1

Истиқлолият ва озодиҳои эътиқодӣ

• Ҷойи ифтихор ва хушнудист,ки арҷгузории воқеӣ ба арзишҳоимиллӣ ва динӣ, хусусан арзишҳоидини мубини ислом ва эҳёисуннатҳои беҳтарини таърихивуфарҳангӣ ба мо маҳз ба шарофатиистиқлолияти давлатӣ муяссар гар-дид.• Эҳё ва ҳифзи арзишҳоимиллӣ ҳамчун омили муҳимтаринимаънавӣ ба таҳкими истиқлолиятидавлатӣмусоидатнамуд.

• Маҳзистиқлолиятидавлатӣбамоимкондод,киарзишҳоимилли-ву динии худро эҳё намуда, ҳуқуқуозодиҳои шахсии инсон, аз ҷумлаҳуқуқ ба озодии виҷдонро ҳамчунарзишиолӣэътирофкунемвакафо-латдиҳем.• Соҳибихтиёрии давлатӣ дарбаробари бунёди давлати миллӣ,эҳёи фарҳанги миллӣ, сулҳу суботваваҳдатимиллӣбаэҳёиарзишҳоидинӣваормонҳоитаърихиимиллатмусоидаткард.

Соҳибихтиёрии давлатӣ ба эҳёи арзишҳои динӣ ва ормонҳои

таърихии миллат муСоидат кардИѕтибосіо аз суханронии Сарвари давлат дар вохўрњ бо

намояндагони аіли їомеаи кишвар

2

• Силсилаи чорабиниҳои фар­ҳангӣватаърихивумазҳабӣҳамчуномили муассири бунёди давла-ти миллӣ ба мо имкон дод, ки баниёзҳои мухталифи ҷомеаи муоси-рамонҳамчунмиллатикуҳанбунёдидороифарҳангиасилисиёсивудинӣваадабивуахлоқӣҷавобгардонида,ба ташаккули худшиносии миллиихалқи Тоҷикистон ғизои маънавӣбахшем.• Соҳибихтиёриидавлатӣшаро-итфароҳамовард,кидарбаробариэҳёи арзишҳои маънавию мазҳабӣҳуқуқуозодиҳоидиниишаҳрвандондар низоми давлати демократӣ ваҷомеаи шаҳрвандӣ ба таври назар-расҳифзватаъмингардида,дарки-шварфазоиозодиандешаидинӣбавуҷудовардашавад.

Ҳамбастагии фарҳанги миллӣ ва арзишҳои динӣ...

• Ҳарякфарҳанг арзишинота-крор дорад, онро бояд эҳтиром ваҳифз намуд, инчунин инкишоф до-данифарҳангихудҳуқуқвавазифаиҳархалқаст.• Фарҳангимиллиитоҷикондарҳамбастагӣ бо арзишҳои динии модартӯлиҳазоручорсадсолиохирта-шаккулёфтааствадавлатидунявиимобаиндавронитаърихӣҳамчунякҷузъи таркибии таърихи фарҳангимиллӣмуносибатмекунад.• Фарҳангиисломиимоҳамчунҷузъи фарҳанги миллӣ бисёрҷиҳатҳои арзишманд ва зиндаги-соз дорад, ки истифодаи дурустуоқилонаионҳометавонадбароиэъ-мориҷомеаиадолатпарварваҳифзу

таҳкимисулҳуамниятиумумӣвасу-ботисиёсиимамлакатхизматнамо-яд.• Ҳамчун рӯзҳои иди миллӣтаҷлилгардиданиидҳоиРамазонваҚурбон,пойтахтифарҳангиисломӣинтихоб шудани шаҳри Душанбе,таъсисиМарказиисломшиносӣдарназди Президенти мамлакат, дода-нимақоми давлатӣ баДонишкадаиисломии Тоҷикистон ва як силсилатадбирҳои дигар дар сатҳи давлатӣдалели равшани гиромидоштифарҳанги диниву мазҳабиамон ме-бошад.

Конститутсия – кафили таъми-ни ҳуқуқ ва озодиҳои шаҳрвандон

• Ҳамагунаҳуқуқваҳамагунаозодиҳо аз чаҳорчӯби муқаддасотимиллӣ,киКонститутсиявасанадҳоиҳуқуқибайналмилалӣэътирофкар-даанд,берунбаромаданаметавонад.

Афзоиши масоҷид - нишонаи рав-шани таъмини озодии эътиқод…

• Афзоишитеъдодимасоҷидваиттиҳодияҳоидинӣнишонаиравша-нитаъминиозодииэътиқодвашаро-итимусоидбароирушдифарҳангваахлоқидинӣмебошад.• Мо нисбат ба тақдири дин­дорӣ, озодииимону эътиқод ва ин-чунинмасъалаиташаккулварушдиҳувияти диниимардумбетарафбу-даннаметавонем.• Таҳия ва нашри осори бузур-гонигузаштаамон,азҷумламеросигаронбаҳои Имоми Аъзам, ИмомБухорӣвадигаршахсиятҳоимаъруфҳарчибештарвусъатдодашавад.

3

Њуќуќ ва озодињои динї аз ар-

зишњои олии љомеаи мутамадди-

ни башарї мебошанд. Дар шаро-

ити кунунии пуртазоди љомеаи

љањонї њифз ва таъмини онњо

амри зарурї мањсуб меёбад. Ху-

сусан арзишњои динї як рукни

муњими арзишњои миллї ба шу-

мор рафта, љанбањои он ба ман-

фиати миллат ва истиќлолияти

кишвар тавъам мебошанд.

Бинобар ин, нашри маљаллаи

нави «Дин ва љомеа» зарурати

давр ва љомеаи имрўза буда,

тарѓибу ташвиќи арзишњои динї

ва љанбањои ахлоќї, инсондўстї,

тањаммулпазирї, сулњу вањдат-

гароии дини мубини Ислом аз

тариќи он бамаврид аст.

Хонандагон ва алоќамандо-

ни маљалла имкони шиносоии

беш таре бо мероси ѓановатман-

ди ниёгонро аз сарчашмањои

ориёї ва исломї пайдо хоњанд

кард. Ман имони комил дорам,

ки маљалла воситаи муносибе

барои тарбияи наслњои имрўзу

фардо, хосса љавонон дар руњияи

ифтихор аз давлати мустаќили

миллї, ватандўстиву ватанпарас-

тї ва фарњанги миллї хоњад шуд.

Умедворам, ки маљаллаи тоза-

нашри “Дин ва љомеа” василаи

тањкими сулњу суботи комил дар

кишвар, воситаи њамкорињои бе-

воситаи ањли љомеа бо маќоми

ваколатдор оид ба дин гардида,

дар самти боз њам бењтар гарди-

дани вазъи фазои андешаи динї

дар кишвар, њамзистии осоиштаи

адён ва баланд бардоштани сатњи

маънавиёти илмиву фарњангї ва

динии ањолии мамлакат сањми

барљаста хоњад гузошт.

Ба маљаллаи навтаъсиси «Дин

ва љомеа», ки бо ташаббуси Ку-

митаи оид ба корњои дин, танзи-

ми анъана ва љашну маросимњои

миллии назди Њукумати Љумњу-

рии Тољикистон нашр мегар-

дад ва ба њайати он дар пиёда

гардондани рисолаташон бањри

инъикоси њаёти динию иљтимої

ва фарњангии љомеаи навини

Тољикистон комёбињо орзу ме-

намоям.

Марњабо Љабборї,

муовини Сарвазири

Љумњурии Тољикистон

“Дин ва љомеа” – воситаи муносибе барои тарбияи наслњои имрўзу фарДо

4

хонандаи гиромӣ!Баъди ба даст овардани истиқ­

лолиятидавлатӣхалқитоҷикбаши-нохтуэътибориарзишҳоимилливудинӣрӯйоварда,бабунёдидавлатидемократӣ, дунявӣ ва ҳуқуқбунёдиқдом намуд. Дар ин самт чӣ аздохилвачӣазхориҷморомушки-лу монеаҳои назаррас думболагирбуданд. Масоили мушикилиҳоидаврони гузариш аз мардумиТоҷикистон иҷрои амалҳои муайя-ни сиёсӣ, иқтисодӣ ва иҷтимоироталабмекард.

Тоҷикистон таҳти сарварииРоҳбари хирадманд, Ҷаноби Олӣ,мўҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бадаъватҳои бузурги таърихӣ, ки азҷавобионҳастиимиллатвадавла-ти тозаистиқлол вобастагӣ дошт,саривақтдурандешонаҷавобидақиқдода, миллатро аз парокандагӣ,халқро аз сарсонӣ, ватанро аз но-будиюдавлатроазнестӣнаҷотдод.Будандонҳое,киаздохилвахориҷбадурнамоикишварбашубҳаме-нигаристанд, вале тинати пок,дили соф ва нияти неки бунёдгу-зорвамуҳофизи давлатимуосиритоҷикон зина ба зина мушкилотимиллатудавлатваимтиҳонҳоитаъ-рихиву сунъиро паси сар намуда,гомҳоиустуворбапешмегузошт.

ИмрӯзДавлати Тоҷикистон дарбаробаридигарарзишҳоимиллӣвадинӣбадинимубиниисломҳамчунпадидаи фарҳангӣ ва таърихӣ

арҷгузорӣ менамояд. Халқу мил­латҳое, ки дар масири таърих баарзишҳоидинӣдуруствамутобиқимақсаду мароми ҷомеа арҷгузорӣнамудаанд,бамуваффақиятҳоибу-зургунодиреноилшудаанд.

Роҳбари Давлати Тоҷикистонҳамчунсиёсатмадориғамхорнизо-мимувозинатиодилонаимуносиба-тидавлатвадинродарпартавиКон-ститутсияи кишвар масъалагузорӣнамуд,кимутобиқиинсиёсаттаъ-миниозодиҳоивасеидинӣ,қадрна-муданиарзишҳоидинӣваарҷгузорӣазонҳоаз самтҳоиасосиисиёсатиимрӯзаи давлати тозаистиқлолиТоҷикистонмаҳсубмегардад.

Тӯли 72 соли замони Шӯравӣагардарҳудудикишварамонҳамагӣ17масҷидвуҷуддошт,имрӯззиёдаазчаҳорҳазормасҷид,74иттиҳодияидинииғайриисломӣ,якдонишкадаиисломӣ,якмадрасаидинӣ­дунявӣ,якгимназияиисломӣ,2ҷамоатхонаиисмоилия озодона фаъолият мена-моянд. Агар дар даврони Шӯравӣтақрибан30нафаразшаҳрвандонимо ба зиёратиХонаиХудомушар-рафшуда бошанд, дар 23 соли за-мони соҳибистиқлолӣ беш аз 200ҳазоршаҳрвандонозодонаинрук-ниисломроадонамуданд.

Ҳамзамон набояд фаромушкард,киарзишҳоиисломӣваисломбофарҳангватаърихикишваримозич алоқаманд аст.Азинрӯ,моромебояд дар баробари арҷгузорӣ

Боз як неъмати истиќлолият

5

дар робита ба таъсиси маҷаллаи “дин ва ҷомеа” хабарнигори ма­ҷалла бо раиси маркази исломии Ҷумҳурии то ҷикистон Саидму­каррам абду қодирзода мусоҳиба анҷом дод, ки фишурдаи онро пешниҳоди шумо – хонандагони арҷманд мегардонем.

Òàúñèñè ìà¿àëëàè «Äèí âà ¿îìåà» äàð

øàðîèòè êóíóíœ òàäáèðè ñàðèâà¥òèñò

­ зарурати таъсиси маҷаллаи «дин ва ҷомеа»­ро чӣ гуна арзёбӣ мекунед?­ Таъсиси маҷаллаи «Дин ва

ҷомеа» аз ҷониби Кумитаи оидба корҳои дин, танзими анъана ваҷашну маросимҳои миллии наздиҲукумати Ҷумҳурии Тоҷикистондар шароити кунунӣ бо якчанддалел зарурат дорад. Ба ҳамагонмаълумаст,киаҳлиҷомеаиимрў-заи мо муътақид ба дини Ислом

нисбат ба арзишҳои динӣ, инчу-нин истиқлолияти давлати демок-ратии худро бо дарназардоштиманфиатҳоимиллӣҳифзнамоем.

Кумитаиоидбакорҳоидин,тан-зимианъанаваҷашнумаросимҳоимиллииназдиҲукуматиҶумҳурииТоҷикистон дар партави сиёсатихирадмандонаи Роҳбари давлат ваарҷгузорӣ ба озодиҳои эътиқодӣтасмим гирифтааст, ки бароибаҳраманд гардидан аз фарҳангиисломӣ,ҷиҳатишиносоӣпайдона-муданбовазъидиниииттиҳодияҳоидинииғайриисломӣваҳаётидиниюиҷтимоии мазҳабу равияҳои мух-талиф,таҳкимиҷаҳонбиниидиниишаҳрвандони кишвар маҷаллаеробо номи “Дин ва ҷомеа” интишорнамояд.

Мақомиваколатдорумеддорад,ки баин васила дар самтиҳимояиарзишҳоидинӣ,покизагииэътиқодидинӣазҷараёнҳоиифротӣваномат-луби динӣ, ҷудо намудани имонувиҷдони шаҳрвандон аз ҳамагунағаразҳои шахсию гурўҳӣ ва пеш-гириисўиистифодааздинхизматекардабошад.АздаргоҳиХудовандтаманнодорем,кимаҷаллаиилмӣ,динӣ, иҷтимоӣ вафарҳангии “Динва ҷомеа” ҳидоятгари мову Шумобароҳиростӣ,созандагӣ,бунёдко-риюхештаншиносӣхоҳадбуд.

Абдураҳим ХолИқзодА,Раиси Кумитаи оид ба корҳои дин, танзими анъана ва ҷашну

маросимҳои миллии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон

6

мебошанд ва дар замони муосир,ки раванди ҷаҳонишавӣ ҳамаикишварҳорофарогирифтааст,бар-хурди тамаддунҳо ва фарҳангҳояк амри ногузир аст. Аз тарафидигар, суббот, амну осоиши ҳарҷомеа дар гарави арҷ гузоштан бамуқаддасоти динию миллии оннуҳуфтааст. Чун аксарияти мар-думи кишвари азизамон пайравимазҳабиҳанафӣҳастандвапайравӣаз мазҳаб яке аз омилҳои асосиидину ваҳдат дар кишвар маҳсубмешавад, азинрўошнонамуданимардумикишваразфарҳангидинӣва муқаддасоти миллияш заруратва тақозои замон аст ва таъсисимаҷаллаи «Дин ва ҷомеа» дарша-роитикунунӣтадбирисаривақтист.Инчунин, таъсиси чунин маҷаллааз чанд ҷониб метавонад судмандбошад:1.Тарбияи ахлоқии шаҳрвандон,

махсусанҷавононванаврасондарруҳияиэҳтиромбаарзишҳоиолиидини Ислом, хусусан мазҳабиҳанафӣ, баланд бардоштани сатҳишууримиллиюдинӣ;2.Тарғиби дониш ва арзишҳои

диниюмазҳабӣ(ҳанафӣ),миллиюумумиинсонӣбахотирипешгирииҷомеаазравандҳоиноматлубитун-дравона ва ҳаракатҳои иртиҷоиюхурофотпарастӣ;3.Эҳё вамуаррифии тамаддуни

миллӣ;­ маркази исломӣ дар кадом

самтҳо минбаъд бо маҷаллаи

«дин ва ҷомеа» ҳамкорӣ хоҳад кард?­Маркази исломии Ҷумҳурии

Тоҷикистон бо маҷаллаи «Дин ваҷомеа» дар самтҳои пешниҳодимақолаҳоидинӣвапандуандарзҳоигузаштагонҳамкориҳоигустурдае-робароҳхоҳадмонд.Ниятдорем,ки барои хонданибоб гардиданимаҷалла аз якчанд тадбирҳо коргирем.Масалан, ҳармоҳмомета-вонемҷадвалисирӯзаивақтҳоина-мозробароиинтишордармаҷаллапешниҳоднамоем...­ҲамчунРаисиМарказиисломӣ

бавазъикунуниифазоидиниики-шварчӣгунабаҳомедиҳед?­ Ислом дар Тоҷикистон баъди

дарёфти истиқлолияти давлатӣ азтангно ва маҳдудае, ки дар замо-ни шӯравӣ дошт, берун баромадва чеҳраи воқеии худро намудорсохт. Мардум даст ба омӯзишударёфти арзишҳои исломӣ задандваазҳаргунаимкониятҳоистифо-да бурданд. Давлати Тоҷикистонталошҳоимусулмонониҷумҳуриробарои дарёфти арзишҳои исломӣ,фарҳангимиллиюисломӣдастгирӣнамуда,ҳаргунамонеаҳороазбайнбурда,майдонифаъолиятродаринсамтфарохгузошт.Конститусия ва қонунҳои ҷории

ҶумҳурииТоҷикистонфазоиозодудемократиробароиэҷодуэътиқодидинӣфароҳамсохтвабароитаъли-мидиниюрушдифарҳангидинӣза-минаиҳуқуқирофароҳамовард.Би-нобарин,донишкадавугимназияҳо

7

вамадрасаҳоюгурӯҳҳоитаълимиидинӣ ба фаъолияти ошкор шурӯънамудандвамаърифатидиниимар-думрӯбатараққӣниҳод.Қаблазистиқлолият,чунончиба

аксари мардум маълум аст, фақаттаълими ҳуҷрагӣ ба таври ғайриошкорвуҷуддошт.Ягонамадрасае,ки аз Тоҷикистон низ донишомўзмегирифт, дарБухоро қарордошт.Онмиқдорибисёркамишогирдон-роазҷумҳурӣба таълимфаро ги-рифтабуд вамаҳдудияти зиёддаронвуҷуддошт.

­ таманниёти шумо ба хонан­дагони “дин ва ҷомеа”?

