คู่มือเด็กแรกเกิด - 5 ขวบ

คานยม รฐบาลและประชาชนทกคนตระหนกดวาเดกเปนรากฐานท สำาคญตอการพฒนาประเทศชาตในอนาคต ดงนนตลอดระยะเวลา ทผานมารฐบาลจงไดขบเคลอนนโยบายเกยวกบเดกและเยาวชน มาอยางตอเน อง โดยเฉพาะอยางย งการสงเสรมพฒนาการ เดกแรกเกด - 5 ป ซงทางกรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข ไดตอบรบนโยบายนโดยการพฒนาค มอสงเสรมพฒนาการ เดกแรกเกด - 5 ป สำาหรบผปกครอง สำาเรจสมบรณฉบบน โดยมเนอหาสาระครบถวน เขาใจงายและมภาพประกอบ สสนสวยงามนาอาน นาสนใจ

ในฐานะนายกรฐมนตรตองขอกลาวแสดงความชนชมและ ยนดกบกรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสขทพฒนาองคความร ทางดานวชาการอยางตอเนอง ซงถอวาเปนประโยชนอยางยง ตอประเทศชาต ทำาใหประชาชนทวไปเขาถงความรดานการสงเสรม พฒนาการเดกไดโดยงาย และสามารถนำาไปใชไดจรงในชวตประจำาวน เพอสงเสรมพฒนาการของบตรหลานซงนอกจากจะทำาใหบตรหลาน มพฒนาการทสมวยแลวยงกอใหเกดความรกความผกพนในครอบครว เปรยบเสมอนเกราะคมกนใหเดกเตบโตขนอยางมคณภาพทง ทางดานรางกายและจตใจทจะเปนกลไกสำาคญเพอนำาพาประเทศ ไปสความเจรญตอไปในอนาคต

นางสาวยงลกษณ ชนวตรนายกรฐมนตร

คานยม กระทรวงสาธารณสขมนโยบายทจะพฒนาเดกโดยให ประชาชนทกคนมสวนรวมในการดแลเดกไดดวยตนเองหรอ ชวยเหลอญาตพนองในครอบครวได จงไดทำาการพฒนาคมอ สงเสรมพฒนาการเดกแรกเกด - 5 ป ฉบบผปกครองและทาง กระทรวงตงใจจะนำาคมอสงเสรมพฒนาการเดกแรกเกด - 5 ป ฉบบนไปชวยเหลอประชาชน โดยจะเปนประโยชนอยางยงตอ พฒนาการของเดกไทยทวประเทศ ซงสอดคลองกบนโยบาย ของรฐบาลทเนนการพฒนาบคลากรของชาตโดยเรมตนตงแต เดกเพราะเดกถอเปนรากฐานทสำาคญในการขบเคลอนประเทศใหไปสความเจรญ

ทายนตองขอแสดงความชนชมและยนดกบกรมสขภาพจต ททางสถาบนพฒนาการเดกราชนครนทรไดอทศเวลาเพอทำา การศกษาคนควาขอมลทางวชาการ และพฒนาคมอฉบบนขนมา จนสำาเรจสมบรณ ทำาใหประชาชนชาวไทยไดมคมอสงเสรม พฒนาการเดกแรกเกด - 5 ป ใชเปนแนวทางในการสงเสรมพฒนาการเดกไทยตอไป

นายวทยา บรณศรรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข

คานยม กรมสขภาพจตมบทบาทในการดแลสขภาพจต ครอบคลมกลมประชากรทกชวงวยโดยเฉพาะเดกปฐมวย ซงเกยวของสมพนธกบเรองพฒนาการเดก ทงน ทางสถาบน พฒนาการเดกราชนครนทรเปนหนวยงานสนบสนนดานวชาการ และสวนหนงใหบรการดานพฒนาการเดก ซงมนโยบายใน การพฒนาองคความรดานพฒนาการเดก

จากการตดตามการดำาเนนงานดงกลาวไดเหนถง ความทมเทในการพฒนาองคความรของสถาบนพฒนาการเดก ราชนครนทรทมการพฒนาไปในทศทางทกาวหนามาก ทงทาง ดานโครงสรางและดานวชาการดานพฒนาการเดก

ดงนน กระผมขอแสดงความชนชมยนดกบความกาวหนา ของสถาบนพฒนาการเดกราชนครนทรในการพฒนาคมอ สงเสรมพฒนาการเดกแรกเกด - 5 ป สำาหรบผปกครองและ ขอใหธำารงไวซงความมงมนในการพฒนางานนตอไป เพอเปน ประโยชนตอเดกไทยและประเทศชาต

นายแพทยณรงค สหเมธาพฒนอธบดกรมสขภาพจต

คานา หนงสอคมอสงเสรมพฒนาการเดกแรกเกด - 5 ป สำาหรบผปกครองเลมน ไดจดทำ าขนเพอใหพอแม หรอ ผปกครอง ไดใชเปนแนวทางในการดแลเดกทงเดกปกต ทวไป และเดกทมปญหาพฒนาการ ในดานการดแล สขภาพรางกาย จตใจ รวมถงการเฝาตดตาม ประเมนพฒนาการและสามารถใชคมอเลมนสงเสรมพฒนาการเดกโดยผานวธการเลน การจดกจกรรม การพดคย การจด บทบาทสมมตใหเดกอยางเหมาะสมตามวยจะชวยสงเสรม พฒนาการเดกในดานตางๆ ทงดานการเคลอนไหว ดานการใช กลามเนอมดเลกและสตปญญา ดานการเขาใจภาษา ดานการ ใชภาษา และดานการชวยเหลอตวเองและสงคม เดกวยน สามารถเรยนรสงตางๆ จากประสบการณ การเลยงดและ สภาวะแวดลอม การปลกฝงพนฐานทดโดยใหเดกมโอกาสไดรบการสงเสรมพฒนาการครบทกดาน สงผลใหเดกมความคดรเรมสรางสรรค เตบโตเปนผใหญทมคณภาพและอยรวมกบผอนในสงคมไดอยางดตอไป

นายแพทยสมย ศรทองถาวร ผอำานวยการสถาบนพฒนาการเดกราชนครนทร

การดแลสขภาพและสขอนามยในเดกแรกเกดถงชวงอาย5ปเปนชวงระยะเวลาทเดกเจรญเตบโตอยางรวดเรวมาก เปนชวงเวลาสำาคญทสดของการสรางรากฐานชวตและจตใจ ของมนษย นอกจากรางกายจะเจรญเตบโตอยางเรวแลว สมองของเดกกเจรญเตบโตสงสดในชวงวยนดวย ผปกครองสวนใหญมกใหความสำาคญกบเดกในการสงเสรมการเจรญ เตบโต ทางดานรางกาย เชน รปราง นำาหนก สวนสง และ ปลอยใหพฒนาการของเดกเกดขนเองตามวยแตในปจจบน ความรจากการศกษาและความตนตวในวทยาการสมยใหม ใหความสำาคญตอการสงเสรมพฒนาการเดกมากขน ซงนอกจาก ปจจยท มผลตอพฒนาการเดก เชนพนธกรรมท ไดรบจาก พอแมแลว สงแวดลอมกบการเลยงด โดยการสรางเสรมกจกรรม กบเดกผานการเลนเปนการสงเสรมพฒนาการเดกทผปกครอง ควรทำาในชวตประจำาวนของเดก รวมถงใหการตดตามพฒนาการ ของเดกใหเหมาะสมตามวยเปนสงทผปกครองจะละเลยไมได สงตางๆ เหลานจะสงผลใหเดกเตบโตขนอยางมความสขและ มคณภาพตอไป

สงสำาคญผปกครองควรพาเดกไปรบบรการตรวจ สขภาพและรบวคซนอยางตอเนองเพอตดตามดการเจรญเตบโต และพฒนาการของเดกเปนไปตามวยแลวผปกครองควรทำา ความเขาใจเรองการดแลสขภาพและสขอนามยของเดกในดานตางๆมดงน

1. อาหารกบการเจรญเตบโตของเดกตามวย เดกในชวงวยแรกเกด-5ปในระยะนการเจรญเตบโต ของรางกายและสมองจะรวดเรวกวาวยอนๆ ดงนนพอแมหรอ ผปกครองควรเนนการรบประทานอาหารทมคณคาและมปรมาณ เพยงพอตอความตองการของเดกโดยเฉพาะนมแมควรให ตงแตแรกเกดเนองจากเปนอาหารทดทสดของทารกมไขมน ทชวยในการพฒนาเซลลสมองเปนวคซนสำาเรจรปทไดจากแมทำาใหเดกไมปวยบอยมระดบสตปญญามากกวาเดกทไมได กนนมแมและการพดคยกบเดกในขณะใหนมจะชวยกระตน ประสาทสมผสทงหาชวยสงเสรมพฒนาการและความมนคง ทางอารมณของเดกไดเปนอยางด

แนวทางปฏบตการดแลเดกใหกนนมแม1.กนนมแมอยางเดยวอยางนอย6เดอน2.เมอเดกอาย6เดอนเปนตนไปกนนมแมควบค อาหารตามวย3.พดคยเลนเลาอานนทานรองเพลงใหเดกฟง4.สรางความผกพนและเปนแบบอยางทดแกเดก5.ประเมนและเฝาระวงพฒนาการเดกและบนทก พฒนาการ

การดแลสขภาพและสขอนามยในเดก

10

เดกชวงอาย 1 - 5 ป สวนใหญจะไมสนใจอาหารและไมเจรญอาหารเหมอนวยทารกเพราะจะมความสนใจดานอน มาเกยวของเชนการสำารวจสงแวดลอมและสนใจการเลนมากกวา นอกจากนเดกยงเรมเลอกรบประทานอาหารในสงทตนเองชอบ ดงนนผปกครองควรสรางสขนสยทดในการรบประทานอาหาร อยางจรงจงในระยะนซงเปนชวงเวลาทอาหารมความสำาคญตอ การเจรญเตบโตและพฒนาสมอง การใหอาหารเดกอยางไม เหมาะสมหรอไมครบทง5หมจะทำ าใหการเจรญเตบโตหยดชะงก มระดบสตปญญาไมดเทาทควร และเจบปวยบอย เดกควรได รบประทานอาหารหลกครบทง 5 หมในแตละหมควรรบประทาน ใหหลากหลายชนดวนละ3มอและดมนมเปนอาหารเสรมเพอให เดกไดรบปรมาณสารอาหารทมประโยชนและนำาไปใชในการเจรญเตบโตไดอยางเตมท

แนวทางปฏบตในการใหอาหารเดก1.ใหอาหารทมปรมาณและคณคาพอเพยงกบความตองการของเดก2.ฝกใหเดกรบประทานอาหารแปลกใหมจากทเดกเคยรบประทานมากอนเชนผกมะเขอเทศไมควรบงคบเดกถาเดกไมยอม รบประทานเพราะจะทำาใหเดกไมชอบอาหารชนดนนแตใชวธดดแปลงวธการปรงและรสชาตใหเดกจนเดกยอมรบ3.ควรทำาอาหารทมลกษณะสสนนารบประทาน4.อาหารตองรสชาตไมจดไมเคมไมหวานไมเปรยว5.อาหารควรมขนาดเลกออนนมเคยวงาย6.แบงมออาหารเปนหลายมอใหเดกไดรบเพยงพอตอความตองการ7.สรางบรรยากาศการรบประทานอาหารทดไมเครยดไมดบนวาไมทะเลาะเบาะแวงระหวางรบประทานอาหาร8.ไมนำาอาหารทปรงสกๆดบๆหรออาหารเหลอคางมาใหเดกรบประทาน

11

2. การดแลสขภาพปากและฟน การดแลฟนเดกควรเรมตงแตแรกเรม ไมจาเปนตองรอจนกระทงฟนนานมซแรกขน ผปกครองมหนาทในการเอาใจใสดแลสขภาพปากและฟน ทงในดานการรกษาความสะอาดและ การสอนใหเดกเลอกรบประทานอาหารทไมกอใหเกดสาเหตของฟนผไดงาย ดงนนควรพาเดกไปพบทนตแพทยครงแรกเมอฟน ซแรกเรมขนอายประมาณ 6 เดอน ผปกครองจะไดรบคาแนะนา ในการดแลสขภาพชองปากของเดกตงแตแรกเรม ทงทางดานการทาความสะอาดชองปากหลงรบประทานอาหารหรอนม การพบทนตแพทยอยางสมาเสมอ เพอใหเดกมสขภาพชองปาก ทดมรอยยมสดใส

