ToTo λαλολαλουσάκυσάκιΗ εφημε

ριδούλα του ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ για τους ν

εαρούς φίλους του

ΤΕΥΧΟΣ 247 | Μάιος - Ιούνιος 2011 | ISSN 1105-2805

Ο Μάης είναι ο μήνας ο «Γελαστός», ο » «Ανοιξιάτης», ο »

«Λούλουδος», ο » «Πράσινος», ο » «Τριανταφυλλάς», Η »

καλοκαιρία σταθεροποιείται σιγά - σιγά, όλα νιώθουν να

πλησιάζει το καλοκαίρι. Δέντρα, λουλούδια αν

θισμένα, τα

στάχυα ψηλωμένα, η βλάστηση στην καλύτερή τ

ης ώρα.

Βγαίνουν τα πρώτα φρούτα, κεράσια και μούσμ

ουλα,

εύγευστα και ζουμερά, μ’ όλους τους πρώτους χ

υμούς της

άνοιξης μέσα τους.

Ας χαρούμε λοιπόν τη φύση που γιορτάζει…

Ιούνιος! Το καλοκαίρι μας χαμογελά. Μια κοπιαστική σχολική χρονιά έφτασε στο τέλος της. Οι διακοπές ξεκινούν, η εξοχή και η θάλασσα μας προσκαλεί.

Ευχόμαστε οι διακοπές σας να είναι χαρούμενες, δημιουργικές και ξέγνοιαστες!

Η Πρωτομαγιά και το μαγιάτικο στεφάνι

Οι παροιμίες του μήνα Το Μάιο τα πάντα παίρνουν ζωή, λούζονται με φως και φρεσκάδα, βλασταίνουν, ανα-γεννιούνται.

Τη νεανικότητα και τη μακροζωία της φύσης τη θαυμάζουμε και γι’ αυτό μεταφέρουμε κλαδιά και λουλούδια από τους αγρούς στα σπίτια μας, για να μας μεταδώσουν τη δρο-σιά και την άνθησή τους. Έτσι εξηγούνται τα κλαδιά και τα στέφανα που χρησιμοποιού-σαν οι αρχαίοι έλληνες στα συμπόσια και στους γάμους τους, έτσι εξηγούνται τα δικά μας στεφάνια του Μάη, οι γιρλάντες στα μπαλκόνια και στις πόρτες μας ή τα περιδέ-ραια από μαργαρίτες που κρεμάμε πάνω μας. Με τέτοιο σκοπό γίνεται και η πρωινή έξοδος όλων μας την Πρωτομαγιά στους α-γρούς, για να πάρουμε την υγεία, τη δροσιά και τη φρεσκάδα της φύσης.

Τα παλαιότερα χρόνια έβαζαν σε κάθε μα-γιάτικο στεφάνι, εκτός από λουλούδια και πρασινάδες, κι ένα σκόρδο για το κακό το μάτι, ένα αγκάθι για τον εχθρό κι ένα στά-χυ για την καλοχρονιά. Οι αγρότισσες πά-λι, προτιμούσαν να κρεμούν πάνω από την πόρτα τους ένα δεμάτι από καρπούς: στά-ρι, κριθάρι, συκιά με σύκα, ροδιά με ρόδια, μήλα με τα κλαριά τους. Μ’ αυτόν τον τρό-πο πίστευαν ότι θα έπαιρναν δύναμη από τη φύση και θα προκαλούσαν την καλή σο-δειά, την πλούσια συγκομιδή και αφθονία. Οι «Μάηδες», δηλαδή τα στεφάνια, παρέ-μεναν κρεμασμένα στις εξώπορτες των σπιτιών μέχρι τ’ Άι-Γιαννιού, οπότε τα έ-καιγαν στις φωτιές που άναβαν την ημέρα αυτή.

Από το βιβλίο της Άλκης Κυριακίδου - Νέστορος: « Οι δώδεκα μήνες. Τα Λαογραφικά», εκδ. Μάλλια-ρης-Παιδεία, Αθήνα 1982, σελ. 72-73 και Δημ. Σ. Λου-κάτου: «Π α σ χ α λ ι ν ά κ α ι τ η ς Ά ν ο ι ξ η ς», εκδ. Φιλιππότη, Αθήνα 1988, σελ. 158 - 160.

Ας δούμε μερικές παροιμίες που λέγονται για τους μήνες Μάιο και Ιούνιο.

Τον Ανοιξιάτη, Λούλουδο, Πράσινο μήνα, όπως ονομάζει ο λαός μας το Μάιο, η φύση είναι στην καλύτερή της ώρα και τα λουλούδια, τα χρώματα κι οι ευωδιές απλώνονται παντού. Γι’ αυτό ο λαός συνηθίζει να λέει:

Άλλοι πουλούν τα λάχανακι ο Μάης τα λουλούδιαΟ Μάιος ανοίγει το δρόμο στον ερχομό του καλοκαιριού και οι μέρες γίνονται πιο ζεστές. Έτσι η παροιμία λέει:

Απ’ Αύγουστο χειμώνακι απ’ το Μάη καλοκαίριΟ Μάιος είναι μήνας ιδιαίτερα σημαντικός για τους γεωρ-γούς και τους αμπελουργούς, καθώς από τον καιρό που θα κάνει το μήνα αυτό, εξαρτάται η καλή σοδειά τους. Και καθώς ο Μάιος, μαζί με τις καλοσύνες του, φημίζεται και για τις ξαφνικές μπόρες του, ο λαός συνηθίζει να λέει:

