บทความเรื่อง...
DESCRIPTION
TRANSCRIPT
ดนตรี�ของกลุ่��มชาต�พั�นธุ์��ลุ่าหู่�� น�รี�ตรี� แก�วหู่ลุ่�า / 1
ดนตรี�ของกลุ่��มชาต�พั�นธุ์��ลุ่าหู่�� (Traditional Music of the Lahu Ethnic Group)
น�รี�ตรี� แก�วหู่ลุ่�า
ชาวลุ่าหู่�� (Lahu) หู่รี�อม�เซอ ม�ภู�ม�ลุ่�าเนาด� งเด�มอยู่��ที่�#ธุ์�เบตหู่รี�อบรี�เวณใกลุ่�เคี�ยู่ง ม�เช� อสายู่ธุ์�เบต-
พัม�า เม�#อคีรี� นถู�กชาวจี�นรี�กรีานจี+งถูอยู่รี�นอพัยู่พัลุ่งมาที่างใต� แลุ่ะอพัยู่พัไปที่�#ต�างๆ บ�างเข�าไปอาศั�ยู่ที่�#
ปรีะเที่ศัลุ่าว บางกลุ่��มยู่�ายู่อยู่��ในบรี�เวณรี�ฐฉานสาธุ์ารีณรี�ฐแหู่�งสหู่ภูาพัพัม�า บางกลุ่��มมาอาศั�ยู่ที่�#ปรีะเที่ศัไที่ยู่ การีอพัยู่พัแบบคี�อยู่เป3นคี�อยู่ไป ชาวลุ่าหู่��กลุ่��มน� เรี�ยู่กต�วเองว�า ลุ่าหู่�� ชาวจี�นเรี�ยู่กว�า โลุ่ไฮ ส�วนชาวไที่ยู่เรี�ยู่ก ม�เซอ การีอพัยู่พัเข�าส��ปรีะเที่ศัไที่ยู่ยู่�งไม�แน�ช�ดว�าเม�#อใด แต�ช�วง 10 ป6ของศัตวรีรีษที่�# 19
ม�กลุ่��มชนลุ่าหู่��เข�ามาอยู่��มากแลุ่�ว ซ+#งอยู่��อยู่�างกรีะจี�ดกรีะจีายู่ในที่างตอนเหู่น�อของปรีะเที่ศัไที่ยู่ ได�แก� จี�งหู่ว�ดเช�ยู่งรีายู่ เช�ยู่งใหู่ม� แม�ฮ�องสอน ตาก ชาวลุ่าหู่��เป3นกลุ่��มชาต�พั�นธุ์��กลุ่��มใหู่ญ่�กลุ่��มหู่น+#งแลุ่ะแบ�งออกเป3นหู่ลุ่ายู่กลุ่��มยู่�อยู่ จี�านวนถู+ง 23 กลุ่��มยู่�อยู่ แต�จีากการีส�ารีวจีในปรีะเที่ศัไที่ยู่พับว�าม� 6 กลุ่��มได�แก� 1) ม�เซอด�า 2) ม�เซอแดง 3)
ม�เซอเหู่ลุ่�อง 4) ม�เซอเฌเลุ่ 5) ม�เซอขาว 6) ม�เซอลุ่าบา
ภาพัลุ่�งเอกพั�นธุ์� บรีรีพัตไพัรี, ผู้��ศึ!กษา, ลุ่�งจ๊$ะแฮ ไขศึ�รี�ว�ไลุ่ ที่�(มา : น�
รี�ตรี� แก�วหู่ลุ่�า, 2554
ภาพัช�มชนบ�านขอบด�ง อ.ฝาง
ที่�(มา : น�รี�ตรี� แก�วหู่ลุ่�า, 2554
ดนตรี�ของกลุ่��มชาต�พั�นธุ์��ลุ่าหู่�� น�รี�ตรี� แก�วหู่ลุ่�า / 2
ในปรีะเที่ศัไที่ยู่ม�ชาวม�เซออาศั�ยู่อยู่��ใน 8 จี�งหู่ว�ด ได�แก� จี�งหู่ว�ดเช�ยู่งรีายู่ เช�ยู่งใหู่ม� แม�ฮ�องสอน ตาก ลุ่�าปาง ก�าแพังเพัชรี น�าน แลุ่ะเพัชรีบ�รีณ� โดยู่พับมากที่�#ส�ดที่�#จี�งหู่ว�ดเช�ยู่งรีายู่ รีองลุ่งมาคี�อจี�งหู่ว�ดเช�ยู่งใหู่ม� แลุ่ะแม�ฮ�องสอนตามลุ่�าด�บ ม�ปรีะชากรีปรีะมาณ 102,876 คีน1
ลุ่�กษณะบ�านเรี+อนชาวลุ่าหู่�� เป3นแบบยู่กพั� นส�งจีากพั� นด�นพัอปรีะมาณ หู่ลุ่�งคีาหู่น�าจี�#วม�งด�วยู่หู่ญ่�าคีา หู่รี�อใบก�อ บ�างก:มองด�วยู่หู่ลุ่�งคีากรีะเบ� องรีอน ต�วบ�านแลุ่ะพั� นบ�านสรี�างด�วยู่ไม�ไผ่�ส�บฟาก โคีรีงสรี�างบ�าน เช�น เสา คีาน แลุ่ะส�วนต�าง ๆ ม�กสรี�างจีากไม�เน� อแข:ง ไม�ก�อเป3นที่�#น�ยู่มมาก ป=จีจี�บ�นม�บางบ�านปลุ่�กสรี�างบ�านตามแบบคีนไที่ยู่พั� นรีาบหู่ลุ่�งคีาม+งกรีะเบ� องหู่รี�อส�งกะส� ฝาบ�านแลุ่ะพั� นบ�านเป3นไม�กรีะดาน บางบ�าน สรี�างด�วยู่ป�นซ�เมนต� การีคี�ดเลุ่�อกพั� นที่�#ปลุ่�กบ�านเป3นของหู่�วหู่น�าคีรีอบคีรี�วแลุ่ะโดยู่คีวามเหู่:นชอบของภูรีรียู่า บ�านชาวลุ่าหู่��ม�ขนาดกว�างยู่าวโดยู่ปรีะมาณ 4 x
6 เมตรี บ�านลุ่าหู่��ส�วนใหู่ญ่�ไม�ม�รี� วรีอบบ�าน ไม�ที่�าที่�#ก� นหู่ญ่�าคีาบนหู่ลุ่�งคีา การีสรี�างบ�านน�ยู่มสรี�างตรีงก�บว�นหู่มา พั�อญ่� ว�นไก� ก?ะญ่� แลุ่ะว�นว�ว “ ” “ ” “
น�ญ่� ซ+#งม�คีวามเช�#อว�าจี�าที่�าใหู่�สมาช�กในบ�านม�คีวามอยู่��ด�ก�นด� แลุ่ะจีะหู่ลุ่�ก”
เลุ่�#ยู่งว�นหู่ม� หู่วะญ่� ซ+#งเช�#อว�าเป3นเจี�าของผ่�น� า ชาวลุ่าหู่��ไม�สรี�างบ�านตรีง“ ”
ก�บว�นพัรีะหู่รี�อว�นศั�ลุ่ ลุ่�าญ่� แลุ่ะว�นตายู่ ซ�อญ่� การีสรี�างบ�านจีะอยู่��“ ” “ ”
บรี�เวณรีอบ ๆ หู่�วหู่น�าหู่ม��บ�าน บ�างก:ผ่��น�าที่างศัาสนา
1 กรีมพั�ฒนาส�งคีมแลุ่ะสว�สด�การี กรีะที่รีวงการีพั�ฒนาส�งคีมแลุ่ะคีวามม�#นคีงของมน�ษยู่�. ที่,าเน�ยบช�มชนบนพั+.นที่�(สู�ง 20 จ๊�งหู่ว�ด ในปรีะเที่ศึไที่ย . 2545 .
