คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน...

46
คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์ ความมรณะ คัมภีร์โรคนิทานกล่าวในคัมภีร์พระบรมอรรถธรรม ว่าด้วยคนจะถึงความมรณะสิ้นอายุ เทวฑูตในธาตุทั้ง 4 ก็สาแดงออกมาให้ปรากฏโดยมโนทวารอินทรีย์ประสาท ธาตุอันใดจะขาด จะ หย่อน จะพิการ อันตรธานประการใดก็ดี มีแจ้งอยู่ในพระคัมภีร์มรณะญาณสูตรแล้ว ความมรณะ แบ่งออกเป็น 2 อย่าง 1. มรณะด้วยโบราณโรค คือ ตายโดยปกติ ตายโดยลาดับขันธ์ ลาดับชวนะธาตุทั้ง 4 ล่วง ไปตามลาดับ โดยกาหนดสิ้นอายุปริโยสานเป็นปรกติ ธาตุทั้ง 4 อันตรธานสูญหายเป็นลาดับกันไป คือ ธาตุดิน 20 ธาตุน้า 12 ธาตุลม 6 ธาตุไฟ 4 เมื่อจะอันตรธานนั้น หาสูญพร้อมกันทีเดียวทั้ง 4 ธาตุ ไม่ ย่อมสูญไปขาดไป แต่ทีละ 2 สิ่ง 3 สิ่ง 4 สิ่ง 5 สิ่งก็มี บางทีธาตุดินขาดก่อนธาตุน้า ขาดก่อนธาตุ ลม ขาดก่อนธาตุไฟ และเมื่อสิ้นอายุดับสูญนั้น ปถวีธาตุ 20 ขาดไป 19 หทยัง ยังอยูอาโปธาตุ 12 ขาดไป 11 น้าลาย ยังอยูวาโยธาตุลม 6 ขาดไป 5 ลมหายใจเข้าออก ยังอยูเตโชธาตุ 4 ขาดไป 3 ไฟสาหรับเผาให้กายอุ่น ยังอยูถ้าธาตุทั้งหลายสิ้นสูญไปดังกล่าวมานี้ อาการตัดทีเดียว แพทย์ผู้จะเยียวยาต่อไปไม่ได้เลย ถ้าธาตุทั้ง 4 ขาดหย่อนไปแต่ละสิ่ง สอง สามสิ่ง สี่สิ่ง ดังนั้นก็ยังจะพยายามได้อยู2. มรณะด้วยปัจจุบันโรค คือ ปักกะมิกาพาธ ท่านทุบถองโบยตีบอบช้า และต้องราช อาญาของพระมหากษัตริย์ ให้ประหารชีวิตเสียด้วยหอกดาบเป็นไฟก็ตายดุจเดียวกัน คัมภีร์ธาตุวิภังค์ จะกล่าวถึงสาเหตุการเสียชีวิตที่เกิดขึ้นกับแต่ละบุคคลไว้ดังนี1. บุคคลตายด้วยปัจจุบันกรรมและปัจจุบันโรค คือ โอปักกะมิการพาธ ถูกทุบถองโบย ตีบอบช้า หรือต้องราชอาญาของพระมหากษัตริย์ให้ประหารชีวิต การตายโดยปัจจุบันนี้มิได้เป็น ปกติโดยลาดับขันธ์ชวร และธาตุทั้ง 4 มิได้ล่วงไปโดยลาดับ อย่างนี้เรียกว่า ตายโดยปัจจุบันกรรม 2. บุคคลตายด้วยโบราณกรรมและโบราณโรค บุคคลตายโดยโบราณกรรม คือ ตายโดย กาหนดสิ้นอายุปริโยสาน คืออายุย่างเข้าสู่ความชรา ธาตุทั้ง 1 ขาดไปตามลาดับ เปรียบเหมือนผลไมเมื่อแก่สุกงอมเต็มที่แล้ว ก็จะหล่อลงเอง คนเราเมื่ออายุมากแล้ว ธาตุทั้ง 4 ก็ทรุดโทรมไปตามลาดับ ไม่เจ็บไข้ได้ป่วยก็ตาย อย่างนี้เรียกว่า ตายด้วยโบราณกรรม ส่วนตนที่ตายด้วยโบราณโรคนั้น คือ

Upload: jatuporn-panusnothai

Post on 29-Jul-2015

4.971 views

Category:

Documents


2 download

TRANSCRIPT

Page 1: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

คมภรเวชศกษา คมภรโรคนทาน และคมภรธาตวภงค ความมรณะ

คมภรโรคนทานกลาวในคมภรพระบรมอรรถธรรม วาดวยคนจะถงความมรณะสนอาย

เทวฑตในธาตทง 4 กส าแดงออกมาใหปรากฏโดยมโนทวารอนทรยประสาท ธาตอนใดจะขาด จะหยอน จะพการ อนตรธานประการใดกด มแจงอยในพระคมภรมรณะญาณสตรแลว

ความมรณะ แบงออกเปน 2 อยาง 1. มรณะดวยโบราณโรค คอ ตายโดยปกต ตายโดยล าดบขนธ ล าดบชวนะธาตทง 4 ลวง

ไปตามล าดบ โดยก าหนดสนอายปรโยสานเปนปรกต ธาตทง 4 อนตรธานสญหายเปนล าดบกนไป คอ ธาตดน 20 ธาตน า 12 ธาตลม 6 ธาตไฟ 4 เมอจะอนตรธานนน หาสญพรอมกนทเดยวทง 4 ธาตไม ยอมสญไปขาดไป แตทละ 2 สง 3 สง 4 สง 5 สงกม บางทธาตดนขาดกอนธาตน า ขาดกอนธาตลม ขาดกอนธาตไฟ และเมอสนอายดบสญนน

ปถวธาต 20 ขาดไป 19 หทยง ยงอย อาโปธาต 12 ขาดไป 11 น าลาย ยงอย วาโยธาตลม 6 ขาดไป 5 ลมหายใจเขาออก ยงอย เตโชธาต 4 ขาดไป 3 ไฟส าหรบเผาใหกายอน ยงอย ถาธาตทงหลายสนสญไปดงกลาวมาน อาการตดทเดยว แพทยผจะเยยวยาตอไปไมไดเลย

ถาธาตทง 4 ขาดหยอนไปแตละสง สอง สามสง สสง ดงนนกยงจะพยายามไดอย 2. มรณะดวยปจจบนโรค คอ ปกกะมกาพาธ ทานทบถองโบยตบอบช า และตองราช

อาญาของพระมหากษตรย ใหประหารชวตเสยดวยหอกดาบเปนไฟกตายดจเดยวกน

คมภรธาตวภงคจะกลาวถงสาเหตการเสยชวตทเกดขนกบแตละบคคลไวดงน 1. บคคลตายดวยปจจบนกรรมและปจจบนโรค คอ โอปกกะมการพาธ ถกทบถองโบย

ตบอบช า หรอตองราชอาญาของพระมหากษตรยใหประหารชวต การตายโดยปจจบนนมไดเปนปกตโดยล าดบขนธชวร และธาตทง 4 มไดลวงไปโดยล าดบ อยางนเรยกวา ตายโดยปจจบนกรรม

2. บคคลตายดวยโบราณกรรมและโบราณโรค บคคลตายโดยโบราณกรรม คอ ตายโดยก าหนดสนอายปรโยสาน คออายยางเขาสความชรา ธาตทง 1 ขาดไปตามล าดบ เปรยบเหมอนผลไมเมอแกสกงอมเตมทแลว กจะหลอลงเอง คนเราเมออายมากแลว ธาตทง 4 กทรดโทรมไปตามล าดบ ไมเจบไขไดปวยกตาย อยางนเรยกวา ตายดวยโบราณกรรม สวนตนทตายดวยโบราณโรคนน คอ

Page 2: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

เปนโรคคร าคราเรอรงมานานหลายเดอนหลายป เรยนกวาโบราณโรค เวลาจะตาย ธาตทง 4 ขาดไปตามล าดบ แลวตายไป อยางนเรยกวา ตายดวยโรคโบราณโรค

บคคลทตายโดยสนก าหนดอายปรโยสานนน ธาตทง 4 ยอมขาดสญหายไปตามล าดบ แตเมอจะสนอาย แตละธาตขาดเหลอ ดงน

ปถวธาต 20 ขาดไป 19 หทยง (หวใจ) ยงอย อาโปธาต 12 ขาดไป 11 ปตตง (น าด) ยงอย วาโยธาตลม 6 ขาดไป 5 อสสาสะปสสาสะวาตา (ลมหายใจเขาออก) ยงอย เตโชธาต 4 ขาดไป 3 สนตปปคค (ไฟส าหรบเผาใหกายอน) ยงอย ถาธาตทงหลายสญสนพรอมกนดงกลาวน ทานวาเยยวยาไมหาย หากขาดหรอหยอนไปแต

ละสงสองสง ยงพอพยาบาลได

Page 3: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

สมฏฐานปถวพการ

ยาชอ ตรวาสง (ตรชวาสงข) แกปถวธาต 2 ประการคอสมอง กระดก มามพการ ใหเอากระเทยม 1 ใบคนทสอ 1 ใบสะเดา 1 เปลอกตนตนเปด 1 เบญจกล 1 สมอทง 3 จนทนทง 2 ผลจนทน 1 ดอกจนทน 1 กระวาน 1 กานพล 1 ตรกฏก 1 ยาทงนเอาสงละ 1 เปลอกกนเกรา 2 สวน เปลอกสมลแวง 3 สวน ท าเปนจลละลายน าผงกนแกปถวธาตทง 20 ประการ

ขนานหนงแกปถวธาต 3 ประการ คอ ผงผด ปอด พงพการ ใหเอา แหวหม 1 แฝกหอม 1 เปราะหอม 1 ใบสะเดา 1 กานพล 1 ผลเอน 1 หญาตนนก 1 การบร 1 ผลจนทน 1 ดอกจนทน 1 โกฐสอ 1 ผลบนนาค (ดอกบนนาค) 1 จนทนทง 2 ดอกกรงเขมา 1 ผลผกช 1 ดงเหลอม 1 เนระพส 1 ดอกผกปอด 1 ยาทงนเอาเสมอภาคท าเปนจลบดท าแทง ฝนดวยน าดอกไม แทรกชะมด พมเสน น าจนทนทง 2 กนแกปถวธาตพการทง 3 แล

ยาชอประสะพมเสน แกปถวธาต 3 ประการ คอ (มาม) หวใจ ตบ ปอด พการ ใหประกอบ ชะมดเชยง 1 พมเสน 1 ฤาษประสมแลว 1 เปลอกตนตนเปด 1 ใบสะเดา 1 ใบเสนยด 1 หญาตนนก 1 สมอทง 3 มะขามปอม 1 อบเชย 1 ล าพน 1 โกฐสอ 1 ใบกระวาน 1 ดอกบนนาค 1 เปราะหอม 1 ดอกผกปอด 1 เกสรบวน าทง 5 ดอกค าลาว 1 (ไมม) (เพม ดอกกรงเขมา 1 ลกเอน 1 ดอกค าไทย 1) ยาทงนเอาเสมอภาคบดท า แทงฝนดวยน าจนทน กนแกปถวธาตท าเภทตาง ๆ แล

ขนาดหนง เอา ใบบอระเพด (บอระเพด) 1 แหวหม 1 ชรากาก 1 ผลมะตมออน 1 เกลอสนเธาว 1 กระเทยม 1 ชะเอมเทศ 1 โกฐสอ 1 เทยนด า 1 (ไมม) ตรกฏก 1 เปลอกตนตนเปด 1 สมอไทย 1 ใบสะเดา 1 โกฐกานพราว 1 (เพม ใบรก 1 แฝกหอม 1 กกลงกา 1) ยาทงนเอาเสมอภาคท าเปนจล บดท าแทงดวยน าผงเทาผลพทรา กนเชาเยน บ าบดปถวธาต 8 จ าพวกตงแตผม ขน เลบ ฟน หนง เนอ เอน กระดก ถาพการก าเรบดงกลาวมาแลวนหายแล

ขนาดหนง เอา ใบเสนยด 1 เจตมลเพลง 1 เปลอกโมกมน 1 แหวหม 1 โกฐพงปลา 1 ผลผกช 1 สมอไทย 1 สมอพเภก 1 มะขามปอม 1 รากตองแตก 1 แฝกหอม 1 ผลกระดอม 1 บอระเพด 1 กระถนแดง 1 ขงแหง 1 รากไครเครอ 1 หญาตนนก 1 (เพม ใบสะเดา 1 โกฐสอ 1) ตมดวยน าทา น ามตรโค (นามะงว นาสรา) กได เมอจะกนปรงขนทศกรใสกน แกไขตรโทษในปถวธาตคอไสใหญนอยทง 2 ประการหายแล

คมภรธาตวภงค ปถวธาตพการตามฤด : เดอน 2, 3, 4 ถาไขใน 3 เดอนน เปนดวยนอนผดเวลา

คมภรเวชศกษา ปถวธาตพการตามฤด : เดอน 2, 3, 4 เปนดวยนอนผดเวลา

Page 4: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

ขนานหนง เอาเปลอกหอยขม 1 หอยแครง 1 ผกแพวแดง 1 ผลจนทน 1 ดอกจนทน 1 กระวาน 1 กานพล 1 การบร 1 เอาเสมอภาค พรกไทยลอนเทายาทงหลาย ท าเปนจล ละลายน าผงกนแกปถวธาตพการ คออาหารใหม อาหารเกาหายแล

ขนานหนง เอารากชาพล 1 รากสะคาน (สะคาน) 1 รากเจตมลเพลง 1 ขง 1 ดปล 1 (ไมม) ผลมะตมออน 1 สมอไทย 1 สมอเทศ 1 ผลผกช 1 กฤษณา 1 จนทนหอม (จนทนเทศ) 1 มะขามปอม 1 แหวหม 1 ผลพลงกาสา 1 รากขดมอนหลวง 1 กกลงกา 1 ยาทงนเอาเสมอภาค บอระเพด 2 สวน (1 บาท) ดปล 4 สวน (1 บาท) ตมกนแกปถวธาต คอสมองศรษะ (เยอในสมองกาเรบ) เมอเหมนตฤดหายแล

ยาแกปวดศรษะ ใหเอา ชะเอมทง 2 อบเชยเทศ 1 เปลอกคนทา 1 จนทนหอม (จนทนเทศ) 1 โกฐสอ 1 ใบสม 1 ผลผกช 1 ขง 1 ชะมด 1 พมเสน 1 ท าเปนจล กวนเปนยานดถ แกปวดศรษะหายแล

ยาสมส าหรบกน ใหเอาผกหนอก 1 ขงสดแตนอย หอม 5 หว เทยนด า 1 ดนประสวขาว 1 บดสมเมอเหมนตฤดแล

เมอคมหนตฤด ใหเอา ใบเสนยด 1 เทยนด า 1 งาเมด 1 งาชาง 1 (ไมม) เขาสาร 1 (ไมม) ดนประสวขาว 1 บดสมสมองยบ หายปวดศรษะโลหตจมกแลรายฟนนนหายแล (โลหตซงตกทางจมกแลไรฟนแลอาเจยนโลหตหายแล)

เมอวสนตฤด ใหเอา ใบน าดบไฟ 1 เทยนด า 1 ไพล 1 หวหอม 1 ดอกพกล 1 ผกขวง 1 ใบหางนกยง 1 ฆองสามยาน 1 ดนประสวขาว 1 บดสมหามปวดศรษะ หามจมกตงดนกแล เกศาพการ

คมภรธาตวภงค ผมพการ เดอน 2, 3, 4 : ใหเจบรากผม ใหคนศรษะ ผมหงอก ผมเปนรงแค เจบหนงศรษะ ผมพการ : ใหเจบสมองศรษะใหชา ใหผมรวงหลน

คมภรโรคนทาน ผมพการ เดอน 2, 3, 4 : ใหคนศรษะนก มกเปนรงแค ใหเจบหนงศรษะเนอง ๆ ไป ผมพการ : เจบในสมอง ใหผมรวง

