Μεσοπολεμική Ευρώπη (1919-1939) η εποχή των δικτατοριών

Αν ο κατακλυσμός σταμάτησε με τη λήξη του Α παγκοσμίου πολέμου (1914-1918) ωστόσο τα σύννεφα

δεν έφυγαν από τον ευρωπαϊκό ουρανό Οι ανείπωτες καταστροφές που είχε αυτός προκαλέσει τα

εκατομμύρια των νεκρών και των αναπήρων που είχε αφήσει πίσω του η φτώχεια και η ανεργία που τον

διαδέχτηκαν κλόνισαν την εμπιστοσύνη των μαζών στο αστικό κοινοβουλευτικό σύστημα Το κλίμα γινόταν

ακόμα πιο βαρύ από τις ανοιχτές εκκρεμότητες αλλά και τις αδικίες που είχαν προκαλέσει οι συνθήκες

ειρήνης οι Γερμανοί δυσανασχετούσαν (δίκαια) για τις υπέρογκες πολεμικές αποζημιώσεις και τους

εξευτελισμούς που είχαν υποστεί η Γιουγκοσλαβία σπαρασσόταν από το αυτονομιστικό κίνημα των

Κροατών που είχαν τεχνητά συγκολληθεί με τους Σερβοβόσνιους Ανάλογα προβλήματα ανέκυπταν κι

αλλού Η αναιμική Κοινωνία των Εθνών δεν μπορούσε να τα διαχειριστεί και οι διχασμοί σέρνονταν

κλιμακούμενοι

Οι συνθήκες έγιναν ακόμη πιο απειλητικές με το κραχ του 19291 τη μεγάλη όσο και πρωτόγνωρη

οικονομική κρίση που συγκλόνισε τις δύο ακτές του Ατλαντικού - με τον απόηχό της όμως να φτάνει ως τα

πέρατα του κόσμου - κορυφώνοντας την κοινωνική οργή Η βιομηχανική Ευρώπη (πρωτίστως η Γερμανία

δευτερευόντως όμως και η Γαλλία με την Αγγλία) που ως τότε αιμοδοτούνταν από αμερικανικά δάνεια

βρέθηκαν ξαφνικά χωρίς κεφάλαια καθώς οι αμερικανικές τράπεζες είχαν χρεοκοπήσει Χιλιάδες

βιομηχανίες και εμπορικές επιχειρήσεις έκλεισαν εκατομμύρια εργάτες βρέθηκαν στο δρόμο Το χειρότερο

όμως ήταν ότι μαζί τους βρέθηκαν στο δρόμο και οι πρώην εργοδότες ή προϊστάμενοί τους αυτοί που

αποτελούν την περιβόητη laquoμεσαία τάξηraquo ή αλλιώς κατά το κοινώς λεγόμενον το laquoαμορτισέρraquo της

κοινωνίας

Άνθρωποι μαθημένοι να ζουν μια άνετη ζωή2 με τη φιλοδοξία της ατομικής διάκρισης και το όραμα του

πλουτισμού ανεξίτηλα χαραγμένα στον γενετικό τους κώδικα οι μικροαστοί είναι η τάξη που στηρίζει το όλο

κοινωνικό μας σύστημα αποσβένοντας τους κραδασμούς που παράγει η σύγκρουση των δύο άκρων

(πλουσίων Vs φτωχών) Είναι αυτοί που με τον καταναλωτισμό τους στηρίζουν την αγορά αυτοί που με τον

1 Ξεκίνησε την laquoΜαύρη Πέμπτηraquo της 24

ης Οκτωβρίου 1929 από το χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης όταν κάποιοι

μεγαλοεπενδυτές διαβλέποντας το επικείμενο σκάσιμο της χρηματιστηριακής laquoφούσκαςraquo που είχε ήδη διογκωθεί πολύ άρχισαν να ξεφορτώνονται μετοχές Την επόμενη μέρα οι υπόλοιποι που τους είχαν δει φοβούμενοι πως κάτι ήξεραν και τους το έκρυβαν άρχισαν να ξεφορτώνονται μαζικά και τις δικές τους μετοχές με αποτέλεσμα την κατάρρευση του χρηματιστηρίου και πολλών εισηγμένων τραπεζών και εταιρειών Η κατάσταση χειροτέρεψε τις επόμενες μέρες όταν καταθέτες άρχισαν να προσέρχονται μαζικά στα γκισέ των τραπεζών προκειμένου να laquoσηκώσουνraquo τις οικονομίες τους Οι τράπεζες βρέθηκαν σε αδυναμία να τους εξυπηρετήσουν οπότεhellip ακολούθησε πανικός Μέσα σε λίγους μήνες η αρχική χρηματιστηριακή κρίση είχε μετατραπεί σε συνολική οικονομική κατάρρευση με τις επιχειρήσεις να κλείνουν η μία πίσω από την άλλη και τους άνεργους εργάτες και υπαλλήλους να πολλαπλασιάζονται γεωμετρικά

2 Ακόμη και με δανεικά λεφτά όπως στην Αμερική αυτής της περιόδου όπου πολλοί εργαζόμενοι προκειμένου να μπορούν να αγοράζουν τα ολοένα και αυξανόμενα καταναλωτικά προϊόντα που γέμιζαν τις προθήκες των μαγαζιών φορτώνονταν με καταναλωτικά δάνεια Δάνεια που όταν έφτασε η κρίση διαμαρτυρήθηκαν με αποτέλεσμα πάρα πολλοί από αυτούς να χάσουν τα σπίτια τους τα αυτοκίνητά τους και ότι άλλο είχαν στην κατοχή τους

ατομισμό τους αντιστρατεύονται σε κάθε προσπάθεια συλλογικής δράσης αυτοί που με τις laquoεπιτυχίεςraquo τους

επιβεβαιώνουν συλλογικές αυταπάτες όπως το ότι laquoόποιος αξίζει πάει μπροστάraquo laquoαν θέλεις κάτι

πραγματικά το πετυχαίνειςraquo κλπ

Στην Αμερική και την Ευρώπη του rsquo29 λοιπόν αυτοί οι άνθρωποι βρέθηκαν μαζικά στο περιθώριο

Άνεργοι και φτωχοί ζούσαν από συσσίτια και από την εκποίηση για όσο-όσο της περιουσίας τους Ήταν

απελπισμένοι ήταν όμως και θυμωμένοι Μrsquo έναν θυμό που πήγαζε όχι μόνο από την πείνα και την

κατάρρευση των ονείρων τους αλλά και από την ταπείνωσή τους από το στραπατσάρισμα του κοινωνικού

τους γοήτρου για το οποίο τόσο είχαν πασχίσει και τόσο υπερηφανεύονταν

Ανακάλυπταν τώρα κι εκείνοι πως αυτός ο κόσμος δεν τους χωράει όλους πως πάντα κάποιοι

περισσεύουν Όμως σε αντίθεση με τους εργάτες που στο έναν ή τον άλλο βαθμό κοίταγαν προς τα

αριστερά προς το δρόμο που είχε ανοίξει η Οκτωβριανή Επανάσταση (1917) εκείνοι στράφηκαν προς τα

δεξιά Δεν ονειρεύονταν έναν κόσμο χωρίς προνόμια και ταξικές διακρίσεις όπως οι laquoάμοιροιraquo αυτής της

γης αλλά το αντίθετο ένα σύστημα που θα τους επανέφερε στην πρότερή τους κατάσταση και θα

διασφάλιζε τα προνόμιά τους Ένα σύστημα που θα ξαναέφερνε στον κόσμο την γνωστή του laquoτάξηraquo Και για

το λόγο αυτό δεν έφτασαν να αμφισβητούν συνολικά τον καπιταλισμό αλλά μόνο τους διαχειριστές του

Απογοητευμένοι από τους πολιτικούς έφτασαν να αμφισβητούν την ίδια την πολιτική την ίδια τη

δημοκρατία Κι έτσι παραδόθηκαν στη γοητεία των λαϊκιστών δικτατόρων3

Για την Ευρώπη ξεκινούσε αυτό που ο Άγγλος ιστορικός Χόμπσμπάουμ αποκάλεσε laquoεποχή των

άκρωνraquo Μία εποχή σύγκρουσης των δύο μεγάλων ιδεολογικο-πολιτικών ρευμάτων του 20ού αιώνα της

(κομμουνιστικής) αριστεράς και του φασισμούναζισμού πάνω στα ερείπια που είχε αφήσει ο λεγόμενος

laquoμεσαίος χώροςraquo (τα κυρίαρχα φιλελεύθερα και σοσιαλδημοκρατικά κόμματα) Εξεγέρσεις ξέσπασαν σε

κάποιες χώρες και ως απάντηση ndash πολλές φορές και προληπτικά μόνο και μόνο με το φόβο που προκαλούσε

στους κυρίαρχους η εκλογική άνοδος της μεταρρυθμιστικής αριστεράς ndash επιβάλλονταν δικτατορίες Σε

κάποιες περιπτώσεις η εκτροπή αυτή συνέβη είτε για λόγους τελείως άσχετους είτε για την επιβολή του

παλατιού επί του πολιτικού κόσμου (Αλβανία) είτε για την καταστολή αποσχιστικών κινημάτων

(Γιουγκοσλαβία) είτε για την πρόληψη ακροδεξιών ή και φασιστικών πραξικοπημάτων (Ρουμανία Λεττονία

Εσθονία) Σε κάθε περίπτωση όμως η δημοκρατία αντιμετωπιζόταν από τους επίδοξους υπονομευτές της ως

ένα αποτυχημένο εργαλείο ή ένα περιττό βάρος ένα εμπόδιο που έπρεπε να ξεπεραστεί προκειμένου να

διασφαλιστούν κρισιμότερα αγαθά Και πάνω απrsquo όλα η αστική κυριαρχία

Η περίπτωση της Ιταλίας

Πρώτος διδάξας σε αυτή την αλυσίδα εκτροπών και θεμελιωτής του κινήματος του Φασισμού ήταν ο

Μουσολίνι Μέλος του σοσιαλιστικού κόμματος (PSI)4 προπολεμικά5 μετακινήθηκε κατά τη διάρκεια του

πολέμου προς τα δεξιά ενστερνιζόμενος τον κυρίαρχο εθνικιστικό λόγο και υποστηρίζοντας την πολεμική

εξόρμηση της Ιταλίας6 Στα 1919 μόλις έληξε ο πόλεμος μαζί με μια ομάδα ομοϊδεατών του ίδρυσε το

3 Στην Αμερική αν και ο φασισμός γνώρισε αυτήν την περίοδο ανοδική πορεία ωστόσο δεν κατέστη πλειοψηφικό ρεύμα εξαιτίας των συνθηκών των οποίων η ανάλυση δεν χωρά στο σύντομο αυτό σημείωμα

4 Απrsquo το οποίο στα 1921 ξεπήδησε το ιταλικό κομμουνιστικό κόμμα (PCI)

5 Ήταν μάλιστα αρχισυντάκτης της εφημερίδας του κόμματος Avanti [Εμπρός]

6 Σε αντίθεση με την πλειοψηφία του PSI που τασσόταν κατά της συμμετοχής της Ιταλίας στον πόλεμο

φασιστικό κόμμα (ο όρος από τη λέξη fascio που σημαίνει δεσμός) με στόχο όπως έλεγε την υπέρβαση

των πολιτικών διαχωρισμών δεξιάς-αριστεράς και την συνένωση όλων των Ιταλών υπό το σκήπτρο ενός

πεφωτισμένου ηγέτη που θα επανέφερε τη χώρα στο αρχαίο ρωμαϊκό της βάθρο

Ο Μουσολίνι ήταν ο πρώτος που μίλησε για αναζήτηση laquoζωτικού χώρουraquo (μέσω της επέκτασης της

Ιταλίας στα όρια της αλλοτινής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας) ιδέα που θα έκλεβε λίγο αργότερα (μαζί με

πολλές άλλες) και ο Χίτλερ προσαρμόζοντάς την στα γερμανικά δεδομένα Αν και όχι ρατσιστής με την

ναζιστική έννοια και ένταση πρέσβευε όμως αναμφίβολα την πολιτισμική υπεροχή των Ιταλών άρα εν

τέλει και την laquoανώτερη αξία τουςraquo ως λαού7 Σε κοινωνικό επίπεδο τασσόταν κατά της ταξικής πάλης

προβάλλοντας αντrsquo αυτής την ταξική συνεργασία (κορπορατισμό) που θα επιτυγχανόταν μέσω ενός

λογικού συμβιβασμού των αντιτιθέμενων ταξικών συμφερόντων

Ο λόγος του ήταν ένα κράμα εθνικιστικού μεγαλοϊδεατισμού μιλιταρισμού και αριστερού λαϊκισμού

που στόχευε ακριβώς στην οικειοποίηση των εργατικών αιτημάτων και την υπαγωγή τους σε ένα πλαίσιο

καθαρά (μικρο)αστικό Μέχρι τα 1920 το κίνημά του ήταν σχετικά περιθωριακό ισχυροποιήθηκε όμως

εκείνη τη χρονιά έπειτα από το ξέσπασμα μεγάλων και δυναμικών απεργιακών κινητοποιήσεων στον

βιομηχανικό βορρά8 που καθοδηγούνταν από την αριστερά Οι θορυβημένοι βιομήχανοι είδαν τότε στον

Μουσολίνι και τους Μελανοχίτωνές9 του ως ένα ανάχωμα στον επελαύνοντα μπολσεβικισμό και άρχισαν να

τον χρηματοδοτούν Το ίδιο έπραξαν λίγο αργότερα και οι μεγαλοκτηματίες της υπαίθρου που την εποχή

εκείνη αντιμετώπιζαν ολοένα και αυξανόμενες πιέσεις των ακτημόνων αγροτών για γη10

Σε πολύ λίγο διάστημα ο Μουσολίνι έγινε προνομιακός συνομιλητής των ισχυρών κύκλων παρότι το

εκλογικό του ποσοστό περιοριζόταν στο καχεκτικό 04 Στα 1922 έπειτα από ένα διάστημα κλιμακούμενης

βίας (των Μελανοχιτώνων) που προοιωνιζόταν εμφύλιο ο ίδιος και οι οπαδοί του οργάνωσαν μία

επιδεικτική πορεία προς τη Ρώμη11 και με την ανοχή της αστυνομίας έφτασαν στο προεδρικό μέγαρο όπου ο

βασιλιάς Βίκτορας Εμμανουήλ ΙΙ τους παρέδωσε τα κλειδιά του κράτους Ήταν η απαρχή μιας 23χρονης

φασιστικής δικτατορίας που έμελλε να πέσει στα 1945 έπειτα από τη συντριβή της Ιταλίας στον Β

παγκόσμιο πόλεμο από τους Αμερικάνους και την ιταλική Αντίσταση

Η περίπτωση της Ισπανίας

Χώρα αγροτική και βαθειά καθυστερημένη η Ισπανία παρουσίαζε ως τον μεσοπόλεμο μία εικόνα

παρόμοια με εκείνη της προεπαναστατικής Ρωσίας στην κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας βρισκόταν ο