ดนตรี�ของกลุ่��มชาต�พั�นธุ์��ลุ่าหู่�� น�รี�ตรี� แก�วหู่ลุ่�า / 3
ภาพับ�านของชาวลุ่าหู่��ที่�(มา : น�รี�ตรี� แก�วหู่ลุ่�า,
ดนตรี�ของชาวลุ่าหู่�� สามารีถูแบ�งแยู่กเป3นปรีะเภูที่ใหู่ญ่�ๆ ได� 3
ปรีะเภูที่คี�อ (1) ดนตรี�รี�อง (Vocal Music) แยู่กเป3นชน�ดได� คี�อ เพัลุ่งรี�องในพั�ธุ์�กรีรีม เพัลุ่งกลุ่�อมลุ่�ก เพัลุ่งรี�องเลุ่�น เพัลุ่งเก� ยู่วพัารีาส� เพัลุ่งรี�องขณะที่�างาน (2) ดนตรี�บรีรีเลุ่ง (Instrumental Music) แยู่กได�ตามการีบรีรีเลุ่งของแต�ลุ่ะเคีรี�#องดนตรี� การีรีวมวงของเคีรี�#องดนตรี� แลุ่ะ (3)
ดนตรี�บรีรีเลุ่งปรีะกอบรี�อง (Ensemble) ซ+#งม�ที่� งใช�ในพั�ธุ์�กรีรีมส�าคี�ญ่แลุ่ะใช�บรีรีเลุ่งปรีะกอบการีรี�องเพัลุ่งที่�#วไป โดยู่ที่�#เคีรี�#องดนตรี�ที่�#ผ่��ศั+กษาได�พับเจีอคี�อ หู่น�อเซะ หู่น�อก��มา ต�อ แลุ่ะเพัลุ่งรี�องของลุ่าหู่��
เครี+(องดนตรี�หู่น�อเซะ หู่น�อเซะเป3นแคีนขนาดกลุ่างเป3นเคีรี�#องดนตรี�ปรีะเภูที่ลุ่ม ใช�ปรีะกอบ
พั�ธุ์�กรีรีมต�างๆ ของชาวลุ่าหู่�� เคีรี�#องดนตรี�ชน�ดน� เป3นเอกลุ่�กษณ�เฉพัาะปรีะจี�าของลุ่าหู่�� ม�คีวามส�าคี�ญ่ก�จีกรีรีมของชาวลุ่าหู่��มาก ที่� งน� ใช�บรีรีเลุ่งปรีะกอบพั�ธุ์�กรีรีมต�าง ๆ หู่ลุ่�งจีากใช�หู่น�อโก�มาบรีรีเลุ่งเสรี:จีส� น จี+งใหู่�หู่�อเซะ ใช�ในช�วงเที่ศักาลุ่ป6ใหู่ม�ของลุ่าหู่�� ก�นข�าวใหู่ม� งานที่�าบ�ญ่หู่รี�อเลุ่� ยู่งผ่�เรี�อน)
แลุ่ะปรีะเพัณ�สงเคีรีาะหู่�หู่ม��บ�านลุ่�กษณะที่างกายภาพัที่�(วไปของหู่น�อเซะหู่น�อเซะเป3นเคีรี�#องเปAาลุ่มเข�าออกเพั�#อใหู่�เก�ด
เส�ยู่ง ม�ลุ่�กษณะเหู่ม�อนแคีนฝ�Aหู่ลุ่�แลุ่แลุ่2 ของกลุ่��มชาต�พั�นธุ์��ลุ่�ซ� ปรีะกอบด�วยู่ไม�ไผ่�ตรีงยู่าวลุ่ดหู่ลุ่�#นก�นจี�านวน 5 ที่�อเส�ยู่งเจีาะรี�เพั�#อกดน� วที่�าใหู่�เก�ดเส�ยู่งแลุ่ะม�ลุ่� นอยู่��ภูายู่ที่�อ คีวามยู่าวปรีะมาณ 1.5 เมตรี สอดเข�าก�บน� าเต�า น� าเต�าม�ข�อต�อออกมาใหู่�ยู่าวข+ น
2 น�รี�ตรี� แก�วหู่ลุ่�า. ฝ�4หู่ลุ่�แลุ่แลุ่เครี+(องดนตรี�ของชาวไที่ยภ�เขาเผู้�าลุ่�ซ� ในพั+.นที่�(จ๊�งหู่ว�ดเช�ยงรีาย. ปรี�ญ่ญ่าศั�ลุ่ปศัาสตรีมหู่าบ�ณฑิ�ต สาขาว�ชาดนตรี� บ�ณฑิ�ตว�ที่ยู่าลุ่�ยู่ มหู่าว�ที่ยู่าลุ่�ยู่มหู่�ดลุ่. 2550. หู่น�า 58-62.
ภาพัหู่น�อเชะที่�(มา : น�รี�ตรี� แก�วหู่ลุ่�า,
ดนตรี�ของกลุ่��มชาต�พั�นธุ์��ลุ่าหู่�� น�รี�ตรี� แก�วหู่ลุ่�า / 4
เพั�#อคีวามสะดวกเวลุ่าเต�นบรีรีเลุ่ง ม�กรีะบอกคีรีอบแนวต� งที่�#ที่�อเส�ยู่ง 1 อ�นเพั�#อใหู่�เก�ดเส�ยู่งด�งก�งวาน แลุ่ะกรีะบอกคีรีอบแนวนอนอ�กที่�อหู่น+#งใหู่�เส�ยู่งด�งก�งวานเช�นก�น หู่น�อเซะผ่ลุ่�ตจีากว�สด�ธุ์รีรีมชาต�เช�นไม�ไผ่�ตง น� าเต�า ข� ช�นโรีง3 แลุ่ะไม�ไผ่�ซ�ว�4 ชน�ดลุ่ะเอ�ยู่ดส�าหู่รี�บที่�าลุ่� นของแต�ลุ่ะที่�อที่�าใหู่�เก�ดเส�ยู่ง เป3นภู�ม�ป=ญ่ญ่าต� งแต�บรีรีพับ�รี�ษที่�#ส�บที่อดการีผ่ลุ่�ตแลุ่ะการีบรีรีเลุ่ง
ลุ่�กษณะกายู่ภูาพัแลุ่ะรีะบบเส�ยู่งของหู่น�อเซะ ซ+#งเป3นช�#อเรี�ยู่กเส�ยู่งของแต�ลุ่ะที่�อเส�ยู่ง
น�าเน� หู่รี�อคีนส�ดที่�องแลุ่ะเส�ยู่งที่�#ได�คี�อ แน� แน�
กาหู่�อเวง หู่รี�อคีนแรีก ม�เส�ยู่ง ก�อ ก�อ
เกเชม�า หู่รี�อคีนที่�#สอง หู่น�อก��มา หู่รี�อแม�หู่น�อลุ่ะมา
การีเรี�ยู่กช�#อ ที่�อเส�ยู่งต�าง ๆ ของหู่น�อเซะ ซ+#ง ม� คีวามหู่มายู่เป3นคีรีอบคีรี�วที่�#ม�แม� แลุ่ะลุ่�ก ๆ
3 ข� ช�นโรีง เก�ดจีากอ�จีรีะของช�นโรีงซ+#งเป3นแมลุ่งส�งคีม (Social insect) กลุ่��มเด�ยู่วก�บผ่+ ง " ช�นโรีง " เป3นช�#อเรี�ยู่กพั� นเม�อง ช�นโรีงม�ช�#อพั� นเม�อง (Local name) แตกต�างก�นไปในแต�ลุ่ะภู�ม�ภูาคี แต�ลุ่ะชนเผ่�าของมน�ษยู่� ที่�#เรี �ยู่กแมลุ่งกลุ่��มน� อาที่� ช�#อพั� นบ�านในภูาคีเหู่น�อเรี�ยู่กว�า ต�วข� ต�งน� หู่รี�อ แมลุ่งข� ต+ง ช�#อพั� นบ�านของช�นโรีงในภูาคีใต� เรี�ยู่กก�นว�า "อ�ง" ช�#อพั� นบ�านของช�นโรีงในภูาคีอ�สาน เรี�ยู่กว�า "แมลุ่งข� ส�ด" ซ+#งข� ช�นของแมลุ่งข� ส�ดน� เองที่�#น�าไปอ�ดรี�แคีน แผ่�นไม�รีะนาดเอก โปงลุ่างจีนกลุ่ายู่มาเป3นเคีรี�#องดนตรี� ช�#อพั� นบ�านของช�นโรีงในภูาคีตะว�นออกเรี�ยู่กว�า ต�วช�ามะโรีง“ " หู่รี�อ "แมลุ่งอ�โลุ่ม" ที่�#มา ศึ�นย�บรี�การีรี�วมกรีมสู�งเสูรี�มเกษตรีกรีรีม(http://www.servicelink.doae.go.th)
4 จีะงะ แสงฮองแลุ่ะคีณะ . โครีงการีฟื้7. นฟื้�ว�ฒนธุ์รีรีมปรีะเพัณ�ด�านดนตรี�(หู่น�อ)ของชนเผู้�าลุ่าหู่��แซแลุ่ บ�านหู่�วยน,.ารี�น ต.แม�เจ๊ด�ย�ใหู่ม� อ.เว�ยงป4าเป9า จ๊.เช�ยงรีาย. รีายู่งานว�จี�ยู่เพั�#อที่�องถู�#น สกว .2548.หู่น�า 26.