คมภรเวชศกษา เกศาพการ : ใหมอาการเจบตามหนงหวและผมรวง

Page 5: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

ถาจะแกใหประกอบยาน ใหเอาทางตาลมาลนไฟบดเอาน าถวย 1 ใบครามต าบดเอาน าถวย 1 หญาแพรกต าบดเอาน าถวย 1 ขมนออยต าบดเอาน าถวย 1 น ามนงาถวย 1 หงใหคงแตน ามน ปรงใสดกา 1 ดนกกาน า 1 ดตะพาบน า 1 ทาศรษะแกผมพการหายแล โลมาพการ

ถาจะแกใหท ายาน ามนทแกผมพการนนมาทากได แลวจงท ายากนภายในเอา รากสมปอย 1 รากพทรา 1 มะกรดผล 1 (เพม รากชาพล 1 ขา 1)

ตมกน แกไดทงเกศา โลมาพการหายแล นขาพการ

คมภรธาตวภงค ขนพการ เดอน 2, 3, 4 : ใหเจบทงสรรพางคทกเสนขน ใหขนลกขนพองทงตว ขนพการ : ใหเจบทกเสนขนทวสรรพางคกาย

คมภรโรคนทาน เลบพการ เดอน 2, 3, 4 : มกใหเจบตนเลบ ใหตนเลบเขยวตนเลบด าซ าโลหต ใหเจบเสยว ๆ

นวมอ นวเทา เลบพการ : ท าใหตนเลบช าเขยวด ากด บางทใหฟกบวม เปนตนเดอนกลางเดอน

บางทใหขบเลบช าเปนหนองเจบปวดยงนก

คมภรโรคนทาน ขนพการ เดอน 2, 3, 4 : มกใหเจบทวสรรพางคกายทกขมขน ใหขนลกขนพองทวทงตว ขนพการ : ใหเจบทกขมขนทวสรรพางคกาย

คมภรเวชศกษา นขาพการ : ใหมอาการปวดทโคนเลบ บางทท าให เลบถอด บางทเปนเมดเปนหนองทโคนเลบ

คมภรเวชศกษา โลมาพการ : ใหมอาการเจบตามผวหนงและขนรวง

Page 6: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

ถาจะแกใหประกอบ ชะมดตน ฝายผกวา ขาวสกเผาไฟใหโชน ขมนออย 1 ยาด า 1 ดนประสวขาว 1 บดพอกหายแล

ถายงไมฟง เอาฟองเปด 1 เอาแตเยอขาวมาประสมกนปนทกนกบหมากพอกเขารดไวแหงเองแล

ถายงไมฟง ใหประกอบยาใหม ใบผกปลง 1 ใบบานเยน 1 ขาวสาร 1 ขมนออย 1 บดพอกหายแล

ถาไมฟงทานใหท ายาเกรดแกตอไปเถด ทนตาพการ

ใหแกตามกระบวนร ามะนาดนนเถด

คมภรธาตวภงค ฟนพการ เดอน 2, 3, 4 : ใหเจบไรฟน บางทใหเปนรมนาด บางทใหเปนโลหตออกตามไรฟน

ใหฟนหลดฟนคลอน ฟนพการ : ใหเจบปวดฟกบวมเปนก าลง ถงฟนหลดแลวกด มกเปนไปตาม

ประเวณสงสารวฏ ใหเจบฟนและไรฟนไรเหงอกตลอดสมอง ถาฟน

ยงมหลดมถอน

คมภรธาตวภงค เลบพการ เดอน 2, 3, 4 : ใหเจบตนเลบ ใหเลบเขยว เลบด าช าโลหต เจบเสยวนวมอนวเทา เลบพการ : ใหตนเลบเจบช าด าเขยว บางทใหฟกบวม คอเปนตะมอยหวเดอน

กลางเดอน บางทใหเจบช าเลอดช าหนอง ใหเจบปวดเปนก าลง

คมภรโรคนทาน ฟนพการ เดอน 2, 3, 4 : มกใหเจบตามรายฟน บางทใหเปนฝระมะนาด บางทใหโลหตออก

ทางรายฟน ใหฟนคลอนฟนถอนออก ฟนพการ : หกถอนแลวกด ยงอยกด กยอมเปนประเวณสบ ๆ กนมา ถาเจบใน

ไรฟนในรากฟนในเหงอก

คมภรเวชศกษา ทนตาพการ : เปนร ามะนาด เปนฝร ามะนาด ฝกราม ใหปวดตามรากฟนแรงกนฟน

Page 7: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

ตะโจพการ

ใหประกอบยาใสแปงขาวหมาก 1 เปลอกเฉยงพรานางแอ 1 โกฐหวบว 1 ดอกพกล 1 ดอกบนนาค 1 ดอกสารภ 1 เกสรบวหลวง 1 (เพม สงข 1 โกฐสอ 1) เสมอภาคบดดวยน าดอกไมชโลมกายหายแล (ใหบดเปนผงบดปนแทงไว ละลายนาดอกไมทงกนทงชโลมหายแล)

ยากน ใสขงแหง 1 รากมะแวงทง 2 ผลกระดอม 1 รากมลกาแดง 1 สมอไทย 1 สมอพเภก 1 จนทนทง 2 (เพม สมอเทศ 1 มะขามปอม 1 แหวหม 1 บอระเพด 1 หญาตนนก 1 โกฐสอ 1 โกฐกานพราว 1) เสมอภาคตมปรงขนทศกรและน าผง กนแกไขกมมโทษอนเกดในผวหนงหายแล มงสงพการ

คมภรธาตวภงค หนงพการ เดอน 2, 3, 4 : ใหรอนผวหนงทวสรรพางคกาย บางทใหเปนผนขนทงตวดจหวผด

ใหปวดแสบปวดรอนเปนก าลง หนงพการ : ใหหนงชาสากทวทงตว ถงแมวาแมลงวนจะจบหรอไตอยทตว กไม รสก ใหแสบรอนเปนก าลงเรยกวา กระมโทษ

คมภรโรคนทาน หนงก าเรบ เดอน 2, 3, 4 : ใหรอนผวหนงทวสรรพางคกาย บางทใหเปนผดผนดจเปนผด แสบรอนอยเนอง ๆ หนงพการ : ใหหนงสากหนงชาไป ถามดหรอแมลงวนจะไตจะจบ กไมรสกกาย

ใหแสบรอนยงนก เรยกวาเปนกมมโทษ (คอโทษเกดแตกรรม)

คมภรเวชศกษา มงสงพการ : ใหเนอเปนผนแดงช า และแสบรอน เนอเปนแฝดเปนไฝเปนหด

เปนพรายย า

คมภรเวชศกษา ตะโจพการ : ใหคนตามผวหนง ใหรสกกายสากตามผวหนง ใหแสบรอนตาม

ผวหนา

Page 8: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

ถาจะแกประสมยาเขากบกามปทะเลเผา 1 ฝางเสน 1 รากล าโพง 1 รากหมเหมน รากบวหลวง 1 เปลอกทองหลางน า (รากทองหลางหนาม) 1 โกฐกานพราว 1 (เพม ดนประสวขาว 1 ดนสอพอง 1) บดดวยน าหางตะเขตมเปนกระสาย ทาทงตวหายแล

ถาบวม ใหเอาขาวสกไหม 1 ใบขเหลก 1 ยาด า 1 ขมนออย 1 บดละลายน าปนใส ทาหายแล ยากนภายใน ใหเอา วานเปราะ 1 สมอเทศ 1 เทยนด า 1 ไพล 1 รากฟนงแดง 1 ตรกฏก 1

(เพม สงข 1) เสมอภาคท าเปนจล ละลายน ามะนาว น าสมซา น ารอน (หรอน ามะกรด) กได ร าหดเกลอกนหายแล ยานชอวา สงฆเภท (สงขเภท) นหารพการ

คมภรธาตวภงค เนอพการ เดอน 2, 3, 4 : ใหนอนสะดงไมสมปฤด นอนหลบไมสนท มกใหฟกบวมขน บางท

ผดขนเปนสแดง สเขยวทงตว บางทเปนลมพษ สมมตวาเปนประดง เปนเหอด เปนหด

เนอพการ : ประมาณ 500 ชน ใหเสยวซานไปทวทงตว มกใหฟกใหบวมขนไม เปนท ใหเปนพษ บางทใหรอนดงไฟลวก บางทใหฟกขนดงประกาย ดาด ประกายเพลง

คมภรโรคนทาน เนอก าเรบ เดอน 2, 3, 4 : มกใหนอนสะดงไมหลบสนท มกใหฟกใหบวม บางทใหเปนหวด า หวแดง หวเขยวทงตว บางทเปนดจลมพษ สมมตวาเปนประดง เหอด หดตาง ๆ เนอพการ : เนอ 500 ชน ถาพการใหเสยวไปทงตว มกใหฟกทนนบวมทน ใหเปนพษ บางทใหรอนดจไฟ บางทใหฟกขนดจประกายดาษ ประกายเพลง

คมภรเวชศกษา นหารพการ : ใหรสกตงรดผกดวงใจ ใหสวงสวาย และออนหว

Page 9: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

ยาแกปถวธาต คอ เสนเอน ทานใหเอาขงแหง 1 พรกไทย 1 เทยนด า 1 วานน า 1 โกฐพงปลา 1 ผลกระวาน 1 กระวานทงใบทงผล 1 (คมภรธาตวภงคใช ใบกระวานอยางเดยว) สะคาน 1 เกสรบวหลวงขาว 1 เกสรบวหลวงแดง 1 หญาตนนก 1 เกลอสนเธาว 1 มหาหงค 1 แกนขเหลก 1 พญามอเหลก 1 ยาทงนท าเปนจลละลายน ามะนาว น ามะกรด น าสมสายช น าสรา (นาสมซา) กไดกนแกเสนพการเสนแตกหายแล

คมภรธาตวภงค เอนพการ เดอน 2, 3, 4 : ใหจบสะบดรอนสะบดหนาว ใหปวดศรษะเปนก าลง ทานเรยกวา

อ ามพฤกษก าเรบแล เอนพการ : ใหเสนประธาน 10 เสน และเสนบรวาร 2,700 เสน ใหหวาดหวนไหว ไปสนทงนน ทกลากกลา ทแขงกแขง ทตงดานกตงดาน ทขอดกขอด

เขาเปนกอนเปนเถาไป ทจะเปนโทษหนกนนแตเสนอนชอวา สมนา และอ ามพฤกษ เสนสมนานนผกดวงใจ มแตจะใหสวงสวายทรนทราย หวโหยหาแรงมได อนวาเสนอ ามพฤกษนนมแตจะใหกระสบกระสาย ใหรอนใหเยน ใหเมอยใหเสยวไปทกเสนทกเอนทวทงตว ตงแตศรษะ ตลอดลงไปถงทสดจนเทา บางทใหเจบเปนเวลา แตเสนอมพฤกษนน

ใหโทษ 11 ประการ ถาใหโทษพรอมกนทง 2,700 เสน แลวกตายแล ถาเปนแต 1, 2, 3, 4 หรอ 5 เสนยงแกได

คมภรโรคนทาน เอนก าเรบ เดอน 2, 3, 4 : มกใหนอนสะดงไมหลบสนท มกใหฟกใหบวม บางทใหเปนหวด า หวแดง หวเขยวทงตว บางทเปนดจลมพษ สมมตวาเปนประดง เหอด หดตาง ๆ เอนพการ : สวนวาเสนประธาน 10 เสน มบรวาร 2,700 เสน นนกหวาดไหวไปสน

ทงนน ทกลากกลา ทแขงกแขง ทตงดานกตงดาน ทขอดกขอดเขาเปน เถาไป เปนเหตแตจะใหโทษนก แตเสนอนชอวาสมนากบเสน อมพฤกษนนท าเหต แตจะใหระส าระสาย ใหรอน ใหเยน ใหเมอย ใหเสยวไปทกเสนเอนทงตว ตงแตทสดบาทาตลอดขนไปถงศรษะ ท าทางทจะใหเจบเปนเวลา แตเสนอมพฤกษสงเดยวนนใหโทษถง 11 ประการ ถาพรอมทง 2,700 เสน แลวกตายแล ถาเปนแต 2 เสน 3 เสน 4 เสนยงแกไดแล

Page 10: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

ขนานหนง เอาเปลอกหอยโขง 1 หอยขม 1 หอยแครง 1 หอยตาวว 1 หอบกาบ 1 หอยมก 1 หอยสงข 1 หอยพมพการง 1 หอยนางรม 1 กระดกเสอ 1 กระดกวว 1 กระดกแพะ 1 กระดกเลยงผา 1 กระดกควายเผอก 1 (ไมม)ยานเผาไฟไหมโชน หนกสงละ 4 บาท (สงละ 1 สวน) รากตองแตก 1 รากสมเสยว 1 สมสนดาน 1 สงละ 6 บาท (สงละสวนกง) หสคณเทศ 3 ต าลง (2 สวน) รากมะตาดเครอ 10 บาท (2 สวนครง) ปนผง 3 บาท (ปนขาว 2 สวน 3 สวน 4 สวน กได แตตามสวนของดาง) พรกไทยเทายาทงหลาย ท าเปนจลแลวจงเอา ดางขเหลก 1 ดางงวงตาล 1 ดางส าโรง 1 ดางชาแปน 1 ดางตอไส 1 ดางผกโหมหนาม 1 ดางพนงแดง 1 ดางบอระเพด 1 ยาทงนแชเปนดางอนไฟใหรอน ละลายเนาวหอย กนแกเสนเปนดานเปนเถาเปนกอน และแกเสนแตกใหปวดก าเรบตาง ๆ กนยานหายแล

แลวทานใหตมยา ขเหลกทง 5 สมอทง 3 มะขามปอม 1 ใบมะกา 1 รากตองแตก 1 แหวหม 1 บอระเพด 1 ขมนออย 1 โกฐน าเตา 1 เถาวลยเปรยงสดใสใหมาก เทยนทง 5 หนกสงละ 2 สลง ยาด า 2 บาท ฝกราชพฤกษ 5 ฝก ตมกนแทรกดเกลอ ตามธาตหนกธาตเบาเถด ช าระน าเหลอง แกทงเสนหายแล อฏฐพการ

ทานใหประกอบ ผลจนทน 1 ดอกจนทน 1 กระวาน 1 (ไมม) กานพล 1 สงละสวน มหาหงค 1 ยาด า 1 การบร 1 สงละ 4 สวน พรกลอน พรกหอมกไดใสเทายาทงหลาย (พรกหอมเทา

คมภรธาตวภงค กระดกพการ เดอน 2, 3, 4 : ใหเมอยในขอในกระดก กระดกพการ : กระดกแหงเราทานทงหลาย 300 ทอน เมอพการกด แตกออกกด

น ามนซงจกอยในขอนนละลายออกแลว ใหเจบปวดกระดก ดจดงวา จะเคลอนคลาดออกจากกนทง 300 ทอนโทษดงนจะแกเปนอนยากนก แตทานไวยาใหแกตามบญเถด

คมภรโรคนทาน กระดกพการ เดอน 2, 3, 4 : ใหเมอยขบทกขอทกกระดก กระดกพการ : กระดกทงหลายประมาณได 300 ทอน ถาพการวาโทษโรคนจะแกเปน อนอยากยงนก แตทานวางยาไวใหแกดตามบญของคนไข

คมภรเวชศกษา อฏฐพการ : ใหเจบปวดในแทงกระดก

Page 11: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

ยาทงหลาย ถามไดพรกหอมใหเอาพรกไทยลอนกใชได) น าเปลอกมะรมเปนกระสาย บดปนเทาผลมะแวงเครอ กน 9 เมด 11 เมด 15 เมด ถาใหชกมอก าเทางอน าตาตกน าลายฟมปาก ลนกระดางคางแขงมรสกตว ฝนยานดวยน ารอนกได นาเปลอกมะรมกไดกนหายแล ถาจะใหผายลม (ผายพรรดก) ละลายน าสมมะขามเปยกกได น ามะนาวหนงผลกได ฝนยา 11 เมด 13 เมด 17 เมดตามธาตหนกธาตเบา ยานชอพรหมภกตรนอย แล

ขนานหนงใหยาประกอบ ผลจนทน 1 ดอกจนทน 1 กระวาน 1 กานพล 1 ดปล 1 หนกสงละ 2 สลง มหาหงค 1 การบร 1 พรกลอน 1 สงละ 1 บาท ยาด า 1 รงทอง 1 ปงไฟ สงละ 3 บาท น าสราเปนกระสายบดปนเมดเทาผลมะแวงเครอ (นากระสายดงกลาวไวแลว) ยานชอพรหมภกตรกลาง กนประจลม เสมหะ และเหงอไคล (เลอดเนา) ไขขอ แกปถวธาตหายแล

