บทที่ 3 การใช งานโปรแกรม...

บทที่ 3 การใชงานโปรแกรม ArcView

คูมือการใชระบบ 3-1 โครงการพัฒนาระบบสารสนเทศแหลงน้ําและระบบชลประทาน chap3.doc การใชงานโปรแกรม ArcView กรมชลประทาน


3.1 ARCVIEW คืออะไร ArcView เปนโปรแกรม GIS โปรแกรมหนึ่ง ที่พัฒนาโดย บริษัท Enviromental Systems Research Institute Inc. (ESRI) เพื่อใชงานในการนําเสนอขอมูล และเรียกคนขอมูล จากโปแกรม Arc/Info หรือโปรแกรมอื่นๆ ที่สามารถใชงานไดงายและมีประสิทธิภาพ เนื่องจากการทํางานบนระบบปฏิบัติการของ Windows System (Window98 or Windows95) ซ่ึงมีเมนูตางๆ แสดงบนหนาจอ และสามารถเปดไดหลายๆ หนาตาง (Windows) ในระหวางการทํางาน 3.2 ARCVIEW ทําอะไรไดบาง

• PC ArcView GIS เปนโปรแกรมที่ในการประมวลผลทางดานระบบสารสนเทศภูมิศาสตร เชนการทําแผนที่ ทํางานบน Desktop ที่เปนที่นิยมมากที่สุด เนื่องจากความสะดวกในการใชงาน ดวยความสามารถ ทางดานการทําแผนที่และวิเคราะหเชิงพื้นที่

• ดวย ArcView GIS เราสามารถสรางแผนที่ แสดงขอมูลไดอยางสะดวกงายดาย โดยอาศัยขอมูลจากแหลงขอมูลที่มีอยู เชน Coverage หรือ Shape File หรือ Image file ในรูปแบบ Graphic ตางๆ เชน AutoCAD file)

• ArcView GIS ทําใหเปนการงายที่จะสรางแผนที่และใสขอมูลของเราลงไป • ArcView GIS คุณสามารถดึงขอมูลจากฐานขอมูลที่มีอยู และแสดง บนแผนที่ได • ArcView GIS สามารถรวบรวมฐานขอมูลที่เรามีอยู และใหทํางานกับขอมูลเชิงภูมิศาสตรได • ArcView GIS ชวยใหการพิมพและสราง แผนที่กอนพิมพทําไดงายดวย Layout • การแสดงในรูปแบบโตตอบโดยการ link ไปที่แผนภูมิ, ตาราง, ภาพวาด, ภาพถาย, และ file อ่ืนๆ • ภาษา Avenue ซ่ึงเปน ภาษาทํา script ในเชิง object-oriented ที่ฝงอยูใน ArcView GIS ทําใหเรา

สามารถพัฒนาเครื่องมือ, การติดตอ interfaces, และโปรแกรมประยุกตที่สมบรูณไดอยางรวดเร็ว



3.3 รูจักกับสวนติดตอกับผูใชของ ARCVIEW ผูใชสามารถใชงานนําเสนอ และเรียกคนขอมูลตามเงื่อนไขตางๆ แลว ยังสามารถใชในการผลิตแผนที่ไดเปนอยางดี จะสรางและแกไขขอมูล ทั้งที่เปนพื้นที่ (Spatial Data) และตารางฐานขอมูล (Database) ไดดวย และยังสามารถรับขอมูลที่จัดเก็บในรูปแบบตางๆ เชน AutoCAD (.dwg), Image (.tiff, .bmp, etc.) และสามารถใชในการวิเคราะหขอมูลเชิงพื้นที่ (Spatial Analysis) ไดดวย โดยการเขียนชุดคําสั่ง (Scripts) หรือใชโปรแกรมประยุกต (ชุดคําสั่งสําเร็จรูป) ที่ไดจัดเขียนไวโดยผูเชี่ยวชาญ

สวนประกอบหลักๆ ของหนาตาง ArcView จะประกอบไปดวย

• หนาตาง (Windows) ซ่ึงประกอบดวย 5 หนาตาง คือ Project Window, View Window, Table Window, Chart Window, Layout Window และ Scripts Window

• เมนู (Pull down Menus) จะเปลี่ยนแปลงไปตามการทํางานของหนาตางทั้ง 5 ชนิด • เครื่องมือ (Toolbars) จะเปลี่ยนแปลงไปตามการทํางานของหนาตางทั้ง 5 ชนิด � ไอคอน (Icon) ซ่ึงอยูภายใต Project Window ประกอบไปดวย View icon, Table icon, Chart

icon, Layout icon และ Scripts icon

รูปที่ 3.1 แสดง ArcView Interface

DocumentWindows

Tool Bar

Menu BarButton Bar

Project Window

Graphical User Interface (GUI)