βασιλιάς Ακριβώς από κάτω μία γαιοκτημονική laquoαριστοκρατίαraquo που παρασιτούσε στα πόλεις τρεφόμενη

από τα εισοδήματα που της προσέφεραν οι τεράστιες εκμεταλλεύσεις της Στο πλευρό της σύμμαχος και

7 Βεβαίως όταν πλέον συμμάχησε με τον Χίτλερ στα πλαίσια του Άξονα άρχισε και αυτός να καταδιώκει τους Εβραίους

8 Που έφτασαν μέχρι την κατάληψη εργοστασίων και την προσωρινή διοίκησή τους από εργατικά συμβούλια

9 Τάγματα εφόδου που δημιουργήθηκαν για πρώτη φορά στα 1919 με laquoαποστολήraquo τους την τρομοκράτηση των αριστερών και τη διάλυση των εργατικών κινητοποιήσεων laquoπου ωθούσαν τη χώρα στην αναρχίαraquo Το όνομά τους το πήραν από τα μαύρα πουκάμισα που φορούσαν τα μέλη τους συνηθέστερα άνεργοι εργάτες περιθωριακοί και λαθρόβιοι κάθε τύπου χρεοκοπημένοι μικροαστοί κά Αποτέλεσαν το πρότυπο για τα αντίστοιχα τάγματα εφόδου (SA) του Χίτλερ

10 Βλ σχετικά την μνημειώδη ταινία 1900 του Μπερτολούτσι

11 Κατά τη διάρκεια της οποίας 100000 περίπου μελανοχίτωνες συγκεντρώθηκαν στα προάστια της πόλης και από κει

βάδισαν προς το κέντρο

ιδεολογικός απολογητής της η καθολική εκκλησία ο μεγαλύτερος γαιοκτήμονας όλων που επιπλέον κατείχε

και ένα μεγάλο ποσοστό (τουλάχιστον το 13) των λιγοστών εργοστασίων και των εμπορικών επιχειρήσεων

Η αστική τάξη βρισκόταν στα σπάργανα μοναδικοί θύλακες βιομηχανικής ανάπτυξης ήταν η Καταλωνία (στα

νότια σύνορα με τη Γαλλία όπου και η Βαρκελώνη) και οι Αστούριες στη βόρεια ακτή του Ατλαντικού όπου

ήταν (και είναι ακόμη) συγκεντρωμένα και τα μεγαλύτερα και παλαιότερα ορυχεία της χώρας Οι μικροαστοί

ήταν κι αυτοί σχετικά ολιγάριθμοι προέρχονταν είτε από την τάξη των μικροεπιχειρηματιών (μικρεμπόρων

εστιατόρων κλπ) είτε από την κρατική υπαλληλική γραφειοκρατία

Η συντριπτικά μεγαλύτερη μάζα του πληθυσμού ήταν αγρότες και ζούσε στα χωριά σε καθεστώς

μεσαιωνικής καθυστέρησης και σχεδόν απόλυτης ένδειας (στις περισσότερες τουλάχιστον περιπτώσεις) Οι

περισσότεροι ήταν ακτήμονες και εξαρτημένοι από τους φεουδάρχες στις ορεινές περιοχές όμως

συναντούσαμε και ελεύθερες κοινότητες με δικιά τους γη που είχαν ελάχιστες επαφές με τους υπόλοιπους

και επιβιώνανε χάρη σε μία οικονομία σχεδόν πλήρως αυτοκαταναλωτική Στη Βαρκελώνη και τις Αστούριες

είχε αναπτυχθεί και ένα πολυάριθμο βιομηχανικό προλεταριάτο (φτωχός εργατικός πληθυσμός) που

έχοντας από πολύ νωρίς μπει στη σφαίρα επιρροής των αναρχικών (σε ποσοστό 80) διακρινόταν για την

μαχητικότητα του προκαλώντας σχεδόν σε κάθε απεργιακή συγκυρία μία μίνι εξέγερση

Οι κινητοποιήσεις των εργατών της Βαρκελώνης δεν είχαν τίποτε κοινό με τις συνηθισμένες απεργίες

που ξέρουμε Σχεδόν ποτέ δεν περιορίζονταν στους χώρους των εργοστασίων ούτε εκτονώνονταν με απλές

πορείες και συνδικαλιστικές διαπραγματεύσεις με την εργοδοσία Πάντοτε έβαζαν επί τάπητος το ζήτημα της

πολιτικής εξουσίας στρεφόμενες συνολικά κατά του καπιταλισμού και υιοθετώντας πολύ επιθετικές ακόμα

και αιματηρές μορφές πάλης όπως καταλήψεις εργοστασίων σαμποτάζ και δολοφονίες() αστών πολιτικών

και κληρικών που εισπράττανε κι αυτοί την μήνιν των εργατών λόγω της προαναφερθείσας θέσης και του

ρόλου τους στον εξουσιαστικό μηχανισμό

Αντίστοιχες μορφές πάλης είχαν αναπτύξει και οι αγρότες της υπαίθρου που ήταν επίσης σε έναν

μεγάλο βαθμό επηρεασμένοι από τα διδάγματα του Μπακούνιν12 Κατά καιρούς εισβάλλανε στα

αγροκτήματα των γαιοκτημόνων τους σκοτώνανε εξοντώνανε και τα τοπικά στρατιωτικά αποσπάσματα που

ήταν επιφορτισμένα με την επιτήρησή τους και κάνανε κατάληψη στη γη μέχρι να έρθουν έπειτα από λίγες

μέρες τα κυβερνητικά στρατεύματα να τους καταστείλουν συνήθως με ιδιαζόντως αιματηρό τρόπο

Κορυφαία στιγμή της μακράς αυτής ιστορίας κινημάτων και εξεγέρσεων την εποχή που μιλάμε ήταν η

εξέγερση των ανθρακωρύχων της Αστούριας το 1934 Κάπου 20-30000 εργάτες είχαν πάρει τα όπλα και

είχαν καταλάβει το νότιο τμήμα της επαρχίας με αιτήματα που στρέφονταν κατά του στρατού των κληρικών

της κυβέρνησης και φυσικά της εργοδοσίας Επρόκειτο για μία αποτυχημένη απόπειρα μιας γενικευμένης

επανάστασης

Η Ισπανία είχε μόλις βγει από την επτάχρονη δικτατορία του στρατηγού Πρίμο ντε Ριβέρα (1923-1930)

και έπειτα από ένα σύντομο δημοκρατικό διάλειμμα (1931-1933) κατά τη διάρκεια του οποίου καταργήθηκε

και η βασιλεία στην κυβέρνηση είχε ανέβει ο συντηρητικός (δεξιός) συνασπισμός Παράλληλα είχε αρχίσει

να απλώνει τα δίκτυά της στο στρατό και η Φάλαγγα το νεοσύστατο δηλαδή φασιστικό κόμμα που είχε

ιδρύσει τον προηγούμενο χρόνο ο γιος του έκπτωτου δικτάτορα Ενταγμένη λοιπόν μέσα σε αυτό το πολιτικό

12

Ένας από τους βασικούς εισηγητές του αναρχισμού ρωσικής καταγωγής Συγκαιρινός του Μαρξ συνυπήρξε (αν και σε μόνιμη ρήξη) μαζί του στα πλαίσια της Α Διεθνούς πριν αποβληθεί στα 1872 Όσο ήταν στη Διεθνή είχε αναλάβει την προώθηση των επαναστατικών κηρυγμάτων της στην Ισπανία γεγονός που εν μέρει ερμηνεύει την πλατειά διάδοση (μοναδική στα ιστορικά χρονικά) που γνώρισε στη χώρα αυτή ο αναρχισμός

περιβάλλον απομονωμένη πολιτικά13 και κοινωνικά χωρίς ουσιαστικό συντονισμό με άλλες εξίσου άκαιρες

και ανοργάνωτες εξεγέρσεις στην Μαδρίτη και την Καταλωνία η εξέγερση κατεστάλη με τη χρήση πεζικού

και αεροπορίας() από τον στρατηγό Φρανσίσκο Φράνκο με τίμημα 7500 νεκρούς και κάπου 9000

πολιτικούς κρατούμενους

Άλλο ένα επαναστατικό εγχείρημα είχε χαθεί Όμως ο laquoπολιτικός άνεμοςraquo που είχε σηκώσει δεν

καταλάγιασε Κι έτσι στις επόμενες εκλογές του Φεβρουαρίου 1936 ενάμιση χρόνο αργότερα ο δεξιός

συνασπισμός ηττήθηκε και στη θέση του ανέβηκε το Λαϊκό Μέτωπο ένας συνασπισμός όλων των

αριστερών κομμουνιστικών και αναρχικών ρευμάτων της Ισπανίας με τον οποίο είχαν συνταχθεί και τα

αυτονομιστικά κινήματα των Βάσκων και των Καταλανών14

Οι αστοί οι φεουδάρχες η εκκλησία και ο στρατός τρομοκρατήθηκαν Θεώρησαν πως αυτή η

απρόσμενη εξέλιξη (δεν υπήρχαν τότε προεκλογικές δημοσκοπήσεις) αποτελούσε το πρώτο βήμα για την

μετατροπή της Ισπανίας σε κομμουνιστικό κράτος Και έτσι με επικεφαλής τον Φρανσίσκο Φράνκο

οργάνωσαν τον Ιούλιο του 1936 πραξικόπημα οδηγώντας τη χώρα στον εμφύλιο πόλεμο

Ήταν η πρώτη φορά μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση και την άνοδο των φασιστικών καθεστώτων

στην εξουσία που είχαμε στην Ευρώπη ένα γεγονός τέτοιας πολιτικής εμβέλειας Όλος ο κόσμος είχε στρέψει

την προσοχή του στα ματωμένα χώματα της Ισπανίας όλος ο κόσμος είχε διχαστεί από τη μια ήταν οι

υπέρμαχοι των φασιστών από την άλλη των δημοκρατικών Δεν ήταν μόνο ζήτημα ιδεολογικής συμπάθειας

Ήταν και πρακτικό αν νικούσε ο Φράνκο με τους Φαλαγγίτες του θα ήταν μία νίκη του νεοσύστατου Άξονα

που δοκίμαζε για πρώτη φορά τα όπλα του πάνω στα κορμιά των δημοκρατικών Αν αντιθέτως νικούσε το

Λαϊκό Μέτωπο θα ήταν μία νίκη της δημοκρατίας που θα άνοιγε ενδεχομένως και ένα μονοπάτι για την

μετάβαση σε έναν άλλο πιο δίκαιο κόσμο έτσι όπως τον οραματίζονταν οι κάθε τύπου επαναστάτες αυτής

της εποχής Ήταν γιrsquo αυτόν ακριβώς το λόγο που προσέτρεξαν στο πλευρό των δημοκρατικών αριστεροί

συγγραφείς όπως ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ και ο Τζωρτζ Όργουελ γιrsquo αυτό που τους στήριξαν (με φειδώ είναι η

αλήθεια) ο Στάλιν και η Γ Κομμουνιστική Διεθνής15 γιrsquo αυτό που ήρθαν και πολέμησαν μαζί τους δεκάδες

χιλιάδες εθελοντές από όλο τον κόσμο οργανωμένοι στις περιβόητες Διεθνείς Ταξιαρχίες

Η Ισπανία είχε μεταβληθεί σε σημείο αναμέτρησης δύο κόσμων δύο ιδεολογικών συστημάτων δύο

πολιτισμών Ήταν όπως χαρακτηρίστηκε laquoτο εργαστήριraquo ή laquoο προθάλαμος του Β Παγκοσμίου πολέμουraquo

Νικητής βγήκε έπειτα από 3 χρόνια αιματηρότατης αναμέτρησης ο Φράνκο ο οποίος εγκαθίδρυσε ένα

σκληρό δικτατορικό καθεστώς που κράτησε ως τον θάνατό του το 1975 Ο φασισμός είχε κερδίσει τη μάχη

Σε λίγα χρόνια όμως θα έχανε τον πόλεμο

13

Οι αναρχικοί της Καταλωνίας δεν την στήριξαν καθώς ήταν εξαιρετικά καχύποπτοι (έως και μνησίκακοι) απέναντι στους σοσιαλδημοκράτες που κρύβονταν από πίσω (που καθοδηγούσαν δηλαδή την απεργία)

14 Η Ισπανία καθώς συντίθεται από διάφορες εθνότητες διχάζεται από παλιά από αυτονομιστικά κινήματα με

γνωστότερα εκείνα των Βάσκων και των Καταλανών Τα συντηρητικά κόμματα της Ισπανίας παραδοσιακά επεδείκνυαν απέναντί τους σιδερένια πυγμή ενώ αντίθετα τα προοδευτικά δεν είχαν πρόβλημα να τους παραχωρήσουν την πολυπόθητη αυτονομία τους Για το λόγο αυτό και οι Βάσκοι με τους Καταλανούς (ενν τους μη αριστερούς ή αναρχικούς) συντάχθηκαν μαζί τους

15 Στην περίπτωση βέβαια του Στάλιν ο επαναστατικός ρομαντισμός υποχωρούσε έναντι του πολιτικού πραγματισμού

καθώς από πίσω υπεισέρχονταν και τα κρατικά συμφέροντα της ΕΣΣΔ Ωστόσο και εκείνου βασικός στόχος ήταν η φθορά του Χίτλερ

Tα δικτατορικά καθεστώτα της Mεσοπολεμικής Eυρώπης (1917 - 1939)

XΩPA ΔIAPKEIA ΔIKTATOPAΣ XAPAKTHPIΣTIKA

Oυγγαρία 1920 - 1944 Nαύαρχος Horthy Πρωτοφασιστική

δικτατορία Tρομοκρατία

Bουλγαρία 8961923 - 1944 Aλεξάντρ Tσάνκωφ

Bασιλιάς Mπόρις Γ

Στρατιωτικό πραξικόπημα

Aυταρχικό καθεστώς

διάλυση κάθε αντίστασης

Aπό το 1934 το καθεστώς

μετατρέπεται σε βασιλική

δικτατορία υπό τον Mπόρις

Γ

Iταλία 28101922 - 1943 Mπενίτο Mουσολίνι

Φασιστικό κίνημα και

κατάληψη της εξουσίας με

την ανοχή του βασιλιά H

συνταγματική μοναρχία

αντικαταστάθηκε από το

κορπορατιστικό κράτος

Aπό το 1926 καταργούνται

τα υπόλοιπα κόμματα

Γερμανία 3011933 - 1945 Aδόφλος Xίτλερ

Nίκη του ναζιστικού

(εθνικοσοσιαλιστικού)