ยาตมใหประกอบ ใบมหาสาร (ใบมหาประสาน) 300 ใบ ใบมะนาว 108 ใบ 3 ใบตอ 1 (สามใบตอ) ประดงขอ 1 เทยนด า 1 เทยนขาว 1 สงละ 2 บาท โกฐกระดก 1 เถากระทงตด สงละ 4 บาท ขมนออย 6 บาท (10 บาท) ตมกนแกปถวธาตคอ กระดกพการหายแล อฏฐมนชงพการ

เยอในกระดกพการแลว ยาแกเหมอนยาแกกระดกนนแล วกกงพการ

คมภรธาตวภงค สมองกระดกพการ เดอน 2, 3, 4 : ใหปวดศรษะเปนก าลง สมองกระดกพการ : (คมภรไมบอกอาการ)

คมภรโรคนทาน สมองกระดกก าเรบ เดอน 2, 3, 4 : มกใหปวดศรษะเนอง ๆ เยอในกระดกพการ : (คมภรไมบอกอาการ)

คมภรเวชศกษา วกกงพการ : ใหสะทานรอนสะทานหนาว และเปนโรค เชน กระษยลม

คมภรเวชศกษา อฏฐมนชงพการ : ใหขนใหเปนไข แลวมอาการเปนเหนบชา

Page 12: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

ถาจะแกใหเอาโคกกระสนก ามอ 1 มะกรดผล 1 ฝาน 3 ชน (ผา 4 เอาแต 3) ขมนออย 5 ชน ปนขาวแชน าใหใส ท าเปนน าตมใหกนหายแล (3 วน ๆ ละ 3 เวลา)

ยาตมประจ าปถวธาต คอมามแตก ใหประกอบรากไมรวก 1 (คมภรธาตวภงคเปน ตนหางรอก) แหวหม 1 จนทนทง 2 รากมะตม 1 รากแตงหน 1 เอาสวนเทากนหอผาขาวตมกน แกเจบแกรอนแกหนาวแกพษตาง ๆ แล หทยงพการ

คมภรธาตวภงค หวใจพการ เดอน 2, 3, 4 : ใหคลงไคลดจเปนบา ถามดงนนใหหวโหยหาแรงมได ใหทรนทราย

ยงนก หวใจพการ : มกใหคนนนเปนบา ถายงออนอยใหคมดคมราย มกขงโกรธบางทให

ระส าระสาย ใหหวโหยหาแรงมได ใหเปนไปตางๆ นานา

คมภรธาตวภงค มามพการ เดอน 2, 3, 4 : ใหมามหยอน มกเปนปางแล มามพการ : (คมภรไมบอกอาการ)

คมภรโรคนทาน หวใจพการ เดอน 2, 3, 4 : ใหคลมใหคลงดจเปนบา ถามฉะนนใหหวโหยหาแรงมได ใหทรนทรายยงนก ดวงหฤทยพการหรอแตก : กระท าใหเปนคนเสยจรต ถายงออนอยกใหคมดคมราย มกใหขงโกรธ

บางทใหระส าระสาย ใหหวหาก าลงมได

คมภรโรคนทาน มามพการ เดอน 2, 3, 4 : มกใหมามหยอน มามแตกพการ : ใหมามหยอน แตวามกเลอกทตาย

คมภรเวชศกษา หทยงพการ : ใหเสยอารมณ ใหใจนอย มกขโกรธ ใหหวโหย

Page 13: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

ถาจะแกเอา ผลคนทสอ 1 ใบหสคณเทศ 1 ผลสะบาปงไฟ 6 จนทนทง 2 ดปล 1 เทยนขาวเปลอก 1 เทยนตาตกแตน 1 เทพทาโร 1 บดปนแทงไวฝนดวยน าดอกไม ร าหดพมเสน กนหายแล และยานชอมลจตใหญใชได 108 แล

ขนานหนงเอา ผลเอนเทศ 1 ชะเอมเทศ 2 ใบกระวาน 3 ดอกบนนาค 4 พรกไทย 5 ขงแหง 6 ดปล 7 อบเชยเทศ 8 รากน าใจใคร 9 เกสรบวหลวง 10 จนทนขาว 11 ท าเปนจล แลวจงใสน าตาลทรายเทายาทงหลาย ละลายน ารอนกนแกลม แกโลหตจบดวงหฤทย ใหคลงไคลทรนทรายหายแล ยานชอประถมสกขะระใหญ (ยาสมทรสาครใหญ) แล

ขนานหนงชอสวางอารมณ ใหเอารากบวหลวง 1 ผลบวหลวง 1 (ไมม) หวถวพ 1 แหวสด 1 กระจบสด 1 ชะลด 1 (ไมม) ขอนดอก 1 กรงเขมา 1 หญานาง 1 เกสรบวหลวง 1 เกสรบวขม 1 เกสรบวเผอน 1 สตตบงกช 1 สตตบษย 1 ดอกพกล 1 ดอกบนนาค 1 ดอกสารภ 1 ดอกกรรณกา 1 ชะมด 1 พมเสน 1 หญาฝรน 1 อ าพน 1 เกลดหอยเทศ 1 (เพม เปราะหอม 1 ผลถวพ 1 ผลบวเกราะ 1) บดฝนดวยน าดอกไมเทศ (หรอน าดอกไมไทย) กนชก าลงแกสวงสวาย ถงบรโภคอาหารไมไดสก 7 วน กไมตาย แกหฤทยระส าระสายกนหายแล

ขนานหนง ชอสมมตรสวาหะ ทานใหเอานมผา 1 ศลายอน 1 บลลงกศลา 1 สงข 1 ดนถน า 1 แกวแกลบ 1 ดนดานในน า 1 เทยนทง 5 โกฐทง 9 แฝกหอม 1 บวบก (ดอกบวบก) 1 บวน าทง 5 (ดอกบวน าทง 5) ดอกสตตบงกช 1 (ไมม) ดอกกาหลง 1 ดอกชงโค 1 ดอกโยทกา 1 ดอกพกล 1 ดอกบนนาค 1 ดอกสารภ 1 ดอกกระดงงา 1 ดอกจ าปา 1 ดอกค าไทย 1 ดอกสลด 1 ดอกมะลซอน 1 ดอกมะลลา 1 ดอกซอนกลน 1 ดอกพะยอม 1 ดอกกรรณกา 1 ดอกส าโรง 1 (ไมม) ดอกประด 1 ดอกผกคราด 1 ดอกมหาหงษ 1 ดอกขา 1 ดอกกะทอ 1 ดอกเรว 1 ดอกกระเจยว 1 ดอกแคทง 2 (ไมม) ดอกทองกวาวทงเครอทงตน (ไมม) กระวาน 1 กานพล 1 ผลจนทน 1 ดอกจนทน 1 กระล าพก 1 (ไมม) กฤษณา 1 ขอนดอก 1 ชะลด 1 อบเชย 1 สนเทศ 1 ผกกะโฉม 1 ใบพมเสน 1 ใบเฉยงพราหอม (ใบสนพราหอม) 1 ใบชะมดตน 1 ใบทองพนชง 1 วานกลบแรด 1 วานรอนทอง 1 สงกรณ 1 เนระพส 1 ระยอม 1 พษนาศน 1 วานเพชรโองการ 1 วานฤาษประสมแลว 1 (เพม ดอกราชพฤกษ 1 ดอกจกนา 1 ดอกเขมแดง 1 ดอกไมทงนควรเอาทงดอกและเกสร จนทนทง 3 ไครเครอ 1) สรยาทงนเอาสงละ 1 บาท ชะมด พมเสน อ าพน หญาฝรน เกลดหอยเทศ หนกสงละ 1 สลง กระแจะตะนาว 1 บาท (สลง) บดปนแทงไวฝนดวยน าดอกไมเทศ (หรอน าดอกไมไทยกได) แทรกน าตาลทรายกน แกใจพการตาง ๆ แกคณไสยอนซ าดวยอาคมตาง ๆ หาย

อนงลมก าเรบเขาจบหวใจนอนนงแนไป กระท าใหลนกระดางคางแขงอาปากไมออก ทานใหเอาชะมดเชยงสวน 1 พมเสน 1 การบร 1 เทยนด า 1 ดองดง 1 เจตมลเพลง 1 สงละ 2 สวน กฤษณา 1 กระล าพก 1 จนทนเทศ 1 สงละ 3 สวน ก ายาน 4 สวน ขง 1 ดปล 1 สงละ 8 สวน สนเทศ 40 (4) สวน ท าเปนจล แลวใสน ามะนาวเปนกระสาย บดปนเปนแทงตากไวทรมใหแหงแลวใสขวดปดไวอยาใหลมเขาได

Page 14: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

ถาลมจบนงแนไป ใหฝนดวยน ามะนาว 7 เมด คดปากกรอกเขาไปฟนแล ถาจะแกไขระส าระสายหวระหายหาแรงมได ใหฝนดวยน าดอกไมไทยไมเทศ น าตาลกรวด

ใหกนหายแล ยานชอมหาสดมภใหญ วเศษนกแล (ถาใหระส าระสายหวโหยหาแรงมได ฝนดวยน าดอกไมเทศหรอดอกไมไทยกได แทรก

น าตาลกรวดกนหายแล ยานวเศษนก) ยกนงพการ

คมภรโรคนทาน ตบพการ เดอน 2, 3, 4 : ใหตบโต ตบทรด เปนฝในตบ และตบพการตาง ๆ ตบพการแตก : เปนเพราะโทษ 4 ประการ ประการหนงกาฬผดขนในตบ จงใหตบ หยอน บางทเปนฝในตบยอมใหลงเปนโลหตสด ๆ ออกมา อนงคอ กาฬมตรนนผดขนดนเดนอยในตบกระท าใหลงเปนเสมหะโลหตเนา ปวดมวนอยเสมอ ใหตาแดงเปนสายโลหตผานอย คนทงปวงยอม สมมตเรยกวากระสอปศาจเขาปลอมกน เพราะวาคนไขนนใหเพอ หาสตมได ยอมเจรจาดวยผโรคหมนหมอจะแกเปนอนยากนกประการ หนง เปนดวยปถวธาตนนแตกเองจงใหระส าระสาย แลวกใหหอบ ใหไออยเปนนจ จะบรโภคอาหารกไมได จะหายใจกไมถงทองนอย

คมภรเวชศกษา ยกนงพการ : ใหตบโต ตบยอย เปนฝทตบ ตบช า

Page 15: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

ลกษณะดงนคอปถวธาตโทษทง 4 ประการ ซงกลาวมาลวนตดถายเดยว ถายงไมพรอมกน ทานใหแกไปดวยสรรพคณยาดตามบญเถด ถาแพทยผใดจะแกตนขอตนเถา ถอปถวธาตซงแตกนนกอน ทานใหท ายาชอวาบญจอ ามฤตย (เบญจอมพฤกษ) ช าระใหลงเสยใหสนราย แลวจงแตงยาส าหรบธาตกนตอไป เอารากมะตม 1 รากมะดก 1 รากทองพนชง 1 โกฐทง 5 เทยนทง 5 ผลสมอทง 3 พรรณผกชทง 2 สารสม 1 (เพม น าประสานทองสะต 1 ดนประสวขาว 1 เปราะหอม 1 สงละ 1 สวน) ขงแหง 1 รากมลกาแดง 1 จกโรหน 1 เทพทาโร 1 สมลแวง 1 โคกกระสน 1 (เพม เจตมลเพลง 1) สงละ 2 สวน สะคาน 1 ดปล 1 ชาพล 1 สงละ 3 สวน เปลอกโมกมน 4 สวน หวแหวหม 8 สวน (5 สวน หรอ 8 สวน) จะตมกได จะท าเปนจลกไดละลายน ามะนาว น ามะกรด น าผง น าสมซากได กนหายแล

ขนานหนงเอา แกนพรม 1 หวใจไวยราบ (หวใจพระยาไมราบ) 1 แกนแสมทง 2 มหาละลาย 1 ขมนเครอ 1 สงละสวน (ขมนเครอเทายาทงหลาย) ถาจะดองใสดเกลอลงสวน 1 ดองดวยสรา 5 ทะนาน ถาจะท าเปนจลใหละลายดวยน าใบมลเหลก 1 น ามะนาว 1 น ามะกรด 1 น าสมซา 1 น าขมนออย 1 กได (คมภรธาตวภงคใชน ากระสายอยางใดอยางหนง) กนแกตบหยอนหายแล

ขนานหนงชอวา กลอมนางนอน (กลอมนางนอน (ใหญ)) เปนยาลอมตบไมใหตบทรดลงไปได ทานใหเอาเทยนทง 5 โกฐทง 9 รากไครเครอ 1 สงกรณ 1 เกสรบวน าทง 5 ดอกพกล 1 ดอกบนนาค 1 ดอกสารภ 1 ดอกมะล 1 กฤษณา 1 กระล าพก 1 ชะลด 1 อบเชย 1 (ไมม) ชะเอมเทศ 1 น าประสานทอง 1 ผงใบลาน 1 กระดองปปา 1 ชะมด 1 พมเสน 1 เสมอภาค น าดอกไมเปนกระสาย บดแลวใสขนสมฤทธลนควนเทยนใหสบกน แลวจงปนแทงไวฝนดวยน าดอกไม น ากฤษณา 1 กนแกระส าระสาย ถาลงเปนมกเปนเลอด ละลายน ากลวยตบ ถาจะแกเสมหะน ามะเดอดน (ใชน าเกลอ น ามะแวงเครอ) แกรอนละลายน าดอกไมทงกนทงชโลม ถาลอมตบดบพษ ฝพษ ไขพษตาน พษ

คมภรธาตวภงค ตบพการ เดอน 2, 3, 4 : ใหตบโตตบทรด มกเปนฝในตบ กาฬขนในตบ ตบพการ : เปนโทษ 4 ประการ ลวงเขาลกษณะอตสาร คอกาฬผดขนในตบใหตบ

หยอนแลทรด บางทเปนฝขนในตบ ยอยใหลงเปนเลอดสดๆออกมา อนนคอกาฬมตร ผดขนตนลนกนอยในตบ ใหลงเสมหะแลโลหตเนา ปวดมวลเปนก าลง ใหลงวนละ 20 หรอ 30 หน ใหตาแขงแลแดงเปน

สายเลอดผานตาไป แพทยไมรถงส าคญวาเปนบด โทษกาฬมตร กระท าตางๆ ยอมนงอยมไดดคน สมมตวาปศาจกระสอเขาปลอมกน เพราะคนไขนนมกใหเพอหาสตมได ยอยเจรจาดวยผ มใชปศาจแล

กระสอเลย โรคหมนมนหากเปนเองเปนเพราะโทษปถวธาตแตก มน

ใหระส าระสายเปนก าลง บรโภคอาหารมได ใหหายใจไมถงทองนอย

Page 16: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

ทรางขโมย พษฝกาฬ เอารากหมากผหมากเมย 1 (รากหมากผ 1 หมากเมย 1) รากมะเฟอง 1 รากตอไส 1 ฝาง 1 ตมท าน ากระสายละลายยากนหายแล

ขนานหนงเอา รากมะขาม 1 รากมะนาว 1 รากมะกรด 1 ตมน า 3 สวนเคยวใหเหลอสวน 1 ใหกนเสยกอนแลวจงท ายาพอก

เอากระดกคน กระดกคาง กระดกควาย กระดกสกร (กระดกคางควาย กระดกคางสกร) เผาไหมโชน ขมนออย 1 ไพล 1 สงละเสมอภาค บดพอกยอดอกหายแล