{



3.4 ARCVIEW DOCUMENTS การแสดงขอมูลแตละประเภทแสดงสามารถเปดแสดงแบบแยกหนาตางได ซ่ึงจะเรียกวา Document window แสดงไดดังรูป • Views Display themes • Tables Display tabular data • Charts Display a graphical representation of tabular data • Layouts Allow you to create printable maps • Scripts Create and compile Avenue code

3.5 ARCVIEW PROJECTS

เมื่อเร่ิมทํางานกับโปรแกรม Arcview ตองทําการเลือกที่ Start up --> programs --> ESRI---> Arcview GIS 3.X --> Arcview GIS 3.X หรือ double-click ที่ ไอคอน

เมื่อเปดโปรแกรมแลวหนาจอจะปรากฎกลองขอความถามถึงการจัดการ Projectในกรณีที่สราง Project ใหม สามารถเลือกได



• With a new View จะเรียก View windowให • as a blank project จะไมเรียก View window ให • Open an existing project จะเรียกขอมูลเกาที่เก็บไว • Show this window when ArcView GIS Starts

เปนการเลือกใหแสดง Dialog นี้หรือไมเมื่อเปดโปรแกรม ArcView ขึ้นมา ถาตองการใหมีเครื่องหมายถูกไวขางหนา

1. Project Window

Project คือ แฟมขอมูลที่ ArcView สรางขึ้นมาเพื่อใชในการจัดการระบบการทํางานทั้งหมด ใน Project หนึ่งๆ ซ่ึงจะรวมองคประกอบทั้งหมดใหอยูในแฟมขอมูลเดียวกัน แต Project file ที่มนีามสกุลเปน .apr (จุด-A-P-R) ซ่ึง แฟมขอมูลดังกลาวจะไมมีขอมูลพื้นที่ และตารางฐานขอมูล แตจะใชในการเรียกคนขอมูลจากแหลงตางๆ ใน Project หนึ่งๆ จะประกอบดวยหนาตางยอย หรือองคประกอบหลัก 5 หนาตาง คือ Project Window, View Window, Table Window, Chart Window, Layout Window และ Scripts ดังภาพที่ 1 แต Arcview จะทํางานครั้งละ 1 Project เทานั้น หากตองการดูรายละเอียดใน Project อ่ืน ตองปด Project ที่กําลังทํางานอยูกอน และบน Menu Bar และ Button Bar จะมีคําสั่งหรือกลุมคําสั่งสําหรับการจัดการในเรื่องของ Project ทั้งสิ้น เชน มีเมนู File (จัดการแฟมขอมูล project), Project (จัดการเกี่ยวกับคุณสมบัติใน project windows), Window (จัดการเกี่ยวกับการวางตัวของหนาตางแสดงผล) และ Help (เมนูสําหรับขอความชวยเหลือ) ซ่ึงขึ้นอยูกับวาขณะนั้นเรากําลังเลือก Project Window ให Active หรือกําลังถูกเลือกใชงานอยู ใน window ทั่วไปจะแสดงในลักษณะเปนกรอบสีน้ําเงินที่ Title bar นั่นเอง



เลือกเมนูของ Project Window ในคําสั่งเมนู File ดังนี้

1) การสรางแฟมฐานขอมูลท่ีทํางาน (New Project) ในการสราง Project ใหม สามารถทําไดโดยเลือกเมนู File --> New Project บนเมนูบาร เชนเดียวกับการเปดขอมูลที่มีอยูแลว 2) การเปดแฟมฐานขอมูลท่ีมีอยูแลว (Existed Project) ในการเปดแฟมขอมูล Project ที่เคยทํางานไวอยูแลวทําไดโดยเลือกที่เมนู Fileเ Open Project… แลวเลือกแฟม Project ที่ตองการใชงานได 3) การบันทึกแฟมฐานขอมูลท่ีทํางาน (Save Project) เปนการบันทึกแบบโครงการที่ทํางานเก็บไวในฐานขอมูล เพื่อใหสามารถเรียกใชไดในครั้งตอไป ในการทํางานอาจจะบันทึกกอนหรือหลังการทํางานก็ได แตในบทนี้จะแนะนําใหบันทึกไวกอนถารูวาเราตองการเก็บขอมูลอะไรไว เชน ถาตองการเก็บขอมูลจังหวัดปทุมธานี อาจบันทึกเปนแฟมโครงการชื่อ Pathumtani.apr ซ่ึงแฟมโครงการจะมีสกุล .apr (ArcView Project) โดยที่โปรแกรม PC Arcview จะทํางานครั้งละ 1 Project เทานั้น หากตองการดูรายละเอียดใน Project อ่ืน ตองปด Project ที่กําลังทํางานอยูกอน ฉะนั้นผูที่ทํางานจะตองเขาใจถึงขอจํากัดในการทํางานนี้ ** ใหเลือก Project Windows ให Active กอน เพื่อเปนการเปลี่ยนเมนูที่ตองการใชงาน **กดปุม หรือ เลือกเมนู File เ Save Project As… เลือก Directory ที่ตองการ ** ตั้งชื่อแฟมขอมูล แลวกดปุม OK ถือวาเสร็จสิ้นการบันทึก