бисмиллоҳир­раҳмонир­раҳимАлҳамду лиллоҳи раббил­ъола-

мин, вал­ ъоқибату лилмуттақинвассалотувассаломуъалоРасулиҳиМуҳаммадин ва ъало олиҳи ваасҳобиҳиаҷмаъин.Аввалан, барои хонандагони

маҷаллаи«Динваҷомеа»ватамо-мимардумимусалмон,хусусанба-рои ҷавонони азизи кишварамон,киояндаиинмарзубумҳастандвасарсабзиву шукуфоии ин кишварбаонҳовобастагиизиёддорад,та-манниётионродорам,киХудован-дитаборакватаъолосиҳатмандивуосудахотириро насибашон гардо-над, то дар таҳсилоту корҳояшонмуваффақбошанд.Мандаринҳаётихудрўзҳоигуногунероазсаргуза-ронида, пастию баландиҳои зиё-деро дидаам ва устувориамро дарҳамаҳолатҳодарақидавумазҳабам

нигоҳ доштаам ва то ҷое, китавониста бошам, хидматамро ба-роидинумазҳабам,ҳамдартаъли-му тадрис ва ҳам дар мавъизаҳоюсуханрониҳоям, анҷом додаму вадар оянда низ давом хоҳам дод.Боядёдоваршуд,кибобовуаҷдодимо тоҷикистониён, дар таърихибешазҳазорсолапойбандбаИсло-миазизвапайрави«Аҳлисуннатваҷамоъат», хусусан мазҳаби ИмомАбўҳанифа (р) буданд. Мазҳабиҳанафӣмазҳабест,кидарҳамаҳол,миёнаравию эҳтиёткориро пешакардааст, буғзу кина ва бадбиниютаҳқирро дар масири гузаштаитаърихбакасеравонадидааст.Инмазҳаббапайравонашалоқамандиихайрхоҳонаро ба Паёмбар (с) ваасҳоби гиромии он Ҳазрат ва то-беъину табаъи тобеъин, солеҳонигузаштаамон таълим медиҳад.Аз ин хотир, аз ҷавонони азизхоҳиши онро дорам, ки тамассуква пойбандӣ ба ин равиш доштабошанд, то иззату шарафи бобовуаҷдодашонроҳифзкардатавонанд,чункидурустусолимнигаҳдошта-ни ақида мавзўи муҳими ҷаҳонимуосирмебошад.Афкорваақидаиноҷогоҳоқавмҳовумиллатҳоробаарсаинобудӣмебарад.Даршарои-ти истиқлолияти миллӣ шукронаиозодии диниро карда, ҳар фардимусалмоннамозуибодатихудробаваҷҳидурустадонамояд.

вассалому алайкум ва раҳматуллоҳи ва баракотуҳ

8

ба номи худованди бахшояндаи меҳрубон

Боиси хурсандист, ки бо ташаббусиКумитаи оид ба корҳои дин, тан-зими анъана ва ҷашну маросимҳои миллии назди Ҳукумати ҶумҳурииТоҷикистонякнашрияиилмиюмаърифатӣвафарҳангӣ–маҷаллаи«Динваҷомеа»банашррасид.

Ҷомеаиимрўзаимовоқеанбачунинмаҷалланиёздорад.Зерошаҳрвандонбинобарсабабидурустнашинохтаниасосҳоимазҳабиихудвабароиҷавобёфтанбаниёзҳоивиҷдонӣбаҳаргунасарчашмаҳорўмеоранд.

Азинлиҳоз,дарайнизамонбанашррасиданимаҷаллаи«Динваҷомеа»боиси қонеъ гардонидани рағбати онҳо ва дастрасӣ ёфтан ба сарчаш-маимаълумотбисёрбамавридаст.Маводҳоиилмӣвафарҳангие,кидармаҷаллаимазкурбанашррасонидамешаванд,рукнҳоидиниИслом,ҳаётидиниюмазҳабии ҷомеа, таҷаллонамудани руҳияиинсондўстӣ, ободкорӣвасозандагиидинимубиниИсломбахотирибеҳдоштиҷомеабудаметаво-нанд.

Нашримаҷаллаи«Дин ва ҷомеа»­робароимардумифарҳангдўсти ки-швариазизамонтабрикутаҳниятгуфта,даринҷодабаҳайатиэҷодивутех-никиимаҷаллаимазкурмуваффақиятхоҳонам.

Итминон дорем, ки маҷаллаи тозанашри «Дин ва ҷомеа» дар роҳитатбиқи сиёсати густариши фарҳанги миллӣ ва сулҳофаринииХукуматикишвархидматҳоишоёнехоҳадкард.

Сулаймон дАвлАТовРектори донишкадаи

исломии Тоҷикистон ба номи Имоми Аъзам-Абўҳанифа

È£ÄÎÌÈ ÍÅÊ

9

Дар ҳадиси паёмбари ислом ома-да, ки Парвардигор беҳбуди ҳаёт вахушҳолии қавм ё миллатеро хоҳад,пешазҳамашоҳёфармонравоиоди-леробасариэшонҳукмронмекунад.Чун ба ҳар сурат, пешрафти ин ё онҷомеадарҳамадаврузамонбаниятуомол ва дурандешиву хиради садрион,яънешоҳёхудсарваридавлатво-бастагииногусастанӣдорад.Қуръоникарим дар ин маврид ба ин маъномегӯяд, киХудованд ҳолати қавмеротағйир надиҳад, то замоне ки онҳохудончиро, кидар замирашонҳаст,тағйирнадодабошанд.Яъне,ҳарқавмзамонебарӯзибеҳуосудамерасад,киагар ҳам худ ва ҳам дунёи андешаишахсиятҳояш пешрафта бошад. Ҳармиллате,кимехонад,медонад,кӯшишмекунад ва заҳмат мекашад, яқинанободушукуфонхоҳадшуд.Аммодаринмавридҳамнақшикалидироҳамоншоҳёхудсарваридавлатбозӣхоҳадкард, чун ба ҳар васила танҳо сад-ри кишвар тавонад бо роҳнамоӣ ваиқдомотидурбинонаҷомеаробароҳирушду тараққиёт ҳидоят намоядусорбоникорвонбошад.Иннукта, натанҳобамасоилимуҳимидавлатдори-вуболобурдисатҳинекуаҳволиихалқёҷомеа,балкибафазоимазҳабивуди-нииин ё он кишварҳамдахлдорад.Агаршоҳёсадрикишвархуддарроҳидинудиёнатсарароазносарафарқгу-зоштатавонадуроҳирастагоривура-сиданбааҳдофимазҳабиробаладбо-шад,баонмекӯшад,кифазоидиниикишварашроҳаммуътадилубеолоишнигоҳдорад.Зероаксаримуҳаққиқонидиншинос вазифаи аслии динро тар-

бияимаънавию ахлоқӣмешуморанд,чун аҳдоф ё худ вазифаҳои дигаридиндарробитабоаввалӣпиёдамеша-ванд.Яънеҳадафимаънавиюахлоқӣмеҳвари асосӣ ва нуктаи пайвандиҳамаи аҳдоф ва вазоифи дигари динмебошадваинвазифаидинхусусия-тиумумиинсонӣдорадвахосиҳамаидинҳост. Дар ҷомеа ҳам чун ахлоқумаънавият ба ҳадди камол мерасад,ногузир дигар бахшҳо рӯ ба рушдмеоранд.Бодаркиинҳаманукотимуътамаду

сабақҳоитарихиидинвафармудаҳоиисломимуборакЭмомалӣРаҳмон,ра-иси ҷумҳури муҳтарами Тоҷикистондар кишвари худ ба ислом ҳамчунпоявасутунинигаҳдориахлоқумаъ-нивиёти миллат арҷ мегузорад, ба-рои боло бурдани сатҳи маънавиётуфарҳанг ва беолоиш нигаҳ доштанишуури динии шаҳрвандон пайвастаталошмеварзад.Сарвари давлат рӯзи 4­уми июли

соли 2013, дар мулоқот бо намоян-дагони аҳлиҷомеаимамлакатниз баҷомеаиТоҷикистонтаъкидкардабуд,ки «Фарҳанги исломии мо ҳамчунҷузъифарҳангимиллӣбисёрҷиҳатҳоиарзишманд ва зиндагисоз дорад, киистифодаидурустуоқилонаионҳоме-тавонадбароиэъмориҷомеаиадолат-парварваҳифзутаҳкимисулҳуамни-ятиумумӣвасуботисиёсиимамлакатхизматнамояд.» Воқеан, арзишҳои олии дини му-

бини ислом дар тарбияимардум дарруҳияитаҳаммулгароӣвабаёнисубо-туоромӣчуннерӯимуттаҳидсозандаи

Исломе, кИ сарварИ давлат мегўяд, ИсломИ растагорон аст

10

миллатудавлатнақшимуассирдоштаметавонад.ИннуктароЭмомалӣРаҳмонҳанӯз

соли 1997­ум дармулоқот бо зиёиёнчунин иброз карда, ки «…дин вааҳкомидинӣбоядбароиамалӣгашта-

ниормонҳоинаҷибимиллӣ, тарбияиахлоқиву маънавиёти ҷомеа, инчу-ниндонишуфазилатибашардӯстонаиҷавононбадавлатмададрасонад.Ҳамдавлат ва ҳам аҳкомидинбарои тез-тар барҳам додани рӯҳияи ҷаҳолат,ҳаромхӯрӣ, авомфиребӣ, бадахлоқӣдаринмарҳилаиҳассосбоядмубори-забаранд.»Сарваридавлатитоҷикондарҳама

суханрониҳояшмекӯшад,ҷомеаробаваҳдатвасулҳусуботдаъватнамояд.Сарчашмаиинамразисломаст.«Рисолатитаърихиидинваҳдатва

суботи ҷомеа аст, на тафриқаандозӣдар байни уммати мусулмон. Ба ин

маънӣ Қуръони карим мефармояд:“ВашумоҳамабаресмониХудочангзанед ва пароканда машавед”. Ё дарҷои дигар таъкид месозад: “Эй мар-дум,бадурустӣ,кишумороазякмар-дуякзанофаридемвашумороқавмҳо

вақабилаҳосохтем,тобаякдигарши-носошавед”.Даъватбамуттаҳидӣваваҳдатдар

дигар китобҳои осмонӣ низ борҳотаъкид шудааст, ки дарки мазмун вамуҳтавоиондаршароитикунунӣба-роипайравониҳамаидинҳоаҳамиятиаввалиндараҷадорад.»Ҳамчунин,боядзикркард,кидаво-

мичандсолиохирдавлатиТоҷикистонбо сарварии Эмомалӣ Раҳмон баҳрипешрафти фарҳангу маънавиёти ис-ломии ҷомеа силсилатадбирҳои му-ассирероанҷомдод,кимешавадинҷотанҳобоёдоварӣазтаҷлили1310­со-

11

лагиипешвоимазҳабамонИмомиАъ-зам, таъсиси Маркази исломшиносӣдар назди раиси ҷумҳур, нашр ватақсими ройгони Қуръони карим бозабонитоҷикӣбошумораиқариб200ҳазорнусхабамардум,ихтисосидаҳҳомиллионсомонӣазҳисобибуҷаидав-латвафондизахиравииПрезидентба-роичопикитобҳоиилмивуахлоқӣваэътиқодии фарҳанги исломӣ иктифокард.

Вале бо ин ҳама тадбирҳо имрӯзнатиҷагирӣ аз ҳолати рушди фа-зои эътиқоди динӣ ва мазҳабӣ дарТоҷикистон нигаронкунанда аст.Ин нуктаро сарвари давлат ҳам дармулоқотисолигузаштабоаҳлиҷомеаимамлакатбаёндоштабуд.

Зеро бо истифода аз замони де-мократия ва ошкорбаёнӣ ҳастандгуруҳҳое, ки зери ниқоби дини му-боракиисломмуғризонааҳдофисиё-сии худро мехоҳанд пиёда созанд.Ба гуфтаи Президенти кишварамон«…Тоҷикистон ба ҳамаи динҳоэҳтироммегузорад,валебахотиритаъ-миниамниятваоромивусуботиҷомеапеши роҳи ҳама гуна ҷудоиандозивутафриқаангезиро қотеъона хоҳад ги-рифт» ва «Мошоҳиди онем, ки баъ-зе созмонҳо ва ниҳодҳо бо ниқобиисломӣ фаъолият доранд ва зоҳиранбодастимусалмононсохташудаанд,вале хуни мусалмонони бегуноҳ ме-резанд,низомисиёсиикишварҳоиис-ломиробесуботвазаифмесозанд,ва-силаибадномсозииисломандваасланбааҳдофидушманонвабадхоҳониис-ломкӯмакменамоянд».

Сарвари давлат дуруст мегӯяд.Боядҳамингунабошад.Боядҷомеаи

мороҳиростроинтихобкунадубаҳарпайраҳае, ки анҷомаш бунбаст аст,сар назанад. Махсусан ҷавонони мобояд ҳамеша аз нигоҳи сиёсӣ зиракбошанд, чун дар бисёр маврид маҳзнаслинаврасбадомиингунагуруҳугуруҳчаҳоисиёҳкунандаиномиисло-мумусалмононмеафтанд.

Қуръони карим ҳам дар мавридиин гуна ҳушёрӣ мегӯяд, ки “Эй ка-соне, ки имон овардаед, агарфосиқебароятон хабаре овард, таҳқиқ ку-нед, мабодо аз рӯи нодонӣ ба мар-думе осеб бирасонед, он гоҳ азкоре, ки кардаед, пушаймон шавед”(сураиҲуҷурот,ояти6)

Бо дарназардошти тамоми онандешаҳое, ки дар боло гуфтем,бояд ҳар яки мо ва дар маҷмуъҷомеаи Тоҷикистону миллати тоҷиказ иқдомоти муассири Президентимамлакат дар мавриди орому осуданигоҳдоштанифазоимазҳабиикиш­вардастгирӣкунад.Зеробобаррасиинукоти суханрониҳои сарвари давлатвоқеан маълуммегардад, ки ӯ ба мороҳи ростро нишон медиҳад. Роҳирастагоронро!!! Шоҳи одилу ҳомииандешаватафаккуриисломӣҳамнеъ-матиПарвардигораст!Боядазӯисти-фодакард,бақадрионрасид,чунҳарнеъматфардоипурсидандорад.

Афшини МуқИМКотиби матбуотии

Кумитаи оид ба корҳои дин, танзи-

ми анъана ва ҷашну маросимҳои миллии назди Ҳукумати ҶТ.

12

Ислом - динест зиддихушунату ифрот

Санаи 4­уми июли соли гузаш-та президенти кишвар ЭмомалӣРаҳмон бо намояндагони гуногуниқишриҷомеа,азҷумла,олимонухо-димонидинвароҳбарониниҳодҳоидахлдормулоқотнамуд.Дар ин мулоқот Сарвари дав-

лат атрофи масоили муҳими дини-ву мазҳабӣ дар кишвар суханронӣкард.Якеазмасъалаҳое,кимавридитаваҷҷуҳи Эмомалӣ Раҳмон қароргирифт, ин таҳаммулпазир буданидинимубиниисломбуд.Президенти Тоҷикистон дар

ин маврид таъкид кард, ки : «Мобояд дини мубини исломро аз

тафриқаангезӣ ва олудашавӣ боифротгароӣҳифзнамоем,ҷавҳарвачеҳраи ҳақиқии маънавию ахлоқӣватаҳаммулгароиионробамардумвамахсусанбанаслиҷавонамонни-шондиҳемвадартарбияиахлоқивумаънавиионҳоазарзишҳоиисломӣистифоданамоем».Бешак, дини ислом ҳар гуна ху-

шунат ва ифротгароиро, қатъӣ на-зар аз он ки ифроти динӣ бошад ёғайридинӣ, маҳкум менамояд. Индинимубинҳамешапайравонихуд-роба эътидолвамиёнаравӣдаъватменамояд.Қуръоникаримҳамумматиисло-

мро уммати васат (миёна) номида-аст:«Ваҳамчунин,шумороуммативасат сохтем, то бар мардум гувоҳбошед...» (сураи «Бақара», ояти143).Аз ҳама олитарин ва беҳтарини

амалиинсонбандагӣваибодатаст.Чуноне ки Худованд мефармояд:«Ва ман ҷинну инсро наофаридам,

«Мо бояд дини мубини исломро аз тафриқаангезӣ ва олудашавӣ бо ифротгароӣ ҳифз намоем, ҷавҳар ва чеҳраи ҳақиқии маънавию ахлоқӣ ва таҳаммулгароии онро ба мардум ва махсусан ба насли ҷавонамон нишон диҳем ва дар тарбияи ахлоқиву маънавии онҳо аз арзишҳои исломӣ истифода намоем».

Эмомалӣ Раҳмон

13

магарбароиинкимаропарастанд»(сураи«Зориёт»,ояти56).Ботаваҷҷуҳбамақомваманзала-

те,киибодатдаршариатиИсломдо-рад,шоядинсонфикркунад,киҳарчӣбештарибодаткунам,беҳтараст.Аммобоядбаиннуктаҳамтаваҷҷуҳнамоем,кидарбештариоётиилоҳӣвааҳодисиПаёмбар(с)гуфташуда,ки ифроту тафрит дар ибодат коринописандидаест.Худовандмефармояд:«Вачунна-

моз тамом кардашавад, дар заминпароканда шавед ва фазли ХудоробиҷўедваХудоробисёрёдкунед,тобошад, ки растагор шавед» (сураи«Ҷумъа»,ояти10).Анас(р)ривоятмекунад,ки:«Се

нафарназдиҳамсарониПаёмбар(с)омадандвааз тарзиибодатиПаём-бар (с) суол карданд. Вақте баро-яшон хабар доданд, тоату ибодатихудроботоатуибодатиПаёмбар(с)муқоиса намуда диданд, ки тоатуибодатионҳохелеандакаст.Онҳобахудгуфтанд,«МокуҷовуПайғомбар(с)куҷо?».Азинхотир,якеазонҳогуфт:«Маншабротосубҳбанамозмегузаронам». Дигаре гуфт: «Манто абад рўзамегирам ва ифтор на-мекунам». Севумӣ гуфт: «Ман аззан гирифтан худдорӣ мекунам ваҳаргизиздивоҷнамекунам». Паёмбар (с) назди онҳо омада

фармуданд:«Шумобудед,кичуни-ну чунон гуфтед? Қасам ба Худо,маннисбатбашумохудотарстарамуботақвотар,валегоҳорўзамегирамва гоҳоифтормекунам, қисмате азшабронамозмехонамвақисматиди-гареромехобамвабозанҳоиздивоҷ

мекунам.Пас, касе аз суннати манруймегардонад,азманнест»(бари-воятиБухорӣваМуслим).Аз ин ҳадис бармеояд, ки дини

мубини Ислом аз ифрот дар ибо-датҷилавгирӣмекунад.Пас,бешакдар дигар амалҳо низ ифротгарои-ро маҳкум менамояд. Ҳазрати АбўҲурайра азПаёмбар (с) ривоятме-кунад:«Масоилвааҳкомидиносонаст. Ҳаргиз касе дар дин ташаддуднакардааст,магаронкимағлубгар-дида, пас, миёнаравӣ карда ва ончирометавонед, анҷомдиҳед,мар-думробасавобиХудовандбашоратдиҳедвадарибодатисаҳарваибода-тинисфирўзӣваохиришабкўшишкунед».(баривоятиБухорӣ)Инчунин Паёмбар фармуданд:

“миёнаравиро ихтиёр намоед, ал-батта,бамақсадмерасед»(бариво-ятиБухорӣ). Донишмандони Ислом ин фар-

мудаиПаёмбарробаунвониякаслиасосӣ ва ҳукме фарогири ҳамаипаҳлўҳоизиндагииинсонмедонанд.Президенти кишвар ҳамчунин

дарсуханрониихудишоранамуд,ки«Баъзеашхосвагуруҳҳоимуайяназҳуқуқу озодиҳои демократӣ сўйис-тифода намуда, мехоҳанд ғаразҳоисиёсиихудроазмавқеидинасосноксозанд».Дар солҳои охир тавре ки

мушоҳидамешавад, дар оламиИс-лом баъзе созмонҳои хоссе пайдошуданд, ки аз вазъи иқтисодӣ ваҳолатизаъфимусулмононсуйисти-фодабурда, дар байнихудимусул-монон ҳар гуна гуруҳ ва ниҳодҳоидинӣ ташкил кардаанд, ки хушу-

14

нат ва ифротталабии онҳо ба касепўшида нест. Баъзе аз ин гуруҳҳоҷавонони соддаи мусулмонро боғояҳои вайронгариву тахрибкорӣбароифаъолиятҳои нопоки худ ис-тифодамебарандва онҳороҷиҳатианҷоми корҳои хушунатомез ҷалбменамоянд, то онҳо бо хаёли худҳуқуқи аздастрафтаашонро бозси-тонанд.Оёту аҳодиси набавиро бо

фикрҳои шахсии худ ташреҳ ватавҷеҳ медиҳанд, ки хилофи усу-лиИсломаст.Онҳобаҷавононме-гўянд, ки дин чунин иқдомотроташвиқмекунад.Вазериниқобиис-ломубоиншеваҳоипастҷавононробадомифиребмеандозанд.Ҳадафиаслииифротгароӣ,сарфи

назараздинумазҳабталошдарбе-оромиюноамнииҳарҷомеаёдавлатаст.ЧунонекиПрезидентикишвардаринхусусдармулоқотбонамо-яндагони аҳли ҷомеаи мамлакатишоранамуд:«Вобастабаин,борҳогуфта будам ва боз таъкид мена-моям, ки ифротгароӣ ва терроризмдин,мазҳабвамиллатнадорадвабоинзуҳуротинангиномехтакарданиисломкоринодурустаст».Воқеан ин нукта ҳақиқат аст.