ถาไมฟงใหประกอบ ใบเสนยด 1 รากผกหนาม 1 รากตมกา 1 รากผเสอใหญผเสอนอย 1 (รากผเสอใหญ 1 รากผเสอนอย 1) รากตาเสอ 1 รากมลเหลก 1 รากมะตม 1 รากมะดก 1 รากคดเคา 1 รากมะกาตน 1 (ไมม) รากมะกาเครอ 1 (ไมม) โลดทะนง 1 ตบเตาทง 2 ขอบชะนางทง 2 รากปร 1 รากคาง 1 รากเลบมอนาง 1 รากมะหวด (รากสหวด) 1 รากซองแมว (รากซองแมว) 1 หญาปนตอ (หญาบนตอ) 1 รากผกไห 1 รากฟกเขา 1 รากครามทง 2 ตะไครทง 2 รากหมอนอย 1 รากสนน 1 รากคากรอง 1 (รากฆองกลอง 1) รากไกให 1 รากบว 1 รากระยอม 1 วานนา 1 สลดได 1 ชงชาชาลทง 2 รากมะเขอปา 1 (ไมม) รากกลวยตบ 1 รากกรวย 1 (ไมม)รากคนทา 1 หวเอน 1 รากเลาแลง (รากเหลาเหลก) 1 รากมะพราว 1 รากตาล (รากโตนด) 1 (เพมรากมะตาดตน 1 รากมะตาดเครอ 1 รากครอบนา 1 รากกระดอน 1 รากระหงทง 2 รากมะเดอดน 1 รากกลวย 1 ขง 1) สรยา 49 สงน สบใสหมอตม รมกได หงเปนชใหกนกไดหายแล

ถายงไมฟงใหเอา รากละหง 1 รากประด 1 เอองเพชรมา 1 หวกระเชาผมด 1 เปลาทง 2 รากสนน 1 เถาชงชาชาล 1 รากมะเดอ 1 รากขเหลก 1 รากผเสอทง 2 รากเทยน 1 หสคณทง 2 ราก โรกทง 2 รากเจตมลเพลง 1 รากมะงว 1 รากมะนาว 1 รากเลบเหยยว 1 สบตากใหหมาด ตมน า 3 สวน เคยวใหเหลอแตสวน 1 แลวใหสงกากขนตาก ท าเปนจล จงเอายานปรงลงอก พมเสน 1 มหาหงค 1 เปลอกมะซาง 1 เทยนด า 1 เทยนแดง 1 โกฐสอ 1 โกฐเขมา 1 จนทนทง 2 ขงแหง 1 ดปล 1 ก ายาน 1 ยาทงนท าจลปรงลง แลวจงเอาสลอดหนก 6 บาท ประสะเสยกอน วนท 1 ใหตมดวยใบพลแก วนท 2 ใหตมดวยชาพล วนท 3 ใหตมดวยใบพรกเทศ วนท 4 ใหตมดวยใบมะขาม วนท 5 ใหตมดวยน าเกลอ วนท 6 ใหตมดวยเขาสก วนท 7 ใหตมดวยมตรโคด า ครนตมดวยยาทง 7 น แลวเอายางสลดได 4 บาท ประสมกนเขา พรกไทยเทายาทงหลาย แลวปรงลงทยาผงท าไวนน คลกเขากบน ายาตมทรนไวนน คลการกนเขาตากใหแหงปนแทงเทาเมลดพรกไทยกนทละเมด ลงจนถงเสมหะ แกตบทรด ตบพการ เปนตาง ๆ ดงกลาวมานนหายแล ยาขนานนใชได 1000 หนงแล กโลมกงพการ

คมภรเวชศกษา กโลมกงพการ : ใหอกแหง ใหกระหายน า และเปนโรค เชน รดสดวงแหง

Page 17: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

ถาจะแกใหปรงยา เอารากเปลานอย 1 รากหญางวงชาง 1 พรกไทย 1 ขง 1 หอม 1 กระเทยม 1 เกลอ 1 สงละ 7 บดใหกนหายแล

ถาไมฟง เอาสพรรณถนเหลอง 1 ดนประสวขาว 1 ผลสลอด 1 บดดวยน ากลวยตบ ปนเทาเมลดพรกไทยกนทละเมดใสในมะนาวกนหายแล ปหกงพการ

ถาจะแกใหเอาเบญจกล 1 ขมนออย 1 บอระเพด 1 รากชาพล 1 ผลมะตมออน 1 รากขดมอน 1 พรรณผกช 1 แหวหวหม 1 เสมอภาค ตมใหกนบ ารงธาตเสยกอน

ถาไมฟงใหเอา หญาพนงแดง 1 รากมะดก 1 (ไมม) รากไกให 1 รากเบญจมาศ 1 ใบพลแก 1 (เพม รากมะตม 1) ตมอาบหาย

ถาไมฟงใหเอา เปลอกฝรง 1 พรายชะมด (พรายชะมบ) 1 ตมอาบ ถาไมฟงใหเอา พลงกาสาทง 5 ตมดวยสราใหกนหายแล

คมภรธาตวภงค พงพการ เดอน 2, 3, 4 : ใหปวดทองแลแดกขนแดกลง ปวดขดเปนก าลง พงพการ : ใหขดอก ใหทองขนทองพองใหแนนในอกในทอง กนอาหารมได

คมภรธาตวภงค ผงผดพการ เดอน 2, 3, 4 : ใหเจบใหจกเสยด ใหอาเจยน ใหแดกขนแดกลง กลายเปนลม ผงผดพการ : มกใหอบแหง ระหายน า อยางนคอโรครดสดวงแหงนนแล

คมภรโรคนทาน พงพการ เดอน 2, 3, 4 : มกใหปวดทองแดกขนลง ปวดขบอยเนอง ๆ พงพการแตก : ใหขดอกใหลงทอง ๆ ขนทองพอง ใหแนนในอกในทอง บรโภค อาหารไมได

คมภรโรคนทาน ผงพดพการ เดอน 2, 3, 4 : ใหเจบใหอาเจยนจกเสยดกลบเขาเปนเพอลม ผงผดพการแตก : ท าใหอกแหง กระหายน า คอโรครดสดวงแหงนนแล

คมภรเวชศกษา ปหกงพการ : ใหขดในอก ใหแนนในอก ใหทองพอง ใหออนเพลยก าลงนอย

Page 18: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

ปปผาสงพการ

ถาจะแกเอารากกระถนพมานมาตมกนหาย ถาไมฟงใหเอาเปลอกมลอาย 1 เชอกเถาวลย (เชอกเขาพรวน) 1 ดงตน 1 รากทรงบาดาล 1

รากพลงกาสา 1 ตมกนหาย ถาไมฟงใหตมเบญจธาตบรรจบใหกนหายแล

อนตงพการ

คมภรธาตวภงค ปอดพการ เดอน 2, 3, 4 : ใหเจบปอดใหเปนพษ ใหกระหายน าเปนก าลง กนน าจนปอดลอย

จงหายอยาก ปอดพการ : กระท าอาการดจดงไขพษ กาฬขนในปอดจงท าใหรอนในอก กระหาย

น า ใหหอบดจดงสนขหอบแดดจนโครงลด ใหกนน าจนปอดลอยจง หายอยากแล บางทกนจนอาเจยนน าออกมาจงหายอยาก

คมภรโรคนทาน ไสใหญพการ เดอน 2, 3, 4 : มกใหสะอก ใหหาว ใหเรอ ไสใหญพการแตก : กนอาหารผดส าแดง ใหปวดทอง ใหขดอก บางทใหลง ใหอาเจยน คอ

ลมกรรมชวาต พดใหเสมหะเปนดานกลบเขาไปในทองในทรวงอก แลวใหตดอาหารยอมวาไสตบ

คมภรโรคนทาน ปอดพการ เดอน 2, 3, 4 : มกใหปวดเปนพษ ใหกระหายน าอยเนอง ๆ ปอดพการแตก : อาการดจไขพษ คอกาฬขนในปอด ใหรอนอกระหายน า แลวหอบจน

โครงลด ใหกนน าจนปอดลอยจงหายอยาก บางทจนอาเจยนน าออกมา จงจะหายอยาก

คมภรเวชศกษา อนตงพการ : ใหลงเปนก าลง ใหแนน ใหไสตบ

คมภรเวชศกษา ปปผาสงพการ : ใหกระหายน า ใหรอนในอก ใหหอบหนก เรยกวากาฬขนทปอด

Page 19: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

ถาจะแกใหเอาฝอยลมเผา (ฝอยลนเผาไฟ 1 ฝอยลานเผาไฟ 1) พรก 7 ขง 7 กระเทยม 7 (ไมม) หอม 7 บดละลายน ารอนใหกนหายแล

ถาไมฟงใหเอา วานไขเนา 1 (วานน า 1 เปลอกไขเนา 1) หสคณเทศ 1 เปลานอย 1 พรก 1 ขง 1หอม 1 ท าเปนจลละลายน ารอนกนหาย

ถาไมฟงใหเอาแกนมะหาด 1 (สงละ 1 สวน) พรก 1 ขง 1 หอม 1 กระเทยม 1 สงละ 7 ตม (ตม 3 เอา 1) กนหายแล อนตคณงพการ

คมภรธาตวภงค ไสใหญพการ เดอน 2, 3, 4 : ใหผะอดผะอม ใหทองขนทองพอง มกเปนทองมาน ลมกระษย

บางทใหลงทองตกมกตกโลหต ใหเปนไปตาง ๆ แล ไสใหญพการ : ใหวงเวยนหนาตา จะลกขนใหหาวเรอ ใหขดอกแลเสยดขาง ใหเจบ

หลงเจบเอว ใหไอเสมหะขนคอ ใหรอนคอรอนทองนอย มกใหเปน

ลมเรอโอก ใหตกเลอดตกหนอง

คมภรธาตวภงค ไสนอยพการ เดอน 2, 3, 4 : ใหสะอก ใหหาวใหเรอ ไสนอยพการ : ใหกนอาหารผดส าแลง ใหปวดทองใหขดอก บางทใหลงใหอาเจยน

อนนใหลมกมมชวาต พดเอาแผนเสมหะใหเปนดาน กลดเขาในทอง ในทรวงอกกตดอาหารทานวาไสตบไป

คมภรโรคนทาน ไสนอยพการ เดอน 2, 3, 4 : มกใหพะอดพะอม ทองขนทองพอง มกเปนทองมานกระษย บางท ใหลงทองตกมลตกเลอดเปนตาง ๆ ไสนอยพการแตก : ใหวงเวยนหนาตา จะลกยนขนใหหาวใหเรอ ใหจกใหเสยด ใหเจบ

หลงเจบสะเอว ใหเสมหะขนคอ ใหรอนคอรอนทองนอย เปนลมคลน ใหตกโลหต ใหตกหนอง

คมภรเวชศกษา อนตคณงพการ : ใหเรอใหหาว ใหอจจาระเปนโลหต ใหมดหนาตามว ใหเมอยบนเอว

ใหเสยดสองราวขาง ใหรอนทอง รอนคอ ใหตกอจจาระเปนหนอง

Page 20: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

ถาจะแก เอาเหลาแดง 1 รากตะไครน า 1 หบลม 1 รากมะเดอปลอง 1 มะเดอชมพร 1 ตม (ตม 3 เอา 1) กนหายแล

ขนานหนง เอาดปล 1 เปลานอย 1 สะคาน 1 รากจงจอหลวง 1 พลปา 1 (ชาพลกวา) ขงแครง 1 เกลอสนเธาว 1 ศรยาทง 7 สงนท าเปนจล ละลายน ารอนกนหายแล

ขนานหนงเอา ใบพลวง 1 รากออยแดง 1 (รากกลวยแดง 1) รากกลวยตบ 1 รากกลวยหอม 1 รากตาเสอ 1 ตม (ตม 3 เอา 1) กนหายแล

ถาไมฟงเอา ใบผกหนอก 1 รากกางปลาแดง 1 รากก าจาย 1 รากปานใบ 1 ยอดมะมวง 7 ยอด พรก 7 ขง 7หอม 7 กระเทยม 7 เลอดแรด 1 ท าเปนจลบดปนเมดเทาพรกไทย กนในเวลาเชา ๆ หายแล อทรยงพการ

คมภรโรคนทาน อาหารใหมพการ เดอน 2, 3, 4 : มกใหลงทองลงแดง มกใหอาเจยนมกใหปวง 7 จ าพวก อาการใหมพการแตก : ถาบรโภคอาหารเขาไปอมแลวเมอใด กท าใหรอนทองนก บางทให สะอก บางทใหขดในอก แลวใหจกเสยดตามชายโครงใหพะอด ใหพะอม คนสมมตวาไฟธาตหยอน จะเชนอยางสมมตวานนหาไม อาการอยางนยอมเปนโทษ เพราะเสพอาหารทไมเคยบรโภคนน ประการหนงคออาหารดบประการ 1 ลมกฉสยาวาตพดไมตลอด กให เปนตาง ๆ บางทใหลง บางทใหเปนพรรดก แดกขนแดกลง กนอาหาร ไมได

คมภรเวชศกษา อทรยงพการ : ใหลงทอง ใหจกเสยด ใหพะอดพะอม ใหสะอก

Page 21: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

ถาจะแกใหเอาไกให 7 ยอด พรก 7 ขง 7 กระเทยม 7 พรกเทศทง 5 เอาเสมอภาคบดเปนกลอนกนหายแล

ถายงไมฟงใหเอาเบญจกาน 1 พรก 7 ขง 7 (กระเทยม 7) รากเขาสาน 7 ราก ตม (ตม 3 เอา 1) กนหายแล

แลวจงใหประกอบยาปถวธาต เอาพรกสวน 1 ขงแหง 2 สวน สะคาน 3 สวน ชาพล 4 สวน รากเจตมลเพลง 8 สวน เปลอกโมกหลวง หวกกกงกา ขมนออย สงละ 10 สวน บอระเพด 12 สวน ดปล 16 สวน หวแหวหม 1 เปลอกไขเนา 1 ดอกบนนาค 1 สงละ 21 สวน ตมกนหายแล (คมภรธาตวภงคกลาววา อนงทานใหแตงยาปถวธาต เอาพรกสวน 1 ขงแหง 2 สวน สะคาน 3 สวน รากชาพล 4 สวน แหวหม 7 สวน เปลอกไขเนา 8 สวน ตม 3 เอา 1 กนหายแล) กรสงพการ

คมภรธาตวภงค อาการใหมพการ เดอน 2, 3, 4 : ใหลงแดง ใหราก มกเปนบวง 7 จ าพวก อาการใหมพการ : กนเขาๆ ไปอมแลวเมอใด มกใหรอนทองนก ลางทใหลงดจกนยาร

ลางทใหสะอกขดหวอก แลวใหจกเสยดตามชายโครงผะอดผะอม

สมมตตวาไฟธาตนนหยอนโรคทงนยอมใหโทษเพราะอาหารมควร กนนนอยาง 1 กนอาหารดบอยาง 1 ลมในทองพดไมตลอดมกแปรไป

เปนตางๆ บางทใหลงทอง บางทใหผกเปนพรรดก ใหแดกขนแดกลง กนอาหารมได

คมภรโรคนทาน อาหารเกาพการ เดอน 2, 3, 4 : มกใหกนอาหาร ไมรจกรสเปนตน ทจะใหบงเกดโรคตาง ๆ เพราะ อาหารแปลกส าแดง อาหารเกาพการแตก : ทรางขโมยกนล าไส ถาพนก าหนดทรางแลวคอรดสดวงคถนน

คมภรเวชศกษา กรสงพการ : ใหอจจาระไมปกต ธาตเสยมกจะเนองมาแตตานขโมย และเปนโรค

เชน รดสดวง

Page 22: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

ถาจะแกใหเอา พญาล าแพน 1 รากหนามแดง 1 ฝายแดง 1 เอาทงรากทงใบ รากหนามมลแรด 1 เมอตม (ตม 3 เอา 1 แลว) ปรง พรก 7 ขง 7 ตมกนหายแล

ถาไมฟงเอา รากผกเสยน 1 รากมะเกลอ 1 รากมลกาแดง 1 ตม (ตม 3 เอา 1 แลว) ปรง พรก 7 ขง 7 กระเทยม 7 ตมกนหายแล

ถาไมฟงเอา มะกรดผล 1 ตมใหสกระอ แลวชงกบเบญจกลใหน าหนกเทากน จงใส การบร 1 พรกไทย 1 เกลอ 1 สงละเทา ๆ กน สงละสวน มหาหงค 1 กระเทยม 1 สงละ 2 สวน ประสมเขาดวยกน บดใหกนมอละ 1 สลง กนเชากนเยนบ ารงธาต แกรดสดวงคถหายแล มตถเกมตถลงคงพการ

คมภรธาตวภงค อาการเกาพการ เดอน 2, 3, 4 : กนอาหารไมมรส เปนตนทจะใหเกดโรคตางๆ เพราะอาหารผด