แนวทางปฏบต ในการดแลสขภาพปากและฟน

1. ใชผาชบนาสะอาดเชดฟน และกระพงแกมใหเดก อยางนอยวนละ 2 ครง ตอนเชา และกอนนอน2. แปรงฟนใหเดก ดวยแปรงสฟนขนออนนม เมอฟนขนหลายซ3. สอนเดกแปรงดวยตนเอง และผปกครองแปรงซา จนกวาเดกอายประมาณ 6 - 7 ขวบเนองจากเดกเลก ยงไมสามารถใชกลามเนอมอไดอยางมประสทธภาพ4. ควรใหเดกดมนมแม แตถาเดกกนนมผง นมผง ไมควรมลกษณะหวาน ถาจะใหเดกรบประทาน อาหารเสรมทมลกษณะเหนยวขน ควรแปรงฟน ใหเดกหลงรบประทานอาหารเสรม5. งดการดดนมขวดและหลบไปพรอมกบขวดนม6. เลอกอาหารวางทมประโยชน เชน ผลไม ถวตม หรอ เนอสตวอบแหงแทนขนมหวาน 7. หมนตรวจและสงเกตฟนเดก โดยเปดรมฝปากเดก ดฟน ถาพบคราบสกปรกใหเชดหรอแปรงออกและ หากฟนสขนขาวหรอเปลยนเปนสดาหรอมรผ ควรพาเดกไปพบทนตแพทย 8. ควรพบทนตแพทยทก 6 เดอน เพอตรวจสขภาพ ชองปาก รบคาแนะนา

12

3. การไดรบวคซน การฉดวคซนเดกนนจะชวยสรางภมคมกนใหลกนอยของคณใหมสขภาพทดและไมมการตดเชอโรคไดงายพอแมหรอ ผปกครองควรพาบตรหลานไปรบวคซนตามกำาหนดทกครงตามสมดบนทกสขภาพแมและเดกเพอเปนประโยชนในการตดตามการรบ วคซนอยางครบถวนตามกำาหนด

ค าแนะน าเกยวกบการไดรบวคซน1.วคซนบางชนดจำาเปนตองไดรบมากกวา1ครงเพอกระตนใหรางกายสราง ภมตานทานไดสงเพยงพอในระดบทสามารถปองกนโรคไดดงนน ผปกครองจงควรพาบตรหลานไปรบวคซนตามกำาหนดนดทกครง2.เดกทเจบปวยเลกนอยเชนหวดไอหรอไขตำาสามารถรบวคซนได3.หลงไดรบวคซนบางชนดเดกอาจตวรอนเปนไขซงจะหายได ในเวลาอนสนใหเชดตวดมนำามากๆและใหยาลดไขตาม คำาแนะนำาของแพทยหรอเจาหนาทสาธารณสข4.ถาเดกเคยมประวตแพยาหรอเคยม อาการรนแรงหลงไดรบวคซนเชน ชกไขสงมากโปรดแจงแพทย หรอเจาหนาทสาธารณสขกอน รบวคซนดวย5.แผลทเกดจากการรบวคซนปองกน วณโรคอาจเปนฝขนาดเลกอยไดนาน3-4สปดาห ไมจำาเปนตองใสยาหรอปดแผลเพยงใชสำาล สะอาดชบนำาตมสกทเยนแลวเชดรอบๆแผล

วคซนบางชนดจำาเปนตองใหจนครบชดจงจะมผลตอการสรางภมคมกนโรคผปกครองควรใหความสำาคญและควรพาเดก ไปตามนดทกครงถาหากไมสามารถไปตามนดไดควรพาเดกไปรบวคซนในภายหลงจนครบ

13

4. การเลน การออกก าลงกาย และพกผอน การเลนของเดก เปนวธการเรยนร อยางหนงโดย ธรรมชาตการเลนของเดกทแทจรงตองเปดโอกาสใหเดกเลน อยางอสระทงทางกาย ทางความคด และทางสงคมเดกจะม ความสขเม อไดเลน โดยธรรมชาตแลวเดกตองการเลนอยตลอดเวลา ซงเปนสงทนำาไปสการเรยนรตามธรรมชาตและ สงแวดลอมชวยสงเสรมพฒนาการตามวยทำาใหเดกเปนคน ชางสงเกต รจกคดเชอมโยงเหตผลการเลนชวยใหเดกพฒนา ไปสวธการดำาเนนชวตเมอเตบโตเปนผใหญ นำาไปสการรจก รบผดชอบตอตนเองเรยนรระเบยบวนยรจกควบคมอารมณถายทอดจนตนาการ เดกเรยนรสงตางๆ โดยการเลนผานทางประสาทสมผส การเลนของเลนไดสงเกตเหนความแตกตางและควาคลายคลง ของสงตางๆทเลนไดเรยนรรปรางขนาดความหยาบความ ละเอยดของวตถของเลนนน

ผปกครองควรจดเวลา และสถานทใหเหมาะสมเพอให เดกไดมการออกกำาลงกายเคลอนไหวเชนการคบคลานการเกาะ เดน หรอ การวง ในทโลงกวาง บรรยากาศถายเท และคำานงถง ความปลอดภยเพราะการเลน การออกกำาลงกายมความสำาคญ ในการสงเสรมใหเดกแตละวยเกดการเรยนร มความสนกสนาน ไดสำารวจคนพบสงใหมๆ ไดแสดงออกเลยนแบบทาทางตางๆ ผปกครองควรใหจดกจกรรมทนาสนใจใหเดกๆสามารถเลนและ ออกกำาลงกายไปดวยในขณะเดยวกน หากเหนวาเดกราเรง แจมใสสนกเพลดเพลน แสดงวา การเลน และออกกำาลงกาย ของเดกอยในระดบพอด ซงจะเกดผลด ทำาใหเดกคลองแคลว กระฉบกระเฉงกลามเนอแขงแรงฝกความคดสรางสรรค และ

14

เรยนรการแกไขปญหาไดด ทงนควรใหเดกอยในสายตาของผใหญ และระมดระวงการเลนทกอใหเกดอนตราย หรอการ เลยนแบบทอาจทำาใหเดกใชความรนแรง เชน การเลนโลดโผน รนแรงการเลยนแบบทไมด เชน เลนอาวธ หรอสถานททไม ปลอดภยเชนทสงถนนใกลนำาเปนตน

หลงจากการเลนและออกกำาลงกายแลว ควรมเวลา พกผอนอยางเหมาะสมและเพยงพอซงการนอนหลบเปนชวงเวลา ทรางกายไดซอมแซมสวนทสกหรอเพราะในเวลาท เดกๆ นอนหลบสนทตอมใตสมองจะหลงฮอรโมนชอโกรทฮอรโมน ออกมา ชวยใหรางกายเจรญเตบโตสงขน นอกจากนการนอน ไมพอยงสงผลถงการรบรความเขาใจการเรยนรสงใหมการแก ปญหาและความจำาลดนอยลง

ขอเสนอแนะในการเลอกของเลน1.เลอกของเลนทปลอดภยคงทนไมมมมหรอเหลยมคม ใชสทไมเปนพษมความแขงแรงคงทนทำาความสะอาดไดงาย มนำาหนกทเหมาะสมกบเดก2.เหมาะสมกบวยสสนสดใสมประโยชนรอบดานและเดกสามารถเรยนรไดหลากหลาย3.หลกเลยงของเลนทมขนาดเลกใหกบเดกทอายตำากวา3ขวบเนองจากเปนวยทชอบหยบของเลนเขาปาก4.หลกเลยงของเลนทสงเสรมความกาวราวรนแรงเชนของเลนทเปนอาวธ5.มมาตรฐานความปลอดภยโดยไดรบความปลอดภยจากสถาบนทไดมาตรฐานเชนมอก.6.ของเลนไมจำาเปนตองเลอกซอของเลนทราคาแพงของเลนทพอแมทำาเองจากวสดทมในบาน หรอการพดคยหยอกลอการเลานทานรองเพลงการทายปญหาจะเปนการเลนทสงเสรมพฒนาการเดก ไดอยางดและมคณคามากสำาหรบลก

15

5. การสรางความผกพน ภมคมกนทางจตใจ ระยะตงแตอยในครรภ ถงอาย 5 ป เปนชวงเวลาสำาคญทสดของการสรางรากฐาน ชวตจตใจของมนษยนอกจากรางกาย และสมองจะเจรญเตบโตสงสด ในชวงน เดกยงมความรสก รบรสมผสทงรป รส กลน เสยง กายสมผส และยงเลยนแบบอยาง ตงแตแรกเกดเดกเลกๆเรยนรจากประสบการณการเลยงดและภาวะแวดลอมไดเรวและฝงลกในจตใจ

การสรางความสมพนธระหวางพอแมหรอผปกครอง กอใหเกดจดเรมตนของความผกพน ซงผปกครองสามารถสรางความรก ความผกพนผานทางการใหอาหาร การสมผสโอบกอด การสอสารพดคย การมองและการพดคยเลานทาน เลนหรอทำากจกรรมรวมกน ซงสงตางๆ เหลานจะชวยสรางสายสมพนธใหแกเดก ทำาใหเดกเกดความรสกมคณคาในตวเอง สงเสรมพฒนาการดานอารมณ และพฒนาทกษะทางสงคม

หากการเลยงดเดกวยน ผปกครองใหความรกเอาใจใส ใกลชด อบรมเลยงด โดยเขาใจดแลอยางใกลชดใหมความสมดลกน ทงดานรางกายจตใจอารมณสตปญญาและสงคมแลวเดกกจะเตบโตอยางแขงแรงใฝรและใฝดพรอมทจะพฒนาตนเองเพอ เตบโตเปนผใหญทดในอนาคตใหเปนคนเกงคนดอยอยางมความสขและไมลมทจะเผอแผความชวยเหลอใหกบผอนในสงคมดวย

ผปกครองควรสรางความสมพนธทดกบเดกซงจำาเปนตองใหเวลาและเอาใจใสอยางสมำาเสมอเพอสรางความผกพน ระหวางกนความมนคงทางใจซงเปนภมคมกนทางจตใจจะมความสำาคญตอชวตของเดกมาก

16

วธการ ถาไดรบการปลกฝง ถาไมไดรบการปลกฝง

รกและเอาใจใสเดกสายผกพน

เดกจะเตบโตเปนคนทมมนษยสมพนธทดจตใจมนคงเชอมนในตวเองมอารมณสขมหนกแนน

เดกจะไมเกดความผกพนและไมไววางใจ ผอนขาดความอบอนขาดความมนคงทางใจ และมแนวโนมทจะมอารมณหวนไหวงาย

ใหเดกมโอกาส ชวยเหลอตนเอง

เดกจะรจกคดรจกทำามความรบผดชอบและรจกพงพาตนเอง

เดกจะกลายเปนคนทำาอะไรไมเปน แกปญหาดวยตวเองไมไดความรบผดชอบ

ไมดเปนภาระของพอแม

ใหเดกรจกรอคอยอดทนและอดกลน

เดกจะมความสามารถในการควบคม อารมณตนเองไดดมความยบยงชงใจ ตอสงลอใจหรอสงทมายวยไดตดสนใจ

ไดวาสงใดควรกระทำาสงใดไมควรกระทำา และเคารพในกฎเกณฑของสงคม

เดกมกจะเตบโตเปนคนเอาแตใจตวเอง อารมณเสยงายเครยดงายทกขงาย

ทำาใจไมไดระงบอารมณไมไดเมอผดหวง เสยหนาหรอไมไดอะไรดงใจ

ใหเดกรจกปรบตวเผชญและแกปญหาดวยตนเอง

เดกจะมความมงมนไปสความสำาเรจ รจกพลกแพลงแกไขปญหา

อยางสรางสรรคและเปนประโยชน

เดกจะกลายเปนคนขาดความพยายาม ไมอดทนขาดความกระตอรอรน

ทอถอยงายเมอเผชญปญหา

ใหเดกมโอกาสไดเลน

เดกจะเรยนรการอยรวมกบคนอน ฝกยอมรบและแกไขความผดพลาด รจกมอารมณขนและสนกเบกบาน ไดเรยนรการเปนผนำาผตามและ การรวมงานกบผอนซงจะนำาไป