κόμματος στις εκλογές

Mονοκομματικό κράτος

έκτακτων εξουσιών

Tρομοκρατία Eθνικισμός

μιλιταρισμός ρατσισμός

χρησιμοποίηση της πιο

προωθημένης τεχνολογίας

για την εξόντωση των

αντιπάλων πολιτική

ενσωμάτωση της νεολαίας

των μικροαστών και της

εργατικής τάξης

Aυστρία 1933 -1934 Eνγκελμπερτ Nτόλφους Hμιφασιστική δικτατορία

Kράτος έκτακτης ανάγκης

Iσπανία

2391923 - 2011930 Στρατηγός Πρίμο ντε

Pιβέρα

Aυταρχικό καθεστώς με τη

συναίνεση του βασιλιά

Aλφόνσου IΓ κατάργηση

του συντάγματος

1936 - 1975 Στρατηγός Φράνκο Στρατιωτική φασιστική

δικτατορία Oλοκληρωτικό

καθεστώς Tρομοκρατία

Πορτογαλία

1926 Στρατηγός Gomes da

Costa Aυταρχικό καθεστώς

Διάλυση του Kοινοβουλίου

Kατάργηση του

Συντάγματος Kρατικός

κορπορατισμός 1932-1975

Antonio Salazar de

Oliveira

Eλλάδα 481936 - 1941 Στρατηγός Iωάννης

Mεταξάς

Aυταρχικό βασιλικό-

στρατιωτικό καθεστώς

διάλυση της Bουλής

κατάργηση του

συντάγματος τρομοκρατία

εναντίον των αντιπάλων

Eθνική Oργάνωση

Nεολαίας ιδεολογία του

Tρίτου Eλληνικού

Πολιτισμού

Φινλανδία

1930 Aυταρχική διακυβέρνηση

από το αντικομμουνιστικό

αγροτικό κίνημα Lappo

1931 Svinhufvud

Eνεργοποίηση των

μηχανισμών έκτακτης

ανάγκης κατάργηση των

κοινοβουλευτικών θεσμών

1932 Aποτυχημένο πραξικόπημα

του Lappo

1933 Ηττα του Lappo στις

εκλογές

Tουρκία 29101923 - 1938 Mουσταφά Kεμάλ

Προσωπική δικτατορία

Mονοκομματικό εθνικό

κράτος εκκοσμίκευση του

κράτους αυταρχικός

εκσυγχρονισμός

Aλβανία 1925 -1940 Aχμέτ Zόγου (γίνεται

βασιλιάς το 1928)

Aυταρχικό καθεστώς στην

αρχή προεδρικό στη

συνέχεια βασιλικό

Πολωνία 1251926 - 1939 Στρατάρχης Iωσήφ

Πιλσούντσκι

Στρατιωτικό πραξικόπημα

Δικτατορία με

κοινοβουλευτικά

προσχήματα

Pουμανία 961930 - 1941 Bασιλιάς Kάρολος B Πραξικόπημα Bασιλική

Δικτατορία

Γιουγκοσλαβία 1929 - 1931 Bασιλιάς Aλέξανδρος Πραξικόπημα Bασιλική

Δικτατορία Kατάργηση

κοινοβουλευτισμού

Λιθουανία 1929 - 1940 Antonas Smetona Eθνικιστικό μονοκομματικό

κράτος

Λεττονία 1934 - 1940 Karlis Ulmanis

Aυταρχικό καθεστώς

διάλυση Kοινοβουλίου

κυβέρνηση εθνικής

ενότητας

Eσθονία 1934 - 1940 Konstantin Pats Aυταρχικό καθεστώς

κράτος έκτακτης ανάγκης

διάλυση του Kοινοβουλίου

Πηγή httpwwwekebigrFakeloifascismmainhtm

ατομισμό τους αντιστρατεύονται σε κάθε προσπάθεια συλλογικής δράσης αυτοί που με τις laquoεπιτυχίεςraquo τους

επιβεβαιώνουν συλλογικές αυταπάτες όπως το ότι laquoόποιος αξίζει πάει μπροστάraquo laquoαν θέλεις κάτι

πραγματικά το πετυχαίνειςraquo κλπ

Στην Αμερική και την Ευρώπη του rsquo29 λοιπόν αυτοί οι άνθρωποι βρέθηκαν μαζικά στο περιθώριο

Άνεργοι και φτωχοί ζούσαν από συσσίτια και από την εκποίηση για όσο-όσο της περιουσίας τους Ήταν

απελπισμένοι ήταν όμως και θυμωμένοι Μrsquo έναν θυμό που πήγαζε όχι μόνο από την πείνα και την

κατάρρευση των ονείρων τους αλλά και από την ταπείνωσή τους από το στραπατσάρισμα του κοινωνικού

τους γοήτρου για το οποίο τόσο είχαν πασχίσει και τόσο υπερηφανεύονταν

Ανακάλυπταν τώρα κι εκείνοι πως αυτός ο κόσμος δεν τους χωράει όλους πως πάντα κάποιοι

περισσεύουν Όμως σε αντίθεση με τους εργάτες που στο έναν ή τον άλλο βαθμό κοίταγαν προς τα

αριστερά προς το δρόμο που είχε ανοίξει η Οκτωβριανή Επανάσταση (1917) εκείνοι στράφηκαν προς τα

δεξιά Δεν ονειρεύονταν έναν κόσμο χωρίς προνόμια και ταξικές διακρίσεις όπως οι laquoάμοιροιraquo αυτής της

γης αλλά το αντίθετο ένα σύστημα που θα τους επανέφερε στην πρότερή τους κατάσταση και θα

διασφάλιζε τα προνόμιά τους Ένα σύστημα που θα ξαναέφερνε στον κόσμο την γνωστή του laquoτάξηraquo Και για

το λόγο αυτό δεν έφτασαν να αμφισβητούν συνολικά τον καπιταλισμό αλλά μόνο τους διαχειριστές του

Απογοητευμένοι από τους πολιτικούς έφτασαν να αμφισβητούν την ίδια την πολιτική την ίδια τη

δημοκρατία Κι έτσι παραδόθηκαν στη γοητεία των λαϊκιστών δικτατόρων3

Για την Ευρώπη ξεκινούσε αυτό που ο Άγγλος ιστορικός Χόμπσμπάουμ αποκάλεσε laquoεποχή των

άκρωνraquo Μία εποχή σύγκρουσης των δύο μεγάλων ιδεολογικο-πολιτικών ρευμάτων του 20ού αιώνα της

(κομμουνιστικής) αριστεράς και του φασισμούναζισμού πάνω στα ερείπια που είχε αφήσει ο λεγόμενος

laquoμεσαίος χώροςraquo (τα κυρίαρχα φιλελεύθερα και σοσιαλδημοκρατικά κόμματα) Εξεγέρσεις ξέσπασαν σε

κάποιες χώρες και ως απάντηση ndash πολλές φορές και προληπτικά μόνο και μόνο με το φόβο που προκαλούσε

στους κυρίαρχους η εκλογική άνοδος της μεταρρυθμιστικής αριστεράς ndash επιβάλλονταν δικτατορίες Σε

κάποιες περιπτώσεις η εκτροπή αυτή συνέβη είτε για λόγους τελείως άσχετους είτε για την επιβολή του

παλατιού επί του πολιτικού κόσμου (Αλβανία) είτε για την καταστολή αποσχιστικών κινημάτων

(Γιουγκοσλαβία) είτε για την πρόληψη ακροδεξιών ή και φασιστικών πραξικοπημάτων (Ρουμανία Λεττονία

Εσθονία) Σε κάθε περίπτωση όμως η δημοκρατία αντιμετωπιζόταν από τους επίδοξους υπονομευτές της ως

ένα αποτυχημένο εργαλείο ή ένα περιττό βάρος ένα εμπόδιο που έπρεπε να ξεπεραστεί προκειμένου να

διασφαλιστούν κρισιμότερα αγαθά Και πάνω απrsquo όλα η αστική κυριαρχία

Η περίπτωση της Ιταλίας

Πρώτος διδάξας σε αυτή την αλυσίδα εκτροπών και θεμελιωτής του κινήματος του Φασισμού ήταν ο

Μουσολίνι Μέλος του σοσιαλιστικού κόμματος (PSI)4 προπολεμικά5 μετακινήθηκε κατά τη διάρκεια του

πολέμου προς τα δεξιά ενστερνιζόμενος τον κυρίαρχο εθνικιστικό λόγο και υποστηρίζοντας την πολεμική

εξόρμηση της Ιταλίας6 Στα 1919 μόλις έληξε ο πόλεμος μαζί με μια ομάδα ομοϊδεατών του ίδρυσε το

3 Στην Αμερική αν και ο φασισμός γνώρισε αυτήν την περίοδο ανοδική πορεία ωστόσο δεν κατέστη πλειοψηφικό ρεύμα εξαιτίας των συνθηκών των οποίων η ανάλυση δεν χωρά στο σύντομο αυτό σημείωμα

4 Απrsquo το οποίο στα 1921 ξεπήδησε το ιταλικό κομμουνιστικό κόμμα (PCI)

5 Ήταν μάλιστα αρχισυντάκτης της εφημερίδας του κόμματος Avanti [Εμπρός]

6 Σε αντίθεση με την πλειοψηφία του PSI που τασσόταν κατά της συμμετοχής της Ιταλίας στον πόλεμο

φασιστικό κόμμα (ο όρος από τη λέξη fascio που σημαίνει δεσμός) με στόχο όπως έλεγε την υπέρβαση

των πολιτικών διαχωρισμών δεξιάς-αριστεράς και την συνένωση όλων των Ιταλών υπό το σκήπτρο ενός

πεφωτισμένου ηγέτη που θα επανέφερε τη χώρα στο αρχαίο ρωμαϊκό της βάθρο

Ο Μουσολίνι ήταν ο πρώτος που μίλησε για αναζήτηση laquoζωτικού χώρουraquo (μέσω της επέκτασης της

Ιταλίας στα όρια της αλλοτινής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας) ιδέα που θα έκλεβε λίγο αργότερα (μαζί με

πολλές άλλες) και ο Χίτλερ προσαρμόζοντάς την στα γερμανικά δεδομένα Αν και όχι ρατσιστής με την

ναζιστική έννοια και ένταση πρέσβευε όμως αναμφίβολα την πολιτισμική υπεροχή των Ιταλών άρα εν

τέλει και την laquoανώτερη αξία τουςraquo ως λαού7 Σε κοινωνικό επίπεδο τασσόταν κατά της ταξικής πάλης

προβάλλοντας αντrsquo αυτής την ταξική συνεργασία (κορπορατισμό) που θα επιτυγχανόταν μέσω ενός

λογικού συμβιβασμού των αντιτιθέμενων ταξικών συμφερόντων

Ο λόγος του ήταν ένα κράμα εθνικιστικού μεγαλοϊδεατισμού μιλιταρισμού και αριστερού λαϊκισμού

που στόχευε ακριβώς στην οικειοποίηση των εργατικών αιτημάτων και την υπαγωγή τους σε ένα πλαίσιο

καθαρά (μικρο)αστικό Μέχρι τα 1920 το κίνημά του ήταν σχετικά περιθωριακό ισχυροποιήθηκε όμως

εκείνη τη χρονιά έπειτα από το ξέσπασμα μεγάλων και δυναμικών απεργιακών κινητοποιήσεων στον

βιομηχανικό βορρά8 που καθοδηγούνταν από την αριστερά Οι θορυβημένοι βιομήχανοι είδαν τότε στον

Μουσολίνι και τους Μελανοχίτωνές9 του ως ένα ανάχωμα στον επελαύνοντα μπολσεβικισμό και άρχισαν να

τον χρηματοδοτούν Το ίδιο έπραξαν λίγο αργότερα και οι μεγαλοκτηματίες της υπαίθρου που την εποχή

εκείνη αντιμετώπιζαν ολοένα και αυξανόμενες πιέσεις των ακτημόνων αγροτών για γη10

Σε πολύ λίγο διάστημα ο Μουσολίνι έγινε προνομιακός συνομιλητής των ισχυρών κύκλων παρότι το

εκλογικό του ποσοστό περιοριζόταν στο καχεκτικό 04 Στα 1922 έπειτα από ένα διάστημα κλιμακούμενης

βίας (των Μελανοχιτώνων) που προοιωνιζόταν εμφύλιο ο ίδιος και οι οπαδοί του οργάνωσαν μία

επιδεικτική πορεία προς τη Ρώμη11 και με την ανοχή της αστυνομίας έφτασαν στο προεδρικό μέγαρο όπου ο

βασιλιάς Βίκτορας Εμμανουήλ ΙΙ τους παρέδωσε τα κλειδιά του κράτους Ήταν η απαρχή μιας 23χρονης

φασιστικής δικτατορίας που έμελλε να πέσει στα 1945 έπειτα από τη συντριβή της Ιταλίας στον Β

παγκόσμιο πόλεμο από τους Αμερικάνους και την ιταλική Αντίσταση

Η περίπτωση της Ισπανίας

Χώρα αγροτική και βαθειά καθυστερημένη η Ισπανία παρουσίαζε ως τον μεσοπόλεμο μία εικόνα

παρόμοια με εκείνη της προεπαναστατικής Ρωσίας στην κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας βρισκόταν ο

βασιλιάς Ακριβώς από κάτω μία γαιοκτημονική laquoαριστοκρατίαraquo που παρασιτούσε στα πόλεις τρεφόμενη

από τα εισοδήματα που της προσέφεραν οι τεράστιες εκμεταλλεύσεις της Στο πλευρό της σύμμαχος και

7 Βεβαίως όταν πλέον συμμάχησε με τον Χίτλερ στα πλαίσια του Άξονα άρχισε και αυτός να καταδιώκει τους Εβραίους

8 Που έφτασαν μέχρι την κατάληψη εργοστασίων και την προσωρινή διοίκησή τους από εργατικά συμβούλια

9 Τάγματα εφόδου που δημιουργήθηκαν για πρώτη φορά στα 1919 με laquoαποστολήraquo τους την τρομοκράτηση των αριστερών και τη διάλυση των εργατικών κινητοποιήσεων laquoπου ωθούσαν τη χώρα στην αναρχίαraquo Το όνομά τους το πήραν από τα μαύρα πουκάμισα που φορούσαν τα μέλη τους συνηθέστερα άνεργοι εργάτες περιθωριακοί και λαθρόβιοι κάθε τύπου χρεοκοπημένοι μικροαστοί κά Αποτέλεσαν το πρότυπο για τα αντίστοιχα τάγματα εφόδου (SA) του Χίτλερ

10 Βλ σχετικά την μνημειώδη ταινία 1900 του Μπερτολούτσι

11 Κατά τη διάρκεια της οποίας 100000 περίπου μελανοχίτωνες συγκεντρώθηκαν στα προάστια της πόλης και από κει

βάδισαν προς το κέντρο

ιδεολογικός απολογητής της η καθολική εκκλησία ο μεγαλύτερος γαιοκτήμονας όλων που επιπλέον κατείχε

και ένα μεγάλο ποσοστό (τουλάχιστον το 13) των λιγοστών εργοστασίων και των εμπορικών επιχειρήσεων

Η αστική τάξη βρισκόταν στα σπάργανα μοναδικοί θύλακες βιομηχανικής ανάπτυξης ήταν η Καταλωνία (στα

νότια σύνορα με τη Γαλλία όπου και η Βαρκελώνη) και οι Αστούριες στη βόρεια ακτή του Ατλαντικού όπου

ήταν (και είναι ακόμη) συγκεντρωμένα και τα μεγαλύτερα και παλαιότερα ορυχεία της χώρας Οι μικροαστοί

ήταν κι αυτοί σχετικά ολιγάριθμοι προέρχονταν είτε από την τάξη των μικροεπιχειρηματιών (μικρεμπόρων