Зеро ифротгароён бо кирдорҳоитабоҳкоронаи худ боиси мар-ги ҳазорон мардуми бегуноҳ ме-шаванд ва он амалҳо ва корҳоиғайриинсоние, ки ба номи диниислом анҷом медиҳанд, оқибатисломро,кимазҳабитаъомул,инсофваадолатуэътидоласт,халалдорме-кунадваманофеимусулмононробатавриҳамаҷонибадармаъразихатар

қарормедиҳанд.Дар ҳамин росто президенти ки-

швартаъкиддошт,киякеазомилҳоипаҳншавии ифротгароӣ надониста-нидинумазҳабватаърихихудаст...«…Мандоимтаъкидмекунам,ки

вақтезабонуфарҳангихалқазбайнрафт,давлатнизхудбахудазбайнмеравад. Таърих чунин мисолҳоробисёр медонад. Аз ин рў, муноси-батбатаърихифарҳанг,батаърихитафаккури динии миллат ва расмуоинҳои милливу динӣ низ ҷузъисиёсатидавлатӣдарсоҳаидинбуда,бояддарчаҳорчўбиилмвааслиду-нявиятҳақиқатнигоронаарзёбӣгар-дад».Пас, дар роҳи ҳифзи якпорчагии

инмарзубумимуқаддасҳеҷякеазмовуШумоҳамватанонҳаққибета-рафиронадорем.Мо бояд ҷавонону наврасо-

ни кишварро, ки фардои давлатумиллати мо дар дасти онҳост, дарруҳияи ухуввату якдигарфаҳмӣ,ватандӯстиюхештаншиносӣтарби-ятнамоем.Нагузорем,кифарзандо-ни мо фирефтаи ташвиқу тарғибигуруҳҳои тундрави алоҳида шуда,гирифтори доми найрангу фиребиэшонгарданд.Танҳо ташвиқу тарғиби симои

аслиидинимубиниисломватарби-яинаслисазоворметавонадҷомеаиморобаояндаидурахшонрасонад.

Маҳмадонов ШодМон, Абдуллоев ФАРРуХ,устодони дИТ ба номи Имоми Аъзам - Абўҳанифа

15

Рукне аз фаризањои ислом

Баҳамагонравшанаст,киҳаҷякеазмаросимҳоимуборакидинимуби-ниисломбуда,хушбахтона,мардумисарбаландубофарҳангимоҳамасоладарбаробаридигармусулмонониса-одатмандисайёрадаъватиХудоибу-зургро«лаббайк»­гӯёнчандмуддатмеҳмонихонаиХудоваравзаиПаём-бариакрам(с)мегарданд.

Мо мардуми сарбаланди тоҷикимрӯз бояд ҳамеша шукронаи Пар-вардигорро ба ҷой орем ва ба ёдорем он замонеро, ки падару бо-боёнвааҷдодимодарорзуизиёратиКаъбутуллоҳ ва равзаи Паёмбар (с)дунёропадрудгуфтаанд.

Албатта, ин ҳама самараиистиқлолият ва дастгирию сиёса-ти хирадмандонаи сарвари давлат,муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мебо-шад.Зеромаҳзтавассутироҳбарииўдинимубиниислом,бахусусмазҳабиҳанафӣ ба ҳайси як рукни муҳимитаърихвафарҳангимиллиимоши-нохташудвашаҳрвандонимобоис-тифодаи васеъ аз ҳуқуқу озодиҳоиэътиқодӣ,озодонамаросимҳоидинӣ,азҷумлафаризаиҳаҷроадоменамо-янд.

Даркитобҳоимуътабариисломӣва аҳодисинабавӣфазилатҳо ва ба-ракотизиёдиҳаҷзикргардидааст.

АллоҳиЗулҷалолдарояи27­уми

сураиҲаҷмефармояд:

«Вадармиёнимардумбароиадоиҳаҷэъломкунтопиёдавусаворбарҳар шутури лоѓар пеши ту биёянд:иншутуроназҳарроҳидурбиёянд».

Паёмбариакрам(с)фармудаанд:«Ман ҳаҷҷа лиллоҳи фалам яр-

фус ва лам яфсуқ раҷаа каявминваладатҳууммуҳу»,яъне:«ҲаркасебароиХудоҳаҷкунадвабадзабониюгуноҳанҷомнадиҳад,бамонандионрўзе,киазмодартаваллудшудааст,бармегардад». Шакке нест, ки ин бузургтарин

фазилатваолитаринбашоратбароиҳоҷиёни Байтуллоҳи ҳаром гуфташудааст, вале ҳамон тавре ки дарҳадисинабавӣбаонишорарафтааст,ин фазилат ва башорат барои касо-нест, ки ҳаҷҷашон холисона бароиХудобуда,азҳангомишурўътохат-миҳаҷазбадзабонӣвамардумозорӣдурӣмеҷӯяндвамуртакибикорино-матлубвахилофишарънашуда,баъ-дан ҳам аз амалҳои номатлуб дурӣмеҷўянд.ДиниИсломдиниваҳдоният,хо-

лис ва яктопарастӣ аст. Динест, киэътиқодебавасотатдариртиботбай-ни бандагон бо Парвардигорашон

16

надорад. Мусалмон Аллоҳеро ибо-датмекунад, ки аз доираиидрок ваабсорболотараст. Танҳо касоне метавонанд ба ин

МаъбудиЯктобирасанд,кидороита-факкурибаланд,ниятваиродаиқавӣваихлосдарамалбошанд.Баунвонимисол Ҳаҷи Байтуллоҳилҳаром на-мунае азшаоириИслом аст, ки худдороиманосикваафъолуайёмихосеаст,киҳаркадомазонҳонавъихудҷузвушаоириллоҳмаҳсубмешаванд,ҳамоншаоире,китаъзимвабузург-дошти онҳо нишонаи тақвои қалбмуаррифӣшудааст.Чуноне киАллоҳи бузургмефар-

мояд:

«ВаҳаркишаоириАллоҳробузургшуморад, пас, ин аз тақвои дилҳоаст».Оре!Ҳаҷ бо тамомиманосик ва

афъолихуднамунаеазиртиботиамиқвабетаклифдармиёнибандаваХудо-вандаст.АллоҳиМуттаолқисматеазкуррахокеромавридираҳамотихосихеш қарор додаст. Ин бахш аз кур-раихокӣчунонбораҳамотиАллоҳияктоиҳоташуда,киҷалолиятиЗотиҚодир ва Муқтадир онро пушони-дааствамузҳиреазмазоҳирбаарзиИлоҳӣ қарор гирифта ва иртиботибисёрназдикбоХолиқиягонадорад.Ба тавре ки мусалмонон бо диданионбилофосилабаёдиАллоҳираҳимва меҳрубон меафтанд ва дар айниҳолбамаҳзрувиятионбаданҳояшонба ларза афтода, ҷалолияти Аллоҳтамомивуҷудашонрофаромегирад.Анбиёвапаёмбаронимуваҳҳиду

мухлис,дўстдоронваҷонфидоёндарҳарасрузамонҳамонаъмолваафъол-ротакроркарда,дақиқанқадамиҷойва қадами хеш гузоштанд. Аз та-вофи Байтуллоҳ аз вуқуф дар Ара-фот аз майдониМузадалифа ва ра-мйи ҷамарот то қурбонӣ дар Миноҳамаваҳамабаёнгариихлос,имон,ҷонфидоӣваазхудгузаштагӣбузург-таринмуваҳҳидитаърих­ИброҳимиХалил (а),Ҳоҷар ваИсмоил (а)ме-бошад. Ба ростӣ онон муҳибон ва

маҳбубони воқеии Парвардигор бу-данд ва ин муҳаббати беолоишионҳо чунон таъсиреро дар ҷаҳонибашарӣ бар ҷой мегузорад, киАллоҳи мутаъол илова бар аҷр ваподошиухравӣ,тамомиҳиҷратҳоватаҳаммулумашаққатҳоиононроаса-риҷаҳонбахшида,нидоиИброҳимроазонсарзаминибеобуалафбагӯшитамомимусалмононидунётоқиёматмерасонадвааъмолваафъолиҲоҷар(а) он бонуи фидокор ва мухлисробароиҳамешамондагормегардонад:АллоҳисубҳондарсураиҲаҷояи

26мефармояд,ки:

«Ва (ёд кун) чун барои ИброҳиммавзеихонаиКаъбаромуайянсохтем,гуфтем, ки бо Ман чизеро шарикмуқаррармакунвахонаиМаробароитавофкунандагонваистодагонвару-куъкунандагон ва суҷудкунандагонпоккун!».Ҳаҷботамомиманосик,арконва

аъмолимарбутбахуд,намунабаарзе

17

астазитоатимутлақваимтисолби-дуничунучароазфармонҳоиХудо-вандибузург.Дигареазмазоҳирибисёрҷаззоби

ҳаҷиниҷтимоибошукуҳваиздиҳоми

азиме аз мусалмонон ва муъмино-ни содиқе аст, ки бо қулуби соф ваниятҳоисодиқонавамухлисонадармаконе бо ҳам ҷамъ мешаванд, кииниҷтимоионҳонамунаикўчакеазрўзи растохезро ба намоишмегузо-рад. Валиюллоҳи Деҳлавӣ (раҳ) дар

мавридииҷтимоибошукуҳиҳаҷме-фармояд:«ҲақиқатанҲаҷтаҷаммуъибошукуҳигуруҳеазсолиҳиниумма-тиисломӣдарякзамонвадармаконимушаххасеаст,кионмаконёдоварибандагонимухлисвамуқаррабиХу-довандумумтаразанбиё,сиддиқин,

шуҳадовасолиҳинаст,кибаманзу-ритаъзимватакримишаоириилоҳӣдар ин макон ҳузурёфта ва ба уме-ди даст ёфтан ба раҳамоти бекаро-наи илоҳӣ ва касби ризоияти ӯ ба

дуо, зорӣ ва тазарруъ пардохтаанд.Ҳоли чунин иҷтимое бо ин кайфи-ятдармуқобилиПарвардигорихешизҳори аҷзу вонгусорӣ намояд дураст, ки мавриди лутфу марҳамат вамағфиратиИлоҳӣқарорнагирад». Ҳаҷ бо тамоми аркон ва афъоли

худазаматеробанамоишмегузорад,кибаёникайфиятионҳонатанҳодарқолабиалфозвакалимотнамеғунҷад,балкибароидаркивоқеиионҳобояддар онмаконҳои нуронӣ ва ирфонӣҳозиршудвапешониибандагиродарҳар кадом аз он амокин бар заминниҳодваашкидидагонронисорион

18

маконҳоимуқаддаснамуд.МаросимирўҳонӣваирфонииҲаҷнаму-

наибисёрбоарзеазсаҳроимаҳшарваистодандармуқобилиАллоҳияктородартасвирме-кушад,даринмаросимподшоҳугадо,ҳокимураият,пируҷавон, саворавупиёда, сиёҳпуствасафедпуст, арабуаҷам, сарурёнучашмги-рёнзериякосмонвадаряксаҳроҳамадастбасуйиякосмонибаландкарда,дарҳолидуовугирявазорӣбоХолиқуМоликиҳақиқиихешба ниёиш пардохта ва аз Зоти меҳрубон вабахшандаашонталабибахшишваомўрзишигуноҳонроменамоянд. Яке дар саҷда ва якедаррукуъвадигаредарҳолиқиёмвақироатисураҳоитўлонӣдарнамоз.ЯкеботиловатиҚуръонсаъйдарзудудани

зангоригуноҳвағафлатаздилуҷонихешдо-радвадигаребонамозвакасратисаҷдақасдитақаррубиҳарчибештарбаборгоҳиИлоҳӣ.Ҳаҷбопӯшиданилибосиэҳромоғозме-

гардад.ЭҳромхудбузургтариндарсуҳикматиҲаҷро барои ҳамагон мушаххас менамояд.Тамомиинсонҳоқатъиназаразтабақавасин-фашон,ҳамаваҳамадаряклибосзоҳирме-шаванд, инҷо дигар ҳеҷ кас наметавонад болибоси фахронаи худ дар муқобили касоне,килибосикуҳнадоранд,фахрнамояд,инҷоҳама баробаранд, ҳеҷ нишоне аз бартарӣ вафазилатизоҳирӣмушаххаснест.Читавре,киХудованддарсураиҲуҷуротояи13мефармо-яд:

«Эй мардумон! Ба дурустӣ, ки мо шумо-роазякмардуякзанофаридаемвашумороқавмҳовақабилаҳосохтемтобаякдигарши-носо шавед! Ҳар оина гиромитарини шумопарҳезкортариниаст.ХудовандДоноиХабар-дораст».

Ïàí\ ¸àäèñ àç Èìîìè ÀšçàìПешвои мазҳаб ­ Имоми Аъ-

замбафарзандашонҲаммодваси-ятнамуданд,кибапанҷҳадисе,киазмиёнипанҷсадҳазор (500000)ҳадис ихтиёр кардаам, амал кун.Инвасиятбароиҳармусулмонвапайравимазҳаби ҳанафӣ дастура-мали зиндагонист, зеро аҳодисимазкур марвориде аз баҳри бека-ронитаълимотиПаёмбар(с)аст:

1. «Иннамал аъмолубиннийё-ти ва иннамо ликуллимриин монаво…». «Мадори аъмоли инсонбарнийятмечархадваподошиҳаршахсебарасосинийятиваймебо-шад».

2.«Минҳусниисломилмаръитаркуҳумолояъниҳи».Яъне:«Якеаз нишонаҳои диндорӣ ва ҳусниисломиинсононаст,кикорҳоибе-фоидавабемаъноротаркнамояд».

3. «Ло юъмину аҳадукумҳаттоюҳиббалиахиҳимоюҳиббулинафсиҳи». Яъне: «Ҳеҷ кадомеазшумо ба камоли имон намера-сад,тоонкибароибародарашнизҳамончизеродўстдорад,кибароихудашдўстмедорад».

19

Ҳаҷ намоишгоҳе аз дараҷаи имон, тақвовашуурумуҳаббатиилоҳӣаст,кидарқалбиҳаршахс мавҷуд аст, ҳар кас ба ҳар мизон,киаздараҷаиимонватақвоиболотаребарх-урдорбошад,баҳамонмизонбештаразҲаҷва анҷоми маносики Ҳаҷ лаззат бурда, бадараҷаҳои болотаре аз ирфон ва маърифатиилоҳӣдастмеёбад.Ҳамаииналоматҳовахусусиётибузургта-

ринифалсафаиҳаҷрўзиҚиёматробатасвирмекашад.МайдониАрафотвакайфиятидуоваҷамъомадандаринрўзвадаринмакон,ки ҳар кас машғули дуо ва гиряву зорӣ аст,бомашғулшуданбадуоваёдовариигуноҳонва талаби авфу бахшиш аз боргоҳи эзидӣ,мутаваҷҷеҳи атроф набудан, тасвири бисёрзинда ва гўё азмайдонимаҳшар ва истодандармуқобилимаҳкамаиадлиилоҳӣаст.Даронрўз(майдонимаҳшар)низҳаркасфарёди«нафсӣ­нафсӣ»задаваҳеҷфикрупарешонӣбаҷўзкайфиятиҳисобукитобвахотимаедаринтизорашҳаст,дарсарнамепарваронад.АллоҳдарсураиОлиИмронояи96мефар-

мояд:

«Нахустин хонае, ки барои мардум (ваниёишиАллоҳ)қарордодашуд,дарсарзами-ниМаккааст,кипурбаракатвамояҳидоятиҷаҳониёнаст».Бароион,кибитавононманосикиҳаҷро

боитминонкомиланҷомдода,азондунеъ-матяънетааммулиахлоқифардӣваиртиқоиахлоқииҷтимоиродархудкасбвабаъдазҳаҷкардандарзиндагӣболоихудтатбиқкунем,шартҳоизайллозимаст:1. АзтаърихваазҳадафиаъмориКаъбат­

ул­МукаррамабадастиПаёмбаронигузаштамаълумотедоштабошем.2. Аз фишурда, аз хотираҳову заҳматҳои

4.«Инналҳалолабиййинунваин-нал ҳарома баййинун ва байнаҳумомуштабиҳотун ло яъламуҳунна ка-сирун минанноси. Фамани­т­тақо­ш­шубуҳоти, истабраа лидиниҳи ваъирзиҳиваманвақаъафишшубуҳоти,вақаъа фил ҳароми, кароъин яръоҳавлалҳимойушикуаняқаъафиҳи.Аловаинналикуллималикинҳиман.Аловаиннаҳималлоҳимаҳоримуҳу.Аловаиннафилҷасадимузѓатанизосалуҳат, салуҳал ҷасаду куллуҳу ваизофасадат,фасадалҷасадукуллуҳу,аловаҳиялқалб».