ภาพัจ๊,าลุ่องลุ่�กษณะกายภาพัหู่น�อเซะ
ดนตรี�ของกลุ่��มชาต�พั�นธุ์��ลุ่าหู่�� น�รี�ตรี� แก�วหู่ลุ่�า / 5
รีะบบเสู�ยงของหู่น�อเซะผ่��ศั+กษาที่�าการีว�ดรีะบบเส�ยู่งโดยู่การี บ�นที่+กเส�ยู่งจีากการีเปAาไลุ่�เส�ยู่ง
หู่น�อเซะจีากเส�ยู่งต�#าส�ดไปถู+งส�งส�ด น�าเส�ยู่งที่�#ได�มาปรีะมวลุ่ผ่ลุ่ด�วยู่โปรีแกรีมเวฟแลุ่บ เพั�#อหู่ารีะด�บเส�ยู่ง คี�าเซ:นต� น�าคี�าที่�#ได�มาอ�างอ�งที่ฤษฎี�รีะบบแบ�งเที่�า ของอาเลุ่:กซานเดอรี� เจี. เอลุ่ลุ่�ส (Alexander J. Ellis) 5
ก�บตารีางคี�าเซ:นต� ด�งน�
รีะบบแบ�งเที่�าของอาเลุ่:กซานเดอรี� เจ๊. เอลุ่ลุ่�สู
เม�#อน�ารีะด�บเส�ยู่งของที่�อหู่น�อเซะที่�#เก�ดจีากการีเปAาแลุ่ะด�ดแต�ลุ่ะที่�อ ตามที่�#เปรี�ยู่บเม�ยู่บด�งน�
รีะด�บเสู�ยงหู่น�อเซะเม+(อเปรี�ยบเที่�ยบรีะบบแบ�งเที่�า
5 น�กฟEส�กส�แลุ่ะน�กส�ที่ศัาสตรี� ผ่��คี�นพับ รีะบบเซนต� (The cent system) ซ+#งใช�ว�ดรีะด�บเส�ยู่งดนตรี� The Cent system ที่�าใหู่�เก�ดแนวคี�ดแบบ Comparative Musicology ปรีากฏผ่ลุ่ด�เป3นรี�ปธุ์รีรีมในงานของ Ellis ช�#อ “On the musical scales of various nations”
(1885) ซ+#ง Ellis ได�ใช�รีะบบเซนต�ในการีว�ดแลุ่ะว�เคีรีาะหู่�บ�นไดเส�ยู่งของว�ฒนธุ์รีรีมดนตรี� (non-
Western) ผ่ลุ่งานด�งกลุ่�าวเป3นจี�ดเรี�#มต�นที่�#ส�าคี�ญ่ เปEดโลุ่กที่�ศัน�ใหู่�ก�บน�กว�ชาการีดนตรี�อ�#นได�ใช�เป3นแนวที่างในการีศั+กษาดนตรี�ว�ที่ยู่าเช�งเปรี�ยู่บเที่�ยู่บในว�ฒนธุ์รีรีมอ�#นต�อมา
ดนตรี�ของกลุ่��มชาต�พั�นธุ์��ลุ่าหู่�� น�รี�ตรี� แก�วหู่ลุ่�า / 6
ที่�อเส�ยู่ง 1 ที่�อจีะได� 1 ต�วโน�ต น�ามาว�เคีรีาะหู่�รีะบบเส�ยู่ง แลุ่ะหู่าคี�าคีวามถู�# คี�าเซ:นต� คี�าเบ�#ยู่งเบนจีากรีะบบแบ�งเที่�า แลุ่ะเส�ยู่งใกลุ่�เคี�ยู่งก�บโน�ตสากลุ่ โดยู่ส�ญ่ลุ่�กษณ� I คี�อที่�อเส�ยู่งที่�# 1 , II คี�อที่�อเส�ยู่งที่�# 2, III คี�อที่�อเส�ยู่งที่�# 3 , IV คี�อที่�อเส�ยู่งที่�# 4 แลุ่ะ V คี�อที่�อเส�ยู่งที่�# 5
การีปรีะมวลุ่ผ่ลุ่โดยู่โปรีแกรีมเวปแลุ่บเพั�#อหู่าคี�าคีวามถู�# คี�าเซ:นต� คี�าเบ�#ยู่งเบนจีากรีะบบแบ�งเที่�า แลุ่ะเส�ยู่งใกลุ่�เคี�ยู่งก�บโน�ตสากลุ่ ด�งน�
I คี�อ โน�ต C#4 ว�ดคี�าเบ�#ยู่งเบนได�ที่�# +11 Cents คีวามถู�#เส�ยู่งที่�# 139.5 Hz
II คี�อ โน�ต E#4 หู่รี�อ F2 ว�ดคี�าเบ�#ยู่งเบนได�ที่�# +43 Cents
คีวามถู�#เส�ยู่งที่�# 179 Hz
III คี�อ โน�ต G#4 ว�ดคี�าเบ�#ยู่งเบนได�ที่�# -14 Cents คีวามถู�#เส�ยู่งที่�# 206 Hz
IV คี�อ โน�ต B4 ว�ดคี�าเบ�#ยู่งเบนได�ที่�# +29 Cents คีวามถู�#เส�ยู่งที่�# 251.1 Hz
V คี�อ โน�ต C#5 ว�ดคี�าเบ�#ยู่งเบนได�ที่�# +4 Cents คีวามถู�#เส�ยู่งที่�# 272.7 Hzผ่��ศั+กษาจี�ดลุ่�าด�บเส�ยู่งของเคีรี�#องดนตรี�บนบรีรีที่�ด 5 เส�น ได�ด�งน�
ลุ่,าด�บเสู�ยงหู่น�อเซะเม�#อเรีาส�งเกตลุ่�าด�บเส�ยู่งของหู่น�อเซะ จีะพับว�าม�เส�ยู่งอยู่�� 5 เส�ยู่ง คี�อ
C#4, E#4(F), G#4, B4 แลุ่ะ C#5 โดยู่เส�ยู่งเหู่ลุ่�าน� เป3นเส�ยู่งที่�#ได�จีากการีบรีรีเลุ่งบที่เพัลุ่ง แลุ่ะการีเปAาไลุ่�เส�ยู่งจีากเส�ยู่งต�#าไปหู่าเส�ยู่งส�ง สามารีถูว�เคีรีาะหู่�ในที่างดนตรี�ได�ว�า ลุ่�าด�บเส�ยู่งเหู่ลุ่�าน� ม�คีวามคีลุ่�ายู่ก�บรี�ปของคีอรี�ดแบบ Dominant 7th น�#นคี�อ ลุ่�าด�บเส�ยู่งของหู่น�อเซะเป3นรี�ปแบบของเส�ยู่งในคีอรี�ด C# Dominant 7th หู่รี�อ C#7 น�#นเอง ถู+งแม�เส�ยู่งที่�#ได�น� นจีะม� 5 เส�ยู่งก:เป3นบ�นไดเส�ยู่งแบบ 5 เส�ยู่ง (Pentatonic
ดนตรี�ของกลุ่��มชาต�พั�นธุ์��ลุ่าหู่�� น�รี�ตรี� แก�วหู่ลุ่�า / 7
Scales) ซ+#งไม�ตรีงก�บบ�นไดเส�ยู่งแบบ 5 เส�ยู่งที่�#ม�โน�ตตรีงก�บบ�นไดเส�ยู่งไดอะที่อน�กที่�#ใช�ก�นที่�#วไป
เครี+(องดนตรี�หู่น�อก��มาหู่น�อก��มาเป3นแคีนขนาดใหู่ญ่� ใช�ปรีะกอบ
พั�ธุ์�กรีรีมต�างๆ ของชาวลุ่าหู่�� เคีรี�#องดนตรี�ชน�ดน� เป3นเอกลุ่�กษณ�เฉพัาะปรีะจี�าของลุ่าหู่�� ป=จีจี�บ�นหู่าด�ได�ยู่ากที่� งน� เน�#องจีากไม�คี�อยู่ม�ผ่��เช�#ยู่วชาญ่การีบรีรีเลุ่ง หู่น�อก��มาม�คีวามส�าคี�ญ่ต�อพั�ธุ์�กรีรีมมาก พั�ธุ์�กรีรีมที่�#ใช�หู่น�อโก�มาบรีรีเลุ่งคี�อ เที่ศักาลุ่ป6ใหู่ม�ของลุ่าหู่�� ก�นข�าวใหู่ม� งานที่�าบ�ญ่หู่รี�อเลุ่� ยู่งผ่�เรี�อนแลุ่ะปรีะเพัณ�สงเคีรีาะหู่�หู่ม��บ�าน ชาวลุ่าหู่��เช�#อว�าถู�าไม�ม�หู่น�อก��มาบรีรีเลุ่งก:จีะไม�สามารีถูส�#อสารีถู+งพัรีะเจี�าใหู่�รี�บรี� � พัรีะเจี�าจี+งจีะใหู่�พัรี หู่น�อก��มายู่�งใช�บรีรีเลุ่งเพั�#อปรีะกอบการีเต�นจีะคี+ ซ+#งเป3นพั�ธุ์�บวงสรีวงแด�เที่พัเจี�า ในว�นพั�ธุ์�ใหู่�ไปเปAาที่�#บ�านป�Aจีารียู่�เพั�#อใหู่�ส�#งศั�กด�Gส�ที่ธุ์�Gรี �บรี� �ว�าบ�านน� นม�งาน เสรี:จีแลุ่�วน�าหู่น�อก��มามาลุ่านเต�นจีะคี+6
