α ν ικ ο ύ σ τρ α τ ιω τ ικ ο ύ τμ ή μ α το ς . Οι Β ρ ε τα νο ί σ κο ρ π ίσ τη κα ν π α ν ικ ό β λ η το ι κα ι ο χ υ ρ ώ θ η κ α ν όπ ου μπ ορούσ αν, έ χ ο ν τα ς χά σ ει τ ο ν θ α νά σ ιμ α π λη γω μ ένο υπ ολοχα γό το υ ς .
Τα ξη μ ε ρ ώ μ α τα τ η ς Τ ρ ίτη ς το υ Πάσχα ένα β ρ ε τα ν ικ ό απόσπασμα α ν τά λ λ α ξε π υρά μ ε επ α ν α σ τά τε ς που κρ α το ύ σ α ν θ έ σ ε ις σ ε μ ια από τ ις α π ο β ά θ ρ ες το υ ποτα μ ο ύ Λ ίφ υ , ο οπ ο ίο ς π ερ νά μ π ροσ τά από τα Δ ικα σ τή ρ ια . Ο ι ά ν δ ρ ες το υ δ ε ν ε ί χαν α π ώ λ ε ιες α λλά υπ οχώ ρησ αν εγ κ α τα - λ ε ίπ ο ν τα ς π ολλά τ υ φ έ κ ια κα ι π υ ρ ο μ α χ ικά σ τα χ έρ ια τω ν Ιρλανδώ ν. Το α π ό γευ μ α ο ι Β ρ ε τα ν ο ί ε ξα π έλ υ σ α ν επ ίθ εσ η κα τά
τω ν π ρ ο κ εχ ω ρ η μ έν ω ν ιρ λα νδ ικ ώ ν θ έσ εω ν που β ρ ίσ κ ο ν τα ν β ό ρ ε ια τω ν Δ ικα σ τηρ ίω ν , κ ο ν τά σ το ν σ ιδη ρ ο δ ρ ο μ ικ ό σ τα θ μ ό το υ Μ π ρ ό ντσ τοο υν . Ο σ τα θ μ ό ς α υ τό ς α π ο τε λ ο ύ σ ε έ ν α ν από τ ο υ ς ισ χ υ ρ ό τερ ο υ ς β ρ ε τα ν ικ ο ύ ς θ ύ λ α κ ε ς . Ο ι δ υ ν ά μ ε ις το υ Σ τ έ μ μ α το ς χ ρ η σ ιμ οπ ο ίη σ α ν σ το ιχ ε ία π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ και τ ε λ ικ ά ανά γκα σ α ν π ο λ λ ο ύ ς ε π α ν α σ τά τε ς να ε γ κ α τα λ ε ίψ ο υ ν τ ις θ έ σ ε ις το υ ς . Α π α ντώ ν τα ς σε α υ τή τ η ν επ ίθ εσ η ο Ν τά λυ έ σ τ ε ιλ ε έν α τμ ή μ α 15 α νδρ ώ ν να κα τα λ ά β ε ι τ ο ν σ τα θ μ ό το υ Μ π ρ ό ντσ το ο υ ν , χω ρ ίς επ ιτυ χ ία . Την ίδ ια μ έρ α σ φ ο δρ ή επ ίθ εσ η από ε λ ε ύ θ ε ρ ο υ ς σ κο π ε υ τ έ ς δ έ χ θ η κ ε κα ι τ ο ίδ ρ υ μ α Μ ε ν τ ίσ ιτυ , ο ι υ π ερ α σ π ισ τές το υ ο π ο ίο υ ό μω ς δ ε ν κά μ φ θ η κα ν .
Τ ην Τ ε τά ρ τη οι Ιρ λ α ν δ ο ί Ε θ ε λ ο ν τ έ ς ε ξ ο υ δ ε τ έ ρ ω σαν σ η μ α ν τ ικ ο ύ ς β ρ ε τα ν ικ ο ύ ς θ ύ λ α κ ε ς γ ύ ρ ω από τ α Δ ικα σ τή ρ ια . Κ α τέ λ α β α ν τ ο ν α σ τυ νο μ ικ ό σ τρ α τώ να Μ π ρ ά ιν τγ ο υ ελ κα ι σ υ ν έλ α β α ν 25 α σ τυ νο μ ικ ο ύ ς . Σ τα χ έρ ια τω ν επ α να σ τα τώ ν έπ εσ ε επ ίσ ης ο σ τρ α τώ να ς Λ ίν εν Χω λ, τ ο ν ο π ο ίο ν ε ίχα ν ε γ κ α τα λ ε ίψ ε ι ο ι Β ρ ε τα ν ο ί σ τρ α τ ιώ τε ς . Οι ά ν δ ρ ες το υ Ν τά λυ , α φ ο ύ έ δ ιω ξα ν το π ο λ ιτ ικ ό π ροσω π ικό που ε ίχ ε α π ο μ είν ε ι, α ν α τ ίν α ξα ν τ ο ν σ τρ α τώ να γ ια να μ η ν α να κα τα λη - φ θ ε ί. Από τ η ν έ κ ρ η ξη π ρ ο κ λ ή θ η κ ε π υ ρ κα γ ιά η ο π οία ε ξα π λ ώ θ η κ ε σε μ ερ ικ ά γ ε ιτο ν ικ ά κτ ίρ ια . Το πρωί τη ς ίδ ιας μ έρ α ς έ γ ιν ε επ ίσ ης π ρ ο σ π ά θ εια ε- ξο υ δ ε τ έ ρ ω σ η ς τω ν λο γ χ ο φ ό ρ ω ν που ε ίχα ν εμ π λ α κ ε ί π ρώ το ι μ ε τ ο υ ς Ιρ λ α ν δ ο ύ ς τη Δ ε υ τ έ ρ α το υ Πάσχα κα ι π α ρ έμ ε ν α ν κ α θ η λ ω μ έν ο ι κ ο ν τά σ τα Δ ικα σ τή ρ ια . Ο ι Ε θ ε λ ο ν τ έ ς π ροσ π ά θησ α ν να π υ ρ π ο λή σ ο υ ν ένα
φ θ α ν α ν σ το ερ γο σ τά σ ιο α ν ο ίγ ο ν τα ς μ ε γ ά λ ε ς ο π ές σ τις μ ε σ ο το ιχ ίε ς τω ν ο ικ ιώ ν που β ρ ίσ κ ο ν τα ν σ τη ν ίδ ια ε υ θ ε ία μ ε α υ τό . Το δ ύ σ κο λο ε γ χ ε ίρ η μ α σ υ ν εχ ίσ τη κ ε μ έχ ρ ι α ργά το βρ ά δυ τ η ς Π α ρ α σ κευ ή ς , ο π ό τε ο ι Ιρ λα νδ ο ί α ν α π α ύ θ η κ α ν σ τη ν ο ικ ία όπου ε ίχα ν σ τα μ α τή σ ε ι τη δ ιά νο ιξη . Το πρωί το υ Σ α β β ά το υ έ γ ιν ε ν έα σ υνεδ ρ ία σ η τω ν Ιρλα νδώ ν η γετώ ν. Π ρ ο κ ε ιμ έν ο υ να σ ω θ εί ο ά μ α χ ο ς π λη θ υ σ μ ό ς , ο ο π ο ίο ς ε ίχ ε ή δ η μ ε γ ά λ ε ς α π ώ λειες , κα ι να σ τα μ α τή σ ε ι η ισοπ έδω ση το υ Δ ο υ β λ ίνο υ από τ ο β ρ ε τα ν ικ ό π υ ρ ο β ο λ ικό , απ οφασί- σ τη κ ε να α ρ χ ίσ ου ν δ ια π ρ α γ μ α τεύ σ ε ις μ ε τ ο υ ς Β ρ ε τα ν ο ύ ς γ ια τ ο υ ς ό ρ ο υ ς π α ρά δοσ η ς. Ο ι σ υ ν ο μ ιλ ίε ς έ - γ ιν α ν μέσω τ η ς ν ο σ ο κ ό μ α ς Ο ’Φ ά ρελ, που ε ίχ ε παρα-
μ ε ίν ε ι μ ε τ ο υ ς ενό π λ ο υ ς . Οι Β ρ ε τα ν ο ί α π α ιτού σ α ν ά- ν ευ όρω ν π αράδοσ η, α λλ ιώ ς θ α ά ρ χιζα ν π άλι τ ο υ ς β ο μ β α ρ δ ισ μ ο ύ ς . Α ρ γ ό τε ρ α ο Π ηρ ς σ υ ν α ν τή θ η κ ε ο ίδ ιο ς μ ε τ ο ν σ τρ α τη γ ό Λ όου , ο ο π ο ίο ς π α ρ έ μ ε ν ε α ν έ ν δ ο το ς . Τ ελικά ο Ιρ λ α ν δ ό ς η γ έ τ η ς α ν α γ κ ά σ τη κ ε να α π ο δ ε χ θ ε ί τ η ν ά ν ευ ό ρω ν π αράδοσ η κα ι να υπ ογράψ ει τ ο σ χ ετ ικ ό έγ γ ρ α φ ο . Η Ο ’Φ ά ρ ελ μ ε β ρ ε τα ν ικ ή σ υ νο δ ε ία α ν έ λ α β ε να δ ια β ιβ ά σ ει τα δ υ σ ά ρ εσ τα ν έα σ το υ ς ε π α ν α σ τά τες που κρ α το ύ σ α ν θ έ σ ε ις σε ά λλα κ τ ίρ ια τ η ς π όλη ς .
ΔΙΚΑΣΤΙΚΟ ΜΕΓΑΡΟΟ Ε ν το υ α ρ ν τ Ν τά λυ , μ ε το 1ο Τάγμα τ η ς Ταξια ρ
χ ία ς Δ ο υ β λ ίνο υ , έ φ θ α σ ε σ το Δ ικα σ τικό Μ έγα ρ ο λ ίγο μ ε τά τ ις 11.30. Το κ τ ίρ ιο ή τα ν ο υσ ια σ τικά α φ ύ λ α κ το λόγω τ η ς α ρ γία ς . Ο μ ο ν α δ ικ ό ς α σ τυ ν ο μ ικ ό ς που β ρ ισ κ ό τα ν ε κ ε ί ά ν ο ιξ ε τ ις π ύ λ ες σ το υ ς ε π α ν α σ τά τε ς κα ι μ ό λ ις α υ το ί ε ισ ή λ θ α ν απ οχώ ρησ ε α μέσ ω ς. Π α ρ ά λ λ η λα ο ι Ιρ λα νδ ο ί Ε θ ε λ ο ν τ έ ς κ α τέλ α β α ν θ έ σ ε ις σε κ τ ί ρ ια κα ι δ ρ ό μ ο υ ς τ η ς ε υ ρ ύ τ ε ρ η ς π ερ ιο χ ή ς γύρ ω από το Δ ικα σ τικό Μ έγα ρ ο . Η πιο ισχυρή από α υ τ έ ς τ ις θ έ σ εις ή τα ν το ίδ ρ υ μ α Μ ε ν τ ίσ ιτυ (M endicity), έ ν α πτω- χ ο κ ο μ ε ίο δ υ τ ικ ά το υ Δ ικα σ τικο ύ Μ εγά ρ ο υ . Ο Ν τάλυ ο χύ ρ ω σ ε τα Δ ικα σ τή ρ ια κα ι τα μ ε τ έ τ ρ ε ψ ε σε ένα κα λά ο ρ γ α ν ω μ έν ο φ ρ ο ύ ρ ιο τ ο οπ ο ίο δ ιέ θ ε τ ε μ έχ ρ ι και δ ικ ό το υ ν ο σ ο κ ο μ ε ίο . Ο ι ε π α ν α σ τά τες ε φ ο δ ιά ζ ο ν τα ν γ ια κ ά θ ε ε ίδ ο υ ς α νά γκη από τα α π ο θ έμ α τα τω ν κα
κ τ ίρ ιο το οπ οίο β ρ ισ κ ό τα ν κ ο ν τά σ το σ η μ ε ίο όπου ε ί χαν ο χ υ ρ ω θ ε ί ο ι Β ρ ε τα ν ο ί ιππείς, χω ρίς επ ιτυ χ ία . Μ ια π α ρό μο ια π ρο σ π ά θεια έ γ ιν ε κα ι τη ν ύ κ τα τη ς Τετά ρ τη ς . Ο Ν τά λυ π υρ π ό λη σ ε τέ σ σ ε ρ ις ο ικ ίε ς σ τις ο π ο ίες ε ίχ α ν ο χ υ ρ ω θ ε ί Β ρ ε τα ν ο ί σ τρ α τ ιώ τε ς , α λλά η φ ω τιά κ α τ έ σ τρ ε ψ ε δ έκ α α κό μ η κτ ίρ ια . Το γ εγ ο ν ό ς που σ η μ ά δ εψ ε τ η ν Τ ετά ρ τη το υ Πάσχα ή τα ν η κ α τά ληψ η το υ ιδ ρ ύ μ α το ς Μ ε ν τ ίσ ιτυ από τ ο υ ς Β ρ ε τα ν ο ύ ς και η π αράδοσ η τω ν υπ ερασ π ισ τώ ν το υ . Από το πρωί οι δ υ ν ά μ ε ις το υ Σ τ έ μ μ α το ς έσ φ ιγ γ α ν τ ο ν κλο ιό γύρ ω από το ίδρ υμ α , λ α μ β ά ν ο ν τα ς θ έ σ ε ις σ χ εδ ό ν σε κ ά θ ε γ ε ιτο ν ικ ό σπίτι κα ι π α ρ α κ ε ίμ εν ο δ ρ ό μ ο . Οι Β ρ ε τα ν ο ί σ τρ α τ ιώ τε ς α ρ ιθ μ ο ύ σ α ν π ερ ί τ ο υ ς 300 ά ν δ ρ ες , ενώ ο ι Ιρ λ α ν δ ο ί Ε θ ε λ ο ν τ έ ς σ το Μ ε ν τ ίσ ιτυ ή τα ν λ ιγ ό τε ρ ο ι από 30, ε ίχα ν έ λ λ ε ιψ η π υ ρ ομ α χ ικώ ν και τα α π ο θ έμ α τα τρ ο φ ή ς τ ο υ ς ε ίχα ν ε ξ α ν τ λ η θ ε ί . Η επ ίθ εσ η τω ν Β ρ ετα ν ώ ν ή τα ν σ φ ο δρ ή και α ν ε λ έ η τη . Ε π ρ ό κ ε ιτο γ ια ένα ν σ υ νδ υ α σ μό κ α τα ιγ ισ τικώ ν π υρώ ν από σ κο π ευ τ έ ς κα ι π ο λ υ β ό λ α και σ υνεχώ ν ρ ίψ εω ν χ ε ιρ ο β ο μ β ίδων. Μ ε τά από π ολύω ρη α λλά μ ά τα ιη α ν τίσ τα σ η , ό σοι επ α ν α σ τά τε ς ε ίχα ν α π ο μ ε ίν ε ι ζω ν τα νο ί απ οφ άσ ισαν να π α ρα δ οθ ούν .
Τ ην Π έμ π τη το πρωί ο ι ε π α ν α σ τά τες α ν α γ κ ά σ τη καν να ε γ κ α τα λ ε ίψ ο υ ν τ ις θ έ σ ε ις που κα τε ίχ α ν σε μια από τ ις π ρ ο κ υ μ α ίες το υ Λ ίφ υ , ενώ το βρ ά δυ το σ ύ ν τα γ μ α Sherw ood Foresters α ν α π τύ χ θ η κ ε α ν α το λ ικά τω ν Δ ικασ τηρίω ν.
Τ ην Π α ρ α σ κευ ή τα π ρ ά γμ α τα χ ε ιρ ο τ έ ρ ε ψ α ν γ ια το υ ς Ιρ λ α ν δ ο ύ ς . Οι δ υ ν ά μ ε ις το υ Σ τ έ μ μ α τ ο ς εν ισ χύ - θ η κ α ν μ ε τ ο σ ύ ν τα γ μ α South Staffordshire, μ ε σ το ιχεία π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ και τ εθ ω ρ α κ ισ μ έν α ο χή μ α τα , τα ο ποία α π εγκλώ β ισ α ν τ ο υ ς π α γ ιδ ευ μ έ ν ο υ ς λ ο γ χ ο φ ό ρου ς. Το α π ό γ ευ μ α ά ρχισ ε ο ρ γ α ν ω μ έν η β ρ ε τα ν ικ ή ε π ίθ εσ η μ ε σκοπό να δ η μ ιο υ ρ γ η θ ε ί έν α ς κ λ ο ιό ς γύρ ω από το Δ ικα σ τικό Μ έγα ρ ο . Δ ε ν ή τα ν ό μω ς ε ύ κ ο λ ο . Οι Β ρ ε τα ν ο ί έπ ρ επ ε να ξε τρ υ π ώ σ ο υ ν κ υ ρ ιο λ ε κ τ ικ ά το υ ς Ιρ λ α ν δ ο ύ ς Ε θ ε λ ο ν τ έ ς από τα δ ιά φ ο ρ α γ ε ι τ ο ν ι κά κ τ ίρ ια σ τα οπ ο ία ε ίχα ν ο χ υ ρ ω θ ε ί κα ι να ε ξ ο υ δ ε τ ε ρώ σ ουν τα ο δ ο φ ρ ά γ μ α τά τ ο υ ς σ το υ ς π α ρ α κ ε ίμ ε ν ο υ ς δ ρ ό μ ο υ ς . Οι ε π α ν α σ τά τε ς εφ ά ρ μ ο ζα ν μια έ ξ υ πνη τα κ τ ικ ή , σ τή ν ο ν τα ς ο δ ο φ ρ ά γ μ α τα τα οποία υπ οσ τη ρ ίζο ν τα ν από π υρά ά λλω ν Ε θ ε λ ο ν τώ ν από τα δ ιπ λανά κτ ίρ ια . Μ ό λ ις ο ε χ θ ρ ό ς κ α τελ ά μ β α ν ε το ο δ ό φ ρ α γμ α , ο ι υ π ερ α σ π ισ τές το υ το ε γ κ α τέλ ε ιπ α ν , ε ν ώ ν ο ν τα ν μ ε τ ο υ ς σ υ ν τρ ό φ ο υ ς τ ο υ ς σ τα δ ιπ λανά κ τ ίρ ια κα ι σ υ νέχ ιζα ν από ε κ ε ί τ ο ν αγώ να. Ω ς α π ά ντη ση, ο ι ά ν δ ρ ε ς το υ Λ όο υ π ρ ο σ έγ γ ιζα ν τ ις ιρ λ α ν δ ικ ές θ έ σ ε ις χ ρ η σ ιμ ο π ο ιώ ντα ς τ εθ ω ρ α κ ισ μ έ ν α ο χ ή μ α τα και υπό τ η ν κάλυψ η τω ν κ α τα σ τρ ο φ ικ ώ ν π υρώ ν το υ ς . Οι μ ά χ ες σ υ ν εχ ίζο ν τα ν μ ε α μ ε ίω τη έν τα σ η από δ ρ ό μ ο σε δ ρ ό μ ο και από σπίτι σε σπίτι. Οι Β ρ ε τα ν ο ί άρχισ αν να κ α τα λ α μ β ά ν ο υ ν κι α υ το ί μ ε τη σ ειρά τ ο υ ς κ τ ίρ ια κα ι να δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ ν δ ικά το υ ς ο δ ο φ ρ ά γ μα τα , π ερ ιο ρ ίζο ν τα ς σ τα δ ια κά τ ις θ έ σ ε ις τω ν επ α να στατώ ν. Το Σ ά β β α το το πρωί, σ τις 6.30, ο β ρ ε τα ν ικ ό ς κλο ιό ς γύρ ω από τα Δ ικα σ τή ρ ια ε ίχ ε κ λ ε ίσ ε ι κα ι ό τα ν η επ ίθ εσ η σ τα μ ά τη σ ε , το α π ό γ ευ μ α τη ς ίδ ιας η μ έ ρας, ο ι Ιρ λ α ν δ ο ί Ε θ ε λ ο ν τ έ ς ε ίχα ν φ θ ά σ ε ι π λ έο ν σ τα όρ ιά το υ ς . Ο Ν τά λυ σ χεδ ία ζε μ ε τ ο υ ς α ξ ιω μ α τικ ο ύ ς το υ μια α π ελπ ισ μ ένη α ν τε π ίθ ε σ η ό τα ν κ α τ έφ θ α σ ε η Ο ’Φ ά ρ ελ μ ε τη δ ια τα γή π α ρ ά δ οσ η ς το υ Π ηρς. Ο δ ιο ικ η τή ς το υ 1ου Τ ά γμ α τος , υ π α κ ο ύ ο ν τα ς , π α ρ α δ ό θ η κ ε μ ε τ ο υ ς ε ν α π ο μ ε ίν α ν τε ς ά ν δ ρ ε ς το υ σ τις 20.00. Οι μ ά χες σ τη ν π ερ ιο χ ή τω ν Δ ικα σ τη ρ ίω ν ή τα ν τό σ ο σ φ ο δ ρ ές κα ι π ο λ ύ ν ε κ ρ ες ώ σ τε χ α ρ α κ τη ρ ίσ τη κ α ν π ολύ α ρ γ ό τε ρ α ως « ένα μ ικρό Σ τά λ ιν γ κ ρ α ν τ» .
Ο ΗμονΝ τεΒ α λ έρ αα ιχμάλω τος.Η τα ν ο μόνος από τους δ ιο ικη τές τα γμ ά τω ν της Ταξιαρχίας Δ ο υβλίνου που δεν τυ φ εκ ίσ τη κ ε . Α ρ γό τερ α συνέχισε τον αγώ να κατά των Β ρετανώ ν και δ ιε τέλ εσ ε προ>9υπουργός και π ρόεδρος τη ς Ιρλανδίας.
Το τέλ ο ς της «Πασχαλινής Ε ξέγ ερ σ η ς »: ο σ τρ α τη γό ς
Λ όου (κ έντρ ο ) δ έχ ετα ι την
π αράδοση του Π ηρς (δεξιά ).
ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΤΖΕΪΚ0ΜΠΛ ίγο π ριν από τ ο μ εσ η μ έρ ι τ η ς Δ ε υ τ έ ρ α ς το υ Π ά
σχα το 2ο Τάγμα το υ Τόμας Μ α κ Ν τό ν α π ρ ο ω θ ή θ η κ ε π ρο ς το ερ γο σ τά σ ιο μπ ισ κότω ν Τ ζέ ικο μ π , που ή τα ν κα ι ο κ ύ ρ ιο ς σ τό χ ο ς το υ . Ο ι κ ά το ικ ο ι τη ς π ερ ιο χ ή ς , ο ι οπ ο ίο ι σ τη ν π λε ιο ψ η φ ία τ ο υ ς ή τα ν φ ιλ ο β ρ ε τα ν ο ί, υ π ο δ έχ θ η κ α ν τ ο υ ς Ε θ ε λ ο ν τ έ ς μ ε ε χ θ ρ ικ έ ς δ ια θ έ σ ε ις κα ι επ ιχ ε ίρ η σ α ν α- ν επ ιτυ χ ώ ς να τ ο υ ς αφ οπ λίσουν. Παρ όλα α υ τά οι ά ν δ ρ ες το υ Μ α κ Ν τό να κ α τέλ α β α ν το ερ γο σ τά σ ιο κα ι μ ε ρ ικ έ ς θ έ σ ε ις σ τη ν π ερ ιο χ ή γύ ρ ω από τ ο κ τ ίρ ιο . Κ α τά τη ν κ α τά λη ψ η α υ τώ ν τω ν θ έσ εω ν σ υ ν ελ ή φ θ η σ α ν κα ι τ έ σ σ ερ ις α σ τυ νο μ ικο ί. Λ ίγη ώ ρα α ρ γ ό τε ρα η α π ά ντησ η ή λ θ ε από τ ο ν Β ρ ε τα ν ικ ό Σ τρ α τό , ό τα ν μια δ ύ να μ η 30 σ τρ α τιω τώ ν κ α τ ε υ θ ύ ν θ η κ ε π ρο ς το ερ γοσ τά σ ιο . Π ριν φ θ ά σ ει ό μ ω ς ε κ ε ί, έπ εσ ε σε ε ν έ δ ρ α που ε ίχα ν σ τή σ ε ι οι Ιρ λ α ν δ ο ί Ε θ ε λ ο ν τ έ ς σε έν α ν από τ ο υ ς π α ρ α κ ε ίμ εν ο υ ς δ ρ ό μ ο υ ς . Οι Β ρ ε τα ν ο ί υπ οχώ ρησ αν μ ε έ ν α ν α ξιω μ α τικ ό κα ι έ ξ ι σ τρ α τ ιώ τε ς τρ α υ μ α τ ίε ς .
Την Τρ ίτη ο ι επ α ν α σ τά τε ς κ α τέλ α β α ν επ ιπ λέον θ έ σ ε ις στη γύ ρ ω π ερ ιο χ ή , α λλά τ η ν Τ ετά ρ τη β ρ ε τ α ν ικ ά απ οσ π άσματα τ ο υ ς απ ώ θησ αν, κ α τέλ α β α ν ό-
Το Σάββατο το πρωί, ο βρετανικός
κλοιός γύρω από τα Δικαστήρια είχε
κλείσει και όταν η επίθεση σταμάτησε,
οι Ιρλανδοί Εθελοντές είχαν φθάσει
πλέον στα όριά τους.
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
·
No 11
6
ρ ε ι τη δ ια τα γή το υ Π η ρ ς σ το ν Η μο ν Κ εν τ , που α κ ό μα κ ρ α το ύ σ ε τ ις θ έ σ ε ις το υ σ τη ν Ενωση Ν οτίο υ Δ ο υ β λ ίνο υ . Ο σοι από τ ο υ ς υ π ερ α σ π ισ τές το υ ε ρ γ ο στασ ίου δ ε ν π α ρ α δ ό θ η κ α ν , δ ιέ φ υ γ α ν κρ υ φ ά στα δ ρ ο μ ά κ ια τη ς π όλης.
Β ρ ετα ν ο ί σ τρ α τιώ τες μ ε αιχμάλω το Ιρλανδό επ ανασ τάτη . Σ το βά θος διακρίνοντα ι ερ είπ ια κτιρίων.
λ ο υ ς τ ο υ ς θ ύ λ α κ ε ς α ν τίσ τα σ ή ς τ ο υ ς κα ι τ ο υ ς π ερ ιό ρ ισαν ε ν τ ό ς το υ ερ γο σ τα σ ίου . Ο Μ α κ Ν τό ν α π ίσ τευ ε ό τ ι ο ι Β ρ ε τα ν ο ί ε το ίμ α ζ α ν μ εγ ά λ η ς κλ ίμ α κα ς ε π ίθ ε ση σ το ερ γο σ τά σ ιο κα ι ό τ ι τα τμ ή μ α τα που ε ίχ ε α ν τ ιμ ετω π ίσ ε ι μ έχ ρ ι σ τ ιγ μ ή ς ή τα ν απλά π ροπ ομπ οί μ ιας ισ χυρή ς β ρ ε τ α ν ικ ή ς δ ύ να μ η ς .
Ο Λ όο υ , όμω ς, ε ίχ ε ά λλα σ χέδ ια . Δ ε ν σ κ ό π ευ ε να σ π α τα λή σ ει ά ν δ ρ ες κα ι π ο λ εμ ο φ ό δ ια π ροσπ αθώ ν τα ς να κ α τα λ ά β ε ι το καλά ο χυ ρ ω μ έν ο εργο σ τά σ ιο . Ε ίχε απ οφ ασ ίσ ει να ε ξα ν τλ ή σ ε ι σ ω μ α τικά κα ι ψ υχ ικά το υ ς επ α ν α σ τά τες . Ε ξα π έλυ σ ε ε ν α ν τ ίο ν τ ο υ ς ένα ν π ό λ εμ ο ν εύ ρ ω ν α ν α γ κ ά ζο ν τά ς τ ο υ ς να ε ίν α ι σ υ ν ε χώ ς σε εγρ ή γο ρ σ η κα ι να κ ο ιμ ο ύ ν τα ι ελά χ ισ τα . Οι Β ρ ε τα ν ο ί ε λ ε ύ θ ε ρ ο ι σ κ ο π ε υ τέ ς α π ο τελ ο ύ σ α ν μ ό ν ιμη απ ειλή , ενώ τ ις ν ύ κ τ ε ς τε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν α ο χ ή μ α τα π ερ ιπ ολο ύσ α ν σ υνεχώ ς γύ ρ ω από το ερ γο σ τά σ ιο π ρ ο κα λώ ντα ς θ ό ρ υ β ο μ ε τ ο υ ς κ ιν η τ ή ρ ε ς το υ ς . Ο ή χο ς α υ τό ς σ ήμ α ινε σ υ ν α γ ερ μ ό σ τις τ ά ξ ε ις τω ν επ α να σ τα τώ ν , ο ι οπ ο ίο ι ξυ π νο ύσ α ν π ο λ λ ές φ ο ρ έ ς κ ά θ ε ν ύ κ τα ν ο μ ίζο ν τα ς ό τ ι έ χ ε ι ε κ δ η λ ω θ ε ί επ ίθ εσ η ε ν α ν τ ίο ν το υ ς . Ο λα α υ τά ε ίχα ν τσ α κ ίσ ε ι τα ν εύ ρ α τω ν Ιρ λα νδώ ν Ε θ ε λ ο ν τώ ν , ο ι οπ ο ίο ι τ η ν η μ έ ρ α δ ε ν μπ ορού σ α ν να η ρ ε μ ή σ ο υ ν κα ι τη ν ύ κ τα α δ υ ν α το ύ σ α ν να κ ο ιμ η θ ο ύ ν α ρ κ ε τά .
Την Π έμ π τη ο Ν τεΒ α λ έ ρ α α π η ύ θ υ νε , από το α ρ το π ο ιε ίο το υ Μ π ό λα ντ, έ κ κ λ η σ η γ ια όπ λα κα ι π υρο- μα χ ικά σ το ν Μ α κ Ν τό να . Δ ε κ α π έ ν τε ά ν δ ρ ε ς που επ έ-
β α ινα ν σε π ο δ ή λα τα , μ ε ε π ικ εφ α λ ή ς τ ο ν ίδ ιο τ ο ν Μ α κ Ν τό να , κ ιν ή θ η κ α ν π ρος τ ις θ έ σ ε ις το υ Ν τε Β α λ έ ρα μ ε τ α φ έ ρ ο ν τ α ς τα εφ ό δ ια που ζή τη σ ε . Δ ε ν κα τά - φ ε ρ α ν όμω ς να δ ιασ π άσουν τ ο ν κλο ιό τω ν β ρ ε τ α ν ικώ ν δ υ ν ά μ εω ν που π ο λ ιο ρ κο ύ σ α ν τ ο υ ς α λ ε υ ρ ό μ υ λο υ ς . Υ σ τερα από σ ύ ν το μ ε ς σ υ γ κ ρ ο ύ σ ε ις α π ω θ ήθ η - κα ν κα ι επ έ σ τρ ε ψ α ν σ το ερ γο σ τά σ ιο μ ε έν α ν ν εκ ρ ό .
Το η θ ικ ό το υ 2ου Τ ά γμ α το ς τ η ς Τ α ξια ρχ ία ς Δ ο υ β λ ίνου κ λ ο ν ίσ τη κ ε α κό μ α π ερ ισ σ ό τερ ο ύ σ τερ α από τη ν έα α π οτυχ ία . Η ε κ ν ευ ρ ισ τ ικ ή α π ρα ξία σ υ ν εχ ίσ τη κ ε τ ις ε π ό μ ε ν ε ς η μ έ ρ ε ς . Τελικά τ η ν Κ υρ ια κή 30 Α π ριλ ίο υ ο Μ α κ Ν τό να έ λ α β ε , μέσω τ η ς νο σ ο κ ό μ α ς Ο 'Φά- ρ ελ , τη δ ια τα γή το υ Π ηρ ς γ ια π αράδοσ η. Α υ τό ή τα ν το ο ρ ισ τικό κτύπ η μ α . Ο Ιρ λ α ν δ ό ς δ ιο ικ η τή ς π α ρ α δ ό θ η κ ε τ η ν ίδ ια μ έρ α μαζί μ ε τ ο υ ς π ερ ισ σ ό τερ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς το υ σ τις β ρ ε τ α ν ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις . Π ρ ο η γ ο υ μ έν ω ς ε ίχ ε σ υνο μ ιλή σ ει μ ε τ ο ν Λ όο υ , ε ίχ ε π ε ισ θ ε ί γ ια τη μ α τ α ιό τη τ α ο π ο ιο σ δ ή π ο τε α ν τίσ τα σ η ς κα ι ε ίχ ε μ ε τα φ έ -
Α ΡΤ0Π 0ΙΕ Ι0 ΜΠΟΛΑΝΤΛ ίγο μ ε τά το μ εσ η μ έρ ι τη ς Δ ε υ τ έ ρ α ς το υ Πάσχα
το 3ο Τάγμα το υ Η μ ο ν Ν τεΒ α λ έ ρ α κ α τ έ λ α β ε το α ρ το π ο ιε ίο κα ι τ ο υ ς α λ ε υ ρ ό μ υ λ ο υ ς το υ Μ π ό λα ντ. Γύρω από α υ τή τη θ έσ η δ η μ ιο υ ρ γ ή θ η κ α ν π ο λλο ί ά λλο ι θ ύ λ α κ ε ς α ν τίσ τα σ η ς , μ ε πιο σ η μ α ν τ ικ ο ύ ς α υ το ύ ς σ το ν σ ιδ η ρ ο δ ρ ο μ ικ ό σ τα θ μ ό το υ Ο υ έ σ τλ α ν τ Ρόου και σ τη ν ο δό Μ ά ο υ ν τ, δ υ τ ικ ά κα ι ν ο τ ιο α ν α το λ ικ ά το υ α ρ το π ο ιε ίο υ α ν τίσ το ιχα . Ο σ τα θ μ ό ς έ λ ε γ χ ε τη γρ α μ μ ή π ρο ς το λ ιμ ά ν ι Κ ίνγκ σ τα ο υ ν , από όπου προ- β λ ε π ό τα ν η απ οβ ίβασ η β ρ ε τα ν ικ ώ ν εν ισ χύσ εω ν, ενώ σ τη ν ο δ ό Μ ά ο υ ν τ υπ ή ρχε μια σ τρ α τη γ ικ ή ς σημασ ίας γ έ φ υ ρ α πάνω από τα ν ερ ά ε ν ό ς κα να λ ιού το υ π ο τα μ ο ύ Λ ίφ υ . Οι Ιρ λ α ν δ ο ί έ λ α β α ν θ έ σ ε ις σε κ τ ίρ ιο κα ι σ τις δ ύ ο ά κ ρ ες τη ς γ έ φ υ ρ α ς . Από ε κ ε ί θ α π ερ νο ύ σ α ν ο ι β ρ ε τ α ν ικ έ ς εν ισ χ ύ σ εις αν απ οφ άσ ιζαν να κ ιν η θ ο ύ ν π εζή από το Κ ίνγκσ τα ου ν. Σ το υ ς δ ύο α υ το ύ ς θ ύ λ α κ ε ς σ η μ ε ιώ θ η κ α ν οι π ρ ώ τες σ υ γ κ ρ ο ύ σ εις τη Δ ε υ τέ ρ α . Σ το Ο υ έ σ τλ α ν τ Ρόου ο ι επ α να σ τά
τ ε ς , α φ ο υ υ π ο νο μ ευ σ α ν τη γρ α μ μ ή , συ- γ κ ρ ο ύ σ τη κ α ν μ ε β ρ ε τα ν ικ ό απόσπασμα και το απώθησαν. Σ τη ν ο δό Μ ά ο υ ν τ ο ι ά ν δ ρ ες το υ Ν τεΒ α λ έ ρ α δ έχ θ η κ α ν τ ο α π ό γευ μ α επ ίθ εσ η από το Σώ μα Ε κπ α ίδ ευσ η ς Ε θ ε λ ο ντώ ν, μια μ ο νά δα ε φ έ δ ρ ω ν η βάση τη ς ο π ο ίο ς β ρ ισ κ ό τα ν κ ο ν τά σ τη γ έφ υ ρ α . Οι έ φ ε δ ρ ο ι εφ ό ρ μ η σ α ν σ τις θ έ σ ε ις τω ν επ α να σ τα τώ ν από δ ύ ο π λ ε υ ρ έ ς α λλά σ υνά ν τη σ α ν σ θ εν α ρή α ντίσ τα σ η και σ κο ρ π ίσ τη κα ν χ ά ν ο ν τα ς π έ ν τ ε ά ν δ ρ ες .
Η Τρ ίτη κ ύ λ η σ ε ή ρ εμ α , μ ε σ π ο ρα δ ικές μόνο σ υ γ κ ρ ο ύ σ ε ις μ ικ ρ ή ς σ ημασ ίας. Γ ινό τα ν ό μ ω ς φ α ν ερ ό ό τ ι ο ι Β ρ ε τα ν ο ί επ ιχ ε ιρ ο ύ σαν σ τα δ ια κ ά π ερ ικύ κλω σ η τω ν ιρλα νδ ικώ ν θέσ εω ν.
