งานทันตสุขภาพคนพิการ สสจ.เชียงราย
DESCRIPTION
TRANSCRIPT
ทพญ.รพนท อบสวรรณ สานกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย 1
แรงบนดาลใจในการทางานสรางเสรมสขภาพชองปาก
สาหรบคนพการ
ทพญ.รพนท อบสวรรณ [email protected]
รกษาการแทนหวหนากลมงานทนตสาธารณสข
สานกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย
ทพญ.รพนท อบสวรรณ สานกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย 2
ภาพคณแมของขาพเจา (นางพงา ปรกกมะกล
อาย 76 ป) ในบรรยากาศแหงความสขท- ทาน
ไดรบคอ แรงบนดาลใจ และจดประกายให
ขาพเจาหนมาสนใจงานท- เก-ยวของกบผพการ
มากข 3น
เน�องจากคณแมของขาพเจาเปนอมพฤกษซกขวา มา
ไดประมาณ 6 ปแลว ไมสามารถชวยเหลอตนเองได
ท *งหมด ตองอาศย wheel chair ในการเดนทาง และเวลา
ปวดฟน คณแมอยากใหขาพเจาไปดวยทกคร *ง เพราะคณแมกลวการทาฟน
ตองการกาลงใจ และรสกอนใจจากลกสาวทนตแพทย ซ�งขาพเจาอยถงจงหวด
เชยงรายขณะท�คณแมอยกรงเทพ ขาพเจาจะตองหาเวลาเพ�อพาคณแมไปรกษา
ฟน แตเน�องจากคณแมมสขภาพจตดเย�ยม มความสขเพราะไดรบกาลงใจ ความ
รก ความอบอนจากลกๆ และญาตพ�นองทกคนในครอบครว พวกเรารสกวาคณ
แมดวนดคน ขาพเจาคดเสมอวา แมคณแมจะปวยกายแตกชางมบญจรงๆท� มคน
ดแลอยางยอดเย�ยม แตส�งเดยวท�คณแมบนอยเสมอคอ อยากเดนได
จงทาใหขาพเจาเขาใจและรซ *งกบประโยคท�วา ความพการคอความไม
สะดวก ไมใชไมสบาย แลวคนพการคนอ�นๆละ เขาจะเปนอยางไรและมโอกาส
อยางคณแมเราหรอไม ขาพเจาเช�อวานอยมาก ขาพเจาจงต *งคาถามน *อยเสมอ
และตองการหาคาตอบพรอมกบคดหาทางท�จะหยบย�น ส�ง ท�คดวาด และ
ทพญ.รพนท อบสวรรณ สานกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย 3
เหมาะสมใหคนพการอ�นๆ ส�งเดยวท�ขาพเจาคดวาอาจจะหาคาตอบไดคอ การไป
เย�ยมบานคนพการเหลาน *น พรอมกบสรางเครอขายชวยกนทางาน
ในฐานะท�ขาพเจาเปนขาราชการสาธารณสข เปน ทนตแพทยประจา
สสจ. นาจะมชองทางท�จะทาอะไรสกอยาง ประกอบกบในชวงเวลาท� ทพญ.พจนา
จาก รพ.เวยงแกน ได ชวนใหไปประชมรวมกบ สถาบนสรางเสรมสขภาพคนพการ
สสพ. เก�ยวกบเร�องการสรางเสรมสขภาพชองปากคนพการ เม�อวนท� 19 มกราคม
2553 ทาใหขาพเจาเร�มพบแสงสวางท�จะทางานดานคนพการและการท�จะมผ
มารวมงาน ท *งๆท�ขาพเจาเองกไมทราบวาจะตองทาอะไรบาง และ สสพ.ม
บทบาทอยางไร แตคดอยเสมอวาตองดกวาคดคนเดยวแนนอน ตองทางานให
สนก และมความสขกบการทางาน ขณะเดยวกน ขาพเจาจะไปหาทางชกชวน
นองๆในแตละอาเภอท�สมครใจ มารวมงานกน ชวยกนบรรเทาความไมสะดวก
ของคนพการในการมารบการรกษาทางทนตกรรม หรออยางดท�สดพวกเราจะ
รวมกนดแล ใหความรสงเสรมทนตสขภาพ มใหเขาเหลาน *นตองมปญหา และทน
ทกขทรมานกบการปวดฟน
กอนไปประชม รวมกบสสพ.ขาพเ จาได รบโครงการ การสง เสรม