ลุ่�กษณะที่างกายภาพัที่�(วไปของหู่น�อก��มา เป3นแคีนขนาดใหู่ญ่�ที่�#ส�ดในบรีรีดาแคีนของลุ่าหู่�� เป3นเคีรี�#องดนตรี�ปรีะเภูที่ลุ่ม เปAาลุ่มเข�าออกเพั�#อใหู่�เก�ดเส�ยู่ง ม�ลุ่�กษณะเหู่ม�อนแคีนฝ�Aหู่ลุ่�นาอ�� ของกลุ่��มชาต�พั�นธุ์��ลุ่�ซ� ซ+#งเป3นแคีนที่�#ม�ขนาดใหู่ญ่�ที่�#ส�ดของลุ่�ซ�เช�นก�น ปรีะกอบด�วยู่ไม�ไผ่�ตรีงยู่าวลุ่ดหู่ลุ่�#นก�นจี�านวน 5 ที่�อเส�ยู่งเจีาะรี�เพั�#อกดน� วที่�าใหู่�เก�ดเส�ยู่งแลุ่ะม�ลุ่� นอยู่��ภูายู่ที่�อ คีวามยู่าวปรีะมาณ 1.5 เมตรี สอดเข�าก�บน� าเต�า น� าเต�าม�ข�อต�อออกมาใหู่�ยู่าวข+ นเพั�#อคีวามสะดวกเวลุ่าเต�นบรีรีเลุ่ง ม�กรีะบอกคีรีอบแนว
6 นายู่เอกพั�นธุ์� บรีรีพัตไพัรี . ส�มภูาษณ� . บ�านขอบด�ง เมษายู่น 2554
ภาพัหู่น�อก��มาที่�(มา : น�รี�ตรี� แก�วหู่ลุ่�า,
ดนตรี�ของกลุ่��มชาต�พั�นธุ์��ลุ่าหู่�� น�รี�ตรี� แก�วหู่ลุ่�า / 8
ต� งที่�#ที่�อเส�ยู่ง 1 อ�นเพั�#อใหู่�เก�ดเส�ยู่งด�งก�งวาน แลุ่ะกรีะบอกคีรีอบแนวนอนอ�กที่�อหู่น+#งใหู่�เส�ยู่งด�งก�งวานเช�นก�น
หู่น�อก��มาผ่ลุ่�ตจีากว�สด�ธุ์รีรีมชาต�เช�นไม�ไผ่�ตรีง น� าเต�า ข� ช�นโรีง แลุ่ะไม�ไผ่�ซ�ว� ชน�ดเด�ยู่วก�บผ่ลุ่�ตหู่น�อเซะ แต�ม�คีวามแตกต�างตรีงที่�#ที่�อเส�ยู่งจีะยู่าวกว�าแลุ่ะใหู่�เส�ยู่งที่�#ต�#ากว�าหู่น�อเซะ ม�ลุ่�าโพังที่�#คีรีอบที่�ออยู่�� 3 อ�น ลุ่�าโพังที่�#คีรีอบที่�อยู่าวส�ดคี�อน� าเต�าใหู่�เส�ยู่งต�#าส�ด
รีะบบเสู�ยงของหู่น�อก��มาผ่��ศั+กษาใช�กรีะบวนเด�ยู่วก�นในการีว�ดรีะบบเส�ยู่งของเคีรี�#องดนตรี�หู่น�อ
เซะ โดยู่อ�างอ�งที่ฤษฎี�รีะบบแบ�งเที่�าของ อาเลุ่:กซานเดอรี� เจี. เอลุ่ลุ่�ส ซ+#งแต�ลุ่ะที่�อเส�ยู่งของหู่น�อก��มาม�เส�ยู่งเก�ดจีากการีเปAาแลุ่ะด�ด การีกดบนที่�อเส�ยู่งจีะได� 1 ต�วโน�ต ด�งน� นคี�าคีวามถู�# คี�าเซ:นต� คี�าเบ�#ยู่งเบนจีากรีะบบแบ�งเที่�า แลุ่ะเส�ยู่งใกลุ่�เคี�ยู่งก�บโน�ตสากลุ่ ด�งน�
ลุ่�กษณะกายภาพัของหู่น�อก��มา
ดนตรี�ของกลุ่��มชาต�พั�นธุ์��ลุ่าหู่�� น�รี�ตรี� แก�วหู่ลุ่�า / 9
รีะด�บเสู�ยงหู่น�อก��มาการีปรีะมวลุ่ผ่ลุ่โดยู่โปรีแกรีมเวปแลุ่ปเพั�#อหู่าคี�าคีวามถู�# คี�าเซ:นต� คี�า
เบ�#ยู่งเบนจีากรีะบบแบ�งเที่�า แลุ่ะเส�ยู่งใกลุ่�เคี�ยู่งก�บโน�ตสากลุ่ ด�งน� I คี�อ โน�ต C#3 ว�ดคี�าเบ�#ยู่งเบนได�ที่�# +28 Cents คีวามถู�#เส�ยู่งที่�#
70.4 HzII คี�อ โน�ต D3 ว�ดคี�าเบ�#ยู่งเบนได�ที่�# -40 Cents คีวามถู�#เส�ยู่งที่�#
71.7 HzIII คี�อ โน�ต F#3 ว�ดคี�าเบ�#ยู่งเบนได�ที่�# +32 Cents คีวามถู�#เส�ยู่งที่�#
188.4 HzIV คี�อ โน�ต C#4 ว�ดคี�าเบ�#ยู่งเบนได�ที่�# -34 Cents คีวามถู�#เส�ยู่งที่�#
143 HzV คี�อ โน�ต D4 ว�ดคี�าเบ�#ยู่งเบนได�-28 Cents คีวามถู�#เส�ยู่งที่�#
144.5 HzVI คี�อ โน�ต F4 ว�ดคี�าเบ�#ยู่งเบนได� -41 Cents คีวามถู�#เส�ยู่งที่�#
170.5 Hz
ลุ่,าด�บเสู�ยงหู่น�อก��มาเช�นก�นถู�าเรีาส�งเกตลุ่�าด�บเส�ยู่งของหู่น�อก��มาจีะพับว�าม�เส�ยู่งอยู่�� 6
เส�ยู่ง คี�อ C#3, D3, F#3, C#4, D4 แลุ่ะ F4 โดยู่เส�ยู่งเหู่ลุ่�าน� เป3นเส�ยู่งที่�#ได�จีากการีบรีรีเลุ่งบที่เพัลุ่ง แลุ่ะการีเปAาไลุ่�เส�ยู่งจีากเส�ยู่งต�#าไปหู่าเส�ยู่งส�ง สามารีถูว�เคีรีาะหู่�ในที่างดนตรี�ได�ว�า ลุ่�าด�บเส�ยู่งเหู่ลุ่�าน� เป3นเส�ยู่งที่�#เป3นเอกลุ่�กษณ�เฉพัาะเคีรี�#องดนตรี�หู่น�อก��มา สามารีถูบอกได�ว�าเป3น โหู่มดเส�ยู่งเฉพัาะหู่น�อก��มา
ดนตรี�ของกลุ่��มชาต�พั�นธุ์��ลุ่าหู่�� น�รี�ตรี� แก�วหู่ลุ่�า / 10
เครี+(องดนตรี� ต+อต�อ เป3นเคีรี�#องดนตรี�อ�กชน�ดหู่น+#งที่�#ม�มาต� งแต�สม�ยู่โบรีาณของกลุ่��ม