Τις π ρ ώ τες π ρω ινές ώ ρ ες τ η ς Τ ε τά ρ τη ς έ φ θ α σ α ν π λ η ρ ο φ ο ρ ίε ς ό τ ι β ρ ε τ α ν ικ έ ς ε ν ισ χύσ εις ε ίχα ν α π ο β ιβ α σ τεί σ το Κ ίνγ κ σ τα ο υ ν κα ι κ α τ ε υ θ ύ ν ο ν τα ν σ το Δ ο υ β λ ίνο . Μ ε ρ ικ έ ς μ ο ν ά δ ε ς τω ν δ υ ν ά μ εω ν α υ τώ ν π ρ ο σ έγγ ιζα ν τ η ν ιρ λα νδ ικ ή π ρ ω τεύ ο υ σ α π εζή , π ράγμα
που σ ή μ α ινε ό τ ι α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ α ν τη δ ια δ ρ ο μ ή που π ερ νο ύ σ ε από τ η ν ο δ ό Μ ά ο υ ν τ κα ι τη γ έ φ υ ρ ά τη ς . Α ρ γ ό τερ α α ν ιχ ν ε υ τ έ ς α ν έ φ ε ρ α ν ό τ ι 2.000 ά ν δ ρ ες το υ σ υ ν τά γ μ α το ς Sherw ood Foresters π λησ ίαζαν τ ις θ έ σ ε ις τω ν Ιρ λα νδ ώ ν σ τη γ έφ υ ρ α , τη ν οπ οία υ π ερ α σ π ίζο ντα ν μ όνο 16 Ε θ ε λ ο ν τ έ ς . Οι σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν ε ς μ ο ν ά δ ε ς που κ α τ ε υ θ ύ ν ο ν τα ν σ τη ν ο δ ό Μ ά ο υ ν τ δ εν ε ίχα ν π α ρ α λά β ε ι σ το ιχ ε ία π υ ρ ο β ο λ ικο ύ , τα οποία β ρ ίσ κ ο ν τα ν α κό μ α σ το λ ιμ ά ν ι το υ Κ ίνγκσ τα ουν.
Λ ίγο μ ε τά το μ εσ η μ έρ ι ο ι Β ρ ε τα ν ο ί ε μ φ α ν ίσ τη κα ν κα ι επ ιχ ε ίρ η σ α ν να δ ια σ χίσ ουν τη γ έ φ υ ρ α τη ς ο δ ο ύ Μ ά ο υ ν τ χω ρίς να γνω ρ ίζο υ ν σε ποια κ τ ίρ ια κρ α το ύ σ α ν θ έ σ ε ις ο ι επ α ν α σ τά τες . Α νυπ οψ ία σ το ι κα θ ώ ς ή τα ν , δ έ χ θ η κ α ν τα σ υ ν το ν ισ μ έν α π υρά τω ν Ιρ λα νδώ ν από κ ά θ ε κ α τεύ θ υ ν σ η , υ φ ισ τά μ ε ν ο ι μ εγ ά λ ε ς α π ώ λειες . Μ ε τά από α υ τό τ ο ν α ρ χ ικό α ιφ ν ιδ ια σμό οι Β ρ ε τα ν ο ί υποχώ ρησαν, α ν α σ υ ν τά χ θ η κ α ν και α ν τε π ιτ έ θ η κ α ν , π άλι χω ρίς επ ιτυ χ ία . Μ η δ ια θ έ τ ο
46
ν τα ς α κό μ α π υ ρ ο β ο λ ικό , ο ι Β ρ ε τα ν ο ί σ τρ α τ ιώ τε ς ε π ιχε ιρ ού σ α ν α λ λ ε π ά λ λ η λ ε ς ε π ιθ έ σ ε ις χω ρίς υ π ο σ τή ρ ιξη , μ ε α π ο τέ λ εσ μ α να θ ε ρ ίζ ο ν τα ι από τ ις β ο λ ές τω ν επ ανασ τατώ ν. Α ργά τ ο α π ό γ ευ μ α ο ι β ρ ε τ α ν ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις ά λ λ α ξα ν τα κ τ ικ ή , π ρ ο σ εγ γ ίζο ν τα ς τ ις ε χ θ ρ ικ έ ς θ έ σ ε ις έ ρ π ο ν τα ς κα ι υπό τ η ν κά λυ ψ η σ υγ κ ε ν τρ ω τ ικ ώ ν π υρώ ν από ε λ ε ύ θ ε ρ ο υ ς σ κ ο π ε υ τέ ς . Τ ελικά , π αρά τ ις μ ε γ ά λ ες α π ώ λ ε ιες το υ ς , ο ι σ τρ α τιώ τ ε ς το υ Λ ό ο υ κ α τά φ ε ρ α ν μ έχ ρ ι τ ο β ρ ά δ υ να κα τα λ ά β ο υ ν ό λα τα κ τ ίρ ια που κρ α το ύ σ α ν ο ι επ α ν α σ τά τες , α ν α γ κ ά ζο ν τα ς ό σ ο υ ς ε ίχα ν α π ο μ ε ίν ε ι ζω ν τα νο ί να υ π οχω ρήσουν. Η μάχη τη ς γ έ φ υ ρ α ς σ τη ν ο δ ό Μ ά ο υ ν τ ή τα ν η π ιο π ο λ ύ ν εκ ρ η τη ς ε ξ έ γ ε ρ σ η ς γ ια τ ις δ υ ν ά μ ε ις το υ Σ τ έ μ μ α το ς , π ου ε ίχα ν 234 ν ε κ ρ ο ύ ς και τρ α υ μ α τ ίε ς . Οι Ιρ λ α ν δ ο ί ε ίχ α ν π έ ν τ ε ν ε κ ρ ο ύ ς .
Την Π έμ π τη οι Β ρ ε τα ν ο ί β ρ ίσ κ ο ν τα ν σε θ έσ η ισ χύος. Ε χ ο ν τα ς κά μ ψ ει τη ν α ν τίσ τα σ η σ τη γ έφ υ ρ α τη ς ο δ ο ύ Μ ά ο υ ν τ, ε ίχα ν ε ξο υ δ ε τ ε ρ ώ σ ε ι ό λ ο υ ς τ ο υ ς θ ύ λ α κ ε ς τω ν Ιρ λα νδώ ν γ ύ ρ ω από τ ο α ρ το π ο ιε ίο και τ ο υ ς α λ ε υ ρ ό μ υ λ ο υ ς το υ Μ π ό λα ντ. Ο κλο ιό ς έσ φ ιγ γ ε γ ια τ ο ν Ν τεΒ α λ έ ρ α , κα θ ώ ς ο ι δ υ ν ά μ ε ις το υ Σ τ έ μ μ α το ς από τ ις ν έ ε ς τ ο υ ς θ έ σ ε ις έ β α λ λ α ν α κα τά π α υ σ τα μ ε π υρά ε λ ε ύ θ ε ρ ω ν σ κοπ ευτώ ν. Η κα τά σ τα σ η π α ρέ- μ ε ιν ε ίδ ια τ η ν Π έμ π τη κα ι τ η ν Π α ρ α σ κευ ή , ενώ το Σ ά β β α το υ π ή ρ ξε σ χ ετ ική η ρ εμ ία , χω ρίς π υ κ ν έ ς α ν τα λ λ α γ έ ς πυρών. Τ ην Κ υ ρ ια κή κ α τ έ φ θ α σ ε η Ο'Φά- ρ ελ μ ε τ η δ ια τα γή π α ρ ά δ οσ ης το υ Π ηρ ς, τ η ν οπ οία και π α ρέδ ω σ ε σε έ ν α ν ε ξ α ν τ λ η μ έ ν ο κα ι κ α τα ρ ρ α κ ω μ ένο Ν τεΒ α λ έ ρ α . Ο Ιρ λ α ν δ ό ς δ ιο ικ η τή ς δ ε ν ά ν τ ε ξ ε κα ι ξέσ π α σ ε σε λ υ γ μ ο ύ ς τ η ν ώ ρα που π α ρ α δ ιδ ό τα ν μαζί μ ε τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς το υ .
π υ ρ ο β ο λ ο ύ σ α ν τ ο υ ς π ά ν τες , ενώ ο ι μ ά χ ες σώμα με σώμα ή τα ν σ υχνό φ α ιν ό μ ενο . Ο ι δ ύ ο π λ ε υ ρ έ ς ή τα ν ε ξ ίσ ο υ α ν ε λ έ η τ ε ς κα ι π ε ισ μ α τώ δ εις κα ι δ ε ν έπ α υ α ν να σ υ γ κ ρ ο ύ ο ν τα ι μ ε τα ξ ύ τ ο υ ς ο ύ τ ε κ α τά τη δ ιά ρ κ ε ια τη ς ν ύ κ τα ς . Α να π ό φ ευ κ τη σ υ νέπ ε ια τ η ς σ ύγχυσ η ς ή τα ν να σ κ ο τω θ ο ύ ν και μ ερ ικ ο ί από τ ο υ ς τρ ο φ ίμ ο υ ς κα ι το π ροσω π ικό το υ π τω χο κ ο μ ε ίο υ . Η κα τά σ τα σ η α υ τή δ ιή ρ κ εσ ε μ έχ ρ ι τη ν Τ ε τά ρ τη το υ Πάσχα, ο π ό τε ο ι Β ρ ε τα ν ο ί απ οσ ύρθηκα ν. Ο ι α π ώ λ ε ιές τ ο υ ς ή τα ν μ εγ ά λ ες κα ι π ερ ιελ ά μ β α να ν κα ι έ ν α ν τα γ μ α τά ρ χ η . Οι Ιρ λ α ν δ ο ί α ν έκ τη σ α ν τ ο ν έ λ ε γ χ ο το υ κ τ ιρ ίο υ , α λλά ε ί χαν κα ι ε κ ε ίν ο ι σ ο β α ρ ές α π ώ λειες .
Μ ε τά τη ν α π οτυ χ ία τ ο υ ς οι β ρ ε τ α ν ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις α ν α σ υ ν τά χ θ η κ α ν γ ια να ε ξα π ο λ ύ σ ο υ ν μια νέα , πιο μα ζική επ ίθ εσ η . Τ ην Π έμ π τη κ α τέφ θ α σ α ν εν ισ χ ύ σ εις : ά ν δ ρ ε ς το υ σ υ ν τά γ μ α το ς Sherw ood Foresters από τη Β ρ ε τα ν ία , σ τρ α τ ιω τικ ά σ ώ μα τα από δ ιά φ ο ρ α μ έρ η τ η ς Ιρ λ α ν δ ία ς κα ι τμ ή μ α τα τ η ς Β α σ ιλ ικής
ΕΝΠΣΗ ΝΟΤΙΟΥ ΔΟΥΒΛΙΝΟΥΤ ο 4ο Τάγμα το υ Η μ ο ν Κ ε ν τ ξ ε κ ίν η σ ε κ α τά τ ις
11.00 τη ς Δ ε υ τ έ ρ α ς το υ Πάσχα γ ια να κ α τα λ ά β ε ι τ η ν Ενωση Ν ο τίο υ Δ ο υ β λ ίνο υ , έν α τ ε ρ ά σ τ ιο π τω χο κο - μ ε ίο π ου έ μ ο ια ζ ε μ ε μ ικρή π όλη. Ο ι ε π α ν α σ τά τε ς κ α τ έ λ α β α ν το κ τ ίρ ιο κα ι άρ χισ αν να τ ο ο χυ ρ ώ νο υ ν μ π ροσ τά σ τα έ κ π λ η κ τα μ ά τια το υ π ροσω π ικού το υ , που α ρ χ ικά ν όμ ισ ε ό τ ι ε π ρ ό κ ε ιτο γ ια τα σ υ ν η θ ισ μ ένα γυμ νά σ ια τω ν Ιρ λα νδώ ν Ε θελον τώ ν . Σ ύ ν το μ α η σοβ α ρ ό τη τα τ η ς κα τά σ τα σ η ς έ γ ιν ε α ν τ ιλ η π τή κα ι ο ι τρ ό φ ιμ ο ι άρ χισ αν να μ ε τα φ έ ρ ο ν τα ι σε όσο το δυνα - τό ν α σ φ α λ έ σ τερ ο υ ς χώ ρο υς. Π α ρ ά λλη λα οι ά ν δ ρ ες το υ Κ ε ν τ δ η μ ιο ύ ρ γ η σ α ν τ ρ ε ις επ ιπ λ έο ν θ ύ λ α κ ε ς α ν τ ίσ τα σ η ς γ ύ ρ ω από τη ν Ενωση Ν ο τίο υ Δ ο υ β λ ίνο υ , γ ια να εμ π ο δ ίσ ο υ ν τη δ ιέ λ ευ σ η β ρ ε τα ν ικ ώ ν σ τρ α τε υ μ ά τω ν από τ η ν π ερ ιο χή .
Οι Β ρ ε τα ν ο ί α ν τέ δ ρ α σ α ν σ χ εδ ό ν α μ έσ ω ς. Η τ ρ ίχρ ω μη ιρ λα νδ ικ ή σ ημα ία π ου ε ίχ ε υψ ώ σ ει ο Κ ε ν τ στη δ υ τ ικ ή π τέρ υ γ α το υ π τω χ ο κ ο μ ε ίο υ δ έ χ θ η κ ε π υ ρ ο β ο λ ισ μ ο ύ ς . Σ τη σ υ ν έχ ε ια ο ι Ιρ λ α ν δ ο ί Ε θ ε λ ο ν τ έ ς ε ν ε - π λάκησ αν μ ε έν α β ρ ε τα ν ικ ό σώμα που π λη σ ία ζε τ ις θ έ σ ε ις τ ο υ ς κα ι μ ε ένα ισ χυρό τμ ή μ α 200 α νδρ ώ ν τω ν Β α σ ιλικώ ν Ιρλα νδώ ν Τ υ φ εκ ιο φ ό ρ ω ν. Και σ τις δ ύ ο π ερ ιπ τώ σ εις ο ι δ υ ν ά μ ε ις το υ Σ τ έ μ μ α τ ο ς δ ια σκορπ ίσ τηκαν. Οι ε π ιθ έσ ε ις σ υ ν εχ ίσ τη κ α ν μ ε τ η ν ίδ ια έν τα σ η κ α θ ’ ό λη τη δ ιά ρ κ ε ια τ η ς η μ έ ρ α ς , ώσπου οι Β ρ ε τα ν ο ί κ α τά φ ε ρ α ν να ε ισ έ λ θ ο υ ν από δ ιά φ ο ρ α α η μ ε ία σ το ν χώ ρο τη ς Ενω σης Ν ο τίο υ Δ ο υ β λ ίνο υ . Α ρχισ αν τ ό τ ε ε φ ια λ τ ικ έ ς σ υ γ κ ρ ο ύ σ εις , κα θ ώ ς ο ι δ ύο α ν τ ιμ α χ ό μ ε ν ο ι ε ίχα ν κ υ ρ ιο λ ε κ τ ικ ά χ α θ ε ί μ έσ α σ το τ ε ρ ά σ τ ιο κ τ ίρ ιο . Κ α νένα ς δ ε ν γ νώ ρ ιζ ε σε ποια σημ εία β ρ ίσ κ ο ν τα ν ο ι ά ν δ ρ ε ς τ η ς δ ικ ή ς το υ π α ρ ά τα ξη ς και σε ποια ο εχ θ ρ ό ς . Ε π ικρά τη σ ε χά ος. Ο ι π ά ν τες
Ιρ λ α ν δ ικ ή ς Χ ω ρ ο φ υ λ α κή ς . Τ η ν ίδια η μ έρ α , σ τις 15.00, ο ι Β ρ ε τα ν ο ί π ερ ικ ύ κ λω σ α ν πάλι τ η ν Ενωση Ν οτ ίο υ Δ ο υ β λ ίνο υ και ε π ιτ έ θ η κ α ν από ό λ ε ς τ ις π λ ε υ ρ ές , υ π ο σ τη ρ ιζό μ εν ο ι από π υκνά π υρά π ο λυ β ό λω ν κα ι από β ρ ο χ ή χ ε ιρ οβ ο μ β ίδ ω ν . Ο ι Ιρ λ α ν δ ο ί τ ο υ ς υπ οδ έ χ θ η κ α ν μ ε κ α τα ιγ ισ τ ικ έ ς ο μ ο β ρ ο ν τ ίε ς . Επί π έ ν τ ε ώ ρ ες ο ι σ υ γ κ ρ ο ύ σ ε ις σ υ ν εχ ίζο ν τα ν μ ε α μ ε ίω τη έ ν τ α ση. Ο Κ ε ν τ δ ιέ τ ρ ε χ ε ό λο το κ τ ίρ ιο δ ίν ο ν τα ς ο δ η γ ίε ς σ το υ ς ά ν δ ρ ες το υ , εμ ψ υ χ ώ νο ν τά ς τ ο υ ς κα ι π ο λ εμ ώ ν τα ς δ ίπ λα τ ο υ ς ε ν α ν τ ίο ν τω ν ε π ιτ ιθ έ μ ε ν ω ν Β ρ ε τα νώ ν, ο ι οπ ο ίο ι τ ε λ ικ ά υπ οχώ ρησ αν γ ια μία α κό μ α φ ο ρά κα τά τ ις 20.00. Ε ν δ ε ικ τ ικ ό τη ς σ φ ο δ ρ ό τη τα ς τω ν μαχώ ν α υ τώ ν ε ίν α ι τ ο γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι ο υ π ο δ ιο ικ η τή ς το υ 4ου Τ ά γμ α το ς , Κ ά θ α λ Μ π ρ ο ύγκα , έ φ ε ρ ε 25 τρ α ύ μ α τα σε ό λο το υ το σώμα, τα 14 από α υ τά σ οβ α ρά.
Τ ην Π α ρ α σ κευ ή τ ο βρ ά δυ ο ι δ υ ν ά μ ε ις το υ Σ τ έ μ μ α το ς επ ιχ ε ίρ η σ α ν κι ά λλη επ ίθ εσ η , η οπ ο ία κ α τ έ λ η ξ ε σε α π οτυχ ία . Το π υκνό σ κ ο τά δ ι π ρ ο κ ά λ εσ ε σ ύ γχ υ ση σε δ ύ ο β ρ ε τα ν ικ ά τμ ή μ α τα , π ου ε φ ο ρ μ ο ύ σ α ν από δ ια φ ο ρ ε τ ικ έ ς π λ ε υ ρ έ ς κα ι άρχισ αν να π υ ρ ο β ο λ ο ύ ν το ένα το ά λλο . Α π ο τέ λ ε σ μ α ή τα ν η ό λη επ ιχείρ η σ η να μ α τα ιω θ εί.
Το Σ ά β β α το δ ε ν ε κ δ η λ ώ θ η κ α ν ά λ λ ε ς επ ιθ έ σ ε ις . Το η θ ικ ό τω ν Ιρ λα νδώ ν Ε θ ε λ ο ν τώ ν ή τα ν υ ψ ηλό και ο ι ε λ π ίδ ε ς γ ια τ η ν ο ρ ισ τική ν ίκ η ε ίχα ν α υ ξη θ ε ί. Α υ τή η κα τά σ τα σ η ε υ φ ο ρ ία ς δ ε ν κ ρ ά τη σ ε π ολύ. Τ η ν Κ υ
Συντρ ίμμ ια κτιρ ίω ν στο κ έντρ ο του
Δο υβλίνου , μ ε τά τη λή ξη των
εχθροπραξιώ ν.
47
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
116
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
·
No 11
6
οποία αποχώ ρησαν τη ν Τ ετά ρ τη έχ ο ν τα ς λ ά β ε ι π λη ρ ο φ ο ρ ίε ς γ ια τη ν ά φ ιξη β ρ ετα ν ικ ώ ν ενισχύσεω ν.
Οπως π ρ ο α ν α φ έρ θ η κ ε , ο ι σ υ γ κ ρ ο ύ σ ε ις π ερ ιο ρ ίσ τη κ α ν σ το Δ ο υ β λ ίνο , μ ε ε ξα ίρ ε σ η τη μάχη σ το Α σ μπ ουρν, ένα χω ριό 20 χλμ . π ερ ίπ ου β ό ρ ε ια τ η ς ιρ λ α ν δ ικ ή ς π ρ ω τεύ ο υ σ α ς . Ε κε ί έ ν α σώμα 50 π ερ ίπ ου επ α να σ τα τώ ν κα τα τρ ό π ω σ ε δ ιπλάσια α σ τυ νο μ ική δ ύ να μ η , κ α τ έ λ α β ε το α σ τυ νο μ ικ ό τμ ή μ α το υ χω ριού κα ι ε ξο υ δ ε τ έ ρ ω σ ε μ ια δ ιε ρ χ ό μ ε ν η μ η χ α ν ο κ ίν η τη φ ά λα γ γ α τ η ς α σ τυ νο μ ία ς .
7ο Γενικό Ταχυδρομείο εξω τερ ικ ά .
Ιρλανδο ί αιχμάλω τοι σε β ρ ετα νικό σ τρ α τό π εδ ο , μ ε τά την κ α τα σ το λ ή της εξέγ ερ σ η ς .
ρ ια κή κ α τ έφ θ α σ ε ο Μ α κ Ν τό ν α από τ ο ερ γο σ τά σ ιο Τ ζέη κ ο μ π μ ε τ α φ έ ρ ο ν τ α ς τ ις δ ια τα γ έ ς το υ Π ηρ ς γ ια π αράδοσ η. Ο Κ ε ν τ σ υ γ κ έν τρ ω σ ε τ ο υ ς ενα π ο μ ε ίνα - ν τ ε ς ά ν δ ρ ες το υ κα ι ό λο ι μαζί ανα χώ ρησ α ν γ ια να π αρ α δ ο θ ο ύ ν σ το υ ς Β ρ ε τα ν ο ύ ς . Ο τα ν έβ γ α ιν α ν από το κ τ ίρ ιο τη ς Ενω σης έν α π λή θ ο ς ν τό π ιω ν κ α το ίκ ω ν ε ί χ ε σ υ γ κ ε ν τρ ω θ ε ί κα ι ε π ε υ φ η μ ο ύ σ ε ε ν θ ο υ σ ια σ μ έν ο τ ο υ ς Ιρ λ α ν δ ο ύ ς Ε θ ε λ ο ν τ έ ς . Η τα ν μια π α ρ η γο ρ ιά γ ι ’ α υ το ύ ς σ το ν δ ρ ό μ ο π ρο ς τ η ν α ιχμαλω σία .
Σ κ λ η ρ έ ς μ ά χες δ ιε ξή χ θ η σ α ν κα ι σ το π ά ρκο Σ α ίν τ Σ τή β ε ν ς Γκρη ν , τ ο οπ ο ίο κ α τ έ λ α β ε τμ ή μ α το υ Σ τρ α το ύ τω ν Π ο λ ιτώ ν λ ίγο π ρ ιν τ ο μ εσ η μ έρ ι τ η ς Δ ε υ τ έ ρας το υ Πάσχα. Μ ια β ρ ε τα ν ικ ή επ ίθ εσ η , όμω ς, που ά ρχισ ε τ ις π ρ ώ τες μ ε τα μ ε σ ο ν ύ κ τ ιε ς ώ ρ ες , α νά γκα σ ε τ ο υ ς επ α ν α σ τά τες να ε γ κ α τα λ ε ίψ ο υ ν το π άρκο και
να κ α τα λ ά β ο υ ν τ ο α π έν α ν τι κ τ ίρ ιο το υ Κ ο λ εγ ίο υ τω ν Χ ε ιρουργώ ν. Ε κε ί π α ρ έμ ε ιν α ν π ο λ ιο ρ κ η μ έ ν ο ι μ έ χ ρ ι τ η ν Κ υ ρ ιακή, ο π ό τε π α ρ α δ ό θ η κ α ν σ υ μ μ ο ρ φ ο ύ μ εν ο ι μ ε τ ις ε ν τ ο λ έ ς το υ Π ηρς.
Σ το ν Σ τρ α τό τω ν Π ολιτώ ν α νή κ α ν και ο ι ά ν δ ρ ες που π ροσπ άθησαν να α π οκλεί- σ ουν το Κ άσ τρο το υ Δ ο υ β λ ίνου , κ έ ν τρ ο τη ς β ρ ετα ν ικ ή ς εξο υ σ ία ς σ τη ν Ιρλανδία . Τη Δ ε υ τ έ ρ α κα τέλ α β α ν γ ε ιτο ν ικά στο Κ άστρο κτίρ ια , από τα
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) M ichael Foy & Brian Barton:THE EASTER RISING, Sutton Publishing, 1999.(2) Tim Pat C oogan: 1916 THE EASTER RISING, Phoenix, 2001.(3) G. W hite & B .O ’Shea: IR ISH VOLUNTEER 1913-1923, Osprey, 2003.(4) G eorge C. Cohn: D IC TIO N AR Y O F WARS, A nchor Books/Doubleday, 1986.(5) h ttp ://w w w .bbc.co .uk/h istory/w ar/ easterris ing/index.shtm i
ΕΠΙΛΟΓΟΣΗ «Π ασ χαλινή Ε ξέγ ερ σ η » ά φ η σ ε πίσω τ η ς το ε
ρ ε ιπ ω μ ένο κ έ ν τ ρ ο το υ Δ ο υ β λ ίνο υ , μ ε 179 κ τ ίρ ια κα τε σ τρ α μ μ έ ν α . Ο Β ρ ε τα ν ικ ό ς Σ τρ α τό ς ε ίχ ε 116 ν ε κρ ο ύ ς , 368 τρ α υ μ α τ ίε ς κα ι ε ν ν έ α α γ ν ο ο ύ μ εν ο υ ς . Η α σ τυ νο μ ία ε ίχ ε 16 ν ε κ ρ ο ύ ς κα ι 29 τρ α υ μ α τ ίε ς . Ω ς π ρ ο ς τ ις α π ώ λ ε ιες τω ν επ α να σ τα τώ ν ο ι επ ίσ η μ ες π η γ ές δ ε ν δ ια κ ρ ίν ο υ ν ένο π λ ο υ ς Ε θ ε λ ο ν τ έ ς κα ι α μ ά χ ο υ ς κα ι α ν α φ έρ ο υ ν 318 ν ε κ ρ ο ύ ς κα ι 2.217 τρ α υ μ α τ ίε ς . Σ ύ μφ ω να μ ε μ ε ρ ικ έ ς ε κ τ ιμ ή σ ε ις , ο α ρ ιθ μ ό ς τω ν ν εκ ρ ώ ν επ α να σ τα τώ ν ε ίνα ι 64.
Τα β ρ ε τα ν ικ ά σ τρ α το δ ικ ε ία κα τα δ ίκα σ α ν σε θ ά ν α το τα π ερ ισ σ ό τερ α η γ ε τ ικ ά σ τε λ έ χ η τ η ς ε ξ έ γ ε ρ σης που ε ίχα ν π α ρ α δ ο θ ε ί. Ε κ τ ε λ έ σ τη κ α ν σ υνο λικά 16 ά το μ α . Τ υ φ ε κ ίσ τη κ α ν ό λα τα μ έλ η τ η ς π ροσω ριν ή ς κ υ β έ ρ ν η σ η ς , π ερ ιλ α μ β α ν ο μ έν ω ν τω ν Π ηρς, Π λ ά ν κ ετ , Μ α κ Ν τέ ρ μ ο τ , Κ λα ρκ κα ι Κ όνο λυ . Ο τ ε λ ε υ τα ίο ς ε κ τ ε λ έ σ τ η κ ε δ ε μ έ ν ο ς σε κ α ρ έκλ α , α φ ο ύ το τρ α ύ μ α σ το π όδ ι το υ δ ε ν το υ ε π έ τρ ε π ε να σ τα θ ε ί ό ρ θ ιο ς . Την ίδ ια τύ χ η ε ίχ α ν α ρ κ ε το ί α ξ ιω μ α τικ ο ί κα ι ό λο ι ο ι δ ιο ικ η τ έ ς τα γ μ ά τω ν τη ς Τα ξια ρχ ία ς Δ ο υ β λ ίνου τω ν Ιρλα νδ ώ ν Ε θ ελο ν τώ ν . Ε ξα ίρ εσ η α π ο τέλ εσ ε ο Η μο ν Ν τεΒ α λ έ ρ α , δ ιο ικ η τή ς το υ 3 ου Τ ά γμ α τος , ο ο π ο ίο ς α π έφ υ γ ε τ η ν ε κ τ έ λ ε σ η χάρη σ τη ν α μ ερ ικ α ν ική το υ υ π η κ ο ό τη τα . Ο Μ ά ικλ Κ ό λ ιν ς δ ε ν κ α τα δ ικ ά σ τη κ ε σε θ ά να το .
Ο ι κ ά το ικ ο ι το υ Δ ο υ β λ ίν ο υ σ το σ ύ νολό τ ο υ ς δ ε ν σ τή ρ ιξα ν τ ο υ ς ε π α ν α σ τά τε ς κα ι τή ρ η σ α ν α ρ ν η τ ικ ή σ τάση α π έν α ν τ ι σ τη ν ε ξ έ γ ε ρ σ η , μ ε μ ε ρ ικ έ ς ε ξ α ιρ έ σ εις . Σ ε α ρ κ ε τ έ ς π ερ ιπ τώ σ εις ε ξα γ ρ ιω μ έ ν α π λή θ η α π ο δ ο κ ίμ α ζα ν τ ο υ ς Ε θ ε λ ο ν τ έ ς δ ημ όσ ια , κα θ ώ ς μ ε- τ α φ έ ρ ο ν τ α ν α ιχ μ ά λ ω το ι από τ ο υ ς Β ρ ε τα ν ο ύ ς , ενώ σ η μ ε ιώ θ η κ α ν κα ι α π ό π ε ιρ ες λ ιν τσ α ρ ίσ μ α το ς . Ε ξά λ λου κα ι ο ι δ ύ ο α ν τ ιμ α χ ό μ ε ν ο ι ε ίχ α ν π ρ ο κ α λ έσ ε ι θ α ν ά το υ ς α μάχω ν ε σ κ ε μ μ έ ν α , ό τα ν ο ι π ο λ ίτ ε ς α ν τι- δ ρ ο ύ σ α ν β ία ια σ ε κ ά π ο ιες δ ια τα γ έ ς τ ο υ ς , ή κα τά λ ά θ ο ς . Η γ εν ν α ία , ό μω ς, σ τάση που κ ρ ά τη σ α ν π ο λ λ ο ί από τ ο υ ς κ α τη γ ο ρ ο υ μ έ ν ο υ ς α π έν α ν τ ι σ τα σ τρ α τ ο δ ικ ε ία κα ι η α κ ό λ ο υ θ η ε κ τ έ λ ε σ ή το υ ς , μ ε τ έ β α λ α ν τα σ υ ν α ισ θ ή μ α τα τ η ς κ ο ιν ή ς γ νώ μ η ς , η οπ ο ία ά ρ χ ισ ε να θ ε ω ρ ε ί τ ο υ ς ε κ τ ε λ ε σ θ έ ν τ ε ς μ ά ρ τυ ρ ε ς γ ια τ η ν ε λ ε υ θ ε ρ ία τ η ς Ιρ λα νδ ία ς .
Η «Π ασ χαλινή Ε ξέ γ ερ σ η » δ ιή ρ κ εσ ε μ ια ε β δ ο μ ά δ α κα ι κ α τ έ λ η ξ ε σε π λή ρη α π οτυ χ ία . Α π ο τέ λ ε σ ε ό μω ς τ η ν π ρώ τη φάση μ ια ς μη α ν α σ τρ έ ψ ιμ η ς π ο ρ ε ία ς π ρ ο ς τ η ν α ν ε ξα ρ τη σ ία τ η ς Ιρ λα νδ ία ς . Ο ι επ α να σ τά τ ε ς υπό τ ο υ ς Ν τε Β α λ έ ρ α κα ι Κ ό λ ινς , τ ο υ ς μ ό ν ο υ ς η γ έ τ ε ς που ε ίχ α ν α π ο μ ε ίν ε ι ζω ν τα νο ί, ε ξ α π έ λυσ α ν έ ν α ν α ν η λ ε ή α ν τα ρ το π ό λ ε μ ο ε ν α ν τ ίο ν τη ς Β ρ ε τα ν ία ς . Υ σ τερα από π έ ν τ ε χ ρ ό ν ια μαχώ ν κα ι υπό τ ο β ά ρ ο ς τω ν σ υ νεχώ ς α υ ξα ν ό μ εν ω ν απ ω λειώ ν, η β ρ ε τα ν ικ ή κ υ β έρ ν η σ η α π οφ ά σ ισ ε τ ε λ ικ ά να π α ρα χω ρ ή σ ει σ τη ν Ιρ λ α ν δ ία κ α θ ε σ τώ ς ε λ ε ύ θ ε ρ ο υ κ ρ ά τ ο υ ς , τ ο 1921. ΞΙ
48
' Μ, Hf H*h*
.A»···
Τον ΑπρίΠιο του 1943 βρέθηκε οιυ
ανοικτά των ισπανικών ακτών ένα πτώμα
με βρετανική στολή. Από την εξέταση
ιων εγγράφων που είχε πάνω του οι
γερμανικές υπηρεσίες πληροφοριών
αντιλήφθηκαν ότι η συμμαχική απόβαση
στη νότια Ευρώπη δεν θα γινόταν στη
Σικελία, αλλά στη Σαρδηνία και στην
Ελλάδα. Επρόκειτο για τη μεγαλύτερη
στρατιωτική επιχείρηση εξαπάτησης του
Αξονα την οποία έθεσαν σε εφαρμογή οι
βρετανικές μυστικές υπηρεσίες.
ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΒΟΥΡΑΙΟΤΗΣΦ ω τογραφία από το αρχείο
το υ Υπουργείου Π ολέμου που έχ ε ι λ η φ θ ε ί μ έσ α σε
νεκρ ο θ ά λ α μ ο . Το πτώμα βρ ίσ κετα ι επάνω σε ένα
μ ετα λ λ ικ ό φ ο ρ είο το οποίο σ τη ρ ίζ ετα ι σε ένα κυλιόμενο
τρ α π έζι. Το ψ υγείο ενός νεκρ ο θα λά μ ο υ δ ια τη ρ ε ί θερ μο κρ α σ ία 4 βαθμώ ν
Κελσίου. Γ ισ την επ ιχείρηση «M incem eat» ήτα ν απ α ρ αίτητη
η κατά ψ υξη το υ π τώ ματος.
ετά τη ν επ ιτυχία τω ν βρετανο-αμερ ικανικώ ν αποβάσεων στη βορειοδυτική Αφρική (Ν οέμβριος 1942), οι Σύμμαχοι απασχολή- θηκα ν με τη ν επ όμενη επ ιθετική ενέργε ιά το υ ς στη Μ εσόγειο, μία επιχείρηση ενα ντίο ν το υ «μαλακού υπογαστρίου» του Α ξο να, σύμφωνα με τη ν αντίληψ η του Τσώρτσιλ. Οι Β ρετανο ί και οι
Α μερ ικανοί συμφώνησαν για μία απόβαση στη Σικελία, εκτιμώ ντα ς ό τι ο αντίπαλος δ εν θα αγνοούσε τα π λεονεκτή μα τα που ε ίχε ένα ς τόσο προφανής στόχος. «Μόνο ένας τρ ελ ό ς δ εν θα αντιλαμβα νόταν ό τι είναι η Σ ικελία», είπ ε χαρακτηρισ τικά ο Τσώρτσιλ. Το ανάγλυφο το υ εδά φ ους το υ νη σιού ευνοούσ ε το ν αμυνόμενο και μία επίθεση ενα ντίον ενό ς καλά οχυρωμένου εχθρού, αν δ εν αποτύγχανε, θα ή τα ν ιδ ια ίτερα α ιματηρή. Ηταν θ έμ α ζω τικής σημασίας για το υ ς Συμμάχους να π αραπ λανηθεί ο εχθ ρ ό ς ως προς το ν στόχο τους.
Στα τέλη το υ 1942 η σ τρατηγική παραπλάνηση το υ αντιπάλου βρισκόταν ακόμα στα πρώτα τη ς βήματα. Στη Βρετανία τα σχέδια τω ν δ ια φ ορετικώ ν κλάδων τω ν ενόπλων δυνάμεω ν σ υντονίζονταν από το νεοσυστα- θ έν (ιδρύθη κε το ν Ιούνιο το υ 1942) και άπειρο Τμήμα Ελέγχου Λονδίνου (London Controlling Section - LCS), υπό το ν σ υνταγματάρχη Τζων Μπέβαν. Σ ταδιακά ο ρόλος το υ LCS ε ξελ ίχ θ η κ ε από το ν συντονισμό σ την εκπ όνη ση σχεδίων παραπλάνησης. Κύρια όργανα εφ α ρμογή ς τω ν σχεδίων ή τα ν οι Γερμανοί π ράκτορες που είχαν αποστατήσει και τελούσ αν υπό τη ν ευ-
51
Α ρ ισ τερ ά : Ο τά φ ο ς του "ταγμα τά ρ χη Μ ά ρ τιν "σ τη Χουέλβα . Η επ ιγρ α φ ή στα λα τιν ικά α να φ έρ ε ι: «Είναι γλυκός και πρέπων ο θ ά ν α το ς για την Π ατρ ίδα» . Ω ς το 1977ο τά φ ο ς τελ ο ύ σ ε υπό την ευ θ ύ νη τη ς Υπηρεσίας Α κίνητης Π ερ ιουσ ία ς (P roperty Serv ices Agency). Σ τη συνέχεια α να γνω ρ ίσ θηκε επίσημα ως π ολεμ ικός τά φ ο ς και η Επιτροπή Π ολεμικώ ν Τάφων της Κ οινοπ ολιτείας (C om m onw ealth War G raves Com m ission) α νέλ α β ε τον έλ εγχ ο α ν α θ έτο ν τα ς τη συντήρησή το υ στο τοπ ικό γερμανικό π ροξενείο .
Η πλαστή τα υ τό τη τα του τα γμ α τά ρ χ η Μ ά ρ τιν η
οποία « ε κ δ ό θ η κ ε σε α ντικ α τά σ τα σ η της
α π ο λεσ θείσ α ς υπ ' αρ ιθμ ό ν 09650». Η επ ιχείρηση
«M incem eat» δεν ενσ ω ματώ θηκε π ο τέ στα επ ίσημα σχέδια το υ LCS
και δ εν μ ν η μ ο ν εύ ετα ι σ την επ ιχείρηση «Barclay» (το
σχέδιο σ τρ α τη γ ικ ή ς παραπλάνησης για την
επ ιχείρηση «H usky») που ε γ κ ρ ίθ η κ ε από την Επιτροπή Αρχηγώ ν Ε π ιτελείω ν σ τις 10
Α πριλίου 1943.