Ο Μάης φτιάχνει τα σπαρτά κι ο Μάης τα χαλάειΟ λαός ονομάζει τον Ιούνιο και Θεριστή, γιατί τότε γίνεται ο θερισμός του σιταριού. Παρόλο που η εργασία αυτή είναι ιδιαίτερα κοπιαστική, οι αγρότες περιμένουν το μήνα αυτό με ανυπομονησία και χαρά, γιατί τότε βλέπουν ν’ αντα-μείβονται οι κόποι τους. Έτσι η παροιμία λέει:

Θεριστή καλέ μου μήνανα ’σουν δυο φορές το χρόνοΑπό τον Ιούνιο έως τον Οκτώβριο, που οι χωρικοί μαζεύ-ουν τις ελιές, γίνονται πολλές αγροτικές εργασίες, όπως αλώνισμα, λίχνισμα, το μάζεμα της σταφίδας και των σύ-κων, ο τρύγος. Γι’ αυτό η παροιμία λέει:

Από το θέρο ως τις ελιέςδεν απολείπουν οι δουλειές

Από τo βιβλίo του Φιλίππου Ι. Βρεττάκου: «Οι δώδεκα μήνες του έτους και αι κυριώτεραι εορταί των», εν Αθήναις 1980 και Ν. Γ. Πολίτη: «Λαο-γραφικά Σύμμεικτα», τόμ. Δ΄, Αθήνα 1980.

2 Από τα έθιμα και τις γιορτές του μήνα

Σήμερα το σιτάρι το αλέθουν οι μηχα-

νοκίνητοι αλευρόμυλοι. Παλαιότερα ό-

μως, το άλεσμα του σιταριού, του κριθα-

ριού, της βρώμης, γινόταν με τους ανεμό-

μυλους ή τους νερόμυλους. Σε ελάχιστες

περιοχές εξακολουθούν και σήμερα να χρη-

σιμοποιούν τον παλιό αυτό τρόπο.

Πλήθος ανεμόμυλοι, χτισμένοι σε ράχες ανοιχτές

στους ανέμους, άλλοτε σκόρπιοι, μα πιο συχνά μα-

ζεμένοι στη σειρά, υπάρχουν κυρίως στα νησιά, οι

περισσότεροι όμως είναι ερειπωμένοι πια.

Ο ανεμόμυλος είναι πέτρινο κυλινδρικό κτίσμα, σαν πύργος, με κωνική σκεπή από

καλάμια και βούρλα. Έχει δύο πατώματα που επικοινωνούν μεταξύ τους με πέτρι-

νη σκάλα. Το κάτω πάτωμα χρησιμοποιείται ως αποθήκη, ενώ στο απάνω είναι ε-

γκαταστημένος ο μηχανισμός του ανεμόμυλου με τις μυλόπετρες. Στο πλάι ο ανε-

μόμυλος έχει μεγάλα πανιά από καραβόπανο, τεντωμένα πάνω σε ξύλινο σκελε-

τό. Είναι η φτερωτή όπως λέγεται, που γυρίζει με τους δυνατούς πελαγίσιους ανέ-

μους και -με τη βοήθεια ειδικού μηχανισμού- κάνει τις μυλόπετρες να γυρίζουν.

Περιστρέφεται μονάχα η απάνω μυλόπετρα, ενώ η κάτω παραμένει ακίνητη. Ο

καρπός μπαίνει ανάμεσά τους, συνθλίβεται και γίνεται αλεύρι. Το αλεύρι πέφτει

μέσα σ’ ένα κιβωτιάκι χαμηλό και σκεπαστό. Δίπλα ο μυλωνάς βαστά ένα μικρό

ξύλινο φτυάρι και βάζει το αλεύρι στα τσουβάλια. Το μυλωνά τον πληρώνουν με

χρήματα ή του δίνουν ένα

μέρος από το αλεύρι που

άλεσε.

Ο ανεμόμυλοςΈχω φτερά

μεγάλα,

τ’ απλώνω, τ’ ανο

ίγω,

μα ποτέ δεν κ

αταφέρνω

απ’ τη θέση μ

ου να φύγω!

Τι είναι;

3Για να γνωρίσουμε τη λαϊκή αρχιτεκτονική

Μια φορά κι έναν καιρό ζούσαν ένας γέρος και

μια γριά. Ήταν κι οι δυο τους καλοί άνθρωποι,

μα η γριά ήταν μια πολυλογού, που δε γινότα-

νε χειρότερη. Ήταν και λίγο χαζή. Ό,τι και να της έλεγε

ο άνδρας της, ό,τι και να γινότανε στο σπίτι της, πή-

γαινε και το πρόφταινε στους γείτονες κι έτσι το μά-

θαινε όλο το χωριό.

Μια μέρα ο γέρος πήγε στο δάσος να κόψει ξύλα. Κει

που έκοβε ένα ξύλο, ξαφνικά βούλιαξε το χώμα που

πατούσε και τα πόδια του χώθηκαν βαθιά μέσα.

Ο γέρος ξαφνιάστηκε και πάσχιζε να βγει από το λάκ-

κο. Για μια στιγμή νιώθει ένα σκληρό πράγμα κάτω από

τα πόδια του. Σκάβει και τι βρίσκει; Ένα κιουπάκι γεμά-

το φλουριά. «Χαρά στην τύχη μου, είπε, μα τι να την

κάνω, που θα το μάθει η γριά και σαν το μάθει αυτή,

θα το ξέρει κι όλος ο κόσμος!»