ใชในชวตจรง

เมอโตขนมกจะเขาสงคมยากไมรจกกตกา ของสงคมไมรแพรชนะรอภยขาดความ

กระฉบกระเฉงในการทำางานและ การเรยนรชวต

ใหเดกรจกให รจกชวยเหลอ และเขาใจผอน

เดกจะเปนทชนชอบของคนอนๆทวไปและสามารถประสานความรวมมอกบ

ผอนไดอยางราบรน

เดกจะเปนคนทนกถงแตตวเองเปนใหญ ใจคอคบแคบขาดความเหนอกเหนใจผอน

และเขากบคนอนไดยาก

แนวทางปฏบตการสรางความผกพน ภมคมกนทางจตใจ

17

6. การระวงอบตเหตและสารพษ การทสมองเดกไดรบความกระทบกระเทอนแรงๆ หรอ ไดรบการกระแทกบอยๆ จากอบตเหต จากการเลนหรอจาก การถกจบเขยา จะมผลตอสมอง อาจทำาใหสมองชากระทบ ตอความจำาและทกษะการเคลอนไหวซงขนอยกบสวนของสมอง ทไดรบการกระทบกระแทกเนองจากเนอสมองทละเอยดและ ซบซอนเปนสวนทเปราะบางเปนพเศษ

ในเรองของสารพษ สมองเดกจะมความเสยงตอสาร พษทละลายในนำา เชน สารปรอท สารตะกว เพราะรางกาย ของเดกยงพฒนาแผนกรองพเศษทจะปองกนสมองจากสงเหลาน ไมสมบรณ จงเปนอนตรายเพราะมผลทำาใหสมองถกทำาลายได ถาสมองถกทำาลายประสทธภาพในการเรยนรจะลดลงตามไปดวย

หลกการสงเสรมพฒนาการเดก ผปกครองสามารถตดตามสงเกตพฤตกรรมพฒนา- การเดกในดานตางๆ ไดแก ความสามารถดานการเคลอนไหว ดานการใชกลามเนอมดเลกและสตปญญาดานการเขาใจภาษา ดานการใชภาษาและดานการชวยเหลอตวเองและสงคมของเดก วยตางๆเพอจะไดทราบถงพฒนาการแตละวยและหาวธสงเสรม พฒนาการใหเดกแตละดานการจดสภาพแวดลอมใหเหมาะสม เปนสงจำาเปนในการฝกหรอสงเสรมพฒนาการเดกทบาน เดกจะ เรยนรและทำาสงตางๆตามความสามารถในแตละชวงวยพรอมท จะพฒนาขนตอๆไป

แนวทางปฏบตการสงเสรมพฒนาการเดก1.จดสงแวดลอมทบานใหเหมาะสมเหมาะสำาหรบ การสงเสรมพฒนาการเดกในแตละชวงวย2.สงเสรมพฒนาการเดกอยางตอเนองทกวน อยางนอยวนละ1ครงโดยฝกเดกผานการปฏบต กจวตรประจำาวนหรอฝกผานการเลนกบเดก3.ขณะฝกเดกผปกครองควรใชคำาพดงายสนชดเจน และคงท4.ใหเวลาเดกปฏบตตาม3-5วนาทถาเดกยงไมไดทำา ใหผปกครองพดซำา(ขอความเดม)พรอมใหการ ชวยเหลอเดกทำาจนเสรจ5.ผปกครองควรใหความชวยเหลอเดกเทาทจำาเปน ลดการชวยเหลอลงเมอเดกทำาไดการชวยเหลอ ผปกครองอาจทำาไดดงน

18

5.1ทางกาย: จบมอทำาเมอเดกทำาไดลดการชวยเหลอลง โดยใหแตะขอศอกของเดกและกระตนใหโดยใช คำาพดใหเดกทำา 5.2ทางวาจา:บอกใหเดกทราบในสงทผปกครอง ตองการใหเดกทำา 5.3ทางทาทาง:ผปกครองชใหเดกทำาผงกศรษะเมอ เดกทำาถกตองสายหนาเมอเดกทำาไมถก

6.ถาเดกเกดการเรยนรแลวใหเปลยนขอความ แบบตางๆแตมความหมายเหมอนกนเพอใหเดก เรยนรสงแตกตางกนเชนใชคำาพดวา“ไมใช” แทนคำาวา“ไมถกตอง”เปนตน

7.ผปกครองควรใหแรงเสรมเดกทนทเมอเดกทำาได ถกตองไมวาจะเปนการชวยเหลอใหทำาไดหรอเดก ทำาไดเองเชนยมชมเชยปรบมอสมผสใหขนม แตควรคำานงถงสงตอไปน

7.1ใหแรงเสรมเหมาะสมกบวยชวงนนๆควรเปนสง ทเดกชอบเนองจากเดกแตละคนชอบไมเหมอนกน7.2ควรใหแรงเสรมบอยๆเมอตองการใหเกดทกษะ หรอพฤตกรรมใหมเกดขน7.3ควรลดแรงเสรมลงเมอเดกทำาไดแลว7.4ควรขดขวางไมใหเกดพฤตกรรมทไมตองการ หรอปองกนเดกไมใหทำาสงทผดหรอสงทไมถกตอง เชนเดกใชมอปดสงของเปนสงทเดกทำาไมถกตอง ผปกครองบอกเดกไมควรทำาและใหเดกเกบของ หลงจากนนเบยงเบนความสนใจเพกเฉยกบ พฤตกรรมทเดกทำาไมถกเปนตน

หากถงอายทควรทำาไดแตเดกยงทำาไมได ผปกครองควรให โอกาส โดยฝกใหกอน แตถาเดกไมมความกาวหนาใน 1 เดอน ควรปรกษาแพทยหรอเจาหนาทสาธารณสขซงผปกครองควร บนทกความสามารถของเดกตามลำาดบพฒนาการของเดก แตละชวงวยไดดงน

19

ตารางพฒนาการเดกแรกเกด - 5 ป

การสงเสรมพฒนาการเดกตามวย

ผปกครองควรสงเสรมพฒนาการเดกดานตางๆ ไดแก ดานการเคลอนไหว

ดานการใชกลามเนอมดเลกและสตปญญาดานการเขาใจภาษา ดานการใชภาษา และ

ดานการชวยเหลอตวเองและสงคมของเดกตามชวงวยตางๆ ดงน

23

วธสงเสรมพฒนาการ1. จดใหเดกอยในทานอนควา ผปกครองเขยาของเลนทมเสยงตรงหนาเดก ระยะหางประมาณ 30 ซม. (1 ไมบรรทด) เมอเดกมองทของเลนแลวคอยๆ เคลอนของเลนมาทางดานซาย เพอใหเดกหนศรษะมองตาม2. คอยๆ เคลอนของเลนกลบมาอยทเดม3. ท าซาอกครงโดยเปลยนใหเคลอนของเลนมาทางดานขวา

อาย 1 เดอนดานการเคลอนไหว

ทกษะ : ทานอนควา เดกสามารถยกศรษะ และหนศรษะไปขางใดขางหนงได

อปกรณ : กรงกรง

24

อาย 1 เดอนดานการเขาใจภาษา

วธสงเสรมพฒนาการ1. จดเดกอยในทานอนหงาย ผปกครองเรยกชอหรอพดคยกบเดกจากดานขางทงขางซายและขวา โดยพดเสยงดงปกต 2. หากเดกสะดงหรอขยบตวเมอผปกครองพดคยเสยงดงปกต ใหผปกครองยมและสมผสตวเดก3. ถาเดกไมมปฏกรยาใดๆ ใหพดเสยงดงเพมขน โดยจดทาเดกเชนเดยวกบขอ 1 หากเดกสะดง หรอขยบตวใหลดเสยงลงอยในระดบดงปกต พรอมกบสมผสตวเดก

ทกษะ : เดกมการสะดงหรอเคลอนไหว รางกายเมอไดยนเสยงพด ระดบปกต

25

อาย 1 เดอนดานการชวยเหลอตวเองและสงคม

วธสงเสรมพฒนาการ1. จดเดกอยในทานอนหงาย หรออมเดกใหหนา ผปกครองหางจากเดกประมาณ 30 ซม. (1 ไมบรรทด)2. สบตาและท าตาลกษณะตางๆ เชน ตาโต กระพรบตา เพอใหเดกสนใจ3. พดคย ยมเพอใหเดกมองทปากแทนสลบกนไป

หมายเหต อาจทาขณะอาบนาหรอแตงตวเดก หรออมเดก ใหเดกหนหนามาทางผปกครอง แลวทาหนาตาหรอสงเสยงใหเดกสนใจ เมอเดกมองตาให พดคยและยมดวย

ทกษะ : เดกสามารถมองจองหนา ไดนาน 1-2 วนาท

26

วธสงเสรมพฒนาการ1. จดเดกอยในทานอนควา ขอศอกงอ2. หยบของเลนมาเขยาตรงหนาเดก เมอเดกมองทของเลนแลวกคอยๆ เคลอนของเลน ขนดานบนเพอใหเดกเงยหนาจนศรษะยกขน นบ 1, 23. คอยๆ เคลอนของเลนลงมาอยตรงหนาเดกเหมอนเดม 4. ท าซาอกครงโดยเขยาของเลนตรงหนาเดก เมอเดกมองทของเลนแลวกคอยๆ เคลอน ของเลนขนดานบนหางจากจดเดมเพอใหเดกเงยหนาจนยกศรษะขน นบ 1, 2, 35. คอยๆ เคลอนของเลนลงมาอยตรงหนาเดกเหมอนเดม

ทกษะ : ทานอนควาเดกสามารถ ยกศรษะตงขนได 45 องศา นาน 3 วนาท


อาย 2 เดอนดานการเคลอนไหว

27

วธสงเสรมพฒนาการ1. จดใหเดกอยในทานอนหงาย 2. ถอของเลนสสดใสไมมเสยงหางจากหนาเดก 30 ซม. (1 ไมบรรทด) และอยในตาแหนง เลยจดกงกลางของใบหนาเดกเลกนอย ไปทางซาย3. กระตนใหเดกสนใจโดยแกวงของเลนใหเดก จองมอง แลวคอยๆ เคลอนของเลนนนใหผาน จดกงกลางใบหนาเดกไปทางดานขวาและสลบ มาทางดานซาย

หมายเหต ถาเดกไมมองตาม ใหชวยเหลอโดยการประคองหนาเดกเพอใหหนมามอง และอาจใชใบหนา แมกระตนโดยการแสดงสหนา ยม ทาปากพดคยแตไมออกเสยง ใหเดกมองตาม

ทกษะ : เดกสามารถมองตามสงของ จากดานหนงไปอกดานหนง

อปกรณ : ลกบอลผาสกหลาดสแดง

อาย 2 เดอนดานการใชกลามเนอมดเลกและสตปญญา

28

วธสงเสรมพฒนาการ1. จดเดกในทานอนหงายหรอ อมเดกใหหนาผปกครองหาง จากเดกประมาณ 60 ซม. (2 ไมบรรทด)2. สบตาและพดคยใหเดกสนใจ เชน ทาตาโต ขยบรมฝปาก ยม หวเราะ

หมายเหต สามารถฝกไดในหลายๆสถานการณ เชน ขณะทอมลกขณะใหนมลก ขณะอาบนา

อาย 2 เดอนดานการเขาใจภาษา

ทกษะ : เดกสามารถมองหนา ผพดคย ไดนาน 5 วนาท

29

อาย 2 เดอนดานการใชภาษา

ทกษะ : เดกท าเสยงในลาคอ (เสยง “อ” หรอ “ออ”) อยางชดเจน

วธสงเสรมพฒนาการ1. จดเดกอยในทานอนหงาย ผปกครองนงขางเดก และยนหนา เขาไปหาเดกในระยะหางประมาณ 60 ซม. (2 ไมบรรทด)2. ผปกครองสบตาและพดคยใหเดกสนใจ แลวท าเสยง อ หรอ ออ ในลาคอ ใหเดกไดยน หยดฟงเพอรอจงหวะ ใหเดกสงเสยงตาม3. เมอเดกออกเสยง “อ” ได ใหผปกครอง เปลยนไปฝกเสยง “ออ” และรอใหเดก ออกเสยงตาม

อ........ออ............