Яъне:«Ҳалолваҳаромошкорвамаълумҳастандвадармиёниондукорҳои зиёде муштабеҳ (норавшан)вуҷуд доранд, ки бисёре аз мардумонҳоронамедонанд.Касеазшубҳаҳодурӣ намояд, дин ва обрўи худроҳифзнамудааствакаседаршубҳаҳобиафтад, дар ҳаром афтодааст, бамонандичўпоне,кирамаихудродаратрофи мамнуъгоҳе бичаронад, вайанқариббаҳудудионмамнуъгоҳво-ридхоҳадшуд.

Бидонед, ки ҳар подшоҳе ҳудудваминтақаимамнуъаедорадваби-донед, ки ҳудуди Худованд ҳамонмамнуъот ва корҳое мебошанд, кионҳоробарбандагонашҳаромгардо-нидааст.Бидонед,кидарҷасадиин-сонякпорчагўштеҳаст,киагаронбасалоҳояд,тамомиҷисмбасалоҳоядваагаронфосидгардад,тамомиҷисм фосид мегардад. Бидонед, кионқалб,яънедилиинсонаст».

5. «Алмуслиму ман салималмуслимунаминлисониҳиваядиҳи».Яъне: «Мусулмони комил ва воқеӣкасе аст, ки мусалмонони дигар аззабонвадастивайсолимбимонанд».

20

Иброҳим (а), Исмоил (а) ва бибиҲоҷар (а), ки дар қалби Каъба дарМаккаи Мукаррама рўбарў шудандвадармуқобилчӣнеъматероХудо-вандимеҳрубонбаонҳоиноятфар-муд,маълумотедоштабошем,тоонхотираҳову заҳматҳоро дар замониманосикиҲаҷнатанҳобаёдовард,балкионросармашқизиндагӣқарордод,томоҳаммавридираҳматуино-ятиАллоҳқароргирем.Сафари руҳонӣ ва маънавии ҳаҷ

агарбориояиодобвашароитивижаион анҷом ёфта, илова бар аъмол ваодобуманосикизоҳирииҳаҷ,абъодиботинӣвамаънавиионнизмавридитаваҷҷўҳ қарор гирад, инсон осориамиқвабобаракатебаҷомегузорад,ки гоҳо то охири умр дар вуҷуди ўбоқӣ аст. Ороста шудан ба сифотибандагӣ ва таҳқиқ ёфтан баъд тас-лимдарбаробариАллоҳдарвуҷудиинсонваҳамгомваҳамроҳшуданбоПаёмбарони бузург ва авлиёи хосиАллоҳ ва бандагони шоистаи ў дарсарзамини муқаддаси Маккаи Му-каррама ва Мадинаи Мунаввара ва

ҷойҳои бо азамате чунАрафотва машъари Мино ва мулбисшуданбалибосисафеде,киёдо-вар либосимурдан ва куч кар-данастватавофкарданбадаврхонаиАллоҳ ва қонуни тавҳидва яктопарастӣ ва ҳамдилӣ ваҳамбастагӣ бо бандагони бео-лоишвамутеиАллоҳдарфардиҲаҷгузор аст. Осори иҷтимоииҲаҷ низ бисёр фаровон аст.Ҷамъ шудани чанд миллионмусулмон дар як замон ва дармакони хосе монанди МаккаиМукарраманамунаииттиҳодвақудратиҷаҳониИсломаст.

Бовариикомилдорем,киҳоҷиёнимобаъдиадоимаросимиҳаҷбодилунияти пок ба Ватан баргашта, даркорҳоиободонивубунёдкориидиёрихуд, инчунин тарғиби одобу ахлоқиҳамида ва рафтору кирдори шоис-табааҳлиҷомеа,махсусанҷавононнақшиарзандамегузоранд. Инак, маросими мубораки ҳаҷ

ҳам фаро мерасад. Сафари ҳамаиҳаҷкунандагони сарзамини зебоиТоҷикистонро бо азму нияти иҷронамудани рукни панҷуми арконипанҷгонаибиноимусулмонӣ–фари-заиҳаҷсидқантабрикутаҳниятме-гўем.Барояшонҳаҷҷимабрур,саъйимашкур, зиёрати мақбул ва дуоимустаҷоборзудорем.

Абдуҷалол АлИзодА,мудири шуъбаи робитаҳои байналмилалӣ ва ташкили ҳаҷ

21

Дардинимубиниисломмавқеъвамартабаи зан баланд арзёбӣ меша-вадвамобаъзеазҳуқуқҳоизанроаздалелҳоиҚуръонваҳадисҳоиПаём-бар(с)зикрмекунем:

1.Арзишиамализан(амалисолеҳ).Ҳар касе ки китоби Худоро му-

толаъакунад,инмасъаларопайме-барад, ки аъмоли зан, яъне аъмолисолеҳаи ӯ аз қабили парҳезкориюиффат,хушгуфторивупоквиҷдонӣваиҷроифаризаҳоидинимубиниисломназди Худованд мушаххасан дороиаҷр ва подош аст, агарчи андак ҳамбошад.Худованддарсураи«Нисо»,ояи124чунинфармудааст:«Касе ки аъмоли шоиста анҷом

диҳад,хоҳмард,бошадхоҳзан,дарҳолекимўъминбошад,пасонҳодо-хили ҷаннат мешаванд ва камтаринситамбарононнашавад».Дарҳадисе,киАҳмадваТабаронӣ

онро ривоят кардаанд, омадааст, киПаёмбари акрам (с) фармудаанд:«Ҳар гоҳ зан намозҳои воҷиби рў-зонаашробихонадварўзаимоҳира-мазонробигирадваномусвапокиа-шронигоҳдорадванизазҳамсарашитоъаткунад,азҳардарехоҳад,во-ридибиҳиштшавад».Ҳуқуқи занро Худованд ва расу-

лашбароикамеибодаташ,кидароятва ҳадис зикр кардем, ба ихтиёрашгузоштааст, то аз кадом дарвозаиҷаннатхоҳад,баондарояд.

2.Ҳамаимовушумомедонем,киХудованд як сураи қуръонии худро

баномизанҳофиристод,яънесураи«Нисо»,киинҳамякмарҳаматиХу-довандаст,бароизанон.

3.Муоширатварафторинеку.Оиниисломбарҳармардебархўрд

ва муоширати некуро бо ҳамсарашвоҷиб гардонидааст. Худованд дарсураи«Нисо»,ояти19чунинфарму-дааст:«Вабозанонихудбатавришоиста

дар гуфторварафтормуоширатку-нед».Дар ҳадисе, ки Тирмизӣ ва ибни

Ҳаббон аз Абўҳурайра (р) ривояткардаанд, омадааст, ки Паёмбар (с)фармудаанд:«Муъминтаринмусулмонбоахлоқ­

тарини онҳост ва беҳтарини шумокасеаст,кибоҳамсарашнекўӣдош-табошад».

4.Дарҳадисидигар,киАбўдовудваҲокимонроазибниАббос(р)ри-воят кардаанд, омадааст, ки Пайём-бар(с)фармудаанд:«Касе,кидороидухтаребошадва

онрозиндабагўрватаҳқирнакунадва писаронашро бар ў бартарӣ ватарҷеҳнадиҳад,Худовандўровори-дибиҳиштмегардонад».Гуфтанмумкинаст,кимардвақте

духтаронаш ва писаронашро баро-бар ҳисобад, бешак, дохили ҷаннатмешавад.5.Воҷиббуданиҳуқуқизанвадух-

таронбарболоимард.Шариати ислом ҳуқуқи занро

бар мард воҷиб кардааст. Инчунин,

Їойгоіи зан аз назари Ислом

22

ҳуқуқидухтаронбарболоипадартоиздивоҷашонвоҷибмебошад.Худованддарсураи«Талоқ,ояти7

чунинмефармояд:«Ононекидороҳастанд,аздороии

худхарҷкунандваононекитангдас-танд,азончикиХудобаонҳодода-аст,харҷкунанд.Худовандҳеҷкасроҷузбаонандоза,кибаўдодаст,му-каллафнамесозад.Худовандбаъдазҳарсахтӣкушоишмеоварад».6.Дахолатизандариздивоҷ.Азмасоиле,кишариатиисломба-

роизанмуқарраркардааст,дахолатихуди ӯ дар амри издивоҷ мебошад.Яъне, зан ҳуқуқ дорад, ки озодонаинтихоби ҳамсар бикунад. Агар су-куткунад,ҳеҷчизнагўяд,инризоя-тидухтараст,чарокидухтароншарммекунанд. Аммо дар мавриди зано-нисоибалозимаст,киамриқабулёраддионросароҳатанбарзабонбиё-варанд,зероӯякборзиндагироди-

дааст. Дар ҳадисе, ки ИмомМоликривояткардааст,омадааст,киПайём-бар(с)фармудаанд:“Занонисоибаробештаразволӣва

сарпарастихудбархудашонҳақдо-ранд.Аммо бояд аз духтарон иҷозагирифта шавад ва иҷозаи духтаронсукутионҳост”.7.Ҳаққизандармерос.Худованд дар ояти 11­и сураи

“Нисо”мефармояд:(Худошумородарҳаққифарзандо-

натонҳукммекунад,ки(ҳиссаи)мардмонанди ҳиссаи ду зан аст ва агардухтаронзиёдааздубошанд,пас,дусеяки он чӣ (майит) гузоштааст, азонионҳоаст.Ваагар(фарзандаш)якдухтарбошад,паснимитаракабароиӯст...)Иловабариндинимубиниислом

ҳаққимодарро се маротиба зиёдтаразпадармуқаррарнамудааст.Дарҳадисе,киБухорӣваМуслим

онроазАбуҳурайраривояткардаанд,омадааст:Марде назди Пайёмбар (с) омад

вагуфт:«ЁРасулоллоҳчӣкасеҳақиҳусни муоширати бештареро баринсондорад?»Пайёмбар (с)фарму-данд:«Модарат».Гуфт:«Баъдазў?»Фармуданд: «Модарат». Гуфт: «Вабаъд аз ў?»Фармуданд: «Модарат».Гуфт:«Баъдазў?»Фармуданд:«Па-дарат».

Юсуфов А.Ҳ.Сардори Раёсати таҳлил ва ташхиси диншиносии Кумита

Бо модари хеш меҳрубон бош,Омодаи хидматаш ба ҷон бош.Бо чашми адаб нигар падарро,Аз гуфтаи ӯ мапеч сарро.Чун ин ду шаванд аз ту хурсанд,Хурсанд шавад аз ту Худованд.Дар кӯча чу меравӣ ба мактаб,Мақбул гузар куну муаддаб.Чун бо адабу тамиз бошӣ,Пеши ҳама кас азиз бошӣ.Зинҳор магу сухан ба ҷуз рост,Ҳарчанд туро дар он зарарҳост.Гуфтори дурӯғро асар нест,Чизе зи дурӯғ зишттар нест. То пешаи туст ростгӯӣ,Ҳаргиз мабарӣ сиёҳрӯӣ.

Эраҷ Мирзо

23

Солиҳафтумаст,кисокинонимамла-катдардоираиталаботваамалиҚонуниҶумҳурииТоҷикистон«Дарбораитан-зими анъана ва ҷашну маросимҳо дарҶумҳурии Тоҷикистон» кору зиндагӣдоранд.

Боисизикраст,қабулиқонунимазкуридомаимантиқиииқдомҳоинаҷибонаиСарвари давлат,ПрезидентимуҳтарамЭмомалӣРаҳмон,кибапешрафтвашу-куфоии мамлакат равона гардидааст,маҳсубмеёбадваҳадафионраҳоӣбах-

Танзими расму оиніо гиреікушои мушкилоти мардум

ё 7 соли татбиқи қонун чӣ дод?

«То расму оин ва маросимњои милливу динии худро ба як низоми му-айян надарорем ва харољоти бењудаву зиёдатии мардумро аз байн наба-рем, ба ќабули татбиќи барномањои давлатї ва сарфаи маблаѓњои зиёд дар масъалаи паст кардани сатњи камбизоатии ањолї ба натиљањои дилхоњу назаррас ноил шуда наметавонем».

Эмомалї рањмон

Áà ìóíîñèáàòè 7-óìèí ñîëãàðäè ¾àáóëè £îíóíè ¯óì³óðèè Òî¿èêñòîí «Äàð áîðàè òàíçèìè àíúàíà âà ¿àøíó ìàðîñèì³î äàð ¯óì³óðèè Òî¿èêèñòîí»

24

шидани мардум аз фақру камбизоатӣ,ба низоми муайян даровардани расмуоинҳои мардумӣ мебошад. Ин қонунбаъд аз назарсанҷии мутахассисон ваомўзиши афкори сокинони кишвар батасвибрасид.То давраи қабули қонун андешаҳо

атрофи ин масъала гуногун буданд.Бисёриҳобаонандешабуданд,кина-бояддавлатбаинмасъалаҳоиҳасосвапечида, маросиму маъракаҳо дахолатнамояд.Вале,СарваридавлатЭмомалӣРаҳмон бо ҳамон ҷасорати азалиихеш ба ислоҳоти масоили иҷтимоӣ вахурофотӣдаст заданд.Бобоварӣбоядқайд намуд, ки қабули қонуни мазкуроғозиислоҳот ва инқилобифарҳангииҳаётиҷомеаишаҳрвандӣмебошад.Зарурати чунин ислоҳот ҳанўз аз

солҳои аввали даврони истиқлолиятдар андешаи Президенти мамлакатмушоҳида мегардид. Роҳбари дав-лат вазъи ҳаёти иҷтимоии мамлакат-ро таҳлил намуда, ба хулосае ома-да буданд, ки бояд ба исрофкориҳоибемантиқ, маъракаҳои пурдабдабаихуднамоӣ, маъракаҳои азодории миён-шикани бебунёд хотима дода шавад.Вазъиятиногуворроаздигаронпешта-рубештарҶанобиОлӣдаркмекардандвадарҷустуҷўироҳиҳаллӣмушкилотбуданд. Ҷаноби Олӣ, муҳтарам Эмомалӣ

Раҳмон ҳангоми суханрониашон дармаҷлиси умумиҷумҳуриявӣ доир батанзими расму оинҳои халқӣ, ки 9июли соли 1999 дар шаҳри Душанбедоиргардидабуд,азҷумлазикрнамудабуданд,ки:«Ба хотирирасиданба рўзгорипур-

саодатбамолозиммеояд,кидарбаро-бариҳаллимушкилотииқтисодӣвапешгирифтани роҳи ободониву созандагӣбоз як силсила монеъаҳои маънавиро

бартараф намоем, ки садди роҳи пе-шрафти мо ва болоравии сатҳи зинда-гии халқ мегардад.Ман вазъи ногуво-ри риояи расму ойинҳо ва маросимуанъанаҳоихалқиродарназардорам,кибемуболиға, дар роҳи пешрафт ва ра-сидан ба сохти солим ва мутамаддинииҷтимоӣ,бамонеъаиҷиддӣтабдилёф-тааст»... «Мо бояд тарзи зиндагии му-тамаддинро дар сарзамини худ такмилдиҳемваазинрўбароимоимрўзмасъа-лаитанзимирасмуоинҳо,кизиндагииҳаррўзаихалқроазгаҳворатомаргфаромегирад, муҳим аст».э.раҳмон «дин ва ҷомеа» душанбе­2013 саҳ. 47­49.Бо гузашти начандон фурсати зиёд,

вақт ҳамчун довари ҳақиқатгўй собитнамуд, ки қабули Қонуни якуми мил-лииҶумҳурииТоҷикистон«Дарбораитанзими анъана ва ҷашнумаросимҳо»иқдомиягона,саривақтӣвадурустбу-дааст.Аз соли 2007 то имрўз дар радифи

таъминииҷроиталаботиқисми1,мод-даи5­иҚонундарМақомотииҷроияимаҳаллии ҳокимияти давлатии ВМКБ,вилоятҳои Суғду Хатлон, шаҳри Ду-шанбе, 68 шаҳру ноҳияҳои ҷумҳурӣва427ҷамоатҳоишаҳракудеҳот–дармаҷмўъ 499 комиссияҳои доимӣ сама-рабахшфаъолиятнамудаистодаанд.Тибқи талаботи қисми 3, моддаи

4­и Қонун, ки таъсиси комиссияҳоиҷамъиятии танзими анъана ва ҷашнумаросимҳоро дар вазорату идораҳо,ташкилоту муассисаҳо ва корхонаҳоина камтар аз 30 нафар корманддоштадар назар дорад, феълан дар ҷумҳурӣ7869 (ВМКБ­762, вилояти Суғд­2370,вилояти Хатлон­2205, шаҳри Душан-бе­722, ШНТҶ­1810) комиссияҳоиҷамъиятӣфаъолиятипурсамардоранд.Дар бисёр ҳолатҳо шаҳрвандон ва

махсусанрўзноманигоронбочунинса-

25

волмуроҷиатмекунанд,киқонунбамочӣдод?... Биёед худамон андеша намоем, ки

чи мушкилоте доштем. Зиндагиамонсаросар аз баргузории маъракаҳоиазодорӣ ва хурсандии куркурона ибо-рат буду халос. Ҳамон вақт ҶанобиОлӣ дар ин бора зикр карда ёдрас на-муда буданд: « Тасаввур кунед, ки якоила камаш чор ­ панҷ фарзанд до-рад ва то лаҳзаи ба балоғат расида-ну ба зиндагии мустақилона қадамгузоштани фарзандон чӣ қадар маро-симуоинҳоробаҷомеоранд,чӣқадархароҷоти беҳударо бар дўш мека-шанд».Хушбахтона,қонунбаҳамаинбесомониҳохотимагузошт.Аз қабули қонуни мазкур фурсати

начандон тулонӣ гузашта бошад ҳам,меарзад аз дастовардҳои назарраси ончанднуктарозикрнамоем.1.Шаҳрвандониҷумҳурӣ аз ҳисоби

камхарҷ гузаронидани маъракаҳо та-вонистанд ба манфиати худ зиёда аз10 миллиард сомониро сарфаҷўӣ на-моянд. Хароҷоти мардум дар баргузо-

риимаъракаҳо дар муқоиса то давраиқабулиқонунсемаротибакамгардид.2.Азрўимаълумотиомориипешни­