Κάθησε στη ρίζα ενός δέντρου κι άρχισε να συλλογιέ-

ται. Συλλογιέται, συλλογιέται, βρίσκει τι να κάνει. Ση-

κώνεται και ξαναβάζει το κιουπάκι με τα φλουριά στον

τόπο του, το σκεπάζει καλά – καλά και γυρίζει στο χω-

ριό. Αγοράζει ένα λαγό κι ένα μεγάλο ψάρι και γυρίζει

πίσω στο δάσος. Κρεμάει το ψάρι σ’ ένα δέντρο κι ύ-

στερα πάει στο ποτάμι, όπου είχε ριγμένα τα δίχτυα

του, και κλείνει το λαγό μέσα στο ψαροκάλαθο και βά-

ζει τα ψαροκάλαθο μέσα στα δίχτυα ανάμεσα στις κα-

λαμιές.

Σαν τελείωσαν όλα αυτά, γύρισε στο σπίτι του κι είπε

με σιγανή φωνή στη γυναίκα του:

- Γυναίκα, τύχη μεγάλη είχα σήμερα.

- Τι, άντρα μου, τι σου έλαχε; Πες μου να χαρώ κι εγώ.

- Ναι, μα να μη πας και το διαλαλήσεις σ’ όλο τον κό-

σμο!

- Όρκο σου κάνω, πώς δε θα το πω σε κανένα. Μα τον

άγιο που μας βλέπει απ’ την εικόνα, δε θα το πω.

- Αφού μου ορκίζεσαι, θα σου το πω.

- Έτσι κι έτσι, γυναίκα, της είπε σιγά - σιγά στ΄ αυτί,

βρήκα ένα κιουπάκι γεμάτο φλουριά.

- Και γιατί δεν το ’φερες στο σπίτι;

- Είπα πως είναι καλύτερα να πάμε μαζί να το

βγάλουμε.

Η γριά ετοιμάσθηκε γρήγορα - γρήγορα, τυλί-

χθηκε στη μαντίλα της και ακολούθησε τον ά-

ντρα της στο δάσος.

Στο δρόμο λέει ο γέρος στη γριά του:

- Ξέρεις, γυναίκα, τι άκουσα;. Άκουσα να λένε

πως στον καιρό μας τα ψάρια φυτρώνουν στο

δάσος και τα ζώα του λόγγου ζουν στο νερό.

- Τι λες, καημένε, και τα πιστεύεις συ αυτά;

- Συ δεν τα πιστεύεις; Έλα τότε να τα δεις

με τα μάτια σου να πιστέψεις.

Την πήγε στο δέντρο, όπου είχε κρεμάσει

το ψάρι.

Η πολ4 Από τα παραμύθια μας

- Περίεργο πράμα! είπε η γριά. Πώς ήρθε και φύτρωσε εδώ πέρα το ψάρι;

Ο γέρος καμώθηκε πως δεν πιστεύει τα μάτια του.- Ε, τι κάθεσαι και χαζεύεις, του λέει η γριά.Ανέβα και κόψε το ψάρι απ’ το δέντρο. Θα ’χουμε ω-ραία σούπα το βράδυ.

Ο γέρος σκαρφάλωσε στο δέντρο και κατέβασε το ψά-ρι. Ύστερα πήραν πάλι το δρόμο, έφτασαν στο ποτάμι.- Κάτι βλέπω να χοροπηδά μέσα στο ψαροκάλαθό μου, λέει ο γέρος και τρέχει, προς τις καλαμιές.

- Έλα γρήγορα να δεις! Ένας λαγός μέσα στο ψαροκά-λαθο.

- Αλήθεια σου το ’πανε λοιπόν. Βγάλε το λαγό από μέ-σα. Θα τον κάνουμε στιφάδο, λέει η γριά.Ο γέρος πήρε το λαγό και τραβήξανε για το θησαυρό. Ξέθαψε το κιούπι, το πήρανε κρυφά στο σπίτι τους.Από τη στιγμή αυτή ο γέρος κι η γριά πλούτισαν κι άρ-χισαν να ζουν ζωή χαρισάμενη.

Σαν πέρασε λίγος καιρός, η γριά που δεν μπορούσε να κρατήσει μυστικό, άρχισε να προσκαλεί τις γειτόνισσες στο σπιτικό της και να ξοδεύει πολλά στα καλέσματα.Ο γέρος ανησύχησε και τη μάλωσε.- Γιατί με μαλώνεις; του είπε αυτή. Στο κιουπάκι και στα φλουριά έχω τα ίδια δικαιώματα με σένα.Σαν τ’ άκουσε αυτά, ο γέρος έχασε την υπομονή του. Κατάλαβε πως, αν εξακολουθήσει να ξοδεύει έτσι η γυναίκα του, σε λίγο διάστημα θα γίνουν φτωχοί σαν και πρώτα κι έκρυψε το κιουπάκι με τα φλουριά.Η γυναίκα του θύμωσε και πήγε στο δικαστή να παρα-πονεθεί.

- Κυρ δικαστή, είπε. Από τον καιρό που ο άντρας μου βρήκε ένα κιουπάκι με φλουριά έγινε άλλος άνθρω-πος. Δε θέλει πια να δουλέψει και μεθάει. Θέλω να του πάρετε τα φλουριά και να βάλετε μένα να κάνω κου-μάντο.

Ο δικαστής έστειλε τον κλητήρα να καλέσει το γέρο, φώναξε και τους δημογέροντες του χωριού να έρθουνε στη δίκη. Ο κλητήρας πήγε στο σπίτι του γέρου και του είπε να του παραδώσει το θησαυρό και να παρουσια-στεί στη δίκη.