4) การเปล่ียนคุณสมบัติของ Project (Project Properties) ในการจัดการขอมูลตางๆ ใน Project Window เราสามารถเขาไปจัดการไดจากเมนู Project ที่เห็นดังภาพ

ซ่ึงสามารถเปลี่ยนคุณสมบัติภายใน Project ที่ทํางาน หรือเกี่ยวของกับคุณสมบัติของ icon ตางๆ บน Project Window **Properties… เปนการเปลี่ยนคุณสมบัติของ Project เชนเปลี่ยนชื่อผูจัดทํา และตั้งคา script ในการเปดและปดแฟมขอมูลได หรือการตั้งคาสีของตัวเลือกได **Customize… เปนการตั้งคาเมนู Button หรือ Tools bare หรือเราสามารถสรางเมนูได โดยสามารถเชื่อมความสัมพันธกับ script หรือ Avenue ที่เขียนขึ้นได **Rename… ใชสําหรับการเปลี่ยนชื่อของ objects (view, table, chart และ script) ที่ถูกเลือกใหทํางานอยู ตามที่ผูใชโปรแกรมตองการ **Delete… ใชสําหรับการลบ objects (view, table, chart และ script) ที่ถูกเลือกให Active **Add Table… เปนเมนูที่ใชในการนําเขา Table (Dbase, Info, Delimited Text) เขาสูฐานขอมูล **Import… เปนการนําเขา ArcView Project (*.apr) อ่ืนๆ หรือ ArcView version 1.0 กอนหนานี้ **SQL Connect… เปนการนําเขาฐานขอมูล Table จากโปรแกรมประยุกตอ่ืนๆ เชน (MS Excel, MS Access, dBase, Foxpro หรืออ่ืนๆ) หลังจากที่พอเขาใจในการควบคุมการทํางานของ Project window มาบางแลวในขั้นตอไปเราจะตองทําความรูจัก View window ซ่ึงเปนหัวใจที่สําคัญของโปรแกรม PC ArcView ตัวหนึ่งเพราะจะใชในการแสดงผลแผนที่หรือขอมูลเชิงแผนที่ (Spatial Data)



3.6 VIEWS และ THEMES เปดหนา View document เพื่อทํางาน Project

Theme เปนการกําหนดขอมูลที่ตองการแสดงบนหนา View เลือก เมนูบาร View เลือก add Theme โดยกําหนดชนิดขอมูลที่ตองการจะวาเปนขอมูลประเภทใด ชนิดของขอมูล โปรแกรม ArcView รองรับขอมูลเชิงตําแหนง (Spatial data) สองลักษณะ คือ Vector Data และ Raster Data โดยเรียกขอมูลในกลุม Vector Data วา Feature Data Source และขอมูลในกลุม Raster Data วา Image Data Source แสดงดังรูป

Select Views /

New

Each View Contains a

Table of Contents

which lists all themes

in that view



Feature Data Sources: • ArcView Shapefiles • Arc/Info Coverages (point,line,polygon)

Image Data Sources: • Proprietary Image Formats (ERDAS,etc.) • Binary Image Files (.bil,.bsq,.bip,etc.) • Graphic Image Files (.jpg and .bmp)

Grid Data Sources: • Gridded Geographic Data (spatial analyst)

สําหรับวิธีการทํางานกับ Theme ไดนําเสนอไวในบทที่ 4 3.7 ตาราง (TABLES)