ҳоднамудаи Бонки миллии ҶумҳурииТоҷикистон дар соли 2013 пасандо-зи шаҳрвандон дар бонкҳо 21% ваҳамасолааз20%то25%афзоишёфта,гирифтаниқарзҳоазбонкҳобомақсадимаъракагузаронӣкарибазбайнрафта-аст.3.ҚонунимазкурбататбиқиКодек-

си андози Ҷумҳурии Тоҷикистон дармасъалаирўёниданиандозазҳофизон,тарабхонаҳо ва наворбардорон мусо-идат намуд. Тибқи маълумоти омо-рии Кумитаи андози назди ҲукуматиҶумҳурии Тоҷикистон танҳо даршашсолиохир(2008­2013)маблағиандозазинашхосбешаз11,7миллионсомони-роташкилдодааст.4.Саҳмиқонунимазкурдарбароба-

риамалишавиидигарбарномаҳоваиқ­домҳои назарраси Президенти мамла-катваҲукуматиҶумҳурииТоҷикистонҷиҳатиафзоишимуздимеҳнат,нафақа,пасандозҳо ва паст кардани сатҳи

26

камбизоатӣаз81%­исоли1999то38%дарсоли2012эҳсосмешавад.5. Амалишваии Қонун барои ба-

ланд бардоштани маданияти ҳуқуқиишаҳрвандон ва риояи талаботи қо­нунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, азҷумла Кодекси оилаи ҶумҳурииТоҷикистон мусоидат намуд. Теъдо-ди акди никоҳи давлатӣ ба маротибзиёд гардид. Агар дар соли 2006 дарҳудуди ҷумҳурӣ 57 115 ақди никоҳбаста шуда бошад, пас аз қабулиҚонундарсоли2007иннишондиҳанда

ба97713ададрасид.Минбаъдҳамасолашумораи акди никоҳ афзоиш меёбад.Дар соли 2008­106590, соли 2009­101392, соли 2010­100440, соли 2011­94618, соли 2012­97796 ва соли 2013­97444акдиникоҳбасташудааст.6.Маъракаҳобаҳисобиоморӣдохил

шуда, динамикаи афзоиш ва пастша-виионҳозериназоратқароргирифт.Баҳисобимиёнаҳарсолдарҷумҳурӣзиё-

дааз140ҳазормаъракабарпогардидаистодааст.Дардавомибешазшашунимсол(июнисоли2007­апрелисоли2014)дармаҷмўъ1миллиону010ҳазору626маъракадоиргардид.7.АмалиҚонунбароикамгардида-

низабҳичорвоикалонвахурдшароитфароҳамоварда,бароинигаҳдоштаничорвои наслдеҳ мусоидат намуд. Дардавоми амали Қонун дар зиёда аз 1миллионмаъракабешаз626ҳазорсарчорво забҳ гардид. Барои ин миқдормаъракаҳодардавраитоқабулиҚонун

эҳтимолиятизабҳибешаз1миллиону516ҳазорсарчорвовуҷуддошт.Бодар-назардоштикам забҳ гардиданичорвобаманфиатишаҳрвандон зиёда аз889ҳазорсарчорвонигоҳдошташудааст.8.Қонунбаэҳёианъанаинекиниё-

гон, баргузории тўйҳои хайриявӣ вадастаҷамъонамусоидатнамуд.Дариндавра дар миқёси ҷумҳурӣ хатнасурибешаз60ҳазорнафаркўдаконватўйи

27

домодию арўсии 3535 ҷуфт ҷавононаз оилаҳои камбизоат ба тариқидастаҷамъӣбарпогардид.Бошарофатииниқдомихайр,бешаз67ҳазору600оилаи тоҷик аз хароҷоти баргузориимаъракаозодгардиданд.Дарбаробариҳамаииндастовардҳо

таҳлилусанҷиш,омўзиширафтииҷроиқонуни мазкур дар ҷумҳурӣ, фаъоли-яти комиссияҳои доимӣ ва ҷамъиятӣ,инчунин фаъолияти шуъбаву бахшҳонишон медиҳад, ки ҳанўз аз иҷро вариояи қатъии Қонун қаноатманд шу-дан мумкин нест. То ҳол аҳёнан бар-гузории маъракаҳои зодрўз берун аздоираи оила, маъракаи маъншудаи«чойгаштак»,думаъракаазҷонибидо-мод ё арўс дар тўйи домодиву арўсӣ,маъракаҳои «ҷумъагӣ» бо иштирокиками меҳмонон бошад ҳам, ҳанўз баназар мерасад. Дар баробари корҳоифаҳмондадиҳӣ, аз ҷониби ваколатдо-ронисоҳа,комиссияҳоидоимиитанзи-мианъанаваташнумаросимҳо,инчу-нинРаёсати танзимианъанаваҷашнумаросимҳоиКумитабомақсадиошкорвачораандешӣнисбатиқонуншиканиҳопайваста рейдҳои санҷишӣ таш килва гузаронида мешаванд. Дар даво-ми амали қонун нисбати 1696 ҳолатпарвандаҳои ҳуқуқвайронкунии маъ­мурӣтартибдодашуда,басудҳоҷиҳатичораандешӣирсолшудааст.Азҳисобиҷаримаҳомиллионҳо сомонӣба буҷаидавлатворидгардидааст.Раиси Кумитаи оид ба корҳои дин,

танзими анъана ва ҷашнумаросимҳоимиллии назди Ҳукумати ҶумҳурииТоҷикистон А.Холиқзода, ки аз ав-вали қабули қонун то имрўз дар со-хтор иҷрои вазифа дошта, пайвастааз масъулин иҷрои ҳатмии қонунроталаб менамояд, дар чорабиниҳо,

вохўриву мулоқотҳо бо сокиноникишвар пайваста баромадҳои пурмаз-мунменамояд.Якеазмушкилотимавҷудадарамалӣ

намудани қонуни мазкур баъзе зиё-даравии шаҳрвандон дар баргузориимаъракаҳоиазодорӣмебошад,кидаринсамт бамо ­масъулон кӯмаку дастги-риируҳониёникишварлозимаст.Му-таассифона, баъзан уламои муҳтарамбаҷоипешгириизиёдаравиҳохудашонсабабисарзаданиқонуншиканиҳоме-гарданд.Ба ҳама мушкилиҳо нигоҳ накар-

да, талаботи қонун оҳиста­ оҳиста бамеъёриамалкардиҳаррўзаиаҳлиҷомеатабдил ёфта истодааст, ки боиси хуш-нудист. Аз ҳама муҳим, қонуни маз-кур чашми мардумро кушод. Мардумфоидаву зарари худро сарфаҳм рафта,маъракаҳоихудробошууронавакамма-срафгузаронидаистодаанд.Момасъу-лонбаояндаинекисоҳабовариикомилдошта, дастгирии бевоситаи роҳбарисиёсии кишварЭмомалӣРаҳмонморорўҳбаланд менамояд ва баҳри иҷроидастуру супоришҳои роҳбариятимамлакат ва талаботи қонуни мазкурсодиқонахизматменамоем.

А. Мирзозода Муовини Раиси Кумита

28

«(Андешанамекунад,киХудо)ўроазчӣчизофарид?Азнутфаеофари-дуандозакард(офаридани)ўро;пасроҳ(роҳибаромади)­робарвайосоннамуд…» (сураи Абаса, оятҳои 18­20).

Таъбири «муносиб кардан(мувофиқкардан)»дарзабониарабӣҳамчун «қаддара» садо дода, решаионазфеъли«қадара»аствамаънои«омода кардан», «чен кардан», «банақша гирифтан», «барномасозӣкардан», «ояндабинӣ, пешгўииХудованд»­родорад.

Тавремаълумаст,вақтеманиипа-дар тухмҳуҷайраи модарро бордормекунад, генҳои (ирсҳои) падарумодар омехта мешаванд, то тамомихусусиятҳои ирсии тифли ояндаропоягузорӣнамоянд.Азҳазоргениин-сонҳаркадомехусусиятихосихудродорад.Генҳорангимўйвачашм,қадуқомат, шакли рўй, устухонбандӣ,шумораи зиёди узвҳоиботинӣ, мағзи сар, асабва мушакҳоро муайянмекунанд.

Дар генҳо на фақаттамомихусусиятҳоифи-зиологииинсонвуҷуддо-ранд, балки ҳазорон ра-ванд,кидарҳуҷайраҳоютани инсон сурат меги-ранд, инчунин систе-маи назорати организммушоҳидамешавад.Ма-

салан,фишорибаланд,пастваёмўъ-тадилихуниинсоннизбамаълумотидаргенҳомаҳфузбудаалоқаманданд.

Вақтеманӣботухмҳуҷайраякҷояшуда,нахустинҳуҷайраиинсониоян-дапайдомешавад,ҳамроҳионинчу-нинаввалиннусхаимолекулаиДНК(кислотаидезоксирибонуклеинӣ),кибаҳаркадомҳуҷайраидарояндатоохири умр ҷудошудаи ҳаёти инсонрамзи худро ворид мекунад, низ бавуҷуд меояд. ДНК – молекулаи ка-лонтаринест, ки дар мағзи ҳар якҳуҷайра ниҳоят мустаҳкам маҳфузаст.Инмолекула,киазгенҳоиборатаст,якнавъбонкитамомимаълумотдарбораиорганизмиинсонбашумормеравад,кимоонҳорозикрнамудем.

Ҳуҷайраи нахустин, ки мо онробордоршавиитухмҳуҷайраномидем,мутобиқи барномаи махсус, ки дармолекулаи ДНК сабт (ҳифз) шуда-аст, афзоиш ёфта, тамоми узвҳо ва

Барномасозии ирс

29

бофтаҳои баданро ташкил мекунад.Онҳо минбаъд тарҳи муайянеро бахуд гирифта, ҷисми инсонро таш-килмедиҳанд.МаҳзмолекулаиДНК,киазатомҳоикарбон,фосфор,азот,гидрогенваоксигениборат аст, дармаҷмўъ тамоми равандҳои организ-ми инсонро идора мекунад. Ҳаҷмимаълумоте, ки дар молекулаи ДНКмушоҳида мешавад, олимонро баҳайрат овардааст.Дар якмолекулаиДНК­иинсончунонмаълумотизиё-демавҷудаст, кибоонякмиллионсаҳифа ва ё тақрибан 1000 китоб-ропуркарданимкондорад.Ба тар-зидигаргўем,дармағз(ядро)­иҳаряк ҳуҷайра чунон маълумоти зиёдемармуз(рамзӣ)шудаанд,кибоонҳоэнсиклопедияи миллионсаҳифагиропуркарданмумкинастваинмаълу-моту иттилоъ барои назорат карда-ни фаъолияти организми инсон ис-тифода мешаванд. Агар мо кўшишнамоем, ки муқоиса кунем, он гоҳмебинем,киҳаттоэнсиклопедияика-лонтариниҷаҳон–«ЭнсиклопедияиБритания»,киаз23ҷилдиборатаст,

ҳамагӣ25ҳазорсаҳифадорад. Дар як молеку-лаи ядрои зери мик-роскоп гузошташудамаълумотҳои зиёдемавҷуданд,киазмаълу-моти энсиклопедияикалонтариниҷаҳон, кишумораашон беш азмиллионаст,чилмаро-тибазиёдмебошад.Иназоншаҳодатмедиҳад,ки молекулаи ДНК азҷиҳати ҳаҷм маълумо-тибениҳоятзиёдидаст-

норасиэнсиклопедияиҳазорҷилдародарбар дорад, ки мислаш то имрўздарҷаҳонвуҷуднадорадваҳарякимочунинэнсиклопедияродарвуҷудихуд дорем, вале ҳатто дар бораи онтасаввуротенадорем.

Агар ба ҳисоб гирем, ки сохтиДНКтанҳосоли1953азҷонибиоли-ми биологи амрикоӣФрэнсис Криккашфкардашудааст,он гоҳравшанаст,киҚуръоникаримчунинмаълу-мотидархусусимавҷудбуданибар-номасозиигенетикӣдарқарнибистимилодӣ кашфшударо ҳанўз ҳазоручаҳорсад сол пеш хабар дода буд.Ин ҳолат бешубҳа, исботи равшанимоҳияти илоҳӣ доштани кашфиё-ти Қуръон аст. (Нигаред ба китобиҲоруниЯҳё ­ «Мўъҷизаи сохтимо-лекулаиДНК»).

Аз китоби «Муъҷизаҳои қуръон»,

тарҷумаи Абдулқодири АбдуқАҲҲоР

30

То фарорасии моњи шарифи Ра-мазон ваќти андак мондааст ва айни муддаост, ки чанде перомуни фази-латњои ин моњи муборак њарф занем. Муњимтарин хислати моњи шарифи Рамазон ин аст, ки зоњиру ботини фарди мусалмон бояд ягона бошад,

сабру тањаммул дар ќалбу љисмњо мањкам љой бигирад, тамкину мато-нат инсонњоро рањнамо гардад. Агар ба таври хулоса гўем, инсон бояд дар моњи шарифи Рамазон дорои иродаи устувор бошад. Мањз иродаи ќавї асосу решаи зиндагии поку беолоиши њар мусалмон дар Рамазон хоњад буд. Фазилати дигари Рамазон ин аст, ки инсонњо ба тартибу низоми зиндагии хеш таљдиди назар мекунанд ва зењну андешаи худро зери партави каломи илоњї мунаввар месозанд.

Аз Абуњурайра (р) ривоят аст, ки Пайѓамбар (с) фармудаанд: «Тамо-ми аъмоле, ки фарзанди одам анљом медињад, аз дањ то њафтсад баробар ба онњо подош дода мешавад, магар рўза, ки Парвардигор мефармояд: «рўза барои ман аст ва ман подоша-шро хоњам дод. Инсони рўзадор ба

хотири ман хўрдану нў-шидан ва њавои нафсашро тарк кардааст». рўзадор ба ду хушњолї даст меё-бад: аввалин хушњолї ба њангоми ифтор ва ду-вумин хушњолї њангоми мулоќоти Парвардигор. бўйи дањони рўзадор дар назди Худо аз бўйи мушк хушбўтар аст».

Анљом додани амалњои хайру са-воб, боз намудани дари саховату њим-мат на ба хотири дарёфти мартабаву обрўю эътибор миёни ањли љомеа, балки ба хотири ризои Худованд аз њикматњои дигари ин моњи азизу

муќаддас мебошад. Шахсе, ки дар моњи мубораки Рамазон барои ризои Худо кори хайру савобро анљом ме-дињад, монанди касест, ки њафтод ама-ли фарзиро дар ѓайри ин моњ анљом додааст. Яке аз амалњои хайру савобе, ки мањз дар моњи шарифи Рамазон анљом додани он таъкид шудааст, са-даќа ба ятимону маъюбон, оилањои бесаробону камбизоат ва дигар ниёз-мандон ба шумор меравад.

Дар ин бобат Паёмбари гиромї фармудаанд: «Бењтарин ва боарзишта-рин садаќа он аст, ки дар моњи Ра-мазон анљом гирад». Тибќи ахлоќ ва одоби исломї инсон бояд ба шукро-наи Худованд бо дасту дили кушод ва аз зањмати поку њалоли худ хайру садаќа анљом дињад.

Тавре ки зикр кардем, парњезгорї муњимтарин хусусияти ин моњи шариф

Фазилатњои моњи шарифи Рамазон

31

аст. Худованд дар каломи хеш (ояњои 183-184-и сураи «Баќара») фармуда-аст, ки «Эй мўъминон! Бар шумо рўза фарз гардонида шуд, њамон гуна, ки бар касоне, ки пеш аз шумо буданд, фарз шуда буд, бошад, ки парњезгор шавед, рўза гирифтани рўзњое чанд шумурдашуда. Пас њар ки аз шумо бемор ё мусофир бошад, пас шумори он аз рўзњои дигар лозим аст. Ва бар касоне, ки рўза тоќатфарсост, фидяест, ки иборат аз хўрок додан ба як бена-вост. Ва њар кас ба дилхоњи худ хайре анљом дињад, пас он бар ў бењтар аст ва агар бидонед, рўза гирифтан барои шумо бењтар аст».

Яъне, дар баробари он ки фарз бу-дани рўзадорї таъкид мешавад, кумак ба табаќаи бенаво ва табъи дили худ анљом додани амалњои хайру савоб низ хотиррасон мегардад. Маълум ме-шавад, ки парњезгориву амали хайр ду ќутб ё рукни ин моњи муборак бу-дааст.

Зиёда аз ин, тибќи аќоиди исломї савоб пояи имонро мустањкам месо-зад, чунонки аз Абўњурайра (р) риво-ят аст, ки Пайѓамбар (с) фармудаанд: «Касоне, ки рўзаи рамазонро бо имон ва ќасди савоб бигиранд, тамоми гу-ноњони гузаштаи онњо афв мешавад, касоне, ки дар шабњои рамазон бо имон ва ќасди савоб намозњои нафл (таро-вењ ва тањаљљуд) бихонанд, тамоми гуноњони гузаштаи онњо афв мешавад, касоне, ки дар шаби ќадр бо имон ва ќасди савоб намоз бихонанд, тамоми гуноњони гузаштаи онњо афв меша-вад».

Набояд фаромўш кард, ки моњи Ра-мазон моњи имтињони на фаќат не-рўи љисмонї ва парњез аз ѓизо, бал-ки имтињони вазъи руњиву равонї ва покизагии нияту аъмол њам њаст. Ин нукта ба онњое дахл дорад, ки ба

хизматрасонии мардум масъулият доранд. Ба таври сунъї боло бардо-штани нарху навои бозор ба хотири фоидаи бештар гирифтан дар ин моњ амали бадтарине њаст, ки дар исломи мубин мавриди мањкумият ќарор ги-рифтааст. Набояд фаромўш кард, ки дар ин маврид Паёмбари гиромиии ислом фармуданд:

«агар касе дар нархгузории ризќу рўзии мусулмонон дахолате намояд, ки сабаби боло рафтани ќимати онњо шавад, Худованд њатман фардо рўзи ќиёмат ўро дар оташи дўзах ќарор хоњад дод».

Дини мубини ислом, ки худ дини шафќат ва мењрубонист, инчунин дар ин моњи муборак рўза нагирифтани шахсони зерро иљозат медињад.

1. Маризе, ки рўза гирифтан ба он зарар мерасонад, ё ба фузун шудани маразаш оварда мерасонад.

2. Мусофире, ки сафараш тўлонї буда, дар он сафар намози худро кў-тоњ мегузорад.

3. Касе ки чунон ташна ва гурусна мегардад, ки агар рўза гирад, гумони њалок шудан мекунад.