30

อาย 2 เดอนดานการชวยเหลอตวเองและสงคม

วธสงเสรมพฒนาการ1. จดเดกอยในทานอนหงาย ผปกครองนงขางเดก และยนหนาเขาไปหาเดก2. สบตาเดกและสมผสเบาๆ พรอมกบพดคยกบ เดก เปนคาพดสนๆ ซาๆ ชาๆ เชน “วาไงจะ.. (ชอลก)..คนเกง” “ยมซ” “เดกด” “.. (ชอลก).. ลกรก” “แมรกลกนะ” 3. หยดฟงเพอรอจงหวะใหเดกยมหรอ สงเสยงตอบ

หมายเหต สามารถฝกไดในหลายๆ สถานการณ เชน ขณะทอมเดก โดยใหหนาเดกอยระดบเดยวกบ หนาแมขณะอาบนา หรอขณะนวดสมผส

ทกษะ : สามารถยมหรอสงเสยงตอบได เมอผปกครองแตะตองตวและ พดคยดวย

วาไงจะ....ค

นเกงของแ

ม

ยมสจะลก

.........

31

อาย 3-4 เดอนดานการเคลอนไหว

วธสงเสรมพฒนาการ1. จดเดกอยในทานอนหงาย ผปกครองนงขางเดก2. ผปกครองยนหนาเขาไปพดคยกบเดกหรอยน ของเลนในระยะทเดกจะเออมมอไปถง หรอ แขวนโมบายใหเดกเลนในระยะทเดกเออม มอถง

ทกษะ : เดกสามารถยกแขนทงสองขาง ขนมาเลนโดยเหยยดแขนออก หางจากลาตว


32

อาย 3-4 เดอนดานการใชกลามเนอมดเลกและสตปญญา

วธสงเสรมพฒนาการ1. จดเดกอยในทานอนหงายโดยศรษะเดก อยในแนวกงกลางลาตว 2. ผปกครองถอของเลน หางจากหนาเดก ประมาณ 30 ซม. (1 ไมบรรทด)3. ผปกครองเขยาหรอแกวงของเลนเพอกระตน เดกใหสนใจจองมอง จากนนเคลอนของเลน อยางชาๆ เปนแนวโคงไปทางดานซาย4. ทาซาโดยเปลยนเปนเคลอนของเลนจาก ทางดานซายไปดานขวา5. ถาเดกยงไมมองตาม ใหผปกครองชวย ประคองหนาเดกเพอใหหนหนามามองตาม

ทกษะ : เดกสามารถมองตามสงของ ทเคลอนทไดเปนมม 180 องศา

อปกรณ : ลกบอลผาสกหลาดสแดง

33

อาย 3-4 เดอนดานการเขาใจภาษา

วธสงเสรมพฒนาการ1. จดเดกอยในทานอนหงาย หรออม เดกนงบนตก โดยหนหนาออกจาก ผปกครอง2. เขยาของเลนดานขางเดก หางจากเดก ประมาณ 30 - 45 ซม. (1 ไมบรรทดครง)3. รอใหเดกหนมาทางของเลนทมเสยง ใหผปกครองพดคยและยมใหเดก4. ถาเดกไมหนมามองของเลน ใหประคองหนาเดกเพอใหหน ตามเสยง5. คอยๆ เพมระยะหางจนถง 60 ซม. (2 ไมบรรทด)

หมายเหต ขณะฝกอยาใหมเสยงอนรบกวน

ทกษะ : เดกสามารถหนตามเสยงไดอปกรณ : กรงกรง (ชนดเสยงดง)

34

อาย 3-4 เดอนดานการใชภาษา

ทกษะ : เดกสามารถเปลงเสยง เพอแสดงความรสก

วธสงเสรมพฒนาการ1. จดเดกอยในทานอนหงาย ผปกครองนงขางเดก และยนหนาเขาไปหาเดกในระยะหางประมาณ 60 ซม. (2 ไมบรรทด)2. ผปกครองพดคย เลน หวเราะกบเดก หรอ สมผสจดตางๆ ของรางกายเดก เชน ใชนวมอ สมผสเบาๆ ทฝาเทา ทอง เอว หรอใชจมก สมผสหนาผาก แกม จมก ปากและทองเดก โดยการสมผสแตละครง ควรมจงหวะหนก เบา แตกตางกนไป

35

อาย 3-4 เดอนดานการชวยเหลอตวเองและสงคม

ทกษะ : เดกยมทกคนทคนเคย

วธสงเสรมพฒนาการ1. ผปกครองยมและพดคยกบเดก เมอทากจกรรมตางๆ ใหเดกทกครง2. อมเดกไปหาคนทคนเคย เชน พอ ป ยา ตา ยาย ผปกครองยมทกคนทคนเคยใหเดกด3 พดกระตนใหเดกท าตาม เชน “ยมใหคณพอซลก” “ยมให..........ซลก”

ยมใหคณพอซลก....

36


ทกษะ : เดกสามารถยนตวขนจากทานอนควา โดยเหยยดแขนตรงทงสองขางได


วธสงเสรมพฒนาการ1. จดเดกอยในทานอนควา 2. ผปกครองถอของเลนไวดานหนา เหนอศรษะเดก3. เรยกชอเดกใหมองดของเลนแลวคอยๆ เคลอนของเลนขน เพอใหเดกสนใจ ยกศรษะ และลาตวตามจนพนพน และแขนเหยยดตรง มอยนพนไว

37


ทกษะ : เดกสามารถเออมมอหยบ และถอวตถไวขณะอยในทานอนหงาย


วธสงเสรมพฒนาการ1. จดเดกอยในทานอนหงาย 2. ผปกครองเขยาของเลนใหหางจากตวเดก ประมาณ 20-30 ซม. (1 ไมบรรทด) ทจดกงกลางลาตว3. ถาเดกไมเออมมอออกมาควาของเลน ใหใชของเลนแตะเบาๆ ทหลงมอเดกและ ขยบของเลนถอยหางในระยะทเดกเออมถง4. ถาเดกยงคงไมเออมมอมาควา ใหผปกครอง ชวยเหลอดวยการจบมอเดกใหเออม มาหยบของเลน5. อาจแขวนโมบายในระยะทเดกเออมถง เพอใหเดกสนใจควาหยบ

38

ทกษะ : เดกสนใจฟงคนพดและสามารถมอง ไปทของเลนทผปกครองเลนกบเดก นาน 1 นาท

อปกรณ : ตกตาผา

วธสงเสรมพฒนาการ1. เดกนงบนตกผปกครอง2. ผปกครองอกคนนงตรงขามเดกแลวสบตาและ พดคยกบเดก เมอเดกมองสบตา แลวนา ของเลนมาอยในระดบสายตาเดก พดคย กบเดกเกยวกบลกษณะของเลนทนามา เลนดวย เชน “วนนแมมพตกตามาเลนกบหน พตกตามผมสนาตาลใสชดสเขยว”3. เมอเดกมองทของเลนใหเดกแตะหรอ จบของเลนเปนรางวล

พตกตามผมสนา ตาล


39


ทกษะ : เดกเลยนแบบ การเลนท าเสยงได

วธสงเสรมพฒนาการ1. ผปกครองอยตรงหนาเดก สบตาและพดคย กบเดก ท าเสยง “จบจบ” หรอ “วา..วา..” ใหเดกด หลายๆ ครง แลวรอใหเดกท าตาม2. ถาเดกยงท าไมได ผปกครองท าปากออกเสยง จบใหเดกท าตามหรอ ผปกครองจบมอเดก มาไวทปากแลวขยบตปากเบาๆ กระตนให ออกเสยง “วา..วา..”

วา...วา...

40

ทกษะ : เดกสามารถเอยวตวใชมอเลน ไดอยางอสระในทานง

อปกรณ : ลกบอลมเสยง

วธสงเสรมพฒนาการ1. จดเดกอยในทานง วางของเลนไวทพนทาง ดานขางเยองไปดานหลงของเดกในระยะ ทเดกเออมถง2. ผปกครองเรยกชอเดกใหสนใจของเลน เพอจะไดเอยวตวไปหยบของเลน ทาอกขางสลบกนไป3. ถาเดกท าไมได เลอนของเลนใหใกล ตวเดกอกเลกนอย แลวผปกครองชวยจบ แขนเดกใหเอยวตวไปหยบของเลนนน


41


ทกษะ : เดกจองมองไปทหนงสอพรอมกบ ผใหญนาน 2-3 วนาท

อปกรณ : หนงสอรปภาพทมภาพสขนาดใหญ

วธสงเสรมพฒนาการ1. ผปกครองอมเดกนงบนตก เปดหนงสอ อานกบเดก พรอมกบพดคย ชชวนใหเดกด รปภาพในหนงสอ 2. หากเดกยงไมมองรปภาพในหนงสอ ใหผปกครองประคองหนาเดกใหมองท รปภาพในหนงสอ

42


ทกษะ : เดกหนตามเสยงเรยกชอ

วธสงเสรมพฒนาการ1. ผปกครองเรยกชอเดกดวยนาเสยง ปกตบอยๆ ในระยะหาง 120 ซม. (4 ไมบรรทด) (ควรเปนชอทใชเรยกเดก เปนประจ า)2. ถาเดกไมหน เมอเรยกชอแลวให ผปกครองประคองหนาเดกใหหนมา มองผปกครองจนเดกสามารถท าไดเอง

นองแนน...นองแนนจะ

43

วธสงเสรมพฒนาการ ผปกครองเลนกบเดก และออกเสยงใหมๆใหเดกเลยนเสยงตาม เชน มามา ปาปา หมำ หมำ


ทกษะ : เดกสามารถออกเสยงสระผสมกบ พยญชนะตางๆ กนได

“มามา” “ปาปา”“หมาหมา ”

44

ทกษะ : เดกเลนจะเอไดอปกรณ : ผาขนาด 30 x 30 ซม. มรขนาดครงซม. อยตรงกลาง

วธสงเสรมพฒนาการ 1. ขณะเลนกบเดก ผปกครองใชผาเชดหนาหรอ ผาผนเลกๆ บงหนาไว2. ผปกครองโผลหนาออกมาจากผาเชดหนา ดานใดดานหนงพรอมกบพดวา “จะเอ” 3. หยดรอจงหวะเพอใหเดกหนมามองหรอ ยมเลนโตตอบ4. ใหผปกครองท าซาโดยโผลหนาออกมาจาก ผาเชดหนาดานเดมหรอสลบเปนอกดาน พรอมกบพดวา “จะเอ” 5. ผปกครองเอาผาคลมศรษะเดกและกระตน ใหเดกดงผาออก แลวผปกครองพด “จะเอ”6. ใหผปกครองฝกบอยๆ จนกระทงเดกสามารถ รวมเลนจะเอได

หมายเหต ในการเลน “จะเอ” อาจทารวมกบกจกรรมอนๆ เชน การรองเพลง การทาทาตางๆ การปรบมอเขาจงหวะกบเสยงเพลง และควรเลนดวยกนหลายๆ คน โดยเฉพาะคนในครอบครว


จะเอ...

45

ทกษะ : เดกสามารถหยอนตว ลงนงจากทายนโดยใชมอ เกาะเครองเรอนชวยพยง


วธสงเสรมพฒนาการ1. จดใหเดกอยในทายนเกาะเครองเรอนผปกครองอยดานหลงเดก ระยะหางพอดทจะชวยประคองเมอเดกจะลม2. หยบของเลนขนมาเลนในระดบสายตาของเดกเมอเดกสนใจของเลน วางของเลนไวทพน3. พดคย ชกชวนใหเดกหยอนตวลงมานงเลนของเลนทพนดวยกนกบผปกครอง4. ถาเดกยงทรงตวไมด ผปกครองชวยพยงตวเดกใหลงนงทพน ลดการชวยเหลอเดกลง จนกระทงเดกสามารถหยอนตวลงนงทพนไดดวยตวเอง


46

ทกษะ : เดกสามารถจบนวมอเพอหยบขนม หรออาหารทเปนชนเลกๆ

อปกรณ : ขนมหรออาหาร ขนาด 1 ซม. และ จาน 1 ใบ

วธสงเสรมพฒนาการ1. ผปกครองแบงขนมหรออาหารเปนชนเลกๆ ประมาณ 1 ซม.ไวในจาน ผปกครองหยบ อาหารหรอขนมโดยใชนวหวแมมอและ นวชหยบใหเดกด แลวบอกใหเดกท าตาม2. ถาเดกท าไมได ชวยเหลอเดกโดยจบรวบ นวกลาง นวนาง และนวกอยเขาหาฝามอ เพอใหเดกใชนวหวแมมอและนวชหยบวตถ3. เลนเกมทเดกตองใชนวหวแมมอและนวช แตะกนเปนจงหวะ หรอเลนรองเพลงแมงมม ขยมหลงคาประกอบทาทางจบนว


47


ทกษะ : เดกสามารถโบกมอหรอตบมอตามค าสง

วธสงเสรมพฒนาการ1. ผปกครองเลนกบเดกโดยใชค าสงงายๆ เชน โบกมอ ตบมอ พรอมกบท าทาทาง ประกอบ 2. ถาเดกไมท า ใหจบมอท าและคอยๆ ลดความชวยเหลอลงโดยเปลยนเปน จบขอมอ จากนนเปลยนเปนแตะขอศอก เมอเรมตบมอเองไดแลว ลดการชวยเหลอลง เปนออกคาสงอยางเดยว

หมายเหต ผปกครองอาจเปดเพลงประกอบการเลน ตบมอ หรอ อาจฝกรวมกบการดาเนนชวตประจาวน เชน โบกมอใหพอทจะไปทางานโบกมอใหพเมอพ จะไปโรงเรยนหรอปรบมอใหเดกทกครงเมอเดก ทาไดสาเรจและใหเดกปรบมอใหกบตนเองดวยเพอใหเดกเขาใจคาสงไดเรวขน

ตบมอ....แปะ....แปะ

48


ทกษะ : เดกสามารถแสดงความตองการ โดยท าทาทาง หรอ เปลงเสยง

วธสงเสรมพฒนาการ ผปกครองนาของเลนหรออาหารทเดกชอบ2-3 อยาง วางไวดานหนาเดก ถามเดกวา“หนเอาอนไหน” หรอถามวา “หนเอาไหม”รอใหเดกแสดงความตองการกอน จงจะใหของท าทกครงเมอผปกครองตองการใหของเลนหรออาหารเดก

หนเอาตกตา

อนไหน?