- Ποιο θησαυρό και πράσινα άλογα, του λέει ο γέρος.- Μην κάνεις τον ανήξερο! Η γυναίκα σου ήρθε και πα-ραπονέθηκε στο δικαστή, πως από τον καιρό που βρή-κες το κιουπάκι με τα φλουριά άλλαξες, έγινες άλλος άνθρωπος.

Τι να κάνει ο γέρος, ακολούθησε τον κλητήρα και πήγε στο δικαστήριο. Οι δημογέροντες ήταν όλοι μαζεμένοι εκεί.

- Να με συμπαθάτε, αρχόντοι. Για ποιο θησαυρό με κα-λέσατε; Όνειρο θα είδε η γυναίκα μου. Θα σας είπε κά-μποσες κουταμάρες από αυτές που συνηθίζει.- Τι λες άντρα; τα θυμάμαι όλα και θα τα πω με τη σει-ρά. Πήγαμε στο δάσος κι είδαμε ένα ψάρι που κρεμό-ταν απ’ το δέντρο…

- Ψάρι απ’ το δέντρο… είπε ο δι-καστής.

- Ναι, κυρ δικαστή. Κατόπι πή-γαμε στο ποτάμι και βρήκαμε ένα λαγό μέσα στο ψαροκάλα-θο…

Οι γέροντες του χωριού έσκασαν στα γέλια.

- Άντε πήγαινε, κυρά μου, της είπε ο δικαστής και να μη λες κουταμά-ρες.

Έτσι ο γέρος κράτησε το θησαυρό και κανένας δεν πίστευε πια τα λόγια της γριάς του.

ολυλογού

Από το βιβλίο του Γ. Μέγα: «Ελληνικά παραμύθια», Ζ΄ έκδ., έκδ. Ι. Δ. Κολλάρος & Σία, Αθήναι 1990, σελ. 210 – 213.

5Από τα παραμύθια μας

Το κέντημα, από τις πιο παλιές καλλιτεχνικές δημιουργίες του ανθρώπου, μας έ-

δωσε τους τελευταίους αιώνες, έργα ξεχωριστής ομορφιάς.

Στις συλλογές του Μουσείου μας υπάρχουν κεντήματα που προέρχονται απ’ όλες

τις περιοχές της Ελλάδας και αποτελούν θαυμαστά έργα της λαϊκής μας τέχνης.

Στα ελληνικά κεντήματα ένας ολόκληρος κόσμος ξεδιπλώνεται πάνω στο πανί,

εικονίζοντας γεωμετρικά σχήματα, φυτικά και ζωικά μοτίβα, μαγικά αποτρεπτικά

σύμβολα, αλλά και στοιχεία παρμένα από την καθημερινή ζωή και τον κόσμο του

ελληνικού παραμυθιού.

Για να κεντήσουν χρησιμοποιούσαν κλωστές, συνήθως μεταξωτές και πιο σπάνια

βαμβακερές ή ακόμα και μάλλινες, προτιμώντας άλλοτε τις πολύχρωμες, για τα

χρωματιστά κεντήματα και άλλοτε τις μονόχρωμες λευκές, για τα λευκοκεντήμα-

τα. Μεταχειρίζονταν επίσης και χρυσονήματα ή ακόμα και χρυσό σύρμα και έ-

φτιαχναν χρυσοκεντήματα.

Τα χρώματα που προτιμούσαν για τις κλωστές ήταν κυρίως το πράσινο, το κόκ-

κινο και το γαλάζιο. Δεν έλειπαν όμως και το κίτρινο, το καφέ ή το μαύρο. Για

να βάψουν τις κλωστές χρησιμοποιούσαν ουσίες που έπαιρναν από φυτά.

Ο τσεβρές είναι ένα από τα πιο όμορφα χρωματιστά

κεντήματα. Συνήθως είναι ένα στενόμακρο κομμάτι

υφάσματος ή ένα τετράγωνο μαντίλι φτιαγμένο από

πολύ λεπτό βαμβακερό ή μεταξωτό ύφασμα. Όταν εί-

ναι στενόμακρος, έχει κέντημα στις δύο άκρες του,

ενώ όταν είναι τετράγωνος, είναι κεντημένος ολόγυ-

ρα. Τον κεντούσαν με μεταξωτές κλωστές και ειδική

βελονιά που κάνει το κέντημα διπρόσωπο, δηλαδή να

φαίνεται το ίδιο και στις δύο όψεις του.

Πάνω στους τσεβρέδες κεντούσαν συνήθως κλαδιά ανθισμένα, τσαμπιά σταφύλια

ή γαρύφαλλα. Συνήθιζαν μάλιστα να σουρώνουν τον τσεβρέ στη μέση για να σχη-

ματισθεί ένας είδος φιόγκου και τον έριχναν στη ράχη του καναπέ ή τον στερέω-

ναν στον τοίχο, πάνω από κάδρα, πιάτα ή καθρέφτες.

Ο τσεβρές που σας παρουσιάζουμε στη φωτογραφία είναι από τη Μυτιλήνη. Είναι

φτιαγμένος από λεπτό λινομέταξο ύφασμα και οι δύο στενές πλευρές του στολίζο-

νται με λουλούδια κεντημένα με πολύχρωμες μεταξωτές κλωστές και κρόσσια.