ชาต�พั�นธุ์��ลุ่าหู่�� เคีรี�#องดนตรี�ชน�ดน� จี�ดอยู่��ในกลุ่��มเพั�#อใหู่�คีวามสน�กสนาน เพั�#องานเต�นจีะคี+ เที่ศักาลุ่ป6ใหู่ม� เที่ศักาลุ่ก�นข�าวใหู่ม� ไม�สามารีถูใช�แที่นพั�ธุ์�กรีรีมอ�#นได� ต�อจีะใช�บรีรีเลุ่งงานป6ใหู่ม�หู่ลุ่�งพั�ธุ์�กรีรีมที่�กอยู่�างเสรี:จี แลุ่ะหู่ลุ่�งการีเปAาหู่น�อก��มาเสรี:จี ปรีะว�ต�ศัาสตรี�ของต�อน� นนายู่จี?ะบ� โกศัลุ่ไพัรีพันา อธุ์�บายู่ไว�ว�า ต�อเป3นเคีรี�#องดนตรี�โบรีาณ สม�ยู่“
บรีรีพับ�รี�ษ สม�ยู่รี� �นพั�อก:ยู่�งใช� สม�ยู่อยู่��เม�องจี�นก:ใช�ต�อเลุ่�นในงานเต�นจีะคี+
ลุ่�กษณะกายภาพัที่�(วไปของต+อ เป3นเคีรี�#องดนตรี�ในกลุ่��มเคีรี�#องสายู่ ผ่ลุ่�ตเส�ยู่งโดยู่อาศั�ยู่การีส�#นสะเที่�อนของสายู่ ม�ลุ่�กษณะคีลุ่�ายู่ซ+งของชาวลุ่�านนา ของที่างภูาคีเหู่น�อของไที่ยู่ แลุ่ะม�ลุ่�กษณะใกลุ่�เคี�ยู่งซ�อบ+หู่รี�อ ซ�อบ�อของกลุ่��มชาต�พั�นธุ์��ลุ่�ซ� ต�อเป3นเคีรี�#องดนตรี�ที่�#ที่�ามาจีากไม� ส�ดส�วนไม�แน�นอน ขนาดแตกต�างก�นไปตามคีวามพัอใจีแลุ่ะคีวามถูน�ดผ่��บรีรีเลุ่ง ต�อม�สายู่ 3 สายู่ ที่�ามาจีากสายู่เบรีคีรีถูจี�กรียู่านยู่นต� ต�วของต�อที่�าจีากไม�เน� อแข:งเจีาะใหู่�เป3นรี�เพั�#อเป3นโพัรีงเส�ยู่งแลุ่ะข+งด�วยู่หู่น�งแลุ่น (ตะกวด) บางคีรี� งใช�หู่น�งว�วแที่นได� คีอขอต�อที่�าจีากไม�เน� อแข:งต�อเข�าก�บต�วต�อต�อเช�#อมด�วยู่ข� ช�นโรีง ส�วนหู่�วต�อม�ลุ่�กบ�ด 3 อ�นเพั�#อข+ นเส�ยู่งส�งต�#าของสายู่ แลุ่ะอ�กด�านหู่น+#งของสายู่ม�สะพัานสายู่รีองสายู่ ต�อใช�เขาส�ตว�ที่�าเป3นที่�#ด�ด
ภาพัต+อที่�(มา : น�รี�ตรี� แก�ว
ดนตรี�ของกลุ่��มชาต�พั�นธุ์��ลุ่าหู่�� น�รี�ตรี� แก�วหู่ลุ่�า / 11
ลุ่�กษณะกายภาพัของเครี+องดนตรี� ต+อ
รีะบบเสู�ยงของต+อผ่��ศั+กษาใช�กรีะบวนเด�ยู่วก�นในการีว�ดรีะบบเส�ยู่งของเคีรี�#องดนตรี�หู่น�อ
เซะ หู่น�อก��มา โดยู่อ�างอ�งที่ฤษฎี�รีะบบแบ�งเที่�าของ อาเลุ่:กซานเดอรี� เจี. เอลุ่ลุ่�ส โดยู่การีด�ดเส�ยู่งของต�อจีากลุ่�าด�บเส�ยู่งต�#าไปหู่าเส�ยู่งส�ง ได�ด�งน�
รีะด�บเสู�ยงต+อ
การีปรีะมวลุ่ผ่ลุ่โดยู่โปรีแกรีมเวปแลุ่ปเพั�#อหู่าคี�าคีวามถู�# คี�าเซ:นต� คี�าเบ�#ยู่งเบนจีากรีะบบแบ�งเที่�า แลุ่ะเส�ยู่งใกลุ่�เคี�ยู่งก�บโน�ตสากลุ่ ด�งน�
I คี�อ โน�ต F4 ว�ดคี�าเบ�#ยู่งเบนได�ที่�# +35 Cents คีวามถู�#เส�ยู่งที่�# 356.3 Hz
II คี�อ โน�ต Ab4 ว�ดคี�าเบ�#ยู่งเบนได�ที่�# -14 Cents คีวามถู�#เส�ยู่งที่�# 429 Hz
ดนตรี�ของกลุ่��มชาต�พั�นธุ์��ลุ่าหู่�� น�รี�ตรี� แก�วหู่ลุ่�า / 12
III คี�อ โน�ต Bb4 ว�ดคี�าเบ�#ยู่งเบนได�ที่�# -20 Cents คีวามถู�#เส�ยู่งที่�# 480 Hz
IV คี�อ โน�ต C5 ว�ดคี�าเบ�#ยู่งเบนได�ที่�# +23 Cents คีวามถู�#เส�ยู่งที่�# 530.3 Hz
V คี�อ โน�ต Eb5 ว�ดคี�าเบ�#ยู่งเบนได�-21Cents คีวามถู�#เส�ยู่งที่�# 651.4 Hz
ลุ่,าด�บเสู�ยงต+อ
ลุ่�าด�บเส�ยู่งของเคีรี�#องดนตรี�ต�อ ม�คีวามเป3นบ�นใดเส�ยู่งแบบ 5 เส�ยู่งแบบ Minor Pentatonic น�#นคี�อเส�ยู่ง F4, Ab4, Bb4. C5 แลุ่ะ Eb5
แลุ่ะหู่ากเปรี�ยู่บเที่�ยู่บก�บตารีางแบบยู่กรีะด�บเส�ยู่ง หู่รี�อ Moved C จีะที่�าใหู่�เข�าใจีรีะบบเส�ยู่งของเส�ยู่งต�อได�มากข+ น ด�งน�
ตารีางเปรี�ยบเที่�ยบ A Minor Pentatonic แลุ่ะ F Minor
Pentatonic 7
เพัลุ่งรี�องลุ่าหู่��เพัลุ่งรี�องลุ่าหู่��เป3นเพัลุ่งแต�งข+ นจีากที่�านองเด�ยู่ว ผ่��รี �องได�แต�งเน� อหู่า
หู่รี�อคี�าข+ นมาใหู่ม� ผ่��ข�บรี�อง ม�ปฏ�ภูาณ ไหู่วพัรี�บ เป3นเลุ่�ศั สามารีถูหู่าคี�า หู่รี�อภูาษาเข�ามาใช�ก�บที่�านองที่�#ม�อยู่��อยู่�างงดงาม เพัลุ่งรี�องลุ่าหู่��น� นม�คีวามหู่มายู่ต�าง ๆ ด�งที่�#ลุ่�งเอกพั�นธุ์� บรีรีพัตไพัรีได�ข�บรี�องเพัลุ่งลุ่าหู่��แลุ่ะบอกคีวามหู่มายู่ไว�ว�า เพัลุ่งรี�องลุ่าหู่��ม�คีวามหู่มายู่อยู่��หู่ลุ่ากหู่ลุ่ายู่ เช�น ด�ใจีที่�#เรีา“
7 = เส�ยู่งหู่�างก�น 1 เส�ยู่งเต:ม (2 Semitone) = เส�ยู่งหู่�างก�นคีรี+#งเส�ยู่ง (1
Semitone)
A Minor Pentatonic
ดนตรี�ของกลุ่��มชาต�พั�นธุ์��ลุ่าหู่�� น�รี�ตรี� แก�วหู่ลุ่�า / 13
ได�พับเจีอก�น , เรี�#องช�ว�ตคีวามเป3นอยู่�� , การีอพัยู่พัยู่�ายู่ถู�#นฐาน, ช�ว�ตคี�� , เรี�#องส�ตว�ปAา, เรี�#องธุ์รีรีมชาต� ,เรี�#องคีวามรี�ก ”
รีะด�บเส�ยู่งของเพัลุ่งรี�องลุ่าหู่�� เก�ดจีากการีบ�นที่+กเส�ยู่งผ่��รี �องน�ามาปรีะมวลุ่ผ่ลุ่ด�วยู่โปรีแกรีมที่างคีอมพั�วเตอรี� สามารีถูบ�นที่+กเป3นโน�ตสากลุ่ ได�รีะด�บเส�ยู่งด�งน�
รีะด�บเสู�ยงเพัลุ่งรี�องลุ่าหู่��ลุ่�าด�บเส�ยู่งของเพัลุ่งรี�องลุ่าหู่�� ม�คีวามเป3นบ�นใดเส�ยู่งแบบ 5 เส�ยู่ง