4. Зани њомиладор ба шарте, ки рўза бар ў ё бар љанинаш зараровар бошад.

5. Зани ширдењ, ки рўза бар ў ё бар тифли ширхорааш зарар расонад.

6. Зани њоиз ва нуфасо, ки ба ў хур-дани рўза вољиб аст.

7. Шайхи фоние, ки кувваи рўза ги-рифтан надорад. Баъдан бар вай дода-ни фидя зарур аст.

8. Касе, ки бо душман дар њоли љан-гидан аст, бар ў рўза гирифтан вољиб нест.

Худованд мову Шуморо пирўзу му-ваффаќ гардонад.

Сармутахассиси раёсати фатвои Маркази

исломии Љумњурии Тољикистон Љамолиддин ХоМушов

32

Рӯзи4­умимайисолиҷорӣмуовиниякумивазириавқофиДавлатиКувайт,раиси Маркази ҷаҳонии “Васатият”доктор Одил Абдуллоҳ ал­Фалоҳ босафарирасмӣбаТоҷикистонташрифовард.ПрезидентикишварЭмомалӣРаҳ­

мон Одил Абдуллоҳ ал­Фалоҳро баҳузур пазируфт ва ҷонибҳо масои-лиҳамкорииТоҷикистонуКувайт ваҳамгироии кишварҳои мусулмониробаррасӣнамуданд.

СарваридавлатиТоҷикистонЭмо­малӣРаҳмон,азҷумлаизҳордошт,ки“кӯмакимоддӣвамолиявӣбамақсадитаъмини пешрафти кишварҳои му-сулмонии ақибмонда, андешиданичораҳоимушаххасбароиазбайнбур-данифарқиятмиёникишварҳоисар-ватмандвафақирбаманфиатикуллиУмматаст”.Гуфтугӯйисудманд,ҳамчуниндоир

бамуборизабоҳизбуҳаракатҳоииф-ротгарою иртиҷоӣ, ки аз номи покидинимубиниисломбаманфиатихуд

Сафари расмии муовини якуми вазири авқофи давлати Кувайт, Раиси Маркази ҷаҳонии “васатият”

доктор одил Абдуллоҳ ал-Фалоҳ ба Ҷумҳурии Тоҷикистон ва натиҷаҳои он

Сафари Одил абдуллОњ ал-фалОњ ба ТОљикиСТОн

33

сӯйиистифода мекунанд, сурат ги-рифт.Зикр гардид, киМаркази ҷаҳонии

«Васатия»чунсозмонимиёнаравдармуборизаботерроризмуифротгароӣватарғибиоинитаҳаммулпазирӣдарҷаҳониисломмавқеиустуворумуас-сирдорад.БагуфтиОдилАбдуллоҳал­Фаллоҳ

ДавлатиКувайтомодааст,кинамоян-дагии Маркази ҷаҳонии «Васатия»­ро дар Тоҷикистон ифтитоҳ намуда,мутахассисони тоҷикро барои кордаринсамтомодасозад.Абдуллоҳал­Фалоҳдаррӯзияку-

мисафарирасмиихудбаТоҷикистонбаКумитаи оид ба корҳои дин, тан-зими анъана ва ҷашну маросимҳоимиллии назди Ҳукумати ҶумҳурииТоҷикистон ташриф овард ва боРаисиКумитаХолиқзодаАбдураҳимҒаффор мулоқот анҷом дод. РаисиКумитадароғозимулоқотбоёдоварӣаз хидматҳои барҷастаи Имоми Аъ-зам Абуҳанифа Нуъмон, АбуалӣибниСино,ал­Берунӣ,ИмомБухорӣ,Муҳаммад Ғаззолӣ ва даҳҳо на-фар аз чеҳраҳои намоёни илму ада-би тоҷик ёдовар шуда иброз намуд,ки хидматҳои ин абармардон дарроҳи густариш ва нигаҳдошти бега-занди дини мубини ислом назаррасмебошад. Раиси Кумита илова на-муд, ки бо дастгирии Сарвари Дав-лат Эмомалӣ Раҳмон соли 2009 дарТоҷикистонбахшидаба1310солагииИмомиАъзамКонфронсибайналми-лалии“МеросиАбуҳанифаванақшиондаргуфтугӯитамаддунҳо”баргу-зоргашт,киондарсамтигустаришимуносибатҳои неки Тоҷикистон бооламиИсломсаҳминазаррасгузошт.

Одилал­Фалоҳдарнавбатихуддоирба рушди равобити гуногунҷанбабо Тоҷикистон ибрози ҳавасмандӣнамуда, роҷеъ ба раванди васатиятё худ миёнагароӣ дар дини мубиниИслом сухан гуфт. Мавсуф таъкиднамуд, ки васатият миллати мусул-монро ба эътидол ва якдигарфаҳмӣводорнамуда,онкафилирушдушу-куфоииҳарякҷомеамебошад.Мав-суф аз он ибрози умедворӣ намуд,ки дар ҳамкорӣ бо Кумитаи оид бакорҳоидин,танзимианъанаваҷашнумаросимҳоимиллӣбарномаимушах-хасиҳамкорироомодасозанд,томин-баъддарбахшҳоимавридитаваҷҷуҳидуҷонибҳамкориҳоигустурдабароҳмондашавад.АбураҳимХолиқзодаибрознамуд,

киҳарчандТоҷикистондарсамтитаъ-мини озодии эътиқоди динӣ корҳоимушаххасеро ба анҷом мерасонад,аммоҳанӯзҳамдаркишварфаъолия-тибархеазҷараёнҳоиифротивутун-дгароэҳсосмешавад.Дар ин робита доктор Одил ал­

Фалоҳ иброз намуд, ки истифодаинодурустаздин,суистифодаиисломбаманфиатҳоишахсӣазҷонибибар-хе аз ҳаракатҳо боис мегардад, киҷомеаимусулмонрӯбатаназзулорад.Дарҳаминросто,мавсуфазтаҷрибаиғании Давлати Кувайт дар самтипешгирии терроризму ифротгароӣва роҳ надодан ба ҳар гуна раван-ду ҳаракатҳое, ки номи дини муби-ни исломро доғдор намуда, онро баманфиатҳои шахсӣ истифода меку-нанд, сухан гуфт.Таъкид гардид, киба роҳ мондани ҳамкориҳо дар инсамтнизбаманфиатидуҷонибхоҳадбуд.

34

Одил ал­ Фалоҳ ҳар гуна ошубунооромӣ ва нисбатан ақибмондагиикишварҳоимусулмониробадурмон-дани эшон аз раванди васатият рабтмедиҳад.“Агаринкишварҳоба“ва-сатият”чангмезаданд,баинрӯзома-данамерасиданд”.Дар ин росто Раиси Кумита суол

кард,кикадомеазмазоҳибимаъмулбавасатиятқаробатдорад?Одил ал­Фалоҳ гуфт, “мо ба тав-

римушаххас гуфтанаметавонем, киин ё он ҷараён ба васатият наздикаст.Танҳомодаринсамтметавонемҷараёнҳоро ба гуруҳҳо тақсим ку-нем.Шояд баъзе раванду мазҳабҳоеҳастанд, ки ба васатият хеле назди-канд, аммо баъзе меъёрҳои онҳо бомеъёрҳоивасатиятҳамоҳангнестанд.Бархе аз гуруҳҳо вақте ки адабиёт ёбарномаифаъолиятихудропешниҳодменамояд,пасазхонданионбахуло-саеомаданмумкинаст,кифаъолиятиинҷараёнбанафъиҷомеааст, аммоонҳо хилофи барномаҳои худ амалмекунанд....”АбдураҳимХолиқзодаиброздошт,

ки татбиқи меъёрҳои имрӯзаи ра-ванди васатият дар баробари дигаркишварҳоимусулмонӣбароиҷомеаиТоҷикистоннизбисёрмуҳимаст.Раиси Кумита иттилоъ дод, ки

ҳоло бо ташаббуси Кумитаи оид бакорҳоидин,танзимианъанаваҷашнумаросимҳоимиллииназдиҲукуматиҶумҳурииТоҷикистонваМарказиис-ломииҶумҳурииТоҷикистонкурсҳоибозомӯзии имомхатибон оғоз гарди-дааствабаэшонолимонидинимуби-ниисломдарсмегӯянд.ДокторОдил­ал Фалоҳ низ ин иқдомро мақбулдониста, омодагии ҷониби Кувайтро

бароибакурсҳоибозомӯзӣфароги-рифтаниходимонидиниТоҷикистондаринкишварбаёндошт.Инчунин, дар робита бамасъалаи

мубориза алайҳи ҳар гуна зуҳуротиноматлубе, ки зериливоиИсломба-ромад намуда, дар асл онро манбаиасосии манофеи шахсии худ қарормедиҳанд, доктор ал Фалоҳ гуфт,“аслан мутобиқи Сарқонуни Кувайтфаъолияти ҳар гуна ҳизби сиёсӣ,чӣисломӣвачӣ ғайриисломӣ манъкарда шудааст. Зеро таҷриба ни-шон медиҳад, ки дар бештари мав-рид фаъолияти ҳизбҳои мухталифба кашмакашиҳо, низоъ ва фитнаовардамерасонад.Асланинтаҷрибадар замони зиндагии Паёмбар (с),саҳобагон, тобеинваҳаттотабаато-беин вуҷуд надошт вафикр намеку-нам, ки он баманфиати умматиму-салмонбошад”.Миёниҷонибҳогуфтугӯисудманд

роҷеъ ба бунёди ҳамкориҳои пурса-мар дар бахшҳои мавриди таваҷҷуҳсуратгирифтваботаваҷҷуҳбақабулиқонунимиллиикишвар­“Дарбораитанзимианъанаваҷашнумаросимҳодар Ҷумҳурии Тоҷикистон” қонунимазкур, ки бо панҷ забон, аз ҷумлазабони арабӣ тарҷума шудааст, азҷонибиРаисиКумитабодокторОдилал­Фалоҳтақдимгардид.Доктор Одил Абдулло ал­Фалоҳ

рӯзи5­умимайбаМарказиисломииҶумҳурии Тоҷикистон ва Донишка-даидавлатииисломииТоҷикистонбаномиИмомиАъзамАбуҳанифаНуъ-мон ташрифоварда, бомасъулин вадонишҷӯёни донишкада мулоқотиозодусудманданҷомдод.

35

Меҳмони олиқадрро Ректори До-нишкада Сулаймон Давлатов ва Ра-иси Маркази исломӣ СаидмукаррамАбдуқодирзода хайрамақдам гуфта,ибрози итминон намуданд, ки са-фари доктор Абдуллоҳ ал­Фалоҳ баТоҷикистондарсаҳифаиҳамкориҳоигуногунарсаи Тоҷикистону Кувайтсаҳифаинаверобозхоҳадкард.Док-тор Одил Абдуллоҳ ал­Фалоҳ дарназди донишҷӯён оид ба равандивасатият ва меъёрҳои он суханронӣнамуда, онҳоро ба таҳаммулпазирӣ,ҳифзи арзишҳои диниву миллӣ ванигаҳдоштиасолатидинимубиниис-ломдаъватнамуд.Дар охир миёни доктор Одил

Абдуллоҳ ал­Фалоҳ ва донишҷӯёниДонишкадаидавлатииисломииТоҷи­кистонпурсишупосухсуратгирифтва донишҷӯён ба суолҳои зиёди худпосухгирифтанд.6­уми май муовини якуми вазири

авқофиДавлатиКувайт, РаисиМар-казиҷаҳонии“Васатият”дардоираисафарирасмиихудбаТоҷикистонбоВазири маориф ва илми ҶумҳурииТоҷикистон Нуриддин Саидовмулоқотнамуд.Ҷонибҳоазсатҳуси-фатитозакасбнамуданиҳамкориҳоипурмаҳсули миёни Тоҷикистону Ку-вайт изҳори қаноат карда, иброзиумедворӣнамуданд,киминбаъднизин ҳамкориҳо ба манфиати ду ки-швар рушду густариш хоҳанд ёфт.Таъкид гардид, ки табодули таҷрибадар бахши илму маориф миёни дукишвар ба манфиати кор хоҳад буд.Инчунин,докторОдилАбдуллоҳал­ФалоҳҳавасмандииҷонибиКувайтробарои ҷалби донишҷӯёни тоҷик дармактабҳоиолииКувайтбаёндошт.

Доктор Одил Абдуллоҳ ал­Фалоҳрӯзи 6­уми май пас аз мулоқот боВазиримаориф ва илмиТоҷикистонбо донишҷӯёни Донишгоҳи миллииТоҷикистондидорвамулоқотанҷомдод. Сараввал Ректори ДонишгоҳМаҳмадюсуфИмомов меҳмони оли­қадрро аз номи роҳбарият, устодонва донишҷӯёни Донишгоҳи миллииТоҷикистон хайрамақдам гуфта, бамулоқотидокторОдилАбдуллоҳал­Фалоҳвадонишҷӯёнҳусниоғозбах-шид. Одил Абдуллоҳ ал­Фалоҳ дардоираисуханрониихуддарбобира-вандивасатиятванақшиондарруш-ди ҷомеаи мусулмонӣ бо таваҷҷӯҳбадонишҷӯёниДонишгоҳ гуфт, “Эйнаберагони Имоми Аъзам, эй набе-рагониИмомБухорӣ, эй наберагониИмомТирмизӣ, эйнаберагониИбниСино, эй наберагони нобиғагоне,ки дар фарҳангу тамаддуни исломсаҳмгузоранд!ИмрӯзҷаҳоназШумоинтизорион

аст, ки нақши тамаддунофари худродубораэҳёнамуда, бароибашариятхизматкунед”.Зимни ҷараёни пурсишу посухҳо

миёни аҳли толор ва доктор одилАбдуллоҳал­Фалоҳустодикафедраифилологияи араби Донишгоҳ, до-ктори илмҳои филологӣ, профессорСаидраҳмон Сулаймонов суханронӣнамуда,баОдилАбдуллоҳал­Фалоҳбарои талошҳои назаррас ҷиҳатитаҳкими равобити фарҳангии миёниду кишвари дӯст арзи сипос намуд,вакитоби“Фарҳангизабонитоҷикӣ­арабӣ”­рокинатиҷаифаъолияти20­солаимуаллифбуда,фарогирибешаз100ҳазоркалимаиарабӣботарҷума

36

бозабонитоҷикӣмебошад,ҳадяна-муд. Инчунин, донишҷӯён низ басуолҳои сершумори худ, ки бешта-ри онҳо ба рушди равобити илмиюфарҳангии ду кишвар рабт дошт,посухҳои мушаххас гирифтанд.Доктор Одил Абдуллоҳ ал­Фалоҳмужда дод, ки бо таъсиси намоян-дагии Маркази ҷаҳонии “Васатият”дарТоҷикистоняксинфхонаимахсусва рамзии он дар Донишгоҳи мил-лии Тоҷикистон амал хоҳад кард.Инчунин, мавсуф башорат дод, киҷониби Кувайт омода аст, то бароидонишҷӯёни Донишгоҳ 10 бурсияҷудо намояд. Ректори Донишгоҳимиллии Тоҷикистон МаҳмадюсуфИмомов бо таваҷҷуҳ ба равоби-

ти дӯстона ва таърихии миёни дукишвари дӯст ин иқдоми ҷонибиКувайтроидомаимантиқии густари-ши ҳамкориҳои илмию фарҳангиимиёни Тоҷикистону Кувайт унвонкард.Даррафтимулоқоттарафҳомасъа­

лаҳои рушди ҳамкориҳои мута­қобиларо мавриди муҳокима қарордодандваинчуниноидбамасъалаҳоиташвиқи раводории динӣ, гуфтугӯиадёнвағайрамубодилаиафкорнаму-данд.Доктор Одил Абдуллоҳ ал­Фалоҳ

пасазанҷомисафарисерӯзавапур­маҳсули худ ба Тоҷикистон субҳирӯзи7­умимайбаКувайтбаргашт.

Áà ìóíîñèáàòè 600-ñîëàãèè Ìàâëîíî Àáäóðà³ìîíè ¯îì�

абдурањмони Љомї моњиятан шахсияти маърифатпарваре мебо-шад, ки маќсади ягона ва аслии ў аз эљоди асарњои сершумори адабї ва илмї бо нури маърифат мардумро аз љањлу љањолат рањонидан, ба сўйи зиндагии орому осуда ва рўзгори хуш роњнамої кардани онњост.

Эмомалї рањмон

Ќимати мард на аз симу зар аст,Ќимати мард ба ќадри њунар аст.Ай басо банда, ки аз касби њунарЌадраш аз хоља басе бештар аст.В-Ай, басо хоља, ки аз бењунарїДар рањи бандаи худ пайсипар аст!

37

Áà ìóíîñèáàòè 600-ñîëàãèè Ìàâëîíî Àáäóðà³ìîíè ¯îì�

Ш е ъ Р

Шамъ шав, шамъ, ки худро сўзї,То ба он базми касон афрўзї!Абр шав, то ки чу борон резї,Бар гулу хас њама яксон резї!

Њ и К М а т

Ибни Муќаффаъ гўяд: «Кутубхонаи њукамои Њиндро бар сад шутур мека-шиданд. Малики эшон истидъои ихти-сор кард, ба ду шутур бозоварданд ва ба такрори истидъо ба чањор калима ќарор гирифт: калимаи нахустин дар далолати подшоњон ба адолат.

М а с н а В ї

Чу гардад шоњи олам адлпеша,Шавад осоиши гањ-гањ њамеша.Чу нолад бедиле аз синарешї,Бувад яксар зи неши зулмкеше.Халосиро зи дањри печ дар печЗи шоњон адл мебояд, дигар њељ.

Калимаи дуюм дар васияти раият ба некўкорї ва фармонбардорї.

Ш е ъ Р

Тухми зулми шоњ нофармонии мардум бувад,

Љав чу корї, њосили он кишта кай гандум бувад?

Калимаи сеюм дар муњофизати сињњати абдон, ки то гурусна наша-

ванд, даст ба таом наёваранд ва чун бихўранд, пеш аз он ки сер шаванд, даст аз таом бидоранд.

Р у Б о ї

Он бењ, ки зи асбоби мараз парњезї,В-аз нанги табибони даѓал бигрезї.Ногашта тињї меъда, ба хон

наншинї,3-он пеш, ки меъда пур кунї,

бархезї.

Калимаи чањорум дар насињати за-нон, ки чашм аз рўи бегонагон дур доранд ва рўй аз чашми номањрамон мастур.

Ќ и т ъ а

Зан он бувад, ки ба њар кас, ки нест мањрами ў,

Агарчї мардуми чашм аст, рўй нанмояд.