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
116
Ο Γιούην Μ ό ντα γκ ιο υ (1901- 1985) σπούδασε νομικά στο Χά ρβ αρ ντ και σ το Κ αίμπ ριτζ και υπ ήρξε επ ιτυχημένος δικηγό ρο ς. Το 1938 δήλω σε εθ ελ ο ν τή ς σ το Βασιλικό Ν αυτικό , έγ ιν ε δ εκ τό ς στη Ν αυτική Ε φ εδ ρ εία (R oyal N aval Volunteer Reserve) και λ ίγους μήνες μ ε τά την έναρ ξη του πολέμου μ ε τα τέ θ η κ ε στη Ν αυτική Υπηρεσία Πληροφοριών. Τον Δ εκ έμ β ρ ιο του 1945 κ α τέ λ α β ε την υ ψ ηλότερ η θ έσ η που μπ ο ρεί να κ α τα λά β ει π ολίτης στο δ ικα σ τικό σύστημα το υ Βασιλικού Ν α υ τικο ύ (Judge A dvocate o f the Fleet). Υπήρξε ένας από το υ ς δ ια κεκρ ιμένους δ ικ α σ τές του α γγλ ικ ο ύ Ποινικού Δ ικα ίο υ . Α π ο σ ύρθηκε το 1973.
θ ύνη τη ς δ ιακλαδικής Επιτροπής Είκοσι (1), η οποία σ χηματίστηκε το ν Ιανουάριο το υ 1941 και συνεδρίαζε κά θε Τετάρτη απόγευμα στα κεντρ ικά γραφεία του ΜΙ6 (τμήμα τη ς Σ τρατιω τικής Υπηρεσίας Πληροφοριώ ν υπεύθυνο για τις δ ρα σ τη ρ ιό τη τες έξω από τα σύνορα τη ς χώρας).
Η λύση στο συμμαχικό πρόβλημα παραπλάνησης του εχθρού στη Μ εσόγειο δ όθ ηκε από δύο Β ρετα νο ύς αξιω ματικούς, το ν πλωτάρχη Γιούην Μ όνταγκιου, έναν έφ εδ ρ ο αξιω ματικό ο οποίος ε κ προσωπούσε τη Ναυτική Υπηρεσία Πληροφοριώ ν σ την Επιτροπή Είκοσι, και το ν σμηναγό Αρτσιμπολντ Κ όλμοντλυ, εκπρόσωπο του Υπουργείου Αεροπορίας. Αρχικά οι δύο ά νδρ ες καθόρισαν το ν τρόπο με το ν οποίο θ α «πληροφορούσαν» το υ ς Γερμανούς για το ν συμμαχικό στόχο στη Μ εσόγειο. Εκριναν ό τι χρειαζόταν ένα επίσημο έγγρα φ ο το οποίο θα έπρεπε να είναι υπογεγραμμένο από κάποιον που γνώ ριζε τα σχέδια του Α υτοκρατορ ικού Γενικού Επιτελε ίο υ . Το έγγρα φ ο θα έπρεπε να αποκαλύπτει ό τι οι Σύμμαχοι ε ίχαν αποφασίσει να αγνοήσουν τη Σ ικελία και να επ ιτεθ ο ύ ν σε ένα άλλο σημείο τη ς Μ εσογείου, ελπ ίζοντας να εξαπ ατήσ ουν το υ ς Γερμανούς. Θα αφ ηνόταν κάπου στην Ισπανία. Η χώρα ή ταν τυπικά ου δ έτερ η , όμως υποστήριζε το ν Α ξονα και ο Μ όνταγκιου ή τα ν βέβα ιος ό τι κάθε έγγρα φ ο που θα έβρισκαν οι ισπανικές αρχές θ α ε ξ ε τα ζό τα ν από Γερμανούς π ράκτορες.
Η «ΣΥΛΛΗΨΗ» ΤΟΥ ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗ ΜΑΡΤΙΝ
Εχοντας αποφασίσει για το μέσο πληροφόρησης, το επόμενο πρόβλημα του Μ όνταγκιου και το υ Κόλμοντλυ ή ταν ο τρόπ ος με το ν οποίο θα το «προσέφεραν» σ τον εχθρό . Η αρχή τη ς ιδέας προ- έκυψ ε από μία συζήτηση που ε ίχε γ ίν ε ι λ ίγους μήνες νω ρίτερα μ ε τα ξύ τω ν δύο ανδρών. Τότε είχαν επ ικεντρω θεί σε μία γερμανική αναφορά τη ς οποίας οι Σύμμαχοι ή θ ελα ν να εξετά σ ο υ ν τη γνησ ιό τη τα . Ο Κόλμοντλυ είχε σ κεφ θ εί να ρ ίξουν με αλεξίπ τω το σ την κα- τεχό μ ενη Γαλλία ένα πτώμα το οποίο θα μ ε τέ φ ε ρ ε ασύρματο, ωθ ώ ντα ς έμμεσα το υ ς Γερμανούς να χρησιμοποιήσουν τη συσκευή ώστε να μ ελετή σ ου ν τ ις μ εθ όδ ου ς τους.
Η ιδέα τη ς χρησιμοποίησης ενός π τώ ματος για παραπλάνηση δ εν ή τα ν νέα. Τον Αύγουστο του 1942, λίγο πριν από τη μάχη του Αλάμ Χάλφα, η Δύναμη «Α» (η υπηρεσία παραπλάνησης τη ς Μέσης Ανατολής) είχε το π ο θ ετή σ ε ι ένα πτώμα μέσα σε ένα κα τεσ τρ α μμ ένο όχημα αναγνώρισης. Ο νεκρ ός κρατούσ ε έναν χάρτη σ τον οποίο είχαν σ ημειω θεί ανύπαρκτα ναρκοπέδια. Τα άρματα του Ρόμελ ο- δ ηγήθηκα ν σε μία περιοχή με μαλακή άμμο και ακινητοποιήθηκαν.
Τον Σεπ τέμβριο το υ 1942 μία α ερά κα τος Catalina συνετρίβη στα ανοικτά το υ Καντίζ (Ισπανία). Αυτή τη φορά το πτώμα ενός π ραγματικού αγγελ ιοφ όρου , του υποπλοίαρχου-οικονομικού Τζέ-
ημς Χ έ ιν τεν Τέρνερ, ανασύρθηκε από το υ ς Ισπανούς σ την ακτή Ταρίφα. Σε μία εσω τερική τσέπη του β ρ έθ η κ ε μία επιστολή του Αμερικανού σ τρατηγού Μαρκ Κλαρκ προς το ν κυ β ερ νή τη του Γιβραλτάρ, η οποία α νέφ ερ ε τα ονόματα Γάλλων πρακτόρων που δρούσαν στη βόρεια Αφρική και έδ ινε τη ν ημερομηνία τη ς συμμαχικής απόβασης: 4η Ν οεμβρίου. Ο ναυτικός δ ιο ικη τής του Καντίζ επ έσ τρεψ ε το πτώμα με τη ν επιστολή στην τσέπη του και μία ομάδα ειδ ικώ ν έφ θα σ ε στο Γιβραλτάρ για να προσδιορίσει αν ο φ ά κελος ε ίχε ανοιχθεί. Οι ε ιδ ικο ί απ οφάνθηκαν ό τι η επιχείρηση δ εν ε ίχε απο καλυφθεί.
Το επεισόδιο με το ν υποπλοίαρχο Τέρνερ δ εν απ οθάρρυνε το ν Μ όνταγκιου ως προς τη ν υλοποίηση το υ νέου σχεδίου. Στη νέα ε πιχείρηση η πτώση από αεροσκάφος με ένα μερικώ ς ανεπ τυγμένο αλεξίπ τω το απ οκλείστηκε, δ ιό τι ένα μέλος πληρώ ματος π οτέ δ εν θα μ ε τέ φ ε ρ ε απόρρητα έγγραφα και ένας α γγελ ιοφ όρος με εμπι- σ τευ τικά έγγρα φ α δεν επ ιτρεπ όταν να π ετά ξε ι επάνω από εχθ ρ ικό έδαφ ος. Σ η μα ντικό τερ ο ή τα ν το γεγονός ό τι ακόμα και μία πρόχειρη νεκροψ ία θα έδ ε ιχ ν ε ό τι το σώμα ή ταν νεκρό πολύ πριν βρ εθ ε ί στο έδαφ ος. Ο Μ όνταγκιου και ο Κόλμοντλυ κα τέλη ξα ν στο συμπέρασμα ό τι το πτώμα έπρεπε να α φ εθ ε ί στις α κ τές τη ς Ισπανίας, ως π ροερχόμενο από ένα αεροσκάφος που ε ίχε εκ τελ έσ ε ι αναγκαστική προσθαλάσσωση. Μ ε α υτόν το ν τρόπο λύθ ηκε το πρόβλημα τη ς μετα φ ορά ς «απόρρητων» εγγράφω ν επάνω από εχθ ρ ικό έδαφ ος. Ωστόσο, αν και ή ταν αναμενόμενο από ένα σώμα το οποίο περ ισ υνελέγη από τη θάλασσα να έχε ι αποβιώσει α ρ κ ε τές η μ έρ ες νωρίτερα, χρειά ζοντα ν π ερισσότερα χαρακτηρισ τικά γνω ρίσματα για να παραπ λανηθεί ένας παθολόγος που θα δ ιενεργούσ ε τη νεκροψ ία -νεκροτομή .
Ο Μ όνταγκιου προσέγγισε το ν σερ Μ πέρναρντ Σπίλσμπιουρυ, έναν επιφανή ιατροδικαστή το υ Μ εσοπολέμου. Ο επ ιστήμονας ε ίπε ό τι ένα θύμα π νευμονίας θα ή τα ν το π λέον κατάλληλο, καθώς οι π νεύμονές του θα ή ταν γ εμ ά το ι από υγρό. Μάλιστα τόνισ ε ότι η διαφορά από το υγρό που αναμενόταν να συσσωρευθεί στους π νεύμονες ενός άνδρα, ο οποίος π νίγηκε στην αγρ ιεμένη θάλασσα και παρασύρθηκε επί α ρ κ ε τές η μ έρ ες μέσα σε ένα σωσίβιο, ή ταν πολύ μικρή. Ε ιδ ικότερα σημείωσε: «Δεν έχε ις να φ ο β η θ ε ίς τ ί ποτα από μία νεκροψ ία στην Ισπανία. Για να επ ιβεβα ιω θεί ό τι αυτό ς ο νεαρός άνδρας δ εν π έθανε ό ταν ένα αεροσκάφος χάθηκε στη θάλασσα, θα χρειαζόταν ένας παθολόγος με τη δική μου ε μπειρία - και δ εν υπάρχουν τέ το ιο ι σ την Ισπανία». Α λλες αποδεκ τές α ιτίες θανάτου ή ταν η έκθεσ η σε κακουχίες και οι δυσλειτο υ ρ γ ίες το υ κυκλοφορικού σ υσ τήματος ή η απότομη πτώση τη ς πίεσης που π ροκλήθηκαν από ακατάσχετη αιμορραγία, εγκαύματα κλπ. Το πρόβλημα τη ς ε ξεύ ρ εσ η ς το υ κατάλληλου π τώ ματος αποδ είχ θ η κε δυσεπίλυτο. Σε καιρό πολέμου δ εν υπήρχε έλλειψ η από πτώματα στη βρετανική πρωτεύουσα. Ωστόσο το υποψήφιο έπ ρεπε να έχει τη ν κατάλληλη ηλικία και εμφάνιση και μη εμφ α νές αίτιο θανάτου (π.χ. αμυχές). Η έρευνα ε ξελ ίχ θ η κ ε με μυσ τικότητα για να μη δ ημ ιο υργηθού ν υποψίες.
Εκείνη τη ν εποχή ο Σπίλσμπιουρυ συνεργαζόταν σχεδόν απο
Ο σ ερ Μ π έρ να ρ ντ Σπίλσμπιουρυ (1 8 7 7 - 1947) α να γνω ρ ίζετα ι ως ένας από το υ ς σ η μ α ντικ ό τερ ο υ ς σ υ ν τελ εσ τές σ την α νά δειξη της δ ιαδ ικασ ίας τη ς νεκροψ ίας (της χρήσης τη ς π αθολο γία ς ως μ έσ ου για τη διακρίβω ση ενός θ α ν ά το υ ) σε επ ιστήμη. Εδωσε κύρος στη δ ιερεύνησ η φόνων και σ υνέβαλε στην α νά δειξη του ρόλου του « ε ιδ ικ ο ύ ». Η σ τα δ ιοδρ ομ ία του κάλυψ ε τέσ σ ερ ις δ ε κ α ε τ ίε ς και στο απ όγειό τη ς δ ιεν ερ γο ύ σ ε π ερ ισ σ ό τερ ες από 700 νεκρ οψ ίες κ ά θ ε χρόνο. Α υ το κ τό νη σ ε μ ε δηλητηρ ιώ δες α έρ ιο στο ερ γα σ τή ρ ιό του στο U niversity College.
κλεισ τικά με το ν προανακριτή (2) Μ π έντλεϋ Π ερτσ έηζ (εξίσου γνω στή προσωπικότητα τη ς περιόδου). Οι δύο ά νδρες είχαν ήδη προσ φέρει τις υπηρεσίες το υς στη βρ ετανική Υπηρεσία Ασφαλείας για τη συγκάλυψη τω ν αιτιών τουλάχισ τον δύο άλλων θανάτων. Π ιθανώς ο Π ερτσ έηζ ή ο Σπίλσμπιουρυ παρείχαν στην ομάδα του Μό- ν ταγκιου το ν Νοέμβριο του 1942 το πτώμα ενός άνδρα 35 περίπου ετώ ν ο οποίος ε ίχε μόλις αποβιώσει από βρογχοπνευμονία. Το αίτιο το υ θανάτου ή ταν το πιο κατάλληλο: το υγρό σ τους π νεύμονες θα ενίσχυε τη ν εντύπωση ό τι βρισκόταν στη θάλασσα επί πολλές η μέρες. Ο Μ όνταγκιου ή λθ ε δ ιακριτικά σε επαφή με τη ν ο ικογένεια του νεκρού για να ζη τήσ ει τη ν άδειά το υς να χρησιμοποιήσει το πτώμα. Τους διαβεβαίωσε ό τι το χρειαζόταν για έναν αξιέπαινο και έν τιμ ο σκοπό. Η ο ικογένεια έδωσε τη συγκατάθεσή τη ς με τη ν προϋπόθεση η πραγματική τα υ τό τη τα του θ ύ μ α τος να μην αποκα- λυφ θε ί π οτέ και να έχει τη ν πρέπουσα χριστιανική ταφ ή. Το άψυχο σώμα θα δ ιετη ρε ίτσ σε κατάψ υξη ώσπου να ολοκληρω θεί ο σχε- διασμός τη ς επιχείρησης.
Κάθε σ τρατιω τικό εγχείρημα δ ια θ έτε ι μία κωδική ονομασία. Σε μία επ ίδειξη τυπ ικού βρ ετα νικού π νεύματος ο Μ όνταγκιου επ έλε- ξε τη λ έξη «Mincemeat» (=κιμάς). Η Επιτροπή Είκοσι ενέκρ ινε τη ν ε πιχείρηση στη συνεδρίαση τη ς 4ης Φ εβρουάριου 1943 (3).
Η «ΓΕΝΝΗΣΗ» ΤΟΥ ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗ ΜΑΡΤΙΝ
Επόμενο βήμα στην υλοποίηση τη ς επ ιχείρησης «Mincemeat» ή ταν η εύρεση μίας αληθοφ ανούς τα υ τό τη τα ς για το ν α γγελ ιο φ ό ρο. Η ομάδα το υ Μ όνταγκιου ή θ ε λ ε να το ν παρουσιάσει ως αξιω ματικό το υ Στρατού, ωστόσο οι εφ α ρ μο ζόμ ενες τυ π ικές δ ιαδικασίες το υ συστήματος επικοινωνιών του Στρατού δ εν μπορούσαν να δικα ιολογήσουν το αεροπορικό τα ξίδ ι του. Επιπλέον δ εν ή ταν δυνατό να απ οτρέψ ουν μία αναφορά απώλειας να ακολουθήσ ει τις τυ π ικές διαδικασ ίες (απαραίτητη ενέργεια δ ιότι η Abwehr, η Υπηρεσία Π ληροφοριώ ν των Γερμανικών Ενόπλων Δυνάμεων, είχε τη δ υ να τό τη τα να ελ έγ ξε ι) και η αναφορά του θανάτου ενός ανύπαρκτου αξιω ματικού να προκαλέσει α νεπ ιθύ μητες συζητήσεις. Το ε ν δεχόμενο να α νήκει στο Ναυτικό απ ορρίφθηκε δ ιό τι οι αξιω ματικοί του δ εν φορούσαν στολή μάχης (4) και το ράψιμο μίας σ τολής για ένα πτώμα ή τα ν αδύνατο. Ως απ οτέλεσμα ο νεκρ ός «κατετάγη» στο Βασιλικό Σώμα τω ν Πεζοναυτών. Ωστόσο ανέκυψ ε νέο πρόβλημα με τη νέα τα υ τό τη τα . Η κατάσταση τη ς υγείας το υ άτυχου άνδρα ή τα ν βεβα ρημ ένη πολύ πριν από το ν θά να τό του. Το γεγο νός ή τα ν ολοφ άνερο και, όπως είπε στον Μ όνταγκιου ένας από το υς ανω τέρους του, το πτώμα δ εν τα ίρ ιαζε σε έναν αξιω ματικό τω ν Πεζοναυτών. Ο Μ όνταγκιου θεω ρούσ ε ό τι η εμφάνιση δ εν συ- νιστούσε πρόβλημα. «Δεν χρειά ζετα ι να μοιάζει με αξιω ματικό - μόνο με επ ιτελικό αξιω ματικό», απάντησε. Ενα άλλο στοιχείο κινδύνου ή ταν αναπόφευκτο : το βρετα νικό Σώμα τω ν Π εζοναυτώ ν ή ταν, ακόμα και σε περίοδο πολέμου, ένα μικρό και στενά σ υνδεδε- μένο σύνολο ανδρών των Βρετανικώ ν Ενόπλων Δυνάμεων, στο ο ποίο οι περισσότεροι αξιω ματικοί γνω ρ ίζονταν μ ετα ξύ το υς . Για να μειω θ ούν οι π ιθ α νότη τες αποκάλυψης ανα- ζη τή θ η κε ένα από τα πιο κοινά ονόματα τη ς Ν αυτικής Επετηρίδας και ο πρωταγωνιστής τη ς ιστορίας ονομάστηκε λοχαγός (με προσωρινό βαθμό ταγματάρχη) Ουίλιαμ Μ άρτιν (υπήρχαν εννέα Μ άρτιν στην επ ετηρ ίδα , αν και μόνο ένας ε ίχε το ν ίδιο βαθμό).Ο ταν ο θ ά να τος ενός ταγματάρχη Μ άρτιν εμφ α νιζό τα ν στις εφ η μ ερ ίδ ες , όλοι θα νόμιζαν ό τι επ ρ όκειτο για κάποιον άλλον Ουίλιαμ Μάρτιν.
Στη συνέχεια η ομάδα του Μ όντα- γκιου άρχισε τη ν επίπονη διαδικασία
Ο σμηναγός (και α ρ γ ό τερ α σ ερ ) Α ρ τσ ψ π ο λντ Κ όλμοντλυ αποτύπω σε σε φ ω τογρα φ ία τον Μ ό ντα γκ ιο υ κα ι το ν οδηγό Σέντζω ν Τζοκ Χόρσφολ εμπ ρός από το φ ο ρ τη γό Fordson ΒΒΕ που μ ε τέ φ ε ρ ε το κιβώ τιο μ ε τον "ταγματάρχη Μ ά ρ τιν ", λ ίγο πριν από την ά φ ιξή τους στο Γκρήνοκ της Σκω τία ς. Ο Χόρσφ ολ. οδηγός αγώνων, σ κ ο τώ θ η κ ε το 1949στο Σ ίλβερστόουν.
τη ς μεταμόρφω σης του "ταγματάρχη Μ άρτιν" σε υπαρκτό πρόσωπο. Σχετικά πρόσφατα ο τα γματάρχης ε ίχε γνωρίσει τη ν Παμ από το Ουίλτσιρ και το ζευγάρι αρραβωνιάστηκε πολύ σύντομα. Μία ν ε αρή δακτυλογράφ ος του Υπουργείου Π ολέμου α νέλαβε να γράψει δύο σ υγκινητικά ερω τικά γράμματα. Η ίδια φ ω τογρα φ ήθηκε για να εφ οδ ια σ θεί ο "Μ άρτιν" με μία αναμνηστική φωτογραφία. Τα γράμματα διπλώθηκαν και ξεδιπ λώ θηκαν π ολλές φ ο ρ ές για να δείχνουν ό τι δ ιαβάστηκαν επ ανειλημμένα . Ως μία λεπ το μ έρε ια που θα επιβεβαίω νε έναν υπαρκτό χαρακτήρα, η ομάδα αποφάσισε να παρουσιάσει το ν ταγματάρχη Μ άρτιν κάπως αμελή σχετικά με το ν χειρισμό τω ν προσωπικών το υ ζητημάτων. Ετσι ετο ίμα σ ε μερ ικούς ληγμ ένου ς λογαριασμούς για ένα δακτυλίδ ι αρραβώνων με μπρι- γιάν, το οποίο κόστισε 53 λίρες, από το κοσμηματοπωλείο «S. J. Phillips» τη ς Μ ποντ σ τρη τ και για ένα πουκάμισο. Τα έ ξο δ α ανάγκασαν το ν ταγματάρχη Μ άρτιν να αφήσει ένα χρέος 80 περίπου λιρών στην τράπεζα Λ όυ ντ το υ Λονδίνου, το οποίο επ ιβεβαιω νόταν από μία έν το νη προειδοποίηση από το ν δ ιευ θ υ ν τή το υ κεντρ ικού κατασ τήματος σχετικά με τη ν υπέρβαση το υ πιστωτικού το υ ορίου. Η «προσωπικότητα» του Μ άρτιν συμπληρωνόταν με μία αυστηρή επιστολή από το ν πατέρα το υ σχετικά με ένα προικοσύμφωνο και με μία επιστολή από το ν δ ικηγόρο το υ ο οποίος επ ιβεβαίω νε τη σ ύνταξη μίας δ ιαθήκης. Η ομάδα το υ Μ όνταγκιου συγκέντρω σε κλειδιά, σπίρτα, νομίσματα, δύο απ οκόμματα τη ς θ εα τρ ική ς παράστασης «Strike a New Note» για τις 22 Απριλίου και δ ιάφορα άλλα αν τικε ίμ ενα που μπορεί να φ έρ ε ι ένας σ τρατιω τικός ή να βρ εθ ούν στις τσ έπ ες του: μ ετα λλ ική στρατιω τική τα υ τό τη τα , ρολόι χειρός, τσιγάρα, παλιά εισ ιτήρια λεω φ ορείου , κομμάτια χαρτιού, κλειδ ιά κ.ά. Οι η μερο μη ν ίες τω ν εισιτηρίων, τω ν λογαριασμών και τω ν επιστολών αποτυπώθηκαν με προσοχή ώστε να παρουσιάζουν μία ο λοκληρω μένη εικόνα τω ν δρασ τηριοτήτω ν το υ "ταγματάρχη Μάρ- τιν " κατά τις η μ έρ ες πριν από τη ν αναχώρησή του από τη Βρετανία.
Ο ταν έφ θα σ ε η στιγμή για τη ν κατασ κευή τη ς τα υ τό τη τα ς το υ τα γμ α τάρχη Μάρτιν, έγ ιν ε φ ανερό ό τι η φωτογραφ ία ενός νεκρού, παρά τ ις δυνατό τη τ ε ς τη ς φ ω τογραφ ικής τέχνη ς , δ εν μπορούσε να δ ε ίξε ι ένα ζωντανό πρόσωπο. Μ ετά από αναζητήσεις αρκετώ ν εβδομάδω ν ο Μ όνταγκιου συνάν τησ ε το ν κατάλληλο άνθρωπο. Κατά τη δ ιάρκεια μίας σύσκεψης ανακάλυψε ό τι ο σωσίας το υ ταγματάρχη Μ άρτιν κα θότα ν απ έναντι το υ . Ο ταγματάρχης δ εν ή τα ν πρότυπο σ τρατιω τικής α ρετή ς . Για να ενισχύσει τη ν αμελή π λευρά τη ς προσωπικότητας του Μάρτιν, ο Μ όνταγκιου το υ παρείχε μία «νέα» ά-
Κάθε στρατιωτικό εγχείρημα διαθέτει μία
κωδική ονομασία. Σε μία επ ίδειξη τυπικού
βρετανικού πνεύματος ο Μ όνταγκιου επ έλεξε τη λέξη «M incemeat»
(=κιμάς)
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
116
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
116
Τα μέλη της Επιτροπής θεώρησαν ότι θα γινόταν
πιστευτό ένα συμμαχικό σχέδιο το οποίο αποσκοπούσε στην
κατάληψη της Σαρδηνίας, καθώς το νησί θα εχρηοιμοποιείτο ως βάση για μία διμέτωπη επίθεση
στη Σικελία.
δεια εισόδου στο δ ιο ικητήρ ιο τω ν Συνδυασμένω ν Επιχειρήσεων, η οποία εκδ ό θ η κε «σε αντικατάσταση τη ς απολεσθείσας υπ' α ρ ιθ μόν 09650». Ο αύξω ν αρ ιθμός τη ς υ π ο τιθ έμ ενη ς αρχικής άδειας ε ισόδου ή ταν ο π ραγματικός αρ ιθμός ε κ ε ίν η ς το υ Μ όνταγκιου.
Δ ια τηρούμενος σε κατάψ υξη ο "ταγματάρχης Μ άρτιν" περίμε- νε τα «χαρτιά» το υ για να εμπ λακεί στον πόλεμο. Η απόκρυψη τω ν μαζικών σ υγκεντρώ σεω ν υλικού και ανδρών για τη ν επ ικείμενη απόβαση στη Σ ικελία (η πραγματική επιχείρηση «Husky») ή τα ν αδύνατη. Ως απ οτέλεσ μα η Επιτροπή Είκοσι αποφάσισε να πείσει το υ ς Γερμανούς ό τι οι π ροετο ιμασ ίες απ οτελούσαν μέρος μίας γ εν ικό τε ρ η ς προσπάθειας συγκάλυψης μίας επ ίθεσης ενα ντίον ενός άλλου στόχου. Τα μέλη τη ς Επιτροπής θεώ ρησαν ό τι θα γ ινόταν πισ τευ τό ένα συμμαχικό σχέδιο το οποίο αποσκοπούσε στην κατά ληψη τη ς Σαρδηνίας, καθώς το νησί θα εχρηο ιμοπ ο ιείτο ως βάση για μία διμέτωπη επίθεση στη Σικελία. Παράλληλα αποφάσισαν να υπ οδείξουν μία δ ευ τερ εύ ο υ σ α εισβολή στην Ελλάδα. Οι επ ιτελε ίς κα τέλη ξα ν στο συμπέρασμα ό τι ο Χ ίτλερ δ εν θα α ντισ τεκότα ν στον πειρασμό να π ιστέψει ό τι ο Τσώρτσιλ βρισκόταν πίσω από μία τέ το ια στρατηγική , η οποία συμφωνούσε με τη θεω ρία το υ «μαλακού υπογαστρίου» το υ Β ρετανού πρωθυπουργού και απ οτελούσε έναν τρόπο δικαίωσης για τη ν ή ττα στην Καλλίπολη (η α π οτυχημένη απόβαση τη ς Entente στην Καλλίπολη κατά το ν Α1 ΠΠ ή τα ν ιδέα το υ Τσώρτσιλ).
Κύριο στοιχείο τη ς βρετα νικής παραπλάνησης ή ταν μία χαλκευ- μένη προσωπική επιστολή μετα ξύ δύο υψηλόβαθμων αξιωματικών, με τη ν οποία οι Γερμανοί θα ενημερώ νονταν για τα συμμαχικά σχέδια. Το κείμενο δ εν θα έπρεπε να αναφέρει ξεκάθαρα τη ν πληροφορία που ή θ ελα ν να μεταδώ σουν στους Γερμανούς, ωστόσο έπ ρεπε να γραφεί κατά τέ το ιο τρόπο ώστε οποιοσδήποτε να μπορέσει να α ντιληφ θεί το νόημα. Ο Μ όνταγκιου ή λθ ε σε επαφή με το ν α ντιστράτηγο σερ Αρτσιμπαλντ Νάυ, υπαρχηγό του Αυτοκρατορικού Γενικού Επιτελείου, και του ζήτησε να γράψει στον στρατηγό σερ Χά- ρολντ Α λεξά ντερ , Β ρετανό διο ικητή τη ς 18ης Ομάδας Στρατιώ ν στη βόρεια Αφρική, που τελο ύ σ ε υπό το ν Αμερικανό σ τρατηγό Ν τουάιτ Α ϊζενχάουερ. Σ την επιστολή ο Νάυ εξηγούσ ε στον Α λεξά ντερ τον λόγο για το ν οποίο απ ορρίφθηκε η αίτηση του στρατηγού "Τζάμπο" Ουίλσον για τη ν επιλογή τη ς Σ ικελίας ως παραπλανητικού στόχου τη ς απόβασης στην ανατολική Μ εσόγειο: η Σικελία είχε ήδη επιλε- γ ε ί ως κάλυψη για τη ν επιχείρηση «Brimstone» (υπ οτιθέμενη απόβαση στη Σαρδηνία) η οποία επ ρόκειτο να εξαπ ολυθεί από τη ν Αλγερία. Ανέφ ερε ό τι αν και οι Γερμανοί θα μπορούσαν να πεισθούν ότι η Σικελία ή ταν ο στόχος των προετοιμασιών για τη ν επιχείρηση «Brimstone», ή ταν μάλλον απίθανο να π ιστέψουν ό τι οι π ροετο ιμασίες στην ανατολική Μ εσόγειο είχαν ως στόχο το ίδιο νησί. Ο στόχος - κάλυψη για τη ν επιχείρηση στην ανατολική Μ εσόγειο έπρεπε να επ ιλεγεί πλησιέστερα στην Ελλάδα και π ρότεινε τα Δ ω δεκάνησα. Ως μέτρο ασφαλείας σε περίπτωση που οι Γερμανοί π ληροφορούντο την αληθ ινή κωδική ονομασία τη ς εισβολής στη Σικελία (Επιχείρηση «Husky»), η ίδια ονομασία χρησιμοποιήθηκε στην επι
54
στολή του Νάυ για την ανυπόστατη επιχείρηση στην Ελλάδα. Την ε πιστολή δακτυλογράφησε η γραμματέας του Νάυ, όπως συνήθιζε με ολόκληρη τη ν ιδιωτική αλληλογραφία του.
Η ψ εύτικη επιστολή είχε ως σκοπό να οδηγήσ ει το υ ς Γερμανούς στο συμπέρασμα ό τι π ροετο ιμάζονταν δύο επ ιχειρήσεις: μία απόβαση στην Ελλάδα από δυνάμεις τη ς ανατολικής Μ εσογείου υπό το ν σ τρατηγό σερ Χένρυ Μ έτλα ντ «Τζάμπο» Ουίλσον (ανώτατο δ ιο ικητή Μ έσης Ανατολής) και μία άλλη (ο στόχος δ εν αναφε- ρόταν) από δυνάμεις στη βο ρειοδ υτική Αφρική υπό το ν Αϊζενχά- ουερ και το ν Α λεξά ντερ . Ταυτόχρονα άφ ηνε να εννο η θ εί ό τι η ε ισβολή στην ανατολική Μ εσόγειο θα γ ινό ταν στην Ελλάδα (α νέφ ερε τη ν ακτή νότια του ακρω τηρίου Αραξος και τη ν Καλαμάτα) και προσδιόριζε ολοφάνερα τη Σικελία ως το ν παραπλανητικό στόχο στη Δύση. Μ όνος «πραγματικός» στόχος απόβασης στη Δύση έ μ ε νε η Σαρδηνία.
Για να αυξήσει τη βα ρ ύτητα τη ς επ ιστολής του Νάυ ο "ταγματάρχης Μ άρτιν" έφ ερ ε μαζί του μία ακόμα επιστολή από το ν α ντιναύαρχο Λ ιούις Μ αουντμπάτεν, επ ικεφαλής τω ν Συνδυασμένων Επιχειρήσεων, προς το ν ναύαρχο Αντριου Κάνινγκαμ, το ν Β ρετα νό ναυτικό δ ιο ικητή στη Μ εσόγειο, σ την οποία σ το ιχ ε ιο θ ετε ίτο ο σκοπός το υ τα ξιδ ιού του Μάρτιν: ο τα γματάρχης ή τα ν ε ιδ ικός σε αποβατικά σκάφη και το επ ιτελε ίο του Μ αουντμπ άτεν το ν «δάνειζε» για να βοηθήσ ει τ ις επ ιχειρήσεις στη Μ εσόγειο. Ο Μ αουντμπ ά τεν σημείωνε ό τι ο Μ άρτιν επ ιβεβαιω νόταν σχετικά με την επιδρομή στη Διέππη, ενώ οι περισσότεροι επ ιτελε ίς τω ν Συνδυασμένων Επιχειρήσεων είχαν σφάλει. Η πρόταση απ οτελούσε τη ν πρώτη βρετανική ομολογία ό τι η επ ιδρομή στη Διέππη δεν ή ταν ε π ιτυχής και προσέδιδε στο εγχείρημα ένα επ ιπλέον στοιχείο α ξιο πιστίας. Για να ωθήσουν το υ ς Γερμανούς να συνδέσουν τη ν επιχείρηση «Brimstone» με τη Σαρδηνία, η επιστολή του Μ αουντμπάτε ν π ερ ιείχε ένα σχόλιο σχετικά με σ αρδέλες (βλ. sardines - Sardinia). Με βάση τα βρετανικά κριτήρια το αστείο δ εν ή τα ν τόσο καλό, όμως ο Μ όνταγκιου υπ έθεσ ε ό τι για το υ ς Γερμανούς θα συ- νιστούσε ένα ακόμα δόλωμα στο οποίο δ εν θα μπορούσαν να α- ντισταθούν.
Μ ετά τη σ ύνταξη τω ν δύο επιστολών ανέκυψ ε το πρόβλημα τη ς μ ετα φ ορά ς τους. Αν ο "ταγματάρχης Μ άρτιν" τ ις είχε σε μία τσέπη το υ πιθανώς θα χάνονταν στη θάλασσα και υπήρχε το ε ν δ εχόμ ενο να περάσουν απ αρατήρητες μέσα στο π ορτοφ όλι του. Ενας χαρτοφ ύλακας θα ενίσχυε τη ν εντύπωση περί τη ς ασφάλειας, όμως δ εν μπορούσε να δ ικα ιολογηθεί για δύο επ ισ τολές. Κατά σύμπτωση η διοίκηση τω ν Συνδυασμένω ν Επιχειρήσεων π ροετο ίμαζε τη ν έκδοση ενός φ υλλαδίου με τ ίτλο «The Official Story of the Commandos» με συγγραφέα το ν Χίλαρυ Σαιντ Τζωρτζ Σώ ντερς, το οποίο θα κυκλοφορούσ ε στις ΗΠΑ. Ο "ταγματάρχης Μ άρτιν" ανέ- λαβε να παραδώσει το δ ιορθω μένο κε ίμενο και μία επιστολή με τη ν οποία ο Μ αουντμπ άτεν ζη τούσ ε από το ν Α ϊζενχάουερ να γράψει ένα «μήνυμα» προς το υ ς Α μερ ικανούς αναγνώ στες. Για να μη χα θεί ο χαρτοφ ύλακας θα ή τα ν δ εμ ένο ς με μία αλυσίδα η οποία θα περνούσε μέσα από το μανίκι και θα δ ενότα ν στο εσω τερικό του χιτωνίου. Για το μακρύ αεροπορικό τα ξίδ ι ο "ταγματάρχης Μάρτιν" απέσπασε τη ν αλυσίδα και τη ν τύ λ ιξ ε γύρω από τη ζώνη τη ς καμπαρτίνας του. Ο Μ όνταγκιου εξασφάλισε ό τι το πτώμα και ο χαρτοφ ύλακας θα έφ θαναν τα υ τόχρονα στις ισπανικές α κτές .
Εχοντας ολοκληρώ σει το μεγα λύτερο μ έρος τω ν π ροετο ιμα σιών, ο Μ όνταγκιου προώθησε το ν σχεδίασμά τη ς επιχείρησης σ τους ανω τέρους του. Πρόθεσή του ή τα ν να παρουσιάσει στους αρχηγούς τω ν Επ ιτελείω ν ένα « τετελ εσ μ ένο γεγονός», όπως και έγινε. Σύμφωνα με τα πρακτικά τω ν συσκέψεων τη ς Επιτροπής Αρχηγών Επιτελείων, τα οποία έχουν αποχαρακτηρισθεί και είναι δ ιαθέσ ιμα στο κοινό, στις 7 Απριλίου 1943 δ ό θ ηκε η αρχική έγκρ ιση για τη ν υλοποίηση τη ς επ ιχείρησης «Mincemeat». Σ τις 10 Απριλίου η Επιτροπή ενέκρ ινε το προσχέδιο και στις 14 Απριλίου αποφάσισε να ενημερώ σ ει το ν Τσώρτσιλ, ο οποίος έδωσε αμέσως τη συγκατάθεσή του. Ως τό τ ε ο σχεδιασμός τη ς επ ιχείρησης είχε ολοκληρω θεί.