การเปดตารางฐานขอมูลของ Theme ทําโดย เลือก Theme นั้นให Active แลว Click ที่ ปุมOpen theme

table หรือ เลือกที่เมนู Theme แลวเลือก Table แลวจะไดตารางดังภาพที่แสดง

ขอสังเกต : ตารางหลักที่เปดขึ้นมาจาก Theme ที่ Active อยูจะมีช่ือ "Attributes of " นําหนาชื่อ Theme นั้นเสมอ (เปนคา default ของโปรแกรม)

รูปที่ 3.4 แสดงตารางฐานขอมูล



ขอมูลที่ตองการปรับปรุง หรือเพิ่มเติมผูใชตองทํางานประกอบกับโครงสรางฐานขอมูลที่ไดออกแบบไวแลวเลือกทําการปรับปรุงขอมูลใน Field ที่สนใจ และถาตองการเพิ่ม Field ขอมูลอ่ืน ๆ ก็สามารถทําได โดย ตองไมทาํการแกไขหรอืลบ Field เกาไวเพราะจะมีผลตอการนําเสนอผาน Website :ซ่ึงผูดูแลระบบตองทําการตรวจสอบขอมูลทุกครั้งกอนนําไปทําการเผยแพรขอมูล ในการแสดงผลขอมูลแผนที่บางครั้งมีความจําเปนที่จะตองแสดงผลโดยอาศัยขอมูลเสริม เชน คําอธิบายแผนที่แสดงขอบเขตการปกครองสวนภูมิภาค โดยแสดงเปนชื่อภาษาไทย หรืออังกฤษ ดังนั้นจําเปนจะตองจัดหา หรือสรางตารางเสริมขึ้นมาเพื่อเพิ่มรายละเอียดของขอมูลแผนที่ ใหสามารถอธิบายดวยภาพไดดีขึ้น การสรางตารางใหม ในกรณีที่ตองการสรางตารางฐานขอมูลใหมโดยใชโปรแกรม ArcView สามารถทําไดดังนี้ 1) การคลิกเลือกที่ Table icon ใน Project Window แลว กดปุม New 2) ใหเลือกที่จัดเก็บขอมูล (directory) และใหตั้งชื่อแฟมขอมูล (File name) แลวกดปุม OK ก็จะปรากฎตารางเปลาที่เตรียมสําหรับกรอกขอมูล ในกรณีนี้ใหสรางชื่อ Table ขึ้นมาใหมเปน thaiutmdes.dbf เก็บไวที่ c:\avetemp\

เราจะไดตารางเปลาพรอมใชงานในการสรางฐานขอมูลเชิงบรรยาย (Attribute Data) ดังนี้



เมื่อปรากฎตารางเปลาขึ้นมา ขั้นตอไปคือการกรอกขอมูลที่ตองการใสในตารางจะมีองคประกอบสําคัญในการจัดทํา Data Definition คือ จะตองกําหนด *ช่ือของ Field *ชนิดของ Field ขอมูล *ขนาดของ Field ขอมูล *หากเปนขอมูลจํานวนตัวเลข ตองกําหนดทศนิยม โดยในโปรแกรม PC ArcView สามารถดําเนินการไดดังนี้ 3) ใหเลือกเมนู Edit --> Add field… ก็จะปรากฎตารางใหกรอกขอมูล Data Definition ดังรูปขางลางและใหกรอก กรอกรายละเอียด Data definition ใหครบ คือ Region, Number, 1, 0 Description, String, 53 ไดดังรูป



ผลลัพธก็จะไดตารางที่ประกอบดวยช่ือ Field สองชุดดังรูป

4) เลือกเมนู Edit --> Add Record…หรือ Ctrl + A เพื่อเพิ่ม record ในฐานขอมูล สามารถเลือกเมนูซํ้าๆ เพื่อเพิ่ม record ใน Table ตามจํานวนที่ตองการ ใหเพิ่ม 5 Record แลวพิมพขอมูลเขาไปดังรายละเอียด

โดยฝกฝนการใชเครื่องมือสําหรับการกรอกขอมูลตอง click ไปที่ปุม Edit Tool และถาตองการเลือก record ใดๆ ให click ไปที่ปุม Select Tool เมื่อเสร็จกระบวนการใหเลือกไปที่เมนู Table--> Stop Editing ทุกครั้งที่มีการแกไขเสร็จ



( ถาจะทําการแกไขใหม ใหเลือกที่คําสั่ง Table--> Start Editing เพื่อเร่ิมแกไขใหม ) ขอสังเกต เราจะเห็นวาตารางที่หยุดการแกไขแลวจะมีช่ือ Field เปนตัวอักษรเอียง (Italic)