Ба рўи њар кї на љуфти вай аст, агарчї ба њусн

Бувад чу моњи фалак тоќ, чашм накшояд.

Њ и К о я т

Њаљљољро гуфтанд: «Аз худой битарс ва бо мусулмонон зулм макун».

Ба минбар баромад (вай баѓоят фа-сењ буд) ва гуфт:

— Худои таоло маро бар шумо му-саллат кардааст. Агар ман бимирам, шумо баъд аз ман аз зулм нахоњед раст ба ин феъл, ки шуморост. Худои тао-

Ñèëñèëàè ³èêîÿ³î àç «Áà³îðèñòîí»

38

лоро љуз ман бандагон бисёранд, агар ман бимирам, яке батар аз ман биёяд.

Ќ и т ъ а

Хоњї, ки шоњ адл кунад, адлпеша бош

Дар кори худ, ки маъракаи гирудори туст,

Шоњ ойина аст, њар чї њаме бинї андар ў,

Партав фиганда ќоидаи корубори туст.

ЊиКоят

Се кор аз се гурўњ зишт ояд: тундї аз подшоњон ва њирс бар мол аз доноён ва бухл аз тавонгарон.

Ќ и т ъ а

Ин се кор аст, к-иш нигорад зиштАз се кас хомаи нигоранда:Тундхўйийи подшоњи ќавї,Њирси донову бухли доранда.

М у т о я Б а

Зарифе шахсеро дид, ки мўйи бисёр бар рўйи ў дамида буд.

Гуфт: — Ин мўйњо бикан, пеш аз он, ки рўйи ту сар гардад.

Ќ и т ъ а

Хоља њар рўз агар ба мўчинаАз рухи худ на мўй баргирад,Чанд рўзе чу бигзарад бар вай,Рўяш аз мўй њукми сар гирад.

Ф о и д а

Њукумат дар вуљуди салотин зуњури насафат ва адолат аст, на зуњур ба си-фати азамату љалолат.

Нушервон бо он, ки аз дин бегона буд, дар адлу ростї ягона. Лољарам, сарвари коинот, алайњи афзал-ус-са-лавот, тафохуркунон мегуфт: «Вулидту фї замани-с-султони-л-одил».

М а с н а В ї

Паямбар, ки дар ањди НўшервонБа рух гашт чашму чароѓи љањон,Њаме гуфт: «Аэ зулм аз он содаам,Ки дар ањди Нўшервон зодаам».Чї хуш гуфт он носењи некхоњБа гўши дили он ситамкора шоњ,Ки аз зулмати зулм андеша кун,Пайи озмун адлро пеша кун!Агар адлат аз зулм н-ояд фарењ,Дигарбора по дар рањи зулм нењ!

М у т о я Б а

Шахсе намоз гузорид ва баъд аз на-моз оѓози дуъо кард. Ва дар дуъои худ даромадан дар бињишту халосї аз ота-ши дўзах хост. Пиразане дар ќафойи ў истода буд ва онро мешунид. Мегуфт:

— Худованд, маро дар он чї ме-хоњад, шарик гардон!

Чун он шахс онро бишунид, гуфт:— Худовандо, маро бар дор кашу ба

зарби тозиёна бимирон!Пиразан гуфт:— Худовандо, маро биёмурз ва аз

он чї металабад, нигоњ дор!Он шахс рўй бозпас кард, ки ин аљаб

норост њукместу нописандида ќисмате, ки дар роњату осудагї бо ман анбозї ва дар мењнату фарсудагї аз ман мумтоз.

Ќ и т ъ аНа мунсиф бошад он томеъ, ки комеЧу ёбї аз Худой, анбоз гардад.Ва гар дар роњи нокомї нињї гом,Њам аз гоми нахустин боз гардад.

39

20­уми майи соли 2014 бо та-шаббуси Кумитаи оид ба корҳоидин, танзими анъана ва ҷашнумаросимҳоимиллииназдиҲукуматиҶумҳурии Тоҷикистон дар толориМаркази исмоилияи шаҳри Душан-бе конфронси ҷумҳуриявии “Кон-ститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистонва озодии ақида” баргузор гар-дид. Суханрониҳои Раиси Куми-та Абдураҳим Холиқзода, мудиришуъбаиоидбакорҳоидин,танзимианъана ва ҷашну маросимҳои мил-лии Дастгоҳи иҷроияи ПрезидентиҶумҳурии Тоҷикистон ОдинашоҳВализода, Раиси Маркази исломииҶумҳурии Тоҷикистон Саидму-каррам Абдуқодирзода, ДиректориМаркази исмоилияи шаҳри Душан-бе Музаффар Ҷорубов конфронсимазкурро ҳусни оғоз бахшид. Дарконфронс иштирокдорон роҷеъ ба

масоили ҳамзистии осоиштаи адён,эҳтиромбаарзишҳоимиллӣ,истифо-даидурустазҳуқуқваозодиҳое,киКонститутсияи ҶумҳурииТоҷикистон кафолат додааст, ҳифзисуботу осоиштагӣ, таҳҳаммулгароӣвадигармавзуотимавридитаваҷҷуҳтабодулиназарнамуданд.Инчунин, дар раванди конфронс

Судяи Суди конститутсионииҶумҳурии Тоҷикистон, номзадиилмҳои сиёсӣ К.М. Каримов дармавзӯи “Конститутсия, дин ва озо-дии виҷдон”, Сардори Раёсатитаҳлили сиёсати хориҷии Марка-зи тадқиқоти стратегии назди Пре-зиденти ҶТ Абдуллоҳи Раҳнамодар мавзӯи “Мафҳуми «дунявӣ» вамеъёрҳоиозодииақидадарКонсти-тутсияи ҶТ: масъалаҳои ташаккул,таҳаввул ва татбиқ”, Котиби ил-мии Маркази исломшиносии наздиПрезиденти Ҷумҳурии Тоҷикистон

ба истиқболи 20-солагии Конститутсия (Сарқонун)-и Ҷумҳурии Тоҷикистон

Êîíñòèòóòñèÿ âà îçîäèè à¾èäà

Њар кас њаќ дорад муносибати худро нисбат ба дин мус-таќилона муайян намояд...

Моддаи 26-и Конститутсияи Љумњурии Тољикистон

40

МаҳрамбекМаҳрамбековдармавзӯи“Муносибати ҳокимияти сиёсӣба дин дар таҷрибаи давлатҳоимиллӣ”, Раиси Маркази исломииҶумҳурии Тоҷикистон Саидму-каррам Абдуқодирзода дар мавзӯи“Гуфтугўи тамаддунҳо аз нигоҳиҚуръонвасуннат”,РоҳбарикалисоиРусӣ­ПравославӣТвороговКонстан-

тинВикторовичдармавзӯи“Нақшииттиҳодияҳои динӣ дар таҳкимисулҳу осоиштагии кишвар”маърузанамуданд.Дармаҷмуъ,зимниконф-ронс16маърузашунидашуд.Дар охири конфронс аз ҷониби

иштирокдорон муроҷиатномаи зе-ринқабулгардид:

муроҷиатномаи иштирокчиёни конфронси илмӣ бахшида ба 20­солагии конститутсия (Сарқонун)­и Ҷумҳурии тоҷикистон дар

мавзӯи “конститутсияи Ҷумҳурии тоҷикистон ва озодии ақида”20.05.2014 ш.душанбе.

Мо, намояндагони халқу миллатҳо, дину мазҳабҳо ва фарҳангутамаддунҳои гуногун, ки дар шаҳри Душанбе, пойтахти ҶумҳурииТоҷикистон дар конфронси ҷумҳуриявии «Конститутсияи ҶумҳурииТоҷикистон,озодиҳоиэътиқодӣваҳамзиштииосоиштаиадён»(20майисоли 2014) ҷамъ омадем, Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, озодииэътиқодвадоираивасеимасъалаҳоимубрамиҳаётибашарӣваравандиму-коламаюҳамзистиибайнихалқумиллатҳо,фарҳангудинҳоватамаддунҳои

иштирокчиёни конфронс

41

мухталифробаррасӣнамуда,бокамолиризоиятқайдменамоем,кикориКонфронсдарфазоисолимиилмӣвадармуҳитикомилиҳамдигарфаҳмӣҷараёнёфт.Мо,иштирокдорониКонфронсэҳтиромвапайравиихудробаарзишҳои

олииКонститутсия,китаъминирушдиустуворваҳамзистииосоиштаита-момихалқумиллатҳо,адёнвафарҳангутамаддунҳороҳадафиасосӣқарордодааст,бокамолимамнуниятвамасъулиятарзанамуда,нуктаҳоизеринроэъломмедорем:1.Ҷаҳониимрўзаҷаҳонирангининазаруандешаҳо,халқиятумиллатҳо,

динумазҳабҳовафарҳангутамаддунҳоигуногунбуда,ҳамаионҳоҳамчунбахшҳои ҷудоинопазирифазоимаънавии ҷаҳонӣ, захира ва сарвати ази-мимуштаракиинсониятроташкилмедиҳанд,киэҳтиромионҳоровазифаимуқаддасиҳаринсониоқилудиндормеҳисобем.2.Дарфазоигуногуниидидгоҳуандешаҳовафарҳангутамаддунҳому-

коламавугуфтугўипайваставатаҳаммулуҳамзистииадёнмутобиқбата-лаботиКонститутсияиҶумҳурииТоҷикистонроҳиягонаиҳифзварушдибосуботиҳарякеазонҳомебошад.МаҳзриояиқатъииКонститутсияимконмедиҳад,кинамояндагонихалқумиллатҳовафарҳангуадёнигуногундарфазоисулҳусуботваоромивуосудагиикишвардарканориҳамбасарбур-да,базиндагӣвамеҳнатиосоиштамашғулгарданд.3.Озодиисухан,озодиивиҷдонвагуногунандешӣ,кирукнҳоиасосии

давлатидемократӣмебошанд,бояддардоираиқонунсуратгирандвабаҳеҷваҷҳсуботиҷомеарохалалдорнасозанд.Мутаассифона,дароламиму-осирравияҳоенизарзивуҷудкардаанд,кибаъзеамалҳояшонбафитнако-ривутафриқаандозӣравонагардидаанд.Вазифаиимонӣвавиҷдониимобафитнаҷӯивутахрибкорӣроҳнадоданаст.4.Дардавраимуосир,кимутаассифона,муносибатҳоибайнифарҳангӣ

ва байнитамаддунӣ то ҳадде тезутунд шуда, дар фазои ҷаҳонӣ паёмҳоитахрибгари тазоди арзишҳо, инкори дидгоҳҳо ва бархурди тамаддунҳосадомедиҳанд,таълимотиинсондўстонаватаҳаммулпазириаҷдодонамонаҳаммиятибозҳамбештариамалӣпайдонамудааст.Таълимотионҳоҳамаиморобасамтиарзишҳоибаландимаънавӣбамуколамавуҳамзистӣвазин-дагииоромуосудаҳидоятменамояд.5.ИштирокчиёниКонфронсқайдменамоянд,киҳамаидинҳоиосмонӣ,

ва махсусан, дини мубини ислом моҳиятан дини сулҳу таҳаммулпазирӣбуда,таълимотиусулиионпадидаҳоиифротгароӣватерроризмрорадме-кунад.ИштирокдорониКонфронсамалидоираҳоеро,кибеҳеҷасосивоқеӣисломроботерроризмпайвандмедонандвадарфаъолиятиифротиютер-рористиихудазномидинимубиниисломистифодаменамоянд,якдилонамаҳкумменамоянд.

42

6. Иштирокдорони Конфронс ба талошҳои роҳбарияти кишвар ваҲукуматиҶумҳурииТоҷикистонҷиҳатирушдутараққиётикишвар, эҳёифарҳангухудшиносиимиллӣ,бозёбииарзишҳоимаънавиюахлоқӣ,эҷодиҷомеаи озоду демократӣ ва касби ҷойгоҳи сазовор дар ҷомеаи ҷаҳонӣнекбинонанигариста,онробокамолиэҳтиромқадрдонӣмекунанд.Даринросто,иштирокдорониКонфронсхусусан,азталошҳоипайгиронаваусту-вориПрезидентиҶумҳурииТоҷикистонмуҳтарамЭмомалӣРаҳмонҷиҳатиҳимоят ва татбиқи субот, осудагӣ, таҳаммулпазирӣ, ҳамзистӣ ва дўстивумурувват,киҳамдарсатҳидохилӣваҳамдарсатҳибайналмилалӣэътирофгаштаанд,самимонадастгирӣменамоянд.7.ИштирокдорониКонфронсборидигарзаруратипайравӣазКонститу-

тсиявақонунҳоиҶумҳурииТоҷикистонротаъкиднамуда,бодаркимасъу-лиятибаланддарбаробарисарнавиштинаслҳоиояндаихалқиТоҷикистоназтамомидоираҳоисолимфикрикишвардаъватменамоянд,кидарроҳиэҳё ва татбиқи амалииин арзишҳои сарнавиштсоз талошҳои самимонаихудродареғнадоранд.

имзои иштирокдороншаҳри душанбе,20 майи соли 2014

43

Дорогие участники форума, в своем небольшом выступлении я попытаюсь раскрыть важность традиционных рели-гиозных ценностей в сохранении граж-данского мира и согласия в кризисные моменты русской истории. В этом году исполняется 700 лет со дня рождения са-мого известного святого Русской Право-славной Церкви – преподобного Сергия Радонежского – великого Игумена Земли Русской. С именем этого святого связа-ны два важнейших события в станов-лении российской государственности: освобождение от Ордыского ига и объ-единение разрозненных русских земель в Московское Царство.

Обратимся к судьбоносному момен-ту на заре русской истории – крещению святым князем Владимиром Руси в 988 году. Этот выбор определил цивилизаци-онную парадигму молодого государства русичей, ставших сначала учениками, а затем наследниками богатейшей восточ-ной византийской культуры. В Киевской Руси после 988 года происходит бурный расцвет христианской культуры: хра-

мового зодчества, переводной богослу-жебной и святоотеческой литературы, иконописи, гражданского и церковного права, появляются первые школы.

Таким образом, переход от язычес-тва к христианству ознаменовался бур-ным расцветом культуры во всех сферах.

Но вместе с тем уже в первом поко-лении христиан – среди детей просвети-теля Руси святого князя Владимира – об-наружилась и самая главная и серьезная болезнь – соперничество, приводящее к раздорам и междоусобной брани. В этом связи весьма знаменательно, что первы-ми канонизированными русскими свя-тыми стали два сына святого равноапос-тольного князя Владимира благоверные князья Борис и Глеб, павшие жертвой междоусобной брани. Убитые своим братом Святополком, получившим пос-ле этого прозвище окаянный, они, на заре русской истории, явили пример христоподражательного подвига. Борис, любимец своего отца, святого Владими-ра – крестителя Руси, обладавший луч-шей дружиной, безропотно предает себя

роль церкви в укреплении мира и СоглаСия в гоСударСтве

44

в руки врагов. В «Сказании о святых мучениках Борисе и Глебе» – литератур-ном памятнике сер. ХI века – приводят-ся слова Бориса, решившего не отвечать злом за зло: «Не подниму руки против старшего брата: он мне вместо отца». И далее следует его умилительная молитва к Богу: «Ты ведь знаешь, Господи, зна-ешь, что не сопротивляюсь я, ни слова против Твоей воли не говорю, а имея в руках все войска отца моего и всех лю-бимых отцом моим, ничего не замыш-ляю против брата моего».

Еще более трогательная картина раз-ворачивается в сцене убийства млад-шего брата Глеба, который пытается остановить убийц смиреной мольбой пощадить его молодость и с кротостью ветхозаветного Исаака приносит себя в жертву. Подвиг святых благоверных князей-страстотерпцев Бориса и Глеба обнажил главную болезнь русской души – страсть к раздорам – и показал способ врачевания этого смертельно опасного недуга – через самопожертвование, даже до смерти, как Христос.

С этого времени вся история русско-го народа протекала между двумя про-тивоположностями – святостью и ока-янством. В широкой русской душе эти две крайности вели ожесточенную борь-бу, которую Ф.М. Достоевский обозна-чил известным выражением: «Здесь Бог с дьяволом борются, а поле битвы ¬ сер-дца людей».

Преодолеть удельную междоусобицу могло только потрясение, которое или полностью уничтожило бы враждующие роды, или заставило бы их сплотиться против общего врага. Нашествие с вос-тока монголов с бесчисленными полчи-щами покоренных татар стало катаст-рофой, в которой русские сразу увидели Божие наказание за свои грехи. В горни-ле этого огненного испытания должны были переплавиться самость и эгоизм

удельных князей. Поражение разроз-ненных русских дружин на реке Калке в 1223 году открыло новую страницу рус-ской истории – период татаро-монголь-ского ига.

Через сто лет после Батыева разоре-ния Руси в убогой келье преп. Сергия в дремучих Радонежских лесах родилась великая идея единения Руси по образу и подобию Пресвятой Троицы. Когда не оставалось уже никакой надежды на человеческие силы для освобождения от тяжкого ига, явилась помощь свыше. У благочестивых ростовских бояр Ки-рилла и Марии родился сын, названный Варфоломеем, еще во утробе матери и по рождении своем отмеченный чудесами. Именно ему было предназначено вопло-тить идеал русской святости. Кроткий, смиренный, тихий, немногословный, трудолюбивый, терпеливый и бесстраш-ный, преподобный Сергий не просто го-рячо любил свою родину и дерзновенно молился за нее, но деятельно участвовал в устроении ее судьбы. По просьбе мос-ковского князя Дмитрия и митрополита Алексия ездил в Нижний Новгород для примирения суздальского князя Дмит-рия с его братом Борисом, уже будучи старцем, ходил пешком в Рязань, что-бы устроить вечный мир между непри-миримыми до того врагами: Дмитрием Московским и Олегом Рязанским. Но самое важное государственное деяние явил преподобный Сергий, когда уве-ренно благословил московского князя Дмитрия на победу в Куликовской битве. Как заметил Л.Н. Гумилев, «на Куликово поле пошли рати москвичей, владимир-цев, суздальцев… а вернулась рать рус-ских... Это было началом осознания ими себя как единой целостности – России».

Идея единства Руси нашла свое от-ражение в непревзойденном памятнике русской иконографии – образе Пресвя-той Троицы. Этот шедевр, как гласит

45

«Сказание о святых иконописцах», был написан преподобным Андреем Руб-левым по просьбе игумена Троицкого монастыря преподобного Никона «в похвалу отцу своему святому Сергию». Преподобный дал завет иконописцу: «Воззрением на Святую Троицу побеж-дать ненавистную рознь мира сего».