ทนตสขภาพของแตละอาเภอท�สงมาใหทางจงหวด เม�อไดอานแตละโครงการแลว
พบวา โครงการท�นาสนใจและเก�ยวของกบคนพการคอโครงการของโรงพยาบาล
ศนยเชยงรายประชานเคราะห, โรงพยาบาลเวยงแกน และโรงพยาบาลเวยงปาเปา
ขาพเจาจงไดนาโครงการท *งสามน * นาเสนอตอทาง สสพ. พรอมกบขอใหผ เขารวม
ทพญ.รพนท อบสวรรณ สานกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย 4
ประชมคร *งตอไป ประกอบดวยทนตแพทยจาก รพศ.เชยงรายประชานเคราะห ,
รพช.เวยงแกน ,รพช.เวยงปาเปา, และ สสจ. ผ เขารวมประชมกบ สสพ.คร *งท� 2 ใน
วนท� 31 มนาคม 2553 จงประกอบดวย ทนตแพทย 4 คน ท�จะรวมเปนอาเภอ
นารองของจงหวดเชยงราย
ขาพเจาเร�มมเครอขายในจงหวด และทกคนมความมงม�นท�จะทางาน โดย
คาดหวงวาทนตแพทยจาก 3 อาเภอน * จะเปนกาลงสาคญท�จะรวมสรางสรรค
งาน เพ�อคนพการตอไปในอนาคต
ทพญ.รพนท อบสวรรณ สานกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย 5
ขาพเจาทาหนาท�ทนตแพทย สสจ. ในเร�อง
คนพการอยางเตมท� เพ�อใหบรรลความต *งใจ
ซ�ง ขาพเจาเอง กยงไมทราบวา ในฐานะ
ทนตแพทยจะทาอะไรเพ�อคนพการท�เรยกวา
ดและเหมาะสม เร�มแรกเราจงเร�มดวยการ
เย�ยมบานคนพการรวมกบ ทพญ. ศรนทพย
ปตวฒนสกล หวหนากลมงานทนตกรรม รพศ. เชยงรายประชานเคราะห ทกวน
พธของสปดาห ซ�งเปนแผนงานของกลมงานทนตกรรม รพศ.เชยงรายอยแลว
การไปเย�ยมบานคนพการน *นเสมอนหน�งไปเย�ยมญาต ดวยมตรไมตร ทาความ
รจกกนกอน ดวยความละเอยดออน เปนการทาความรจกซ�งกนและกน พรอมกบ
เปนการสารวจความจาเปนพ *นฐานท�คาดวา เปนส�งท�ผพการควรจะไดรบ โดยเปน
ความรวมมอกนระหวาง ทนตบคลากร พรอม สหวชาชพ เจาหนาท� รพ.สต. อบต.
อสม. คนพการและผดแล และบคคลอ�นๆท�เก�ยวของ มการบนทกภาพทกคร *งท�
ออกเย�ยมบาน และนาเสนอสบคลากรท�เก�ยวของเพ�อหาทางชวยเหลอ จงถอเปน
การส�อสารวธหน�ง ซ�งการส�อสารวธน *เปน
การชวย เหลอกน ทางานในชมชนท�
ส ะ ด ว ก ป ร ะ ห ย ด เ ว ล า แ ล ะ ม
ประสทธภาพพอสมควร เหมาะกบบรบท
ของความทรกนดารของชมชนน *น
ทพญ.รพนท อบสวรรณ สานกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย 6
บานหลงแรกท� เราไปเย�ยม คนพการไม
สามารถชวยเหลอตวเองได แมซ�งกมความ
พการเพยงเลกนอยท�ขาเปนผดแล หลงจาก
ไดพดคยและดส�งแวดลอมทาใหเรานามา
ปรกษากนเ พ� อหาทางชวย เหลอ แมของ
คนพการแสดงความขอบคณท�เรามาเย�ยม
และพยายามจะมอบขาวสารท�เกบเก�ยวได
ใหแกพวกเรา ขาพเจาจงสนองตอบในมตร
ไมตรน *นดวยการซ *อขาวสารดงกลาว และม
ความต *งใจท�จะกลบไปเย�ยมอก
คณย ายท า น น *พ ก า ร
สายตาและพการทางหแตเรา
พบวาคณยายมสขภาพจตท� ด
และดมความสขมากกบชวตท�เปนอยและช�นชม คณตาและลกหลานท�ดแลอยางด