εστιατόρων κλπ) είτε από την κρατική υπαλληλική γραφειοκρατία

Η συντριπτικά μεγαλύτερη μάζα του πληθυσμού ήταν αγρότες και ζούσε στα χωριά σε καθεστώς

μεσαιωνικής καθυστέρησης και σχεδόν απόλυτης ένδειας (στις περισσότερες τουλάχιστον περιπτώσεις) Οι

περισσότεροι ήταν ακτήμονες και εξαρτημένοι από τους φεουδάρχες στις ορεινές περιοχές όμως

συναντούσαμε και ελεύθερες κοινότητες με δικιά τους γη που είχαν ελάχιστες επαφές με τους υπόλοιπους

και επιβιώνανε χάρη σε μία οικονομία σχεδόν πλήρως αυτοκαταναλωτική Στη Βαρκελώνη και τις Αστούριες

είχε αναπτυχθεί και ένα πολυάριθμο βιομηχανικό προλεταριάτο (φτωχός εργατικός πληθυσμός) που

έχοντας από πολύ νωρίς μπει στη σφαίρα επιρροής των αναρχικών (σε ποσοστό 80) διακρινόταν για την

μαχητικότητα του προκαλώντας σχεδόν σε κάθε απεργιακή συγκυρία μία μίνι εξέγερση

Οι κινητοποιήσεις των εργατών της Βαρκελώνης δεν είχαν τίποτε κοινό με τις συνηθισμένες απεργίες

που ξέρουμε Σχεδόν ποτέ δεν περιορίζονταν στους χώρους των εργοστασίων ούτε εκτονώνονταν με απλές

πορείες και συνδικαλιστικές διαπραγματεύσεις με την εργοδοσία Πάντοτε έβαζαν επί τάπητος το ζήτημα της

πολιτικής εξουσίας στρεφόμενες συνολικά κατά του καπιταλισμού και υιοθετώντας πολύ επιθετικές ακόμα

και αιματηρές μορφές πάλης όπως καταλήψεις εργοστασίων σαμποτάζ και δολοφονίες() αστών πολιτικών

και κληρικών που εισπράττανε κι αυτοί την μήνιν των εργατών λόγω της προαναφερθείσας θέσης και του

ρόλου τους στον εξουσιαστικό μηχανισμό

Αντίστοιχες μορφές πάλης είχαν αναπτύξει και οι αγρότες της υπαίθρου που ήταν επίσης σε έναν

μεγάλο βαθμό επηρεασμένοι από τα διδάγματα του Μπακούνιν12 Κατά καιρούς εισβάλλανε στα

αγροκτήματα των γαιοκτημόνων τους σκοτώνανε εξοντώνανε και τα τοπικά στρατιωτικά αποσπάσματα που

ήταν επιφορτισμένα με την επιτήρησή τους και κάνανε κατάληψη στη γη μέχρι να έρθουν έπειτα από λίγες

μέρες τα κυβερνητικά στρατεύματα να τους καταστείλουν συνήθως με ιδιαζόντως αιματηρό τρόπο

Κορυφαία στιγμή της μακράς αυτής ιστορίας κινημάτων και εξεγέρσεων την εποχή που μιλάμε ήταν η

εξέγερση των ανθρακωρύχων της Αστούριας το 1934 Κάπου 20-30000 εργάτες είχαν πάρει τα όπλα και

είχαν καταλάβει το νότιο τμήμα της επαρχίας με αιτήματα που στρέφονταν κατά του στρατού των κληρικών

της κυβέρνησης και φυσικά της εργοδοσίας Επρόκειτο για μία αποτυχημένη απόπειρα μιας γενικευμένης

επανάστασης

Η Ισπανία είχε μόλις βγει από την επτάχρονη δικτατορία του στρατηγού Πρίμο ντε Ριβέρα (1923-1930)

και έπειτα από ένα σύντομο δημοκρατικό διάλειμμα (1931-1933) κατά τη διάρκεια του οποίου καταργήθηκε

και η βασιλεία στην κυβέρνηση είχε ανέβει ο συντηρητικός (δεξιός) συνασπισμός Παράλληλα είχε αρχίσει

να απλώνει τα δίκτυά της στο στρατό και η Φάλαγγα το νεοσύστατο δηλαδή φασιστικό κόμμα που είχε

ιδρύσει τον προηγούμενο χρόνο ο γιος του έκπτωτου δικτάτορα Ενταγμένη λοιπόν μέσα σε αυτό το πολιτικό

12

Ένας από τους βασικούς εισηγητές του αναρχισμού ρωσικής καταγωγής Συγκαιρινός του Μαρξ συνυπήρξε (αν και σε μόνιμη ρήξη) μαζί του στα πλαίσια της Α Διεθνούς πριν αποβληθεί στα 1872 Όσο ήταν στη Διεθνή είχε αναλάβει την προώθηση των επαναστατικών κηρυγμάτων της στην Ισπανία γεγονός που εν μέρει ερμηνεύει την πλατειά διάδοση (μοναδική στα ιστορικά χρονικά) που γνώρισε στη χώρα αυτή ο αναρχισμός

περιβάλλον απομονωμένη πολιτικά13 και κοινωνικά χωρίς ουσιαστικό συντονισμό με άλλες εξίσου άκαιρες

και ανοργάνωτες εξεγέρσεις στην Μαδρίτη και την Καταλωνία η εξέγερση κατεστάλη με τη χρήση πεζικού

και αεροπορίας() από τον στρατηγό Φρανσίσκο Φράνκο με τίμημα 7500 νεκρούς και κάπου 9000

πολιτικούς κρατούμενους

Άλλο ένα επαναστατικό εγχείρημα είχε χαθεί Όμως ο laquoπολιτικός άνεμοςraquo που είχε σηκώσει δεν

καταλάγιασε Κι έτσι στις επόμενες εκλογές του Φεβρουαρίου 1936 ενάμιση χρόνο αργότερα ο δεξιός

συνασπισμός ηττήθηκε και στη θέση του ανέβηκε το Λαϊκό Μέτωπο ένας συνασπισμός όλων των

αριστερών κομμουνιστικών και αναρχικών ρευμάτων της Ισπανίας με τον οποίο είχαν συνταχθεί και τα

αυτονομιστικά κινήματα των Βάσκων και των Καταλανών14

Οι αστοί οι φεουδάρχες η εκκλησία και ο στρατός τρομοκρατήθηκαν Θεώρησαν πως αυτή η

απρόσμενη εξέλιξη (δεν υπήρχαν τότε προεκλογικές δημοσκοπήσεις) αποτελούσε το πρώτο βήμα για την

μετατροπή της Ισπανίας σε κομμουνιστικό κράτος Και έτσι με επικεφαλής τον Φρανσίσκο Φράνκο

οργάνωσαν τον Ιούλιο του 1936 πραξικόπημα οδηγώντας τη χώρα στον εμφύλιο πόλεμο

Ήταν η πρώτη φορά μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση και την άνοδο των φασιστικών καθεστώτων

στην εξουσία που είχαμε στην Ευρώπη ένα γεγονός τέτοιας πολιτικής εμβέλειας Όλος ο κόσμος είχε στρέψει

την προσοχή του στα ματωμένα χώματα της Ισπανίας όλος ο κόσμος είχε διχαστεί από τη μια ήταν οι

υπέρμαχοι των φασιστών από την άλλη των δημοκρατικών Δεν ήταν μόνο ζήτημα ιδεολογικής συμπάθειας

Ήταν και πρακτικό αν νικούσε ο Φράνκο με τους Φαλαγγίτες του θα ήταν μία νίκη του νεοσύστατου Άξονα

που δοκίμαζε για πρώτη φορά τα όπλα του πάνω στα κορμιά των δημοκρατικών Αν αντιθέτως νικούσε το

Λαϊκό Μέτωπο θα ήταν μία νίκη της δημοκρατίας που θα άνοιγε ενδεχομένως και ένα μονοπάτι για την

μετάβαση σε έναν άλλο πιο δίκαιο κόσμο έτσι όπως τον οραματίζονταν οι κάθε τύπου επαναστάτες αυτής

της εποχής Ήταν γιrsquo αυτόν ακριβώς το λόγο που προσέτρεξαν στο πλευρό των δημοκρατικών αριστεροί

συγγραφείς όπως ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ και ο Τζωρτζ Όργουελ γιrsquo αυτό που τους στήριξαν (με φειδώ είναι η

αλήθεια) ο Στάλιν και η Γ Κομμουνιστική Διεθνής15 γιrsquo αυτό που ήρθαν και πολέμησαν μαζί τους δεκάδες

χιλιάδες εθελοντές από όλο τον κόσμο οργανωμένοι στις περιβόητες Διεθνείς Ταξιαρχίες

Η Ισπανία είχε μεταβληθεί σε σημείο αναμέτρησης δύο κόσμων δύο ιδεολογικών συστημάτων δύο

πολιτισμών Ήταν όπως χαρακτηρίστηκε laquoτο εργαστήριraquo ή laquoο προθάλαμος του Β Παγκοσμίου πολέμουraquo

Νικητής βγήκε έπειτα από 3 χρόνια αιματηρότατης αναμέτρησης ο Φράνκο ο οποίος εγκαθίδρυσε ένα

σκληρό δικτατορικό καθεστώς που κράτησε ως τον θάνατό του το 1975 Ο φασισμός είχε κερδίσει τη μάχη

Σε λίγα χρόνια όμως θα έχανε τον πόλεμο

13

Οι αναρχικοί της Καταλωνίας δεν την στήριξαν καθώς ήταν εξαιρετικά καχύποπτοι (έως και μνησίκακοι) απέναντι στους σοσιαλδημοκράτες που κρύβονταν από πίσω (που καθοδηγούσαν δηλαδή την απεργία)

14 Η Ισπανία καθώς συντίθεται από διάφορες εθνότητες διχάζεται από παλιά από αυτονομιστικά κινήματα με

γνωστότερα εκείνα των Βάσκων και των Καταλανών Τα συντηρητικά κόμματα της Ισπανίας παραδοσιακά επεδείκνυαν απέναντί τους σιδερένια πυγμή ενώ αντίθετα τα προοδευτικά δεν είχαν πρόβλημα να τους παραχωρήσουν την πολυπόθητη αυτονομία τους Για το λόγο αυτό και οι Βάσκοι με τους Καταλανούς (ενν τους μη αριστερούς ή αναρχικούς) συντάχθηκαν μαζί τους

15 Στην περίπτωση βέβαια του Στάλιν ο επαναστατικός ρομαντισμός υποχωρούσε έναντι του πολιτικού πραγματισμού

καθώς από πίσω υπεισέρχονταν και τα κρατικά συμφέροντα της ΕΣΣΔ Ωστόσο και εκείνου βασικός στόχος ήταν η φθορά του Χίτλερ

Tα δικτατορικά καθεστώτα της Mεσοπολεμικής Eυρώπης (1917 - 1939)

XΩPA ΔIAPKEIA ΔIKTATOPAΣ XAPAKTHPIΣTIKA

Oυγγαρία 1920 - 1944 Nαύαρχος Horthy Πρωτοφασιστική

δικτατορία Tρομοκρατία

Bουλγαρία 8961923 - 1944 Aλεξάντρ Tσάνκωφ

Bασιλιάς Mπόρις Γ

Στρατιωτικό πραξικόπημα

Aυταρχικό καθεστώς

διάλυση κάθε αντίστασης

Aπό το 1934 το καθεστώς

μετατρέπεται σε βασιλική

δικτατορία υπό τον Mπόρις

Γ

Iταλία 28101922 - 1943 Mπενίτο Mουσολίνι

Φασιστικό κίνημα και

κατάληψη της εξουσίας με

την ανοχή του βασιλιά H

συνταγματική μοναρχία

αντικαταστάθηκε από το

κορπορατιστικό κράτος

Aπό το 1926 καταργούνται

τα υπόλοιπα κόμματα

Γερμανία 3011933 - 1945 Aδόφλος Xίτλερ

Nίκη του ναζιστικού

(εθνικοσοσιαλιστικού)

κόμματος στις εκλογές

Mονοκομματικό κράτος

έκτακτων εξουσιών

Tρομοκρατία Eθνικισμός

μιλιταρισμός ρατσισμός

χρησιμοποίηση της πιο

προωθημένης τεχνολογίας

για την εξόντωση των

αντιπάλων πολιτική

ενσωμάτωση της νεολαίας

των μικροαστών και της

εργατικής τάξης

Aυστρία 1933 -1934 Eνγκελμπερτ Nτόλφους Hμιφασιστική δικτατορία

Kράτος έκτακτης ανάγκης

Iσπανία

2391923 - 2011930 Στρατηγός Πρίμο ντε

Pιβέρα

Aυταρχικό καθεστώς με τη

συναίνεση του βασιλιά

Aλφόνσου IΓ κατάργηση

του συντάγματος

1936 - 1975 Στρατηγός Φράνκο Στρατιωτική φασιστική

δικτατορία Oλοκληρωτικό

καθεστώς Tρομοκρατία

Πορτογαλία

1926 Στρατηγός Gomes da

Costa Aυταρχικό καθεστώς

Διάλυση του Kοινοβουλίου

Kατάργηση του

Συντάγματος Kρατικός

κορπορατισμός 1932-1975

Antonio Salazar de

Oliveira

Eλλάδα 481936 - 1941 Στρατηγός Iωάννης

Mεταξάς

Aυταρχικό βασιλικό-

στρατιωτικό καθεστώς

διάλυση της Bουλής

κατάργηση του

συντάγματος τρομοκρατία

εναντίον των αντιπάλων

Eθνική Oργάνωση

Nεολαίας ιδεολογία του

Tρίτου Eλληνικού

Πολιτισμού

Φινλανδία

1930 Aυταρχική διακυβέρνηση

από το αντικομμουνιστικό

αγροτικό κίνημα Lappo

1931 Svinhufvud

Eνεργοποίηση των

μηχανισμών έκτακτης

ανάγκης κατάργηση των

κοινοβουλευτικών θεσμών

1932 Aποτυχημένο πραξικόπημα

του Lappo

1933 Ηττα του Lappo στις

εκλογές

Tουρκία 29101923 - 1938 Mουσταφά Kεμάλ

Προσωπική δικτατορία

Mονοκομματικό εθνικό

κράτος εκκοσμίκευση του

κράτους αυταρχικός

εκσυγχρονισμός

Aλβανία 1925 -1940 Aχμέτ Zόγου (γίνεται

βασιλιάς το 1928)