Η τέχνη του κεντήματος

Ένας τσεβρές από τη Μυτιλήνη

6 Για να γνωρίσουμε τους θησαυρούς του Μουσείου

Ο τκενυφάποναενραβφ

7

Ουφ! Τι ζέστη…Για να φτιάξουμε τη δική μας πρωτότυπη ψαροβεντάλια , χρειαζόμαστε:- 1 χάρτινο πιάτο- 1 ξυλάκι παγωτού- αυτοκόλλητο ματάκι- χρώματα τέμπερας- κόλλα

0 Κόψτε το πιάτο, όπως βλέπετε στη φωτο-γραφία.0 Χρωματίστε το όπως σας αρέσει. Μπο-ρείτε να κόψετε και χρωματιστές λωρί-δες από κανσόν χαρτόνι και να τις στε-ρεώσετε στην ουρά του.0 Κολλήστε το αυτοκόλλητο ματάκι.0 Στερεώστε με κόλλα στο πίσω μέρος της βεντάλιας το ξυλάκι παγωτού για λαβή.Η ψαροβεντάλια μας είναι έτοιμη, να μας χαρίσει δροσιά!

Ψαροβεντάλιες

Οι κουδουνίστρες είναι μουσικά όργανα που παράγουν ένα γλυκό ήχο αν τις κουνήσουμε μαλακά, συνοδεύοντας π.χ. ένα νανούρισμα, ενώ αν τις κουνήσουμε δυνατά μετατρέπονται σε ρυθμικό όργανο και συνοδεύουν τα τραγούδια μας. Χρησιμοποιούνται συχνά ως ρυθμικά όρ-γανα στη λατινοαμερικάνικη μουσική με την ο-νομασία «μαράκας».

Αυτό το μικρό μουσικό οργανάκι μπορούμε εύ-κολα να το κατασκευάσουμε με υλικά που όλοι έχουμε στο σπίτι μας.

Χρειαζόμαστε:

- Ένα κουτί από καφέ - Σπόρους, χαλικάκια, βοτσαλάκια, φακές ή άλ-λα μικρά αντικείμενα

- Χαρτί περιτυλίγματος ή ένα κομμάτι ύφασμα

- Κόλλα, σελοτέιπ ή συρραπτικό- Φαντασία και πολύ κέφι

Μέσα στο κουτί βάζουμε φακές, ρύζι, κου-μπιά, χαλικάκια, σπόρους, ανάλογα με τον ήχο που θέλουμε να παράγουμε.

Στο τέλος στηρίζουμε την κατασκευή, με κόλλα, σε μια λαβή από ξυ-λάκια ή καλαμάκια. Μπορούμε αν θέλουμε

να διακοσμήσουμε το κουτί μας τυλίγοντάς το

με χαρτί περιτυλίγματος ή ένα κομμάτι ύφασμα.

Το μουσικό οργανάκι μας είναι έ-τοιμο!

Κουδουνίστρες

Κατασκευές … για τις ζεστές μέρες του καλοκαιριού

κ

Μνα

κουτμε χαένα κο

Το μουσικό ορτοιμο!

π’ άκρη σ’ άκρη της Ελλάδας συναντούμε ποικίλα έθιμα ια τον εορτασμό της Πρωτομαγιάς που κρατούν από τα χρόνια τα παλιά, από τότε που οι άνθρωποι πίστευαν στο απίστευτο, όπως και στα παραμύθια…Έτσι λοιπόν το Μουσείο διοργάνωσε στις 8 Μαΐου εκπαι-δευτικό πρόγραμμα για παιδιά, με τίτλο: «Τα μάγια του Μαγιού».

Τα παιδιά που πήραν μέρος στο πρόγραμμα έκαναν ένα μαγικό ταξίδι στα έθιμα και τα παραμύθια του Μαΐου, με συνταξιδιώτες νεράιδες, καλές κυρά-δες, μάγισσες κι ανεμικές και κατασκεύασαν πρω-τότυπα μαγιάτικα στεφάνια!Αφήγηση παραμυθιών, εικαστικές δραστηριότητες: Ζωή Νικητάκη.Φλάουτο: Βασίλης Αλαφογιάννης

Τα μάγια του Μαγιού

Από τη ζωή του Μουσείου μας

Μαγιάτικο παζάριΜια γιορτή το Μάη. Μια γιορτή των Φίλων

Για τη χαρά της τέχνης, της δημιουργίας και της συνάντησης

Οι Φίλοι του Μουσείου Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης γιορτά

ζουν. Γιορτά-

ζουν το Μάη, την τέχνη και το μεράκι ανθρώπων που δεν αποθαρ-

ρύνονται, που συνεχίζουν να ονειρεύονται και να δημιουργούν. Έ-

τσι, τριάντα νέοι δημιουργοί παρουσιάζουν τη δουλειά τους στο

Λουτρό των Αέρηδων, στην Πλάκα, το Σάββατο 14 και την Κυριακή

15 Μαΐου 2011, από τις 10:30 π.μ. έως τις 7:00 μ.μ.

Καλεσμένοι των Φίλων του Μουσείου Ελληνικής Λαϊκή

ς Τέχνης, έρ-

χονται να γεμίσουν το μαγικό χώρο του παλιού χαμάμ με εικόνες,

μουσικές και μυρωδιές. Κοσμήματα, χειροτεχνήματα, ρούχα, αντι-

κείμενα από ανακυκλωμένα υλικά, σαπούνια και άλλα πολλά,

φτιαγμένα με τον ενθουσιασμό και τη φρεσκάδα νέων δημιουρ-

γών, που πειραματίζονται με τα υλικά και τις φόρμες, προσφέρο

-

νται σε ιδιαίτερα προσιτές τιμές.

Ελάτε να τους γνωρίσετε και να χαρείτε τη δουλειά τους!