49


ทกษะ : เดกสามารถเลนสงของตามประโยชน ของสงของ เชน หว ชอน แกวนาได

อปกรณ : หว ชอนเลก แกวนา กระจกสองหนา

วธสงเสรมพฒนาการ ผปกครองฝกรวมกบการดาเนนชวตประจ าวน เชน การหวผม ผปกครองหวผมตนเองใหเดกด แลวผปกครองจบมอเดกหวผมใหเดก

หมายเหต ในการฝกอาจเปลยนเปนสถานการณอนๆ เชน ขณะแปรงฟน ขณะปอนอาหารเดก

50


ทกษะ : เดกสามารถเดนลากของเลน หรอสงของได

อปกรณ : รถของเลนทมลอและ มเชอกผกสาหรบลาก

วธสงเสรมพฒนาการ1. ผปกครองจบมอเดกใหลากของเลนเดนไป ขางหนาดวยกน2. ผปกครองกระตนใหเดกเดนตอไป โดยท าหลายๆ ครง จนเดกสามารถ เดนลากของเลนไปไดเอง

51

ทกษะ : เดกสามารถขดเขยน(เปนเสน) บนกระดาษได

อปกรณ : สเทยนแทงใหญ กระดาษ

วธสงเสรมพฒนาการ1. ผปกครองใชสเทยนแทงใหญขดเขยนเปน เสนๆ บนกระดาษใหเดกด (อาจใชดนสอ หรอ ปากกา หรอสเมจกได)2. ใหเดกลองท าเอง ถาเดกท าไมได ชวยจบมอ เดกเบาๆ ใหจบสเทยนขดเขยนเปนเสนๆ ไปมาบนกระดาษ จนเดกสามารถท าไดเอง

หมายเหต ผปกครองอาจฝกผานการเลน เชน ใหเดกใชนวมอขดบนทราย


52

ทกษะ : เดกสามารถท าตามค าสง 2-3 ค าอปกรณ : ตกตาผา ลกบอล รถ

วธสงเสรมพฒนาการ 1. ผปกครองฝกเดก ขณะทเดกกาลงถอหรอ เลนของเลนอย2. สงเดกวา “สงของใหแม” และมองหนาเดก3. ถาเดกท าไมไดใหผปกครองจบมอเดก หยบของใสมอผปกครองแลวพดวา “สงของใหแม” ถาเดกเรมท าไดใหใช ค าสงเพยงอยางเดยวและเปลยนเปน คาสงอนๆ เพม


สงบอลให

แมหนอยสจะ...

53

วธสงเสรมพฒนาการ1. ใหผปกครองใชสงของหรอของเลนทเดก คนเคยและรจกชอ เชน ตกตา นม2. หยบของใหเดกด ถามวา “นอะไร” รอใหเดกตอบ 3. ถาไมตอบ ใหบอกเดกและใหเดกพดตาม แลวถามซาใหเดกตอบเอง


ทกษะ : เดกสามารถตอบชอสงของไดถกตองอปกรณ : ตกตาผา ลกบอล รถ

นอะไรเอย...

รถ

54

วธสงเสรมพฒนาการ1. ผปกครองเลนสมมตกบเดก เชน แปรงฟนให ตกตา เลนปอนอาหารใหตกตา หวผมใหตกตา2. ถาเดกยงท าไมได ผปกครองจบมอใหเดกท า ตามจนเดกเลนไดเอง

ทกษะ : เดกสามารถเลนการใชสงของตามหนาท ไดมากขนดวยบทบาทสมมตกบสงของ 2 อยางขนไป เชน เลนแปรงฟนตกตา หวผมตกตาอปกรณ : ตกตาผา หว ถวย ชอนเลก แปรงฟน


แปรงฟนใ

ห

นองตกตา.

..ซลก

55

วธสงเสรมพฒนาการ1. ผปกครองกระโดดจากบนไดขนท 1 ใหเดกด2. จดใหเดกยนบนบนไดขนท 1 3. จบมอทงสองขางของเดกดงขน โนมตวเดก มาขางหนาเลกนอย พรอมกบบอกใหเดก กระโดดลงมา

หมายเหต ในกรณทบานไมมบนไดใหใชเครองเรอน เชน มานงเตยๆ ทมฐานมนคง

ทกษะ : เดกสามารถกระโดดไดโดยชวยพยง


1..2...3....

กระโดดล

งมาเลยจะ

56

วธสงเสรมพฒนาการ 1. ผปกครองนารปทรงวงกลม สเหลยม และ สามเหลยม ออกจากชองกระดานรปแบบ เรขาคณต2. ใหเดกเลอกใสรปทรงวงกลมลงในชองวงกลม ถาท าไมได ใหผปกครองชชองวงกลมและพด วา “ใสวงกลมในชองวงกลม”3. หมนกระดานเพอใหชองวงกลมอยในตาแหนง ตางกนและสอนเชนเดยวกบขอ 1 และ 2

ทกษะ : เดกสามารถวางรปทรงวงกลมใสในชอง กระดานรปแบบเรขาคณตทม 3 แบบไดอปกรณ : กระดานรปแบบเรขาคณตทมรปทรง 3 แบบ คอ รปวงกลม สเหลยมจตรส และสามเหลยม


ใสวงกลมลงในชองวงกลมซลก

57

วธสงเสรมพฒนาการ1. เตรยมของเลนทเดกคนเคย 2 ชน ผปกครองนง ตรงหนาเดก เรยกชอเดกใหมองหนา แลวจงให ดของเลน พรอมกบบอกชอของทละชน2. บอกใหเดกหยบของทละชน ถาเดกหยบไมถก ใหจบมอเดกหยบ พรอมกบพดชอของนน3. ท าซาจนเดกสามารถท าตามค าสงไดถกตอง และเพมของเลนทละชนจนครบทง 4 ชน

ทกษะ :เดกสามารถเลอกวตถตามค าสง (ตวเลอก 4 ชนด)อปกรณ : ตกตาผา ลกบอล ถวย รถ


หยบถวยใหแมหนอยสจะ

58


วธสงเสรมพฒนาการ ฝกสอนเดกในชวตประจาวน เชน1. ถาเดกพดไดทละค าผปกครองควรขยายคาพด ของเดกใหเปน 2 ค า เชน เดกพด “ไป” ผปกครองพดวา “ไปนอน” “ไปเทยว” 2. อานหนงสอนทานประกอบภาพใหเดกฟง และ ใชค าถามเกยวกบเรองราวในนทาน ใหเดกตอบ3. พยายามพดค า 2 ค าใหเดกฟง เชน แมไป แมวเหมยว ไมเอา เปนตน4. รองเพลงเดกทใชค าพดงายๆ ใหเดกฟงบอยๆ พรอมท าทาทางตามเพลง เวนวรรคใหเดก รองตอ เชน “ จบ…(ปดา) ขยา…(ปนา) ”

ทกษะ : เดกสามารถเลยนค าพดทเปนวล ประกอบดวย ค า 2 ค า

“ไปเทยว”“ไปนอน”

59

วธสงเสรมพฒนาการ1. ผปกครองจบมอเดกใชชอนตกอาหาร แตพอค า และรบประทาน 2. เมอเดกเรมท าได ผปกครองปลอยใหเดก ตกอาหารใสปากดวยตวเอง3. ถาเดกท าหกบางโดยไมตงใจ ผปกครอง ควรท าสหนาเฉย ไมแสดงความสนใจ

ทกษะ : เดกสามารถใชชอนตกอาหารกนเองได


60


วธสงเสรมพฒนาการ1. ผปกครองกระโดดอยกบท ใหเดกด2. จบมอทงสองขางของเดกไว ยอตวลงพรอมกบ เดกแลวบอกใหเดกกระโดด ฝกหลายๆ ครง จนเดกมนใจและสนก จงปลอยใหกระโดด เลนเอง

หมายเหต ผปกครองอาจเปดเพลงทมจงหวะสนกสนานใหเดกเตนและกระโดดตามเสยงเพลง

ทกษะ : เดกสามารถกระโดด เทาพนพนทง 2 ขาง

กระโดด....เลยคะ

61

วธสงเสรมพฒนาการการเลนเกม “ชวยลกไกออกจากทอ” 1. วางทอทมไหมพรมอยกลางทอ แทงไม ตรงหนาเดก2. พดคยกบเดก “..(ชอลก)..จะเอาไหมพรม ออกมาไดยงไงนะ”3. หยดรอจงหวะใหเดกคด4. ผปกครองยนทอทมไหมพรมอยกลางทอ และแทงไมใหเดก พรอมพด..(ชอเดก)..เอา ไหมพรมออกมาหนอยนะ5. ถาเดกท าไมไดใหผปกครองจบมอเดกท า ท าซาจนเดกสามารถท าไดเอง

ทกษะ : เดกสามารถแกปญหางายๆ โดยการใชเครองมออปกรณ : - ทอกลวงและใส ขนาดเสนผาศนยกลาง ประมาณ 3 ซม. ยาว 15 ซม. ทปลายเปด 2 ขาง - แทงไม - ลกบอลไหมพรมสแดง


หมายเหต หาโอกาสใหเดกแกปญหาอนๆดวยตนเอง เชน นาไมเขยของใตเตยงออกมา

เอาลกไกสแดง

ออกมายงไงนะ

62

วธสงเสรมพฒนาการ1. ผปกครองชและบอกชออวยวะสวนตางๆ ของ ตนเองทละสวน โดยเรมจากอวยวะทเดกเรยนร ไดงาย เชน ตา จมก ปาก ห หว มอ นวมอ แขน ขา เทา 2. เลนเกมอะไรเอย? ทายชออวยวะ โดยชไปท อวยวะตางๆ ทละสวน แลวใหเดกตอบ3. ท าซาจนเดกสามารถชอวยวะของรางกาย ไดอยางนอย 7 สวน

ทกษะ : เดกสามารถชอวยวะ ของรางกายได 7 สวน

จมกอยตรง

ไหนเอย...