Aυταρχικό καθεστώς στην

αρχή προεδρικό στη

συνέχεια βασιλικό

Πολωνία 1251926 - 1939 Στρατάρχης Iωσήφ

Πιλσούντσκι

Στρατιωτικό πραξικόπημα

Δικτατορία με

κοινοβουλευτικά

προσχήματα

Pουμανία 961930 - 1941 Bασιλιάς Kάρολος B Πραξικόπημα Bασιλική

Δικτατορία

Γιουγκοσλαβία 1929 - 1931 Bασιλιάς Aλέξανδρος Πραξικόπημα Bασιλική

Δικτατορία Kατάργηση

κοινοβουλευτισμού

Λιθουανία 1929 - 1940 Antonas Smetona Eθνικιστικό μονοκομματικό

κράτος

Λεττονία 1934 - 1940 Karlis Ulmanis

Aυταρχικό καθεστώς

διάλυση Kοινοβουλίου

κυβέρνηση εθνικής

ενότητας

Eσθονία 1934 - 1940 Konstantin Pats Aυταρχικό καθεστώς

κράτος έκτακτης ανάγκης

διάλυση του Kοινοβουλίου

Πηγή httpwwwekebigrFakeloifascismmainhtm

φασιστικό κόμμα (ο όρος από τη λέξη fascio που σημαίνει δεσμός) με στόχο όπως έλεγε την υπέρβαση

των πολιτικών διαχωρισμών δεξιάς-αριστεράς και την συνένωση όλων των Ιταλών υπό το σκήπτρο ενός

πεφωτισμένου ηγέτη που θα επανέφερε τη χώρα στο αρχαίο ρωμαϊκό της βάθρο

Ο Μουσολίνι ήταν ο πρώτος που μίλησε για αναζήτηση laquoζωτικού χώρουraquo (μέσω της επέκτασης της

Ιταλίας στα όρια της αλλοτινής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας) ιδέα που θα έκλεβε λίγο αργότερα (μαζί με

πολλές άλλες) και ο Χίτλερ προσαρμόζοντάς την στα γερμανικά δεδομένα Αν και όχι ρατσιστής με την

ναζιστική έννοια και ένταση πρέσβευε όμως αναμφίβολα την πολιτισμική υπεροχή των Ιταλών άρα εν

τέλει και την laquoανώτερη αξία τουςraquo ως λαού7 Σε κοινωνικό επίπεδο τασσόταν κατά της ταξικής πάλης

προβάλλοντας αντrsquo αυτής την ταξική συνεργασία (κορπορατισμό) που θα επιτυγχανόταν μέσω ενός

λογικού συμβιβασμού των αντιτιθέμενων ταξικών συμφερόντων

Ο λόγος του ήταν ένα κράμα εθνικιστικού μεγαλοϊδεατισμού μιλιταρισμού και αριστερού λαϊκισμού

που στόχευε ακριβώς στην οικειοποίηση των εργατικών αιτημάτων και την υπαγωγή τους σε ένα πλαίσιο

καθαρά (μικρο)αστικό Μέχρι τα 1920 το κίνημά του ήταν σχετικά περιθωριακό ισχυροποιήθηκε όμως

εκείνη τη χρονιά έπειτα από το ξέσπασμα μεγάλων και δυναμικών απεργιακών κινητοποιήσεων στον

βιομηχανικό βορρά8 που καθοδηγούνταν από την αριστερά Οι θορυβημένοι βιομήχανοι είδαν τότε στον

Μουσολίνι και τους Μελανοχίτωνές9 του ως ένα ανάχωμα στον επελαύνοντα μπολσεβικισμό και άρχισαν να

τον χρηματοδοτούν Το ίδιο έπραξαν λίγο αργότερα και οι μεγαλοκτηματίες της υπαίθρου που την εποχή

εκείνη αντιμετώπιζαν ολοένα και αυξανόμενες πιέσεις των ακτημόνων αγροτών για γη10

Σε πολύ λίγο διάστημα ο Μουσολίνι έγινε προνομιακός συνομιλητής των ισχυρών κύκλων παρότι το

εκλογικό του ποσοστό περιοριζόταν στο καχεκτικό 04 Στα 1922 έπειτα από ένα διάστημα κλιμακούμενης

βίας (των Μελανοχιτώνων) που προοιωνιζόταν εμφύλιο ο ίδιος και οι οπαδοί του οργάνωσαν μία

επιδεικτική πορεία προς τη Ρώμη11 και με την ανοχή της αστυνομίας έφτασαν στο προεδρικό μέγαρο όπου ο

βασιλιάς Βίκτορας Εμμανουήλ ΙΙ τους παρέδωσε τα κλειδιά του κράτους Ήταν η απαρχή μιας 23χρονης

φασιστικής δικτατορίας που έμελλε να πέσει στα 1945 έπειτα από τη συντριβή της Ιταλίας στον Β

παγκόσμιο πόλεμο από τους Αμερικάνους και την ιταλική Αντίσταση

Η περίπτωση της Ισπανίας

Χώρα αγροτική και βαθειά καθυστερημένη η Ισπανία παρουσίαζε ως τον μεσοπόλεμο μία εικόνα

παρόμοια με εκείνη της προεπαναστατικής Ρωσίας στην κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας βρισκόταν ο

βασιλιάς Ακριβώς από κάτω μία γαιοκτημονική laquoαριστοκρατίαraquo που παρασιτούσε στα πόλεις τρεφόμενη

από τα εισοδήματα που της προσέφεραν οι τεράστιες εκμεταλλεύσεις της Στο πλευρό της σύμμαχος και

7 Βεβαίως όταν πλέον συμμάχησε με τον Χίτλερ στα πλαίσια του Άξονα άρχισε και αυτός να καταδιώκει τους Εβραίους

8 Που έφτασαν μέχρι την κατάληψη εργοστασίων και την προσωρινή διοίκησή τους από εργατικά συμβούλια

9 Τάγματα εφόδου που δημιουργήθηκαν για πρώτη φορά στα 1919 με laquoαποστολήraquo τους την τρομοκράτηση των αριστερών και τη διάλυση των εργατικών κινητοποιήσεων laquoπου ωθούσαν τη χώρα στην αναρχίαraquo Το όνομά τους το πήραν από τα μαύρα πουκάμισα που φορούσαν τα μέλη τους συνηθέστερα άνεργοι εργάτες περιθωριακοί και λαθρόβιοι κάθε τύπου χρεοκοπημένοι μικροαστοί κά Αποτέλεσαν το πρότυπο για τα αντίστοιχα τάγματα εφόδου (SA) του Χίτλερ

10 Βλ σχετικά την μνημειώδη ταινία 1900 του Μπερτολούτσι

11 Κατά τη διάρκεια της οποίας 100000 περίπου μελανοχίτωνες συγκεντρώθηκαν στα προάστια της πόλης και από κει

βάδισαν προς το κέντρο

ιδεολογικός απολογητής της η καθολική εκκλησία ο μεγαλύτερος γαιοκτήμονας όλων που επιπλέον κατείχε

και ένα μεγάλο ποσοστό (τουλάχιστον το 13) των λιγοστών εργοστασίων και των εμπορικών επιχειρήσεων

Η αστική τάξη βρισκόταν στα σπάργανα μοναδικοί θύλακες βιομηχανικής ανάπτυξης ήταν η Καταλωνία (στα

νότια σύνορα με τη Γαλλία όπου και η Βαρκελώνη) και οι Αστούριες στη βόρεια ακτή του Ατλαντικού όπου

ήταν (και είναι ακόμη) συγκεντρωμένα και τα μεγαλύτερα και παλαιότερα ορυχεία της χώρας Οι μικροαστοί

ήταν κι αυτοί σχετικά ολιγάριθμοι προέρχονταν είτε από την τάξη των μικροεπιχειρηματιών (μικρεμπόρων

εστιατόρων κλπ) είτε από την κρατική υπαλληλική γραφειοκρατία

Η συντριπτικά μεγαλύτερη μάζα του πληθυσμού ήταν αγρότες και ζούσε στα χωριά σε καθεστώς

μεσαιωνικής καθυστέρησης και σχεδόν απόλυτης ένδειας (στις περισσότερες τουλάχιστον περιπτώσεις) Οι

περισσότεροι ήταν ακτήμονες και εξαρτημένοι από τους φεουδάρχες στις ορεινές περιοχές όμως

συναντούσαμε και ελεύθερες κοινότητες με δικιά τους γη που είχαν ελάχιστες επαφές με τους υπόλοιπους

και επιβιώνανε χάρη σε μία οικονομία σχεδόν πλήρως αυτοκαταναλωτική Στη Βαρκελώνη και τις Αστούριες

είχε αναπτυχθεί και ένα πολυάριθμο βιομηχανικό προλεταριάτο (φτωχός εργατικός πληθυσμός) που

έχοντας από πολύ νωρίς μπει στη σφαίρα επιρροής των αναρχικών (σε ποσοστό 80) διακρινόταν για την

μαχητικότητα του προκαλώντας σχεδόν σε κάθε απεργιακή συγκυρία μία μίνι εξέγερση

Οι κινητοποιήσεις των εργατών της Βαρκελώνης δεν είχαν τίποτε κοινό με τις συνηθισμένες απεργίες

που ξέρουμε Σχεδόν ποτέ δεν περιορίζονταν στους χώρους των εργοστασίων ούτε εκτονώνονταν με απλές

πορείες και συνδικαλιστικές διαπραγματεύσεις με την εργοδοσία Πάντοτε έβαζαν επί τάπητος το ζήτημα της

πολιτικής εξουσίας στρεφόμενες συνολικά κατά του καπιταλισμού και υιοθετώντας πολύ επιθετικές ακόμα

και αιματηρές μορφές πάλης όπως καταλήψεις εργοστασίων σαμποτάζ και δολοφονίες() αστών πολιτικών

και κληρικών που εισπράττανε κι αυτοί την μήνιν των εργατών λόγω της προαναφερθείσας θέσης και του

ρόλου τους στον εξουσιαστικό μηχανισμό

Αντίστοιχες μορφές πάλης είχαν αναπτύξει και οι αγρότες της υπαίθρου που ήταν επίσης σε έναν

μεγάλο βαθμό επηρεασμένοι από τα διδάγματα του Μπακούνιν12 Κατά καιρούς εισβάλλανε στα

αγροκτήματα των γαιοκτημόνων τους σκοτώνανε εξοντώνανε και τα τοπικά στρατιωτικά αποσπάσματα που

ήταν επιφορτισμένα με την επιτήρησή τους και κάνανε κατάληψη στη γη μέχρι να έρθουν έπειτα από λίγες

μέρες τα κυβερνητικά στρατεύματα να τους καταστείλουν συνήθως με ιδιαζόντως αιματηρό τρόπο

Κορυφαία στιγμή της μακράς αυτής ιστορίας κινημάτων και εξεγέρσεων την εποχή που μιλάμε ήταν η

εξέγερση των ανθρακωρύχων της Αστούριας το 1934 Κάπου 20-30000 εργάτες είχαν πάρει τα όπλα και

είχαν καταλάβει το νότιο τμήμα της επαρχίας με αιτήματα που στρέφονταν κατά του στρατού των κληρικών

της κυβέρνησης και φυσικά της εργοδοσίας Επρόκειτο για μία αποτυχημένη απόπειρα μιας γενικευμένης

επανάστασης

Η Ισπανία είχε μόλις βγει από την επτάχρονη δικτατορία του στρατηγού Πρίμο ντε Ριβέρα (1923-1930)

και έπειτα από ένα σύντομο δημοκρατικό διάλειμμα (1931-1933) κατά τη διάρκεια του οποίου καταργήθηκε

και η βασιλεία στην κυβέρνηση είχε ανέβει ο συντηρητικός (δεξιός) συνασπισμός Παράλληλα είχε αρχίσει

να απλώνει τα δίκτυά της στο στρατό και η Φάλαγγα το νεοσύστατο δηλαδή φασιστικό κόμμα που είχε

ιδρύσει τον προηγούμενο χρόνο ο γιος του έκπτωτου δικτάτορα Ενταγμένη λοιπόν μέσα σε αυτό το πολιτικό

12

Ένας από τους βασικούς εισηγητές του αναρχισμού ρωσικής καταγωγής Συγκαιρινός του Μαρξ συνυπήρξε (αν και σε μόνιμη ρήξη) μαζί του στα πλαίσια της Α Διεθνούς πριν αποβληθεί στα 1872 Όσο ήταν στη Διεθνή είχε αναλάβει την προώθηση των επαναστατικών κηρυγμάτων της στην Ισπανία γεγονός που εν μέρει ερμηνεύει την πλατειά διάδοση (μοναδική στα ιστορικά χρονικά) που γνώρισε στη χώρα αυτή ο αναρχισμός

περιβάλλον απομονωμένη πολιτικά13 και κοινωνικά χωρίς ουσιαστικό συντονισμό με άλλες εξίσου άκαιρες

και ανοργάνωτες εξεγέρσεις στην Μαδρίτη και την Καταλωνία η εξέγερση κατεστάλη με τη χρήση πεζικού

και αεροπορίας() από τον στρατηγό Φρανσίσκο Φράνκο με τίμημα 7500 νεκρούς και κάπου 9000

πολιτικούς κρατούμενους

Άλλο ένα επαναστατικό εγχείρημα είχε χαθεί Όμως ο laquoπολιτικός άνεμοςraquo που είχε σηκώσει δεν

καταλάγιασε Κι έτσι στις επόμενες εκλογές του Φεβρουαρίου 1936 ενάμιση χρόνο αργότερα ο δεξιός

συνασπισμός ηττήθηκε και στη θέση του ανέβηκε το Λαϊκό Μέτωπο ένας συνασπισμός όλων των

αριστερών κομμουνιστικών και αναρχικών ρευμάτων της Ισπανίας με τον οποίο είχαν συνταχθεί και τα

αυτονομιστικά κινήματα των Βάσκων και των Καταλανών14

Οι αστοί οι φεουδάρχες η εκκλησία και ο στρατός τρομοκρατήθηκαν Θεώρησαν πως αυτή η

απρόσμενη εξέλιξη (δεν υπήρχαν τότε προεκλογικές δημοσκοπήσεις) αποτελούσε το πρώτο βήμα για την

μετατροπή της Ισπανίας σε κομμουνιστικό κράτος Και έτσι με επικεφαλής τον Φρανσίσκο Φράνκο

οργάνωσαν τον Ιούλιο του 1936 πραξικόπημα οδηγώντας τη χώρα στον εμφύλιο πόλεμο

Ήταν η πρώτη φορά μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση και την άνοδο των φασιστικών καθεστώτων

στην εξουσία που είχαμε στην Ευρώπη ένα γεγονός τέτοιας πολιτικής εμβέλειας Όλος ο κόσμος είχε στρέψει

την προσοχή του στα ματωμένα χώματα της Ισπανίας όλος ο κόσμος είχε διχαστεί από τη μια ήταν οι

υπέρμαχοι των φασιστών από την άλλη των δημοκρατικών Δεν ήταν μόνο ζήτημα ιδεολογικής συμπάθειας

Ήταν και πρακτικό αν νικούσε ο Φράνκο με τους Φαλαγγίτες του θα ήταν μία νίκη του νεοσύστατου Άξονα

που δοκίμαζε για πρώτη φορά τα όπλα του πάνω στα κορμιά των δημοκρατικών Αν αντιθέτως νικούσε το

Λαϊκό Μέτωπο θα ήταν μία νίκη της δημοκρατίας που θα άνοιγε ενδεχομένως και ένα μονοπάτι για την

μετάβαση σε έναν άλλο πιο δίκαιο κόσμο έτσι όπως τον οραματίζονταν οι κάθε τύπου επαναστάτες αυτής