8

Απγιχα

Έ

ΤΤ

ΜαγΜια γ

Για τ

Οι ΦζουνρύντσιΛο15 Μ

Καχομοκφγν

Ε

τ

ΑΖΦ

Από τη ζωή του Μουσείου μας

Διεθνήνής Ημέρα Μουσείων 2011Στις 4, 5, 6 και 11, 12, 13 Φεβρουαρίου 2011 πραγματοποιούνται βραδιές α-

5, 6 και 11, 12, 13 Φεβρουαρίου 2011 πραγματο

φήγησησης για ενήλικες, με τίτλο:

«Στην ααγκαλιά της Σαχραζάτ»

Το Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης με αφορμή το φετινό εορτασμό για τη σείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης με αφορμή το φετ

Διεθνή Ημέρα Μουσείων, πραγματοποιεί την Κυριακή 22 Μαΐου 2011, στις 12 μέρα Μουσείων, πραγματοποιεί την Κυριακή 2

μ.μ. εκπαιδευτική δράση για ενήλικες και όχι μόνο, στην έκθεση: «Άνθρωποι δευτική δράση για ενήλικες και όχι μόνο, σ

και Εργαλεία. Όψεις της εργασίας στην προβιομηχανική κοινωνία», που στε-

. Όψεις της εργασίας στην προβιομηχ

γάζεται στην οδό Πανός 22, στην Πλάκα, με τίτλο: ό Πανός 22, στην Πλάκα, με τίτ

Μήπως το επίθετό σας «κουβαλάει» μια παλιά οικογενειακή ιστορία εργασίας;β λάει» μια

Πώς το επάγγελμα που ασκούμε, χτίζει αυτό που είμαστε…

Όσοι επιθυμούν να συμμετάσχουν μπορούν να δηλώσουν συμμετοχή στο τηλ.

210-3214972 (καθημερινά εκτός Δευτέρας, 9:00 έως 14:30).

Επιπλέον την Τετάρτη 18 Μαΐου 2011 θα πραγματοποιηθεί συναυλία υπό τη διεύθυνση του μαέστρου

Ανδρέα Πυλαρινού με την Ορχήστρα Σύγχρονης Μουσικής, στην είσοδο του Μουσείου, στον πεζό-

δρομο της οδού Κυδαθηναίων 17, στην Πλάκα. (Οργάνωση ΕΡΤ).

Ώρα έναρξης 19:30

ΒΑHEL. ΜΙΑ ΓΙΟΡΤΗ ΓΙΑ Α ΤΗΝ ΑΙΘΙΟΠΙΑ”το πλαίσιο της Διεθνούς Ημέρας Μουσείωίων 2011, που φέτος εστιάζει – εταξύ άλλων - στον πολιτισμό της Αφρικής,ής, τo Μουσείο Ελληνικής αϊκής Τέχνης, σε συνεργασία με το Σύλλογο ΒοήΒοήθειας Παιδιών Αιθι-πίας - LALIBELA διοργανώνουν εκδήλωση για τον πολιτν πολιτισμό της Αιθι-πίας, με τίτλο «Bahel: Μια γιορτή για την Αιθιοπία» την Κυριακή 22 ΚυριακήΜαΐου στο μοναδικό χώρο του Λουτρού των Αέρηδων στην Πλάκα.Το αφιέρωμα περιλαμβάνει έκθεση φωτογραφίας και αντικειμένων από την καθημερινή ζωή, τη μακρόχρονη ιστορία και τις διαφορετι-κές φυλές της Αιθιοπίας, ενώ αναφορά γίνεται και στην πολύχρονη σχέση της με την Ελλάδα.

Παράλληλα, λειτουργεί έκθεση - αγορά προϊόντων λαϊκής τέχνης, ενώ γυναίκες από την Αιθιοπία παρουσιάζουν την παραδοσιακή τε-λετουργία του καφέ που θα προσφέρεται στο κοινό με τη συνοδεία αιθιοπικών εδεσμάτων.

Το απόγευμα και με τη δύση του ήλιου στην ταράτσα του Λουτρού των Αέρηδων στη σκιά της Ακρόπολης θα δοθεί παράσταση παρα-δοσιακών αιθιοπικών χορών μετά μουσικής.Διάρκεια έκθεσης φωτογραφίας: 18 - 30 Μαΐου 2011

9

“ΒΣτμεΛαοοΜ

Τακσ

Πελα

Ιούνιος. Τα σχολεία κλείνουν και οι διακοπές αρχίζουν. Καιρός λοιπόν για παιχνίδι!

Από τα παιχνίδια μας10

Τα παιδιά τα «βγάζουν» κι ένα παιδί γίνεται «μάνα», που τα φυλάει στον τοίχο. Τα άλλα παιδιά χαρά-

ζουν μια γραμμή στο έδαφος, σε απόσταση είκοσι μέτρων περίπου, και παίρνουν τη θέση τους πίσω από

αυτή.

Η μάνα είναι γυρισμένη προς τον τοίχο, τον χτυπάει ρυθμικά, και λέει: «Ένα - δύο - τρία … κόκκινο

φως». Μέχρι να το απαγγείλει αυτό η μάνα, τα παιδιά κινούνται προς το μέρος της και συναγωνίζονται

ποιο θα τη φτάσει πρώτο. Πρέπει όμως να είναι ακίνητα μόλις γυρίσει η μάνα το κεφάλι μετά το μέτρη-

μα, διαφορετικά καίγονται, βγαίνουν από το παιχνίδι και έρχονται πλάι στη μάνα ένα μέτρο περίπου.Η μάνα, για να μπερδέψει τα παιδιά και να τα «κάψει», άλλες φορές απαγγέλλει αργά και άλλες φορές

γρήγορα. Πολλές φορές αλλάζει το ρυθμό, ξεκινώντας αργά και τελειώνοντας γρήγορα.Το παιδί που φτάνει κοντά στη μάνα, της δίνει ένα ξαφνικό χτύπημα στην πλάτη με το χέρι του. Τότε όλα τα παιδιά τρέχουν να προλάβουν να φτά-σουν στη γραμμή, πριν πιάσει κά-ποιο η μάνα. Χάνει το παιδί που πιάνει η μάνα, διαφορετικά τα ξαναφυλάει η ίδια μάνα. Πολλές φορές η μάνα, αντί να πει … κόκ-κινο φως, συνεχίζει να μετρά και τα παιδιά δεν ξέρουν πού θα στα-ματήσει. Έτσι, με ένα απότομο γύρισμα βλέπει πολλά να κινού-νται και τα καίει ομαδικά. Κερδί-ζουν συνήθως τα παιδιά που δε βιάζονται να φτάσουν πρώτα.