В этом чудотворном образе сокрыт весь смысл русской истории – прошед-шей, настоящей и грядущей. Выразить его можно одним словом – единство. Когда Россия забывает о своем призва-нии быть единой по образу Пресвятой Троицы, ее постигают бесчисленные беды и скорби, из инфернальных глубин выходит ее окаянство и восстает на свя-тость. И тогда опять становится нужной жертва самозабвенной любви.

В Смутное время, грозившее России потерей национальной независимости и государственности, опять была явлена помощь Божия погибающей Руси. Свя-той патриарх Ермоген, заточенный по-ляками в Чудовом монастыре Кремля, мучимый голодом, из темницы призы-вал русский православный народ к еди-нению и ополчению на врага. Из Трои-це-Сергиевой Лавры игумен Дионисий рассылал по всей Руси грамоты с обра-щением к православным защитить свою веру и спасти погибающее Отечество. Эти призывы нашли отклик в душе рус-ского народа: гражданин Минин и князь Пожарский собирают народное ополче-ние и освобождают Москву от поляков. Но и тут потребовалась жертва – свя-щенномученик Патриарх Ермоген уми-рает в темнице от голода, немного не до-жив до дня освобождения.

Самая последняя и страшная смута – революция 1917 года – тоже была оз-наменована кровавой жертвой. Начало трагедии – отречение от царского пре-стола императора Николая II – многи-ми историками ставится в вину святому

царю-страстотерпцу. Но нам, потомкам участников и свидетелей тех грозных со-бытий, важно понять, что не царь отрек-ся от своих подданных, а подданные от него. Ему же оставалось по образу Хрис-та добровольно принести себя в жертву. Царь взял вину народа на себя, чтобы святостью страшного выбора победить разбушевавшееся окаянство. Строки из письма дочери царя Великой Княжны Ольги Николаевны, написанного в То-больске, месте заключения Царской Се-мьи, раскрывают смысл добровольных страстей святых царственных мучени-ков: «Отец просит передать всем тем, кто ему остался предан, и тем, на кого они могут иметь влияние, чтобы они не мстили за него, так как он всех простил и за всех молится, чтобы не мстили за себя, и чтобы помнили, что то зло, кото-рое сейчас в мире, будет еще сильнее, но что не зло победит зло, а только любовь».

Все, кроме одного, прозвучавшие в моем докладе имена принадлежат луч-шим представителям Русской Право-славной Церкви – это, выражаясь свет-ским языком, ее элита. Все они или прославлены в лике святых, или золо-тыми буквами вписаны в летопись оте-чественной истории. Это люди глубоко религиозные, ревнители, своим христи-анским и гражданским подвигом при-несшие славу своему Отечеству. В их вере не было и тени фанатизма. Есть один важный критерий, по которому можно оценить, с кем мы имеем дело – с религиозным ревнителем или фанати-ком. Ревнитель мучает самого себя, а фа-натик – других.

Во всех религиях проблема фанатиз-ма и связанного с ней религиозного экс-тремизма время от времени приобретает опасную остроту. Это касается и хрис-тианских, и иудейских, и исламских со-обществ, не говоря уже о тоталитарных сектах. Справедливости ради следует от-

46

метить, что в странах Центральной Азии эту опасность очень хорошо понимают и руководством этим стран предприни-маются важные меры по профилактике и борьбе с религиозным экстремизмом. Очень важной составляющей в этой ра-боте является повышение уровня об-разованности религиозных деятелей. Фанатиками, как правило, становятся отличающиеся невежеством члены той или иной религиозной группы или объ-единения. Часто эти люди толком не знают вероучительных установлений той религии, которую они исповедуют. Узость мышления и ограниченность зна-ний они компенсируют напористостью и агрессивностью в поведении. Всю эту энергию нужно было бы с молодости на-правлять на получение фундаменталь-ных знаний, как в сфере религии, так и в других сферах науки и культуры. С куль-турным, образованным человеком всег-да можно договориться, а с фанатичным невеждой – нет. Когда во главе религиоз-

ного объединения стоит просвещенный человек, деятельность всего верующе-го сообщества бывает мирной, созида-тельной, продуктивной и полезной для государства. А фанатично настроенные руководители религиозных общин сеют смуту, раздоры и конфликты, представ-ляя собой постоянную угрозу мирному существованию всего общества в целом.

Подводя итог своему выступлению, мне хотелось обратиться к представи-телям всех религиозных объединений, собранных сегодня в этом зале: давайте соперничать в любви и милосердии, да-вайте делиться друг с другом имеющи-мися у нас знаниями и опытом, давайте молиться друг за друга, чтобы в том об-ществе, где мы все совершаем свое слу-жение Богу и людям, царили мир, лю-бовь и согласие!

ПИТИРИМТворогов К.В.

Эпископ душанбинский и таджикистанский

47

Давраипурраиякмоҳ,даратрофизамин29,5шабонарӯзу44дақиқаю3,8сониямебо-шад,ҷамъбастидумоҳмувофиқиқонунитабиат59шабонарӯзқабулшудааст.

Яксолиҳиҷрииқамарӣ–баробарба354шабонарӯзу8соату48дақиқаю45,6сониямебошад.

Тақвимимантартибдода–Даври8­солаи“اهجزدبود”мебошад,мувофиқиинқонун,аз12моҳ–моҳҳоитоқ,яъне1,3,5,7,9,11.30–рӯзавамоҳҳоиҷуфт2,4,6,8,10,12.29–рӯзақабулшудааст.

Мувофиқиинқонун(давраи8сола)соли2,5ва7солиқабиса,5–солаашоддӣме-бошад.Дарсолҳоиқабиса–2,5ва7моҳизулҳиҷҷа30–рӯза,дарсолиоддӣ29рӯзааст.

Ривоятмекунанд,киҲазратиАлишериХудо,баъдиИсломоварданиякеазшаҳрҳоиШарқякшахсиоқилудонороҳокимишаҳртаинмекунанд.Пасазбаӯҳдагирифтаниинвазифаҳокиминав,бароикорбарӣтартибдоданитақвимроталабмекунанд.ҲазратиАлишериХудобошандисмииншахсвафарзандонашромепурсанд.Исмиман“اهجزدАлишериҲазратимедиҳанд.ҷавобгӯён–”جازهدب“ва”اوهجبز“фарзандонам,”دوبХудохурсандонабисёролиҷаноб,номихудатониборатаз8ҳарфбудааст,ҳарҳарфино-матонҳокимисолмешавад.Номи2фарзандонатоназ12ҳарфиборатбудааст,ҳарҳарфиномифарзандонҳокими12моҳмешавад–гуфтанд.Акнуншумометавонедбоҳисобиабҷадҳокимонисолробаҳокимонимоҳҷамънамуда,оғозисолваоғозимоҳромуайяннамоед.

Номишартии28ҳарфиарабиробоқимматиададиашон“Абҷад”мегӯянд.Мисол:ا–,1ب–,2ج–,3د–,4ه–,5و–,6ز–7,ваҳоказо.Бароиистифодабурданазинтақвиммувофиқиривоятидинӣ,ҳокимисолидилхоҳро

боҳокимони12моҳидартақвимнишондодашуда,ҷамъутарҳнамуда,оғозисолумоҳ,кадомрӯзиҳафтаоғозмешавад,муайянменамоем.

Эзоҳ:агардарвақтиҳокимисолробаҳокимимоҳ(баҳисобиабҷад)ҷамънамудан,ададаз7зиёдшавад,ҳафта7рӯзкимебошад,7–ротарҳменамоем.

Ҳокимонисолҳарсолтағйирёбадҳам,ҳокимонимоҳҳодоимианд.Мисол:ҳокимисол1427“ج–3”–робоҳокимимоҳиМуҳаррам“ز­7”ҷамъменамо-

ем,3+7=10­7=3.Ададибоқимонда3,сеюмрӯзиҳафта–оғозисолинав,моҳиМуҳаррамрӯзи Сешанберо ифода менамояд. Акнун барои муайян намудани оғози моҳи Сафар,бозҳокимисо“ج–3”–робоҳокимимоҳиСафар“ب­2”ҷамъмекунем3+2=5,ададиҳосилшуда5,оғозимоҳиСафаррӯзиПанҷшанберомуайянмекунад.Боҳаминтартибҳокимисолробоҳокимонимоҳҳоибоқимондаҷамънамуда,оғозимоҳҳоибоқимондаромуайянменамоем.

Бомақсадибозҳамосоннамуданиҳисоббарориигузаштагонамонсолшумориробариштаиназмдаровардаанд:

Ҳисобисолаз“اهجزدبود”астАгардонӣ,туробисёрсудастҲисобимоҳаз“زبجهو”اب“دهزاج”Агархоҳӣ,диҳандатоқилонтоҷ

Муҳаррамзебидону,бесафарроАгархоҳӣкиёбӣинхабарроРабеъонҷиму,ҳедонэйбародарҶимодонвов,алифнекбингар

Раҷаббеомадасту,долшаъбонМоҳирӯзаҳеву,шавволзедонАлифзулқаъдаву,зулҳиҷҷаҷимастКаседонад,ӯмардиолимаст

Ñîëøóìîðèè ³è¿ðèè ¥àìàðœ àç íó¥òàè íàçàðè èëì

48

тақвим барои 32 сол

дав

ри 8

сол

аи ф

орсӣ

моҳҳо 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

дав

раи

8 со

ла

дав

раи

30 с

ола

ҳок

имон

и со

лу м

оҳ.

ба

ҳисо

би

абҷа

д

муҳ

ар­

рам

Саф

ар

раби

ул­

авва

л

раби

ул­

сонӣ

Ҷам

о­

диул

­ ав

вал

Ҷам

о­

диул

­ со

нӣ

раҷа

б

шаъ

бон

рам

азон

шав

вол

зул­

қа

ъда

зул­

ҳи

ҷҷа

30 рӯз 29 30 29 30 29 30 29 30 29 30 29

мел

одӣ

ҳиҷ

рии

қам

арӣ ҳокимони

моҳҳо ز ب ج ه و ا ب د ه ز ا جҳокимони солҳо 7 2 3 5 6 1 2 4 5 7 1 3

1988* 1409 1 ا 1 я 14.VIII С 13.IX Ч 12.X Ҷ 11.XI ш 10.XII д 9.I 89 С 7.II п 9.III Ҷ 7.IV я 7.V д 5.VI Ч 5.VII 1 29*

1989 1410 2* ه 5 п 4.VIII ш 3.IX я 2.X С 1.XI Ч 30.XI Ҷ 30.XII ш 28.I 90 д 27.II С 28.III п 27.IV Ҷ 26.V я 25.VI 2* 30

1990 1411 3 ج 3 С 24.VII п23.VIII Ҷ 21.IX я 21.X д 19.XI Ч 19.XII п 17.I 91 ш 16.II я 17.III С 16.IV Ч 15.V Ҷ 14.VI 3 1

1991 1412 4 ز 7 ш 13.VII д 12.VIII С 10.IX п 10.X Ҷ 8.XI я 8.XII д 6.I 92 Ч 5.II п 5.III ш 4.IV я 3.V С 2.VI 4 2*

1992* 1413 5* د 4 Ч 2.VII Ҷ 1.VIII ш 30.VIII д 29.IX С 28.X п 27.XI Ҷ 26.XII я 25.I 93 д 23.II Ч 25.III п 23.IV ш 23.V 5* 3

1993 1414 6 ب 2 д 21.VI Ч 21.VII п 19.VIII ш 18.IX я 17.X С 16.XI Ч 15.XII Ҷ 14.I 94 ш 12.II д 14.III С 12.IV п 12.V 6 4

1994 1415 7* و 6 Ҷ 10.VI я 10.VII д 18.VIII Ч 7.IX п 6.X ш 5.XI я 4.XII С 3.I 95 Ч 1.II Ҷ 3.III ш 1.IV д 1.V 7* 5*

1995 1416 8 د 4 Ч 31.V Ҷ 30.VI ш 29.VII д 28.VIII С 26.IX п 26.X Ҷ 24.XI я 24.XII д 22.I 96 Ч 21.II п 21.III ш 20.IV 8 6

1996* 1417 1 ا 1 я 19.V С 18.VI Ч 17.VII Ҷ 16.VIII ш 14.IX д 14.X С 12.XI п 12.XII Ҷ 10.I я 9.II д 10.III Ч 9.IV 1 7*

1997 1418 2* ه 5 п 9.V ш 8.VI я 7.VII С 6.VIII Ч 4.IX Ҷ 4.X ш 2.XI д 2.XII С 31.XII п 30.I Ҷ 28.II я 30.III 2* 8

1998 1419 3 ج 3 С 28.IV п 28.V Ҷ 26.VI я 26.VII д 24.VIII Ч 23.IX п 22.X ш 21.XI я 20.XII С 19.I Ч 17.II Ҷ 19.III 3 9

1999 1420 4 ز 7 ш 17.IV д 17.V С 15.VI п 15.VII Ҷ 13.VIII я 12.IX д 11.X Ч 10.XI п 9.XII ш 8.I я 6.II С 7.III 4 10*

2000* 1421 5* د 4 Ч 6.IV Ҷ 6.V ш 4.VI д 4.VII С 2.VIII п 1.IX Ҷ 30.IX я 30.X д 28.XI Ч 28.XII п 26.I ш 25.II 5* 11

2001 1422 6 ب 2 д 26.III Ч 25.IV п 24.V ш 23.VI я 22.VII С 21.VIII Ч 19.IX Ҷ 19.X ш 17.XI д 17.XII С 15.I п 14.II 6 12

2002 1423 7* و 6 Ҷ 15.III я 14.IV д 13.V Ч 12.VI п 11.VII ш 10.VIII я 8.IX С 8.X Ч 6.XI Ҷ 6.XII ш 4.I д 3.II 7* 13*

2003 1424 8 د 4 Ч 5.III Ҷ 4.IV ш 3.V д 2.VI С 1.VII п 31.VII Ҷ 29.XIII я 28.IX д 27.X Ч 26.XI п 25.XII ш 24.I 8 14

2004* 1425 1 ا 1 я 22.II С 23.III Ч 21.IV Ҷ 21.V ш 19.VI д 19.VII С 17.VIII п 15.IX Ҷ 15.X я 14.XI д 13.XII Ч 12.I 1 15

2005 1426 2* ه 5 п 10.II ш 12.III я 10.IV С 10.V Ч 8.VI Ҷ 8.VII ш 6.VIII д 5.IX С 4.X п 3.XI Ҷ 2.XII я 1.I 2* 16*

2006 1427 3 ج 3 С 31.I п 2.III Ҷ 31.III я 30.IV д 29.V Ч 28.VI п 27.VII ш 26.VIII я 24.IX С 24.X Ч 22.XI Ҷ 22.XII 3 17

2007 1428 4 ز 7 ш 20.I д 19.II С 20.III п 19.IV Ҷ 18.V я 17.VI д 16.VII Ч 15.VIII п 13.IX ш 13.X я 11.XI С 11.XII 4 18*

2008* 1429 5* د 4 Ч 9.I Ҷ 8.II ш 6.III д 7.IV С 6.V п 5.VI Ҷ 4.VII я 3.VIII д 1.IX Ч 1.X п 30.X ш 29.XI 5* 19

2009 1430 6 ب 2 д 29.XII Ч 28.I п 26.II ш 28.III я 26.IV С 26.V Ч 24.VI Ҷ 24.VII ш 22.VIII д 21.IX С 20.X п 19.XI 6 20

2010 1431 7* و 6 Ҷ 18.XII я 17.I д 15.II Ч 17.III п 15.IV ш 15.V я 13.VI С 13.VII Ч 11.VIII Ҷ 10.IX ш 9.X д 8.XI 7* 21*

2011 1432 8 د 4 Ч 8.XII Ҷ 7.I ш 5.II д 7.III С 5.IV п 5.V Ҷ 3.VI я 3.VII д 1.VIII Ч 31.VIII п 29.IX ш 29.X 8 22

2012* 1433 1 ا 1 я 27.XI С 27.XII Ч 25.I Ҷ 24.II ш 24.III д 23.IV С 22.V п 21.VI Ҷ 20.VII я 19.VIII д 17.IX Ч 17.X 1 23

2013 1434 2* ه 5 п 15.XI ш 15.XII я 13.I С 12.II Ч 13.III Ҷ 12.IV ш 11.V д 10.VI С 9.VII п 8.VIII Ҷ 6.IX я 6.X 2* 24*

2014 1435 3 ج 3 С 5.XI п 5.XII Ҷ 3.I я 2.II д 3.III Ч 2.IV п 1.V ш 31.V я 29.VI С 29.VII Ч 27.VIII Ҷ 26.IX 3 25

2015 1436 4 ز 7 ш 25.X д 24.XI С 23.XII п 22.I Ҷ 20.II я 22.III д 20.IV Ч 20.V п 18.VI ш 18.VII я 16.VIII С 15.IX 4 26*

2016* 1437 5* د 4 Ч 14.X Ҷ 13.XI ш 12.XII д 11.I С 9.II п 10.III Ҷ 8.IV я 8.V д 6.VI Ч 6.VII п 4.VIII ш 3.IX 5* 27

2017 1438 6 ب 2 д 3.X Ч 2.XI п 1.XII ш 31.XII я 29.I С 28.II Ч 29.III Ҷ 28.IV ш 27.V д 26.VI С 25.VII п 24.VIII 6 28

2018 1439 7* و 6 Ҷ 22.IX я 22.X д 20.XI Ч 20.XII п 18.I ш 17.II я 16.III С 17.IV Ч 16.V Ҷ 15.VI ш 14.VII д 13.VIII 7* 29*

2019 1440 8 د 4 Ч 12. IX Ҷ 12.X ш 10.XI д 10.XII С 8.I п 7.II Ҷ 8.III я 7.IV д 6.V Ч 5.VI п 4.VII ш 3.VIII 8 30

ÒÀ½ÂÈÌÑîëøóìîðè ¸è\ðèè öàìàðû 1409-1440 ìóòîáèöè ñîëè ìåëîäû 1988-2019&

Ìóâîôèöè äàâðè 8 - ñîëàè « دوبدزجها».Îùîçè ñîë¸î: îùîçè ìî: ¸îêèìîíè ìî âà ð¢ç¸îè ¸àôòà

(ÿêøàíáå - ß: ñåøàíáå - Ñ: ÷îðøàíáå - ×)

эзоҳ: * солҳои қабиса ­ ҳаҷҷи акабр

Солҳоиҳиҷрииқамарие,киоғозимоҳиЗулҳиҷҷабарӯзиПанҷшанберостмеояд,ҳаҷҷиҳамонсолро«ҲаҷҷиАкбар»мегӯянд.

тақвимшинос ҳоҷӣ абдурашид абдушукурзода