της εποχής Ήταν γιrsquo αυτόν ακριβώς το λόγο που προσέτρεξαν στο πλευρό των δημοκρατικών αριστεροί

συγγραφείς όπως ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ και ο Τζωρτζ Όργουελ γιrsquo αυτό που τους στήριξαν (με φειδώ είναι η

αλήθεια) ο Στάλιν και η Γ Κομμουνιστική Διεθνής15 γιrsquo αυτό που ήρθαν και πολέμησαν μαζί τους δεκάδες

χιλιάδες εθελοντές από όλο τον κόσμο οργανωμένοι στις περιβόητες Διεθνείς Ταξιαρχίες

Η Ισπανία είχε μεταβληθεί σε σημείο αναμέτρησης δύο κόσμων δύο ιδεολογικών συστημάτων δύο

πολιτισμών Ήταν όπως χαρακτηρίστηκε laquoτο εργαστήριraquo ή laquoο προθάλαμος του Β Παγκοσμίου πολέμουraquo

Νικητής βγήκε έπειτα από 3 χρόνια αιματηρότατης αναμέτρησης ο Φράνκο ο οποίος εγκαθίδρυσε ένα

σκληρό δικτατορικό καθεστώς που κράτησε ως τον θάνατό του το 1975 Ο φασισμός είχε κερδίσει τη μάχη

Σε λίγα χρόνια όμως θα έχανε τον πόλεμο

13

Οι αναρχικοί της Καταλωνίας δεν την στήριξαν καθώς ήταν εξαιρετικά καχύποπτοι (έως και μνησίκακοι) απέναντι στους σοσιαλδημοκράτες που κρύβονταν από πίσω (που καθοδηγούσαν δηλαδή την απεργία)

14 Η Ισπανία καθώς συντίθεται από διάφορες εθνότητες διχάζεται από παλιά από αυτονομιστικά κινήματα με

γνωστότερα εκείνα των Βάσκων και των Καταλανών Τα συντηρητικά κόμματα της Ισπανίας παραδοσιακά επεδείκνυαν απέναντί τους σιδερένια πυγμή ενώ αντίθετα τα προοδευτικά δεν είχαν πρόβλημα να τους παραχωρήσουν την πολυπόθητη αυτονομία τους Για το λόγο αυτό και οι Βάσκοι με τους Καταλανούς (ενν τους μη αριστερούς ή αναρχικούς) συντάχθηκαν μαζί τους

15 Στην περίπτωση βέβαια του Στάλιν ο επαναστατικός ρομαντισμός υποχωρούσε έναντι του πολιτικού πραγματισμού

καθώς από πίσω υπεισέρχονταν και τα κρατικά συμφέροντα της ΕΣΣΔ Ωστόσο και εκείνου βασικός στόχος ήταν η φθορά του Χίτλερ

Tα δικτατορικά καθεστώτα της Mεσοπολεμικής Eυρώπης (1917 - 1939)

XΩPA ΔIAPKEIA ΔIKTATOPAΣ XAPAKTHPIΣTIKA

Oυγγαρία 1920 - 1944 Nαύαρχος Horthy Πρωτοφασιστική

δικτατορία Tρομοκρατία

Bουλγαρία 8961923 - 1944 Aλεξάντρ Tσάνκωφ

Bασιλιάς Mπόρις Γ

Στρατιωτικό πραξικόπημα

Aυταρχικό καθεστώς

διάλυση κάθε αντίστασης

Aπό το 1934 το καθεστώς

μετατρέπεται σε βασιλική

δικτατορία υπό τον Mπόρις

Γ

Iταλία 28101922 - 1943 Mπενίτο Mουσολίνι

Φασιστικό κίνημα και

κατάληψη της εξουσίας με

την ανοχή του βασιλιά H

συνταγματική μοναρχία

αντικαταστάθηκε από το

κορπορατιστικό κράτος

Aπό το 1926 καταργούνται

τα υπόλοιπα κόμματα

Γερμανία 3011933 - 1945 Aδόφλος Xίτλερ

Nίκη του ναζιστικού

(εθνικοσοσιαλιστικού)

κόμματος στις εκλογές

Mονοκομματικό κράτος

έκτακτων εξουσιών

Tρομοκρατία Eθνικισμός

μιλιταρισμός ρατσισμός

χρησιμοποίηση της πιο

προωθημένης τεχνολογίας

για την εξόντωση των

αντιπάλων πολιτική

ενσωμάτωση της νεολαίας

των μικροαστών και της

εργατικής τάξης

Aυστρία 1933 -1934 Eνγκελμπερτ Nτόλφους Hμιφασιστική δικτατορία

Kράτος έκτακτης ανάγκης

Iσπανία

2391923 - 2011930 Στρατηγός Πρίμο ντε

Pιβέρα

Aυταρχικό καθεστώς με τη

συναίνεση του βασιλιά

Aλφόνσου IΓ κατάργηση

του συντάγματος

1936 - 1975 Στρατηγός Φράνκο Στρατιωτική φασιστική

δικτατορία Oλοκληρωτικό

καθεστώς Tρομοκρατία

Πορτογαλία

1926 Στρατηγός Gomes da

Costa Aυταρχικό καθεστώς

Διάλυση του Kοινοβουλίου

Kατάργηση του

Συντάγματος Kρατικός

κορπορατισμός 1932-1975

Antonio Salazar de

Oliveira

Eλλάδα 481936 - 1941 Στρατηγός Iωάννης

Mεταξάς

Aυταρχικό βασιλικό-

στρατιωτικό καθεστώς

διάλυση της Bουλής

κατάργηση του

συντάγματος τρομοκρατία

εναντίον των αντιπάλων

Eθνική Oργάνωση

Nεολαίας ιδεολογία του

Tρίτου Eλληνικού

Πολιτισμού

Φινλανδία

1930 Aυταρχική διακυβέρνηση

από το αντικομμουνιστικό

αγροτικό κίνημα Lappo

1931 Svinhufvud

Eνεργοποίηση των

μηχανισμών έκτακτης

ανάγκης κατάργηση των

κοινοβουλευτικών θεσμών

1932 Aποτυχημένο πραξικόπημα

του Lappo

1933 Ηττα του Lappo στις

εκλογές

Tουρκία 29101923 - 1938 Mουσταφά Kεμάλ

Προσωπική δικτατορία

Mονοκομματικό εθνικό

κράτος εκκοσμίκευση του

κράτους αυταρχικός

εκσυγχρονισμός

Aλβανία 1925 -1940 Aχμέτ Zόγου (γίνεται

βασιλιάς το 1928)

Aυταρχικό καθεστώς στην

αρχή προεδρικό στη

συνέχεια βασιλικό

Πολωνία 1251926 - 1939 Στρατάρχης Iωσήφ

Πιλσούντσκι

Στρατιωτικό πραξικόπημα

Δικτατορία με

κοινοβουλευτικά

προσχήματα

Pουμανία 961930 - 1941 Bασιλιάς Kάρολος B Πραξικόπημα Bασιλική

Δικτατορία

Γιουγκοσλαβία 1929 - 1931 Bασιλιάς Aλέξανδρος Πραξικόπημα Bασιλική

Δικτατορία Kατάργηση

κοινοβουλευτισμού

Λιθουανία 1929 - 1940 Antonas Smetona Eθνικιστικό μονοκομματικό

κράτος

Λεττονία 1934 - 1940 Karlis Ulmanis

Aυταρχικό καθεστώς

διάλυση Kοινοβουλίου

κυβέρνηση εθνικής

ενότητας

Eσθονία 1934 - 1940 Konstantin Pats Aυταρχικό καθεστώς

κράτος έκτακτης ανάγκης

διάλυση του Kοινοβουλίου

Πηγή httpwwwekebigrFakeloifascismmainhtm

ιδεολογικός απολογητής της η καθολική εκκλησία ο μεγαλύτερος γαιοκτήμονας όλων που επιπλέον κατείχε

και ένα μεγάλο ποσοστό (τουλάχιστον το 13) των λιγοστών εργοστασίων και των εμπορικών επιχειρήσεων

Η αστική τάξη βρισκόταν στα σπάργανα μοναδικοί θύλακες βιομηχανικής ανάπτυξης ήταν η Καταλωνία (στα

νότια σύνορα με τη Γαλλία όπου και η Βαρκελώνη) και οι Αστούριες στη βόρεια ακτή του Ατλαντικού όπου

ήταν (και είναι ακόμη) συγκεντρωμένα και τα μεγαλύτερα και παλαιότερα ορυχεία της χώρας Οι μικροαστοί

ήταν κι αυτοί σχετικά ολιγάριθμοι προέρχονταν είτε από την τάξη των μικροεπιχειρηματιών (μικρεμπόρων

εστιατόρων κλπ) είτε από την κρατική υπαλληλική γραφειοκρατία

Η συντριπτικά μεγαλύτερη μάζα του πληθυσμού ήταν αγρότες και ζούσε στα χωριά σε καθεστώς

μεσαιωνικής καθυστέρησης και σχεδόν απόλυτης ένδειας (στις περισσότερες τουλάχιστον περιπτώσεις) Οι

περισσότεροι ήταν ακτήμονες και εξαρτημένοι από τους φεουδάρχες στις ορεινές περιοχές όμως

συναντούσαμε και ελεύθερες κοινότητες με δικιά τους γη που είχαν ελάχιστες επαφές με τους υπόλοιπους

και επιβιώνανε χάρη σε μία οικονομία σχεδόν πλήρως αυτοκαταναλωτική Στη Βαρκελώνη και τις Αστούριες

είχε αναπτυχθεί και ένα πολυάριθμο βιομηχανικό προλεταριάτο (φτωχός εργατικός πληθυσμός) που

έχοντας από πολύ νωρίς μπει στη σφαίρα επιρροής των αναρχικών (σε ποσοστό 80) διακρινόταν για την

μαχητικότητα του προκαλώντας σχεδόν σε κάθε απεργιακή συγκυρία μία μίνι εξέγερση

Οι κινητοποιήσεις των εργατών της Βαρκελώνης δεν είχαν τίποτε κοινό με τις συνηθισμένες απεργίες

που ξέρουμε Σχεδόν ποτέ δεν περιορίζονταν στους χώρους των εργοστασίων ούτε εκτονώνονταν με απλές

πορείες και συνδικαλιστικές διαπραγματεύσεις με την εργοδοσία Πάντοτε έβαζαν επί τάπητος το ζήτημα της

πολιτικής εξουσίας στρεφόμενες συνολικά κατά του καπιταλισμού και υιοθετώντας πολύ επιθετικές ακόμα

και αιματηρές μορφές πάλης όπως καταλήψεις εργοστασίων σαμποτάζ και δολοφονίες() αστών πολιτικών

και κληρικών που εισπράττανε κι αυτοί την μήνιν των εργατών λόγω της προαναφερθείσας θέσης και του

ρόλου τους στον εξουσιαστικό μηχανισμό

Αντίστοιχες μορφές πάλης είχαν αναπτύξει και οι αγρότες της υπαίθρου που ήταν επίσης σε έναν

μεγάλο βαθμό επηρεασμένοι από τα διδάγματα του Μπακούνιν12 Κατά καιρούς εισβάλλανε στα

αγροκτήματα των γαιοκτημόνων τους σκοτώνανε εξοντώνανε και τα τοπικά στρατιωτικά αποσπάσματα που

ήταν επιφορτισμένα με την επιτήρησή τους και κάνανε κατάληψη στη γη μέχρι να έρθουν έπειτα από λίγες

μέρες τα κυβερνητικά στρατεύματα να τους καταστείλουν συνήθως με ιδιαζόντως αιματηρό τρόπο

Κορυφαία στιγμή της μακράς αυτής ιστορίας κινημάτων και εξεγέρσεων την εποχή που μιλάμε ήταν η

εξέγερση των ανθρακωρύχων της Αστούριας το 1934 Κάπου 20-30000 εργάτες είχαν πάρει τα όπλα και

είχαν καταλάβει το νότιο τμήμα της επαρχίας με αιτήματα που στρέφονταν κατά του στρατού των κληρικών

της κυβέρνησης και φυσικά της εργοδοσίας Επρόκειτο για μία αποτυχημένη απόπειρα μιας γενικευμένης

επανάστασης

Η Ισπανία είχε μόλις βγει από την επτάχρονη δικτατορία του στρατηγού Πρίμο ντε Ριβέρα (1923-1930)

και έπειτα από ένα σύντομο δημοκρατικό διάλειμμα (1931-1933) κατά τη διάρκεια του οποίου καταργήθηκε

και η βασιλεία στην κυβέρνηση είχε ανέβει ο συντηρητικός (δεξιός) συνασπισμός Παράλληλα είχε αρχίσει

να απλώνει τα δίκτυά της στο στρατό και η Φάλαγγα το νεοσύστατο δηλαδή φασιστικό κόμμα που είχε

ιδρύσει τον προηγούμενο χρόνο ο γιος του έκπτωτου δικτάτορα Ενταγμένη λοιπόν μέσα σε αυτό το πολιτικό

12

Ένας από τους βασικούς εισηγητές του αναρχισμού ρωσικής καταγωγής Συγκαιρινός του Μαρξ συνυπήρξε (αν και σε μόνιμη ρήξη) μαζί του στα πλαίσια της Α Διεθνούς πριν αποβληθεί στα 1872 Όσο ήταν στη Διεθνή είχε αναλάβει την προώθηση των επαναστατικών κηρυγμάτων της στην Ισπανία γεγονός που εν μέρει ερμηνεύει την πλατειά διάδοση (μοναδική στα ιστορικά χρονικά) που γνώρισε στη χώρα αυτή ο αναρχισμός

περιβάλλον απομονωμένη πολιτικά13 και κοινωνικά χωρίς ουσιαστικό συντονισμό με άλλες εξίσου άκαιρες

και ανοργάνωτες εξεγέρσεις στην Μαδρίτη και την Καταλωνία η εξέγερση κατεστάλη με τη χρήση πεζικού

και αεροπορίας() από τον στρατηγό Φρανσίσκο Φράνκο με τίμημα 7500 νεκρούς και κάπου 9000

πολιτικούς κρατούμενους

Άλλο ένα επαναστατικό εγχείρημα είχε χαθεί Όμως ο laquoπολιτικός άνεμοςraquo που είχε σηκώσει δεν

καταλάγιασε Κι έτσι στις επόμενες εκλογές του Φεβρουαρίου 1936 ενάμιση χρόνο αργότερα ο δεξιός

συνασπισμός ηττήθηκε και στη θέση του ανέβηκε το Λαϊκό Μέτωπο ένας συνασπισμός όλων των

αριστερών κομμουνιστικών και αναρχικών ρευμάτων της Ισπανίας με τον οποίο είχαν συνταχθεί και τα

αυτονομιστικά κινήματα των Βάσκων και των Καταλανών14

Οι αστοί οι φεουδάρχες η εκκλησία και ο στρατός τρομοκρατήθηκαν Θεώρησαν πως αυτή η

απρόσμενη εξέλιξη (δεν υπήρχαν τότε προεκλογικές δημοσκοπήσεις) αποτελούσε το πρώτο βήμα για την