Από το βιβλίο: «Τα παιχνίδια μας από χθες ως αύριο», εκδ. «Γένεσις», Τρίκα-λα 1996, σελ. 134, 135.

Ένα - δύο - τρία - κόκκινο φως

Η βάρκα η παλιόβαρκα

μικρή παλιοβαρκίτσα.

Πεινωριγωδιψωνυστάζω

κι από το πεινοριγοδιψονύσταγμά μου

τη μανούλα μου φωνάζω.

Από πίσω από τη σφάκα

έκρυψ’ ο παπάς τη φλάσκα,

σφάκα φύλαγε τη φλάσκα,

φλάσκα φύλαγε τη σφάκα,

φλάσκα φύλαγε τη σφάκα!

ΓλωσσοδέτεςΈνα είδος παιχνιδιού είναι και οι γλωσσοδέτε

ς. Οι γλωσσοδέτες αποτελούνται από λέξεις μεγάλες και με

δύσκολη προφορά. Πρέπει να επαναλαμβάνονται συνεχώς, με ρυθμό όλο και πιο γρήγορο!

Από το βιβλίο του Β. Δ. Αναγνωστόπουλου: «Λαϊκά τραγούδια και παιχνίδια για παιδιά», εκδ. Ψυχογιός, Αθήνα 1991.

11

ΣπαζοκεφαλιέςΣπαζοκεφαλιέςΒρίσκω τη λύση και χαίρομαι

1. Τόσο βαρύ σα σίδερο,,ορρδεδείδίδσσαα σασασ σύρύαρββαββοσόΤόΤ1τόσο γλυκό σα μέλι,λιλιέλέλμέμέμ μασόόκυγλγγγοοσστότόττμήτε στο χέρι πιάνεται,ιιααετετενεάάνάιάπριρέέρρέχέχτοτοστστε σε στετεήτήτμήμήμήτε στο χέρι μπαίνει..εινείαίαμπμμμριρέρέρχέχέοο τοτοσσεε τετεήήμ Τι είναι;;αιαιαναίίνεΤιΤ

2. Σε κήπο δε φυτεύεται,αιαααετετύεύεεεττφυφυφφεδδοπήήκεΣεΣ22.22σε περιβόλι όχι,ι,χόόλιόλόλόβόιβρρεεππεεσσο βασιλιάς το γεύεταιιαατεύεύγεγο γγτος τςάςάςιάιάλλσισιασασβαβαββοοκι όλος ο κόσμος το ’χει..εχ’οτςςομμσσκόκόκκοοςς οολλόόκικΤι είναι;;αιναίίνεΤιΤ

3. Άμα βλέπω, δεν το βλέπωωωωππλέλέβλβλββοτνεδδωω,ωωππλέλέβλβλββααμΆΆ3.3και το βλέπω, σαν δε βλέπω..ωωπέέβλβλββεδναασσ, ωωπωπωέέλλββο τοιακΤι είναι;αιαίίνειιΤΤ

4. Φεύγω εγώ και φεύγει εκείνοςςςοςςνείεκεκεεειι εεγγεύεύφεφεφφαικακώώγγεωωγωγωύγύγεεΦΦ44.44στέκω εγώ και στέκει εκείνος.ςςνονοίνίνεεκκεειεικεέέτσαικακώώγώγώεεωω κωκωέκέκτέτέσΤι είναι;ιι;ααίίνειΤΤ

Το όνειρο

Το αλάτι

Ο ύπνος

Η σκιά

Προσπάθησε να αντιστοιχίσεις κάθε αίνιγμα με τη σωστή του απάντηση.Αινίγματα

1. Δυο πατέρες και δυο γιοιιοοιιγγγοουουοδυδυδδιι αακκςςεερρέέέταπαπουΔΔΔΔ.βγήκαν έξω κυνηγοίίίοογογοηγηγνηνηννυυκκωω ωωξξξέέννακκήήγήγήγβγβγγββκαι σκοτώσανε λαγούςςςύςύςύύοογγααλλλλεενασαώώσώώτοοκκσσσσαιαιαακκκαι τους φέραν σηκωτούς..ςςύύοοττωωκωκωκκηησναρρέέρρφέφέφφφφςς υςυςουουτοτοτταιαιαακκΑπό έναν ο καθείς,,ςςίείεθθαακκοονν ανανααννέέόόό όόόππΑΑδηλαδή το όλον τρεις!ςςιςςερρρττννννοολλόόοο οοττήήή ήδήδήαδαδααλλληδδ

Μα πώς γίνεται αυτό;όότότόυτυταυαυααιι ααττεεννίίίγγςςώώςςώώπααααΜΜΜΜ

2. Από μια γέφυρα πέρασαν τρεις άν--ννάάάςςςςερερτρρτνναασασαασασααρρέέππααρρυυφφέέφέφέγέγέγγαιαμμμμόόππΑΑΑ Α.22