แบบ Minor Pentatonic น�#นคี�อเส�ยู่ง (A3), (C4), D4, F4, G4,
A4, C5 แลุ่ะ (D5) ที่� งน� โน�ตต�#าส�ดคี�อ A3 แลุ่ะ C4 เป3นโน�ตในบ�นใดเส�ยู่งน� อยู่��แลุ่�ว จี+งน�ามาจี�ดเรี�ยู่งใหู่ม�เป3น D4, F4, G4, A4, C5 แลุ่ะ (D5) จี+งได�บ�นไดเส�ยู่ง D Minor Pentatonic หู่ากเปรี�ยู่บเที่�ยู่บก�บตารีางแบบยู่กรีะด�บเส�ยู่ง หู่รี�อ Move C จีะที่�าใหู่�เข�าใจีรีะบบเส�ยู่งของเพัลุ่งรี�องลุ่าหู่�� มากข+ น ด�งน�
ตารีางเปรี�ยบเที่�ยบ A Minor Pentatonic แลุ่ะ D Minor
Pentatonic
ผ่��ศั+กษาขอน�าเสนอต�วอยู่�างบที่เพัลุ่งรี�องลุ่าหู่�� บที่เพัลุ่งที่�#ข�บรี�องโดยู่นายู่เอกพั�นธุ์� บรีรีพัตไพัรี บที่เพัลุ่งที่�#แต�งข+ นจีากที่�านองเด�ยู่ว แต�ผ่��รี �องได�แต�งเน� อหู่าหู่รี�อคี�าข+ นมาใหู่ม� โดยู่เพัลุ่งน� ม�คีวามหู่มายู่ว�าว�นน� เหู่งาจี�ง ได�ยู่�นแต�เส�ยู่งลุ่มพั�ด แต�ไม�ได�ยู่�นเส�ยู่งหู่ญ่�งใดเลุ่ยู่ โดยู่สามารีถูถูอดเที่ปเพั�#อบ�นที่+กโน�ตได�ด�งน�
A Minor Pentatonic
FC
ดนตรี�ของกลุ่��มชาต�พั�นธุ์��ลุ่าหู่�� น�รี�ตรี� แก�วหู่ลุ่�า / 14
เพัลุ่งรี�องลุ่าหู่��
เรีาสามารีถูว�เคีรีาะหู่�บที่เพัลุ่งน� โดยู่การีอ�างอ�งหู่ลุ่�กที่ฤษฎี�ดนตรี�สากลุ่ แบ�งเป3น หู่�วข�อศั+กษาด�งน�
โครีงสูรี�างของที่,านอง พั�สู�ยของแนวด,าเน�นที่,านองของเพัลุ่งที่�( 2 ม�พั�สู�ยกว�าง ปรีะมาณ
ค�� 12 เสู�ยงต,(าสู�ดของแนวที่,านอง ค+อ A3 แลุ่ะเสู�ยงสู�งสู�ดของแนวที่,านองค+อ C5 ด�งต�วอย�าง
รี�ปรี�างของที่,านอง
รีะด�บเสู�ยง รีะด�บเสู�ยงของบที่เพัลุ่งรี�อง เพัลุ่งที่�( 2 ผู้��ว�จ๊�ยพั�จ๊ารีณาจ๊ากรีะด�บ
เสู�ยงต,(าข!.นไปสู�งสู�ด ค+อเสู�ยง A3 ,C4, D4, F4 , G4, A4 , C5
โน�ตต�าง ๆ ของรีะด�บเสู�ยงเพัลุ่งรี�องลุ่าหู่��
จ๊�งหู่วะ
ดนตรี�ของกลุ่��มชาต�พั�นธุ์��ลุ่าหู่�� น�รี�ตรี� แก�วหู่ลุ่�า / 15
จีากการีว�เคีรีาะหู่�อ�ตรีาจี�งหู่วะของเพัลุ่งลุ่าหู่�� พับว�า ไม�ม�การีเน�นอ�ตรีาจี�งหู่วะที่�#ช�ดเจีน เป3นลุ่�กษณะจี�งหู่วะอ�สรีะ (Free Rhythmic) ไม�ม�ช�พัจีรีจี�งหู่วะที่�#แน�นอน (Free time) แลุ่ะไม�สามารีถูเข�ยู่นเคีรี�#องหู่มายู่อ�ตรีาจี�งหู่วะ แลุ่ะไม�สามารีถูแบ�งเป3นหู่�องเพัลุ่งที่�#แน�นอนได� (Non-metrical
time) แต�สามารีถูแบ�งวรีรีคีตอนได�จีากกรีณ�หู่ยู่�ดพั�กหู่ายู่ใจีของผ่��รี �อง ในที่�#น� ใช�วงเลุ่:บในการีใหู่�ส�ญ่ลุ่�กษณ�แที่นจี�ดพั�กหู่ายู่ใจีอ�ตรีาความเรี:ว
อ�ตรีาคีวามเรี:วเพัลุ่งรี�องลุ่าหู่�� หู่ากน�ามาเที่�ยู่บก�บคีวามเรี:วมาตรีฐานสากลุ่โดยู่ใช�เคีรี�#องว�ดจี�งหู่วะ (Metronome) สามารีถูว�ดจี�งหู่วะได�ปรีะมาณ 60-66 ซ+#งอ�ตรีาคีวามเรี:วน� อาจีจีะเรี:วข+ นหู่รี�อช�าลุ่งได�ตามแต�ผ่��รี �อง
ดนตรี�ในสู�งคมว�ฒนธุ์รีรีมลุ่าหู่��ดนตรี�ม�ส�วนส�าคี�ญ่ในที่�กส�วนของพั�ธุ์�กรีรีม โดยู่เฉพัาะงานใหู่ญ่�ของ
ลุ่าหู่��เช�นงานป6ใหู่ม� งานก�นข�าวใหู่ม� การีเต�นจีะคี+ ที่�าบ�ญ่บ�าน แลุ่ะที่�าบ�ญ่หู่ม��บ�าน ซ+#งต�องม�เคีรี�#องดนตรี�หู่ลุ่�กคี�อ หู่น�อก��มาบรีรีเลุ่งเพั�#อส�#อสารีก�บผ่�ฟHาใหู่�รี�บรี� �ถู+งพั�ธุ์�กรีรีม ใหู่�อ�านวยู่อวยู่พัรีใหู่�งานน� น ๆ ม�คีวามรีาบรี�#น ชาวบ�านในช�มชนม�แต�คีวามส�ข น�าส�#งด� ๆ มาในหู่ม��บ�าน นอกจีากหู่น�อก��มายู่�งม�หู่น�อเซะ แลุ่ะ ต�อที่�#บรีรีเลุ่งสรี�างคีวามบ�นเที่�งใหู่�แก�ชาวบ�านผ่��รี �วมงาน ดนตรี�ลุ่าหู่��ยู่�งเป3นศั�นยู่�รีวมคีวามบ�นเที่�ง ที่� งน� เก�ดจีากที่�#ชาวบ�านเข�ารี�วมพั�ธุ์�เช�นงานป6ใหู่ม� ม�การีเต�นจีะคี+ ดนตรี�จีะเป3นส�วนน�าพัาผ่��คีนเข�าเต�นรี�วมก�นสรี�างคีวามสน�กสนาน แลุ่ะคีวามสาม�คีคี�แก�คีนในหู่ม��บ�าน คีนที่�#เหู่น�#อยู่จีากการีเต�นรี�าจีะหู่ยู่�ดพั�กน�#งจี�บน� าชา ต� งวงพั�ดคี�ยู่อยู่�างสน�กสนาน บ�างก:ม�โอกาสได�ที่ดลุ่องฝIกเปAาหู่น�อ ฝIกด�ดต�อ กลุ่��มเยู่าวชนม�การีจี�บกลุ่��มเลุ่�นปรีะที่�ดแลุ่ะพั�ดคี�ยู่ในบรี�เวณลุ่านเต�นบ�าง ด�านนอกลุ่านเต�นจีะคี+บ�าง
ภาพัการีบรีรีเลุ่งหู่น�อก��มางานป<ใหู่ม�ลุ่าหู่��
ดนตรี�ของกลุ่��มชาต�พั�นธุ์��ลุ่าหู่�� น�รี�ตรี� แก�วหู่ลุ่�า / 16