ส าแลง อาการเกาพการ : ใหซางขโมยกนล าไส ถาพนก าหนดซางแลว คอเปนรดสดวงนนเอง

แล

คมภรโรคนทาน สมองศรษะพการ เดอน 2, 3, 4 : ใหปวดศรษะยงนก ใหตาแดง ใหคลง เรยกวาสนนบาตตอกน กบลม สมองศรษะพการแตก : ใหเจบในกระบาน ศรษะดงจะแตก ใหตามด ใหหตงปากและจมกเฟด

ขน ลนกระดาง เดมเปนเพราะสนนบาตลมปะกง ถายาใดแกไมหาย

คมภรเวชศกษา มตถเกมตถลงคงพการ : ใหหตง ใหมวตา ใหลนกระดาง ใหคางแขง

Page 23: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

ถาจะแกเอา เมลดพรรณผกกาด 1 ผลผกช 1 หอมแดง 1 กระเทยม 1 ขมนออย 1 ไพล 1 ยอดกมทง 2 ต าพอกกระหมอม 3 วนหาย

ถาไมฟงใหกอกโลหตทศรษะออกเสย แลวจงใหประกอบยาใหม ใบฝาง 1 ใบตมกาตน 1 มลแรด 1 (ใบขแรด 1) บดดวยน าสมมะงว หอผาขาวอนไฟใหรอน ประคบลงทเจบ 3 วนหายแล

แลวจงใหกนยาภายใน เปลอกโลด 1 หญารงกา 1 หวแหวหม 1 เปลอกโมกมน 1 (มกมก 1) ผลผกชลอม 1 ผกชลา 1 เปลอกสมลแวง 1 การบร 1 สงละสวน ขง 2 สวน รากชาพล 3 สวน สะคาน 5 สวน ดปล 6 สวน เจตมลเพลง 7 สวน ยาทงนท าเปนจลไว ละลายน าผงกนหายแล

คมภรธาตวภงค สมองศรษะพการ เดอน 2, 3, 4 : สมองศรษะเมออยดเปนปรกตนน สมองศรษะเราทงปวงนพรอง

จากกระบาลศรษะประมาณเสนตอกใหญ ๆ ถาเจบปวดพการไซ มนในสมองนนกเดอดขนเตมกระบาลศรษะ ใหปวดศรษะเปนก าลง แกมฟงใหในตาแดงใหคลงเรยกวาสนนบาต ตอเมอใดไดสมยาเปน

สขม มนในสมองยบลงเปนปรกตแลวจงหายปวดศรษะ เยอในสมองศรษะพการ : ใหเจบกระบานศรษะดงจะแตกใหตามวหตง ปากแลจมกใหชก

ขนเพดไป ใหลนกระดางคางแขงแลลกษณะดงน เดนเมอจะเปน

เพราะโรคแหงลมปะกง ใหปวดหวเปนก าลง ถาแกมฟงตาย

Page 24: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

สมฏฐานอาโปพการ

ถาจะแกใหประกอบยาน เอารากเจตมลเพลง 1 โกฐสอ 1 ผลผกช 1 ขงแหง 1 ดปล 1 ผลมะตมออน 1 เถาสะคาน 1 แหวหม 1 กกลงกา 1 รากขดมอน 1 เปลอกโมกมน 1 จนทนทง 2 เปลอกสมลแวง 1 ดอกพกล 1 ดอกบนนาค 1 ดอกสารภ 1 บวหลวง (เกสรบวหลวง) 1 (เพม ลกพลงกาสา 1 รากคดเคา 1) ยาทงนเอาเสมอภาคตม 3 เอา 1 กนแกอาโปธาตพการ ปตตะพการ

ถาจะแกใหเอา เทยนขาวเปลอก 1 (หนก 2 บาท) เทยนตาตกแตน 1 (หนก 2 บาท) เทพทาโร 1 (หนก 2 บาท) เปลอกมะซาง 1 (หนก 2 บาท) เปลอกไขเนา 1 (เพม เทยนด า หนก 2

คมภรโรคนทาน อาโปธาตพการตามฤด : เดอน 11, 12, 1 กนผกและอาหารทงปวงผดสาแดง

คมภรธาตวภงค อาโปธาตพการตามฤด : เดอน 11, 12, 1 ทง 3 เดอนน กนผกแลอาหารทงปวงผดส าแดง

คมภรธาตวภงค ดพการ เดอน 11, 12, 1 : มกใหขงโกรธ มกใหสะดงตกใจ ใหหวาด ดพการหรอแตก : ท าใหคนผนนหาสตมได

คมภรโรคนทาน ดพการ เดอน 11, 12, 1 : มกขงโกรธมกสะดงใจ ดแตก : ท าใหคนไขคลงไคลไหลหลงละเมอเพอพก นอนสะดงหวาดหวน บางทใหลงดจกนยาร ใหลงเขยว ลงแดง ลงเหลองออกมา ท าใหหาสต มได

คมภรเวชศกษา พทธะปตตะพการ : ใหมอาการคลมคลงเปนบา อพทธะปตตะพการ : ท าใหปวด ศรษะ ตวรอน สะทานรอนสะทานหนาว ตาเหลอง

ปสสาวะเหลอง จบไข

Page 25: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

บาท) เอาเสมอภาคท าเปนจล บดแทรกดจระเข (1) มาก ๆ ละลายน าดอกไม ร าหดพมเสน กนแกคลงไคลไหลหลงละเมอเพอพกหายแล

ขนานหนงแกลงทอง เอาผลจนทน 1 ผลเบญกาน 1 เปลอกมะขามขบ 1 ครง 1 ยาฝน 1 เปลอกผลทบทม 1 ก ายาน 1 เปลอกมงคด 1 ผลมะตม 1 (ไมม) เอาเสมอภาคท าเปนจล ละลายน าเปลอกผลทบทมตมกนหายแล เสมหะพการ

ถาจะแกใหเอา ผลผกช 1 ล าพน 1 เปลอกโมกหลวง 1 ผลน าเตาขม 1 กระดอมทง 5 แกนมลเหลก 1 เอาเสมอภาคตม (ตม 3 เอา 1) กนเสยกอน แลวจงประกอบยาแกเสมหะใหกนตอไป

พระอาจารยเจากลาวไววา ถาแพทยผใดจะแกเสมหะพการใหตมยาช าระเสมหะเนาเสยกอน ใหเอาใบมะขาม 1 ใบสมปอย 1 ฝาง 1 สงละก ามอ ผลสมอไทยเทาอาย เถาวลยเปรยง 1 หอม 5 หว (7 หว) (เพม แหวหม 1) ตม (ตม 3 เอา 1) ใสดเกลอกนตามธาตหนกธาตเบา แลวจงแตงยา (บดทงปวง) ใหกนตอไปแล

ยาแกบดเมอธาตแตก เอาเมลดในมะมวงกะลอน (ผลมะมวงกะลอน) 1 ผลเบญกาน 1 ผลจนทน 1 ครง 1 ดนกน 1 เปลอกมะขามขบ 1 เปลอกมงคด 1 เทยนด า 1 กระวาน 1 กานพล 1 ยางตะเคยน 1 น าประสานทอง 1 สเสยดทง 2 (เพม ผวมะกรด 1) (สงละ 1 บาท) ยาฝน 1 (2 สลง) เอาเสมอภาคท าเปนจลใสในผลทบทม แลวพอกดวยน าปนใสกบไพล (แลวเอาขววพอกชนหนง สมไฟ

คมภรธาตวภงค เสมหะพการ เดอน 11, 12, 1 : กนอาหารไมรจกรส เสมหะพการ หรอแตก : ใหสะบดรอนสะบดหนาวใหจบไขเปนเวลา บางทใหลงเปนโลหตเปน เสมหะเนา ใหปวดมวน

คมภรโรคนทาน เสมหะพการ เดอน 11, 12, 1: กนอาหารไมรจกรส เสมหะแตก : ใหจบสะบดรอนสะทานหนาวเปนเวลา บางทใหลงทองเปนเสมหะ โลหตเนา ใหปวดมวน

คมภรเวชศกษา ศอเสมหะพการ : ใหไอเจบคอ คอแหง เปนหด

อระเสมหะพการ : ใหผอมเหลองเปนดาน เปนเถาใหแสบในคอ อกแหง

ดถเสมหะพการ : ใหตกอจจาระเปนเสมหะ และโลหต เชน มกเลอด

Page 26: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

แกลบใหสกแลวเอาดนออกเสย บดทงผลทบทมปนเปนแทงไวละลายดวยนาไพลหรอนาปนใสกได) กนแกปวดมวนเสมหะ แกโลหตเนาราย

ถายงไมหยดใหประกอบยาท แกดพการดแตกมาแกกไดเหมอนกน แลวจงประกอบยาตมบ ารงธาต อนชอวา ธาตบรรจบ นนใหกนตอไป พระอาจารยเจากลาว

ไว ถาแพทยผใดจะประกอบยาธาตบรรจบ ทานใหถามตวคนไขนนใหรวา คลอดวนใดเดอนใดขนหรอแรม ครนเขาบอกแลวใหพจารณาดวาจะเปนฤดธาตอนใดใหประกอบยาประจ าธาตประจ าฤดมลปฏสนธนนวาวนใดเดอนในฤดใด ใหประกอบยาประจ าธาตประจ าฤดอนนน มาบรรจบกนกบยาประจ าธาตเมอแรกคลอดนนเปนสองขนาน แลวแทรกจนทนทง 2 กฤษณา 1 ชะลด 1 เกสรบวหลวง 1 ดอกพกล 1 ดอกบนนาค 1 ดอกสารภ 1 (เพม ขอนดอก 1) ยา 8 (9) สงนเอาแทรกลงตมกน ปพโพพการ

ถาจะแกใหประกอบยาดงนรงมดลรงหนง ใบมะกา 5 ต าลง เทยนด า 5 บาท ผลสมอเทศ 56 ผล รากตองแตก 5 ต าลง หวหอม 10 บาท ขมนออยยาวคบหนงเอา 3 หว กานพล 4 บาท น าประสานทอง 2 บาท (รงมดแดงรง 1 ใบมดกา 1 เทยนดา 1 สมอเทศ 1 รากตองแตก 1 ยาทงนเอาสงละ 1 ตาลง หวหอม 1 ตาลง 1 บาท ขมนออยยาวองคล 1 ตม 3 เอา 1) ตมกนแทรกดเกลอตามธาตหนกธาตเบา เปนยาช าระบพโพพการเสยกอน แลวจงประกอบยาประจ าธาตกน แกเสมหะกได

ถาไมฟงใหประกอบยานเอาเปลอกโมกหลวง 1 ตรกฏก 1 ผลราชดด 1 ขมนออย 1 รากกระพงโหม 1 หวขาวคา 1 หอมแดง (แหง) 1 เอาเสมอภาคท าเปนจล ละลายน ารอนน าเยนกไดกน

คมภรธาตวภงค หนองพการ เดอน 11, 12, 1 : มกไอเปนโลหต หนองพการหรอแตก : ใหไอเปนก าลง ใหกายซบผอมหนก ใหกนอาหารไมรจกรส มกเปนฝในทอง 7 ประการ

คมภรโรคนทาน หนองพการ เดอน 11, 12, 1: มกใหเปนหดไป หนองแตก : ท าใหไหลออกเนอง ๆ ใหกายซบผอม กนอาหารไมรรส มกเปนฝ

ภายใน 7 ประการ

คมภรเวชศกษา ปพโพพการ : ท าใหไอเบออาหาร ใหรปรางซบผอม

Page 27: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

โลหตงพการ

คมภรโรคนทาน โลหตพการ เดอน 11, 12, 1: มกใหคลงเพอพกใหรอน โลหตพการหรอแตก : แพทยสมมตวาไขก าเดาเพราะโลหตก าเรบ ถาแตกกเปนพษตาง ๆ ผด

ขนภายนอก แพทยทงปวงสมมตวาเปนรากสาด ขาวไหมใหญ ขาวไหมนอย เปลวไฟฟา ประกายเพลง ล าลาบเพลง กวาสมมต เรยกชอตาง ๆ เพราะโลหตแตกกระจายซานออกผวหนง สวนขางใน กกระท าพษตาง ๆ บางทใหอาเจยนโลหต บางทโลหตนนแลนเขาจบ หวใจ ใหคลงใหเพอหาสตมได บางวาสนนบาตโลหต เปนเพอโลหต สมฏฐาน บางทใหชกเทาหงกมอก า บางทใหหนาวใหรอน บางทให ขดอจจาระปสสาวะ ใหปสสาวะเปนสด า แดง ขาว เหลอง ใหเปนไป ตาง ๆ โลหตแตกอยางเดยวในธาตนน ถาแตกเปน 2 อยาง 3 อยาง 4 อยาง 5 อยาง จะแกไมไดโดยเรวพลนใน 2 วน 3 วน ถาเปนแตอยาง 1 หรอ 2 ทานใหแกดกอน

คมภรเวชศกษา โลหตงพการ : ใหตวรอนเปนไข ใหคลงเพอ ใหปสสาวะแดง ใหเปนเมดตามผวหนง

เชน เปนประดงตาง ๆ เปนปานด า ปานแดง และกาฬโรค เปนตน

Page 28: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

ทโลหตแตกซานออกมาถงผวเนอนน ทานใหประกอบยาทแกไขเหนอ (ถาแพทยจะเอายาทเผดแลรอนมาแกไมได ชอบแตยาอนเยนแลสขมหรอหอมแลฝาดขมมาแกจงจะระงบ)

แกโลหตท าภายในใหลงโลหตตกนน (อาเจยนโลหต) ทานใหประกอบยาทแกลกปด (แลยาแกอตสาร) แกเถด (ถามฟงใหเอายาในคมภรธาตน ามาแกเถด) อนวายาในคมภรธาตน าน ใหแกแตธาตน าคอโลหตแตกใหเอาบอระเพด 1 ขาตาแดง 1 เมลดพนธผกกาด 1 ผลกระออม 1 (ไมม) ผลมะแวงตน 1 ไพล 1 กระชาย 1 แกนสนเทศ 1 จนทนทง 2 จนทนา 1 เปลอกโมกหลวง 1 หวแหวหม 1 รากขดมอน 1 เถาสะคาน 1 รากชาพล 1 จกโรหน 1 รากแฝกหอม 1 รากตองแตก 1 กฤษณา 1 กระล าพก 1 ขอนดอก 1 ชะลด 1 สมอทง 3 อบเชย 1 เกสรบวหลวง 1 ดอกพกล 1 ดอกบนนาค 1 ดอกสารภ 1 สรรพยาทงนเอาเสมอภาคตม (ตม 3 เอา 1) ถาจะใหทเลาแทรกดเกลอตามธาตหนกธาตเบา ยาขนานนชอ ปโตฬาธคณ (ปตาทศคณ) แกในคมหนตฤด (แกไขเพอโลหตในคมหนตฤด)

คมภรธาตวภงค โลหตพการ เดอน 11, 12, 1 : มกใหเพอพก ใหรอน เหงอพการ มกใหซบผอม พการ : โลหตพการหรอแตกกด ทานกลาวไววาโลหตราย แพทยสมมตวาเปน ไขก าเดาเพราะโลหตก าเรบ ถาโลหตแตกใหท าพษตางๆ บางทใหปวด ศรษะใหในตาแดงเปนสายโลหต ใหงงศรษะใหหนกหนาผาก เพราะ โลหตก าเรบ ถาผดขนภายนอกใหเปนวงแดงหรอเขยวหรอเหลอง แลวท าพษตาง ๆ ใหลนกระดางคางแขง แพทยทงปวงสมมตใหเปนไข รากสาดหนง ปานด า ปานแดง สายฟาฟาด จอมปราสาท เขาไหมนอย เขาไหมใหญ หงสระทด เปลวไฟฟา ประกายดาษ ประกายเพลง ดาวเรอง ฟองสมทร มหาเมฆ มหานล ล าลาบเพลง ไฟลามทง สมมต เรยกชอตาง ๆ เพราะโลหตแตกกระจาย ซานออกผวหนงขางนอกฝาย ขางในนนเลากท าพษตาง ๆ บางทใหลงเปนโลหต บางทใหอาเจยน เปนโลหต บางทโลหตแลนเขาจบหวใจ ใหคลงคลมทรนทราย ให ละเมอเพอพกไปหาสตสมปฤดมได แพทยทงปวงสมมตวาสนนบาต โลหตกวา ทงนเปนเพอโลหตสมมตฐานบางทใหรอนใหหนาว บางท ใหชกมอเทาก า บางทใหขดหนกแลขดเบา บางทใหเบาเปนสแดงส เหลองแลด ากม ใหเปนไปตางๆ อนวาแตโลหตพการแลแตกอยาง เดยว ถาในธาตน าพการหรอแตกกด เปน 2, 3, 4, 5 ประการ แลวจะแก มไดเลย ผนนจะถงแกความตายใน 3 วนนน ถาแตประการใดประการ หนง 2 หรอ 3 สงกดใหแกดกอน