Το υποβρύχιο «Seraph» ε ίχ ε ήδη λά βει μ έρ ο ς σε μ υ σ τικ ές αποστολές στη Μ εσ ό γειο : μ ε τέ ψ ε ρ ε τον Α μερικανό σ τρ α τη γό Μ αρκ Κλαρκ στην Αλγερία (21-25 Οκτω βρίου 1942) και π αρέλαβε τον Γάλλο σ τρ α τηγό Ζιρώ και το επ ιτελ ε ίο του από την κ ατεχόμενη Γαλλία (6 Ν οεμβρίου 1942). Ο Νόρμαν Τζούελ (1914-2004), μόνιμος αξιω ματικός του Βασιλικού Ν αυτικο ύ , α νέλαβε τη διακυβέρνησή του ως υποπλοίαρχος τον Δ εκέμ β ρ ιο του 1942. Α π ο σ τρ α τεύ τη κ ε το 1963.
Ο ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ ΜΑΡΤΙΝ" ΤΑΞΙΔΕΥΕΙΟι τε λ ε υ τα ίες π ροετο ιμασ ίες πριν από το τα ξίδ ι το υ "ταγμα
τάρχη Μ άρτιν" έγιναν στις 17 Απριλίου 1945 από το ν Μ όνταγκιου, το ν Κόλμοντλυ και το ν Τζοκ Χόρσφολ του ΜΙ5, στο ν εκ ρ ο το μ είο ό που φυλασσόταν το πτώμα. Οι τρ ε ις ά νδρες φόρεσαν τη στολή στον νεκρό και με α ρ κετή δυσκολία - οι κλειδώ σεις έπρεπε να μαλακώσουν - τα άρθυλα. Τακτοποίησαν στις τσ έπ ες του όλα τα μι- κρ οα ντικείμενα που είχαν συγκεντρώ σ ει και έδεσαν καλά το ν χαρτοφύλακα. Τύλιξαν το σώμα με μία κο υβ έρ τα και το τοπ οθέτησ α ν μέσα σε ένα ειδ ικό μετα λλ ικό κυλινδρικό κιβώτιο, το οποίο γέμ ισαν με ξηρό πάγο και έκλεισ αν αεροστεγώ ς για να διακοπεί κατά το δυνατόν η αποσύνθεση του πτώ ματος. Στη συνέχεια φόρτωσαν το κιβώτιο σε ένα φ ορτηγό και ξεκίνησαν. Μ ερικά μέτρ α μακρύτε- ρα η αποστολή λίγο έλε ιψ ε να λ ή ξε ι άδοξα. Καθώς το φορτηγό περνούσε έξω από μία αίθουσα κινηματογράφ ου, όπου μεγάλο πλήθος π ερ ίμενε για να δει μία τα ινία κατασκοπείας, όλοι σ κέφθη- καν πόσο καλύτερο σενάριο θα μπορούσε να είναι η επιχείρηση. Γέλασαν τόσο πολύ ώστε ο Χόρσφολ έχασε προσωρινά το ν έλεγχο του αυ τοκ ινή του . Το φ ορτηγό κ α τευ θ ύ ν θ η κ ε προς έναν φανοστά- τη, το ν οποίο ο οδηγός απ έφ υγε τη ν τελ ευ τα ία στιγμή. Το μεγαλύτερ ο τμήμα του τα ξιδ ιού έγ ιν ε νύκτα με τα φώτα π ορείας καλυμμένα (η Luftwaffe "επ ισκεπτόταν" συχνά τη Βρετανία). Οι τρ ε ις άνδρες οδήγησαν ως το Γκρήνοκ χωρίς κανένα άλλο απρόοπτο. Στη ναυτική 6άση φόρτωσαν το κιβώτιο σε μία άκατο, η οποία το μ ε τ έ φ ερ ε στο υποβρύχιο «Seraph». Ο δ ιο ικη τής τω ν υποβρυχίων, υποναύαρχος σερ Κλωντ Μπάρυ, ε ίχε δώσει εν το λή στο «Seraph» να αναμένει τη ν η μέρα του απόπλου εκ τελώ ντα ς ασκήσεις. Μ όνον ο κυβερνή της , υποπλοίαρχος Νόρμαν Τζούελ, ή τα ν ενή μ ερ ο ς για τη ν αποστολή. Τον Μ άρτιο είχε συναντήσει το ν Μ όνταγκιου και το ν Κόλμοντλυ στα κεντρ ικά γραφεία του ΜΙ6 και ως το τέ λ ο ς του μήνα είχε λάβει τις σ χετικές δ ιαταγές. Το πλήρωμα θα γνώ ριζε ότι μ ετέφ ερ α ν έναν α υτόματο μετεω ρολο γ ικό σταθμό ο οποίος θα μ ετέδ ιδ ε τ ις κα ιρ ικές σ υνθήκες τη ς περιοχής.
Στις 18.00 τη ς 18ης Απριλίου ο "ταγματάρχης Μ άρτιν" εγκ α τέ- λειψ ε τη Β ρετανία για τελ ευ τα ία φορά. Το «Seraph» έπλευσ ε με συνοδεία ως τα νησιά Σίλυ (Φ ερθ οφ Κλάιντ) και στη συνέχεια στον Βισκαϊκό κόλπο. Αν και το Ναυαρχείο είχε λάβει όλα τα μέτρ α για να ε ξελ ιχ θ ε ί η επιχείρηση χωρίς εμπόδια, μ ερ ικ ές η μ έρ ες α ρ γό τε ρα λίγο έλε ιψ ε η επιχείρηση να κα τα λήξε ι σε αποτυχία: καθώς το «Seraph» έπ λεε στην επιφάνεια έγ ινε στόχος ενός αεροσκάφους Hudson τη ς RAF, χωρίς αποτέλεσμα. Λίγο πριν από το ξημέρω μα τη ς 29ης Απριλίου το υποβρύχιο α ναδύθηκε σε απόσταση 1.600 m περίπου από τη ν ισπανική ακτή, κοντά στην πόλη Χουέλβα, ένα μικρό λιμάνι στα νοτιοδυ τικά τη ς χώρας, κοντά στην Π ορτογαλία Οι Β ρετανο ί προσδιόρισαν το στίγμα το υ ς και κα ταδύθηκαν ώσπου να σκοτεινιάσει. Ο ταν έπεσε η νύκτα αναδύθηκαν και προσπάθησαν να πλησιάσουν τη ν ακτή, όμως ένα πλήθος ψαράδικων που κα-
τευ θ υ ν ό τα ν προς το μ έρος το υ ς ανάγκασε το ν Τ ζούελ να δ ια τά ξε ι κατάδυση. Ενας δ εύ τερ ο ς στολίσκος το υ ς εμπόδισε για άλλη μία φορά. Ωστόσο λίγο αργότερα το υποβρύχιο α ναδύθηκε και πλησίασε τη ν ακτή χωρίς να γ ίνει αντιληπτό.
Τις π ρώ τες ώ ρες τη ς 30ής Απριλίου το πλήρωμα ανέβασε το κιβώτιο στο κατάστρωμα το υ υποβρυχίου. Στη συνέχεια ο Τζούελ δ ιέ τα ξε το υ ς να ύτες να επ ισ τρέψουν στο σκάφος και κράτησε μαζί του μόνο το υς αξιω ματικούς. Μ ε λίγα λόγια το ύ ς ενημέρω σ ε για το ν σκοπό του τα ξιδ ιού και στη συνέχεια όλοι μαζί προέβησαν στις τ ε λ ε υ τα ίες ενέρ γε ιες . Ο ύπαρχος, ανθυποπλοίαρχος Ουίλιαμ Σκοτ, π α ρέμεινε στη γέφ υρα, ένας α ξιω ματικός ανέλαβε κα θ ή κο ντα παρατηρητή και ο κυ β ερ νή τη ς με δύο άλλους α ξιω ματικούς σ τάθηκαν στο κατάστρωμα. Ηταν 04.15. Οι τρ ε ις άνδρες άνοιξαν το κιβώτιο, έβγαλαν το πτώμα και το εξέτασαν. Φούσκωσαν το σωσίβιο και βεβαιώ θηκαν ό τι ο χαρτοφ ύλακας ή ταν ασφαλώς συνδε- δ εμ ένο ς με τη ν αλυσίδα του. Ο Τ ζούελ διάβασε μία σύντομη προσευχή πριν οι ά νδρες του αφήσουν το ν "ταγματάρχη Μ άρτιν" να γλισ τρήσ ει στη θάλασσα. Οπως αναμενόταν, ο άνεμος έπ νεε προς τη ν ξηρά. Πάντως τη ν κίνηση το υ π τώ ματος βοήθησ ε και το κύμα που προκάλεσαν οι έλ ικ ες το υ υποβρυχίου, που κ ινή θ η κε ολο τα χώς. Οκτακόσια μ έτρα μα κρ ύτερα ο Τ ζούελ έρ ιξε στη θάλασσα μία φουσκωτή λέμβο , ίδιου τύπου με εκ ε ίν ες που έφ ερ α ν τα αεροσκάφη τη ς RAF. Μέσα π έτα ξε ένα αλουμινένιο κουπί, για να δ ε ίξε ι ό τι η εγκατάλειψ η του αεροσκάφους έγινε βιαστικά (το δ εύ τερ ο κουπί τη ς λέμβου π αραδόθηκε στον Μ όνταγκιου ως ενθύμ ιο). Το υποβρύχιο κ α τευ θ ύ ν θ η κ ε στα ανοικτά και λίγο αργότερα οι ά νδρες έ ρ ιξαν το μετα λλ ικό κιβώτιο στη θάλασσα. Υ π οβοηθούμενο από τις βολ ίδ ες ενός πολυβόλου Vickers και του περισ τρόφου το υ υποπλοίαρχου Σκοτ, το κιβώτιο βυθίσ τηκε. Το «Seraph» κατέπ λευσε στο Γιβραλτάρ στις 22.37 τη ς ίδιας ημέρα ς και αμέσως ο υποπλοίαρχος Τ ζούελ έσ τε ιλ ε στον Μ όνταγκιου μία άκρως απόρρητη αναφορά.
Νωρίς το πρωί τη ς 30ής Απριλίου ένα ισπανικό α λ ιευ τικό α νέσυρε το ν νεκρό και το ν μ ε τέ φ ε ρ ε σ την παραλία τη ς Π ούντα Ού- μπρια, στις εκβ ο λές του π οταμού Χουέλβα. Το πτώμα π αραδόθηκε σε ένα απόσπασμα πεζικού που εκτελο ύσ ε ασκήσεις στην περιοχή και στη συνέχεια μ ετα φ έρ θ η κ ε σ την πόλη. Ο Ισπανός παθολόγος, Δρ Φ ερνά ντες Κοντιόζο, α νέλαβε να εκ τελ έσ ε ι τη νεκροψία, ενώ α- ξιω ματούχοι τη ς ναυτικής διοίκησης τη ς Χ ουέλβα κράτησαν τον χαρτοφ ύλακα για να το ν εξετάσουν. Ο Κοντιόζο διεπίστωσε ό τι ο Βρετανός αξιω ματικός ε ίχε πνιγεί και ό τι το πτώμα βρισκόταν στο νερό επί π έν τε ή έ ξ ι η μέρ ες , επ ιβεβαιώ νοντας τ ις π ροβλέψ εις του Σπίλσμπιουρυ. Η διαπίστωση συμφωνούσε με τα αποκόμματα δύο εισ ιτηρίω ν θ εά τρ ου τα οποία βρέθηκα ν στις τσ έπ ες του. Ο "ά τυχος αξιω ματικός" βρισκόταν στο Λονδίνο στις 22 Απριλίου, από όπου αναχώρησε δύο η μ έρ ες αργότερα, όπως φα ινόταν ξεκάθαρα από το ν λογαριασμό τη ς Ν αυτικής και Σ τρατιω τικής Λέσχης.
Το υποβρύχιο «Scythian», κλάσης «S», χρησ ιμοπ οιή& ηκε στην ταινία για να μ ε τα φ έ ρ ε ι το ν τα γμ α τά ρ χ η Μ ά ρ τιν , α ντικ α θ ισ τώ ν τα ς το α δελφ ό «Seraph». Το τε λ ε υ τα ίο δ ια λύ θη κ ε το 1965 και το έμβλημά του π αρ α δόθη κε σ τον Μ ό ντα γκ ιο υ ως ενθύ μ ιο .
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
116
Το κυλινδρικό κιβώ τιο στο οποίο μ ε τα φ έ ρ θ η κ ε ο "ταγματάρχης Μ ά ρ τιν " (εδώ πάνω στο φ ο ρ τη γ ό ) ε ίχ ε μήκος 1,98 m και δ ιά μ ετρ ο 0,5 m. Είχε κ α τα σ κ ευ α σ τε ί από σ υγκολλημένα χαλύβδινα ελάσ μα τα τα οποία σ χημά τιζαν δύο κελύφ η . Το ενδ ιά μ εσ ο κενό π ληρώ θηκε μ ε θερ μο μο νω τικό υλικό. Ε ξω τερ ικά α να γρ ά φ ετα ι « Ο ργανα Ο π τικής. Α ποστολή προς Δ.Υ.», εννοώ ντας τον δ ιο ικητή υποβρυχίων, υποναύαρχο Μ π άρυ (FO S = Flag O fficer, Subm arines).
0 ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ "ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗ ΜΑΡΤΙΝ"
Κατά τη δ ιάρκεια τη ς επ όμενη ς ημέρα ς (1η Μαϊου) η β ρ ετα ν ική διπλωματική αντιπροσωπεία στη Χ ουέλβα έλα β ε τη ν επίσημη ανακοίνωση για τη ν εύρεση ενός π τώ ματος με βρετανική στολή. Ο υποπρόξενος Φράνσις Χ έιζελντεν πληροφόρησε αμέσως τη β ρ ετα νική π ρεσβεία στη Μ αδρίτη και καταχώρησε το ν θά να το το υ αξιω ματικού, ενώ δ εκά δ ες χ ιλ ιό μετρα μα κρ ύτερα ο Μ όνταγκιου έπρα- ξ ε το ίδιο (ο ταγμ α τά ρχη ς Μ άρτιν απ έκτησ ε δύο π ιστοποιητικά θ α νάτου). Την επ όμενη ημέρα ο Χ έιζελντεν π αρέλαβε το π ορτοφ όλι το υ νεκρού. Σύμφωνα με τη ν επ ιθυμία τη ς βρ ετα νικής πρεσβείας, οργάνωσε τη ν ταφ ή του και π αρήγγειλε στην ετα ιρ ία Λοπ έθ μία τα φόπετρα, ζη τώ ντας να ετο ιμ α σ τεί όσο το δ υνα τόν σ υντομό τερ α - η τοπ οθέτησ ή τη ς θα καθιστούσε σχεδόν αδύνατη τη ν εκτα φ ή και τη διαδικασία μίας νέα ς νεκροψ ίας. Σ τις 2 Μαϊου 1943 ο "ταγματάρχης Μ άρτιν" εντα φ ιά σ θηκε στο καθολικό κο ιμητήρ ιο τη ς Χουέλβα (Cementario de la Soledad) με σ τρα τιω τικές τ ιμ ές . Ο τά φ ο ς δια- κοσ μήθηκε με α νθο δέσ μες τ ις οποίες π ροσέφεραν η απαρηγόρητη «μνηστή» το υ και η ο ικογένειά του.
Στο Λονδίνο όλα έδειχνα ν ό τι η επιχείρηση προχωρούσε όπως είχε σχεδιασθεί. Η Μ αδρίτη γνωστοποίησε τη ν περισυλλογή του π τώ ματος ενός αξιω ματικού με το όνομα Μάρτιν, χωρίς να αναφ ερ θ ε ί στον χαρτοφ ύλακα. Κατόπιν το ύ το υ δ όθ ηκε εντο λή στον Βρετανό π ρεσβευτή, σερ Σ άμ ιουελ Χόαρ, να ζητήσει, όσο το δυνατό ν πιο διακριτικά , από το Ισπανικό Ναυαρχείο τη ν επ ιστροφή του χαρτοφ ύλακα που μ ε τέ φ ε ρ ε ο ταγματάρχης. Ο αρχηγός το υ ισπανικού Γενικού Ε π ιτελείου Ναυτικού, αντιναύαρχος ν το ν Αλφόνσο Α ριέγκα Αντάμ, απάντησε ό τι οι ισπανικές αρχές θα ε ξέτα ζα ν τα έγγραφα πριν τα επιστρέφουν.
Ο χαρτοφ ύλακας μ ετα φ έρ θ η κ ε στην κεντρ ική διοίκηση του Ισπανικού Ναυτικού στο Σαν Φ ερνάντο (κόλπος Καντίζ) και από ε κεί στη ναυτική διοίκηση τη ς Σεβ ίλλης, πριν κα τα λήξε ι στο Υπουργείο Ναυτικών στη Μ αδρίτη. Ο αντιναύαρχος Αριέγκα είχε παρατηρήσει τ ις δ ιευθύνσ εις στους φ α κέλους τω ν επιστολών και είχε ήδη ενημερώ σ ει το ν Γερμανό φίλο του, πλοίαρχο Β ίλχελμ Λ εν τς ή Λάισ- νερ, όπως το ν γνώ ριζε η Abwehr στην οποία ανήκε. Ο Λ εν τς παρέλαβε τις επ ισ τολές στη γερμανική πρεσβεία στη Μ αδρίτη. Εκεί οι φά κελο ι ανοίχτηκαν με προσοχή (χρησ ιμοποιήθηκε α λα τόνερο για να μαλακώσουν τα σ τεγνά έντυπ α χωρίς να καταστραφούν) και φω- τογραφήθηκαν. Το π ερ ιεχόμενό το υ ς μ ετα δ ό θ η κ ε κρυπτογραφη-
56
μένο στο Βερολίνο και τα υ τό χρ ονα ένας Γερμανός α γγελ ιοφ όρ ος επ ιβιβάσθηκε σε ένα επ ιβατικό αεροσκάφος με προορισμό το Β ερολίνο. Εκεί τα αντίγραφα τω ν εγγράφω ν ε ξετά σ τηκ α ν για να διαπ ιστωθεί η α υ θ εν τ ικ ό τη τά τους . Ωστόσο ο Μ όνταγκιου είχε υπερτιμήσ ει τη γερμανική σχολαστικότητα . Η εξέτα σ η π ερ ιορίσ τηκε στη σύγκριση τω ν ημερομηνιώ ν τω ν χαρτιών του "ταγματάρχη Μ άρτιν" με το απ οτέλεσμα τη ς νεκροψ ίας στην Ισπανία.
Σ τις 13 Μαϊου, μ ετά από π ολυήμερη καθυστέρηση και διπλωματική βρ α δύ τη τα με τη ν οποία καλύφ θηκε η απουσία τω ν εγγρά φων στη Γερμανία, ο αντιναύαρχος Α ρ ιέγκα επ έσ τρεψ ε το ν χαρτοφύλακα το υ Μάρτιν. Τα έγγραφα μ ετα φ έρ θη κα ν στο Λονδίνο και η σχολαστική εξέτα σ η του χαρτιού με μικροσκόπιο απεκάλυψε ότι είχαν ανο ιχτεί και προφανώς αντιγραφ εί. Στη Β ρετανία η επ ιχείρηση δ εν ε ίχε λή ξει. Το φύλλο τη ς εφ η μερ ίδα ς «The Times» τη ς 4ης Ιουνίου 1943 π ερ ιέλαβε σ τους π ίνακες απωλειών το ν θά να το του ταγματάρχη «W. Martin», ο οποίος σ υνοδευόταν από τη ν αναγγελία τη ς πτώσης μίας αερακάτου Catalina.
Η επιχείρηση «Mincemeat» υπήρξε μία ανεπανάληπτη επιτυχία. «Η α υ θ εν τ ικ ό τη τα των εγγράφω ν είναι πέρα από κάθε αμφ ιβολία», α νέφ ερ ε ένα σχόλιο τη ς Abwehr το οποίο συνόδευσε τις επισ τολές όταν παρουσιάστηκαν στον αρχιναύαρχο Ν τα ίνιτς και στον Χ ίτλερ . Το ίδιο σχόλιο κα τέληγε: «Το πιο πιθανό είνα ι ό τι ο αντίπαλός μας δ εν γνω ρίζει ό τι τα έγγραφα βρίσκοντα ι στα χέρ ια μας». Οταν τα έγγραφα έφθασαν στον Χ ίτλερ , εκείνο ς ενή ργη σ ε όπως αναμενόταν. Σ τις 12 Μαϊου 1943 εξέδ ω σ ε μία διαταγή στην οποία συνόψιζε τ ις εκτιμή σ εις το υ για τη σ τρατηγική κατάσταση στη Μ εσόγειο. Το κε ίμενο κα τέληγε: «Ε νέργειες σχετικά με τη Σαρδηνία και τη ν Πελοπόννησο έχουν π ροτερ α ιό τη τα ένα ντι ο τιδήπ οτε άλλου». Αμεση συνέπεια ή τα ν η διαταγή τη ς 15ης Μαϊου για τη μ εταφ ορά τη ς 1ης Μ εραρχίας Πάντσερ από τη νότια Γαλλία στην Πελοπόννησο. Σ τις 20 Μαϊου δ ια τά χθη κε η δημιουργία τριώ ν ναρκοπεδίων στο Αιγαίο πέλαγος και η ενίσχυση τω ν παράκτιων α μ υντικών θέσ εω ν στην Πελοπόννησο. Ο Χ ίτλερ δ ιέ τα ξε τη ν ενδυνάμω ση τω ν οχυρώσεων στη Σαρδηνία και σ την Κορσική και μ ε τέ φ ε ρ ε μία ταξιαρχία τω ν Waffen SS στη Σαρδηνία. Ο ταν οι Σύμμαχοι αποβιβάσθηκαν στη νοτιοανατολική Σικελία, ο αιφνιδιασμός τω ν Γερμανών και τω ν Ιταλών αμυνομένω ν ή τα ν σχεδόν πλήρης. Το μεγαλύτερο μ έρ ος τη ς άμυνας το υ νησιού αφορούσε τη βόρεια ακτή. Σ τις 7 Ιουλίου 1943, δύο η μ έρ ες πριν από τη ν έναρξη τη ς επ ιχείρησης «Husky», το π ολεμικό ημερολόγιο τη ς γερμα νικής Ανώτατη ς Δ ιοίκησης δ εν είχε ο ύ τε μία καταχώρηση σχετικά με τη δυτική Μ εσόγειο. Δ εκατέσ σ ερ ις η μ έρ ες μ ετά τη συμμαχική απόβαση στη Σικελία ο Χ ίτλερ απ έσ τειλε το ν ευνοούμ ενο δ ιο ικητή του, στρατάρχη Ερβιν Ρόμμελ, στη Θεσσαλονίκη. Ο Ρόμμελ είχε οργανώσει τη ν Ομάδα Στρατιώ ν «Β» με σκοπό να χρησ ιμοπ οιηθεί στην Ιταλία, ωστόσο π ροέκυψ ε το ενδ εχό μ ενο να αναλάβει τη διοίκηση στην Ελλάδα, όπου δ ια τά χθ ηκε να α π οτιμ ή σ ειτη ν αμυντική κατάσταση. Στις 17 Αυγούστου η επιχείρηση «Husky» είχε ολοκληρω θεί με επιτυχία. "Οι Γερμανοί κατάπιαν το «Mincemeat» αμάσητο", τη λεγρ ά φησε ο Ρότζερ Χόλις, υπ οδ ιευθυ ντής του ΜΙ5, σ τον Τσώρτσιλ.
0 "ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ ΜΑΡΤΙΝ" ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ
Η μοναδ ικότη τα τη ς επιχείρησης «Mincemeat» συνίσταται στο γεγονό ς ό τι έγ ινε γνωστή στο ευρύ κοινό από επ ίσημες π ηγές. Το 1950 κυκλοφόρησε το μυθισ τόρημα του Α λφ ρ εντ Νταφ Κούπερ με τ ίτλ ο «Operation Heartbreak» και θ έμ α τη ν αποστολή του τα γμα τάρχη Μάρτιν, αν και με α ρ κετά λανθασμένα στοιχεία: ο ορφανός λοχαγός Ουίλυ Μ α ίρυνγκτον έχε ι ασήμαντη στρατιω τική σταδιοδρομία και π εθα ίνει από πνευμονία άπορος και παράφρων, έχοντας δ ει τη μνηστή του να βγαίνει από έναν οίκο ανοχής. Ομως το κτίρ ιο σ τεγάζει το Τμήμα Ελέγχου Λονδίνου, στον επ ικεφαλής του οποίου εκε ίνη είναι γραμματέας. Το γεγονός ό τι ο Νταφ Κούπερ υπ ήρξε υπουργός και διπλωμάτης, ή τα ν από μόνο το υ α ρ κετό για να κεντρ ίσ ει τη ν π ερ ιέργεια το υ ευ ρ ύ τερ ο υ κοινού (5). To ΜΙ5 τρο-
μ ο κρ α τή θη κε από τη ν παραβίαση τη ς μυσ τικό τητας, όμως (σύμφωνα με το ν Κόλμοντλυ) ο Νταφ Κούπερ απείλησε ό τι αν του ασ κείτο δίωξη θα μαρτυρούσε ό τι άκουσε τη ν ιστορία από το ν ίδιο το ν Τσώρτσιλ (το π ιθανότερο ενδεχόμενο).
Τέσσερα χρόνια αργότερα ο Νταφ Κούπερ απεβίωσε. Ωστόσο ήδη πολλοί Β ρετανο ί δημοσιογράφοι είχαν «μυριστεί» μία ενδ ια φέρουσα ιστορία και είχαν αρχίσει τις έρ ευνες . Τυχερός σ τάθηκε ο Ιαν Κόλβιν (ανταπ οκρ ιτής στο προπολεμικό Βερολίνο, από όπου ε νημέρω νε το ν Τσώρτσιλ για τ ις ε ξε λ ίξε ις στη Γερμανία, και στη συνέχεια β ο ηθός του εκδό τη τη ς εφ ημερ ίδα ς «The Daily Telegraph»), Οι έρ ευ ν ές του το ν οδήγησαν στον τά φ ο ενός ταγματάρχη τω ν Πεζοναυτών, στο νεκρο τα φ είο που βρισκόταν στην κορυφή ενός λόφου έξω από τη ν ισπανική πόλη Χουέλβα. Σύντομα ο Κόλβιν είχε συνθέσ ει τη ν ιστορία. Οι έρ ευ ν ές το υ δ εν είχαν περάσει απαρατήρητες . Η Δ ιακλαδική Επιτροπή Πληροφοριώ ν (Joint Intelligence Committee) θ εώ ρησ ε ό τι ορισμένα συμπεράσματα στα οποία είχε κα τα λήξε ι ο δημοσιογράφος, από τα περιορισμένα στοιχεία που ε ίχε διαθέσιμα, ή τα ν λανθασμένα αλλά και επιζήμια για τα βρ ετα νικά σ υμφέροντα . Για να π ρολάβει τη ν έκδοση τη ς ιστορίας η Επιτροπή προσπάθησε να δημοσ ιεύσει νω ρίτερα μία άλλη εκδοχή. Η λθε σε επαφή με το ν Μ όνταγκιου, ο οποίος είχε επ ισ τρέφ ει στην άσκηση τη ς δικηγορίας, και το υ ζήτησ ε να συγγράφει τη ν εξουσ ιο δ ο τη μένη αφήγηση τη ς υπόθεσης εν τό ς τριώ ν ημερώ ν! Ο Μ όντα- γκιου εργάσ τηκε επί ένα Σαββατοκύριακο στο εξοχ ικό του, στο Σό- λ εν τ, ώστε τη Δ ευ τέρ α να έχε ι έτο ιμ ο το κείμενο . Η εφ ημερ ίδα «The Sunday Express» παρουσίασε τη ν ιστορία σε σ υνέχειες από τη ν 1η ως τις 22 Φ εβρουάριου 1953, με μία εισαγωγική ανάλυση από το ν Κόλβιν. Σ την ιστορία ο Κ όλμοντλυ είχε το ψευδώ νυμο «Τζωρτζ» - προφανώς υπ ηρετούσ ε ακόμα στις μυσ τικές υπηρεσίες (6). Σ τον εκδ ό τη τη ς εφ ημερ ίδα ς, Χάουαρντ Κημπλ, απ οδίδετα ι ο α υ θ εν τ ικ ό ς και σήμερα πασίγνωστος τίτλο ς «The man who never was» («Ο άνδρας που δ εν υπήρξε ποτέ»), ο οποίος π υροδότησ ε τη φαντασία του κοινού. Ο υπόγειος σ ιδηρόδρομος γέμ ισ ε από αφί- σες στις οποίες ξεχώ ριζε ένας απρόσωπος π εζονα ύτης και από τό τ ε δ εν έχε ι σ ταματήσει η επανέκδοση το υ ομό τιτλο υ βιβλίου.
Ο Κόλβιν α ισθανόταν αδ ικημένος. Υπό το βλέμμα ενός άνδρα τη ς Υπηρεσίας Ασφαλείας του επετράπη να διαβάσει δύο αρχεία από τα οποία είχαν α φ α ιρ εθ εί ανεπ ιθύμητα σ τοιχεία και δ εν π ερ ιείχαν τίπ οτα περισσότερο από ό ,τι ε ίχε α να φ έρει ο Μ όνταγκιου στο βιβλίο του. Το 1 9 53εκδόθ ηκε μία ιστορία η οποία αφ ορούσε το απ οτέλεσμα τη ς έρευνά ς του και τη ν αντιμετώ πισή του από τ ις αρχές, με τ ίτλο «The Unknown Courier». Μ ερικά σφάλματα τη ς εκδ ο χής του Κόλβιν ο φ ε ίλο ντα ν στο γεγονός ό τι οι Ισπανοί και οι Γερμανοί σ υμ μετέχο ν τες , από το υ ς οποίους είχε πάρει συνέν τευ ξη , είχαν τα υ τίσ ει τη ν επιχείρηση «Mincemeat» με το παρόμοιο περ ισ τατικό που είχε πρωταγωνιστή το ν υποπλοίαρχο Τέρνερ.
0 ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ ΜΑΡΤΙΝ ΣΤΟΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ
Κατά τη δ εκα ετία του 1950 οι Β ρετανο ί κ ινηματογραφ ισ τές αναζητούσαν θ έμ α τα τα οποία π ροέβαλλαν τη ν αυτοθυσία και τη ν α νω τερ ότητα τω ν Βρετανώ ν π ολεμ ιστών. Ηταν α ναμενόμενο η ιστορία τη ς επιχείρησης «Mincemeat» να αποτυπωθεί σε φιλμ. Ο Ν άιτζελ Μπόλ- τσιν έγραψ ε το σενάριο βασιζόμενος στο βιβλίο του Γι- ούην Μ όνταγκιου και ο Ρόναλντ Νημ σ κηνοθέτησ ε τη ν ταινία, παραγωγής Αντρέ Χακίμ, για λογαριασμό τη ς Twentieth Century Fox. Τα γυρίσματα έγιναν σε Technicolor και Cinemascope στη Β ρετανία και στη
Χουέλβα. Οι α υ θ εν τ ικ ές το π οθεσ ίες απέδωσαν μία αίσθηση ρεαλισμού και η συνεχής χρήση θολώ ν εικόνω ν ενός π τώ ματος σε μία απόμακρη ακτή έδωσε σ την ταινία μια δόση μυστηρίου. Σ την ταινία πρωταγωνιστούν δύο Αμερικανοί, ο Κ λίφ τον Ο υέμπ και η Γκλόρια Γκράχαμ, ενώ Β ρετανο ί ηθοποιο ί έχουν το υ ς υπόλοιπους ρόλους. Ο ίδιος ο Μ όνταγκιου υπ οδύετα ι έναν υποπτέραρχο ο οποίος εμ φ α νίσ τηκε σε μία σύσκεψη και, λειτο υρ γώ ντα ς ως «συνήγορος του διαβόλου», ή τα ν α ν τ ίθ ε το ς σ την επιχείρηση! Ο Κ όλμοντλυ (δ ιατηρώντας τη ν ανωνυμία του) ή τα ν τεχ ν ικ ό ς σύμβουλος στην ταινία. Το σενάριο βασίστηκε κατά ένα μεγάλο μ έρ ος στα συναρπαστικά γεγονό τα που π ερ ιέγραφ ε ο Μ όνταγκιου στο βιβλίο το υ και η δ ευ τερεύο υσ α δραματοποίηση δ ια τηρ ήθ ηκε στο ελάχιστο. Ο Κλίφτον Ουέμπ (ως Μ όνταγκιου), ο β ο ηθ ός του, Ρόμπερτ Φ λέμινγκ (στην τα ιν ία εμφ ανιζό ταν ως υποπλοίαρχος Τζωρτζ Εϊκρς). και η γραμματέα ς το υς , Τζόζεφ ιν Γκρίφιν (Παμ), αναλαμβάνουν να επινοήσουν έναν απλό τρόπο για να παραπλανήσουν το υ ς Γερμανούς ώστε αυτο ί να πιστέψουν ό τι η Σ ικελία δ εν θα είναι ο επ όμενος συμμαχικός στόχος στη νότια Ευρώπη. Η σ υγκάτοικος τη ς Παμ. Λούσυ Σέργου- ν τ (η Γκράχαμ με χαρακτηρισ τική αμερικανική προφορά), παρέχει τη ν ερω τική επιστολή, χωρίς να γνω ρίζει το ν λόγο. και η επ ιχείρηση εκ τελ ε ίτα ι σύμφωνα με το σχέδιο. Το σενάριο οδηγεί το υ ς υπ εύθυνους τη ς επ ιχείρησης να ζήσουν τη ζωή το υ «Ανδρα που δ εν Υπήρξε», καθώς μοιράζοντα ι όλα τα πειστήρια τη ς ύπαρξής του, π.χ. τα εισ ιτήρια του θ εά τρ ο υ για να παρακολουθήσουν τη ν παράσταση. Σύμφωνα με το σενάριο οι Γερμανοί απ έστειλαν το ν Ιρλανδό μυστικό πράκτορα Πάτρικ Ο1 Ράιλυ (ο ηθοποιός Σ τή β εν Μ πόυντ σε έναν από το υ ς πρώ τους ρόλους το υ ) για να ερ ευνήσ ει αν σι τραπ εζικο ί λογαριασμοί, οι αγορές και τα ερω τικά γράμματα του π τώ ματος ή ταν γνήσια. Ο Ο1 Ράιλυ πραγματοποίησε μία ασ υνήθιστα κα θυ σ τερημένη εμφάνιση, ωστόσο οι π ράξεις το υ κορυφώ- νουν τη ν αγωνία τω ν θ εα τώ ν στις τ ε λ ε υ τα ίες σκηνές. Ο Σύριλ Κιούζακ εμφ α νίζετα ι ως ένας άλλος Ιρλανδός πράκτορας με μίσος ε ναντίον τω ν Αγγλων. Σε ά λλες τα ιν ίες η ιστορία π ερ ιελάμβανε α- φοσ ιω μένους Ιρλανδούς οι οποίοι συμμαχούσαν με το υ ς Γερμανούς ενα ντίο ν τω ν Β ρετανώ ν «κατακτητώ ν» τη ς χώρας το υς , ωστόσο το «The man who never was» παρουσιάζει μία π ολιτική διάσταση (υπάρχει μόνο σε μία άλλη κινηματογραφ ική τα ινία με θ έμ α τη Β ρετανία το υ Β' ΠΠ: «I See a Dark Stranger» - 1946). δ ίνοντα ς τη ν εντύπωση ό τι στη Β ρετανία υπήρχε μία μυστική ιρλανδική οργάνωση η οποία εργαζόταν για το ν Χ ίτλερ . Το δ εύ τερ ο μέρος τη ς τα ιν ίας π εριλαμβάνει μ εγα λοφ υείς τρ οπ ές τη ς ιστορίας. Πάντω ς το 1943 κανένας Γερμανός πράκτορας στη Β ρετανία δ εν ε ρ εύνησ ε τη ν τα υ τό τη τα του ταγματάρχη Μάρτιν. Οι πραγματικοί πρωταγωνιστές είχαν απόλυτη εμπιστοσύνη στις δ υ ν α τό τη τες τη ς
Επιτροπής Είκοσι, καθώς οποιοσδήποτε απλός έ- ΗΒΒ— — —— λεγχος τω ν μητρώων γ εν ν ή σ ε
ων θ α ε ίχε αποκαλύψει τη ν πλάνη.
Η τα ιν ία «The man who never was» π ροβλήθηκε για πρώτη φορά στο Λ ονδίνο στις 14 Μ αρτίου 1955, στο «Carlton» (Χ έυμαρκετ), με μία βασιλική π ρεμιέρα τη ν οποία παρακολούθησαν η δούκισα του Κ εν τ και η πριγκίπισα Α λεξάνδρα , ε ξα σφαλίζοντας τη ν αθανασία τη ς ιστορίας και του τίτλου . Πρόσφατα (2005) κυ κλοφ όρησε σε DVD, σε μία ιδ ια ίτερα β ελτιω μ ένη αποτύπωση.
«ϊ ^•Ibtna6aa f c p i r . - .
fe la*,, . ·
·****> r07~C * i «* Γ T “ ·
t t i i,.
«Ui·*.SUd·• it tfe e ie r ¥
/ ί* .. * **·
57
Η πρώτη σ ελ ίδα ενός γερμα νικού εγγρ ά φ ο υ μ ε το οποίο γ ίνετα ι α π οδεκτή η π λαστή επ ιστολή
του α ντισ τρ ά τη γ ο υ Ν άυ. Η σ φ ρ α γίδα α να φ έρ ει να δ ια β ιβ α σ τε ί προσωπικά.
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
116
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
116
Η αψίσα τη ς τα ιν ίας «The m an who never was» μ ε τον χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ό «απρόσωπο» π εζοναύτη . Ο ά λ λ ο τε υπ ερβολικά σχολαστικός Ο υέμπ υ π ο δ ύ θη κε θ α υ μ ά σ ια το ν α ρ ισ το κρ ά τη δ ικηγό ρο ο οποίος π ρόσφ ατα ε ίχ ε μ ε τα τρ α π ε ί σε έναν έξυπ νο π ράκτορα.
ΤΑ ΝΕΩΤΕΡΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗ ΜΑΡΤΙΝ
Στα τέλη τη ς δ εκα ετία ς του 1960 άρχισε η άρση το υ απορρήτο υ τω ν πρώτων πολεμικώ ν αρχείων για τα οποία ίσχυε ο κανόνας τη ς τρ ια κο ντα ετία ς (απόκρυψη από το κοινό επί τρ ιά ντα έτη), η ο ποία έφ ερ ε έναν χείμαρρο αποκαλύψεων. Υπό το φως τω ν νέων στοιχείων κα τέσ τη φ ανερό ότι ένα μέρος τη ς 6άσης σ την οποία σ τηρ ιζόταν ως τό τ ε η ιστορική ανάλυση για τη δ ιεξαγω γή το υ πολέμου , έπρεπε να αναθεω ρηθεί. Πολλοί πρωταγωνιστές που σώ- παιναν επί μακρό χρονικό διάστημα μπορούσαν να μιλήσουν, αν και με επ ιφύλαξη. Το 1977 ο Μ όνταγκιου εξέδω σ ε μία π ληρέσ τερη περιγραφή τω ν πολεμικώ ν καθηκόντω ν του στο βιβλίο με τ ίτλο «Beyond Top Secret U» (όπου το «U» - Ultra - α ναφ ερόταν στην αποκωδικοποίηση τη ς γερμα νικής συσκευής «Enigma» όπως περιγρά- φ ηκε από μνήμης στο βιβλίο «The Ultra Secret» (1974) το υ Φ ρέντε- ρικ Ο υιντερμπ όταμ), ένα κεφάλα ιο του οποίου παρείχε ορισμένα νέα στοιχεία για το υπόβαθρο τη ς Επιχείρησης «Mincemeat». Το ό νομα το υ Αρτσιμπολντ Κόλμοντλυ ανα φ έρθηκε για πρώτη φορά (ο Κόλμοντλυ είχε π λέον αποσυρθεί από τη ν Υπηρεσία Ασφαλείας και ασχολείτο με εξοπλισμό κηπουρικής σ την Ουαλία).
Π ρω τογενείς π ληροφ ορίες για τη ν επιχείρηση «Mincemeat» υπάρχουν στο βιβλίο του Τζων Μ άστερμαν, π ροέδρου τη ς Επιτροπής Είκοσι, «The Double Cross System» (1972), το οποίο κυκλοφ όρησε στις ΗΠΑ (απ οφεύγοντας τη ν ανάγκη έγκρισης από τη β ρ ετα ν ική Defence Notice Committee). Εκεί αναφ έροντα ι τα πρακτικά τη ς συνεδρίασης κατά τη ν οποία υ ιο θ ετή θ η κ ε η επιχείρηση. Στο «The Secret War» του Τσαρλς Φ ρέιζερ-Σμιθ ο συγγραφέας δ ίνει λ επ το μ έ ρ ειες τη ς σ υμ μετο χή ς του στην επιχείρηση (παρείχε το σωσίβιο και το ε ιδ ικό κιβώτιο). Ακολούθησαν π ερισσότεροι σ υγγραφ είς οι οποίοι περιέγραψ αν τη ν π ερ ιπ έτεια του "ταγματάρχη Μ άρτιν" χρη σιμοποιώντας τη ν αφήγηση του Μ όνταγκιου με π ρό σ θ ετες λ επ το μ έρ ε ιες από απροσδιόριστες π ηγές. Η περισσότερο λεπ το μερή ς, μη π ρω τογενής περιγραφή α νήκει σ τον Γιάνουζ Π ιεκαλκιέβ ιτς . Στο βιβλίο του «Spione - Agenten - Soldaten» (1969) περιλαμβάνει φ ω το γραφ ίες του πτώ ματος σε έναν νεκροθά λα μο νοσοκομείου και στο κατάστρωμα του αλ ιευ τικού στα ανοικτά τη ς Χουέλβα. Το 1976 ο Μ όνταγκιου απέρριψε τις φ ω τογραφ ίες ως πλαστές και ακολούθως οι ε κ δ ό τες το υ βιβλίου πλήρωσαν στον Β ρετανό δ ικηγόρο ένα σημαντικό ποσό για παραβίαση τω ν πνευματικώ ν δικαιωμάτων. Ο σ υγγραφέας δ εν απεκάλυψε τη ν π ροέλευση τω ν φωτογραφιών.
Επί πολλά χρόνια η πραγματική τα υ τό τη τα του «ταγματάρχη Μάρτιν» π αρέμενε άγνωστη. Μοναδικό στοιχείο ήταν ότι επρόκειτο για έναν άνδρα ο οποίος είχε υποκύψει από πνευμονία το ν χειμώνα του 1943. Περί τα μέσα της δ εκα ετία ς του 1970 ένας δημοσιογράφος έφ ερ ε στη δημοσιότητα το θ έμα τη ς τα υτό τητα ς, υποστηρίζοντας ότι ο ταγματάρχης Ουίλιαμ Χάιντ Νόρι Μ άρτιν (υπηρετούσε στο αεροπλανοφόρο HMS «Hermes» όταν βυθίσ τηκε το ν Απρίλιο του 1942) ήταν ο άγνωστος πρωταγωνιστής της ιστορίας, αλλά το τέλο ς του πολέμου το ν είχε βρει ζωντανό. Ο Γιούην Μ όνταγκιου έ μεινε πιστός στη συμφωνία του με την ο ικογένεια του νεκρού ως το ν θάνατό του, αναφέροντας το 1977 μόνο το εξής: «Ηταν κάποιος ανάξιος και το μόνο αξιόλογο πράγμα που έκανε ποτέ το έκανε μ ετά τον θάνατό του». Το 1996 ο Βρετανός Ρότζερ Μόργκαν, υπάλληλος τη ς πολεοδομίας και ερασ ιτέχνης ιστορικός, ανακάλυψε αποδ είξε ις ό τι ο "Μάρτιν" ήταν ένας άστεγος Ουαλός αλκοολικός που άκουγε στο όνομα Γκλάιντορ Μάικλ, ο οποίος ε ίτε είχε αυτοκτονή- σει καταπίνοντας ποντικοφάρμακο, ε ίτε είχε δηλητηρ ιασ τεί κατά λάθος ενώ κοιμόταν σε έναν αχυρώνα. Δύο επιχειρήματα υποστηρίζουν τη θεωρία του Μόργκαν. Το κυανιούχο άλας, ένα κοινό συστατικό του ποντικοφάρμακου, προκαλεί πνευμονική συμφόρηση ή χημική πνευμονία (φ λεγμονή του πνευμονικού ιστού προκαλούμενη από δηλητήριο ή το ξική ουσία). Επιπλέον η ομάδα του Μ όνταγκιου έδωσε στον "Μάρτιν" τόπο γέννησ ης το Κάρντιφ τη ς Ουαλίας. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή ο Γκλάιντορ Μάικλ ήταν νόθος γιος αγράμματων γονέων και το γεγονός ότι ζη τήθ η κε η άδειά το υ ς για τη χρήση του πτώματος αμφισβητήθηκε. Το 1997 ο γρίφος φάνηκε να επ ιλύεται όταν το Γραφείο Δημοσίων Αρχείων (Public Records Office) στο Λονδίνο επιβεβαίωσε ότι το πτώμα ανήκε στον Γκλάιντορ Μάικλ, ο οποίος είχε αποβιώσει από πνευμονία έχοντας πρώτα προσπαθήσει να αυτοκτονήσ ει καταπίνοντας ποντικοφάρμακο. Το «πραγματικό» όνομα π ροστέθηκε στην ταφ όπ ετρα στη Χουέλβα.
Το 2002 π ροβλήθηκε στη Βρετανία ένα ν το κ ιμ α ντέρ βασισμένο στην έρευνα το υ Κόλιν Γκίμπον, ενός πρώην αστυνομικού ο ο ποίος είχε αφ ιερώ σει 14 χρόνια για τη ν ανακάλυψη τη ς τα υ τό τη τα ς του "ταγματάρχη Μάρτιν". Ο Γκίμπον κα τέλ η ξε στο συμπέρασμα ό τι ο “τα γμα τά ρχης Μ άρτιν" ή τα ν σ την π ραγματικότητα ο δίοπος Τομ Μάρτιν, ένας 24χρονος άγαμος Β ρετανός ναύτης του αεροπλανοφόρου HMS «Dasher» το οποίο βυθίσ τηκε στις 27 Μ αρτίου 1943 στα ανοικτά τη ς Σκω τίας μ ετά από έκρη ξη , με απ οτέλεσμα τη ν απώλεια 379 ανδρών. Τα θύμ α τα τη ς τραγωδίας έχουν εντα - φ ιασθεί στο Αρντροσαν (Σκωτία), όπου ο δίοπος Μ άρτιν είναι ένας
58
Κ ατά τη δρ αμα τοπ ο ίησ η τη ς ισ το ρ ίας για τονκ ινημα τογρά φ ο ο χα ρ α κ τή ρ α ς το υ Κόλμοντλυ μ ετα τρ ά π η κ ε σε έναν νεαρό α ξιω μ α τικό του Ν α υ τικο ύ (α ρ ισ τερ ά ο ηθοπ ο ιός Ρ ό μ π ερ τ Φ λέμινγκ), υ φ ισ τάμενο τουΜ ό ντα γκ ιο υ .Τα γυρ ίσ μα τα τη ς σκηνής έγ ινα ν στον νεκρ ο θά λ α μ ο το υ U niversity College.
Ο Γιούην Μ ό ντα γκ ιο υ μ ε τον ηθοπ οιό Κ λίφ τον Ο υέμπ κ α τά τη δ ιά ρ κεια των γυρισμάτω ν της τα ιν ίας. Μ ε βάση τα αρχεία είναι γνω στό σήμερα ότι ο Μ ό ντα γκ ιο υ δ εν ήτα ν παρών στις σ υσκέψ εις των Αρχηγώ ν Ε π ιτελείω ν εκείνη την π ερίοδο (Απρίλιος 1943).
από 12 μόνο να ύ τες που έχουν επώνυμο τάφο. Ο Γκίμπον ε ξέτα σ ε τα στοιχεία που είχε δημοσ ιεύσει ο Μ όνταγκιου και τα συνδύασε με τα απ οτελέσ ματα τη ς έρευνά ς του. Δύο σημεία απέσπασαν τη ν προσοχή του: το κοινό επώνυμο και η αναφορά του Μ όνταγκιου σε έναν «καλό φίλο» Τομ Μ άρτιν (μόνο ο δίοπος εμφ α νιζό τα ν στα αρχεία του Βασιλικού Ναυτικού). Η 80χρονη αδελφή του Τομ Μ άρτιν δήλωσε στον Γκίμπον ότι ο άτυχος να ύτης είχε πάντα μαζί το υ έ ναν σταυρό και ένα μ εντα γ ιόν με απεικόνιση του Αγίου Χριστοφό- ρου, α ντικε ίμ ενα που Βρέθηκαν στον "ταγματάρχη Μάρτιν". Οι Τζων και Νορήν Στηλ, συγγραφείς του βιβλίου «The Secrets of HMS Dasher», υποστηρίζουν ό τι ένας από το υ ς 379 ά νδρ ες που έχασαν τη ζωή το υ ς δ εν μ νη μ ο νεύ ετα ι στο Αρντροσαν και π ιθανολογούν ότι εκε ίνο ς ή τα ν ο "ταγματάρχης Μάρτιν".
Ε ξήντα και πλέον χρόνια μ ετά τη μ εταθανάτια π ερ ιπ έτεια του "ταγματάρχη Μ άρτιν" το μυστικό τη ς τα υ τό τη τά ς του βρίσκετα ι στα αρχεία κάποιας από τ ις β ρ ετα ν ικ ές μυσ τικές υπηρεσίες, τα ο ποία, για λόγους εθν ικής ασφάλειας, μπορούν να δ ια τηρ ηθού ν ε κεί επ ’ αόριστον σύμφωνα με τη ν Παράγραφο 3(4) το υ Νόμου «Περί Δημόσιων Αρχείων» του 1958 (Public Records Act). Στη Βρετανία τα δημόσια αρχεία που απ οχαρακτηρίζονται μ ετα φ έρ ο ν τα ι στο Public Records Office, ωστόσο όποια αναφ έροντα ι σε ιδ ιώ τες μπορούν να π αραμείνουν κλειστά επί 100 χρόνια. Αν οι β ρ ετα ν ικ ές μυσ τικές υπηρεσίες δ εν προβούν σε κάποια σημαντική αποκάλυψη, ο πρωταγωνιστής τη ς εξαπ άτησης θα παραμείνει άγνωστος τουλάχιστον ως το 2043. Μ έχρι τό τ ε ο "ταγματάρχης Μ άρτιν" θα αναπαύετα ι στη Χ ουέλβα έχοντας πρωταγωνιστήσει στη μεγα λύτερη στρατηγική εξαπάτηση του Β1 ΠΠ. Μ
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ(1) Η Twenty Com m ittee ή XX C om m ittee έλα β ε το όνομά της από τον αριθμό 20, ο οποίος μ ε λατινικά ψηφία μο ιά ζει μ ε διπλό σταυρό (double-cross = προδίδω, εξαπατώ ).(2) Coroner = δικαστικός υπάλληλος επ ιφορτισμένος μ ε τη διερεύνηοη των αιτίω ν βίαιων, αιφνίδιων ή ύποπτων θανάτων.(3) Π ίνακες μ ε π ιθανές κώδικές ονομασίες συντάσσονταν από τη Διακλαδική Επιτροπή Α αφαλείας (Inter-Services Security Board), στην οποία ο Μ όνταγκιου υπ ηρετούσε ως βοηθός του εκπροσώπου του Ν αυτικού, αντιπλοιάρχου Τζίντζερ Λ ιούις, και η οποία συνεδρίαζε κά θε πρωί στο Υπουργείο Πολέμου. Αποδίδονταν στους κλάδους των Ενόπλων Δυνάμεω ν για να χρησιμοπ οιηθούν κατάλληλα. Το όνομα «Mincemeat» ε ίχε χρησ ιμοπ οιηθεί τον Αύγουστο του 1941 για την
επ ιτυχή μυστική επιχείρηση πόντισης ναρκών από το καταδρομικό- να ρ κοθέτιδα «M anxm an». Η επαναχρησιμοποίηση μίας κωδικής ονομασίας π ροκαλεί απορία. Μ ετά τον πόλεμο ο Μ όνταγκιου α νέφ ερε ότι η συγκεκριμένη λέξη είχε επ ανέλθει στον αντίστοιχο πίνακα του Ν αυαρχείου, συνεπώς ο ίδιος, ως μέλος της Επιτροπής, είχε κάθε δικαίωμα να την επ ιλέξει.(4) Η στολή μάχης (battledress) σε χρώμα « navy blue» για το Βασιλικό Ν αυτικό εγ κ ρ ίθ η κ ε τον Οκτώβριο του 1943, αλλά εμφανίσθηκε πολλούς μήνες αργότερα .(5) Ο Α λφ ρεντ Νταφ Κούπερ, πρώτος υποκόμης του Νόργουιτς, δ ιετέλ εσ ε υπουργός Π ολέμου κατά την περίοδο 1935-1937. Π αρ α ιτή θη κε δ ιαμαρτυρόμενος για την πολιτική κατευνασμού του Τσάμπερλαιν. Κατά το δ ιάστημα 1940-1942 ήταν υπουργός Π ληροφόρησης και από το 1944 ως το 1947 π ρεσβευτής στη Γαλλία.(6) Η μεταπ ολεμ ική σταδιοδρομία του σερ Αρτσιμπολντ Κόλμοντλυ (1917-1982) στις μυσ τικές υπηρεσίες δεν έχει τεκ μ η ρ ιω θεί πλήρως, ωστόσο όλα δείχνουν ό τι κατά τη διάρκεια του πολέμου υπηρετούσε στο Μ Ι5, βρισκόταν πίσω από πολλές σημαντικές περιπτώσεις διπλών πρακτόρων και η συμβολή του στην επιχείρηση «M incem eat» ίσως ήταν α ρκετά σ ημαντικότερη ακόμα και από εκείνη του Μ όνταγκιου.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Gaute J. Η. Η. & Odell, Robin: MURDER "WHAT DUNIT". Pan Books Ltd, London, 1984.(2) Montagu, Ewen: THE CORPSE THAT HOAXED THE AXIS. Secrets and Stories o f the World, The Reader’s D igest Association Limited, London, 1963 (απόσπασμα από το "THE MAN WHO NEVER VMS", Evans Brothers, London, του ίδιου).(3) Morgan, Roger: THE MAN WHO ALMOST IS. «A fter the B attle», No 54, B attle o f B ritain Prints International Ltd. London. 1986.(4) Piekaikiewicz, Janusz: ΣΠ ΙΟ ΥΝ Ο Ι, ΠΡΑΚΤΟΡΕΣ. ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ - Ο ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ ΜΑΡΤΙΝ ΠΗΓΑΙΝΕΙ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ. Αδελφ οί Γ. Βλάσση, Αθήνα.(5) Russell, Francis: THE SECRET WAR, Time-Life Books. Richmond, Virginia, 1981.(6) Zabecki, David: THE MAN WHO NEVER WMS, « World War II», Primedia Enthusiast Publications, November 1995.(7) Michael, John: THE MAN WHO NEVER WAS - THE TRUE STORY O F GLYNDWR MICHAEL, 2004 (http://www.them anwhoneverwas.com ).(8) Peterkin, Tom - Fairfax Interactive Netw ork (1-3-2002) «TV Sleuth Pins Down "The Man Who Never Was"», f2 network, 2002 (theage.com.au).
59
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
116
0 O p iif lo Q m e μ ε ο α ιω ν ικ η ς lo n a v ia c
Η κασέλα του θ η σ α υ ρ ο ύ του Ελ Σ ιν τ σ τον κ α θ εδ ρ ικ ό ναό το υ Μ π ούργος. Οι εντο ιχ ισ μ ένο ι θ υ ρ ε ο ί τη ς Κ ασ τίλης απ εικονίζουν ένα κάστρο.
0 Ελ Σινί ήιαν ξακουστός via την ιπποιικιί ίου αρειή, γενναιόψυχος, ατρόμητοι:, δίκαιος,
εξαίρετος πολεμιστής και πάνω απ' όλα ιριλόπατρις. Ενέπνεε σεβασμό τόσο στους
χριστιανούς όσο και στους μουσουλμάνους. Γεννηθηκε πριν από μια περίπου χιλιετία και
έκιοτε το θρυλικό του όνομα, που ξεπέρασε τα σύνορα της Ισπανίας, παραμένει ζωντανό ως
σύμβολο του υπερασπιστή των ιδανικών και των αξιών του ενάρετου χριστιανού ιππότη.
ΟΕλ Σ ιντ (el Cid) γ ε ν ν ή θ η κ ε μ ετα ξύ τω ν ετώ ν 1043 και 1045 στο ο ικ ο γ ε νεια κό φ έο υ δ ο Μπιμπάρ, δ έκα χιλ ιό μ ετρ α βόρεια το υ Μ πούργος, π ρω τεύουσ ας τη ς κο μ η τε ία ς (και μ ε τέπ ε ιτα το υ βασ ιλείου) τη ς Καστίλης. Το
όνομά το υ ή τα ν Ροδρίγο Ν τίαθ ν τ ε Μπιμπάρ (Rodrigo Diaz de Vivar). Η ταν γ ιο ς το υ Ν τιέγο Λ α ϊνεθ και τη ς ανώ νυμης συζύγου του , θ υ γα τέρ α ς το υ Ροδρίγο Α λβά ρ εθ . Οι γο νείς το υ , ό πως και ο ίδιος, α νήκα ν σ την κα τώ τερ η αρ ισ τοκρατία τη ς Καστίλης, το υ ς ινφ α θ όνες (infazones), που σ χημάτιζαν τη ν ιπποτική τά ξη , σε αντιδ ιασ τολή προς το υ ς τ ιτλο ύ χ ο υ ς ε υ γ ε νε ίς φ εο υ δ ά ρχες , το υ ς ιδάλγος (hidalgos). Η οικο γένεια το υ Ροδρίγο χα ρα κτηρ ιζό τα ν για τη ν αφοσίωσή τη ς σ τους η γεμ ό ν ες τη ς Καστίλης, οι οποίοι με τη σειρά το υ ς βάσιζαν τη ν εξουσ ία το υ ς σ τους ινφ α θόνες, που α π οτελούσαν το ν πυρήνα το υ σ τρα τού το υ ς . Η γέννησ ή το υ συμπίπ τε ι με τη ν απαρχή τη ς ισπανικής "Ρ εκονγκίσ τα " (Reconquista), δηλαδή τη ς ανακατάληψ ης από το υ ς χρ ισ τιανούς, τω ν εδαφ ώ ν τη ς Ιβηρ ικής χ ερ σονήσου που τρ ε ις α ιώ νες νω ρ ίτερα είχαν κα τα κτή σει οι μουσουλμάνοι. Μ ετά το ν θ ά να το το υ Μ ω άμεθ, το έ το ς 632, οι δ ιάδοχοί το υ , Α ρα βες χαλίφ ες, είχαν κα τα κτή σ ει τη Συρία, τη ν Π αλαιστίνη, τη ν Περσία και τη 6όρεια Αφρική. Το 660 ο π έμπ τος χαλίφ ης του Ισλάμ, Μωαβιά ο Ο μμαϊδης, κα τέσ τη σ ε τη Δαμασκό π ρω τεύουσα το υ Ισλάμ. Η δυνασ τεία τω ν Ο μμαϊδώ ν δ ια τη ρ ή θ η κ ε σ την εξου σ ία επί ένα ν αιώνα.
ρωπη.Τα χρ ισ τιανικά βασίλεια χα ρα κτη
ρ ίζο ντα ν από μια εχ θ ρ ό τη τα που είχε αρχίσει μόλις δ έκα χρόνια πριν από τη γέννησ η το υ Ελ Σιντ. Από το 999 μέχρι το 1035 ο Σάντσο Γ' ο Π ρ εσ β ύτερ ος κυβερνο ύσ ε τα βασίλεια τη ς Ναβάρας
Το έ το ς 710 7.000 Β έρ β ερ ο ι π ο λεμ ισ τές με αρχηγό το ν Ταρίκ δ ιαπ ερα ιώ θηκαν από το Μ αρόκο στο Γιβραλτά ρ μ ε πλοία το υ Β υζαντινού έξαρχου τη ς Ισπανίας Ιου- λιανού. Αφού δημ ιούργησ αν προγεφύρω μα στη νότια
Ισπανία και εν ισ χύθηκα ν με 5.000 ακόμα π ολεμ ισ τές , προχώρησαν στο εσ ω τερ ικό τη ς Ιβηρ ικής χερσ ονή-
Αγαλμα τη ς συζύγου του Ελ Σ ιν τ, δόνιας Χιμένα Ν τ ία θ , στο
Μ π ούργος.
σου.Ε κείνη τη ν εποχή η Ιβηρική ή τα ν δ ια ιρ εμ ένη
σε βασίλεια τα οποία κυβερνούσ αν Β ησ ιγότθο ι βασ ιλείς. Η κυριαρχία τω ν Β ησ ιγότθω ν εδρα ιώ θ η κ ε μ ετά τη ν κατασ τροφ ή τη ς Ρώμης, το 475, από Β άνδαλους και Β ησ ιγότθους, και τη ν κατάρρευση τη ς δ υ τική ς επ ικρ ά τε ια ς τη ς Ρωμαϊκής Α υτοκρα το ρ ία ς .
Κατά το έ το ς τη ς αραβικής εισ βολής σ την Ισπανία ο Β ησ ιγότθο ς βασιλιάς Ρ οδερίγος ή τα ν απ ασχολημένος με τη ν κατάπνιξη εξεγ έρ σ εω ν σ τον βορρά. Σ τις 19 Ιουλίου 711 η αραβική ορδή ν ίκησ ε το ν σ τρα τό τω ν Β ησ ιγότθω ν στο Ρίο Μ παρμπάντε. Μ έσα στα επ όμενα δύο χρόνια ολόκληρη η Ιβηρική χερσ όνησ ος κα τα λή φ θ η κε από τ ις ισλαμ ικές ο ρ δ ές . Η μουσουλμανική Ισπανία ο νομαζόταν έ κ τ ο τ ε «Αλ Α νταλούς» (AI Andalus = Ανδαλουσία).
Οι Α ρα βες πέρασαν τα Πυρηναία όρη, εισ έβαλαν στη Γαλλία και για ένα δ ιάσ τημα κατείχαν π ερ ιοχές τη ς ν ο τιο δ υ τικ ή ς Γαλλίας. Το 732 ο σ τρα τός τω ν Φράγκων υπό το ν βασιλικό αυλάρχη Κάρολο “Μ α ρ τέλο " (= Σ φ ύ ρα), το υ ς ν ίκησ ε κατά τη μάχη το υ Π ουα τιέ και το υ ς υπ οχρέω σε να π ερ ιορ ισ τούν σ την Ιβηρική.
Σ το Ισλάμ ακο λού θη σ ε μια π ερ ίοδος εμ φ ύλ ια ς διαμάχης για τη δ ιαδοχή στο χαλιφ άτο. Ως επ α κόλουθο , οι Ο μμ α ϊδ ες εκθ ρ ο ν ίσ τηκα ν και α ν τικα τα σ τά θ η κα ν από τη δυνασ τεία τω ν Αββασσιδών, οι οποίοι το 750 μ ε τ έ φ ερ α ν τη ν π ρω τεύουσα το υ Ισλάμ στη Β αγδάτη. Ο Ο μμαϊδης πρίγκηπας Α μπ ντ ε λ Ραχμάν σ ώ θηκε από τη
τη ς ο ικογένε ια ς, β ρ ήκε κα τα φ ύγιο σ την Ανδαλουσία, τη ν οποία κατόρθω σ ε με το υς οπαδούς του να θ έσ ε ι υπό έλεγχ ο και όπου το 755 ίδρυσε α ν εξά ρ τη το χαλιφ ά το με π ρω τεύουσα τη ν Κόρδοβα. Το Χ αλιφ άτο τη ς Κ όρδοβας έγ ιν ε μια από τ ις λ α μ π ρ ό τερ ες ισλαμ ικές Α υλές, όπου αναπ τύχθηκα ν οι τ έ χ ν ες , τα γράμματα και οι επ ισ τήμες.
Ο ταν γ εν ν ή θ η κ ε ο Ελ Σ ιντ η Ισπανία ή τα ν δ ια ιρ εμ ένη σε δύο μεγάλα αντίπαλα σ τρατόπ εδα . Το νότιο και το κ εν τρ ικ ό τμ ή μ α τη ς Ιβηρ ικής χερσ ονήσου α π οτελού ντο από α νεξά ρ τη τα μουσουλμανικά βασ ίλεια -εμιράτα , γνω στά ως "ταϊφας", που π ροήλθαν από τη διάλυση το υ Χ αλιφ άτου τη ς Κ όρδοβα ς το 1031. Β όρεια βρ ίσκονταν τα χρισ τιανικά βασίλεια τη ς Λ εό ν και Καστίλης, ενώ ανατολικά , κατά μήκος τω ν Πυρηναίων, τα βασίλεια τη ς Ναβάρας και τη ς Αραγω νίας απ οτελούσαν το ν προμαχώνα που εμπ όδιζε τη μ ου σ ουλμανική διείσδυση στη λοιπή Ευ-
Η πύλη της Π αναγίας στο
Μ π ούργοςκ ο σ μ είτα ι μ ε
α γά λμ ατα επιφανώ ν ανδρών, μ ε τα ξύ αυτώ ν και
το υ Ελ Σ ιν τ.
και τη ς Αραγω νίας και τη ν Κ ομ η τεία τη ς Καστίλης. Πριν πεθά- ν ει δ ιέν ε ιμ ε τη ν επ ικρά τειά το υ σ τους γ ιου ς του . Ο Γκαρθία έ- γ ινε βασιλιάς τη ς Ναβάρας, ο Φ ερνάντο κό μη ς τη ς Καστίλης και ο Ραμίρο βασιλιάς τη ς Αραγω νίας. Ο Φ ερνάντο τη ς Καστίλης α π οδ είχθ η κε ο πιο δυναμ ικός. Το 1032 ν υ μ φ εύ θ η κ ε τη Σάνστα τη ς Λ εόν, αδελφ ή το υ βασιλιά Β ερμ ού δου Γ' τη ς Λεόν, με το ν οποίο ο Φ ερνάντο ενεπλάκη σε π όλεμο. Το 1037 ο Β ερ- μούδος σ κο τώ θ η κε σε μάχη και ο Φ ερνά ντο κα τέλα β ε ε ξ ονό ματος τη ς συζύγου το υ το σ τέμ μα τη ς Λ εόν μαζί με τ ις υ π ο τε λε ίς η γ εμ ο ν ίες τω ν Αστουριώ ν και τη ς Γαλικίας, τ ις οπ ο ίες ε ν σωμάτωσε σ την Καστίλη, που ανα βα θ μ ίσ τηκε σε βασίλειο.
Ο ταν ο Σάντσο Γ' ο Π ρεσ β ύ τερο ς έδω σε σ τον π ρω τότοκο γ ιο το υ , Γκαρθία, το Βασίλειο τη ς Ναβάρας, το ύ παραχώρησε με δ ιαθήκη και μ έρ ος τω ν περιοχών τη ς Καστίλης από το ν ποτα μ ό Ο υμπιέρνα στα ανατολικά . Ο Φ ερνάντο Α 1 τη ς Καστίλης, έχο ντα ς π λέον θ έσ ε ι υπό το ν έλεγχ ό το υ ολόκληρη τη βόρεια Ισπανία, αποφάσισε να δ ιεκδ ικήσ ε ι τα καστιλιανά εδάφ η που είχαν π αραχω ρηθεί σ τον Γκαρθία. Το ζή τημα "λύ θηκε" το 1054 κατά τη μάχη τη ς Α ταπ ουέρκα , όπου ο Γκαρθία σ κοτώ θηκε. Ετσι η Καστίλη επ εκ τά θ η κ ε προς τα ανατολικά .
Αφού υ π έτα ξε το υ ς χρισ τιανούς αντιπάλους το υ ο Φ ερνάν το Α' τη ς Κ ασ τίλης-Λ εόν, που ως επ ικυρίαρχος τόσω ν η γ ε μ ο νιών τ ιτλ ο φ ο ρ ε ίτο και « α υτοκρ ά τορα ς» , άρχισε να επ εκ τε ίν ε - τα ι σε βάρος τω ν μουσουλμανικώ ν περιοχών. Κ α τέλα β ε το Τολέδο , το οποίο κα τέσ τη σ ε φ όρου υ π ο τελ ές στη Λ εόν, τη Σαραγόσα (φ όρου υπ ο τελής σ την Καστίλη), το Μ πανταχάρ και τη Σεβ ίλη (φ όρου υ π ο τελ ε ίς στη Γαλικία και σ την Π ορτογαλία).
Ο ταν περί τα 1058 ο π α τέρα ς το υ Ροδρίγο ν τ ε Μπιμπάρ πέ- θα νε, εκ ε ίν ο ς ή τα ν 14 χρόνω ν και υπ η ρετούσ ε στη συνοδεία το υ ινφ άντη (βασιλόπαιδα) Σάντσο, π ρω τότοκου γιου το υ βασιλιά Φ ερνάντο Α' τη ς Καστίλης-Λεόν. Ε κεί ως ιπποκόμος έμ α θ ε ανάγνωση, γραφή, το εθ ιμ ο τυ π ικό τη ς Αυλής και αγάπησε ιδια ίτερ α τη λογο τεχν ία . Επίσης έ μ α θ ε ιππασία, κυ νήγ ι και να χ ε ιρ ίζετα ι σπαθί, α κό ντιο και ασπίδα. Σε ηλικία 17 ετώ ν ο ινφά-
ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΤΑΚΤΙΚΕΣΟι χριστιανικοί στρατοί υπερτερούσαν έναντι των μουσουλμάνων ως προς τον 6αρύ εξοπλισμό, τα μεγαλόσωμα άλογά τους και τη χρήση πολιορκητικών μηχανών. Οι μουσουλμανικοί στρατοί από την άλλη πλευρά είχαν υπεροχή σε αριθμούς και ήταν ευκίνητοι λόγω του ελαφρού εξοπλισμού και των ταχύτατων καθαρόαιμων αραβικών αλόγων τους.Σε ανοικτό πεδίο η ταχύτητα των αραβικών αλόγων αποτελούσε προτέρημα κατά την επέλαση, με τις παραπλανητικές επιθέσεις-υποχωρή- σεις και τη ρίψη 6ελών. Στις συμπλοκές όμως τα πιο μεγαλόσωμα και πιο μυώδη άλογα των Πυρηναίων, τα ντεστριέ, υπερτερούσαν. Επίσης ο βαρύς οπλισμός, όπως τα σπαθιά και οι κεφαλοθραύστες, έδιναν υπεροχή στα χριστιανικά στρατεύματα.Ο εξοπλισμός ενός ιππότη ήταν πολύ ακριβός και μόνο οι πιο πλούσιοι φεουδάρχες μπορούσαν να τον διαθέτουν. Μια αλυσιδωτή πανοπλία, ένα κράνος, ένα σπαθί, μια λόγχη και μια ασπίδα άξιζαν όσο 30 βόδια, ενώ ένα άλογο όσο 12 βόδια.Η συνδυασμένη χρήση τόξων από ιππείς ή πεζούς ήταν ίσως η καλύτερη τακτική των μουσουλμάνων. Τα λεπτά κυρτά σπαθιά των τελευταίων, αν και πιο εύχρηστα, εκμηδενίζονταν μπροστά στα βαριά φαρδιά σπαθιά των χριστιανών. Η καρδιόσχημη δερμάτινη ασπίδα τους υιοθε- τήθηκε και από το ελαφρύ χριστιανικό ιππικό, τους χινέτες (jinetes).Η Καστίλη, που έλαβε το όνομά της από τα αναρίθμητα κάστρα τα οποία είναι κτισμένα στην επικράτειά της, χρησιμοποίησε αυτές τις κατασκευές για να αποτρέψει τη μουσουλμανική διείσδυση στα χριστιανικά εδάφη. Κατά τις πολιορκίες οι μουσουλμάνοι βασίζονταν κυρίως στον αποκλεισμό, μέθοδο που εφάρμοσε επιτυχημένα και ο Ελ Σιντ ε ναντίον τους.Το άλογο είχε κύριο ρόλο στη ζωή ενός ιππότη. Το ντεστριέ ήταν το καλύτερο και το πιο περιζήτητο πολεμικό άλογο. Μπορούσε να μεταφέρει μέχρι και 100 κιλά. Προερχόταν από την περιοχή των Πυρηναίων και ήταν η ακριβότερη ράτσα. Για να γίνει κατανοητή η αξία του, μπο
ρούμε να πούμε ότι αντιστοιχούσε στην αξία 100 βοδιών (με ένα βόδι μπορούσαν να τραφούν 80-100 άνθρωποι για μια εβδομάδα). Λόγω της μικρής του επιτάχυνσης το ντεστριέ χρησιμοποιείτο κυρίως στις κονταρομαχίες, σε παρελάσεις και κατά τη μάχη. Στις συγκρούσεις χρησιμοποιείτο μόνο κατά την επέλαση, για να είναι ξεκούραστο.Η εκπαίδευση των χριστιανών ευγενών αφορούσε κυρίως τις πολεμικές ασκήσεις. Ο νεαρός γόνος μιας αριστοκρατικής οικογένειας άρχιζε την εκπαίδευσή του στις πολεμικές τέχνες από πολύ μικρή ηλικία και στα 21 του χρόνια λάμβανε το χρίσμα του ιππότη.Ο ιππότης κρατούσε ένα ιπποτικό τιμάριο μέσα στην επικράτεια του επικυρίαρχου φεουδάρχη και αυτός με τη σειρά του ήταν υποτελής του βασιλιά. Κατά τον πόλεμο όλοι οι υποτελείς, ανάλογα με τον βαθμό και τον πλούτο τους, ήταν υποχρεωμένοι να παρέχουν στρατιωτική υπηρεσία στον άμεσο επικυρίαρχό τους.Η βασική στρατιωτική μονάδα ονομαζόταν «λόγχη». Τη συγκροτούσε ένας ιππότης με αντάλλαγμα το τιμάριο που κρατούσε. Το μέγεθος μιας λόγχης ήταν ανάλογο με την έκταση του τιμαρίου, συνεπώς ανάλογο με τον πλούτο του ιππότη, αφού αυτός όφειλε να εξοπλίζει με δικά του έξοδα τους ακολούθους του.Ο ιππότης που είχε τη δυνατότητα συγκρότησης μιας λόγχης υπό τη σημαία του, που έφερε το οικόσημό του, ονομαζόταν ιππότης λαβαροφόρος - φλαμουριάρος, κατά το "Χρονικό του Μορέως". Ξεχώριζε από τους άλλους ιππότες επειδή εκείνοι δεν έφεραν λάβαρο κατά τη μάχη, δεν είχαν ιδιοκτησία και ακολουθία και ήταν κατώτερου βαθμού, ονομάζονταν δε bachelor.Ο επικυρίαρχος άρχοντας, ο βαρώνος, συγκέντρωνε τις λόγχες των υποτελών του ιπποτών σε ένα μεγαλύτερο τμήμα ονομαζόμενο «σημαία», το οποίο ακολουθούσε τη δική του σημαία με το ανάλογο οικόσημο.Μισθοφορικά τμήματα ιπποτών, σεργέντων και τουρκοπόλων κάλυπταν τις λοιπές ανάγκες του στρατεύματος.