ย�ง คณยายดใจมากท�เรามาเย�ยม แมเราจะไมไดทาอะไรมากมายนก แตเรา
สมผสได ถงความรสกน *น
“ ยงมความทกขยากลาบากอก
หลายเร�องในชวต กอนจะถง
เร�องสขภาพชองปาก อยารบ
รอนท�จะเรงงาน จงใชความ
ละเอยดออนและ ดแลเสมอน
ญาต แลวงานท�วาดและ
เหมาะสมกบผพการกจะ
เกดข/นดวยความต/งใจ”
ทพญ.รพนท อบสวรรณ สานกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย 7
ไปเย�ยมบานคนพการกนเถอะ และเราจะพบ
ความรสกท�ซอนอยในบานหลงน/น นอกเหนอจากความ
ตองการทางวตถและความรก คอความเหงา
คณตาออกมาตอนรบเราดวยทาทาง
การเคล�อนไหวท�กระฉบกระเฉงและ
อารมณด คณตาบอกวาไมมปญหา
อะไรเลย เพราะลกหลานดแล ด
ทกวนน *ยงทางานไดอย ดใจมากท�
หมอมาเย�ยม และอยากใหพวกเรามาอก ในวนน *นพวกเรารสกสดช�น เม�อเหน
รอยย *มของคณตาและลกหลานท�ดแล
ความเขาใจ ความรก และความอบอนภายในครอบครว คอยาใจท�
คนพการตองการ
ทพญ.รพนท อบสวรรณ สานกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย 8
คนพการทานน *ไมสามารถขยบทอนลางได โดยมผดแลเปนผสงอายใน
การหาอาหาร และอยเปนเพ�อน เปนคร *งคราว โดยไมมญาตอยดวยเลย สภาพ
ส�งแวดลอม ไมเอ *ออานวยใหมสขภาวะท�ดได ขาพเจาและคณหมอศรนทพยได
พยายามสารวจ ส�งแวดลอมโดยรอบ บนทกภาพ และคดหาทางท�จะชวยจดการ
ส�งแวดลอมเหลาน *นใหดและเหมาะสมย�งข *น โดยขอความชวยเหลอจากทาง อบต.
, รพ.สต. และ รพศ.
ภาพถายหลงจากท� ทพญ.ศรนทพย ได
ประสานขอความช วย เห ลอ ท า ใ ห
สภาพแวดลอมในบานดข *น มตรภาพ
และความสขจงเกดข *น เ ร� องสขภาพ
ชองปากจงจะเปนเร�องท�ตามมาในอนาคต
ขาพเจาเช�อวาความประณตและความละเอยดออนในการทางาน
จะนามาซ�งความศรทธา และผลสาเรจของงาน
ทพญ.รพนท อบสวรรณ สานกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย 9
เดกสาวพการแตกาเนดมยายเปนผ ดแล
เดกมอาการเกรงตลอดเวลา แตเราสมผสได
ดวยรอยย *มของผ ปวยท�แสดงความดใจท�เรา
มาเย�ยม ขณะท�คณยายน�งรองไหอยปลาย
เตยงและทกท ท�มโอกาสไดระบายกบเรา
เราพยายามท�จะสอนวธการดแลสขภาพ
ชองปากใหกบคณยาย เพ�อมใหเดกเกดการสาลก ซ�งเปนปญหาอยเสมอ
ขาพเจาสมผสไดถงความรสกทอแทและทกขยากกบภาระอนหนก
อ/งของผดแล ดงน/นการไปเย�ยมบานมใชนาความสขไปใหคนพการเทาน/น
แตยงประโยชนใหกบผดแล ซ�งเปนกาลงสาคญท�ทาใหคนพการดารงชวต
อยได
เดกสาวซ�งมความพการท *งแขนและขา
ตลอดจนการส�อสารแสดงความอาย ใน
การออกมาพบคนแปลกหนา หลง จาก
ท� เ ราแสดงความเปนมตรและแจง
วตถประสงคของการมา ทาใหกาแพง
ระหวางเขากบเราทลายลง หากเดกสาวคนน/ไดรบการดแลรกษาอยางม
ประสทธภาพ เขาจะเปนกาลงสาคญของสงคม มใชหลบซอนอยแตในบาน
จนกระท�งวนหน�งเดกคนน/จะเปนปญหาของสงคม ขาพเจารสกเสยดาย
โอกาสมาก และจะพยายามหาโอกาสท�ดหยบย�นใหแกเดกคนน/.