θρωποι..οοιοοππωωρωρωθρθρθθΟ πρώτος είδε, πάτησε πέρασε.εεσεσεασασααρρέέππεε εεσσηηττάάάππε,δδείδίδίείεςςοοττώώώώρρππΟΟ ΟΟ

Ο άλλος είδε, πέρασεεεσσαραρέέρρέέπ,εεδδίδίδεεςς οςοςλολολλλλάάά ΟΟκι ο τρίτος ούτε είδε, ούτε πάτησε, ,εεσσηηττάάπάπάππεεττύύύοε,δδείδίδεεεεεεττύύοοςς οςοςοο

ίτίτρρτρτρττοοιικμα πέρασε κι αυτός!!!ςςόότότόυτυταυαυααιι κκεε σεσεασασααρρέέέπαμμμ

Ποιο είναι το μυστικό;;;όόκκιιττσσυυμμοοττιανίίνεοοιοιοοοΠοΠοΠΠ

Λύσεις:

1. Ήταν πατέρας, γιος και εγγονός

2. Από τη γέφυρα πέρασε μια γυναίκα έγκυος,

που κρατάει παιδί στην αγκαλιά της

Σκέφτομαι και βρίσκω την παροιμία

Από το βιβλίο του Κώστα Καραπατάκη: «Η μάνα και το παιδί στα παλιότερα χρόνια», Αθήνα 1979, σελ. 248 – 249.

Λύσεις από το «Κυνήγι των λέξεων» του προηγούμενου τεύχους:1. ΑΡΝΙ2. ΛΑΖΑΡΟ3. ΒΑΓΙΑ4. ΓΕΩΡΓΙΟΣ5. ΜΕΓΑΛΗ6. ΑΝΑΣΤΑΣΗ 7. ΛΑΜΠΡΙΑΤΗ

Σ’ αυτόν το χώρο θα δημοσιεύουμε τις δικές σας εργασίες που

θα μας στέλνετε πάνω σε θέματα του λαϊκού πολιτισμού μας: κάποια

έθιμα που γνωρίζετε, κάποιο παραμύθι που σας δ

ιηγήθηκαν, κάποια παράδοση ή αίνιγμα που ακούσατε. Επίσης, σας προτείνουμε

να ρωτήσετε τη μητέρα και τον πατέρα σας, τον παππού και τη γιαγιά, το θείο και τη θεία να σας πουν για τα παιχνίδια που έπαιζαν

οι ίδιοι, όταν ήταν παιδιά (τι παιχνίδια έπαιζαν και πως τα έπαιζαν, αν τα έφτιαχναν μόνοι του

ς) και να μας γράψετε τις πληροφο-

ρίες που θα σας δώσουν, στέλνοντάς μας αυτήν την ε

ργασία σας στο Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης, Τμήμα Εκπαιδευτικών

Προγραμμάτων, Κυδαθηναίων 17, 10558 Αθήνα, για το λαλουσάκι, σημειών

οντας απαραίτητα το όνομα, τη διεύθυνση και το τηλέ-

φωνό σας.

Με τον τρόπο αυτό θα βοηθήσετε να πλουτιστούν οι γνώσεις όλων μας γύρω από το συγκεκριμένο αυτό θέμα της λαογραφίας μας

.

Μικροί λαογράφοι 12

Η λέξη λαλουσάκι είναι από ελληνικό λαϊκό παραμύθι

και σημαίνει αυτό πού λαλεί, μιλεί.

Το λαλουσάκι εκδίδουν οι "Φίλοι του Μουσείου Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης"

με την επιστημονική ευθύνη του Τμήματος Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του Μουσείου.

Κυδαθηναίων 17, Πλάκα, Αθήνα 105 58, τηλ.: 210 3239813, e-mail: tep.melt@culture.gr

Σύνταξη: Ευγενία Δάφνη, Νίκη Δάφνη,

Ιωάννα Πάλλα, Ζοζεφίνα Αλεβίζου

Συνεργάτηςσ: Μερόπη Αθανασίου

Σκίτσο τίτλου και "μικρών λαογράφων": Κώστας Μητρόπουλος

Επιμέλεια εντύπου - Εκτύπωση: CITRONIO, τηλ.: 210 8217446

ISNN 1105-2805

© COPYRIGHT 2011. ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ.Απαγορεύεται η με οποιοδήποτε τρόπο αναδημοσίευση

και αναπαραγωγή του περιεχομένου.

Η λλέξηέξη λαλλ ουσάκ

"Φίλοι τοου ΜΜομε με τηντην επ επιστιστημοημονικνική εευθ

Κυυδατηλτηλ.: 210210 32

Σκίτσοο τί τίτλοτλουυ και "μικρών

ΕπιΕπιμέλεια εντύπου - Ε

ίες που θ

Τα παιδιά του 2ου Νηπιαγωγείου Μοσχάτου επισκέφθηκαν το Μουσείο μας και παρακολούθησαν εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Μας έστειλαν λοιπόν ζωγραφιές όπου παρουσίασαν αυτά που τους εντυπωσίασαν.

Οι κούκλες που φοράγανε ρούχα στη βιτρίνα

Ο Καραγκιόζης μας κάνει να γελάμε!

Οι μαθητές της Β2΄τάξης του 1ου Δημοτικού Σχολείου Λι

βαδειάς

συγκέντρωσαν και μας έστειλαν έθιμα, παραδόσεις και παιχνί-

δια του τόπου τους. Ας δούμε λοιπόν την εργασία της μικρής Νί-

κης Καλαντζή.