Το "Σολάρ το υ Ελ Σ ιν τ "σ το Μ π ούργος είναι ένα μνημείο στο σημείο όπου βρ ισκόταν κάπ οτε η κατο ικ ία του Ελ Σ ιν τ.
63
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
116
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
·
No 11
6
τό ς τη ς Καστίλης ν ίκησ ε το ν σ τρα τό τη ς Λεόν. Ο η ττη - μ ένο ς Αλφόνσο α ντί να π αραδοθεί, όπως ε ίχε προσυμ- φ ω νηθεί, κ α τέφ υ γ ε σ τον νότο , όπου α να σ ύντα ξε τ ις δ υνά μεις το υ και ε π ιτέθ η κ ε κατά το υ Ε μιράτου τη ς Μ π ανταχόθ δ ιεκδ ικώ ντα ς φ όρο υπ οτέλε ια ς . Το εμ ιρά το ή τα ν όμω ς υ π ο τελ ές σ τον α δ ελφ ό το υ , Γκαρθία τη ς Γαλικίας. Ο Σάντσο Β1 τη ς Καστίλης, προφασ ιζόμενος ό τι υποστηρ ίζει το ν Γκαρθία κατά το υ Αλφόνσο, ε ισ έβαλε στη Γαλικία και τη ν κα τέλα β ε . Ο Γκαρθία κ α τέφ υ γ ε σ την Αυλή το υ εμ ίρη τη ς Σ εβ ίλης.
Μ ε το ν Γκαρθία ε κ τό ς συναγωνισμού το π εδ ίο για τη δ ιεκδ ίκησ η ο λό κλη ρ η ς τη ς επ ικρ ά τε ια ς το υ Φερνά- ν το έ μ ε ν ε α νο ικτό για το ν Σάντσο και το ν Αλφόνσο. Κατά τη μάχη τη ς Γκολπ εχέρα (1072) ο Αλφόνσο η τ τή θ η κ ε και σ υνελήφ θη, αλλά δ ρ α π έτευσ ε και βρ ήκε άσυλο σ την Αυλή το υ εμ ίρη το υ Τολέδο. Σ τις σ υγκρούσ εις σ υ μ μ ετε ίχ ε ο βασ ιλικός σ ημαιοφ όρος Ροδρίγο Ν τίαθ ν τ ε Μπιμπάρ, που δ ιο ικούσ ε το βασιλικό σ τρ ά τευμα τη ς Καστίλης.
Κατά τη δ ιάρκεια τη ς κα τα σ τολής μιας ε ξέγ ερ σ η ς που εκδ η λώ θ η κ ε το 1072 στη Ζαμόρα, ο Σάντσο δολο- φ ο ν ή θ η κ ε . Η είδηση τη ς δολοφ ον ία ς π ροκά λεσ ε αναστάτωση σ τον σ τρα τό το υ και π ολλοί σ τρα τιώ τες λιπο- τάκτησαν. Ο Ροδρίγο α να σ ύντα ξε το υ ς π ισ τούς στον βασιλιά σ τρα τιώ τες και μ ε τ έ φ ε ρ ε τη σορό το υ μονάρχη τη ς Καστίλης στο μονασ τήρ ι τη ς Ονια, όπου έγ ιν ε η ταφ ή. Αμέσως μ ετά μ ε τέβ η στη Α εόν, όπου ορκ ίσ τη κε πίστη σ τον Αλφόνσο. Ο τελ ε υ τα ίο ς , ό τα ν π ληροφορή- θ η κ ε τη δολοφ ον ία το υ αδελφ ο ύ του , έφ υ γε από το Τολ έδ ο και μ ε τέβ η στη Λ εόν, όπου α νέκ τη σ ε το ν θρόνο του.
Ο Αλφόνσος ΣΤ' ή τα ν π λέον ο μονάρχης το υ ενω μένου Βασιλείου τη ς Κ ασ τίλης-Λ εόν, που π ερ ιελάμβα- ν ε τη ν Α σ τούρια και τη Γαλικία. Σ τη σ υνέχεια κάλεσε το ν ε ξό ρ ισ το α δ ελφ ό το υ Γκαρθία, που ανυποψ ίαστος έφ θ α σ ε στη Λ εό ν π ισ τεύο ντα ς ό τι ο ν έο ς βασιλιάς θα το ν απ οκαθισ τούσε στη Γαλικία. Ο Αλφόνσος όμω ς το ν φυλάκισε. Ο Γκαρθία π α ρέμεινε σ ιδηροδέσμιος μέχρι το ν θ ά να τό το υ , το 1090.
λης οδήγησ ε σε προαγωγή ανθρώ πους τη ς εμπ ισ τοσ ύνης το υ , ανάμεσα σ τους οποίους σ υγκα τα λεγό τα ν και ο Ροδρίγο Ν τίαθ ν τ ε Μπιμπάρ. Ο τ ε λ ε υ τα ίο ς π ροήχθη σε α λ φ έρ ε θ (alferez), σημαιοφόρο-υπασπιστή το υ μονάρχη, αξίω μα που το υ έδ ιδ ε και τη δ ιοίκηση το υ βασιλικού σ τρατού .
Ο Ροδρίγο ή τα ν ένα ς απλός ιππότης. Ε φ ερ ε και το ν τ ίτλ ο το υ καμπ εαδόρ (campeador), που δηλώ νει το ν διδάσκαλο δ ε ξ ιο τέχ ν η σ τις π ο λεμ ικές τέ χ ν ε ς (campi doctor), βαθμ ίδα υ ψ η λότερη από το υ ς π ρ ω τα θ λη τές μο νομάχους (campeones).
Η πρώτη εκσ τρ α τε ία το υ Ροδρίγο ως δ ιο ικη τή το υ βασιλικού σ τρ α τεύ μ α το ς έγ ιν ε το 1067, για τη ν κυριαρ χία σ την κοιλάδα το υ π οταμού Εβρου, τη ν οποία δ ιεκδ ι- κούσαν, ε κ τό ς από το ν εμ ίρη Αλ Μ ο υ κτα ντίρ τη ς Σαραγόσας, και οι τρ ε ις π ρ ω το εξά δ ελφ ο ι βασ ιλείς, Σάντσο Β ’ τη ς Καστίλης, Σάντσο Δ' τη ς Ναβάρας και Σάντσο Ρα- μ ίρ εθ τη ς Αραγω νίας. Η εκσ τρ α τε ία αυτή ονο μά σ τη κε «Ο π ό λεμ ο ς τω ν τρ ιώ ν Σάντσο».
Τον ίδιο χρόνο (1067), ό τα ν π έθ α νε η βασιλομήτω ρ Σάντσα, χήρα το υ Φ ερνά ντο Α', άρχισαν οι α μφ ισ βητή σεις από μ έρ ο υ ς το υ Σάντσο Β1 τη ς Καστίλης ως προς τ ις εδ α φ ικ ές δ ιευ θ ετή σ ε ις του π α τέρ α του . Ετσι επανα- λ ή φ θ η κα ν τα γ εγο νό τα τη ς π ρ ο ηγού μενης γεν ιά ς. Μ έσα σε ένα ν χρόνο άρχισε ο π όλεμος ανάμεσα στα α δ έλ φια, που δ ιήρ κεσ ε τρ ία χρόνια . Η πρώτη μάχη έγ ιν ε σ την π εδιάδα τη ς Λ ιαντάδα (19 Ιουλίου 1068). Ο στρα-
64
ν τη ς Σάντσο το ν έχρ ισε ιππότη. Κατά τα επ όμενα χ ρ ό νια ο Ροδρίγο σ υνόδευσ ε το ν Σάντσο σε σ τρα τιω τικές επ ιχειρήσ εις ενα ν τίο ν τη ς Αραγωνίας. Οι Καστιλιανοί υποστήριζαν, ως επ ικυρίαρχοι, το ν φ όρου υπ οτελή το υ ς εμ ίρη τη ς Σαραγόσα, Αλ Μ ουκτα ντίρ , σ την προσπάθειά το υ να α να κτήσ ει εδά φ η το υ εμ ιρ ά του που το υ ε ίχε α- ποσπάσει ο γ ε ιτο ν ικ ό ς βασιλιάς Ραμίρο Α' τη ς Αραγω- νίας. Το 1063, κατά τη μάχη το υ Γράους, ν ίκησαν το υ ς Α ραγω νέζους, ενώ ο Ραμίρο Α1 σ κο τώ θηκε. Ο ινφ άντης Σάντσο τη ς Καστίλης επ έσ τρ εψ ε θ ρ ια μ β ευ τή ς .
Ο Τσάρλτον Η στον στον
ρόλο του Ελ Σ ιν τ στην ομώνυμη
αμερικανική τα ινία το υ 1961,
που κ έρδ ισ ε τρ ία βραβεία
Οσκαρ.
ΚΑΜΠΕΑΔΟΡΣτα τέ λ η το υ 1065 ο Φ ερνά ντο Α 1 τη ς Καστίλης π έ
θ α νε και, ενερ γώ ντα ς όπως ο π α τέρ α ς το υ , δ ιέν ε ιμ ε τη ν επ ικρ ά τε ιά το υ σε όλα τα παιδιά του . Ο π ρ ω τό τοκος Σάντσο ο ρ ίσ τηκε βασιλιάς τη ς Καστίλης, ο Αλφόνσο βασιλιάς τη ς Λ εόν, ο Γκαρθία κληρονόμησ ε τη Γαλικία, τη ν Αστούρια και τη ν Π ορτογαλία και ο ι πριγκήπισσες Ου- ράκα και Ελβίρα, υπό το ν όρο να μην π α ντρευ το ύ ν , έ λαβαν τα μονασ τηρ ιακά φ έο υδ α και μ ερ ικ ές πόλεις.
Η ανάρρηση το υ Σάντσο Β' σ τον θ ρ ό νο τη ς Καστί-
Ο συνασπισμός χριστιανώ ν και
Α ράβω ν ήταν σ υνη θισ μένο
φ αινόμενο στη μουσουλμανική
Ισπανία.
Ισπανός π εζός (11ος αιώνας μ.Χ.).Οι κά το ικο ι τη ς Ισπανίας είνα ι απόγονοι αρχαίων κελτιβηρ ικώ ν φύλων που α να μ είχθη κα ν μ ε Ρω μαίους, Φ ράγκους, Γ ό τθο υ ς και Β άνδαλους κ α τα κ τη τές . Η ε τερ ό κ λ η τη κατα γω γή των Ισπανών ε ίχ ε αναμενόμενο αντίκτυπ ο σ τον οπλισμό και τη σ τρ α τιω τικ ή τους ενδυμασ ία . Η α μυντική εξά ρ τυ σ η το υ π ολεμ ισ τή της εικόνας α π ο τελ ε ίτα ι από το χαλύβδινο κράνος μ ε προσωπίδα, αρχα ιο ϊβηρ ικού τύπ ου επ ισ τή θ ια πλάκα που σ υ γ κ ρ ο τε ίτα ι σ το σ τέρ νο μ ε δ ερ μ ά τινο υ ς ιμ ά ντες , κοντό αλυσιδω τό θώ ρακα (loriga) που επ ικα λύ π τετα ι από δ ερ μ ά τινο επ ενδυτή (sob rebes ta ) και τη ν κέδρ ινη τριγω νική ασπίδα που π ρ ο σ τα τεύ ετα ι από χα λύβδ ινες εν ισχύσεις (bantel). Τα επ ιθ ε τ ικ ά του όπλα είνα ι ένα θ λα σ τικ ό μαχαίρ ι (μάλλον γ ο τθ ικ ή ς π ρ ο έλευ σ η ς) που θ υ μ ίζε ι το γερμανικό σ έα ξ, ο βαρύς μεσαιω νικός π έλεκυς (ευ μ εγ έ θ η ς απόγονος το υ αρχα ίου φ ρ α γκ ικο ύ π έλεκ υ frangeska) και το κλασικό α μφ ίσ τομο ξίφ ο ς (δεν δ ια κ ρ ίν ετα ι εδώ ) (Ισ τορική έρ ευ να -ε ικο νο γρ ά φ η σ η : Χ ρήστος Γιαννόπουλος για τ ις εκ δ ό σ εις «Περισκόπ ιο»),
Ο Αλφόνσος ΣΤ' δ έχ θ η κ ε με ευχαρίστηση το ν Ροδρί- γο σ την υπηρεσία το υ . Τα π ράγματα όμω ς δ εν ή τα ν ό πως τα ε ίχε σ υνηθ ίσ ει ο τε λ ε υ τα ίο ς . 0 ν έο ς βασιλιάς ε ίχ ε το ν δ ικό το υ α λ φ έρ εθ και το υ ς δ ικού ς το υ έμπ ισ τους τη ς Αυλής. Π άντω ς οι σχέσεις το υ Ροδρίγο μαζί το υ ή τα ν καλές. Τον σ υνόδευσ ε κατά τη ν εκσ τρ α τε ία τη ς Ριόχα, που ε ίχ ε ως σκοπό τη ν επ ιβολή τη ς κασ τιλ ιανής επ ιρροής σ την κοιλάδα το υ Εβρου.
Το 1074 ο βασιλιάς Αλφόνσος ΣΤ' και οι α δ ελ φ ές του, ινφ ά ντες Ο υράκα και Ελβίρα, υπέγραψαν ως μ ά ρ τυ ρ ες στο προικοσύμφω νο του Ροδρίγο μ ε τη δόνια Χ ιμένα Ντίαθ, γόνο α ρ ισ το κρ α τική ς ο ικο γένε ια ς τη ς Αστούριας. Η Χ ιμένα ή τα ν κόρη το υ Ν τιέγο Ρ οντρ ίγκεθ , κόμη το υ Ο βιέδο, και σ υ γγέν ευ ε μ ε το ν βασιλικό οίκο τη ς Λεόν. Οι βασ ιλικές π αρουσίες, καθώ ς και ε κ ε ίν ες τη ς υψ ηλής αρ ισ τοκρατίας, σ τον γάμο το υ Ροδρίγο επ ιβεβαίω ναν τη θέσ η που ε ίχ ε σ την Αυλή. Α υτό επ ιβεβα ιώ νει και το γ εγο νό ς ό τι κατά τα δύο επ όμενα χρόνια ο Ροδρίγο ασκούσε κα θ ή κο ντα βασιλικού δ ικαστή σε π ερ ιοχές τη ς υπαίθρου μ ετα ξύ το υ Μ πούργος και τη ς Αστούριας. Τον Μάιο το υ 1076 η βασιλική σ υνοδεία κα τέλυσ ε στο μοναστήρ ι τη ς Καρδένια και ο Αλφόνσος ΣΤ' υπέγραψε ως μάρτυρας σε έγγρα φ ο δω ρεάς του Ροδρίγο και τη ς συζύγου το υ προς το μοναστήρ ι το υ Σ ίλος. Ο τε λ ε υ τα ίο ς α π έκτησ ε μ ε τη Χ ιμένα τρ ία παιδιά: το ν Ν τιέγο Ρ οδρίγκεθ , τη ν Κριστίνα Ρ οδ ρ ίγκεθ και τη Μ αρία Ρ οδρίγκεθ .
Η κατάσταση στη μουσ ουλμανική Ισπανία το υ νό το υ δ εν δ ιέ φ ε ρ ε από εκ ε ίν η το υ χρισ τια νικού βορρά. Οι εμ ίρ η δ ες α ντιμά χοντα ν ο ένας το ν άλλο και δ εν δ ίσταζαν να εγ ε ίρ ο υ ν εδ α φ ικές δ ιεκδ ική σ ε ις και να σ υγκρ ούοντα ι μ ε τα ξύ το υς . Σ ε π ολλές π εριπ τώ σεις ζη το ύ σαν και τη σ υνδρομή τω ν χρ ιστιανών γειτό νω ν το υ ς προ- κε ιμ ένο υ να υπ ο τά ξο υν το υ ς εχθ ρ ο ύ ς το υ ς . Ετσι μ ερ ικά από τα εμ ιρ ά τα είχαν π ερ ιέλ- θ ε ι σ την κυριαρχία τω ν χρ ιστιανών ηγεμόνων. Ε κτός αυ το ύ , χρ ισ τιανοί και μουσ ουλμάνοι ε ισ έβα λλα ν κά θ ε τόσο ο ένα ς σ την π εριοχή του άλλου και δ εν υπήρχαν σ τα θ ερ ά σύνορα μ ετα ξύ τω ν δύο θ ρη σ κευ τικώ ν στρατοπέδων.
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
·
No 11
6
κο φ α ντίες , οι σχέσεις ίο υ Ροδρίγο μ ε το ν βασιλιά παρ έμ ενα ν άρ ισ τες.
Την άνοιξη το υ 1081 μια α σ θένεια κρά τησ ε το ν Ροδρίγο μακριά από τη ν Αυλή και από μια σ ημαντική ε κ σ τρα τεία . Ο εμ ίρ η ς το υ Μ πανταχόθ Αλ Μ ουτα γουα κίλ εκθ ρ ό ν ισ ε το ν εμ ίρη το υ Τ ολέδο Αλ Καντίρ, υποτελή τη ς Καστίλης. Ο Αλφόνσος ΣΤ1 εκσ τρ ά τευ σ ε κατά το υ Α λ Μ ουτα γο υα κ ίλ και σ ύντομα α π οκατέσ τησ ε το ν υποτε λ ή το υ σ τον θ ρό νο το υ Τολέδο. Μ ουσ ουλμα νικές σ υμ μορ ίες από το Τ ολέδο επ έδρα μα ν τα υ τό χρ ονα κατά τω ν α νατολικώ ν συνόρων τη ς Κ ασ τίλής-Λ εόν, κατά μ ήκο ς το υ π οταμού Ν τουέρ ο . Ο ταν ο Ροδρίγο ανάρρω- σε, οργάνωσε μια επ ιδρομή κατά το υ Τολέδο . Α υτή η κίνηση π ροκά λεσ ε τη ν έν το ν η δ ιαμαρτυρ ία το υ Α λ Καν τίρ προς το ν Αλφόνσο ΣΤ'. Οι εχθ ρ ο ί το υ Ροδρίγο φ ρ ό ντισα ν να ρ ίξο υ ν "λάδι στη φωτιά". Ο βασιλιάς έπρεπ ε να δ ε ίξ ε ι ό τι ή τα ν απ όλυτος μονάρχης και ό τ ι ο ι υ π ο τελ ε ίς το υ δ εν μπορούσαν να θ έ το υ ν με τ ις εν έ ρ γ ε ιέ ς το υ ς σε κίνδυνο τ ις σ υμφ ω νίες που συνομολογούσε σύμφωνα με τη ν ευ ρ ύ τερ η π ολιτική συμμαχιών τη ς Κασ τίλης. Ετσι δ ιέ τα ξε τη ν ε ξο ρ ία το υ Ροδρίγο. Εκείνος το καλοκαίρ ι το υ 1081 έφ υ γ ε από το Βασίλειο τη ς Κα- σ τίλη ς-Λ εόν μόνος, χωρίς συνοδεία. Η σύζυγος και τα παιδιά το υ θ α π α ρέμενα ν στο βασίλειο.
Τον Ιούνιο το υ 1076 ο Αλφόνσος ΣΤ' τη ς Καστίλης ε κ σ τρά τευ σ ε με επ ιτυχία κατά τη ς Ναβάρας, με α π ο τέλ ε σμα η π εριοχή τη ς Ριόχα και τη ς κοιλάδας το υ Εβρου να π ερ ιέλ θ ε ι στη δικαιοδοσία τη ς Καστίλης-Λεόν. Μ ετά τη ν επ έκτασ ή του σε βάρος τη ς Ναβάρας και με δ εδ ο μ ένη τη σ τρατιω τική υπεροχή το υ ένα ντι τω ν άλλων χρισ τιανών ηγεμόνω ν, ο Αλφόνσος ΣΤ' αποφάσισε να αυξήσει το ν φόρο υ π οτέλε ια ς που το υ κα τέβ α λλα ν οι μουσουλμάνοι εμ ίρη δες . Οι τ ε λ ε υ τα ίο ι θεώ ρησ αν υπ έρογκες τις ν έε ς απαιτήσεις του . Ετσι το 1079 ο Καστιλιανός μονάρχης έσ τε ιλ ε δύο ξεχω ρ ισ τές ένοπ λες αντιπροσω πείες στις Α υλές τη ς Γρανάδας και τη ς Σ εβ ίλη ς για να ρυθμ ίσουν το ζή τημα τη ς επ ιβολής επ ιπ ρόσ θετου φόρου. Ο Ροδρίγο τ έ θ η κ ε επ ικεφ α λής το υ αποσπάσματος που ε στάλη στη Σεβίλη, ενώ στη Γρανάδα εστάλη ο κόμης Γκαρθία Ο ρ ντό ν ιεθ , γαμπ ρός το υ πρόσφατα δολοφ ονη - θ έν το ς βασιλιά Σάντσο Δ' τη ς Ναβάρας. Ο ταν ο Ο ρ ντό ν ιε θ έφ θα σ ε στη Γρανάδα, ο εμ ίρ η ς κατόρθω σ ε να το ν παρακινήσει να το ν βοηθήσ ει σε μια εκσ τρ α τε ία κατά το υ εχθρ ού το υ , το υ γε ιτο ν ικο ύ εμ ίρη τη ς Σεβ ίλης, που όμω ς απολάμβανε τη ν προστασία του Ροδρίγο.
Οι δύο μουσ ουλμανικο ί σ τρατοί, επ ικο υρ ού μενο ι αντίσ το ιχα από το ν κόμη Ο ρ ν τό ν ιεθ και το ν Ροδρίγο, συ- γκρ ού σ τηκα ν σ την Κάμπρα. Το α π οτέλεσ μα ή τα ν η απόλυ τη νίκη το υ σ τρα τού τη ς Σ εβ ίλης, το υ οποίου η γε ίτο ο Ελ Σιντ. Ο Γκαρθία Ο ρ ν τό ν ιεθ και α ρ κ ετο ί από το υ ς α ξιω μα τικού ς το υ συνελήφθησαν. Κ ρα τήθ ηκα ν τρ ε ις η μ έρ ες στις φ υ λα κές τη ς Σ εβ ίλη ς και έπ ε ιτα α φ έθ η κ α ν ε λ εύ θ ερ ο ι, αφού κα τα σ χέθη κε ο π ολεμ ικό ς ε ξοπ λ ισμός το υ ς , κά τι πολύ υ π οτιμη τικό για το υ ς ιππότες.
Ε π ισ τρέφ οντα ς σ την Καστίλη οι η τ τη μ έν ο ι προσπάθησ αν να δ ιαβάλουν το ν Ροδρίγο στα μάτια το υ βασιλιά. Η ταν μάταιο. Η φήμη και η δ ε ξ ιο τεχ ν ία το υ Ελ Σ ιντ στη διο ίκηση σ τρ α τευ μ ά τω ν ή τα ν ά τρω τα απ έναντι σε κά θε δυσφήμιση.
Την άνοιξη το υ 1080 ο Αλφόνσος ΣΤ' μ ε τέβ η στο Μ πούργος, σ υνο δευ ό μ ενο ς από το ν Ροδρίγο και το υ ς η ττη μ έν ο υ ς τη ς μάχης τη ς Κάμπρα, σε μια πολύ σημαν τική συνάθροιση τω ν ευγενώ ν μ ε θ έμ α τη ν αλλαγή το υ λ ε ιτο υ ρ γ ικ ο ύ το υ τυπ ικού τη ς εκκλη σ ία ς από τη βησ ιγοτθ ική στη λα τιν ική γλώσσα. Ω ς τό τ ε , παρά τ ις συ
66
Ο βασιλιάς της Κ ασ τίλη ς-Λ εό ν μ ε τη συνοδεία του . Το βασιλικό λάβαρο απ εικον ίζει το οικόσημο, μ ε το κάστρο για την Κ αστίλη και το λ ιο ντά ρ ι για τη Λεόν.
Το φ ρούριο του Τολέδο. Η
κ α τά κ τη σ η του μουσουλμανικού
Εμιρ άτου του Τολέδο από τον
βασιλιά Αλφόνσο Σ Τ ' τη ς Κ ασ τίλης-
Λ εόν το 1085, σ η μ α το δ ό τη σ ε την
έναρ ξη της "Ρεκονγκίστα
ΕΛ ΣΙΝΤΕ ξόρ ισ τος από το Βασ ίλειο τη ς Κ ασ τίλης-Λ εόν ο
Ροδρίγο, αφ ού εμ π ισ τεύ θ η κ ε τη ν ασφάλεια τη ς ο ικο γ έν ε ια ς το υ σ το μονασ τήρ ι τη ς Καρδένια , προχώρησε στα ανατολικά τη ς Ιβηρ ικής χερσ ονήσ ου, έ το ιμ ο ς να π ρο σ φ έρει τ ις π ερ ιζή τη τες σ τρα τιω τικές το υ υπηρεσ ίες επ ικεφ α λή ς 2.000 ανδρών, που π α ρα κούοντα ς το βασιλικό δ ιά ταγμα π ροτίμησαν να το ν α κολουθήσ ουν σ την εξορ ία .
Η πρώτη το υ προσπάθεια να υπ ηρετήσ ει ένα ν χρ ιστιανό ηγεμόνα , ζη τώ ντα ς μια θέσ η σ την Αυλή το υ κόμη τη ς Β α ρκελώ νης Ραμόν Μ π ερ ένγκερ Β', απέβη άκαρπη επ ειδή ο κόμη ς δ εν ή θ ε λ ε να έχ ε ι σ την υπ ηρεσία το υ ένα ν ε ξό ρ ισ το ιππότη. Ετσι κ α τευ θ ύ ν θ η κ ε σ την Αυλή τη ς Σαραγόσα, όπου ο εμ ίρ η ς Αλ Μ ο υ κτα ντίρ , το ν οποίο ο Ροδρίγο με το ν ινφ άντη Σάντσο είχαν βο η θ ή σ ει το 1063 να α να κτήσ ει τα εδά φ η που το υ είχε καταπ ατήσ ει ο Ραμίρο Α' τη ς Αραγωνίας, το ν προσέλα- β ε σ την υπηρεσία το υ και το ν δ ιόρισε ως αξιω ματικό σ τον σ τρα τό του.
Σ τις αρ χές το υ καλοκαιρ ιού του 1082 ο εμ ίρ η ς πέ- θα νε. Μ ε τη δ ιαθήκη το υ όρισε το εμ ιρ ά το να χω ριστεί ανάμεσα σ τους δύο γ ιο υ ς του . Ο π ρω τό τοκος , Αλ Μου- ταμ ίν, έλα β ε το δ υ τικό μισό μαζί με τη ν π ρω τεύουσα
Λ εό ν ΒΑΣΙΛΕΙΟ • ΚΑΣΤΙΑΗΣΒΑΣΙΛΕΙΟ
ΤΗΣ ΛΕΟΝΚΟΜΗΤΕΙΑΒΑΡΚΕΛΩΝΗΣΒ αρκελώ νη
Μ π ούργος
'.αραγοσα
ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΙΚΗ ΙΣΠΑΝΙΑ Αλ Ανταλούς ^
Τολέδο
Β α λ έν θ ια 1
Κ όρδοβα
Γοανάδο
Γιβραλτάρ
ΡΕΚΟΝΓΚΙΠΑΓΑ Λ Λ ΙΑ
Τα χρ ισ τιαν ικά βασίλεια τη ς Ισπανίας κα ι τα
μουσουλμανικά εμ ιρ ά τα τη ς εποχής
το υ Ελ Σ ιντ.
Σαραγόσα, ενώ ο Αλ Χαγίμπ έλα β ε το α να τολικό μ ε τις π όλεις Λ έρ ιδα και Τορτόσα. Οπως σ υμβαίνει συνήθω ς σε τ έ τ ο ιε ς περιπτώ σεις, δ εν άργησαν να αρχίσουν οι δ ιαμάχες ανάμεσα στα αδέλφ ια , υπ ο κινο ύ μενες και από το υ ς χρ ισ τιανούς η γεμ ό νες . Ο Ροδρίγο, π αραμένοντα ς αφ οσ ιω μένος σ την Αυλή τη ς Σαραγόσα, π ρ ο σ έφ ερε τ ις υπηρεσ ίες το υ σ τον Αλ Μ ουταμίν. Σ τα τέ λ η το υ καλοκαιριού ο βασιλιάς Σάντσο Ρ αμίρεθ τη ς Αραγω νίας και ο ι Κ αταλανοί α δ ελφ ο ί Ραμόν Μ π ερ ένγκερ Β' και Μπε- ρ έν γκ ερ Ραμόν Β', κ ό μ η τε ς τη ς Β αρκελώ νης, β ο ή θ η σαν με τα σ τρ α τεύ μ α τά το υ ς το ν Αλ Χαγίμπ κατά το υ αδ ελφ ο ύ το υ . Ο Αλ Μ ουτα μ ίν φ α ινότα ν καταδικα σ μένος. Ομως η σ τρα τιω τική ιδιοφυία το υ Ροδρίγο το ν έσωσε από τη ν κατασ τροφ ή . Πρώτα κα τα τρόπω σε το υ ς Κ αταλανούς κατά τη μάχη το υ Α λμενά ρ (1082). Ο κό μης Μ π ερ ένγκερ Ραμόν Β1 τη ς Β αρκελώ νης και α ρ κ ετο ί Κ αταλανοί ευ γ εν ε ίς σ υνελήφ θησ αν αιχμάλω τοι, ενώ πολλοί σ τρ α τιώ τες το υ σ φαγιάστηκαν ό τα ν ο Ροδρίγο επ έδ ρ α μ ε στο σ τρα τόπ εδ ό το υ ς έξω από τη ν πόλη Ταμαρίντε. Μ ετά ο τε λ ε υ τα ίο ς ν ίκη σε το υ ς σ τρα τού ς το υ Αραγω νέζου βασιλιά Σάντσο Ρ αμίρεθ και το υ ς μουσ ουλμάνους το υ Αλ Χαγίμπ κατά τη μάχη τη ς Μ ορέγ ια (1084) και επ έσ τρεψ ε θ ρ ια μ β ευ τή ς στη Σαραγόσα με πολλά λάφ υρα και α ιχμαλώ τους.
Η ευγνω μ οσ ύ νη το υ Αλ Μ ο υτα μίν προς το ν Ροδρίγο ή τα ν α ντά ξια τη ς φ ή μ ης το υ καμπ εαδόρ. Του επ ιφ ύ λα ξε υποδοχή μουσουλμάνου ή- ρωα στη Σαραγόσα, το υ π ρο σ έφ ερε μεγάλο π λούτο και δώρα σε χρυσό, άργυρο και κοσ μήματα και το ν δ ιό ρισε αρχηγό το υ σ τρα τού το υ . Τότε η αραβική προσφώνηση "αλ σαϊντ" και "σίντι" (άρχοντας, π ολέμαρχος) π αρεφ θάρη σε "Ελ Σ ιντ" από το υ ς Ισπανούς. Ο Ροδρίγο ή τα ν ένα ς ζωντα νό ς θ ρ ύ λο ς και ο αραβικός το υ τίτλ ο ς "Ελ Σ ιντ" α ν τικα τέσ τη σ ε το ό νομά του.
Ο Ελ Σ ιν τ μ ά χ ετα ι εναντίον των
μουσουλμάνω ν σ ε μ ια από τις
α ν α ρ ίθ μ η τες εκ σ τρ α τε ίε ς του
(πίνακας του Α λέξανδρου
Β ασιλόπουλου για τ ις εκ δ ό σ εις
"Π ερ ισκόπ ιο").
Κατά τα τρ ία επ όμενα χρό ν ια ο Ελ Σ ιν τ προσ έφ ερ ε τ ις υπ ηρεσ ίες το υ σ τον εμ ίρη τη ς Σαραγόσα, ο οποίος το υ παραχώρησε φ έο υ δ α και κάστρα. Το 1085 ο βασιλιάς Αλφόνσος ΣΤ' κινή- θ η κ ε κατά τη ς μ ουσ ουλμανικής Ισπανίας και κ α τέλ α β ε το Τ ολέδο (25 Μαϊου), σ την καρδιά τη ς Ισπανίας, κα θ ισ τώ ντας το βάση για τη δ ιείσδυσή το υ σ την Ανδαλουσία. Η "Ρ εκονγκίσ τα " τη ς μ ουσ ουλμα νικής Ισπανίας από το υ ς χρ ισ τιανούς ε ίχ ε σ ημάνει και θ α κορυφ ω νότα ν μ ε τά από τέσ σ ερ ις α ιώ νες, μ ε τη ν κατάληψ η τη ς Γρανάδα το 1492.
Θ ο ρ υ β η μ ένο ι από τη ν επ έλαση το υ Α λφόν- σου οι εμ ίρ η δ ες Αλ Μ ο υτα μ ίν τη ς Σαραγόσας και Αλ Μ ο υτα ο υ γα κ ίλ το υ Μ π ανταχόθ σ τρά φ ηκαν γ ια β ο ή θ εια σ τον κυρίαρχο το υ γ ε ιτο ν ικ ο ύ Μ αρόκου, π ολέμαρχο Γιουσούφ ιμπν Τεσούφιν, φύλαρχο τω ν Αλμοραβιδών. Οι Α λμο ρα β ίδ ες ή τα ν ένα ς συνασπισμός βερ β ερ ικώ ν φυλών τη ς Σαχάρας. Ω ς υπέρμαχοι τη ς ο ρ θ ό δ ο ξη ς μ ου σ ουλμα νικής παράδοσης, σ τρά φ ηκα ν κατά τη ς
π ροόδου το υ Ισλάμ στις τ έ χ ν ε ς και σ τις επ ισ τήμες. Αφού υ π έτα ξα ν ολόκληρη τη Σαχάρα επ εκ τε ίν ο ν τα ς τη ν κυριαρχία το υ ς μ έχρ ι το Σουδάν, κα τέκ τησ α ν το Μ αρόκο και σ τρά φ ηκα ν κατά τη ς Γκάνας.
Σ τα τέ λ η το υ 1085 ο Αλ Μ ο υτα μ ίν π έθ α νε και το ν δ ια δ έχ θ η κ ε ο γ ιο ς το υ Α λ Μ ουσταϊν, ο οποίος δ ια τή ρ η σε το ν Ροδρίγο αρχηγό το υ σ τρα τού τη ς Σαραγόσας.
Το καλοκαίρ ι το υ 1086 ο Αλφόνσος κ ιν ή θ η κ ε κατά τη ς Σαραγόσας, τη ν οποία π ολιόρκησε. Ο Ελ Σ ιντ ή τα ν δ ιχασμένος. Από τη μια έν ιω θ ε δ εσ μ ευ μ ένο ς , μέσω το υ ιπποτικού το υ όρκου για πίστη, αφοσίωση και υπ οτέ- λεια , προς το ν βασιλιά το υ , και από τη ν άλλη έπ ρεπ ε να τη ρ ή σ ει τ ις υποχρεώ σ εις το υ ένα ν τι το υ ε υ ερ γ έ τη το υ ,
67
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
116
εμ ίρη τη ς Σαραγόσας. Τελικά δ εν χ ρ ε ιά σ τηκε να αποφασίσει, δ ιό τι στις 30 Ιουνίου 1086 ο Γιουσούφ ε ισ έβα λε σ την Ισπανία. Μ εγά λος α ρ ιθμό ς Αλμοραβι- δών βεδου ίνω ν απ οβιβάστηκε στο Α λχεθ ίρας, στα νότια παράλια τη ς Ανδαλουσίας. Εκεί ενώ θ η κε μ ε το υ ς σ τρα το ύ ς τω ν εμ ίρηδω ν τη ς Γρανάδας, τη ς Σαραγόσας, τη ς Μ πανταχόθ, τη ς Α λμε- ρ ίας και τη ς Μάλαγας.
Π λη ρο φ ο ρο ύ μενο ς τη ν εισβολή ο Αλφόνσος έλυσ ε τη ν πολιορκία τη ς Σαραγόσας και κ ιν ή θ η κ ε κατά το υ ενω μ ένου μουσ ουλμανικού σ τρατού . Οι δύο σ τρα το ί σ υνα ντήθη κα ν το ν Ο κτώ βριο το υ 1086 στο Σαγκράχας, κο ντά στο Μ πανταχόθ. Κατά τη μάχη που α κολούθη σ ε ο χρ ισ τια ν ικός σ τρ α τός υπ έκυψ ε στη φ ανατική ορμή τω ν Αλμο- ραβιδώ ν και α να γκά σ τηκε να υποχωρήσει στο Τολέδο με βα ρ ιές απώ λειες. Μ όνο 500 ά νδρ ες σώθηκαν, πολλοί από α υ το ύ ς βαριά τρ α υμ α τισ μένο ι. Ανάμεσά το υ ς ή τα ν και ο ίδιος ο βασιλιάς, με τρ α ύμ α σ τον μηρό.
Ο Γιουσούφ, α ντί να συνεχίσει τη διείσδυσή του κινού μενο ς προς βορρά, επ έσ τρ εψ ε στο Μ αρόκο λόγω το υ θα νά του το υ γιου το υ (ο οποίος το ν α ντικα θ ισ το ύ σε σ την Αφρική), α φ ή νο ντα ς 3.000 σ τρ α τιώ τες το υ στη
Ο Ροδρίγο Ν τ ία θ ν τε Μ πιμπάρ μ ε τη σύζυγό του , δόνια Χ ιμένα Ν τ ία θ (Μ ο υσ είο κέρινω ν ομοιω μάτω ν, Βαρκελώ νη).
δικαιοδοσία το υ Αλ Μ ο υτα μ ίντ, εμίρη τη ς Σ εβ ίλης.