ดนตรี�ของชาวลุ่าหู่��เป3นว�ฒนธุ์รีรีมที่�#ด�งาม เป3นส�#งที่�#สรี�างคีวามส�มพั�นธุ์�ภูายู่ในช�มชน ส�งคีมว�ฒนธุ์รีรีมที่�#วโลุ่กลุ่�วนม�เพัลุ่งของกลุ่��มชาต�พั�นธุ์�� แลุ่ะเพัลุ่งลุ่าหู่��ม�บที่บาที่ ส�าคี�ญ่ในที่�ก ๆ ส�งคีมมายู่าวนาน จีากการีศั+กษาว�เคีรีาะหู่�บที่เพัลุ่งลุ่าหู่��ในส�งคีมแลุ่ะว�ฒนธุ์รีรีมลุ่าหู่�� จีากการีเก:บข�อม�ลุ่ภูาคีสนามเป3นหู่ลุ่�ก แลุ่ะศั+กษาจีากข�อม�ลุ่เอกสารีต�าง ๆ พับว�าม�บที่บาที่ส�าคี�ญ่หู่ลุ่ายู่ปรีะการี บที่บาที่ในการีใช�สรี�างคีวามส�มพั�นธุ์� รีะหู่ว�างผ่��คีนในช�มชนแลุ่ะต�างช�มชน บที่เพัลุ่งอ�นเก�ดจีากการีเลุ่�นเคีรี�#องดนตรี�ต�าง ๆ ของชาวลุ่าหู่��ม�คีวามเก�าแก�ที่�#ส�ดเป3นส�#งที่�#สามารีถูเช�#อมคีวามส�มพั�นธุ์�ส�าหู่รี�บสมาช�กในคีรีอบคีรี�ว แลุ่ะสมาช�กของช�มชน เข�ามาม�ส�วนรี�วมก�บก�จีกรีรีมช�มชน การีส�#อสารีด�วยู่ภูาษาดนตรี�เป3นส�#งที่�#ส�งคีมลุ่าหู่��ยู่+ดถู�อเป3นปรีะเพัณ�ปฏ�บ�ต�ก�นอยู่�างแยู่กไม�ออกได�จีากส�งคีม ส�าหู่รี�บผ่��ที่�#ม�หู่น�าที่�#ที่�#จีะส�#อสารีถู�ายู่ที่อดบที่เพัลุ่งได�ต�องเป3นผ่��ที่�#ม�คีวามสามารีถู เป3นผ่��ที่รีงคีวามรี� � หู่รี�อผ่��อาว�โสปรีะจี�าช�มชน หู่รี�ออาจีเป3นเยู่าวชนผ่��ฝาเรี�ยู่นรี� � จี+งจีะเป3นคีนส�#อสารีแก�ชาวบ�านได�
บที่บาที่ในการีข�ดเกลุ่าที่างส�งคีม (Socialization) เป3นกรีะบวนการีที่างส�งคีมก�บจี�ตว�ที่ยู่า ซ+#งม�ผ่ลุ่ที่�าใหู่�บ�คีคีลุ่ม�บ�คีลุ่�กภูาพัตามแนวที่างที่�#ส�งคีมต�องการี ที่�# ณรีงคี� เส:งปรีะชา8 กลุ่�าวว�าการีข�ดเกลุ่าที่างส�งคีมเป3นกรีะบวนการีปลุ่�กฝ=งบรีรีที่�ดฐานของกลุ่��มใหู่�เก�ดข+ นในต�วบ�คีคีลุ่ซ+#งเป3นสมาช�กของส�งคีม เพั�#อใหู่�อยู่��รี �วม แลุ่ะที่�างานรี�วมก�บผ่��อ�#นในส�งคีมได�ด�วยู่ด� แลุ่ะการีข�ดเกลุ่าที่างส�งคีมเป3นกรีะบวนการีหู่ลุ่�อหู่ลุ่อมที่างว�ฒนธุ์รีรีม ซ+#งบ�คีคีลุ่จีะเรี�ยู่นรี� �ในเรี�#องพั� นฐานต�าง ๆ คี�อ คี�าน�ยู่ม คีวามเช�#อ แลุ่ะพัฤต�กรีรีมของส�งคีม ในที่างส�งคีมว�ที่ยู่าถู�อว�าบ�คีคีลุ่ที่�กคีนจีะต�องผ่�านกรีะบวนการี
8 ณรีงคี� เส:งปรีะชา. (2537). ส�งคีมว�ที่ยู่า. (พั�มพั�คีรี� งที่�# 2). กรี�งเที่พัมหู่านคีรี: พั�ที่�กษ�อ�กษรี.
2537. หู่น�า 45.
ภาพัการีบรีรีเลุ่งต+อในลุ่านเต�นจ๊ะค!
ดนตรี�ของกลุ่��มชาต�พั�นธุ์��ลุ่าหู่�� น�รี�ตรี� แก�วหู่ลุ่�า / 17
ข�ดเกลุ่าที่างส�งคีม ต� งแต�แรีกเก�ดจีนตายู่ ในรีะยู่ะแรีกของช�ว�ตจีะได�รี�บการีอบรีมใหู่�เรี�ยู่นรี� �เพั�#อคีวามอยู่��รีอด แลุ่ะเรี�ยู่นรี� �กฎีข�อบ�งคี�บของส�งคีม เช�น การีก�นอยู่�� การีนอน ฯลุ่ฯ บที่บาที่ของดนตรี�ลุ่าหู่��ก:เช�นก�นม�ส�วนช�วยู่ข�ดเกลุ่าส�งคีมคีวามเป3นชาวลุ่าหู่��ต� งแต�แรีกเก�ดจีนตายู่ คีวามเช�#อ คี�าน�ยู่ม ว�ฒนธุ์รีรีมที่�#ฝ=งแน�นส�บที่อดมายู่าวนาน ที่�าใหู่�เก�ดอ�ตลุ่�กษณ�ลุ่าหู่��ตรีาบจีนที่�กว�นน�
บที่สูรี�ป
การีศั+กษาดนตรี�ของกลุ่��มชาต�พั�นธุ์��ลุ่าหู่��พับว�า เครี+(องดนตรี�หู่น�อเซะ เป3นแคีนขนาดกลุ่างเป3นเคีรี�#องดนตรี�ปรีะเภูที่
ลุ่ม ใช�ปรีะกอบพั�ธุ์�กรีรีมต�างๆ ของชาวลุ่าหู่�� เคีรี�#องดนตรี�ที่�#เป3นเอกลุ่�กษณ�เฉพัาะปรีะจี�าของลุ่าหู่�� ม�คีวามส�าคี�ญ่ก�จีกรีรีม แลุ่ะพั�ธุ์�กรีรีมของชาวลุ่าหู่��ม�ลุ่�าด�บเส�ยู่งอยู่�� 5 เส�ยู่ง ที่�#ม�รีะยู่ะเส�ยู่งใกลุ่�เคี�ยู่งก�บรี�ปของคีอรี�ดแบบ Dominant 7th คีอรี�ด C# Dominant 7th หู่รี�อ C#7 ของดนตรี�ตะว�นตกน�#นเอง
เครี+(องดนตรี�หู่น�อก��มา เป3นแคีนขนาดใหู่ญ่� ใช�ปรีะกอบพั�ธุ์�กรีรีมต�างๆ ของชาวลุ่าหู่��ป=จีจี�บ�นหู่าด�ได�ยู่ากที่� งน� เน�#องจีากไม�คี�อยู่ม�ผ่��เช�#ยู่วชาญ่ในการีบรีรีเลุ่ง หู่น�อก��มาม�คีวามส�าคี�ญ่ต�อพั�ธุ์�กรีรีมมาก พั�ธุ์�กรีรีมที่�#ใช�หู่น�อโก�มาบรีรีเลุ่งคี�อ เที่ศักาลุ่ป6ใหู่ม�ของลุ่าหู่�� ก�นข�าวใหู่ม� งานที่�าบ�ญ่หู่รี�อเลุ่� ยู่งผ่�เรี�อนแลุ่ะปรีะเพัณ�สงเคีรีาะหู่�หู่ม��บ�าน หู่น�อก��มายู่�งใช�บรีรีเลุ่งเพั�#อปรีะกอบการีเต�นจีะคี+ ซ+#งเป3นพั�ธุ์�บวงสรีวงแด�เที่พัเจี�า ลุ่�าด�บเส�ยู่งของหู่น�อก��มาจีะพับว�าม�เส�ยู่งอยู่�� 6 เส�ยู่ง ลุ่�าด�บเส�ยู่งเหู่ลุ่�าน� เป3นเส�ยู่งที่�#เป3นเอกลุ่�กษณ�เฉพัาะสามารีถูบ�งบอกว�าเป3นโหู่มดเส�ยู่งเฉพัาะหู่น�อก��มา
ดนตรี�ของกลุ่��มชาต�พั�นธุ์��ลุ่าหู่�� น�รี�ตรี� แก�วหู่ลุ่�า / 18
