آذرگشسب آتشکده یا سليمان تخت

حسینی احمد سیدگردآوری: و تحقیق

آن در مختلفي آثار كه است هكتار12 وسعت به اي محوطه سليمان تخت

كه است شكل بيضي بارويي و برج مجموعه، برجسته آثار از دارد. يكي وجود

با بارو و برج38 بخش، اين داخل شود. در مي مربوط اشكاني دوران به

متر18 ارتفاع به كه خورد مي چشم به دار نقش هاي سنگ از خارجي نمايي

بخش اند. در شده محدود شرقي و شمالي دروازه دو ميان در متر4 عرض و

به معبد يك كه دارد قرار سليمان تخت كل اصلي هسته مجموعه، از ديگري

و شاهان عبادتگاه معبد، كنار است. در گشسب آذر آتشكده طاقي چهار نام

سپاه سرداران و سالطين به آتشكده اين كه چرا دارد قرار جنگاوران

است. اين شده ساخته آب ستايش معبد آتش، معبد كنار داشت. در اختصاص

جا بر آن از كمي آثار اما دارد بسياري شباهت فارس بيشابور معبد با معبد

براي آن از كه شده ساخته سالطين تاالر ها، بخش اين است. مجاور مانده

ديگر سفيران پذيرفتن حضور به و خاص روزهاي در آتش نيايش مراسم

ايوان به بسياري شباهت تاالر مقياس و شد. طرح مي استفاده كشورها

سلسله براي سليمان تخت واقع است. در تر كوچك آن از اما دارد مداين

زمان در جمشيد تخت كه داشت عهده بر را نقشي همان ساسانيان

ساخته عبادتگاهي اصلي مجموعه در معماري اجزا اين هخامنشيان. تمام

دوره شهرستان يك آن، دور تا دور و مجموعه اين از خارج در شدند. اما

ساكنان به رساني خدمات براي شهرستان داشت. اين وجود ساساني

آمده پديد داشتند، عهده بر را موبدان تربيت و تعليم كه كساني و آتشكده

ساكنان و زوار نيازهاي تامين وظيفه واقع در ساساني بود. شهرستان

تخريب آتشكده، شدن متروك از پس شهرك داد. اين مي انجام را مجموعه

است. مدفون خاك زير در زمين سطح متري چهار عمق در اكنون هم و شد

هم كه داشت وجود ايران در ساساني دوران در مهم بسيار آتشكده سه

پيدا شهرت سليمان تخت نام به كه گشسب آذر آتشكده از آثاري تنها اكنون

ديني باورهاي اعتقادي، مسايل نظر از آتشكده است. اين مانده جا بر كرده،

1

اهميت از داشت ساسانيان دوران اجتماعي و سياسي حيات در كه نقشي و

حكومت اقتدار نماد واقع در آذرگشسب آتشكده بود. برخوردار بسياري

گيري شكل و مزدكيان خيزش از پس شد. خصوصا مي محسوب ساسانيان

عنوان با آتشكده اين آبادي و عمران انوشيروان« به »خسرو آن، جنبش

آتشكده كرد. اي ويژه توجه كشوري دين سازي يكسان و ملي وحدت عامل

پرويز، خسرو سپاه بر آنان غلبه و ايران به روميان حمله زمان در آذرگشسب

نداشتند. كشور پايتخت به كاري هيچ روميان كه حالي در شد، ويران و غارت

در تغييراتي ايرانيان سوي از اسالم دين پذيرش و اعراب ها، رومي حمله

نيز ساسانيان دوره اواخر اغتشاشات و آورد پديد آتشكده آباداني وضعيت

دوران در كه اين نشود. تا انجام محل اين در بنايي تجديد هيچ شد موجب

استفاده مورد مغول حكام ييالقي پايتخت عنوان به مجموعه اين ايلخانان،

به و شد متروك تقريبا سليمان تخت ايلخانان، سقوط از پس گرفت. قرار

و گري سفال آهنگري، نظير امكاناتي با كوچك خدماتي شهرك يك عنوان

به مجموعه اين ديگر صفويه دوران گرفت. در قرار استفاده مورد نانوايي

نيز سليمان تخت نشد. اسم آن از اي استفاده هيچ و شد متروك كامل طور