Page 29: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

ภาคหนงแกในวสนตฤด ใหประกอบรากเจตมลเพลง 1 โกฐกระดก 1 โกฐสอ 1 โกฐพงปลา 1 โกฐหวบว 1 โกฐจฬาลมพา 1 โกฐเชยง 1 โกฐสอเทศ 1 เทยนทง 5 ผลจนทน 1 ดอกจนทน 1 กระวาน (ทงใบทงผล) 1 กานพล 1 ผลเอน 1 ดปล 1 ผลมะตมออน 1 รากตองแตก 1 รากแฝกหอม 1 บอระเพด 1 รากคนทา 1 รากทาวยายมอม 1 รากพมเรยงปา (รากพมเรยงทง 2) 1 รากมะเดออทมพร (มะเดอชมพร) (รากมะเดอ) 1 รากหญานาง 1 ระยอม 1 พษนาศน 1 น านมราชสตน 1 แกนสน 1 สกข 1 ตรผลา 1 (ไมม) ผลพลงกาสา 1 (ไมม) ผลประค าดควาย 1 (ไมม) ผลมะขามปอม 1 พรรณผกชลอม 1 ผกชลา 1 พรรณโหระพา 1 พญามลเหลก 1 (ไมม) พญารากขาว 1 (ไมม) ขเหลกทง 5 โคกกระสน 1 เทพทาโร 1 จกโรหน 1 ขาตน 1 เปลอกสมลแวง 1 ชะลด 1 อบเชยเทศ 1 กฤษณา 1 กระล าพก 1 ขอนดอก 1ยาทงนเอาสงละ 1 สวน (เพม ผลกระดอม 1 ราก หญากรอน 1 ยาทงนเอาสงละ 1 บาท) ดอกชะลด 1 ดอกมะกรด 1 ดอกมะนาว 1 ดอกคดเคา 1 ดอกกรรณกา 1 ดอกสพรรณเทลกา 1 (ไมม) ดอกมะลซอน 1 ดอกมะลลา 1 ดอกสารภ 1 ดอกพกล 1 ดอกบนนาค 1 ดอกการะเกด 1 (ไมม) ดอกแกว 1 ดอกมะกล า 1 (ไมม) ดอกค าไทย 1 ดอกเกด 1 (ไมม) ดอกล าเจยก 1 ดอกกลวยไม 1 (ไมม) ดอกพทธชาด 1 ดอกจ าปา 1 ดอกกระดงงา 1 ดอกบวเผอน 1 ดอกบวขม 1 ดอกบวหลวง (เกสรบวหลวง) 1 ดอกบวขาว 1 ดอกบวแดง 1 ดอกลนจง 1 ดอกจงกลน 1 ดอกสตตบงกช 1 ดอกสตตบศย 1 ดอกสตตบรรณ 1 ดอกสนตะวา 1 ดอกสามหาว 1 ดอกเรว 1 (ไมม) ดอกยสน 1 ดอกประทมราชา 1 (ไมม) ดอกมหาหงส 1 (ไมม) ดอกหญางวงชาง 1 ดอกหางนกยง 1 ดอกละหง 1 ดอกราชพฤกษ 1 ดอกล าไย 1 (ไมม) (เพม ดอกตบเตาน า 1 ดอกกระทมนา 1 ดอกสาหราย 1 ดอกมหาหงส 1 ดอกมะกล า 1 ดอกกลวยไม 1 ดอกไมทงนเอาสงละ 2 สลง) ยาทงนท าเปนผงแลวใหหาสรรพด เปนตนวาดสตวตาง ๆ ปรงลงในยานแลวบดปนแทงไว น ากระสายนนยกยาย ดแตควรกลบลกษณะโรคเถด ยานชอวา มหาชมนม (มหาชมชนใหญสนนบาต) เหตวามวสมประชมสรรพยานนพรอมโดยส าคญ ซงจะแกสรรพโรคพรอมทวไปทง 96 นนแล (ยาชอ เขยวมหาพรหม ส าหรบแกโลหตพการ ซงท าพษใหรอนทวสรรพางคกายดงเปลวไฟ ใหทรนทรายหาสตสมปฤดมไดกด ยานแกไดสนทกอน ทานใหเอา ใบขหนอน 1ใบสม 1 ใบชงชาชาล 1 ใบขเหลก 1 ใบผกเคด 1 ใบแคแดง 1 ใบทองหลางใบมน 1 ใบมะเฟอง 1 ใบพมเรยงทง 2 ใบนมพจตร 1 ใบแทงทวย 1 ใบพรกไทย 1 ใบน าเตาขม ใบบบ 1 ใบมะระ 1 ใบหญานาง 1 ใบเทายายมอม 1 ใบน าดบไฟ 1 ใบระงบ 1 ใบต าลงตวผ 1 ใบพรมม 1 ใบฟกเขา 1 ใบหมากผ 1 ใบหมากเมย 1 ใบพมเสน 1 ใบสนพราหอม 1 ใบสะเดา 1 ใบถวแระ 1 ใบบอระเพด 1 เถาวลยดวน 1 ขมนออย 1 จนทนขาว 1 เอาสวนเทากนบดปนแทงไว น ากระสายยกใชเอาตามทควรแกโรคทงกนทงพน แกโลหตก าเรบแล) (ยาชอ อดลยวถาร แกพษก าเดาอาโปธาตก าเรบ ทานใหเอา ชะมด 1 พมเสน 1 กฤษณา 1 กะล าพก 1 ขอนดอน 1 ชะมดเชยง 1 ชะลด 1 หญาฝรน 1 อ าพนทอง 1 โกฐหวบว 1 จนทนทง 2 เปราะหอม 1 ยาทงนเอาสงละ 2 สลง กรงเขมา 1 ก ายาน 1 จนทนา 1 ผลโหระพา 1 เกลดหอยเทศ 1

Page 30: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

เกสรหอม 1 บวเผอน 1 จงกลน 1 สตบศย 1 ดอกบนนาค 1 ดอกอญชนขาว 1 ผลเอนเทศ 1 ผลผกช 1 ชะเอมทง 2 ดอกมะล 1 ดอกกระดงงา 1 ดอกพกล 1 โกฐเขมา 1 เนระภสทง 2 ใบสะเดา 1 หญารงกา 1 รากมะตม 1 ใบกระวาน 1 ผกบง 1 รวม 1 ใบเหงอกปลาหมอ 1 ยาทงนเอาสงละ 1 บาท ดงเหลอม 1 มลโคเถอน 1 เอาสงละ 1 สลง บดปนแทงละลายน าดอกไมทงกนทงพน แกพษไขทงปวงดนก ถาพษท าภายในใหลงทองแทรกฝนกนหายแล) (ยาชอ มหาสมทธไทย ครอบสารพดพษทงปวง พษไขเหนอ ไขรากสาดสนนบาตทงปวง ทานใหเอา อ าพนทอง 1 ชะมด 1 พมเสน 1 จนทนเทศ 1 กฤษณา 1 กะล าพก 1 โกฐเชยง 1 ขอนดอก 1 เปราะหอม 1 โกฐสอ 1 โกฐหวบว 1 สงละ 2 สลง จนทนแดง 1 กรงเขมา 1 ผลจนทน 1 ดอกจนทน 1 ผลกระวาน 1 กานพล 1 พรกหอม 1 ขงแหง 1 ดปล 1 เจตมลเพลง 1 อ าพนแดง 1 แฝกหอม 1 หวแหวหม 1 ใบสะเดา 1 หญาตนนก 1 เนระภส 1 เกสรบวหลวงขาว 1 เกสรบวหลวงแดง 1 สตตบงกช 1 นลอบล 1 จงกลน 1 บวเผอน 1 บวขม 1 มะล 1 พกล 1 บนนาค 1 สารภ 1 จ าปา 1 สมอไทย 1 สมอพเภก 1 มะขามปอม 1 เทยนด า 1 เทยนขาว 1 เทยนแดง 1 เทยนตากบ 1 เทยนตาตกแตน 1 ดอกกระดงงา 1 โกฐเขมา 1 โกฐน าเตา 1 โกฐพงปลา 1 โกฐกานพราว 1 เอาสงละ 1 บาท ดงเหลอม 2 สลง บดปนแทงละลายน าดอกไมทงกนทงชโลมแกสนนบาต 7 จ าพวก แลไขพษสารพดพษทงปวงหายสนแล) (ยาชอ จกรวาลฟาครอบ แกพษไขกาฬทงปวง สารพดพษอนใดๆ กด พษกาฬภายในภายนอก ใหกลมในใจกด แลพษกาฬทง 700 จ าพวกทมไดขนมาท าพษ คดอยหวใจแลตบปอดทงภายในกด แลหลบอยตามผวหนงภายในกด ดานซางกด ทานใหท ายาขนานใหญนไวแก เวนไวแตบราณกรรมแลปจจบนกรรม นอกนนหายสนแล แพทยทงปวงจงท ายาขนานนขนไวใชเถด จงจะสกบกาฬ 700 จ าพวกได ทานสนใหเอา เขยวเสอ 1 เขยวหม 1 เขยวหม 1 เงยงปลาฉนาก 1 เงยงปลากระเบน 1 นอแรด 1 งาชาง 1 เขากวาง 1 เขากย 1 เขาแพะ 1 เขาแกะ 1 ทงนขวใหเกรยม หวายตะครา 1 หวายตะมอย 1 เจตพงค 1 สงกรณ 1 ดอกสตบศย 1 ดอกสตตบงกช 1 สตบน 1 บวหลวง 1 บวขม 1 บวเผอน 1 จงกลน 1 พกล 1 บนนาค 1 สารภ 1 มะลซอน 1 มะลลา 1 ดอกจ าปา 1 ดอกกระดงงา 1 กฤษณา 1 กะล าพก 1 ขอนดอก 1 ใบพมเสน 1 พมเสนเกลด 1 การบร 1 น าประสานทอง โกฐทง 5 หนง เทยนทง 5 หนง ลกจนทน 1 ดอกจนทน 1 กระวาน 1 กานพล 1 สมลแวง 1 เหนกระถนขาว 1 เหดกระถนพมาน 1 เหดมะพราว 1 เหดตาล 1 เหดงเหา 1 เหดมะขาม 1 เหดไมรง 1 เหดไมแดง 1 เหดตบเตา 1 หวมหากาฬทง 5 หนง ยาทงนเอาสวนเทากน สารพด ( ด ) เปนน ากระสายบดปนแทงไวแกกาฬ 700 จ าพวกแกไดทกประการ น ากระสายยกใชเอาตามแตทชอบดวยโรคนนเถด แกในวสนตฤดคอหนาฝนแล) (ยานชอ อนนตไกรวาต แกพษท าใหชกลนกระดางคางแขงแลชกใหสนไปทงกายแลท าพษตางๆ ถาจะแกทานใหเอา กระดกงเหลอม 1 กระดกงทบสมงคลา 1 คางปลาชอน 1 งาชาง 1 กรามแรด 1 ยาทงนขวใหเกรยม 1 โกฐหวบว 1 โกฐสอ 1 โกฐกระดก 1 เทยนด า 1 ผลโหระพา 1 ผลผกช

Page 31: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

1 น าประสานทอง 1 ใบพมเสน 1 ใบสนพราหอม 1 ใบผกหวาน 1 ใบทองหลางน า 1 รากถวภ 1 รากต าลงตวผ 1 ดอกบนนาค 1 ดอกพกล 1 ยาทงนเอาสวนเทากนบดท าแทงไว น ากระสายนนใหเอาน าซาวเขาหรอน าดอกไมกได แทรกดงแลพมเสน กนแกแดกแกชก แกเชอมมน แกลนกระดางคางแขง ทงกนทงชโลมกไดแล ยานไดชอวาแลว เปนมหาวเศษนก)

(ยาต าราหลวง ชอ มหาก าลง แกหวหอบกระหายหาแรงมไดอนถงแกอสญกรรม จงประกอกโอสถขนานนขนถวาย ทานใหเอา รากถวภ 1 ลกบว 1 รากบว 1 แหวสด 1 กระจบสด 1 หวบวขม 1 หวบวเผอน 1 รากหญานาง 1 หวขา 1 กฤษณา 1 ขอนดอก 1 ชะเอมเทศ 1 ชะมด 1 อบเชยทงสอง 1 โกฐหวบว 1 โกฐเชยง 1 เปราะหอม 1 ดอกบนนาด 1 เกสรบวหลวง 1 บวขม 1 บวเผอน 1 จงกลณ 1 พกล 1 สารภ 1 มะล 1 สตบศษ 1 สตตบงกช 1 กรงเขมา 1 อ าพนทอง 1 ชะมดเชยง 1 พมเสน 1 ยาทงนเอาสวนเทากน บดบนทงเอาใวละลายน าดอกไม เมอจะกนใหแทรกน าตาลกรวด แกพษกลมในอกในทรวง ใหสวงสวาย ใหหวโหยหาก าลงมได กนหายแล)

(ยาชอ จนตรมหาวงษ แกคอเปอยลนเปอยแลปากเปอย แลแกไอ ใหทานเอารากมะกล าตน 1 รากมะกล าเครอ 1 รากมะขามปอม 1 เนระภส 1 เขากวาง 1 เขากย 1 หนอแรด 1 งาชาง 1 จนทนทงสอง 1 น าประสานทองสะต 1 ยาทงนเอาสวนเทากนต าผงบดท าแทงไว ละลายน าผงทาหายแล)

(ยาแกรอนแลคลง เอาเปลอกแคแตร 1 รากคนทรง 1 เปลอกเพกา 1 รากมะตม 1 ตมกนหายแล)

(ยาชอ สรยจนทน ส าหรบแกพษก าเดาแลพษกาฬซงท าพษตางๆ สมมตวาเปนไขเหนอไขลากสาดแลไขสนนบาตกด ทานใหเอา จนทนแดง 1 จนทนขาว 1 เถามวกทงสอง 1 คคะ 1 มหาสด า 1 รากปลาไหลเผอก 1 รากหญานาง 1 รากฟกเชา 1 รากต าลง 1 รากสลอกน า 1 รากพมเรยงทงสอง 1 คงคาเดอด 1 เหมอดคน 1 รากพงดอ 1 รากโมง 1 รากกระทงหมาบา 1 เกสรบวหลวง 1 เขากวาง 1 งาชาง 1 เขากย 1 หนอแรด 1 เขยวเสอ 1 เขยวจระเข 1 กามแรด 1 กามชาง 1 เอาสวนเทากนบดปนแทง แกไขพษสารพดพษหายแล)

(พระต าราหลวงเปนยาตมขนานใหญ ส าหรบแกพษก าเดาพการแลขาดธาตน าพการท าพษตาง ๆ แกพษฝกาฬ แลฝหวคว า แลฝหวเลกหาฐานมได มสณฐานดงเมลดขาวโพด แลเมลดถวเขยวถวด ากด แลท าพษอยในตบแลขวดแลใหดซมจากฝกกด แลพษกลมหวใจมประการตางๆกด ใหแพทยท ายาขนานนแก เอารากพมเรยงทง 2 สง ละ 1 บาท 2 สลง คงคาเดอด 6 สลง แสมาทะลาย 6 สลง หญาใตใบ 2 บาท แกนขเหลก 1 บาท มารประไล 6 สลง ระยอม 3 สลง ไครเครอ 1 บาท วานรอนทอง 2 สลง วานกบแรด 2 สลง พระยารากด า 2 บาท พระยารากขาว 6 สลง เนระภส 1 บาท มหาสด าเหนอ 1 บาท มหาสด าใต 1 บาท รากไกให 1 บาท ยาหารากสงละ 1 บาท ขมนเครอ 1 บาท ปลาไหลเผอก 1 บาทรากตาลด า 1 บาท รากมะเดอดน 1 บาท กนเกราะ 1 บาทแกนปร 1 บาท ไมสก 1 บาท สกช 1 บาท ตรผลาสงละ 2 สลงจนทนหอม 1 บาท เนอไม 1 บาท โกฐทงหาสงละ 3 สลง เทยนทงหาสงละ 3 สลง ผลจนทน 2 สลง ดอกจนทน 1 สลง กานพล 1 สลง อบเชยเทศ 6 สลง