ทพญ.รพนท อบสวรรณ สานกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย 10
คณยายทานน *พการทางสายตา
แตสามารถดารงชวตและทา
ภา ร ก จส ว นตว ตลอดจน ม
สขภาพจตท� ด หอมลอมดวย
ลกหลาน และเพ�อนบาน คณ
ยายกอดเราและอยากจะดแล
เรา ไมอยากใหกลบ ย *มแยมแจมใส และพดตลอดเวลาวา ไมอยากใหกลบเลย
ดใจจรงๆท�หมอมาเย�ยม เพ�อนบานออกมาตอนรบพวกเราดวยความรสกท�ด เรา
รสกประทบใจ
ในเม�อกายกบใจสมพนธกนเปนหน�งเดยว ทาไมเราไมลงท�ใจกอน
ละ แลวส�งดๆจะตามมา
คนพการทางดานสขภาพจตทานน *รบกระวกระวาดมาแปรงฟนเม�อทราบ
วาหมอฟนมาถงบานแลวเราพบวา เราเพยงแคไดรจกคนพการเทาน *น แตเราไม
สามารถส�อสารอยางอ�นได จงไดแคแนะนาเร�องการสงเสรมสขภาพชองปาก
โภชนาการและอ�นๆเทาท�พอจะส�อสารกนได และลากลบ
ทพญ.รพนท อบสวรรณ สานกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย 11
คณตามความพการทางกาย มคณยาย
เปนผดแล ส�งแวดลอมภายในบานไดรบการปรบปรงเพ�อเอ *ออานวยใหคณตาได
ออกกาลงกายแขนขา โดยคานงถงความปลอดภยเปนหลกในทกๆจดของบานเรา
ไดพบส�งประดษฐหลายอยางท�ไดรบการออกแบบมาอยางด โดยชางประจา
หมบาน ทาใหการเย�ยมบานคร *งน * เราไดมโอกาสสนทนากบคณตาคณยาย อยาง
สนกสนาน เม�อคณตาเหนพวกเรากพยายามท�จะเลาเร�องลกและหลานใหฟงอยาง
มความสข คณตาไดอวดของท�ลกสาวมอบใหและอวดหลายๆอยางท�คณตาอยาก
เลาใหพวกเราฟง คณตาคณยายรอวนท�ลกจะกลบมาในเรววนน *อยางใจจดใจจอ
ขาพเจารสกไดวาแคโทรศพทอยางเดยวไมพอ ตองมสมผสโอบ
กอดดวย
อสม.ขาลย พาเราไปเย�ยมบาน
พ รอมทกทายชาว บานตลอด
เสนทาง
ทพญ.รพนท อบสวรรณ สานกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย 12
การเย�ยมบานคนพการทานน *ซ�งมอาชพในการซอมมอเตอรไซค เปนเพยง
แคไปทาความรจกกนและเสมอนไปเย�ยมญาต ขณะเดยวกนไดทราบขอมล
เพ�มเตมคอพบวามหลานซ�งเปนลกของพ�ไดรบการเล *ยงดโดยคณยายอยในเปล
ทมงานเราจงไดใหขอแนะนาเร�องการดแลและขอพงระวงในเดกแรกเกดดวย
การเย�ยมบานคนพการจงมใชเพยงแคคนพการเทาน/นแตไดด
บรบทรอบดานเพ�อใหการไปเย�ยมบานน/นเกดประโยชนสงสด �
ทพญ.รพนท อบสวรรณ สานกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย 13
ทพญ.รพนท อบสวรรณ ในฐานะหวหนาและผรบผดชอบโครงการ
พฒนาระบบบรการสขภาพปฐมภม “สขภาพชองปาก” คนพการทก
ประเภท จงหวดเชยงราย
ไดทาหนาท� ทนตแพทย สานกงานสาธารณสขจงหวดในทกโอกาสท�ม ใน
การขยายเครอขายและพฒนา ตนแบบการใหบรการทนตสขภาพสาหรบกลมคน
พการในระดบปฐมภม สรางองคความร ผานเวทเรยนร ถายทอดประสบการณ
และจดการความร ตลอดจนการส�อสารสราง ความตระหนกในเครอขายทนต
บคลากรและ สหวชาชพทกรปแบบ ดวยหวงผลถง วตถประสงคขอสดทายคอ
การพฒนากลไก การเขาถงบรการทนตสขภาพของกลมคนพการ ทกประเภททก
วย อยางท�วถงและเปนธรรมตอไป �
ทพญ.รพนท อบสวรรณ สานกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย 14
อบรมใหทนตสขภาพแก ผพการและผดแล คร3งท- 1,2 ณ รพ.สต.แมกรณ จ.เชยงราย