μετατροπή της Ισπανίας σε κομμουνιστικό κράτος Και έτσι με επικεφαλής τον Φρανσίσκο Φράνκο

οργάνωσαν τον Ιούλιο του 1936 πραξικόπημα οδηγώντας τη χώρα στον εμφύλιο πόλεμο

Ήταν η πρώτη φορά μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση και την άνοδο των φασιστικών καθεστώτων

στην εξουσία που είχαμε στην Ευρώπη ένα γεγονός τέτοιας πολιτικής εμβέλειας Όλος ο κόσμος είχε στρέψει

την προσοχή του στα ματωμένα χώματα της Ισπανίας όλος ο κόσμος είχε διχαστεί από τη μια ήταν οι

υπέρμαχοι των φασιστών από την άλλη των δημοκρατικών Δεν ήταν μόνο ζήτημα ιδεολογικής συμπάθειας

Ήταν και πρακτικό αν νικούσε ο Φράνκο με τους Φαλαγγίτες του θα ήταν μία νίκη του νεοσύστατου Άξονα

που δοκίμαζε για πρώτη φορά τα όπλα του πάνω στα κορμιά των δημοκρατικών Αν αντιθέτως νικούσε το

Λαϊκό Μέτωπο θα ήταν μία νίκη της δημοκρατίας που θα άνοιγε ενδεχομένως και ένα μονοπάτι για την

μετάβαση σε έναν άλλο πιο δίκαιο κόσμο έτσι όπως τον οραματίζονταν οι κάθε τύπου επαναστάτες αυτής

της εποχής Ήταν γιrsquo αυτόν ακριβώς το λόγο που προσέτρεξαν στο πλευρό των δημοκρατικών αριστεροί

συγγραφείς όπως ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ και ο Τζωρτζ Όργουελ γιrsquo αυτό που τους στήριξαν (με φειδώ είναι η

αλήθεια) ο Στάλιν και η Γ Κομμουνιστική Διεθνής15 γιrsquo αυτό που ήρθαν και πολέμησαν μαζί τους δεκάδες

χιλιάδες εθελοντές από όλο τον κόσμο οργανωμένοι στις περιβόητες Διεθνείς Ταξιαρχίες

Η Ισπανία είχε μεταβληθεί σε σημείο αναμέτρησης δύο κόσμων δύο ιδεολογικών συστημάτων δύο

πολιτισμών Ήταν όπως χαρακτηρίστηκε laquoτο εργαστήριraquo ή laquoο προθάλαμος του Β Παγκοσμίου πολέμουraquo

Νικητής βγήκε έπειτα από 3 χρόνια αιματηρότατης αναμέτρησης ο Φράνκο ο οποίος εγκαθίδρυσε ένα

σκληρό δικτατορικό καθεστώς που κράτησε ως τον θάνατό του το 1975 Ο φασισμός είχε κερδίσει τη μάχη

Σε λίγα χρόνια όμως θα έχανε τον πόλεμο

13

Οι αναρχικοί της Καταλωνίας δεν την στήριξαν καθώς ήταν εξαιρετικά καχύποπτοι (έως και μνησίκακοι) απέναντι στους σοσιαλδημοκράτες που κρύβονταν από πίσω (που καθοδηγούσαν δηλαδή την απεργία)

14 Η Ισπανία καθώς συντίθεται από διάφορες εθνότητες διχάζεται από παλιά από αυτονομιστικά κινήματα με

γνωστότερα εκείνα των Βάσκων και των Καταλανών Τα συντηρητικά κόμματα της Ισπανίας παραδοσιακά επεδείκνυαν απέναντί τους σιδερένια πυγμή ενώ αντίθετα τα προοδευτικά δεν είχαν πρόβλημα να τους παραχωρήσουν την πολυπόθητη αυτονομία τους Για το λόγο αυτό και οι Βάσκοι με τους Καταλανούς (ενν τους μη αριστερούς ή αναρχικούς) συντάχθηκαν μαζί τους

15 Στην περίπτωση βέβαια του Στάλιν ο επαναστατικός ρομαντισμός υποχωρούσε έναντι του πολιτικού πραγματισμού

καθώς από πίσω υπεισέρχονταν και τα κρατικά συμφέροντα της ΕΣΣΔ Ωστόσο και εκείνου βασικός στόχος ήταν η φθορά του Χίτλερ

Tα δικτατορικά καθεστώτα της Mεσοπολεμικής Eυρώπης (1917 - 1939)

XΩPA ΔIAPKEIA ΔIKTATOPAΣ XAPAKTHPIΣTIKA

Oυγγαρία 1920 - 1944 Nαύαρχος Horthy Πρωτοφασιστική

δικτατορία Tρομοκρατία

Bουλγαρία 8961923 - 1944 Aλεξάντρ Tσάνκωφ

Bασιλιάς Mπόρις Γ

Στρατιωτικό πραξικόπημα

Aυταρχικό καθεστώς

διάλυση κάθε αντίστασης

Aπό το 1934 το καθεστώς

μετατρέπεται σε βασιλική

δικτατορία υπό τον Mπόρις

Γ

Iταλία 28101922 - 1943 Mπενίτο Mουσολίνι

Φασιστικό κίνημα και

κατάληψη της εξουσίας με

την ανοχή του βασιλιά H

συνταγματική μοναρχία

αντικαταστάθηκε από το

κορπορατιστικό κράτος

Aπό το 1926 καταργούνται

τα υπόλοιπα κόμματα

Γερμανία 3011933 - 1945 Aδόφλος Xίτλερ

Nίκη του ναζιστικού

(εθνικοσοσιαλιστικού)

κόμματος στις εκλογές

Mονοκομματικό κράτος

έκτακτων εξουσιών

Tρομοκρατία Eθνικισμός

μιλιταρισμός ρατσισμός

χρησιμοποίηση της πιο

προωθημένης τεχνολογίας

για την εξόντωση των

αντιπάλων πολιτική

ενσωμάτωση της νεολαίας

των μικροαστών και της

εργατικής τάξης

Aυστρία 1933 -1934 Eνγκελμπερτ Nτόλφους Hμιφασιστική δικτατορία

Kράτος έκτακτης ανάγκης

Iσπανία

2391923 - 2011930 Στρατηγός Πρίμο ντε

Pιβέρα

Aυταρχικό καθεστώς με τη

συναίνεση του βασιλιά

Aλφόνσου IΓ κατάργηση

του συντάγματος

1936 - 1975 Στρατηγός Φράνκο Στρατιωτική φασιστική

δικτατορία Oλοκληρωτικό

καθεστώς Tρομοκρατία

Πορτογαλία

1926 Στρατηγός Gomes da

Costa Aυταρχικό καθεστώς

Διάλυση του Kοινοβουλίου

Kατάργηση του

Συντάγματος Kρατικός

κορπορατισμός 1932-1975

Antonio Salazar de

Oliveira

Eλλάδα 481936 - 1941 Στρατηγός Iωάννης

Mεταξάς

Aυταρχικό βασιλικό-

στρατιωτικό καθεστώς

διάλυση της Bουλής

κατάργηση του

συντάγματος τρομοκρατία

εναντίον των αντιπάλων

Eθνική Oργάνωση

Nεολαίας ιδεολογία του

Tρίτου Eλληνικού

Πολιτισμού

Φινλανδία

1930 Aυταρχική διακυβέρνηση

από το αντικομμουνιστικό

αγροτικό κίνημα Lappo

1931 Svinhufvud

Eνεργοποίηση των

μηχανισμών έκτακτης

ανάγκης κατάργηση των

κοινοβουλευτικών θεσμών

1932 Aποτυχημένο πραξικόπημα

του Lappo

1933 Ηττα του Lappo στις

εκλογές

Tουρκία 29101923 - 1938 Mουσταφά Kεμάλ

Προσωπική δικτατορία

Mονοκομματικό εθνικό

κράτος εκκοσμίκευση του

κράτους αυταρχικός

εκσυγχρονισμός

Aλβανία 1925 -1940 Aχμέτ Zόγου (γίνεται

βασιλιάς το 1928)

Aυταρχικό καθεστώς στην

αρχή προεδρικό στη

συνέχεια βασιλικό

Πολωνία 1251926 - 1939 Στρατάρχης Iωσήφ

Πιλσούντσκι

Στρατιωτικό πραξικόπημα

Δικτατορία με

κοινοβουλευτικά

προσχήματα

Pουμανία 961930 - 1941 Bασιλιάς Kάρολος B Πραξικόπημα Bασιλική

Δικτατορία

Γιουγκοσλαβία 1929 - 1931 Bασιλιάς Aλέξανδρος Πραξικόπημα Bασιλική

Δικτατορία Kατάργηση

κοινοβουλευτισμού

Λιθουανία 1929 - 1940 Antonas Smetona Eθνικιστικό μονοκομματικό

κράτος

Λεττονία 1934 - 1940 Karlis Ulmanis

Aυταρχικό καθεστώς

διάλυση Kοινοβουλίου

κυβέρνηση εθνικής

ενότητας

Eσθονία 1934 - 1940 Konstantin Pats Aυταρχικό καθεστώς

κράτος έκτακτης ανάγκης

διάλυση του Kοινοβουλίου

Πηγή httpwwwekebigrFakeloifascismmainhtm

περιβάλλον απομονωμένη πολιτικά13 και κοινωνικά χωρίς ουσιαστικό συντονισμό με άλλες εξίσου άκαιρες

και ανοργάνωτες εξεγέρσεις στην Μαδρίτη και την Καταλωνία η εξέγερση κατεστάλη με τη χρήση πεζικού

και αεροπορίας() από τον στρατηγό Φρανσίσκο Φράνκο με τίμημα 7500 νεκρούς και κάπου 9000

πολιτικούς κρατούμενους

Άλλο ένα επαναστατικό εγχείρημα είχε χαθεί Όμως ο laquoπολιτικός άνεμοςraquo που είχε σηκώσει δεν

καταλάγιασε Κι έτσι στις επόμενες εκλογές του Φεβρουαρίου 1936 ενάμιση χρόνο αργότερα ο δεξιός

συνασπισμός ηττήθηκε και στη θέση του ανέβηκε το Λαϊκό Μέτωπο ένας συνασπισμός όλων των

αριστερών κομμουνιστικών και αναρχικών ρευμάτων της Ισπανίας με τον οποίο είχαν συνταχθεί και τα

αυτονομιστικά κινήματα των Βάσκων και των Καταλανών14

Οι αστοί οι φεουδάρχες η εκκλησία και ο στρατός τρομοκρατήθηκαν Θεώρησαν πως αυτή η

απρόσμενη εξέλιξη (δεν υπήρχαν τότε προεκλογικές δημοσκοπήσεις) αποτελούσε το πρώτο βήμα για την

μετατροπή της Ισπανίας σε κομμουνιστικό κράτος Και έτσι με επικεφαλής τον Φρανσίσκο Φράνκο

οργάνωσαν τον Ιούλιο του 1936 πραξικόπημα οδηγώντας τη χώρα στον εμφύλιο πόλεμο

Ήταν η πρώτη φορά μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση και την άνοδο των φασιστικών καθεστώτων

στην εξουσία που είχαμε στην Ευρώπη ένα γεγονός τέτοιας πολιτικής εμβέλειας Όλος ο κόσμος είχε στρέψει

την προσοχή του στα ματωμένα χώματα της Ισπανίας όλος ο κόσμος είχε διχαστεί από τη μια ήταν οι

υπέρμαχοι των φασιστών από την άλλη των δημοκρατικών Δεν ήταν μόνο ζήτημα ιδεολογικής συμπάθειας

Ήταν και πρακτικό αν νικούσε ο Φράνκο με τους Φαλαγγίτες του θα ήταν μία νίκη του νεοσύστατου Άξονα

που δοκίμαζε για πρώτη φορά τα όπλα του πάνω στα κορμιά των δημοκρατικών Αν αντιθέτως νικούσε το

Λαϊκό Μέτωπο θα ήταν μία νίκη της δημοκρατίας που θα άνοιγε ενδεχομένως και ένα μονοπάτι για την

μετάβαση σε έναν άλλο πιο δίκαιο κόσμο έτσι όπως τον οραματίζονταν οι κάθε τύπου επαναστάτες αυτής

της εποχής Ήταν γιrsquo αυτόν ακριβώς το λόγο που προσέτρεξαν στο πλευρό των δημοκρατικών αριστεροί

συγγραφείς όπως ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ και ο Τζωρτζ Όργουελ γιrsquo αυτό που τους στήριξαν (με φειδώ είναι η

αλήθεια) ο Στάλιν και η Γ Κομμουνιστική Διεθνής15 γιrsquo αυτό που ήρθαν και πολέμησαν μαζί τους δεκάδες

χιλιάδες εθελοντές από όλο τον κόσμο οργανωμένοι στις περιβόητες Διεθνείς Ταξιαρχίες

Η Ισπανία είχε μεταβληθεί σε σημείο αναμέτρησης δύο κόσμων δύο ιδεολογικών συστημάτων δύο

πολιτισμών Ήταν όπως χαρακτηρίστηκε laquoτο εργαστήριraquo ή laquoο προθάλαμος του Β Παγκοσμίου πολέμουraquo

Νικητής βγήκε έπειτα από 3 χρόνια αιματηρότατης αναμέτρησης ο Φράνκο ο οποίος εγκαθίδρυσε ένα

σκληρό δικτατορικό καθεστώς που κράτησε ως τον θάνατό του το 1975 Ο φασισμός είχε κερδίσει τη μάχη

Σε λίγα χρόνια όμως θα έχανε τον πόλεμο

13

Οι αναρχικοί της Καταλωνίας δεν την στήριξαν καθώς ήταν εξαιρετικά καχύποπτοι (έως και μνησίκακοι) απέναντι στους σοσιαλδημοκράτες που κρύβονταν από πίσω (που καθοδηγούσαν δηλαδή την απεργία)

14 Η Ισπανία καθώς συντίθεται από διάφορες εθνότητες διχάζεται από παλιά από αυτονομιστικά κινήματα με

γνωστότερα εκείνα των Βάσκων και των Καταλανών Τα συντηρητικά κόμματα της Ισπανίας παραδοσιακά επεδείκνυαν απέναντί τους σιδερένια πυγμή ενώ αντίθετα τα προοδευτικά δεν είχαν πρόβλημα να τους παραχωρήσουν την πολυπόθητη αυτονομία τους Για το λόγο αυτό και οι Βάσκοι με τους Καταλανούς (ενν τους μη αριστερούς ή αναρχικούς) συντάχθηκαν μαζί τους

15 Στην περίπτωση βέβαια του Στάλιν ο επαναστατικός ρομαντισμός υποχωρούσε έναντι του πολιτικού πραγματισμού

καθώς από πίσω υπεισέρχονταν και τα κρατικά συμφέροντα της ΕΣΣΔ Ωστόσο και εκείνου βασικός στόχος ήταν η φθορά του Χίτλερ

Tα δικτατορικά καθεστώτα της Mεσοπολεμικής Eυρώπης (1917 - 1939)