ตรงนคะ


63


วธสงเสรมพฒนาการ1. ถามค าถามเพอใหเดกตอบรบหรอปฏเสธ เชน เอานมไหม เลนรถไหม เลนเครองบนไหม ไปเทยวไหม กนขาวไหม กนขนมไหม2. กระตนใหเดกตอบรบหรอปฏเสธค าชวนตางๆ ขางตน รอจนแนใจวาเดกตอบรบหรอปฏเสธ ค าชวนตางๆ จงตอบสนองสงทเดกตองการ3. ถาเดกตอบไมได ใหผปกครองพดใหเดกฟง แลวถามเดกซา

ทกษะ : เดกสามารถพดตอบรบ และปฏเสธได

“เอานมไหม” “เลนตกตาไหม”“ไมเอา” “เลนคะ”

64

วธสงเสรมพฒนาการ เมอเดกมอเปอนนาเดกมาลางมอโดยท าใหดเปนตวอยาง แลวบอกใหเดกท าเองตามขนตอนตอไปน

1. เปดกอกนาหรอตกนาใสขน หยบสบ2. เอานาราดใหเปยกทงมอและสบ ฟอกสบจนทวมอแลววางสบไวทเดม3. ถมอทฟอกสบแลวใหทว4. ลางมอดวยนาเปลาจนสะอาด5. ปดกอกนา หรอวางขนไวทเดม6. นาผาเชดมอมาเชดมอใหแหง แลววางผาเชดมอไวทเดม7. หากเดกท าเองไมไดใหผปกครองจบมอเดกท ากอนตามขนตอนจนเดกสามารถท าเองได

ทกษะ : เดกสามารถลางมอ และเชดมอไดเอง


65

วธสงเสรมพฒนาการ1. ผปกครองจบมอขางหนงของเดกไวขณะทมอ เดกอกขางเกาะราวบนได 2. ผปกครองจงเดกขนบนไดหลายๆ ครง ขณะท จงขนใหพดคยเพอใหกาลงใจเดกไปดวย 3. เมอเดกกาวขนบนไดไดดขน ใหผปกครองลด การชวยเหลอโดยเปลยนไปประคองเดกจาก ดานหลง และเดนตามหลงเดกขนไป จนเดก สามารถเดนขนไดเอง

ทกษะ : เดกสามารถเดนขนบนได สลบเทาไดเอง


66


วธสงเสรมพฒนาการ1. ผปกครองนาสเทยน มาลากเสนเปนวงตอเนอง กนใหเดกดเปนตวอยาง2. ใหเดกหยบสเทยนและพดวา “(ชอเดก). หยบส และลากเสนแบบนดซ”3. ถาเดกท าไมไดใหผปกครองชวยจบมอเดก ลากเสนเปนวงตอเนอง4. เมอเดกเรมท าเองไดปลอยใหเดกท าเอง โดยใชสทแตกตางกนเพอกระตนความสนใจ ของเดก

ทกษะ : เดกสามารถเลยนแบบลากเสน เปนวงตอเนองกน

อปกรณ : สเทยน กระดาษ สาหรบวาดรป ขนาด A5

ลากเสนแบบน...ดสคะ

67


วธสงเสรมพฒนาการผปกครองเลนเกมซอนหากบเดก1. ผปกครองวางของเลน 6 ชนตรงหนาเดก2. ชของเลน บอกชอของเลนใหเดกรจกทละชน3. บอกเดกวาวนนเราจะมาเลนเกม ซอนหากน แลวใหเดกหลบตาหรอ ใชมอบงตาไว 4. ผปกครองเอาของเลนไปวางไวทจดตางๆ ภายในหอง5. ใหเดกไปหาและหยบของเลนมาใหทละ 2 ชน โดยใชค าสง “....(ชอเดก)....หยบ........ และ........ มาใหแม”6. ถาเดกหยบไมถกใหชบอกหรอจงมอเดก พาไปหยบของ 7. ท าซาจนเดกสามารถหยบของไดถกตอง

ทกษะ : เดกสามารถนาวตถ 2 ชนด ในหอง มาใหไดตามค าสงอปกรณ : ลกบอล ตกตาผา หว ถวย กระจก แปรงสฟน

หมายเหต สอดแทรกการฝกในชวตประจาวนโดยเปลยนใชวตถสงของทมภายในบาน เชนใหเดกชวยหยบของในขณะททากบขาว ขณะแตงตว และขณะอาบนา

นองเคนหยบลกบอล

กบตกตาใหแมดวย

จะ

68


วธสงเสรมพฒนาการฝกสอนเดกในชวตประจ าวน เชน1. ถาเดกพดไดทละค าหรอสองค าผปกครองควร ขยายค าพดของเดกใหเปน 3 ค า เชน เดกพด “ไป” ผปกครองพดวา “ไปหาแม” “ไปกนขาว” 2. อานหนงสอนทานประกอบภาพใหเดกฟงและ ใชค าถามเกยวกบเรองราวในนทานใหเดกตอบ3. พยายามพดค า 3 ค าใหเดกฟง เชน แมไปเทยว ไมเอานม4. รองเพลงเดกทใชค าพดงายๆ ใหเดกฟงบอยๆ พรอมท าทาทางตามเพลง เวนวรรคใหเดกรองตอ เชน “ชาง ชาง ชาง นองเคยเหน ... (ชางหรอเปลา)”

ทกษะ : เดกสามารถพด 3 ค า ตดตอกน ไดอยางนอย 4 ความหมาย

“ไปหาแม”

“แมไปเท

ยว”

69

ทกษะ : เดกสามารถใสกางเกงไดเอง

วธสงเสรมพฒนาการ เรมฝกเดกโดยใชกางเกงขาสนเอวยดมขนตอนดงน

1. ผปกครองสอนใหเดกรจกดานนอกหรอ ดานใน ดานหนาหรอดานหลงของกางเกง2. จดใหเดกนง ผปกครองจบมอเดกทง 2 ขาง จบทขอบกางเกง และดงขอบกางเกงออก ใหกวาง สอดขา เขาไปในกางเกงทละขาง จนชายกางเกงพนขอเทา3. ใหเดกยนขน ผปกครองจบมอเดกดงขอบ กางเกงใหถงระดบเอว4. ถาเดกเรมท าไดใหลดการชวยเหลอ ลงทละขนตอนและปลอยใหเดกท าเอง


70


ทกษะ : เดกสามารถยนดวยขาขางเดยว โดยไมเกาะ ไดนาน 3 วนาท

วธสงเสรมพฒนาการ1. ผปกครองและเดกยนหนหนาเขาหากนและ จบมอเดกไวทงสองขาง2. ผปกครองยกขาขางหนงขนแลวบอกใหเดก ท าตาม จากนนคอยๆ ปลอยมอเดกทละขาง 3. เปลยนเปนยกขาอกขางหนงโดยท า เชนเดยวกน4. ฝกจนเดกสามารถยนขางเดยวไดดวยตนเอง

หมายเหต ขณะทาผปกครองอาจจะรองเพลงประกอบไปดวยกได เพอใหเดกเกดความสนกสนาน

71


ทกษะ : เดกสามารถเขยนรปวงกลมตามแบบไดอปกรณ : สเทยน กระดาษทมรปวงกลม

วธสงเสรมพฒนาการ1. ผปกครองวาดรปวงกลมใหเดกด2. ผปกครองบอกใหเดก วาดรปวงกลมตาม3. ถาเดกวาดไมไดผปกครองชวยจบมอเดกวาด 4. เมอเดกเรมวาดรปวงกลมไดแลว ผปกครอง วาดรปวงกลมลงในกระดาษโดยไมใหเดกเหน แลวสงกระดาษทผปกครองวาดใหเดก และบอกวา “หนลองวาดรปวงกลมแบบนซ”

วาดรปวงกลม

ตามแบบนนะคะ

72


ทกษะ : เดกสามารถท าตามค าสงตอเนองได 2 กรยากบวตถ 2 ชนด

อปกรณ : หว ตกตาผา รถ ชอน

วธสงเสรมพฒนาการ1. ผปกครองฝกออกค าสงขณะเลนกบเดก เชน “หวผมตกตาแลวเอาตกตาใหแม” “เอาซดไปเกบแลว หยบหนงสอนทานมาอานกน”2. ผปกครองฝกเดกในชวตประจาวน โดยออกค าสง เนนค าทเปน ชอสงของ และ การกระท า เชน ขณะอาบนา “.....เอาเสอใสตะกราและหยบผาเชดตวมา” ขณะแตงตว “.....หวผมแลวไปหยบกางเกงมา” ขณะรบประทานอาหาร “.....เกบจานแลวเอาผาไปเชดโตะ” 3. ถาเดกท าไดเพยงค าสงเดยว ใหผปกครองชไปทสงของทไมไดหยบ แลวสงซา หรอ ใหผปกครองพด กระตนเตอนความจ าเดก เชน “ตอไปท าอะไรอกนะ?” หรอ “ตะกแมสงอะไรอกนะ?” ฝกซาๆ จนเดกสามารถท าตามค าสงไดถกตอง

เอาเสอใสตะกราแลวหยบผาเชดตวมาดวยจะเกงมากจะ

73


ทกษะ : เดกสามารถรองเพลงได ถกตองหรอเกอบจบเพลง

วธสงเสรมพฒนาการ 1. ผปกครองรองเพลงหรอ เปดเพลง งายๆ สนๆ ใหเดกฟงบอยๆ 2. ผปกครองรองเพลงใหเดกฟงทละทอน แลวใหเดกรองตาม3. ผปกครองและเดกฝกรองเพลงดวยกน4. ผปกครองชวยรองในบางทอนทเดก ไมสามารถรองได ฝกจนกระทงเดก สามารถรองเพลงไดเองจนจบเพลง

74


ทกษะ : เดกสามารถถามค าถามได 4 แบบ เชน ใคร อะไร ทไหน ท าไม

วธสงเสรมพฒนาการ1. ผปกครองฝกตงค าถามโตตอบกบเดก ในชวตประจ าวน เชน ชไปทคณตา แลวถามวา “นใครนะ” ชไปทคณพอ แลวถามวา “พอท าอะไรอยนะ” ขณะทพอไมอย ถามวา “พออยทไหนนะ” เมอตองการเหตผล ถามวา “ท าไมหนไมดมนม”2. ผปกครองฝกถามค าถาม “ใคร อะไร ทไหน ท าไม” บอยๆ ในสถานการณทแตกตางกน

คณนาคะ

นใครเอย

จ าไดมย

75

ทกษะ : เดกสามารถท าตามกฎ ในการเลนเปนกลมได

วธสงเสรมพฒนาการ 1. ผปกครองรวมเลนเกมงายๆ กบเดกเรมจาก กลมเลกๆ เชน เลนซอนหา มอญซอนผา รรขาวสาร งกนหาง โดยตงกฎกตการวมกน2. ถาเดกยงไมสามารถเลนตามกฎกตกาได ผปกครองคอยกากบเดกใหเลนตาม กฎกตกาได ผปกครองสงเสรมใหเดก เลนกบเพอนโดยคอยดแลขณะกาลงเลน


76

ทกษะ : เดกสามารถชวยท างาน ขนตอนเดยวได

วธสงเสรมพฒนาการ ขณะท างานบาน ผปกครองชวนใหเดกท างานบานดวยกน เชน เกบของเลน ลางจานกวาดบาน ชวยเกบเสอผา หยบของ

หมายเหต บางครงเดกวยนชอบรบเราจะชวยทาโนนทาน ผปกครองควรใชโอกาสนในการฝกเดก


ชวยคณแม

ปดโตะดกวา

77

ทกษะ : เดกสามารถวงไปขางหนาโดยลงนาหนก ทปลายเทาและแกวงแขนสลบกน

วธสงเสรมพฒนาการ1. ผปกครองยนเขยงปลายเทา แลววงดวย ปลายเทาใหเดกด2. ผปกครองจงมอเดกขางหนง แลววงดวย ปลายเทาไปดวยกน3. เมอเดกเรมทรงตวไดเองดขน ใหผปกครอง ปลอยใหเดกวงเอง


78


ทกษะ : เดกสามารถตดกระดาษรปสเหลยมจตรส ขนาด 10 ซม. ออกเปน 2 ชน

อปกรณ : กรรไกรปลายมนสาหรบเดก กระดาษสเหลยมจตรส ขนาด 10 ซม. 1 แผน

วธสงเสรมพฒนาการ1. ผปกครองใชกรรไกรตดกระดาษใหเดกด แลวบอกใหเดกท าตาม2. ถาเดกไมสามารถท าได ใหจบมอเดกท า จนเดกท าไดเอง

หมายเหตควรดความปลอดภยในขณะเดกใชกรรไกร

79

ทกษะ : เดกสามารถเลอกวตถทมขนาด ใหญกวาและเลกกวาอปกรณ : รปทรงเรขาคณตตางขนาด 3 ชด

วธสงเสรมพฒนาการ ผปกครองฝกเดกในชวตประจ าวน เชน ขณะ รบประทานอาหาร สอนเดกใหรจกชอนคนใหญ ชอนคนเลก และทดสอบความเขาใจ โดยถาม ค าถามกบเดกวา “อนไหนใหญกวา อนไหนเลกกวา” ฝกเดกบอยๆ โดยเปลยนอปกรณตางๆ ไปตามสถานการณในชวตประจ าวน เชน กอนหน รถยนต รองเทา เสอผา