Page 32: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

ชะเอมเทศ ชะเอมไทย ก าแพง 7 ชน ตมกานแดง ตมกานขาว เอาสงละ 1 บาท มะคงแดง มะคงขาว เอาสงละ 1 บาท ผลกระดอม 1 บาท ดอกบนนาค 1 บาท เกสรบวหลวง 1 บาทสารภ 1 บาท สะคาน 1 บาท รากชาพล 1 สลง รากพงแก 2 สลง เหมอดคน แฝกหอม คยแดง คยขาว รากพระยายา จนทนแดง กะตงใบ รากฟกเชา รากนางนน รากพงดอ สงละ 1 บาท ฝางเสน 2 บาท ชะลด 2 สลง ดปล 1 บาทหญาแพรกเผอก เลอดแรดครง ดอกค าไทย ดอกค าจน ฝนแสนหา หางนกกะลง โพธประสาท ราชมานพ สากกระเบอละวา เชอเขาหนง ไกให ก าลงกระบอ 7ตว เถาวลยเปรยงแดง สงละ 1 บาท คคะ มะเกลอเลอด สงละ 2 สลง รากไมรวก ก าลงววเถลง มหาละลาย พระยารากเดยว สงละ 1 บาท จนทนา 6 สลง รากสลอดน า 2 บาท สารขนก 2 สลง ใสลงกนหมอ ตมกนแกสารพดพษ แตบรรดาธาตน าพการท าพษตาง ๆ หายสนแล ใหแพทยจงพจารณาดเถด 100 คนกไมรอดสกคนเดยวเลย ถากนยานไปถง 9 ถง 10 วนแลว โลหตทก าเรบอยในทรวงอกนน ไมกลบท าพษออกมาขางนอกได ถาผดเปนวงค าหรอแดง ออกมาแลวเมอใดตายเมอนนแล ถาผดเปนวงด า,แดงหรอเขยวออกมาแลวเมอใด ใหแพทยแกไปเถดรอดบางตายบางถาไมผดออกมาอยารกษาเลย) เสโทพการ

ถาจะแกใหประชมยา จากเจตมลเพลง 1 โกฐสอ 1 พรรณผกช 1 ขง 1 ดปล 1 ผลมะตมออน 1 เปลอกทองหลางน า 1 เปลอกกมน า 1 รากถวภ 1 ตมกนหายเหงอ (ตม 3 เอา 1 กนแกเหงอตกนกหายแล)

คมภรธาตวภงค พการ เดอน 11, 12, 1 : เหงอพการหรอแตกหรอตกหนก : พการเหงอแลเหงอ แลวใหตวเยนแลตวนนขาวซดสากชาไป ทงตว ใหสวงสวายหาก าลงมได

คมภรโรคนทาน เหงอพการ เดอน 11, 12, 1: มกใหเชอมซม เหงอแตก : ใหเหงอตกหนก ใหตวเยน ใหตวขาวซด ใหสวงสวาย ใหหาก าลง

ไมได

คมภรเวชศกษา เสโทพการ : ใหสวงสวาย ใหตวเยน ใหออนอกออนใจ

Page 33: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

ยานชโลมหามเหงอใหประชมยา หวหอมแดง 1 แปงสรา 1 ดนสอพอง 1 เหมอดคน 1 เมลดในขนนละมด 1 (เพม รากถวภ 1) บดปนแทงไวละลายน าดอกไม หามเหงอ แกผวเนอสากชาเนอหดห แกกายซดเพราะโทษเหงอแลมนขนหายแล เมโทพการ

ถาจะแกใหประกอบ ใบกะเมงแดง 1 ใบถวแระ 1 เทยนด า 1 เทยนขาว 1 สงละ 2 บาท เปลอกกกเกรา 6 บาท ยาขาวเยนเหนอ 6 บาท (ผกปลงแดง 1 ใบกะเมงแดง 1 ใบถวแระ 1 เทยนดา 1 เทยนขาว 1 ยาทงนเอาสงละ 1 สวน เปลอกกนเกรา 1 ยาเขาเยนเหนอ 1 เอาสงละเจดสวน) ตมกนหายแล

ยาทาตวใหประกอบ ผกปลงแดง 1 ขาวสาร 1 ขมนออย 1 ดนสอพอง 1 (เพม ใบผกปลงแดง 1) ต าชโลมทวตวหายแล

อสสพการ

คมภรธาตวภงค มนขนพการ เดอน 11, 12, 1 : มกใหปวดศรษะ ใหเจบตา ใหขาสนไป มนขนพการหรอแตก : เหมอนโลหตเสยดจเดยวกน ออกผวหนงผดเปนวง บางทแตกเปน น าเหลองใหปวดแสบปวดรอนเปนก าลง

คมภรโรคนทาน มนขนพการ เดอน 11, 12, 1 : มกใหตวชาสากไป มนขนพการแตก : ดจโลหตเสยกเหมอนกน มนขนพการกซาบออกมาถงผวหนงดจผด

ออกเปนดวง ๆ บางทแตกเปนน าเหลอง ใหปวดแสบปวดรอนยงนก

คมภรเวชศกษา อสสพการ : ใหตาเปนฝา น าตาไหล ตาแฉะ ตาเปนตอ

คมภรเวชศกษา เมโทพการ : ใหผดเปนแผนตามผวหนง และเปนวงเปนดวง ใหปวดแสบปวดรอน

ผวหนง เปนน าเหลองไหล

Page 34: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

ถาจะแกใหประกอบยาน รากคนทสอ 1 รากเสนยด 1 ผลมะตมออน 1 ขงแหง 1 ท าเสมอภาคตม (ตม 3 เอา 1) กนแลว

จงประกอบยาหยอดตาใหประชม หนในศรษะปลาชอน 1 บลลงกศลา 1 พมเสน 1 (เพม หนสม 1) ฝนหยอดตาสงเกตด ถามน าตาไหลออกมาถงแกม คนไขนนกยงไมตาย ถาไมมน าตารกษาไมไดตายแล วสาพการ

คมภรธาตวภงค มนเหลวพการ เดอน 11, 12, 1 : ใหแลนออกทวตว ใหในตาเหลอง ตวเหลอง มตรแลคถเหลอง ลางทใหลง ใหอาเจยน กลายเปนปวงลม น ามนเหลว ถาแตก : แตกกระจายทวตว ใหตวเหลองตาเหลอง เวนแตอจจาระปสสาวะไม เหลอง ต าราหนงวาอจจาระปสสาวะกเหลอง บางทใหลงแลอาเจยนดง ปวงลม คอโทษน าเหลองนนเอง

คมภรธาตวภงค น าตาพการ เดอน 11, 12, 1 : มกใหตามวแลน าตาตกนกแลวแหงไป ดวงตานนเปนดงเหยอล าไย น าตาพการ : ใหน าตาตกหนกแลวใหแหงไป ลกตานนเปนดงเยอผลล าไย

คมภรโรคนทาน มนเหลวพการ เดอน 11, 12, 1 : มกใหบวมมอบวมเทา เปนน าเหลองตก มกใหผอมแหงไป มนเหลวแตก : กระจายออกทวสรรพางค ท าใหตวเหลองตาเหลอง เวนแตอจจาระ

ปสสาวะไมเหลอง บางทใหลง ใหอาเจยนดจเปนปวงลง เพราะโทษ น าเหลอง

คมภรโรคนทาน น าตาพการ เดอน 11, 12, 1 : มกใหปวดศรษะเจบตา น าตาพการ : ใหตามว ใหน าตาตกหนกแลวแหงไป ตานนเปนดจเยอผลล าไย

คมภรเวชศกษา วสาพการ : ใหผวเหลอง ใหตาเหลอง ใหลงทอง

Page 35: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

ถาจะแกดวยยารสฝาด ไมหยดใหช าระน า เหลองเสยกอน แลวจงประกอบยาบารงธาตตอไป ใหประชมตรกฏก 1 ผลมะขามปอม 1 (ไมม) รากชาพล

1 ขา 1 สะคาน 1 ผลจนทน 1 (เพม ตรผลา 1) เอาเสมอภาคทาเปนจลละลายนาใบมะระ นากลวยตบกได ใหกนแกอาโปธาตคอมนเหลวแตกหายแล เขโฬพการ

ถาจะแกใหประกอบยา จนทนทง 2 วานกบแรด 1 วานรอนทอง 1 ผลประค าดควาย 1 รากทนด 1 ผลจนทน 1 ดอกจนทน 1 โกฐสอ 1 โกฐเขมา สมอเทศ 1 ดงเหลอม 1 บดดวยน ามะนาวเปนกระสายใหกนเทาผลพทรา

แลวจงประกอบยาอม ใหเอากรามแรด 1 กรามชาง 1 นอแรด 1 เขยวเสอ 1 เขยวปลาพะยน 1 ผลจนทน 1 เบญกาน 1 ใบหวาออน 1 ยาทงนควใหเกรยมเอาสงละ 1 สวน น าประสานทองสะต 2 สวนสเสยดทง 2 สงละ 4 สวน บดดวยน าหมากดบปนแทงไว ฝนดวยน าปนใสกบทลายหมากดบกวาดหาย

แลวท ายาบวนปาก เอาเปลอกตะเคยน 1 ใบขดมอน 1 เปลอกหวา 1 ทางตาล 1 เปลอกระก าตน (เปลอกมะกลาตน 1 ตาราหนงวาเปลอก ระกาตน) 1 ใบสลอดน า (สลอดน า) 1 ใบทบทม 1 เอาเสมอภาคตมใสเกลอสกหนอยหนง อมบวนปากวนละ 3 เวลาหายแล สงฆานกาพการ

คมภรธาตวภงค น าลายพการ เดอน 11, 12, 1 : ใหปากเปอยคอเปอย ลางทใหเปนยอดเปนเมดชนในคอ ลางทเปน ไขมกใหปากแหงคอแหง น าลายพการ : ใหปากเปอย คอเปอย น าลายเหนยว บางทเปนเมดยอดขนในลนในคอ ท าพษตาง ๆ

คมภรโรคนทาน น าลายพการ เดอน 11, 12, 1 : มกใหเปนไข มกใหคอแหงฟนแหง น าลายแตก : ใหปากเปอย น าลายเหนยว บางทเปนเมดยอดขนในลนในคอ

คมภรเวชศกษา เขโฬพการ : ใหเจบคอเปนเมดในคอและโคนลน

Page 36: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

ถาจะแกใหท ายาสมประกอบ ใบน าดบไฟ 1 หวหอม 1 เทยนด า 1 ดนประสวขาว 1 เมลดฝายขว 1 ใบพลแก 1 ขมนออย 1 บด (บดกบสรา 1) เคลามลน ามนหอม สมกระหมอม 3 วนหาย

ถายงไมหายใหประกอบยาดม หวหอม 1 น าประสานทอง 1 (ไมม) น าประสานดบก 1 (เพมปนผง 1 พมเสน 1) เอาเสมอภาคท าเปนยานตถกได ให (หอผาขาวบาง) สดดมเขาไปกได

แลวจงท ายากนภายใน เอาสะคาน 1 ชาพล 1 รากเจตมลเพลง 1 ขง 1 ผลมะตมออน 1 แฝกหอม 1 สมอไทย 1 สมอเทศ 1 พรรณผกช 1 จนทนหอม 1 กฤษณา 1 เปราะหอม 1 มะขามปอม 1 วานน า 1 ดอกบวหลวง (เกสรบวหลวง) 1 ดอกบนนาค 1 เอาเสมอภาคตมกนแกธาตน า คอน ามกแตกหายแล ลสกาพการ

คมภรธาตวภงค น ามกพการ เดอน 11, 12, 1 : ใหปวดศรษะ เปนหวด ใหปวดสมอง ใหน ามกตกใน ตามว ให วงเวยนศรษะ น ามกพการ : ใหปวดในสมองใหน ามกไหลตามว ใหปวดศรษะ ใหวงเวยนศรษะ

คมภรโรคนทาน ไขขอพการ เดอน 11, 12, 1 : มกใหเมอยทกขอทกกระดก ไขขอพการแตก : ไขขอนอยในกระดก ท าใหเมอยในกระดกทกแหงดจครากจากกน

ใหขด ใหตงทกขอ

คมภรโรคนทาน น ามกพการ เดอน 11, 12, 1 : มกใหเมอยทกขอทกกระดก น ามกพการแตก : ใหปวดในสมอง ใหน ามกตก ใหตามว ใหปวดศรษะ

คมภรเวชศกษา ลสกาพการ : ใหเจบตามขอ และแทงกระดกทวตว

คมภรเวชศกษา สงฆานกาพการ : ใหปวดในสมอง ใหตามว ใหน ามกตก

Page 37: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

จะแกเปนอนยากนกดวยในกระดก ใหแกดตามบญเกด ทานใหประกอบยา โกฐกระดก 1 โกฐกะกลง 1 โกฐกกกรา 1 รากแฟบ (รากแฝก) 1 สงละสวน แกนมะหาด 1 แกนปร 1 แกนสนเทศ 1 สกข 1 ผลเมอย 1 รากมะกล าตน (รากมะดน) 1 รากประดงขอ 1 ดปล (รากดปล) 1 กระดกงเหลอม 1 สงละ 2 สวน เหมอดคน 1 สมเสยว 1 สมสนดาน 1 พรกไทย 1 ขง 1 สงละสวน (3 สวน) รากคนทา 5 สวนยาขาวเยน 10 สวน ตมใหกนยาแล มตตงพการ

ถาจะแกมตรแตกนนประกอบ สะคาน 1 รากชาพล 2 รากเจตมลเพลง 3 ดปล 4 ขง 5 ผลมะตมออน 6 (1) แฝกหอม 7 (1) สมอทง (สมอเทศ) 3 พรรณผกช 1 จนทนทง 2 ยาขาวเยนจน 1 (10) ออยแดง 3 ปลองโคกกระสน 1 หวแหวหม 1 ตม (ตม 3 เอา 1) ใหกนหายแล

คมภรธาตวภงค มตรพการ เดอน 11, 12, 1 : ใหปสสาวะแดงแลขดปสสาวะ ปสสาวะเปนโลหต เจบปวดเปนก าลง มตรพการ : ใหปสสาวะวปลาส คอใหน าเบามสแดงเหลองดงขมน บางทขาวดงน า ขาวทเชดจากหมอ ใหขดเบาขดหวเหนาหวเหนาฟก บางทเปนมตกต มตฆาต กาฬขนในมตร ใหมตรพลกแปรไปตาง ๆ

คมภรธาตวภงค ไขขอพการ เดอน 11, 12, 1 : ใหเมอยทกขอทกกระดก ใหขดใหตงทกขอ ไขขอพการหรอแตก : อนวาไขขอนอยในกระดก มกกระท าใหเมอยในขอในกระดก ดจดง วาจะคลาดออกจากกน ใหขดตงทกขอจะแกเปนอนยากนก ดวยวาอย ในกระดก

คมภรโรคนทาน มตรพการ เดอน 11, 12, 1 : ใหปสสาวะแดงขดปสสาวะ ๆ เปนโลหต ปวดเจบเนอง ๆ มตรพการแตก : ใหปสสาวะวปลาส คอแดง คอเหลอง และเปนนวกด บางทดจน าขาว

เชด ใหขดเบา ใหเจบหวเหนา ใหหวเหนาฟกเปนวง เปนมตกด เปน สณฑฆาฏ กาฬขนในมตร ใหมตรพการแปรเปนตาง ๆ

คมภรเวชศกษา มตตงพการ : ใหปสสาวะสขาว สเหลอง สด า สแดง

Page 38: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

ยาตมแกขดเบา เอาใบมะขามก ามอ 1 ใบสมปอยก ามอ 1 ใบมะนาว 7 (9) ใบ หอม 3 หว สารสม 1 (สลง) ดนประสวขาว 1 หนกสงละ 1 บาท น าออยงบ 1 หก 4 อน ทงขวางทศตะวนตกอนหนงเหลอ 3 อนใสหมอตมใหกน เบาออกคลองหายแล