ในการเชื่อมโยงตาราง เราจะตองเปดตารางขึ้นมาทั้งสองตาราง ในสวนตารางหลักและตารางเสริม ในที่นี้ตารางหลักชื่อ Attributes of thaiutm.shp และตารางเสริมชื่อ thaiutmdes.dbf ที่ไดสรางไวแลว ให click ที่ key field ทั้งสองตารางให Active ขึ้นเปน สีเทาเขม ทั้งสองตาราง แลวให click ให Table หรือตารางหลัก Active ดังรูป

กดเครื่องหมาย (join) หรือเลือกที่เมนู Table -->Join จะรวมตารางเสริมไวที่ตารางหลัก ที่ Active อยูดังรูป



ถาเราไปเลือก identify button ที่ View Windows แลวเลือกไปบน feature ใดๆ บน View ก็สามารถแสดงรายละเอียดของแตละพื้นที่ได

3.8 LAYOUTS

Layout คือ แผนที่ ที่ประกอบดวย ขอมูลตางๆ เชน ช้ันขอมูล (themes) บน view แผนภูมิ (chart) ตาราง (table) หรือสัญลักษณตางๆ ทั้งที่ทําโดย ArcView หรือ นําเขาจากแหลงขอมูลตางๆ ภาพที่ปรากฏบน Layout จะเหมือนกับขอมูลที่แสดงบน View ซ่ึงใน Layout หนึ่งอาจจะมีขอมูล หลาย View

การทํา Layout จาก view window หลังจากที่ไดตกแตงภาพที่ตองการแสดง และเรียงตามลําดับกอนหลัง ตามหลักเกณฑของการทําแผนที่ คือคําบรรยาย จุด เสน และพื้นที่ และบริเวณที่ตองการแสดงผล (zoom-in หรือ zoom-out) ใหดําเนินการตาม



ขั้นตอน ดังนี้ 1) ในกรณีที่ขอมูลยังจัดเก็บโดยใชระบบคาพิกัดเสนรุง เสนแวง ใหเปลี่ยนแปลงคาพิกัดเปน UTM โดยใหกดที่ view เลือก Properties แลว เลือก map units (ระยะบนแผนที่) เปน meters และ distance units (หนวยความยาวและหนวยที่ปรากฏที่มาตราสวน) เปน kilometers แลวเปลี่ยนระบบ projections ใหถูกตอง

2) กด view menu แลวเลือก layout หลังจากนั้นใหเลือกขนาดของแผนที่ และรูปแบบตามที่ตองการ 3) ในกรณีที่มี layout ของ project ที่ทํางานนี้อยูแลว เครื่องจะถามวาตองการสราง layout ใหมหรือไม หรือสรางทับ Layout เดิม หลังเลือกแลวกด OK ก็จะไดแผนที่ดังแสดงในภาพ



3.9 SCRIPT

Scripts เปนภาษาในโปรแกรม ArcView ที่ใชในการจัดการกับวัตถุ เรียกวา "Avenue" และคําสั่ง Avenue นั้นจะชวยใหสามารถควบคุมวัตถุที่เราตองการโดยการรับหรือสงขอมูลไปยังวัตถุของ ArcView เชน Project windows, View windows หรือ Layout windows เปนตน และ Avenue ชวยใหจัดการหนาจอ ArcView ใหสามารถทํางานไดงายขึ้น หรือเหมาะสมกับที่เราตองการในการประยุกตใชงาน เราสามารถอานวิธีการใชงานไดใน Help เลือกหัวขอ Script ซ่ึงในที่นี้จะไมกลาวถึงวิธีการใช Script แตขอยกตัวอยางการนําโปรแกรม avenue มาใช เชนตองการเปดแฟม Project ใหม

นอกจากนี้ Avenue สามารถที่จะเชื่อมตอกับการทํางานดวยโปรแกรม Visual Basic และ Visual Basic for Application (VBA) ไดอีกดวย

3.10 การใชระบบ HELP ของ ARCVIEW

ในการทํางานบางครั้งหากตองการความชวยเหลือสามารถใช Help ของ Arcview ไดโดยเลือก HELP --> Help Topics โปรแกรมจะแสดงหนาตาง Help Topics : Arcview Help เพื่อสอบถามตามหมวดหมูที่ไดจัดไว



นอกจากนี้ยังสามารถใช Help ที่ Menu Bar เพื่อใหแสดงหนาตาง contents , index ,find ที่ Button bar สามารถใช Help ไดที่ buttons, tools, menus

บทที่ 3 การใช งานโปรแกรม...

Documents