“อนนเลกกวาครบ”อนไหนเลกกวาอนนจะ


80


“สวสดค

รบ นา”

ทกษะ : เดกสามารถพดตดตอกน 3 ค า โดยม ความหมายและเหมาะสมกบโอกาสได

วธสงเสรมพฒนาการ1. ผปกครองสอนใหเดกพดในโอกาสตางๆ โดย ผปกครองพดใหเดกฟงเปนตวอยาง แลวบอก ใหเดกพดตาม เชน - สอนใหเดกยกมอไหวและกลาวขอบคณ ทกครงทรบของจากผใหญ “ขอบคณครบ นา” - สอนใหเดกยกมอไหวและกลาวสวสดเมอ พบผใหญหรอแขกของผปกครองมาเยยม ทบาน “สวสดครบ ลง” - สอนใหเดกกลาวค าขอโทษทกครงททาผด “ขอโทษครบ พ” - กระตนใหเดกพดแสดงความคดเหนดวย ค าถาม เชน “หนวาอนนเปนอยางไร” - สอนใหเดกบอกลา เชน “หนไปละนะคะ”2. เตอนเมอเดกลมกลาวค าขอบคณ สวสด ขอโทษ และบอกลา ทกครง

81


ทกษะ : สามารถพดตดตอกน 3 ค า เพออธบาย คณสมบตของสงของเกยวกบลกษณะ ส และขนาด

อปกรณ : ชอนขนาดใหญ-เลก ลกไหมพรม ลกปงปอง กอนไมสแดง กอนไมสเหลอง

วธสงเสรมพฒนาการ ผปกครองฝกเดกในชวตประจ าวน เกยวกบลกษณะ ส และขนาด เชน ขณะรบประทานอาหาร บอกเดกวา “ชอนมสขาว มดามจบยาวๆ นะลก” ขณะแตงตว บอกเดกวา “เสอหนตวเลก เสอแมตวใหญ” ฝกเดกเกยวกบ ลกษณะ ส และขนาด บอยๆ ในสถานการณทแตกตางกน

“ไหมพรมเปนยงไงเอย”

“ไหมพรมสเหลอง”“ไหมพรมกลม”

82


ทกษะ : เดกสามารถหลกเลยงสงทเปน อนตรายไดเอง

วธสงเสรมพฒนาการ1. ผปกครองสอนใหเดกรจกหลกเลยงสงทเปน อนตราย เชน “เตากาลงรอน อยาจบเตาเดยว มอเจบ” “อยาเดนไปทางทมเศษแกว เดยวแกวบาด เลอดออก” 2. เมอเดกหกลมหรอมดบาด ขณะท าแผล สอนเดกใหรวาของเหลานเปนอนตราย ควรหลกเลยงอยางไร หรอชใหเดกด ตวอยางจากหนงสอนทาน ภาพยนตร และชวตประจ าวน3. ถาเดกยงเลนในสงทเปนอนตราย ตองมบท ลงโทษทชดเจน เชน “หนจะไมไดดการตน หนจะไมไดกนขนม” และท า เหมอนกน ทกครง เพอใหเดกแยกแยะไดวา อะไรอนตราย อะไรไมเปนอนตราย

ระวงเทยนนะจะ

มนรอน

83


ทกษะ : เดกสามารถกระโดดไปดานขาง และถอยหลงได

วธสงเสรมพฒนาการ1. ผปกครองกระโดดไปทางดานซาย ดานขวา ถอยหลงใหเดกด

2. ผปกครองยนตรงขามเดกจบมอเดกไว พรอมกบบอกวา “กระโดดไปทางซาย กระโดด ไปทางขวา กระโดดถอยหลง” พรอมกบ ประคองมอเดกใหกระโดดไปในทศทาง ตามทผปกครองบอก

หมายเหต เพอใหเดกเกดความสนกสนานผปกครองอาจนารปภาพการตน สตกเกอรตดบนพนแลวบอกใหเดกกระโดดตามรปทตดไวบนพน

84


ทกษะ : เดกสามารถประกอบชนสวนของรปภาพ ทตดออกเปนสวนๆ 8 ชนไดอปกรณ : รปภาพทมสวนตอกน 8 ชน 1 รป

วธสงเสรมพฒนาการ 1. ผปกครองวางรปทตดออกเปน 6 ชน ตรงหนาเดก ใหเดกสงเกตรปภาพนน 2. แยกรปภาพทง 6 ชนออกจากกนโดยการขยาย รอยตอใหกวางขน ชวยกนกบเดกตอเปนภาพ เหมอนเดม3. แยกภาพทตอออกจากกน โดยการสลบ ตาแหนงภาพ บน-ลาง ชวยกนกบเดก ตอเปนภาพเหมอนเดม4. แยกภาพทตอออกจากกน โดยการสลบ ตาแหนงภาพ ซาย-ขวา ชวยกนกบเดก ตอเปนภาพเหมอนเดม5. เพมความยาก โดยผปกครองคละชนสวน ของภาพทงหมด ชวยกนกบเดกตอเปนภาพ เหมอนเดม ถาเดกเรมท าไดแลวปลอย ใหเดกตอภาพดวยตนเอง 6. หากเดกตอภาพไดคลองแลวใหเปลยน เปนภาพทตดแบงเปน 8 ชน

85


ทกษะ : สามารถเลอกอนดบแรกและ อนดบสดทายอปกรณ : รถ 3 คน สตางกน กระดาษกาว

วธสงเสรมพฒนาการ1. ผปกครองสอนใหเดกรจกจดเรมตน โดยพดกบเดกวา “เราจะเรมใหรถวงจาก ตรงนพรอมกนนะ”2. สอนใหเดกรจกเสนชย พรอมพดกบเดกวา “นคอเสนชย” 3. ผปกครองคอยๆ เคลอนรถไปขางหนา ทละคนจนครบ 3 คน โดยเรยงรถใหตอ ทายกนตามลาดบ4. ผปกครองกระตนถามและใหเดกตอบ “คนไหนถงเสนชยอนดบแรก” “คนไหนถงเสนชยอนดบสดทาย” 5. ถาเดกตอบไมได ผปกครองบอกเดกใหรจก อนดบแรก อนดบสดทาย ฝกจนกระทงเดก สามารถตอบไดดวยตนเอง

หมายเหต อาจสอนเดกผานการเลนเกมการวงแขงขนภายในครอบครว

รถคนไหนเขาเสนชยกอนจะ

คนนครบ

86


ทกษะ : เดกสามารถ ตอบค าถามไดถกตอง เมอถามวา “ถารสกรอน ไมสบาย หว” จะท าอยางไร

วธสงเสรมพฒนาการ1. ผปกครองฝกเดกในชวตประจ าวน เมอเดกมา บอกความตองการ เชน หว รอน ปวดหวให ผปกครองถามเดกวา “แลวหนจะท าอยางไร” เพอกระตนใหเดกคดกอน2. ถาเดกตอบไมไดใหผปกครองพดอธบาย เชน ถาหนหวนาตองไปดมนา ถาหนรอนหนตอง ไปอาบนา ถาหนปวดหวหนกตองทานยา

“แม หนรอน”ไปอ

าบนา

“แลวหน

จะท ายงไ

ง”

87

ทกษะ : เดกสามารถท าความสะอาดตนเอง หลงจากอจจาระได

วธสงเสรมพฒนาการ1. ผปกครองฝกเดกลางกน โดยจบมอขางทถนด ของเดกใหถอสายชาระหรอขนนา ฉดนาหรอ ราดนาทกนของตนเองพรอมกบจบมออกขาง ของเดกใหถกนจนสะอาด2. หลงเดกลางกนตนเองเรยบรอยแลว ใหตกนา ราดโถสวมหรอกดชกโครกท าความสะอาด สวมดวยตนเอง3. หลงจากนน ใหผปกครองพาเดกไปเชดกน ใหแหง และลางมอใหสะอาด โดยจบมอเดก ท าทกขนตอน จนเดกสามารถท าไดเอง


88

ทกษะ : เดกสามารถวงมาเตะลกบอลไดอปกรณ : ลกบอล ขนาดเสนผาศนยกลาง ประมาณ 15 ซม.

วธสงเสรมพฒนาการ1. ผปกครองวงเตะลกบอลในระยะหางประมาณ 4 - 5 กาว โดยไมหยดเลง ใหเดกด และบอกใหเดกท าตาม 2. เมอเดกเรมท าได หาโอกาสใหเดกไดวง เตะบอลบอยๆ โดยวางลกบอลหางออกไป เรอยๆ จนถงระยะ 3 เมตร


89

ทกษะ : เดกสามารถจบดนสอไดถกตองอปกรณ : กระดาษขาว ขนาด A5 จ านวน 1 แผน ดนสอ

วธสงเสรมพฒนาการ1. ผปกครองแสดงวธการจบดนสอใหเดกด เปนตวอยาง แลวชวนใหเดกจบดนสอขดเขยน 2. ถาเดกท าไมไดชวยจบมอเดกโดยใหดนสอ อยระหวางสวนปลายของนวหวแมมอ นวช นวกลาง และสงกวาปลายดนสอประมาณ 1 ซม. จนเดกท าไดเอง


90

ทกษะ : เดกสามารถแยก/จ าแนกสได 8 สอปกรณ : ดนสอส 10 แทง สฟา เขยว ชมพ ด า ขาว แดง เหลอง สม นาตาล มวง

วธสงเสรมพฒนาการ1. ผปกครองสอนใหเดกรจกส จากสงของทม อยในบาน เชน ผก ผลไม เสอผา ของใช โดยผปกครองพดบอกเดกในแตละส แลวใหเดกพดตาม2. ผปกครองนาของทมอยใกลตวสละ 1 ชน โดยเรมตนจาก 4 ส ไดแก สแดง สฟา สเขยว สเหลอง มาคละรวมกน แลวถามเดกวา “อนไหนส...”3. หากเดกรจกสทง 4 สแลว ใหเพมจ านวนสขน เรอยๆ จนครบทง 8 ส (สฟา สเขยว สชมพ สด า สขาว สแดง สเหลอง สสม)


แทงไหน

สสมจะ

91

ทกษะ : เดกสามารถผลดกน พดคยกบเพอนในกลม

วธสงเสรมพฒนาการ1. ผปกครองใหลกมสวนรวมในการเสนอความคดเหน เชน ผปกครองถาม “วนนเราจะกนอะไรกนด” “วนนเราจะไปเทยวไหน” 2. ถาเดกพดแทรก ใหผปกครองบอกเดกวา “หนรอกอนนะ เดยวแมขอพดใหจบกอน แลวหนคอยพดตอ” ท าทกครงทเดกพดแทรก 3. ผปกครองคอยกระตนใหเดกพดคยหรอโตตอบกนขณะเลนดวยกน เชน เลนขายของ เลนเปนหมอกบคนไข ครกบนกเรยน เปนตน


วนนเราจะ

ไปเทยว

ไหนกนดจะ

เดกๆ

หนอยากไปสวนสตวคะ

92

ทกษะ : เดกสามารถเลนเลยนแบบ บทบาทของผใหญได

วธสงเสรมพฒนาการ1. ผปกครองรวมเลนบทบาทสมมตกบเดก เชน เลนขายของ เลนเปนพอแม เลนเปนคร เลนเปนหมอ เลนเปนตารวจจบผราย โดยใหเดกเลอกเองวาอยากเลนเปนใคร2. ผปกครองสนบสนนอปกรณเพอใหเดกน าไป ประกอบการเลน เชน ของเหลอใชในบาน เสอผาโดยเลอกของใหเหมาะกบบทบาท และปลอดภย


ขอคณหมอ

ตรวจหนอย

นะคะ

93

บทสงทาย การสงเสรมพฒนาการเดกวยแรกเกด - 5 ป สามารถชวยสงเสรมให เดกปฐมวยมพฒนาการทสมวย และสามารถชวยเสรมสรางความผกพนระหวาง เดกกบผปกครองซงถอวาเปนภมคมกนทสาคญทสดสาหรบเดก โดยทวไป การสงเสรมพฒนาการเดก ผปกครองสามารถใชของเลนภมปญญาชาวบาน หรอสอดแทรกตามกจกรรมในชวตประจาวนไดโดยใชสงของทมอยในบาน มาประยกตใชในการเลนกบเดกเพอใหเดกเกดความรสกสนกสนานและอยากรวมทากจกรรมนนๆ ซงการสงเสรมพฒนาการเดกควรจะทาตอนทเดกมสภาวะ ทางรางกายมความพรอมและมสงแวดลอมทเหมาะสม ปลอดภย ผปกครองควร มการจดบนทกกจกรรมการสงเสรมในแบบบนทกทายเลม เพอเปนการเตอน ความทรงจาและสามารถบอกลาดบความกาวหนาพฒนาการของบตรหลานทาน ไดเปนอยางด แตถาหากสงเสรมพฒนาการแลวเดกยงไมสามารถทาได ผปกครอง ไมควรวตกกงวลจนเกนไป และควรพาเดกไปพบแพทยหรอเจาหนาทสาธารณสข เพอทาการตรวจประเมนพฒนาการเดกอยางละเอยดอกครง

ทายน คณะผจดทาหวงเปนอยางยงวาหนงสอฉบบนจะเปนประโยชนแกบตรหลานของทานตอไป

94

บรรณานกรมคณะกรรมการโครงการสงเสรมพฒนาการสถาบนราชานกล.ชดคมอสงเสรมพฒนาการเดก :

การทดสอบและการฝกทกษะ อาย 0-5 ป.เชยงใหม:ศนยสงเสรมพฒนาการเดกภาคเหนอ.