Page 39: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

สมฏฐานวาโยพการ

ยาชอ ชระนคคจร (ฤทธจร) ทานใหเอาดปล 1 รากแฝกหอม 1 พรกไทย 1 เปราะหอม 1 วานน า 1 แหวหม 1 ยาทงนเอาเสมอภาค ใสรากเทยมเทายาทงหลาย ท าเปนจลละลายน ารอนกนแกวาโยธาตพการตาง ๆ อทธงคมาวาตาพการ

คมภรธาตวภงค วาโยธาตพการตามฤด : เดอน 8, 9, 10 ทง 3 เดอนน วาดวยวาโยธาต “ชรคค” พการ ใหผอม

เหลองใหเมอยทกขอทกล าตวสรรพางคกาย ใหแดกขนแดกลง ใหลน โครก ๆ ใหหาวเรอวงเวยนหนาตา หหนก มกใหรอนในอกในใจ ให ระทดระทวย ยอมใหหายใจสน ยอมใหเหมนปาก แลใหหวานปาก มก ใหโลหตออกทางจมกทางปาก กนอาหารไมรจกรส

คมภรโรคนทาน วาโยธาตพการตามฤด : เดอน 8, 9, 10 ทง 3 เดอนน คอวาโยธาตอนชอวา ชระนคคพการ ให

ผอมเหลอง ใหครนตว ใหเมอยทกขอทกล าทวสรรพางคกาย ใหแดก ขนแดกลง ใหลนโครก มกใหหาวใหเรอ ใหวงเวยนหนาตา ใหหหนก ใหรอนในอก มกใหรนทดรนทวยกาย ใหหายใจสน ใหเหมนปาก ให หวานปากตวเอง ใหโลหตออกจากปาก จมก ห กนอาหารไมรรส

คมภรธาตวภงค อทธ คมาวาตาแตก : ดนรนมอแลเทาขวกไขว ใหพลกตวไป ๆ มา ๆ ใหทรนทราย ใหหาว

เรอบอย ๆ

คมภรโรคนทาน อทธงคมาวาตาแตก : มกใหดนรน มอเทาขวกไขว ใหพลกตวไปมา ทรนราย ใหหาวใหเรอ

บอย ๆ

คมภรเวชศกษา อทธงคมาวาตาพการ : ใหมอเทาขวกไขว รอนในทอง ทรนทราย หาวเรอเสมหะเฟอ

Page 40: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

ถาจะแกเอา โกฐสอ 1 โกฐเขมา 1 (ไมม) ผลราชดด 1 (ไมม) ผลสารพดพษ 1 (ไมม) ผลมะแวงเครอ 1 (ลกมะแวงทง 2) รากจงจอทง 2 ผลจนทน 1 ดอกจนทน 1 เทยนขาว 1 เทยนด า 1 มหาหงค 1 เอาเสมอภาคท าเปนจล ละลายน ามะงวกได น ามะนาวกได กนแกลมอทธงคมาวาตหายแล อโธคมาวาตาพการ

ถาจะแกใหเอา เปลอกโมกหลวง 1 พรกไทย 1 รากไครเครอ 1 (เพม ขงแหง 1 ใบสลอดกนลง 1 วานนา 1 หวแหวหม 1 หญารงกา 1 ผกแพวแดง 1 สมอไทย 1) เอาเสมอท าเปนจล ละลายน ามตรโคด ากได น าสมซากได กนแกเสมอโธคมาวาตหายแล กจฉสยาวาตาพการ

คมภรเวชศกษา กจฉสยาวาตาพการ : ใหทองลน ใหดวงจตสวงสวาย ใหเมอยขบไปทกขอ

คมภรเวชศกษา อโธคมาวาตาพการ : ใหยกมอและเทาไมไหว ใหเมอยขบไปทกขอ

คมภรธาตวภงค กจฉสยาวาตาแตก : ใหเจบทอง ใหทองขนทองพอง ใหลนอยจอก ๆ ใหเจบในอก ให

สวงสวาย ใหเจบแตกขนแตกลง

คมภรธาตวภงค อโทคมาวาตาแตก : ใหยกมอแลเทามได ใหเมอยขบขดทกขอทกกระดก ใหเจบปวดเปน ก าลง

คมภรโรคนทาน กจฉสยาวาตาแตก : มกใหทองขนทองลน ใหเจบอก ใหสวงสวาย ใหแดกขนแดกลง

คมภรโรคนทาน อโธคมาวาตาแตก : ใหยกมอยกเทาไมได ใหเมอยขบทกขอทกกระดก เจบปวดยงนก

Page 41: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

ถาจะแกใหเอา มหาหงค 1 ล าพน (แดง) 1 ดปล 1 เมลดในสวาด 1 ผลราชดด 1 ชะเอมเทศ 1 โกฐสอ 1 โกฐเขมา 1 ใบยานทราย 1 กรงเขมา 1 เอาเสมอภาคท าเปนจล ละลายน าขง (น าผง) กได น ารอนกได กนแกลมกจฉสยาวาตาหายแล โกฏฐาสยาวาตาพการ

ถาจะแกใหเอา ใบสลอดตมกบเกลอใหสกแลวผงแดดใหแหง 1 ชะเอมเทศ 1 รากเจตมลเพลง 1 รากตองแตก 1 รากจงจอใหญ 1 ล าพน (แดง) 1 พรกลอน 1 ดปล 1 (ไมม) ใบหนาด 1 การบร 1 (เพม ขงแหง 1) เอาเสมอภาคท าเปนจล ละลายน านมโคกได น าผงกได น ารอนกได กนหายแล องคมงคานสารวาตาพการ

คมภรเวชศกษา องคมงคานสารวาตาพการ: ใหนยนตาพราง ใหวงเวยน ใหเจบสองหนาเขา ใหเจบตามกระดกสน

หลง อาเจยนแตลมเปลา กนอาหารไมได สะบดรอนสะบดหนาว

คมภรเวชศกษา โกฏฐาสยาวาตาพการ : ใหขดในอก ใหจกเสยด ใหอาเจยน ใหคลนเหยน ใหเหมนขาว

คมภรธาตวภงค โกฏฐาสยาวาตาแตก : ใหเหมนเขา ใหอาเจยน ใหจกอก ใหเสยดแลแนนหนาอก

คมภรโรคนทาน องคมงคานสารวาตาแตก : ใหหตง คนเจรจาไมไดยน แลวเปนดจหงหอยออกจากตา ใหเมอยตน

ขาทง 2 ขางดจกระดกแตก ใหปวดในกระดกสนหลง ใหสะบดรอน สะทานหนาว ใหอาเจยนลมเปลา กนอาหารไมได

คมภรโรคนทาน โกฏฐาสยาวาตาแตก : มกใหเหมนคาวคอ ใหอาเจยน ใหจกเสยด ใหแดกในอก

Page 42: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

ถาจะแกใหเอา ผกเสยนผ 1 ผกคราด 1 หญารงกา 1 ผลผกชทง 2 ผลพรรณผกกาด 1 ดอกจงกลน 1 เถาสะคาน 1 เมลดแตงโม 1 (เพม ผกเปด 1) เอาเสมอภาคท าเปนจลละลายน าผงกได น ารอนกได (เพม น าสรากได) กนแกลมองคมงคานสาวารวาตาหายแล อสสาสะปสสาสะวาตาพการ

คมภรเวชศกษา อสสาสะปสสาสะวาตาพการ : ใหหายใจสนเขาจนไมออกไมเขา

คมภรธาตวภงค อสสาสปสสาสวาตาแตก : ถาสนลมหายใจเขาแลออก หรอลมหายใจเขาแลออกขาดแลวเมอใดก ตายเมอนน

คมภรธาตวภงค องคมงคานสารวาตาแตก : ใหโสตประสาทตงคนเจรจามไดยน แลวกใหหงหอยออกจากลกตา ให

เมอยมอแลเทา เมอยแขงขาทง 2 ขางดงกระดกจะแตก ใหปวดใน กระดกสนหลงดงวาเปนผ ใหสะบดรอนสะบดหนาว ใหคลนเหยน อาเจยนลมเปลา กนอาหารไมรจกรส

คมภรโรคนทาน อสสาสะวาตาแตก : จะไดขาดสญหามได ถาสนลมอสสาสะปสสาสะวาตาแลวเมอใด

กตายเมอนน

Page 43: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

สมฏฐานเตโชพการ

ยาชอ กาลาทจร เอาผลเอน 1 ล าพน (อ าพน) 1 โกฐสอ 1 โกฐพงปลา 1 ดปล 1 ขง 1 แหวหม 1 เปลอกโมกมน 1 ผลผกช 1 อบเชย 1 เถาสะคาน 1 ยาทงนเอาเสมอภาคต าเปนผงละลายน ารอน (แลน าผงกได ) กนแกเตโชธาตพการ

คมภรธาตวภงค เตโชธาตพการตามฤด : เดอน 5, 6, 7 ทง 3 เดอนนวาดวยเตโชธาต ชอวา “สนตปปคคพการ”

ใหเยนในอก ใหวงเวยนในอก มกใหกนอาหารถอย ถาบรโภคอาหาร อมมกใหจกเสยดขดในอก อาหารมกพลนแหลกมไดอยในทอง ให อยากบอย ๆ จงใหเกดลม 6 จ าพวก

อทรนตวาต พดแตสะดอถงล าคอ อรปกขรนตวาต พดใหขดแตอกถงล าคอ อสสาสวาต พดใหนาสกตง ปสสาสวาต พดใหหายใจขดอก อนวาต พดใหหายใจขดไป คอวาเปน มหสกวาต ลมจบใหนงไป คอลมมหาสดมภ

คมภรโรคนทาน เตโชธาตพการตามฤด : เดอน 5, 6, 7, ทง 3 เดอนน วาดวยเตโชธาตอนชอวา สนตปปคคพการ

ใหเยนในอกกนอาหารพลนอม มกใหจกเสยด ขดอก อาหารพลน แหลก มกอยากบอย จงใหเกดลม 6 จ าพวก คอ

ลมอตะรนตะ พดแตสะดอถงล าคอ ลมปตตะรนตะ ใหขดแตอกถงล าคอ ลมอสวาตะ ใหขดจมก ลมปรามาศ ใหหายใจขดอก ลมอนวาตะ ใหหายใจขาดไป

ลมมหาสดมภ ลมจบนงไป

Page 44: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

ปรณามคคพการ

ถาจะแกใหเอา ผกแพวแดง 1 โกฐสอ 1 โกฐเขมา 1 ชะเอมเทศ 1 ผลมะขามปอม 1 ตะไครตน 1 วานเปราะ 1 รากสวาด 1 หญารงกา 1 เอาเสมอภาคท าเปนจลละลายน านมโค น ารอนกได กนแกเตโชธาตอนชอวาปรณามคคแตก หายวเศษแล ปรทยหคคพการ

ถาจะแกใหเอา เขาควายเผอก 1 นอแรด 1 เปลอกหอยขม 1 เปลอกหอยแครง 1 เขยวจระเข 1 ยา 5 สงน สมใหเปนถาน หวายตะคา (หวายตะมอยหรอหวายตะคากไดเผาไฟ) 1 ผลจนทน 1

คมภรเวชศกษา ปรทยหคคพการ : ท าใหรอนภายในภายนอก เยนมอ เยนเทา เหงอออก

คมภรธาตวภงค ปรทยหคคพการ : ใหมอแลเทาเยนชพจรไมเดน ประการหนงชพจรขาดหลก 1 กด 2

หลกกด บางทใหเยนเปนน า แตภายในรอนใหรดน ามไดขาด บางทให เยนแลวใหเหงอตกเปนดงเมลดขาวโพด

คมภรธาตวภงค ปรณามคคพการ : ใหรอนในอกในใจ ใหบวมมอแลเทา ใหไอเปนมองครอ ใหทองขน

ทองพองใหผะอดผะอม

คมภรโรคนทาน ปรทยหคคแตก : มกใหมอเทาเยน ชพจรไมเดน บางทใหตวเยนดจน า แตภายในรอน

ใหรดน าอยมรขาด บางทใหตวเยนและเสโทตกดจเมลดขาวโพด

คมภรโรคนทาน ปรณามคคแตก : ใหขดในอกในใจ ใหบวมมอบวมเทา ใหไอเปนมองครอ

คมภรเวชศกษา ปรณามคคพการ : ใหขดขอมอขอเทา เปนมองครอ คอ ปอดเปนหวด ใหไอ ใหปวดฝามอ

ฝาเทา ใหทองแขง ใหผะอดผะอม

Page 45: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

แกนแสมทะเล 1 แหวหม 1 รากขดมอน 1 เอาสงละ 1 สวน กระเทยม 3 สวน พรกไทย 5 สวน ต าบดละลายน ารอน แทรกพมเสน กนใหขบไฟธาต ใหรอนตลอดปลายมอปลายเทาใหชพจรเดนแล

ขนานหนงแกเสโทพการตกนก ใหเอานางกมรน ๆ เทาดามพราเอามาปอกเปลอกเสยแลวขดเอามวกทตดแกนนน 1 เมลดถวแปบ (ลกถวภขว) 1 ดนสอพอง 1 เทยนด า 1 (เพม แปงเหลา1) พมเสนใสใหมาก ๆ ประสมกวนใหเขากนทาตวคนไขนน เสโทหยด ตวคนไขกอนออกมาแล

ยากนแกระหายน าแกรอนภายใน (แลใหหอบ) ใหเอากนถน า (สงขหนามเผาไฟ) 1 เผาไฟใหไหมโชน รากบวหลวง 1 ฝนจน 1 รงหมารา (เผาไฟ) 1 ชาดกอน 1 ดอกพกล 1 ดอกบนนาค 1 ดอกสารภ 1 เกสรบวหลวง 1 รากสลอดน า 1 รากคนทรง 1 กามปทะเลเผา 1 ดนประสวขาว 1 (เพม การบร 1) เอาเสมอภาคบดท าแทงละลายน าดอกไม ทงกนทงพน แกกระหายน า แกรอน (เสโทตกกหาย) แล ชรณคคพการ

คมภรเวชศกษา ชรณคคพการ : ท าใหกายไมรสกสมผส ชวหาไมรรส หตง หนาผากตง อาการเหลาน เปลยนไปเปลยนมาได

คมภรธาตวภงค ชรคคแตก : มจจราชนนใชมาประเลาประโลมฝงสตวทงหลายคอชายหญงทงปวง

เมอชวตจะออกจากรางกายแหงตนนน วปรตไปตาง ๆ คอใหหนาผาก ตง ใหตาแลไมรจกอะไรแลวกลบมาเลา หตงแลวกลบไปไดยนมาเลา จมกไมรรสเหมนแลหอมแลวกลบมารจกรสเหมนแลหอมเลา ลนไม รจกรสอนเลยแลวกกลบมารรสอกเลา แตแปรไปแปรมาดงน จะเทยง ลงมไดกอน ดวยวานางชะรานนไมไดไปทเดยวแตวาแตกราวทะลาย อยแลว

คมภรโรคนทาน ชระนคคแตก : ความชราน าพญามจจราชใหมาเลาโลมสตวทงปวง จะใหชวตออกจาก

รางกายนน กใหคนไขมกายวปรตตาง ๆ คอ ใหหนาผากตก ตาไมรจก หนาคน แลวกลบรจกอก กายนนสมผสสงใดกไมรสกตว แลวกลบ รสกอก

Page 46: คัมภีร์เวชศึกษา คัมภีร์โรคนิทาน และคัมภีร์ธาตุวิภังค์

ถาจะแก เอาผลพลงกาสา 1 ผกแพวแดง 1 ผลโมกมน 1 ใบยานทราย 1 (เพม บอระเพด 1) เอาเสมอภาคท าเปนจล ละลาย (น าผง) แทรกน าเถามวกกได น านมโคกได กนแกชระนคคแตกพการหายแล สนตปปคคพการ

คมภรเวชศกษา สนตปปคคพการ : ท าใหกายเยนชด

คมภรธาตวภงค สนตปปคคแตก : ถาแตกแลวเมอใดแพทยทงหลายจะแกมไดเลย ตายเปนอนเทยงแล

คมภรโรคนทาน สนตปปคคแตก : แกไมได ตายแล