Η ανάγκη μπροστά σ τον κίνδυνο ώ θησ ε το ν Αλφόνσο να σ υμφ ιλιω θεί μ ε το ν Ροδρίγο. Οι δύο ά νδ ρ ες συναν τή θ η κ α ν το 1087 στο Τ ολέδο και στο χρισ τιανικό σ τρ ά τευ μ α επ ικράτησε ενθουσ ιασ μός. Ο Αλφόνσος ακύρωσε το δ ιά τα γμα για τη ν ε ξο ρ ία του Ελ Σιν τ και α π οκατέσ τησ ε τα π ρονόμιά του στα φ έουδα . Επιπλέον, ως έν δ ε ιξη καλής θ έλη σ η ς και αποκατάστασης τω ν σχέσεώ ν το υ ς , το ύ παραχώρησε τη διοίκηση μερ ικώ ν κάστρων και τη δ ιακυ βέρνησ η , σ τον ίδιο και σ τους απογόνους το υ , σε όλα τα μουσουλμανικά ε
δάφη που θα κα τα κτο ύσ ε, π άντα σ το όνομα το υ Βασιλείο υ τη ς Καστίλης-Λεόν.
Τα επ όμενα δύο χρόνια οι σχέσεις τω ν δύο ανδρών ή τα ν πολύ καλές. Σ τις αρχές το υ 1089 ο Αλ Μ ο υτα μ ίν τ σ χημάτισε ένα ν συνασπισμό από μουσ ουλμάνους άρχ ο ν τε ς και επ ικού ρού μ ένος από ένα ν σ τρα τό Αλμορα- βιδών βάδισε ανατολικά , προς τη Μ ούρθια , και ε π ιτέ θ η κ ε στο κάστρο το υ Α λέδο. Ο Αλφόνσος κ ιν ή θ η κ ε για να αναχαιτίσει το ν εχθ ρ ό και ζή τησ ε με α γγελ ιο φ ό ρους από το ν Ελ Σ ιντ να μ ε τα β ε ί με το ν σ τρα τό του
Ο Ελ Σ ιν τ: 1043/45-1099 (Μ ο υσ είο κέρινω ν ομοιω μάτω ν, Μ α δ ρ ίτη ).
Μ εσαιω νικός πίνακας που α π εικον ίζει τον Ελ Σ ιν τ να π ολιορκεί κάποιαα ρα βο κρ α το ύ μ ενηπόλη.
Β έρ β ερ ο ς π ολεμ ισ τής τη ς Σαχά ρ ας από το Μ αρόκο (Μ ο υσ είο κέρινω ν ομοιω μάτω ν, Μ α δ ρ ίτη ).
Μ ο υσουλμάνος α ξιω μ ατικός (Μ ουσείο κέρινω ν ομοιω μάτω ν, Μ α δ ρ ίτη ).
Μ ουσουλμάνος εμ ίρ η ς της ισπανικής Ανδαλουσίας (Μ ο υσ είο κέρινω ν ομοιω μάτω ν, Μ α δ ρ ίτη ).
προς β ο ήθ εια το υ Α λέδο . 0 τε λ ε υ τα ίο ς δ εν μπόρεσε να α ντα π οκρ ιθε ί έγκα ιρα . Αν και το Α λέδ ο δ εν έπ εσε, ο Αλφόνσος ε ξο ρ γ ίσ τη κε . Υ π οκινούμενος πάλι από το υ ς εχθ ρ ο ύ ς το υ Ελ Σιντ, κυρίω ς το υ ς Ο ρ ντό ν ιεθ , δ ιέ τα ξε πάλι τη ν ε ξο ρ ία το υ Ελ Σ ιντ κα τηγορ ώ ντα ς το ν ως προδότη . Μ άταια εκ ε ίν ο ς προσπαθούσε να το ν δ εχ θ ε ί ο βασιλιάς σε ακρόαση για να το υ εξη γή σ ει. Α υτή τη φ ο ρά η ποινή τη ς ε ξο ρ ία ς ή τα ν σ κληρ ότερ η . Ο λόκληρη η π εριουσ ία το υ Ελ Σ ιντ κα τα σ χέθη κε και η σύζυγος και τα παιδιά το υ φυλακίστηκαν. Ετσι δύο χρόνια μ ετά τη ν ανάκληση τη ς ε ξο ρ ία ς το υ β ρ έθ η κ ε και πάλι δ ιω κό μ ενος.
Η ΚΑΤΑΧΤΗΣΗ ΤΗΣ ΒΑΛΕΝΘΙΑΟ Ελ Σιντ, με λ ίγους α κο λού θο υς αυτή τη φορά και
ε κ τό ς τω ν συνόρων τη ς Κ ασ τίλης-Λ εόν, βρ ισκότα ν σε εχθ ρ ική περιοχή. Μ οναδικός σύμμαχός το υ ή τα ν ο Αλ Μ ουσταϊν τη ς Σαραγόσας. Αρχικά κ ιν ή θ η κ ε κατά το υ ε μίρη τη ς Δ έν ια και τη ς Τορτόσα Αλ Χαγίμπ (θ είου του Αλ Μ ουσταϊν), ο οποίος ή τα ν φ όρου υ π ο τελή ς το υ κόμη τη ς Β αρκελώ νης Μ π ερ ένγκερ Ραμόν Β', που ο Ελ Σ ιντ ε ίχ ε ν ικήσ ει και α ιχμαλω τίσει σ το Α λμενά ρ το 1082.
Ο κόμη ς τη ς Β αρκελώ νης προσπάθησε να ανακόψ ει το ν σ τρα τό το υ Ελ Σ ιντ. Ε κείνος κ ιν ή θ η κ ε κατά τω ν Κα- ταλανώ ν στη δασώδη κοιλάδα το υ Τεβάρ και οχύρω σε τα τρ ία υπάρχοντα π εράσματα. Ο Μ π ερ ένγκερ , μη γνω ρ ίζοντας από ποιο πέρασμα θ α προσπαθούσε να περά- σει με το ν σ τρα τό το υ ο Ελ Σ ιντ, χώρισε το ν δικό το υ σε τρ ία τμ ή μ α τα για να π α ρακολουθούν τα τρ ία περάσματα . Ο τε λ ε υ τα ίο ς ε ίχε τη ν ευ χ έρ ε ια να ε π ιλ έξε ι το σχέδιο μάχης. Σ τις συμπ λοκές που ακολούθησ αν ο κόμης τη ς Β α ρ κελώ νης α ιχμα λω τίσ τηκε μαζί μ ε 5.000 ά νδρ ες το υ , ενώ ο σ τρ α τός το υ Ελ Σ ιντ, ο οποίος τρ α υ μ α τίσ τη κε ελαφ ρά , ουσ ιαστικά έ μ ε ιν ε ακέρα ιος.
Επόμενος στόχος το υ Ροδρίγο - Ελ Σ ιντ ή τα ν η σ τρα τηγ ική ς σημασίας μουσουλμανική, παράλια και ο χυρή, πόλη τη ς Β αλένθ ια , όπου ο ε γ κ ά θ ε το ς εμ ίρη ς το υ Αλφόνσου Αλ Καντίρ, πρώην εμ ίρ η ς το υ Τολέδο, ή τα ν φόρου υ π οτελή ς σ την Καστίλη. Κ ινή θ η κε κατά τη ς
π όλης με δύναμη 7.000 ανδρών. Ο Αλφόνσος δ εν προ- σ έ τρ ε ξ ε σε β ο ή θ εια το υ υ π ο τελο ύς του , δ ιό τ ι το ν απασχολούσε η κ ιν η τ ικ ό τη τα τω ν Αλμοραβιδών. Ετσι ο Αλ Καντίρ ά νο ιξε τ ις π ύλες τη ς Β α λένθ ια σ τον Ελ Σιντ.
Σ τα τέ λ η το υ 1090 ο Ροδρίγο κατόρθω σ ε, στα 47 του χρόνια , να γ ίν ε ι επ ικυρίαρχος τη ς νο τιο α να το λ ική ς μ ου σουλμανικής Ισπανίας. Οι μουσουλμάνο ι η γ εμ ό ν ες του κα τέβ α λλα ν ετησ ίω ς 95.000 δηνάρια για προστασία. Οι ν έ ε ς επ ιτυ χ ίες το υ σήμαιναν και τη ν αύξηση του σ τρατο ύ του , που δ εχ ό τα ν μ α χη τές σ ίγουρους για ν ίκ ες και λάφ υρα δίπλα σ τον Ελ Σιντ. Ο βασικός π υρήνας α υτού το υ σ τρ α τεύ μ α το ς α π ο τελ ε ίτο από χρ ισ τιανούς μ ισ θοφ όρους. Η σοφή διοίκηση του Ελ Σ ιντ και η μεγάλη φ ή μη που ε ίχε ανάμεσα σ τους μουσουλμάνους, μ ε το υ ς ο π οίους ε ίχε π ολεμήσ ει σ την ίδια π λευρά π ολλές φ ο ρ ές και δ ια τηρ ού σ ε φ ιλ ίες , ω θούσαν το υ ς τε λ ε υ τα ίο υ ς να συντάσσοντα ι μαζί του .
Το 1090 ο Γιουσούφ π ραγματοπ οίησε τη ν τρ ίτη εμ φάνισή το υ σ την Ισπανία. Ωστόσο η ευ η μ ερ ία που γνώ ριζαν τα μουσουλμανικά εμ ιρά τα υπό τη ν προστασία το υ Ελ Σιντ, που σήμαινε ό τι κανένα ς χρισ τιανός η γ ε μόνας δ εν δ ια νο είτο να ε ισ βά λει σε αυτά, α π έτρ εψ ε το υ ς εμ ίρ η δ ες από το να το ν υποστηρίξουν. Ο Γιουσούφ προσπάθησε να κα τα λά βει το Τολέδο, αλλά απέ- τυ χε. Ο Αλφόνσος π ροέλασ ε προς τη Γρανάδα, καλώ- ν τα ς το ν Ελ Σ ιν τ να ενω θ εί μαζί το υ . Ε κείνος π ολιορκούσ ε τη Λέρια. Αν και η πόλη ή τα ν έτο ιμ η να πέσει, π ροτίμησε να λύσει τη ν π ολιορκία και να σ υνδρά μει έ γκα ιρα το ν βασιλιά. Το γ εγο νό ς ό τι σ τρα τοπ έδ ευ σ ε πιο κο ντά στα τε ίχ η από ό τι ο Αλφόνσος, π ροκάλεσ ε τη ν οργή το υ βασιλιά, μ ε α π οτέλεσ μα να δ ια λυ θε ί η συμμα- χία το υ ς και να τερ μ α τίσ ο υ ν τη ν πολιορκία.
Κατά τα επ όμενα δύο χρόνια ο Γιουσούφ επ α νέκτη - σε τη ν κυριαρχία στα εδά φ η τη ς Ανδαλουσίας που ή τα ν υπ οτελή σ την Καστίλη. Μ όνον η πόλη και το Εμιράτο τη ς Β αλένθ ια , όπου κυριαρχούσε ο Ελ Σιντ, π αρέμενα ν έξω από τη σφαίρα επ ιρροής το υ Α λμοραβίδη φ ύ λα ρ χου.
Το 1092 ο Ελ Σ ιντ μ ε τέβ η στη Σαραγόσα, σ τον σύμμαχό το υ εμ ίρη Αλ Μουσταϊν. Κατά τη ν ενν εά μ η νη απουσία το υ από τη Β α λένθ ια ο Γιουσούφ έσ τε ιλ ε ισχυ-
Μ νημείο του Ελ Σ ιν τ στη
γ εν έτε ιρ ά του (και ο ικογενεια κό
φ έο υ δ ο ) Μπιμπάρ.
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
·
No 11
6
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
·
No 11
6
70
ρ ές δ υνά μεις κατά το υ εμ ιρ ά του τη ς τ ε λ ευ τα ία ς και στο πέρασμα τω ν Α λμοραβι- δών τα κάστρα παραδ ίδ οντα ν αμαχητί. Μ έσα στη Β α λένθ ια ε κ δ η λώ θ η κε ε ξέγ ερ σ η κατά το υ Αλ Καντίρ, ο οποίος δ ο λ ο φ ο ν ή θ η κ ε από μέλη τη ς Α υλής το υ . Ο καδής Ιμπν Τζαχάρ ανα- κη ρ ύ χ θ η κε εμ ίρης. Α μ έ σως έθ ε σ ε τη Β αλένθ ια στη δ ιάθεσ η το υ Γιου- σούφ και ένα άγημα Α λμοραβιδώ ν βεδου ίνω ν σ τρ α τοπ έδ ευ σ ε μ έ σα σ την πόλη. Τα εμ ιρ ά τα τη ς Γρανάδας, τη ς Σ εβ ίλης, τη ς Μάλα- γας, τη ς Α λμερ ίας, τη ς Μ ούρθια και τη ς Δ έν ια υπέκυψ αν και τ έ θ η κα ν υπό τη ν επ ικυριαρχία το υ Γιουσούφ.
Εχοντας ως βάση το συνοριακό κάστρο τη ς Χουμπάγια, ο Ελ Σ ιντ άρχισε κ ινητοπ οίηση με σκοπό τη σ τρατολόγησ η. Σ ύντομ α σ υγκέντρω σ ε σ τρα τό επαρκή για να βαδίσει κατά τη ς ισχυρά ο χυ ρ ω μ ένη ς Β αλένθ ια . Αντί να π ολιορκήσει τη ν πόλη, α κο λο ύ θ η σε τη ν τα κ τική το υ αποκλεισμού. Ε π έδραμε στα χωριά και στην ύπαιθρο σ την ευ ρ ύ τερ η π εριοχή το υ εμ ιρά του και σ υγκέντρω σ ε ζώα, τρ όφ ιμ α και ό ,τ ι άλλο μπορούσε να βρει. Μ έσα σε ένα ν μήνα η Β α λένθ ια ε ίχ ε α π οκλεισ θ εί από τη ν ξηρά , ενώ από τη θάλασσα δ εν υπήρχε τρ όπ ος ανεφ οδιασμού τη ς και η πείνα θ έρ ιζ ε το υ ς κα το ίκο υς τη ς . Ο εμ ίρ η ς Ιμπν Τζαχάρ π ρ ό τε ιν ε συμφω νία παράδοσης τη ς π όλης σ τον Ελ Σ ιντ, ο οποίος α π ο δ έχθ ηκε υπό τη ν π ροϋπ όθεσ η να φ ύ γ ε ι το άγημα τω ν Α λμοραβιδώ ν που σ τρ α το π έδ ευ σ ε ε κ ε ί - όπως και έγ ινε.
Ο Ελ Σ ιντ δ ια τήρησ ε τη Β α λένθ ια υπό το κα θεσ τώ ς το υ ε π ικυρίαρχου. Α υτό σ ήμαινε ό τ ι η δ ια κυβέρ νησ η παρ έμ εν ε στα χέρ ια το υ μουσουλμάνου εμ ίρη , ο ο π οίος ή τα ν φ όρου υπ ο τελής σ τον καμπ εαδόρ, που χρησ ιμοπ οιούσε τη ν πόλη ως σ τρα τιω τική βάση γ ια τ ις επ ιχειρήσ εις το υ . Αν και μπορούσε να θ έσ ε ι ο λόκληρο το εμ ιρ ά το υπό τη ν άμεση κυριαρχία το υ , ο Ροδρίγο ή τα ν π ρο σ εκτικός ώ στε ο Α λφ όνσος να μην εκλ ά β ε ι τ ις ε ν έ ρ γ ε ιέ ς το υ ως κίνηση για τη θ εσ μ ο θ έτη σ η ενό ς α ντίζηλου βασιλείου.
ΗΓΕΜΟΝΑΣ ΤΗΣ ΒΑΛΕΝΘΙΑΚατά τα επ όμενα δύο χρόνια (1092-1094)
οι σ υγκρούσ εις μ ετα ξύ το υ σ τρα τού το υ Ελ Σ ιντ και τω ν Αλμοραβιδώ ν μα ίνονταν, ενώ ο βασιλιάς Αλφόνσος π α ρ έμενε ε κ τό ς προσκηνίου. Οι μα κρές απουσίες το υ Ελ Σ ιντ και το υ σ τρα τού το υ από τη Β αλένθ ια , έδωσαν σ τον εμ ίρη Ιμπν Τζαχάρ τη ν ευκα ιρ ία να προσπαθήσει να α ν εξα ρ τη το π ο ιη θ εί.
Συγχρόνω ς μ ε τ ις ά λλες σ τρα τιω τικές επ ιχειρήσ εις ο Ελ Σ ιντ άρχισε στα τέ λ η του 1092 μια μακρά π ολιορκία τη ς Β αλένθ ια , που δ ιή ρκεσ ε 19 μήνες. Τελικά η πόλη παρ α δ ό θ η κε σ τις 15 Ιουνίου 1094. Α υτή τη φ ο
ρά τα π ράγματα ε ξελ ίχ θ η κ α ν δ ια φ ορ ετικά . Ε γκα τα σ τά θ η κε στο παλάτι μαζί με τη σύζυγο και τα παιδιά το υ και α νέλα β ε προσωπικά τη ν εξουσ ία σ την πόλη και στο εμ ιρά το . Η ταν σ την ουσία μη εσ τεμ μ έν ο ς η γεμό να ς τη ς Β αλένθ ια , αλλά λόγω το υ ό τι ασκούσε π λέον τη δ ια κυβ έρνη σ η το υ α π οδ όθ ηκε ο τ ίτλ ο ς το υ βασιλιά τη ς Β αλένθ ια . Π ολλοί ιππ ότες και μ ισ θοφ όροι από τα ισπανικά βασίλεια π ροσήλθαν στο ν έο βασ ίλειο και τ έθ η κ α ν υπό τ ις δ ια τα γές το υ . Ετσι μ ε εν ισ χυμ ένο χρισ τιανικό σ τρ ά τευ μα ο Ελ Σ ιν τ δ ημ ιουργούσ ε ένα ν έο χρισ τιανικό βασ ίλειο σ την Ισπανία. Η δύναμή το υ π ερ ιελά μβ α νε περί τ ις 8.000 χρισ τιανούς και π ερ ισ σ ότερους από 20.000 μουσουλμάνους.
Αν και ο ι χρ ισ τιανοί βασ ιλείς και ιδ ια ίτερα ο Αλφόνσος δ εν έ βλεπ αν μ ε καλό μάτι τη ν εγκα θ ίδρυσ η μιας ν έα ς η γεμ ο ν ία ς στην Ισπανία, μάλιστα υπό το ν α ή ττη το Ελ Σ ιντ, το μ εγα λύ τερ ο πρόβλημα το α ντιμετώ π ιζε ο Γιουσούφ, δ ιό τι ο ι μουσουλμάνο ι η γ ε μ ό νες α π οδέχοντα ν τη ν κυριαρχία το υ Ελ Σ ιντ, σ τον οποίο μπορούσαν να βασ ίζοντα ι για προστασία και σ υμμαχίες (ο φ α νατικός
Γιουσούφ απ οτελού σ ε απειλή και για το υ ς ίδ ιους και μό νο ο φ όβο ς το ύ ς ω θούσ ε να δ έχοντα ι τη ν κυριαρχία
του).Ο Γιουσούφ, το ν οποίο η υπ εροχή το υ Ελ Σ ιντ
μείω νε στα μάτια τω ν μουσουλμάνω ν τη ς Ανδαλουσίας, έπ ρεπ ε οπω σδήποτε να σ υντρ ίψ ει το ν αντίπαλό το υ . Ετσι έ σ τε ιλ ε ένα ν σ τρα τό από15.000 ιππείς και 3.000 π εζούς, υπό τ ις δ ια τα γές το υ ανιψ ιού το υ Μ οχά μεντ, κατά το υ κράτους τη ς Β αλένθ ια . Σ τις 14 Ο κτω βρίου 1094 οι δύο
Το μ ο να σ τήρ ι το υ Αγίου Π έτρ ο υ τη ς Κ αρδένια όπου ετά φ η σ α ν ο Ελ Σ ιν τ και η σ ύζυγός το υ Χ ιμένα.
Χ ειρ όγρα φ ο του έπ ους του Ελ Σ ιν τ.
Α ρ αβες τη ς Ανδαλουσίας.
Ο βασιλιάς Αλφόνσος Ζ 'τ η ς Κ ασ τίλης- Λεόν. Μ ε τά τον θ ά ν α το το υ α δελφ ού
του , Σάντσο Β ',ο Ελ Σ ιν τ το ν υπ ηρέτησ ε πιστά, αλλά οι σχέσ εις το υ ς οδηγούντο
πάντα σε α δ ιέξο δ ο .
σει, το «βασίλειο τη ς Βαλένθια», τη ν οποία επ οφ θαλμ ι- ούσ ε ο Αλφόνσος, σ τον οποίο ο Ροδρίγο ή τα ν μόνο κατ' όνομα υ π οτελής. Ε π ιθυμώ ντας να δ ιασφαλίσει τη ν επι- κρ ά τε ιά το υ ο Ελ Σ ιντ σ τρά φ η κε σε σ υμμαχίες με το υ ς γ ε ιτο ν ικ ο ύ ς χρ ισ τιανούς η γεμ ό νες . Π ά ντρεψ ε τη ν κόρη το υ Μαρία, το 1098, μ ε το ν ινφ άντη Π έδρο τη ς Αραγω- νίας, γ ιο το υ βασιλιά Π έδρο Α' τη ς Αραγω νίας, που πέ- θ α νε χωρίς απ ογόνους και έ τσ ι η Μ αρία π α ντρ εύ τη κε το ν Ραμόν Μ π ερ ένγκερ Γ1, κόμη τη ς Β αρκελώ νης, με το ν οποίο απ έκτησ ε μια κόρη. Η Κριστίνα, η άλλη κόρη το υ Ελ Σ ιντ, π α ν τρ εύ τη κ ε το ν Ραμίρο, εγγο νό το υ βασιλιά Γκαρθία Ε1 τη ς Ναβάρας, και έγ ιν ε μ η τέρ α το υ μ ε τέ - π ειτα βασιλιά Σάντσο ΣΤ1 τη ς Ναβάρας.
Ο καμπ εαδόρ π έθ α νε ξα φ ν ικά στη Β α λένθ ια τη ν Κυριακή 10 Ιουλίου 1099, στα 55 το υ χρόνια , τέσ σ ερ ις μ έρ ες πριν από τη ν κατάληψ η τη ς Ιερουσ αλήμ από το υ ς σ τα υροφ ό ρο υς (14 Ιουλίου 1099). Η Β α λένθ ια κρα- τή θ η κ ε για τρ ία χρόνια από τη γυνα ίκα το υ . Ο βασιλιάς Αλφόνσος, το ν οποίο η παρουσία το υ Ελ Σ ιν τ επίσκιαζε όλα εκε ίνα τα χρόνια , το ν ε ξύ μ νη σ ε. Β οή θ ησ ε τη δόνια Χ ιμένα να ε το ιμ ά σ ει τη ν εγκα τά λειψ η τη ς π όλης μ ε όλα τα λάφυρα και το υ ς θ ησ α υρού ς το υ Ελ Σ ιντ φ ορ τω μένα σε μουλάρια. Σ τη ν εγκ α τα λ ε ιμ μ ένη πόλη ε ισ ήλθα ν οι Α λμορ α β ίδ ες που ή τα ν σ τρ α το π εδ ευ μ ένο ι στη γύρω περιοχή. Το παραπάνω καραβάνι μ ε τ έ φ ε ρ ε και το λ ε ίψανο το υ Ελ Σ ιντ, το οποίο το π ο θ ε τή θ η κ ε στο μοναστήρ ι το υ Αγίου Π έτρ ου τη ς Καρδένια .
σ τρα το ί σ υγκρούσ τηκαν στο Κ ουάρτε, κοντά στη Β αλένθ ια . Μ ε το ν ίδιο το ν Ελ Σ ιντ να η γε ίτα ι τη ς επ έλασ ης το υ ιππικού κατά τω ν β ερβ ερ ικώ ν ορδών και μ ε το η θ ικό τω ν μαχητώ ν το υ ακμαίο, ο σ τρ α τός το υ καμπ εαδόρ συνέ- τρ ιψ ε το ν αντίπαλο. Ο Ελ Σ ιντ επ έσ τρεψ ε στη Β α λένθ ια θ ρ ια μ β ευ τή ς , φ ο ρ τω μ ένο ς πλούσια λάφυρα. Μ άλιστα δ εν λησ μόνησ ε το ν «τύποις» επι- κυρίαρχό το υ , βασιλιά Αλφόνσο ΣΤ' τη ς Κ ασ τίλης-Λ εόν, και το υ έσ τε ιλ ε ένα μ έρ ος τω ν λαφύρω ν κατά το φ ε ουδαρχικό έθ ιμ ο , δ ε ίχ νο ν τά ς το υ με αυτό το ν τρόπ ο ό τ ι δ εν ή τα ν στις προθ έσ ε ις το υ να το ν συναγω νιστεί ως κυ ρίαρχος ενό ς άλλου κράτους.
Κατά τα επ όμενα τρ ία χρόνια επ ικράτησ ε ε ιρ ή νη ανάμεσα σε χρ ισ τιανούς και μουσ ουλμάνους με εγγ υ η τή το ν Ελ Σιντ. Το 1097 τα β ερ β ερ ικά τύμπ ανα ήχησαν και πάλι στο ισπανικό έδα φ ος . Ο Γιουσούφ ε ίχ ε επ ισ τρέψ ει. Ο βασιλιάς Αλφόνσ ος κ ιν ή θ η κ ε νότια για να α ν τιμ ε τω πίσει τα αφ ρικανικά στίφη, ενώ ο Ελ Σ ιν τ ε το ίμ α ζε τη ν υπεράσπιση τη ς Β αλένθ ια .
Ο Αλφόνσος σ υγκρού σ τηκε με το ν Γιουσούφ σ την Κονσουέγρα. Κατά τη μάχη σ κο τώ θ η κε ο μοναδικός γ ιο ς το υ Ελ Σ ιντ, Ν τιέγο. Η δύναμη τω ν Αλμοραβιδώ ν ε ίχ ε μ ε ιω θ ε ί και οπ ο ιαδήπ οτε προσπάθεια α να κα τά λη ψης τη ς Β αλένθ ια , με το ν Ελ Σ ιν τ να τη ν υπερασπίζεται, θ α απ έβα ινε άκαρπη. Ετσι το έ το ς 1098 σ ημειώ θη κε η λήξη τη ς επ εκ τα τικ ή ς προσπάθειας τω ν Β ορειοαφ ρ ικα - νών Α λμοραβ ιδώ ν σ την Ισπανία. Ο Γιουσούφ, ο οποίος ε ίχε να α ντιμετω π ίσ ει στη βόρεια Αφρική ένα ν έο κ ίνη μα συνασπισμού φυλών, τω ν Αλμοαδώ ν, δ εν επ έσ τρ εψ ε σ την Ισπανία και επ ιχείρησε να εδρα ιώ σ ει τη ν εξουσ ία το υ στο Μ αρόκο και στη Σαχάρα.
Ο Ελ Σ ιν τ με το ν θ ά να το το υ γ ιου το υ α π έμ είνε χωρίς κληρονόμο για τη ν "ηγεμονία" που ε ίχε δη μ ιο υ ρ γή
ΤΟ ΕΠΟΣ ΤΟΥ ΕΛ ΣΙΝΤΤα π ολεμ ικά κα τορ θώ μ α τα το υ Ελ Σ ιντ και τα επι-
τε ύ γ μ α τά το υ σ τον αγώνα κατά το υ Ισλάμ το ν κα τέσ τη σαν πρότυπ ο χρισ τιανού ιππότη. Μισό αιώνα περίπου μ ετά το ν θ ά να τό το υ εμφ α ν ίσ τη κε σ την ισπανική γραμμ α τεία η «Ιστορία το υ Ροδρίγο» (Historia Roderici), σ την οποία γ ίν ε τα ι αναφορά σε π ραγματικά γ εγο νό τα τη ς ζωή ς το υ . Το 1498 ε κ δ ό θ η κ ε στη Σ εβ ίλη «Το Χ ρονικό το υ Ελ Σ ιν τ Ρούι Ν τίαθ» (Cronica del Cid Ruy Diaz), που επ ίσης α ν α φ έρ ετα ι σε ισ τορικά γ εγ ο ν ό τα γύρω από τη ν προσω π ικότητα το υ καμπ εαδόρ. Το πιο σ ημαντικό σχετ ικ ό λο γο τεχ ν ικό έργο ε ίνα ι το «Επος το υ Ελ Σιντ» (Poema del Cid ή Cantar de mio Cid), ένα ποίημα γραμμένο στις αρχές το υ 13ου αιώνα μ ε 3.730 στίχους, μέσα από το υ ς οποίους ο ανώ νυμος σ υγγραφ έας π ερ ιγρά φ ει τα κα τορ θώ μα τα το υ πρω ταγω νιστή το υ και ε ξυ μ ν ε ί το ν η ρωικό το υ χαρακτήρα , μ ετα τρ έπ ο ντά ς το ν σε ένα ίνδαλμα για κά θ ε Ισπανό ιππότη. ΞΙ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Carlos Laliena C orbera: EL M U N D O DEL CID, "Historia", no.278,M adrid, 1999.(2) G onzaio M a rtin e z Diez: EL CID H ISTO RICO, Editorial Planeta,B arce lona 1999(3) Ian H eath : ARM IES O F FEUDAL EUROPE, W argam es R esearch Group Publication, Sussex, 1989.(4) Jo se A ngel G arcia de C o rtazar: EL CID, EL PERSONAJE EN SU HISTORIA, "Historia", no.278, M adrid, 1999.(5) Jo se G uadalajara M edina: EL CID, DEL HEROISM O DEL GUERRERO AL HEROE LITERARIO, "Historia", no.278, M adrid, 1999.(6) John M atthew s & B ob Stew art: WARRIORS O F CHRISTENDO M - EL CID C H AM PIO N O F SPAIN, F ireb ird Books Ltd, Dorset, 1988.(7) D avid N icolle: EL CID AND THE RECONQUISTA, O sprey Publishing Ltd., M en a t Arm s Series, No 200, London, 1989.(8) S ir S teven Runcim an: A HISTORY O F THE CRUSADES, Penguin Books.(9) H ALBM O ND UND KREUZ - SPANIEN IM MITTELALTER, G eschichte m it Pfiff, N ürnberg, 1985.
71
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
116
IipoinvdcΧάοο (pov ΜαηώικρείΙ(1897 - 1971)
0 Χάοο Εκαρνι ß a p u v o c toov ΜαντώυαιεΠ, ontuc ήταν ολόκληρο ίο όνομά ίου, 8KI0Q οπό hi σημαντική ίου θράση κατά ιον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ξ εχ ω ρ ίζε ι
και για δύο άλλα στοιχεία: ήταν 6vac από t o u c 27 Γερμανούι: α ξ ι ω μ α τ ι κ ο ί που είχαν τιμηθεί με τον Σταυρό των Ιπποτών με Φ ύ λ λ α Apuoc, ί ί ιρ η και Διαμάντια και το 1955 επινόηοε το όνομα Bundesw ehr via τον Στρατό m e Ομοσπονδιακοί Γ ε ρ μ α ν ία ς επειδή έμοιαζε με το όνομα του Reichswehr στον οποίο ανήκε κάποτε.
eι— 11
Ο— ι ί
m l
Ο Χάσο φον Μαντώυφελ γεννήθηκε στις 14 Ιανουαρίου 1897 στο Πότσδαμ. Ηταν γόνος πρωσικής οικογένειας
αριστοκρατών. Το 1908 εισήλθε σε σχολή και το 1916 εντάχθηκε στον Γερμανικό Στρατό ως αξιωματικός. Δύο μήνες αργότερα συμμετείχε στις επιχειρήσεις στο Δυτικό Μέτωπο και τον Οκτώβριο του ίδιου έτους τραυματίστηκε σε μάχη στη Γαλλία. Επανήλθε στην ενεργό υπηρεσία, το 1917, σε επιτελείο μεραρχίας.
Το 1918 σημειώθηκαν ταραχές στη Γερμανία. Ο Μαντώυφελ ανέλαβε τη φρούρηση της γέφυρας του Ρήνου στην Κολωνία και έτσι έγινε δυνατή η υποχώρηση του στρατού από τη Γαλλία και το Βέλγιο στη Γερμανία. Μετά την εγκαθίδρυση της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης κατατάχθηκε στον νέο Γερμανικό Στρατό. Μέχρι τον Οκτώβριο του 1935 υπηρέτησε σε διάφορες θέσεις, σε μονάδες και σχολές. Εκείνο τον μήνα, έχοντας προαχθεί σε ταγματάρχη, τοποθετήθηκε διοικητής Τάγματος Μοτοσικλετιστών της 2ης Μεραρχίας Πάντσερ του στρατηγού Γκουντέριαν. Ως το 1937 υπηρέτησε στο επιτελείο της Μεραρχίας και ως εκπαιδευτής σε σχολές αξιωματικών. Τον Φεβρουάριο του 1937 έγινε σύμβουλος της Διοίκησης Αρμάτων της ΟΚΗ και τον Φεβρουάριο του 1939 καθηγητής στη Σχολή Τεθωρακισμένων II στο Βερολίνο, όπου παρέμεινε μέχρι το 1941 χάνοντας τις εκστρατείες στην Πολωνία και στη Γαλλία.
Ο Μαντώυφελ, ως ένας από τους υποστηρικτές της χρήσης των αρμάτων, είχε
προσελκύσει την προσοχή του Γκουντέριαν, που του έδωσε την ευκαιρία να λάβει το βάπτισμα του πυρός κατά την επιχείρηση "Μπαρμπαρόσα". Από τον Μάιο του 1941 διοικούσε το 1ο Τάγμα του 7ου Συντάγματος Τυφεκιοφόρων της 7ης Μεραρχίας Πάντσερ, μονάδα με την οποία ενεπλάκη στην εισβολή στη Σοβιετική Ενωση. Στις 25 Αυγούστου ανέλαβε τη διοίκηση του 6ου Συντάγματος Τυφεκιοφόρων της Μεραρχίας του, μετά τον θάνατο του διοικητή του σε μάχη. Επειτα από τις σκληρές μάχες γύρω από τη Μόσχα, τον χειμώνα του 1941/42, η 7η ΜΠ μεταφέρθηκε στη Γαλλία για αναδιοργάνωση. Εκεί ο Μαντώυφελ έγινε διοικητής της 7ης Ταξιαρχίας Γρεναδιέρων-Πάντσερ της 7ης ΜΠ. Για τη δράση του στις μάχες γύρω από τη Μόσχα τιμήθηκε με τον Σταυρό των Ιπποτών.
Στις αρχές του 1943 ο Μαντώυφελ μετατέθηκε στην Αφρική, όπου ανέλαβε τη διοίκηση της Μεραρχίας "φον Μαντώυφελ" της 5ης Στρατιάς Πάντσερ του στρατηγού φον Αρνιμ στο Afrika Korps του στρατάρχη Ερβιν Ρόμμελ. Στις 31 Μαρτίου 1943, εν μέσω σφοδρών μαχών ενώ επιτίθετο κατά της βρετανικής 46ης Μεραρχίας Πεζικού και μετά από προώθηση 32 km, κατέρρευσε από υπερκόπωση. Ακολούθως αναχώρησε με το τελευταίο πλοίο που έφυγε από την Τύνιδα. Την 1η Μαϊου 1943 προήχθη σε υποστράτηγο για τις επιτυχίες του στην Αφρική.
Μ ετά την ανάρρωσή του ο Μαντώυφελ ανέλαβε τη διοίκηση της 7ης ΜΠ, για να βρεθεί πάλι στο Ανατολικό Μέτωπο τον Αύγουστο του
1943. Τέσσερις ημέρες μετά την ανάληψη της διοίκησης της Μεραρχίας του τραυματίστηκε στη ράχη κατά τη διάρκεια αεροπορικής επιδρομής, αλλά συνέχισε να μάχεται στην Ουκρανία και μετά από μια σειρά σκληρών μαχών στο Χάρκοβο, στο Μπιελγκορόντ και στον ποταμό Δνείπερο κατόρθωσε να ανακόψει την προέλαση των Σοβιετικών. Περί τα τέλη Νοεμβρίου ανακατέλαβε το Ζιτομίρ και έσωσε την 8η Μεραρχία Πάντσερ. Παράλληλα κυρίευσε τεράστιες ποσότητες εφοδίων και έλαβε το προσωνύμιο "Λιοντάρι του Ζιτομίρ". Για την επιτυχία του αυτή έλαβε τα Φύλλα Δρυός στον Σταυρό των Ιπποτών και τη διοίκηση της επίλεκτης Μεραρχίας Γρεναδιέρων "Grossdeutschland" τον Φεβρουάριο του 1944. Η Μεραρχία αυτή διεξήγαγε μια σειρά μαχών υποχωρώντας μέσω της Ουκρανίας μέχρι τη Ρουμανία. Η δράση του Μαντώυφελ γύρω από το Κίεβο του απέφερε τα Ξίφη στον Σταυρό των Ιπποτών. Στα τέλη Ιουλίου η Μεραρχία του μεταφέρθηκε στην Ανατολική Πρωσία, όπου πραγματοποίησε μια επιτυχή αντεπίθεση στη Λιθουανία, κατορθώνοντας να σταθεροποιήσει το μέτωπο αλλά αποτυγχάνοντας να ανοίξει τον θύλακα της Κουρλάνδης - όπου είχε παγιδευτεί η Ομάδα Στρατιών "Βορράς".
Τον Σεπτέμβριο του 1944 ο Μαντώυφελ προήχθη σε αντιστράτηγο α' τάξης και ανέλαβε την 5η Στρατιά Πάντσερ, που πολεμούσε κατά του στρατηγού Πάττον στη Λωραίνη. Η Στρατιά του ακολούθως αποσύρθηκε για να αναδιοργανωθεί και να
ετοιμαστεί για την επιχείρηση στις Αρδέννες. Αν και ο ρόλος της ήταν δευτερεύων, κατόρθωσε να επιτύχει τη μεγαλύτερη διείσδυση στον τομέα των Αρδεννών. Τότε ο Μαντώυφελ έλαβε τα Διαμάντια στον Σταυρό των Ιπποτών του. Τον Μάρτιο του 1945 ανέλαβε τη διοίκηση της 3ης Στρατιάς Πάντσερ με αποστολή να αμυνθεί στον ποταμό Οντερ και να απαγορεύσει την πρόσβαση των Σοβιετικών στη δυτική Πομερανία και στο Βερολίνο. Ομως η αντίσταση στον σοβιετικό "οδοστρωτήρα" ήταν αδύνατη και αναγκάστηκε να υποχωρήσει, και να παραδώσει τα τμήματά του στις 3 Μαϊου στους δυτικούς Συμμάχους.