กรมสขภาพจตกระทรวงสาธารณสข,2542.

นชราเรองดารกานนทและคณะ.ตำาราพฒนาการและพฤตกรรม.กรงเทพมหานคร:

สำานกพมพโฮลสตก,2551.

นตยาคชภกด.คมอการฝกอบรม การทดสอบพฒนาการเดกปฐมวย Denver II (ฉบบภาษาไทย)ฉบบแกไข

ปรบปรง.กรงเทพฯ:สถาบนพฒนาการสาธารณสขอาเซยนมหาวทยาลยมหดล,2546.

นตยาไทยาภรมยและคณะ.รายงานการวจย เรอง พฒนาการของเดกในโครงการศนยศกษาเดกเลก คณะ

พยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.เชยงใหม:คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยเชยงใหม,2546.

บณฑตศรไพศาล,ปราณชาญณรงคและคณะ.การศกษาทบทวนองคความรดานทฤษฎและ

เครองมอประเมนระดบสตปญญาและความฉลาดทางอารมณ (IQ และ EQ) เดก.กรงเทพฯ:สถาบน

สขภาพจตเดกและวยรนราชนครนทรกรมสขภาพจตกระทรวงสาธารณสขและ

คณะแพทยศาสตรมหาวทยาลยธรรมศาสตร,2551.

ประนอมใจสะอาด. การพฒนาศกยภาพชมชนเพอสงเสรมภาวะโภชนาการเดกอายตำากวา 6 ป

กงอำาเภอบานแฮด จงหวดขอนแกน.ในรายงานการวจยงานอนามยแมและเดก

กลมพฒนาการสงเสรมสขภาพและพฒนาอนามยสงแวดลอมศนยอนามยท6,2544.

วนดวราวทยและคณะ. ตำารากมารเวชศาสตร เลมท 3.พมพครงท2.กรงเทพฯ:

บรษทโฮลสตกพบลชซงจำากด,2541.

95

ศรนนาแสงอรณและคณะ.การศกษาผลของการประเมนพฒนาการ โดยใชแบบคดกรองพฒนาการอนามย 49

เทยบกบ แบบคดกรองพฒนาการเดก Denver II ในเดกอาย 2, 4, 9 และ 15 เดอน.สถาบนสขภาพเดก

แหงชาตมหาราชนกระทรวงสาธารณสข,2554.

ศนยสขภาพจตท4.คมอปฏบตงานบรณาการพฒนาการเดกแรกเกด - 5 ป.กรมสขภาพจต

กระทรวงสาธารณสข,2550.

สถาบนพฒนาการเดกราชนครนทร. คมอคดกรองและสงเสรมพฒนาการเดก วยแรกเกด - 5 ป สำาหรบบคลากร

สาธารณสข ผดแลเดก อาสาสมคร และผมสวนเกยวของในการดแลเดก. สถาบนพฒนาการเดกราช

นครนทร,2550.

สมยศรทองถาวรและคณะ. การพฒนาแบบประเมนพฒนาการเดกแรกเกด - 5 ป.

สถาบนพฒนาการเดกราชนครนทร,2552.

สมยศรทองถาวรและคณะ. การศกษาเกณฑปกตดานพฒนาการของเดกวยแรกเกด - 5 ป

ในจงหวดเชยงใหม. สถาบนพฒนาการเดกราชนครนทร,2553.

สมยศรทองถาวรและคณะ. การศกษาเกณฑปกตดานพฒนาการของเดกไทยวยแรกเกด - 5 ป

โดยใชแบบประเมนพฒนาการเดก ฉบบกรมสขภาพจต. สถาบนพฒนาการเดกราชนครนทร,2554.

สถาบนราชานกล.กน กอด เลน เลา (2ก 2ล) กบลก 0-2 ป.กรมสขภาพจต,2551.

สถาบนราชานกล.กน กอด เลน เลา (2ก 2ล) กบลก 3-5 ป.กรมสขภาพจต,2551.

96

สำานกสงเสรมสขภาพ.สมดบนทกสขภาพแมและเดก.กรมอนามยกระทรวงสาธารณสข,2553.

สชาจนทรเอม.จตวทยาพฒนาการ.พมพครงท4.กรงเทพมหานคร:ไทยวฒนาพานช,2540.

อมพรหสศร.รายงานการวจย เรอง การใชคมอตรวจวนจฉยเพอคดกรองพฒนาการ (DISC)

ในเดกพฒนาการลาชาจงหวดเชยงใหม. เชยงใหม:ศนยสงเสรมพฒนาการเดกภาคเหนอ

จงหวดเชยงใหมกรมสขภาพจตกระทรวงสาธารณสข,2542.

Erikson,ErikHomburger.Childhood and Society.NewYork:Norton&Co,1950.

Gesell,A.andF.L.llg.Child Development:NewYork,Harper&BrothersPublisher,1949.

Glascoe,F.P.Detecting ang addressing Development and Behavioral

problems in primary Care.PediatricNursing,2000.

IsaranurugS,etal.Development of Children 1-12 Years Old : Thai Journal of

Pediatrics.Vol.42No.1January-April.MahidolUniversity,2003.

97

รายนามทปรกษา1.นางสาวยงลกษณชนวตร นายกรฐมนตร ประธานทปรกษา2.นายวทยาบรณศร รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข รองประธานทปรกษา3.นพ.ณรงคสหเมธาพฒน อธบดกรมสขภาพจต รองประธานทปรกษา4.นพ.ทวตงเสร รองอธบดกรมสขภาพจต ทปรกษา5.นพ.อทธพลสงแขง รองอธบดกรมสขภาพจต ทปรกษา6.นพ.เกยรตภมวงศรจต รองอธบดกรมสขภาพจต ทปรกษา7.นพ.ยงยทธวงศภรมยศานต ทปรกษากรมสขภาพจต ทปรกษา8.นพ.สจรตสวรรณชพ ทปรกษากรมสขภาพจต ทปรกษา9.นพ.มล.สมชายจกรพนธ ทปรกษากรมสขภาพจต ทปรกษา10.นพ.ธรนนทรกองสข ผอำานวยการโรงพยาบาลพระศรมหาโพธ ทปรกษา11.พญ.อมพรเบญจพลพทกษ ผอำานวยการสำานกพฒนาสขภาพจต ทปรกษา12.พญ.พรรณพมลวปลากร ผอำานวยการสถาบนราชานกล ทปรกษา13.พญ.สวรรณเรองเดช ผอำานวยการโรงพยาบาลยวประสาทไวทโยปถมภ ทปรกษา14.นพ.ทวศลปวษณโยธน ผอำานวยการสถาบนสขภาพจตเดกและวยรนราชนครนทร ทปรกษา15.นพ.จมภฏพรมสดา ผอำานวยการโรงพยาบาลจตเวชสงขลานครนทร ทปรกษา16.พญ.นตยาคชภกด สถาบนแหงชาตเพอการพฒนาเดก ทปรกษา และครอบครวมหาวทยาลยมหดล 17.ศ.พญ.อลสาวชรสนธ คณะแพทยศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย ทปรกษา18.รศ.พญ.นชราเรองดารกานนท คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด ทปรกษา19.พญ.รมรแยมประทม คณะแพทยศาสตรมหาวทยาลยบรพา ทปรกษา20.ผศ.ดร.วรวรรณวงศปนเพชร คณะสงคมศาสตรและมนษยศาสตรมหาวทยาลยพายพ ทปรกษา21.พญ.นพรรณพรวรมงคล สำานกสงเสรมสขภาพกรมอนามย ทปรกษา22.อาจารยรจาเลาสกล ศนยสขภาพจตท4กรมสขภาพจต ทปรกษา23.อาจารยสขจรงวองเดชากล สำานกสงเสรมสขภาพกรมอนามย ทปรกษา24.อาจารยดร.เพญกาญจนกาญจนรตน คณะเภสชศาสตรมหาวทยาลยเชยงใหม ทปรกษา25.อาจารยดร.ปรวตรเขอนแกว คณะวทยาการจดการมหาวทยาลยราชภฏเชยงใหม ทปรกษา26.อาจารยสนนาฎจตตภกด ทปรกษาสถาบนพฒนาการเดกราชนครนทร ทปรกษา27.อาจารยอมพรหสศร ทปรกษาสถาบนพฒนาการเดกราชนครนทร ทปรกษา28.อาจารยศศวมลรตนธรรม ทปรกษาสถาบนพฒนาการเดกราชนครนทร ทปรกษา

สำาหร

บผปก

ครองบน

ทกการส

งเสร

มพฒนา

การเดก

หรอ

สงสง

เกตเหน

ไดจากเดก

ในแต

ละวน

รายนามคณะทางาน1.นพ.สมยศรทองถาวร ผอำานวยการ สถาบนพฒนาการเดกราชนครนทร

2.นพ.อศวนนาคพงศพนธ นายแพทยชำานาญการ สถาบนพฒนาการเดกราชนครนทร

3.ทพญ.นงลกษณพงศทวบญ ทนตแพทยชำานาญการพเศษ สถาบนพฒนาการเดกราชนครนทร

4.นางวาสนาเกษมสข พยาบาลวชาชพชำานาญการ สถาบนพฒนาการเดกราชนครนทร

5.นางภญโญอสรพงศ พยาบาลวชาชพชำานาญการ สถาบนพฒนาการเดกราชนครนทร

6.น.ส.จฬาภรณสมใจ พยาบาลวชาชพชำานาญการ สถาบนพฒนาการเดกราชนครนทร

7.น.ส.สงเวยนธำารงวจนะเมธาว พยาบาลวชาชพชำานาญการ สถาบนพฒนาการเดกราชนครนทร

8.นางศภมาศวงศใหญ พยาบาลวชาชพชำานาญการ สถาบนพฒนาการเดกราชนครนทร

9.นางลดดาวลยอรญยกานนท พยาบาลวชาชพชำานาญการ สถาบนพฒนาการเดกราชนครนทร

10.นางสภญญาพรหมขตแกว นกรงสวทยาปฏบตการ สถาบนพฒนาการเดกราชนครนทร

11.น.ส.สรรกษพลา นกวชาการศกษา สถาบนพฒนาการเดกราชนครนทร

12.น.ส.ปนฏฐาจงจะด นกวชาการศกษา มหาวทยาลยมหดล

13.น.ส.พชนพฒนกจโกศล ผชวยนกวจย สถาบนพฒนาการเดกราชนครนทร

14.น.ส.พนธทพยกนทะราช ผชวยนกวจย สถาบนพฒนาการเดกราชนครนทร

15.น.ส.นทกานตธระวฒนสกล ผชวยนกวจย สถาบนพฒนาการเดกราชนครนทร

16.น.ส.สลกษณธระวฒนสกล ผชวยนกวจย สถาบนพฒนาการเดกราชนครนทร

บนทกการสงเสรมพฒนาการเดกแรกเกด - 5 ป

“วนนคณสงเสรมพฒนาการลกคณแลวหรอยง”

สำาหรบผปกครองบนทกการสงเสรมพฒนาการหรอสงสงเกตเหนไดจากเดกในแตละวน

เดอน..................................... พ.ศ. ...................

คู่มือเด็กแรกเกิด - 5 ขวบ

Documents