XΩPA ΔIAPKEIA ΔIKTATOPAΣ XAPAKTHPIΣTIKA

Oυγγαρία 1920 - 1944 Nαύαρχος Horthy Πρωτοφασιστική

δικτατορία Tρομοκρατία

Bουλγαρία 8961923 - 1944 Aλεξάντρ Tσάνκωφ

Bασιλιάς Mπόρις Γ

Στρατιωτικό πραξικόπημα

Aυταρχικό καθεστώς

διάλυση κάθε αντίστασης

Aπό το 1934 το καθεστώς

μετατρέπεται σε βασιλική

δικτατορία υπό τον Mπόρις

Γ

Iταλία 28101922 - 1943 Mπενίτο Mουσολίνι

Φασιστικό κίνημα και

κατάληψη της εξουσίας με

την ανοχή του βασιλιά H

συνταγματική μοναρχία

αντικαταστάθηκε από το

κορπορατιστικό κράτος

Aπό το 1926 καταργούνται

τα υπόλοιπα κόμματα

Γερμανία 3011933 - 1945 Aδόφλος Xίτλερ

Nίκη του ναζιστικού

(εθνικοσοσιαλιστικού)

κόμματος στις εκλογές

Mονοκομματικό κράτος

έκτακτων εξουσιών

Tρομοκρατία Eθνικισμός

μιλιταρισμός ρατσισμός

χρησιμοποίηση της πιο

προωθημένης τεχνολογίας

για την εξόντωση των

αντιπάλων πολιτική

ενσωμάτωση της νεολαίας

των μικροαστών και της

εργατικής τάξης

Aυστρία 1933 -1934 Eνγκελμπερτ Nτόλφους Hμιφασιστική δικτατορία

Kράτος έκτακτης ανάγκης

Iσπανία

2391923 - 2011930 Στρατηγός Πρίμο ντε

Pιβέρα

Aυταρχικό καθεστώς με τη

συναίνεση του βασιλιά

Aλφόνσου IΓ κατάργηση

του συντάγματος

1936 - 1975 Στρατηγός Φράνκο Στρατιωτική φασιστική

δικτατορία Oλοκληρωτικό

καθεστώς Tρομοκρατία

Πορτογαλία

1926 Στρατηγός Gomes da

Costa Aυταρχικό καθεστώς

Διάλυση του Kοινοβουλίου

Kατάργηση του

Συντάγματος Kρατικός

κορπορατισμός 1932-1975

Antonio Salazar de

Oliveira

Eλλάδα 481936 - 1941 Στρατηγός Iωάννης

Mεταξάς

Aυταρχικό βασιλικό-

στρατιωτικό καθεστώς

διάλυση της Bουλής

κατάργηση του

συντάγματος τρομοκρατία

εναντίον των αντιπάλων

Eθνική Oργάνωση

Nεολαίας ιδεολογία του

Tρίτου Eλληνικού

Πολιτισμού

Φινλανδία

1930 Aυταρχική διακυβέρνηση

από το αντικομμουνιστικό

αγροτικό κίνημα Lappo

1931 Svinhufvud

Eνεργοποίηση των

μηχανισμών έκτακτης

ανάγκης κατάργηση των

κοινοβουλευτικών θεσμών

1932 Aποτυχημένο πραξικόπημα

του Lappo

1933 Ηττα του Lappo στις

εκλογές

Tουρκία 29101923 - 1938 Mουσταφά Kεμάλ

Προσωπική δικτατορία

Mονοκομματικό εθνικό

κράτος εκκοσμίκευση του

κράτους αυταρχικός

εκσυγχρονισμός

Aλβανία 1925 -1940 Aχμέτ Zόγου (γίνεται

βασιλιάς το 1928)

Aυταρχικό καθεστώς στην

αρχή προεδρικό στη

συνέχεια βασιλικό

Πολωνία 1251926 - 1939 Στρατάρχης Iωσήφ

Πιλσούντσκι

Στρατιωτικό πραξικόπημα

Δικτατορία με

κοινοβουλευτικά

προσχήματα

Pουμανία 961930 - 1941 Bασιλιάς Kάρολος B Πραξικόπημα Bασιλική

Δικτατορία

Γιουγκοσλαβία 1929 - 1931 Bασιλιάς Aλέξανδρος Πραξικόπημα Bασιλική

Δικτατορία Kατάργηση

κοινοβουλευτισμού

Λιθουανία 1929 - 1940 Antonas Smetona Eθνικιστικό μονοκομματικό

κράτος

Λεττονία 1934 - 1940 Karlis Ulmanis

Aυταρχικό καθεστώς

διάλυση Kοινοβουλίου

κυβέρνηση εθνικής

ενότητας

Eσθονία 1934 - 1940 Konstantin Pats Aυταρχικό καθεστώς

κράτος έκτακτης ανάγκης

διάλυση του Kοινοβουλίου

Πηγή httpwwwekebigrFakeloifascismmainhtm

Tα δικτατορικά καθεστώτα της Mεσοπολεμικής Eυρώπης (1917 - 1939)

XΩPA ΔIAPKEIA ΔIKTATOPAΣ XAPAKTHPIΣTIKA

Oυγγαρία 1920 - 1944 Nαύαρχος Horthy Πρωτοφασιστική

δικτατορία Tρομοκρατία

Bουλγαρία 8961923 - 1944 Aλεξάντρ Tσάνκωφ

Bασιλιάς Mπόρις Γ

Στρατιωτικό πραξικόπημα

Aυταρχικό καθεστώς

διάλυση κάθε αντίστασης

Aπό το 1934 το καθεστώς

μετατρέπεται σε βασιλική

δικτατορία υπό τον Mπόρις

Γ

Iταλία 28101922 - 1943 Mπενίτο Mουσολίνι

Φασιστικό κίνημα και

κατάληψη της εξουσίας με

την ανοχή του βασιλιά H

συνταγματική μοναρχία

αντικαταστάθηκε από το

κορπορατιστικό κράτος

Aπό το 1926 καταργούνται

τα υπόλοιπα κόμματα

Γερμανία 3011933 - 1945 Aδόφλος Xίτλερ

Nίκη του ναζιστικού

(εθνικοσοσιαλιστικού)

κόμματος στις εκλογές

Mονοκομματικό κράτος

έκτακτων εξουσιών

Tρομοκρατία Eθνικισμός

μιλιταρισμός ρατσισμός

χρησιμοποίηση της πιο

προωθημένης τεχνολογίας

για την εξόντωση των

αντιπάλων πολιτική

ενσωμάτωση της νεολαίας

των μικροαστών και της

εργατικής τάξης

Aυστρία 1933 -1934 Eνγκελμπερτ Nτόλφους Hμιφασιστική δικτατορία

Kράτος έκτακτης ανάγκης

Iσπανία

2391923 - 2011930 Στρατηγός Πρίμο ντε

Pιβέρα

Aυταρχικό καθεστώς με τη

συναίνεση του βασιλιά

Aλφόνσου IΓ κατάργηση

του συντάγματος

1936 - 1975 Στρατηγός Φράνκο Στρατιωτική φασιστική

δικτατορία Oλοκληρωτικό

καθεστώς Tρομοκρατία

Πορτογαλία

1926 Στρατηγός Gomes da

Costa Aυταρχικό καθεστώς

Διάλυση του Kοινοβουλίου

Kατάργηση του

Συντάγματος Kρατικός

κορπορατισμός 1932-1975

Antonio Salazar de

Oliveira

Eλλάδα 481936 - 1941 Στρατηγός Iωάννης

Mεταξάς

Aυταρχικό βασιλικό-

στρατιωτικό καθεστώς

διάλυση της Bουλής

κατάργηση του

συντάγματος τρομοκρατία

εναντίον των αντιπάλων

Eθνική Oργάνωση

Nεολαίας ιδεολογία του

Tρίτου Eλληνικού

Πολιτισμού

Φινλανδία

1930 Aυταρχική διακυβέρνηση

από το αντικομμουνιστικό

αγροτικό κίνημα Lappo

1931 Svinhufvud

Eνεργοποίηση των

μηχανισμών έκτακτης

ανάγκης κατάργηση των

κοινοβουλευτικών θεσμών

1932 Aποτυχημένο πραξικόπημα

του Lappo

1933 Ηττα του Lappo στις

εκλογές

Tουρκία 29101923 - 1938 Mουσταφά Kεμάλ

Προσωπική δικτατορία

Mονοκομματικό εθνικό

κράτος εκκοσμίκευση του

κράτους αυταρχικός

εκσυγχρονισμός

Aλβανία 1925 -1940 Aχμέτ Zόγου (γίνεται

βασιλιάς το 1928)

Aυταρχικό καθεστώς στην

αρχή προεδρικό στη

συνέχεια βασιλικό

Πολωνία 1251926 - 1939 Στρατάρχης Iωσήφ

Πιλσούντσκι

Στρατιωτικό πραξικόπημα

Δικτατορία με

κοινοβουλευτικά

προσχήματα

Pουμανία 961930 - 1941 Bασιλιάς Kάρολος B Πραξικόπημα Bασιλική

Δικτατορία

Γιουγκοσλαβία 1929 - 1931 Bασιλιάς Aλέξανδρος Πραξικόπημα Bασιλική

Δικτατορία Kατάργηση

κοινοβουλευτισμού

Λιθουανία 1929 - 1940 Antonas Smetona Eθνικιστικό μονοκομματικό

κράτος

Λεττονία 1934 - 1940 Karlis Ulmanis

Aυταρχικό καθεστώς

διάλυση Kοινοβουλίου

κυβέρνηση εθνικής

ενότητας

Eσθονία 1934 - 1940 Konstantin Pats Aυταρχικό καθεστώς

κράτος έκτακτης ανάγκης

διάλυση του Kοινοβουλίου

Πηγή httpwwwekebigrFakeloifascismmainhtm

Γερμανία 3011933 - 1945 Aδόφλος Xίτλερ

Nίκη του ναζιστικού

(εθνικοσοσιαλιστικού)

κόμματος στις εκλογές

Mονοκομματικό κράτος

έκτακτων εξουσιών

Tρομοκρατία Eθνικισμός

μιλιταρισμός ρατσισμός

χρησιμοποίηση της πιο

προωθημένης τεχνολογίας

για την εξόντωση των

αντιπάλων πολιτική

ενσωμάτωση της νεολαίας

των μικροαστών και της

εργατικής τάξης

Aυστρία 1933 -1934 Eνγκελμπερτ Nτόλφους Hμιφασιστική δικτατορία

Kράτος έκτακτης ανάγκης

Iσπανία

2391923 - 2011930 Στρατηγός Πρίμο ντε

Pιβέρα

Aυταρχικό καθεστώς με τη

συναίνεση του βασιλιά

Aλφόνσου IΓ κατάργηση

του συντάγματος

1936 - 1975 Στρατηγός Φράνκο Στρατιωτική φασιστική

δικτατορία Oλοκληρωτικό

καθεστώς Tρομοκρατία

Πορτογαλία

1926 Στρατηγός Gomes da

Costa Aυταρχικό καθεστώς

Διάλυση του Kοινοβουλίου

Kατάργηση του

Συντάγματος Kρατικός

κορπορατισμός 1932-1975

Antonio Salazar de

Oliveira

Eλλάδα 481936 - 1941 Στρατηγός Iωάννης

Mεταξάς

Aυταρχικό βασιλικό-

στρατιωτικό καθεστώς

διάλυση της Bουλής

κατάργηση του

συντάγματος τρομοκρατία

εναντίον των αντιπάλων

Eθνική Oργάνωση

Nεολαίας ιδεολογία του

Tρίτου Eλληνικού

Πολιτισμού

Φινλανδία

1930 Aυταρχική διακυβέρνηση

από το αντικομμουνιστικό

αγροτικό κίνημα Lappo

1931 Svinhufvud

Eνεργοποίηση των

μηχανισμών έκτακτης

ανάγκης κατάργηση των

κοινοβουλευτικών θεσμών

1932 Aποτυχημένο πραξικόπημα

του Lappo

1933 Ηττα του Lappo στις

εκλογές

Tουρκία 29101923 - 1938 Mουσταφά Kεμάλ

Προσωπική δικτατορία

Mονοκομματικό εθνικό

κράτος εκκοσμίκευση του

κράτους αυταρχικός

εκσυγχρονισμός

Aλβανία 1925 -1940 Aχμέτ Zόγου (γίνεται

βασιλιάς το 1928)

Aυταρχικό καθεστώς στην

αρχή προεδρικό στη

συνέχεια βασιλικό

Πολωνία 1251926 - 1939 Στρατάρχης Iωσήφ

Πιλσούντσκι

Στρατιωτικό πραξικόπημα

Δικτατορία με

κοινοβουλευτικά

προσχήματα

Pουμανία 961930 - 1941 Bασιλιάς Kάρολος B Πραξικόπημα Bασιλική

Δικτατορία

Γιουγκοσλαβία 1929 - 1931 Bασιλιάς Aλέξανδρος Πραξικόπημα Bασιλική

Δικτατορία Kατάργηση

κοινοβουλευτισμού

Λιθουανία 1929 - 1940 Antonas Smetona Eθνικιστικό μονοκομματικό

κράτος

Λεττονία 1934 - 1940 Karlis Ulmanis

Aυταρχικό καθεστώς

διάλυση Kοινοβουλίου

κυβέρνηση εθνικής

ενότητας

Eσθονία 1934 - 1940 Konstantin Pats Aυταρχικό καθεστώς

κράτος έκτακτης ανάγκης

διάλυση του Kοινοβουλίου

Πηγή httpwwwekebigrFakeloifascismmainhtm

1932 Aποτυχημένο πραξικόπημα

του Lappo

1933 Ηττα του Lappo στις

εκλογές

Tουρκία 29101923 - 1938 Mουσταφά Kεμάλ

Προσωπική δικτατορία

Mονοκομματικό εθνικό

κράτος εκκοσμίκευση του

κράτους αυταρχικός

εκσυγχρονισμός

Aλβανία 1925 -1940 Aχμέτ Zόγου (γίνεται

βασιλιάς το 1928)

Aυταρχικό καθεστώς στην

αρχή προεδρικό στη

συνέχεια βασιλικό

Πολωνία 1251926 - 1939 Στρατάρχης Iωσήφ

Πιλσούντσκι

Στρατιωτικό πραξικόπημα

Δικτατορία με

κοινοβουλευτικά

προσχήματα

Pουμανία 961930 - 1941 Bασιλιάς Kάρολος B Πραξικόπημα Bασιλική

Δικτατορία

Γιουγκοσλαβία 1929 - 1931 Bασιλιάς Aλέξανδρος Πραξικόπημα Bασιλική

Δικτατορία Kατάργηση

κοινοβουλευτισμού

Λιθουανία 1929 - 1940 Antonas Smetona Eθνικιστικό μονοκομματικό

κράτος

Λεττονία 1934 - 1940 Karlis Ulmanis

Aυταρχικό καθεστώς

διάλυση Kοινοβουλίου

κυβέρνηση εθνικής

ενότητας

Eσθονία 1934 - 1940 Konstantin Pats Aυταρχικό καθεστώς

κράτος έκτακτης ανάγκης

διάλυση του Kοινοβουλίου

Πηγή httpwwwekebigrFakeloifascismmainhtm