كه منطقه اهالي سوي از و قمري هجري هشت و هفت قرون از واقع در

نام اين كه حالي شد. در انتخاب نداشتند، بنا اين از درستي تاريخي اطالعات

نام است. اين مجموعه صحيح نام آذرگشسب آتشكده همان و نيست صحيح

يوناني، مورخان هاي نوشته قديم، ايران تاريخ هاي كتاب اوستايي، متون در

اسم بار70 حدود نيز فردوسي شاهنامه است. در آمده بارها رومي و ارمني

كامال مجموعه اين صفويه دوران از است. پس شده ذكر آذرگشسب آتشكده

به غربي مستشرقان ميالدي،18 و17 هاي قرن در كه اين تا ماند متروك

بررسي پرداختند. نخستين ايران تاريخي مناطق بررسي به و آمدند ايران

شد. انجام آلماني هيات يك سوي از سليمان تخت در شناسي باستان هاي

ايران دولت ميان توافق براساس سليمان تخت در آلماني هيات هاي بررسي

كه »دراوستن« بود هيات اين شد. سرپرست آغاز1337 سال از آلمان و

سال19 مدت به را او »هوف« كار دكتر »نومن« و پروفسور او، از پس

و بود متمركز شناسي باستان كار روي آنان هاي فعاليت عمده دادند. ادامه

2

آنان كار حاصل مدارك و نقشه زيادي تعداد و مقاله چندين كتاب، جلد دو

اولويت و دوران آن در كشور وضعيت دليل به اسالمي انقالب از بعد است.

نشد. انجام سليمان تخت در چنداني اقدامات داشت، وجود كه ديگري هاي

اوليه هاي نگهداري و اضطراري هاي حفاظت به دوره اين هاي فعاليت بيشتر

وقت، جمهور رييس دستور براساس72 سال در كه اين داشت. تا اختصاص

تخت آنها از يكي كه شد تعريف تاريخي ،فرهنگي ،ملي بزرگ پروژه10

شهرها، گسترش با سليمان تخت در ها فعاليت از دوره اين بود. سليمان

عوامل بود. اين مصادف جمعيت ازدياد و سازي جاده سازي، شهرك توسعه

همين داد. به مي افزايش را مانده جا بر معماري آثار رفتن ميان از خطر

وضع و مجموعه حريم تعيين دش انجام زمان اين در كه كاري نخستين دليل،

مجموعه در تصرف و دخل از جلوگيري منظور به حفاظتي ضوابط سري يك

شد شروع آثار بخشي نجات عمليات حريم، تعيين از . بعدبود سليمان تخت

مجموعه كل نظافت و مانده باقي آثار تثبيت اضطراري، حفاظت شامل كه

ريخته فرو مصالح و خاك از عظيمي حجم سليمان تخت محوطه كل بود. در

و نگهداري بعدي هاي مرمت براي را مصالح آن از بخشي كه داشت وجود

منتقل ديگر اي منطقه به را كارگاهي زوايد مكعب متر هزار150 حدود

تخت درباره موجود مكتوب اطالعات فني، اقدامات اين بر . عالوهدرديگ

و اسناد مركز يك و آوري جمع را فني مدارك و ها عكس ها، نقشه سليمان،

نياز مورد مدارك ،80 سال ماه بهمن در .شد اندازي راه تخصصي كتابخانه

زمان همين . دریدردگ ترجمه سپس و آماده سليمان تخت ثبتي پرونده براي

از پيش كه يونسكو ادواري كارشناسان هيأت »تانيكوچي« سرپرست خانم

فرصت هفته يك يونسكو سازمان از ما براي بود، آمده سليمان تخت به آن

كنيم. پس ارسال پاريس به را پرونده شديم موفق سرانجام و گرفت اضافي

به ايتاليايي هيأتي ،81 درسال يونسكو در سليمان تخت پرونده شدن مطرح

مدران« به »عمر سرپرستي به تركيه از هيأتي »يوكا« و آقاي سرپرستي

مسئوالن همياري و همكاران از گروهي همكاري با خوشبختانه وآمدند ايران

شد. ثبت جهاني ميراث فهرست در اثر اين فرهنگي ميراث

3