Ο Μαντώυφελ παρέμεινε αιχμάλωτος πολέμου μέχρι το 1947.
Μετά την επιστροφή του στη Γερμανία ασχολήθηκε με την πολιτική και από το 1953 ως το 1957 ήταν μέλος της Βουλής με το Ελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα. Το 1959 κατηγορήθηκε ότι είχε διατάξει τον τυφεκισμό ενός 19χρονου λιποτάκτη και καταδικάστηκε σε φυλάκιση 18 μηνών, αλλά παρέμεινε στη φυλακή μόνο τους τέσσερις. Επισκέφθηκε το Πεντάγωνο στις ΗΠΑ με πρόσκληση του προέδρου Αϊζενχάουερ και το 1968 έδωσε διαλέξεις στη σχολή του Γουέστ Πόιντ. Εργάστηκε επίσης ως τεχνικός σύμβουλος σε πολεμικές ταινίες. Ο στρατηγός Μαντώυφελ απεβίωσε τον Σεπτέμβριο του 1978 στο Τυρόλο της Αυστρίας, κατά τη διάρκεια εκδρομής.
A n w i i o n c Γ ε Ο ε ώ ν
<□_
I—α
73
ΜΟΝΤΕΛΙΣΜΟΙ
Αριια paxnc _
Tiger 1Early Productionm 1/48 mö ini E S 3To Panzerkam pfwagen VI T iger I Ausfuhrung E (Sd.Kfz.181) Frühe Production αποιεΠεί ίο πιο ννω σιό γερμανικό βαρύ άρμα paxnc του Β' Πανκοομίου Π ολέμου, αφού από ιη οιινυπ m e εμιράνιοιίι: ίου, στα τέλη του 1942, έγινε ο αδιαφιϋονίκηιοε κυρίαρχοι: του πεΟίου m e uaxne.
To Tiger I ήταν ένα εντυπωσιακό άρμα μάχης, που αποτελούσε τον φό6ο και τον τρόμο των
συμμαχικών δυνάμεων. Ηταν ένας άριστος συνδυασμός θωράκισης και ισχύος πυρός, όμως η πολυπλοκότητά του το καθιστούσε δύσκολο στην παραγωγή. Ενα από τα πιο σημαντικά μειονεκτήματά του ήταν η επικάλυψη των εδαφικών τροχών, που δημιουργούσε πολύ μεγάλα προβλήματα, ιδίως κατά τη διάρκεια του χειμώνα, όταν εγκλωβίζονταν ανάμεσά τους λάσπη και πέτρες. Ο οπλισμός του περιελάμβανε το πυροβόλο KwK 36 των 88 mm, ένα συζυγές πολυβόλο MG 34 των 7,92 mm και ένα ακόμη MG 34 στο εμπρόσθιο τμήμα του σκάφους. Το πλήρωμά του αποτελείτο από πέντε άνδρες. Η μέγιστη ταχύτητα ήταν 38 km/h και η μέγιστη ακτίνα δράσης 100 km. Ο τύπος ενεπλάκη για πρώτη φορά σε επιχειρήσεις στην Τυνησία, εναντίον βρετανικών δυνάμεων. Στη συνέχεια εμφανίστηκε και σε άλλα μέτωπα και δεν έπαψε να αποτελεί έναν υπολογίσιμο αντίπαλο ακόμη και προς τα τέλη του Β' ΠΠ, όταν οι Σύμμαχοι είχαν να αντιτάξουν ανάλογα όπλα και αυτοκινούμενα αντιαρματικά πυροβόλα.
Η Tamiya κυκλοφορεί το συγκεκριμένο κιτ στη διεθνή μοντελιστική αγορά από το 2004. Μάλιστα ήταν το πρώτο της άρμα μάχης στην κλίμακα 1/48 (σήμερα η σειρά της στην 1/48 έχει εμπλουτιστεί αρκετά). Το μοντέλο αναπαριστά ένα Tiger I αρχικής παραγωγής (αρχές 1943) με τους δύο προβολείς Bosch τοποθετημένους στις γωνίες του εμπρόσθιου τμήματος. Ακόμα
προσφέρονται οι βάσεις των εκτοξευτών καπνογόνων στον πύργο, ο οποίος έχει το σωστό ασύμμετρο σχήμα για τη συγκεκριμένη έκδοση. Το πίσω τμήμα με τα καλύμματα του κινητήρα έχει επίσης το σωστό σχήμα και τις σωστές διαστάσεις για τη συγκεκριμένη έκδοση. Παράλληλα υπάρχει το κυλινδρικό μεταλλικό σύστημα προστασίας των εξατμίσεων. Προσφέρονται δύο τύποι για τους οδοντωτούς τροχούς μετάδοσης κίνησης (αρχικού και τελευταίου τύπου, του 1944), στοιχείο που υποδεικνύει την πρόθεση της εταιρίας για την κυκλοφορία και άλλων τύπων Tiger I.
Το κιτ περιλαμβάνει πέντε πλαίσια σκληρού πλαστικού πολυστερίνης χρώματος σκούρου γκρι με 203 μέρη, ένα μεταλλικό ασταρωμένο κομμάτι για το κάτω τμήμα του σκάφους (die-cast) και τέσσερα πολυβινυλικά μέρη (polycaps) για τους τροχούς ρύθμισης της τάσης της ερπύστριας και τους οδοντωτούς κινητήριους τροχούς ώστε μετά την τοποθέτησή τους να περιστρέφονται. Αυτή η τακτική της προσφοράς ενιαίου μεταλλικού κάτω τμήματος για το σκάφος ακολουθείται σε όλα τα άρματα της εταιρίας και σίγουρα προσδίδει κάποιο βάρος στην όλη κατασκευή. Βέβαια πολλοί θα ισχυριστούν πως έτσι χάνεται η δυνατότητα τοποθέτησης του άρματος σε κάποιο ανώμαλο έδαφος με την ανάλογη κλίση στην ανάρτησή του, επειδή οι ράβδοι στρέψης είναι ενσωματωμένες στο μεταλλικό αυτό τμήμα. Οι εδαφικοί τροχοί έχουν εξαιρετική λεπτομέρεια και οι ερπύστριες
είναι συνδυασμός πέδιλων και ενιαίων μεγάλων κομματιών από σκληρό πλαστικό, προσφέροντας έτσι τη δυνατότητα ρεαλιστικότατης απεικόνισης. Παρατηρώντας απορροφημένοι το περιεχόμενο του κιτ αρχίσαμε να συγκρίνουμε λεπτομέρειες με αντίστοιχες σε άρματα της 1/35, κάτι που δεν πρέπει να γίνεται. Στο συγκεκριμένο μοντέλο η προσφερόμενη λεπτομέρεια είναι άριστη για την κλίμακα. Πρόκειται για ό,τι καλύτερο κυκλοφορεί αυτή τη στιγμή στην αγορά.
Τα σήματα που συνοδεύουν το κιτ προορίζονται για την
αναπαράσταση τεσσάρων διαφορετικών Tiger I.
Το εξαιρετικό αυτό μοντέλο προσφέρει τη δυνατότητα κατασκευής διοραμάτων και βινιετών με διάφορους συνδυασμούς (αρμάτων, οχημάτων, φιγούρων, αεροσκαφών κλπ.), που μέχρι τώρα ήταν δύσκολο να βρεθούν.
Περισσότερες πληροφορίες για το Tiger I και για ολόκληρη τη σειρά της Tamiya παρέχονται από τα καταστήματα Καλφάκη (Ιπποκράτους 63, τηλ. 210-3642889) και τους συνεργάτες τους.
Σ τέλιο α Α ε μ η ρ ά ζ
ΧΑΡΑΚΤΗΡ ΙΣΤ ΙΚΑΤ Υ Π Ο Σ Tiger 1 Early Production
ΕΤΑΙΡΙΑ Tamiya Die-Cast (κωδ. 32504)Κ ΛΙΜ Α Κ Α 1/48
Α Ρ ΙΘ Μ Ο Σ ΚΟ Μ Μ ΑΤΙΩ Ν 208ΕΚ Δ Ο Σ Η / Π Α Ρ Α ΓΩ ΓΗ Νέο καλούπι/Κανονική παραγωγή
ΓΡΑΜ Μ ΩΣΗ ΑκριβήςΕ Φ Α Ρ Μ Ο ΓΗ Εξαιρετική
Π Α Ρ Ε Χ Ο Μ Ε Ν ΗΛ Ε Π ΤΟ Μ Ε Ρ Ε ΙΑ Εξαιρετική
Ε Ν Α Λ Λ Α Κ ΤΙΚ Ο Ι ΤΥ Π Ο Ι 1Π Ο ΙΟ ΤΗ ΤΑ ΣΗ Μ Α ΤΩ Ν Πολύ καλή
Π Α Ρ Α Λ Λ Α ΓΕ Σ 4Π Λ Η Ρ Ο ΤΗ ΤΑ /ΣΑ Φ Η Ν ΕΙΑ
Ο Δ Η Γ ΙΩ Ν Πολύ καλήΕ Π ΙΠ ΕΔ Ο Α Π Α ΙΤΟ Υ Μ Ε Ν Η Σ
ΕΜ Π ΕΙΡ ΙΑΣ Βασικό και άνωΓΕΝ ΙΚ Η Ε Ν ΤΥ Π Ω Σ Η Εξαιρετική
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
·
No 11
6
WARGAMES.Ε ισ α γω γή στα π ο λ εμ ικ ά π α ίγν ια
Τα σύγχρονα παιχνίδια στρατηγικής (wargames) προέκυψαν απροσδόκητα μέσα από την επίπονη διαδικασία εκπαίδευσης των ανώτατων αξιωματικών του Επιτελείου του Αυτοκρατορικού Γερμανικού/Πρωσικού στρατού τη χρονική περίοδο 1860-1870.Η πρωτότυπη εκπαίδευση των Γερμανών αξιωματικών επί ηγεσίας Μ όλτκε γινόταν σε αμμοδόχο, ένα είδος τραπεζιού με άμμο στην επιφάνειά του, πάνω στο οποίο γινόταν ανάλυση των ελιγμών των μονάδων. Σ τη συνέχεια η ανάλυση των στρατιωτικών κινήσεων εξελ ίχθηκε στις αγγλοσαξονικές χώ ρες σε παιχνίδι αναψυχής, μ ε χρήση μοντέλω ν ή καρτών και ειδικών σηματοδοτών (markers) που συμβόλιζαν τη θέσ η και την κίνηση των στρατευμάτω ν επί χάρτη (boardgame). Τα παιχνίδια στρατηγικής αναπτύχθηκαν ιδ ια ίτερα στη Βρετανία μ ετά το τέλος του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου. Δ ύο σ το ιχεία σελευκιδ ικώ ν ελεφ ά ντω ν μ ε τη συνοδεία το υ ς , που
α π ο τελ ε ίτα ι από π εζούς σ τρ α τιώ τες , ενώ βαδίζουν προς τις εχ θ ρ ικ έ ς γρ α μμές. Πίσω το υ ς μ όλ ις που δ ια κ ρ ίν ετα ι το σ το ιχείο
το υ αρχηγού μ ε τα λάβαρα του σ τρ α τεύ μ α το ς .
Παιχνίδια σιραιηνικικ DBMT o DBM (De Beilis Multitudinis-
Περί πολλών πολέμων) είναι αυτή τη στιγμή ένα από τα πιο
διαδεδομένα και δημοφιλή επιτραπέζια παιχνίδια στρατηγικής παγκοσμίως, με πολυάριθμους φανατικούς θαυμαστές αλλά και αρκετούς πολέμιους. Αποτελώντας για ορισμένους τον νόθο απόγονο των γνωστών παιχνιδιών της 6ης και της 7ης έκδοσης WRG, το DBM πρακτικά προέκυψε ως μετεξέλιξη ενός άλλου, πολύ επιτυχημένου παιχνιδιού, του DBA (De Beilis Antiquity - περί πολέμων αρχαιότητας). Αποτελεί μία αξιόλογη προσπάθεια των συγγραφέων Phil Barker και Bodley Scott να προσομοιώσουν όλες τις μεγάλες αρχαίες και μεσαιωνικές μάχες από το 3000 π.Χ. μέχρι το 1500 μ.Χ. με 6άση ένα κοινό σύστημα κανόνων (set rules). To αντικείμενο του DBM περιορίζεται μέχρι το 1500 μ.Χ., διότι μετά την εισαγωγή της πυρίτιδας στα ευρωπαϊκά πεδία μαχών ο τρόπος διεξαγωγής των συγκρούσεων άλλαξε δραματικά και περιγράφεται από άλλα set rules (DBR-De Beilis Rennaissance). Αυτή η μεγάλη χρονική συμπίεση αποτέλεσε και πηγή αρνητικών κριτικών, καθώς λόγω της
76
μεγάλης πίεσης των παικτών που ασχολούνται με το παιχνίδι σχεδόν επαγγελματικά, στα πρωταθλήματα τα οποία διοργανώνονται παγκοσμίως (international competition games), το σύνηθες είναι να βρίσκονται αντιμέτωποι fictional αντίπαλοι (π.χ. οι Ρωμαίοι να πολεμούν εναντίον Οθωμανών!) και όχι ιστορικοί αντίπαλοι. Επίσης πετυχημένοι ιστορικά στρατοί, όπως οι Ρωμαίοι επί εποχής Οκταβιανού, δενανταποκρίνονταν μέχρι πρόσφατα ικανοποιητικάστα μεγάλα τουρνουά, ενώ άλλοι στρατοί με μικρότερη ιστορική αίγλη και δόξα ήταν ιδιαίτερα νικηφόροι, όπως σι Πατρίκιοι Ρωμαίοι, στρατός των τελευταίων χρόνων της αυτοκρατορίας που δεν διακρινόταν για τις επιτυχίες του! Αυτή η ιστορική αντίφαση προκάλεσε και τις μεγαλύτερες αντιδράσεις.
To DBM παίζεται σε τραπέζια διαστάσεων 1,80 m χ 1,20 m. Οι παίκτες προτιμούν τη χρήση μεταλλικών φιγούρων στα 15 mm και στα 25 mm, που διατίθενται σε πολλά καταστήματα της Αθήνας και μέσω Internet. Μπορούν να συμμετάσχουν δύο (πιο σύνηθες)
ή περισσότεροι παίκτες οι οποίοι αναλαμβάνουν τον ρόλο του ικανού στρατηγού που θα οδηγήσει τη στρατιά του στην επιτυχία και στην εξουδετέρωση των εχθρικών μονάδων. To DBM στηρίζεται σε αυστηρά γεωμετρικά κριτήρια για να καθορίσει τη συμπεριφορά των στρατευμάτων και την απόδοσή τους. Οι αποστάσεις μεταξύ των ανεπτυγμένων στρατών καθορίζονται στην αρχή του παιχνιδιού, καθώς ο κάθε παίκτης στήνει τις διοικήσεις του εντός 45 cm από τη μεγάλη 6άση του τραπεζιού και σε απόσταση 35 cm από τα αντίπαλα στρατεύματα, τηρώντας παράλληλα μία απόσταση ασφαλείας 15 cm από τις δύο μικρές άκρες του τραπεζιού. Κάθε παίκτης αρχίζει τον γύρο του και καθορίζει την κίνηση των στρατευμάτων του με τη ρίψη εξάπλευρων ζαριών (2-4) που αντιστοιχούν σε αριθμό διοικήσεων οι οποίες συμμετέχουν πάνω ή εκτός του τραπεζιού (ενισχύσεις, μονάδες που εκτελούν υπερκέραση κλπ.). Μπορεί να παρατάξει 2-4 διοικήσεις πάνω στο τραπέζι, οι οποίες αποτελούνται από μονάδες που στηρίζονται δομικά
στο αποκαλούμενο element (στοιχείο) και στις οποίες αντιστοιχούν ισάριθμα ζάρια. Ενα element αντιπροσωπεύει υπό κλίμακα250-300 άνδρες, οι οποίοι αναπαριστώνται ως φιγούρες πάνω σε ειδικά σχεδιασμένες βάσεις από πεπιεσμένο χαρτί. Ανάλογα με τον τύπο του στρατεύματος, σε κάθε element αντιστοιχεί διαφορετικός αριθμός φιγούρων, που αναπαριστά τον τρόπο με τον οποίο προτιμούσε να μάχεται ένας συγκεκριμένος τύπος στρατεύματος και τη διάταξη μάχης του (πυκνή, αραιή). Ετσι π.χ. ένα στοιχείο ιπποτών του Μεσαίωνα περιλαμβάνει τρεις βαμμένες έφιππες φιγούρες κολλημένες πάνω σε ένα element μήκους 4 cm και πλάτους 3 cm. Με την ίδια λογική ένα στοιχείο Μακεδόνων σαρισσοφόρων περιλαμβάνει τέσσερις φιγούρες πεζικού (πυκνός σχηματισμός) κολλημένες πάνω σε element μήκους 4 cm και πλάτους 1,5 cm, ενώ ένα στοιχείο Ροδίων σφενδονητών περιλαμβάνει δύο φιγούρες (αραιός σχηματισμός) τοποθετημένες σε στοιχείο μήκους 4 cm και πλάτους 2 cm.
Τα στρατεύματα
Ψ ιλο ί των ελληνιστικώ ν χρόνω ν έχουν σχημ α τίσ ει κολόνα στοιχείω ν μ α ζ ί μ ε ελ έφ α ν τες (column), για να παρέχουν προστασία στα
α ργοκίνητα ζώα. Σ το D B M τα σ το ιχεία μ ε ίδιο ρ υ θ μ ό βαδίσ μα τος μπ ορούν να μ ετα κ ινο ύ ν τα ι μ α ζ ί (π.χ. οι ελ έφ α ν τες κ ινούντα ι μ ε 7,5
cm, όπως και οι ψ ιλοί το υ ελα φ ρ ο ύ π εζικού).
Σ το υ ς δύο μ εγά λο υ ς συλλόγους της Ελλάδας, "Στρ α τη γ ικό ν" και "Οπλον", υπάρχουν μ εγά λο ι χώ ροι και α ρ κ ετά τρ α π έζια στα οποία οι
επ ίδ ο ξο ι σ τρ α τη γ ο ί δοκιμάζουν τ ις δυνάμεις και τη δ εξ ιο τεχ ν ία το υ ς . Εδώ εικο ν ίζο ντα ι οι αντιμ έτω π οι π α ίκ τες , τα σ τρ α τεύ μ α τά
το υ ς και σ το ιχεία εδ ά φ ο υ ς (λίμνες, βουνά κλπ.).
προσδιορίζονται ως τακτικά (regular) ή άτακτα (irregular), με Βάση την εκπαίδευση και την υπακοή προς τους διοικητές τους. Χαρακτηρίζονται επίσης από έναν δείκτη αξιολόγησης που απεικονίζει την πολεμική τους δεινότητα σε σχέση με τους σύγχρονους αντιπάλους τους. Για παράδειγμα ένας Γάλλος ιππότης του 13ου αιώνα χαρακτηρίζεται ως υπέρτερος άτακτος ιππότης (Irregular Knight Superior), ενώ ένας Βυζαντινός Καβαλάριος της ίδιας περιόδου χαρακτηρίζεται ως κανονικό τακτικό ιππικό (Regular Cavalry Ordinary), φανερώνοντας έτσι και την πιθανή συμπεριφορά του κατά τη διάρκεια της επιτραπέζιας μάχης! Ουσιαστικά οι κινήσεις στο DBM γίνονται από ομάδες στοιχείων/elements τα οποία αποτελούν ενιαίες μονάδες ιππικού, πεζικού ή πυροβολικού (καταπέλτες, τρεμπουσέτα) ή από μεμονωμένα στοιχεία με απώλεια μιας ζαριάς. Αν ο παίκτης φέρει έξι στο ζάρι, μπορεί να κινήσει περισσότερες μονάδες ή στοιχεία, ενώ αν φέρει άσσο είναι μάλλον καταδικασμένος σε ακινησία. Οι κινήσεις διακρίνονται σε τακτικές (tactical movements) και διαδοχικές (march movements). Κάθε στοιχείο δ ιαθέτει μία δική του φυσική κίνηση. Π.χ. οι ελέφαντες κινούνται με 7,5 cm, το πεζικό με 5 cm, το ελαφρύ ιππικό με 12,5-15 cm. Ομως όλα τα στοιχεία μπορούν να κινηθούν περισσότερο από μία
φορά με march κίνηση, δηλαδή ο ελέφαντας μπορεί να κινηθεί και πέντε φορές επί 7,5 cm αν στο ζάρι που αντιστοιχεί στη μονάδα του ο παίκτης έχει πεντάρι και οι μονάδες του αντιπάλου βρίσκονται εκτός εμβέλειας των 10 cm.
Η σύγκρουση των μονάδων γίνεται είτε όταν δύο στοιχεία έλθουν σε μετωπική επαφή ή όταν μονάδες αποτελούμενες από πολλά στοιχεία έλθουν επίσης σε μετωπική επαφή.Το αποτέλεσμα τέτοιων συγκρούσεων καθορίζεται από το άθροισμα της ζαριάς που επιτυγχάνει ο κάθε παίκτης με έναν φυσικό παράγοντα μάχης τον οποίο δ ιαθέτει το κάθε στοιχείο. Μέσα από τέτο ιες ατομικές και ομαδικές συγκρούσεις ο κάθε παίκτης μπορεί να διπλασιάσει το γενικό αποτέλεσμα των στοιχείων του σε βάρος εκείνων του αντιπάλου του και να αναδειχθεί νικητής.Ο παίκτης που κατορθώνει να «σπάσει» το ένα τρίτο του αντίπαλου στρατεύματος κερδίζει και τη μάχη, η οποία συνήθως διαρκεί τρεις ως τέσσερις ώρες. Τα τελευταία χρόνια το DBM υφίσταται βελτιώσεις και αναβαθμίσεις έτσι ώστε να αυξηθεί περισσότερο η πιστότητα της αναπαράστασης μιας μεσαιωνικής μάχης.
Στην Αθήνα υπάρχει από το 1997 ο μη κερδοσκοπικός
Α ραβικός σ τρ α τό ς τη ς επ οχής των Αββασίδων. Δ ια κ ρ ίνο ν τα ι σ το ιχεία ελα φ ρ ο ύ ιππικού, το ξ ό τε ς που σ χημα τίζουν γραμμή και βαρύ ιππικό
το οποίο α π α ρ τίζετα ι από σ το ιχεία καμηλών που βρίσκοντα ι σε κολόνα (column). Τα σ το ιχεία μ ε τ ις σ η μ α ίες αντιπ ροσω π εύουν τη
διοίκηση το υ σ τρ α το ύ . Αν α υ τά χ α θο ύ ν σε μάχη, είνα ι ενδεχόμ ενο να χ α θο ύ ν και οι μο νά δ ες που ελέγχουν , μ ε α π ο τέλεσ μ α σ υνο λικότερ η
απώ λεια ή πτώση του η θ ικ ο ύ (dem oralized com m and).
σύλλογος «Στρατηγικόν» (τηλ. 210-6132412), που προωθεί το χόμπυ και εκπροσωπεί την Ελλάδα σε κάθε μεγάλη διεθνή διοργάνωση, ενώ φέτος, υπό την αιγίδα της Ελληνικής Ομοσπονδίας Παιχνιδιών Στρατηγικής, έχει αναλάβει και τη διεξαγωγή του Παγκόσμιου Ατομικού Πρωταθλήματος DBM, το οποίο θα δ ιεξαχθεί στην "Τεχνόπολη", στο Γκάζι (28-30 Απριλίου 2006) με τη συμμετοχή
200 Ελλήνων και ξένων παικτών. Στην Πάτρα υπάρχει ο τοπικός σύλλογος «Οπλον»(τηλ. 6947-025049) που επίσης δ ιαθέτει αρκετούς παίκτες με διεθνή παρουσία.
Ε υ ά ν ν ε Π ο ς - Ε κ ι ω ρ X o p a i o i i c
77
ΣΤΡΑ
ΤΙΩΤΙΚ
Η ΙΣΤ
ΟΡΙΑ
· No
116
<CL
I—a
01 ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΘΕΛΟΝΤΕΣΣΤΟΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΟ ΚΑΤΑ ΤΟΝ Β
78
Ε π ιιιέΠ εια : r ia v v n c T e o v iü m c
Π
αλαιότερα είχαμε αναφερθεί στους ελληνικής καταγωγής Αμερικανούς πολίτες οι οποίοι έσπευσαν, μετά την είσοδο των ΗΠΑ στον Β1 ΠΠ, να καταταγούν και να υπηρετήσουν στον Αμερικανικό
Στρατό. Τον Νοέμβριο του 2004 (τ. 99) δημοσιεύσαμε μια σειρά εικόνων από το 122ο Τάγμα (αμιγώς "ελληνικό") στο οποίο εκπαιδεύτηκαν οι ομογενείς εθελοντές, στο στρατόπεδο Κάρσον του Κολοράντο. Αυτή τη φορά δημοσιεύουμε μια σειρά φωτογραφιών από το αρχείο του αναγνώστη μας Μηνά Δήμου από την Καστοριά, οι οποίες αφορούν ένα συγγενικό πρόσωπό του, τον Γεώργιο Δ. Δήμου, ο οποίος υπηρέτησε στην Αμερικανική Στρατιωτική Αεροπορία και συμμετείχε στις επιχειρήσεις στη βόρεια Αφρική και στην Ευρώπη. Δύο ακόμα φωτογραφίες άλλων Ελληνοαμερικανών εθελοντών είναι προϊόν δικής μας έρευνας στα αρχεία του Αμερικανικού Σώματος Διαβιβάσεων (US Army Signal Corps).
/ ----------\
1. Ο Γεώργιος Δ . Δήμου κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής του στις ΗΠΑ (αρχείο Μ. Δήμου).
2 . Η καθημερινή ζωή στο στρατόπεδο, μαζί μ ε άλλους στρατιώ τες (αρχείο Μ . Δήμου).
3. Ο Γεώργιος Δ . Δήμου μπροστά από ένα αεροσκάφος C-64 της USAAF (αρχείο Μ. Δήμου).
4. Εδώ ο Γ. Δήμου φορά τον βαρύ δερμάτινο επενδυτή των πληρωμάτων της USAAFkoi είναι οπλισμένος με μια αραβίδα 0,30 in Μ1, πιθανώς στο ευρωπαϊκό μέτωπο επιχειρήσεων τον χειμώνα 1944-45 (αρχείο Μ . Δήμου).
5. Ο στρατιώ της Κωνσταντίνος Π. Λίχας στη θέσ η του οδηγού ενός ελαφρού άρματος Stuart κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής του στο Φορτ Μπέλβουαρ των ΗΠΑ.
6. Ο στρατιώ της Αλέξανδρος Σκουρλής (στη θέσ η του συνοδηγού ενός άρματος Μ4 Sherman) ως μέλος συμβολικού πολυεθνικού πληρώματος από εθ ελο ν τές συμμαχικών κρατών που υπηρετούσαν στον Αμερικανικό Σ τρ ατό κατά τον Β ' ΠΠ. Το υπόλοιπο πλήρωμα αποτελούσαν άνδρες γαλλικής, κινεζικής, βρετανικής και ρωσικής καταγω γής, καθώς και ένας Αμερικανός υπαξιωματικός.
7. Στιγμ ιότυπο μ ετά από έναν τραυματισμό (αρχείο Μ . Δήμου).
Π ροσκαλούμε τους αναγνώ στες που έχουν στο αρχείο τους φωτογραφίες από τη ν στρατιωτική μας ιστορία ή από
οποιοδήποτε αντικείμενο στρατιω τικού ενδιαφ έροντος να μας τις διαθέσουν προσωρινά συνοδευό μενες αν είναι δυ να τόν από σχετικό κείμενο. Εμείς από τη ν πλευρά μας αναλαμβάνουμε να
προχω ρήσουμε σ την καλύτερη δυνατή παρουσίαση, δημοσιεύοντας το όνομα του αποστολέα (αν το επιθυμεί), και
εγγυ ό μ α σ τε τη ν επιστροφή του υλικού μετά τη δημοσίευση (Π εριοδικό «Στρατιω τική Ιστορία»,
Τ.Θ . 3951, 10210, Α θήνα , υπ' όψη Γ Τερνιώ τη).
ä Se Ehc HpoKiiEiöncΔΙΕΘΝΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΙΣΤΟΡΙΑ. ΔΙΚΑΙΟ. ΘΕΣΜΟΙ, ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΝΟΠΛΗΣ ΒΙΑΣEköooeic « I . Ι ι ίέ ρ η ο ) Αθήνα. 2005 Σεηίδεε 312
Στο πλαίσιο της «Βιβλιοθήκης Διεθνών και Ευρωπαϊκών Μελετών» κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «I. Σιδέρης» ένα βιβλίο με καθαρά εισαγωγικό
χαρακτήρα το οποίο απευθύνεται κατά κύριο λόγο στους φοιτητές των Πολιτικών Επιστημών, της Ιστορίας, των Διεθνών Σχέσεων και γενικότερα των Κοινωνικών Επιστημών. Δ ιεθνής κοινωνία υφίσταται όταν έχουν επικρατήσει ορισμένες κοινές αξίες και ορισμένοι κανόνες συμπεριφοράς στις σχέσεις μεταξύ των κρατών σε μια περιοχή ή παγκοσμίως, όταν δεν επικρατεί η συνεχής αντιπαλότητα (ο πόλεμος εναντίον όλων) και όταν, παρά τις διαφορές και τις περιοδικές συγκρούσεις, υφίσταται ένα πλέγμα συνεργασίας, επικοινωνίας και επαφών μεταξύ των κρατών και των λαών τους. Διεθνής κοινωνία έχει υπάρξει σε περιφερειακό επίπεδο κατά το παρελθόν (αρχαίος ελληνικός κόσμος, ινδικός κόσμος), σε επίπεδο μιας ηπείρου (η Ευρώπη μετά τη συνθήκη της Βεστφαλίας το 1648) και σε παγκόσμιο επίπεδο τη σύγχρονη εποχή. Στο πρώτο μέρος του παρουσιαζόμενου βιβλίου εξετάζετα ι η έννοια της διεθνούς κοινωνίας και η ιστορική της εξέλιξη από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Στο δεύτερο μέρος ο συγγραφέας ασχολείται με τους τρεις βασικούς θεσμούς της διεθνούς κοινωνίας οι οποίοι είναι η διπλωματία, το διεθνές δίκαιο και η διεθνής οργάνωση (το πλέγμα των διεθνών
οργανισμών). Επίσης εξετάζεται ο αμφιλεγόμενος ρόλος της γνωστής ισορροπίας ισχύος που υφίσταται στη διεθνή κοινωνία. Το τρίτο μέρος ασχολείται με τη διαχείριση της ένοπλης βίας, του πιο καταστροφικού και δυσεπίλυτου προβλήματος των διεθνών σχέσεων. Εκτός από τον κλασικό διακρατικό πόλεμο εξετάζονται και δύο άλλα ζητήματα (ο εθνικισμός και η αυτοδιάθεση), τα οποία ενέχουν βία και απασχολούν τον μεταδιπολικό κόσμο, καθώς και το δίλημμα της «ανθρωπιστικής παρέμβασης». Το βιβλίο διατίθεται από τις εκδόσεις «I. Σιδέρης» (Σόλωνος 116, Αθήνα, 106 81, τηλ. 210/3833434, fax: 210/3832294).
Xpiioioc Aflioc
ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ Eköooeic »Aiorloc»ΑΒήνο, 2005 lEÜlÖEC 270
Οι εκδόσεις «Αίολος» έχουν κυκλοφορήσει μια σειρά εξαιρετικών βιβλίων τα οποία ασχολούνται με θέματα αρχαίας τεχνολογίας, αποκαλύπτοντας νέα στοιχεία για το επίπεδο γνώσεων των προγόνων μας.
Η νέα έκδοση επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στην περίοδο του Βυζαντίου και παρουσιάζει τις εξελίξεις στην αστρονομία και στα όργανα μέτρησης του χρόνου. Ο Χρήστος Λάζος έχει συμβάλει με τις έρευνές του καταλυτικά στην προσπάθεια ανάδειξης των επιτευγμάτων των Ελλήνων επιστημόνων των αρχαίων χρόνων. Εδώ ασχολείται με ένα ακόμη λαμπρό πεδίο δράσης το οποίο αφορά την πληθώρα των μηχανικών κατασκευών της βυζαντινής περιόδου. Οπως επισημαίνει, η έκδοση αυτού του έργου δεν σημαίνει ότι η αντίστοιχη έρευνα για την αρχαία Ελλάδα (έχουν ήδη κυκλοφορήσει 10 βιβλία) έχει
ολοκληρωθεί. Αντίθετα, όσο πραγματοποιούνται νέες έρευνες στον συγκεκριμένο τομέα, τόσο θα βρισκόμαστε συνεχώς προ εκπλήξεων. Ενα έργο για την τεχνολογία στο Βυζάντιο ήταν κάτι παραπάνω από αναγκαίο, διότι έχουν έλθει στο φως αρκετά στοιχεία. Οσα παρατίθενται είναι όσο το δυνατόν περισσότερο διασταυρωμένα, έτσι ώστε να ικανοποιούν τον απαιτητικό αναγνώστη αλλά και τον ειδικό που θα θελήσει να επεκτείνει την έρευνα. Το βιβλίο δ ιατίθεται από τις εκδόσεις «Αίολος» (Χαριλάου Τρικούπη 25, Αθήνα, 106 81, τηλ. 210/3301553, fax: 210/3301554).
lames P. 0’ Donnell
TO ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ TOY ΒΕΡΟΛΙΝΟΥ 01 ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΜΕΡΕΣ ΣΤΟ ΚΡΗΣΦΥΓΕΤΟ ΤΟΥ ΧΙΤΛΕΡ Eköooeic «Keöpoc»ΑΒιίνα, 2005 lEiliöEC 420
Στις 30 Απριλίου 1945 ο ηγέτης του Γ' Ράιχ αυτοκτόνησε μαζί με τη σύζυγό του, Εύα Μπράουν, στο καταφύγιο της Καγκελαρίας. Στις 4 Ιουλίου Αμερικανοί και Βρετανοί εισήλθαν στο ερειπωμένο Βερολίνο. Ο δημοσιογράφος του αμερικανικού περιοδικού «Newsweek» Τζέιμς Ο’ Ντόνελ ήταν ένας από τους πρώτους επισκέπτες του, ήδη λεηλατημένου από τους Σοβιετικούς, καταφυγίου.
Οπως εξομολογήθηκε αργότερα, επρόκειτο για μια μοναδική εμπειρία. Κατά τα επόμενα δέκα χρόνια ο Ο1 Ντόνελ κατάφερε να εντοπίσει ανθρώπους οι οποίοι βρίσκονταν στο «μπούνκερ» συμμετέχοντας στο δράμα της καταρρέουσας χώρας. Ορισμένοι από αυτούς είχαν μόλις απελευθερωθεί από τους Σοβιετικούς και δεν είχαν μιλήσει ποτέ για όσα είδαν και άκουσαν τις τελευταίες ημέρες στα υπόγεια της Καγκελαρίας.
Το αποτέλεσμα που προέκυψε είναι μια συγκλονιστική περιγραφή των τελευταίων εβδομάδων, ημερών και ωρών του Αδόλφου Χίτλερ και των
στενώνσυνεργατών του.Το συγκεκριμένο βιβλίο αποτελεί καρπό μιας πολύχρονης, σχολαστικής και αξιόπιστης έρευνας, η οποία πραγματοποιήθηκε με στόχο την ανακάλυψη της
αλήθειας σχετικά με το τι συνέβη στο καταφύγιο του Αδόλφου Χίτλερ τις τελευταίες εβδομάδες του πολέμου. Εξήντα χρόνια μετά το τέλος του πολέμου οι συνθήκες υπό τις οποίες αυτοκτόνησε ο ηγέτης του Γ1 Ράιχ εξακολουθούν να κεντρίζουν το ενδιαφέρον του κοινού, ωστόσο παραμένουν ένα από τα σκοτεινά και για ορισμένους ανεξιχνίαστα γεγονότα της ιστορίας του 20ού αιώνα. Ο συγγραφέας προχωρεί στην "ανασύσταση" του παρελθόντος χωρίς καμιά διάθεση διατύπωσης κατηγορητηρίου και χωρίς να επιθυμεί την παρουσίαση μιας ακόμη βιογραφίας ή ιστορικής ανάλυσης του τέλους του Β'ΠΠ. Δεν σκοπεύει να εξηγήσει το φαινόμενο Χίτλερ, αλλά να συναρμολογήσει την ιστορία του τέλους του μέσα από τις αφηγήσεις των ανθρώπων που βρέθηκαν κοντά του. Το κείμενο υποστηρίζεται από ασπρόμαυρες φωτογραφίες και σχεδιαγράμματα του καταφυγίου, που βοηθούν τον αναγνώστη να αντιληφθεί καλύτερα τις καταστάσεις οι οποίες επικρατούσαν κατά τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Το βιβλίο δ ιατίθεται από τις εκδόσεις «Κέδρος»(Γ Γενναδίου 3,106 78, Αθήνα, τηλ. 210/3809712, 210/3802007, fax: 210/3302655).
lu a v v n c Σ . 0EOÖüJpälOC
Λ/7η χ α ν ι κ η
κα ι /ε χ ν ο λο γιδ π ο β γζΑ Ν ΤΙΟ