เครี+(องดนตรี� ต+อ เป3นเคีรี�#องดนตรี�ที่�#จี�ดอยู่��ในกลุ่��มเพั�#อใหู่�คีวามสน�กสนาน เพั�#องานเต�นจีะคี+ เที่ศักาลุ่ป6ใหู่ม� เที่ศักาลุ่ก�นข�าวใหู่ม� ไม�สามารีถูใช�แที่นพั�ธุ์�กรีรีมอ�#นได� ต�อจีะใช�บรีรีเลุ่งงานป6ใหู่ม�หู่ลุ่�งพั�ธุ์�กรีรีมที่�กอยู่�างเสรี:จี แลุ่ะหู่ลุ่�งการีเปAาหู่น�อก��มาเสรี:จี ต�อ เป3นเคีรี�#องดนตรี�ในกลุ่��มเคีรี�#องสายู่ ผ่ลุ่�ตเส�ยู่งโดยู่อาศั�ยู่การีส�#นสะเที่�อนของสายู่ ม�ลุ่�กษณะคีลุ่�ายู่ซ+งของชาวลุ่�านนา ของที่างภูาคีเหู่น�อของไที่ยู่ แลุ่ะม�ลุ่�กษณะใกลุ่�เคี�ยู่งซ�อบ+หู่รี�อ ซ�อบ�อของกลุ่��มชาต�พั�นธุ์��ลุ่�ซ� ลุ่�าด�บเส�ยู่งของเคีรี�#องดนตรี�ต�อ ม�คีวามเป3นบ�นใดเส�ยู่งแบบ 5 เส�ยู่งแบบ Minor Pentatonic น�#นคี�อ F Minor Pentatonic
เพัลุ่งรี�องลุ่าหู่�� เป3นเพัลุ่งแต�งข+ นจีากที่�านองเด�ยู่ว ผ่��รี �องได�แต�งเน� อหู่าหู่รี�อคี�าข+ นมาใหู่ม� ผ่��ข�บรี�อง ม�ปฏ�ภูาณ ไหู่วพัรี�บ เป3นเลุ่�ศั สามารีถูหู่าคี�า หู่รี�อภูาษาเข�ามาใช�ก�บที่�านองที่�#ม�อยู่��อยู่�างงดงาม เพัลุ่งรี�องลุ่าหู่��น� นม�คีวามหู่มายู่ต�าง ๆ เช�น ด�ใจีที่�#เรีาได�พับเจีอก�น , เรี�#องช�ว�ตคีวามเป3นอยู่�� , การีอพัยู่พัยู่�ายู่ถู�#นฐาน, ช�ว�ตคี�� , เรี�#องส�ตว�ปAา, เรี�#องธุ์รีรีมชาต� แลุ่ะเรี�#องคีวามรี�ก ส�งคีมว�ฒนธุ์รีรีมลุ่าหู่��ม�ดนตรี�เป3นส�วนส�าคี�ญ่ในการีปรีะกอบพั�ธุ์�กรีรีม ว�ถู�ช�ว�ตชาวลุ่าหู่��ยู่�งคีงต�องม�ดนตรี�อยู่��ด�งที่�#กลุ่�าวแลุ่�วข�างต�น ดนตรี�ลุ่าหู่��ยู่�งเก�#ยู่วข�องก�บว�ถู�ช�ว�ตอยู่�างแยู่กไม�ออก สามารีถูใช�ดนตรี�เพั�#อการีผ่�อนคีลุ่ายู่จีากการีที่�างานงานด�วยู่เพัลุ่งรี�องลุ่าหู่��หู่รี�อบที่เพัลุ่งจีากเคีรี�#องดนตรี� ดนตรี�ในส�งคีมลุ่าหู่��ยู่�งเช�#อมโยู่งใหู่�ผ่��คีนเข�ามาม�ส�วนรี�วม ที่�าใหู่�เก�ดคีวามสาม�คีคี�ตามมา อ�กที่� งยู่�งช�วยู่ข�ดเกลุ่าลุ่�กหู่ลุ่าน เยู่าวชนลุ่าหู่��ใหู่�เป3นคีนด� ม�ส�มมาคีารีาวะต�อผ่��ใหู่ญ่� หู่ากชาวลุ่าหู่��ไม�ส�บที่อดดนตรี�ของตนแลุ่�ว ก:จีะส�งผ่ลุ่กรีะที่บก�บพั�ธุ์�กรีรีมที่�#ส�บที่อดก�นมาแต�คีรี� งบรีรีพับ�รี�ษ ด�งน� นชาวลุ่าหู่��ต�องตรีะหู่น�กถู+งคี�ณคี�าดนตรี�รีวมถู+งว�ฒนธุ์รีรีมด�านอ�#น ๆ ใหู่�คี��ก�บส�งคีมว�ฒนธุ์รีรีมลุ่าหู่��ต�อไป
ดนตรี�ของกลุ่��มชาต�พั�นธุ์��ลุ่าหู่�� น�รี�ตรี� แก�วหู่ลุ่�า / 19
บรีรีณาน�กรีม
กรีมพั�ฒนาส�งคีมแลุ่ะสว�สด�การี กรีะที่รีวงการีพั�ฒนาส�งคีมแลุ่ะคีวามม�#นคีงของมน�ษยู่�. 2545 .ที่,าเน�ยบช�มชน บนพั+.น ที่�(สู�ง 20 จ๊�งหู่ว�ด ในปรีะเที่ศึไที่ย . งามพั�ศั ส�ตยู่�สงวน.2543. หู่ลุ่�กมาน�ษยว�ที่ยาว�ฒนธุ์รีรีม .(พั�มพั�คีรี� งที่�# 3) กรี�งเที่พัฯ : รีามาการีพั�มพั�.จีะงะ แสงฮองแลุ่ะคีณะ . โครีงการีฟื้7. นฟื้�ว�ฒนธุ์รีรีมปรีะเพัณ�ด�านดนตรี�(หู่น�อ)ของชนเผู้�าลุ่าหู่��แซแลุ่ บ�าน หู่�วยน,.ารี�น ต.แม�เจ๊ด�ย�ใหู่ม� อ.เว�ยงป4าเป9า จ๊.เช�ยงรีาย. รีายู่งานว�จี�ยู่เพั�#อที่�องถู�#น สกว .2548.หู่น�า 26.
ฉว�วรีรีณ ปรีะจีวบเหู่มาะ. ม.ป.ที่. ความสู,าค�ญของการีเลุ่�น (play) .วารีสารีส�งคีมว�ที่ยู่าแลุ่ะมน�ษยู่ว�ที่ยู่า.ปรีะส�ที่ธุ์�G เลุ่�ยู่วส�รี�พังศั�. 2533. สูวนศึาสูตรี�ของเครี+(องดนตรี�โดยสู�งเขป. การีส�มมนาว�ชาการีเรี�#องภู�ม�ป=ญ่ญ่า ชาวบ�าน ลุ่�านนา.เช�ยู่งใหู่ม� : ว�ที่ยู่าลุ่�ยู่คีรี�เช�ยู่งใหู่ม�.ณรีงคี� เส:งปรีะชา. 2537. สู�งคมว�ที่ยา. (พั�มพั�คีรี� งที่�# 2).
กรี�งเที่พัมหู่านคีรี: พั�ที่�กษ�อ�กษรี.
น�รี�ตรี� แก�วหู่ลุ่�า. 2550. ฝ�4หู่ลุ่�แลุ่แลุ่เครี+(องดนตรี�ของชาวไที่ยภ�เขาเผู้�าลุ่�ซ� ในพั+.นที่�(จ๊�งหู่ว�ดเช�ยงรีาย.
ว�ที่ยู่าน�พันธุ์� ศั�ลุ่ปศัาสตรีมหู่าบ�ณฑิ�ตสาขาว�ชาดนตรี� บ�ณฑิ�ตว�ที่ยู่าลุ่�ยู่ มหู่าว�ที่ยู่าลุ่�ยู่มหู่�ดลุ่.
Ellis, Alexander John. 1885. On the musical scales of various nations. London.Jaap Kunst. 1959. Ethnomusicology, Ethnomusicology: a study of its nature, its
problems, methods and representative
ดนตรี�ของกลุ่��มชาต�พั�นธุ์��ลุ่าหู่�� น�รี�ตรี� แก�วหู่ลุ่�า / 20
personalities to which is added a bibliography. University of California.Hood, Mantle. 1971. The Ethnomusicologist. New York: Mcgraw-Hill.