1

ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ

ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΘΕΜΑ: Η ΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΧΥΡΩΣΗ ΚΑΙ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΑΠΟ ΤΟ 1992 ΩΣ ΤΟ 2005. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κος ΜΠΑΛΙΑΣ ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ: ΚΟΥΤΡΟΥΦΙΝΗ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΈΤΟΣ: 2005-2006 ΈΤΟΣ: Δ’ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 15/9/2006

2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ:

Εισαγωγή σ.4 Μεθοδολογία σ.13 Άρθρα Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του παιδιού σ.17 Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις σ.92 Επίλογος σ.105 Βιβλιογραφία σ.106

3

«Τα παιδιά δεν είναι ιδιοκτησία κανενός. Δεν είναι ούτε ιδιοκτησία των γονέων τους, ούτε ιδιοκτησία της κοινωνίας. Δεν ανήκουν παρά στην μελλοντική τους ελευθερία. Στα παιδία ωστόσο, η ελευθερία αυτή δεν αποτελεί ακόμη πραγματικότητα, υπάρχει απλώς μέσα τους. Συνάγεται επομένως ότι η κοινωνία, της οποίας το μέλλον εξαρτάται από τη διαπαιδαγώγηση και την εκπαίδευση των παιδιών και η οποία, κατά συνέπεια, δεν έχει μόνο το δικαίωμα αλλά και την υποχρέωση να τα συντηρήσει, είναι ο μόνος φύλακας των παιδιών και των δυο φύλων. Η συντήρηση, η αγωγή και η μόρφωση των παιδιών πρέπει να είναι ίσες για όλους, με έξοδα της κοινωνίας.» Μπακούνιν1

1 «Το δικαίωμα να είσαι άνθρωπος» UNESCO, Εκδόσεις Βεργάδης ή Μπεργάδης, Αθήνα 1970 (Μαυρομιχάλη 4). Το 1968 εκδόθηκε στο Παρίσι.

4

Εισαγωγή

Ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα τόσο τα δικαιώματα του ανθρώπου όσο και

του παιδιού υπήρξαν αντικείμενα έντονου προβληματισμού. Όμως η ανάγκη

προάσπισης των δικαιωμάτων του παιδιού ήταν πιο επιτακτική γιατί η

Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου υιοθετήθηκε το

1948 ενώ η Διακήρυξη για τα Δικαιώματα του Παιδιού μόλις το 1924 στη

Γενεύη.

Ο ΟΗΕ μέσω μιας σειράς από σημαντικά ζητήματα που διευθετούνται με

σύμφωνα και πρωτόκολλα (π.χ. Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά

Δικαιώματα2 με το προαιρετικό πρωτόκολλο [1966], το Διεθνές Σύμφωνο για

τα Οικονομικά, Πολιτικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα [1966], η Διεθνής

Σύμβαση για την κατάργηση κάθε μορφής φυλετικών διακρίσεων [1969], η

Διεθνής Σύμβαση για την καταστολή και την τιμωρία του εγκλήματος του

Απαρτχάιντ [1973], η σύμβαση για την εξάλειψη όλων των μορφών

διακρίσεως κατά των γυναικών [1979], η Σύμβαση κατά των βασανιστηρίων

και άλλων τρόπων σκληρής, απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή

τιμωρίας. Σύμβαση κατά των διακρίσεων στην εκπαίδευση [1960]) βοήθησε

στην προστασία της ειρήνης, στην καταπολέμηση της φτώχειας και της

δημοκρατικής οργάνωσης των κρατών.

Όμως, υιοθετήθηκαν και γενικές και περιφερειακές συμβάσεις όπως η

Σύμβαση για την Πρόληψη και Καταστολή Εγκλήματος της Γενοκτονίας (1948)

ο Αφρικάνικος Χάρτης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και των Λαών (1981)

η Αμερικανική Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (1969) η

Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου

και των Θεμελιωδών Ελευθεριών (1950), Ευρωπαϊκή Σύμβαση. Πρωτόκολλα

της Σύμβασης 1-6 τέθηκαν σε ισχύ από το 1953 έως το 1985. Πρωτόκολλα 7

2 Ανθρώπινα δικαιώματα ΟΗΕ και UNESCO. Βασικές Συμβάσεις Ελληνικό Τμήμα Διεθνούς Αμνηστίας, Αθήνα 1987, σελ.13-187.

5

και 8 δεν έχουν τεθεί σε ισχύ. Διακήρυξη σύμφωνα με το άρθρο 25 (ατομική

προσφυγή) τέθηκε σε ισχύ το 1955. Η Ελλάδα έκανε τη Διακήρυξη το 1985 και

ο Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης (1963).

Τέλος, υιοθετήθηκαν και συμβάσεις που κάλυπταν ορισμένα δικαιώματα,

όπως α)δουλεία β)γυναίκες γ) εγκλήματα πολέμου δ)πρόσφυγες και άσυλο ε)

πληροφόρηση, πνευματικά δικαιώματα στ) εργατικά ζ) κανόνες.

Α) Οι συμβάσεις που καλύπτουν το δικαίωμα της μη ύπαρξης δουλείας είναι:

1)Η Σύμβαση περί εμπορίας των δούλων (1926) και τροποποιήθηκε με το

Πρωτόκολλο του 1953. 2) Η Πρόσθετος Συμφωνία σχετικά προς την

κατάργηση της δουλείας, του δουλεμπορίου και 3) Η Σύμβαση για την

Κατάργηση του Δουλεμπορίου και της Εκμετάλλευσης της Πορνείας (1949).

Β) Οι συμβάσεις που καλύπτουν τα δικαιώματα των γυναικών είναι οι εξής: 1)

Σύμβαση περί Πολιτικών Δικαιωμάτων της Γυναικός (1952). 2) Σύμβαση για

την Ιθαγένεια των Παντρεμένων Γυναικών (1957). 3) Σύμβαση για το γάμο:

συναίνεση, ελάχιστο όριο ηλικίας και καταχώρηση γάμου (1962). 4)

Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τη Νομική κατάσταση Εξώγαμων Παιδιών (1975). 5)

Διαμερικανική Σύμβαση για την Ιθαγένεια των Γυναικών (1953). 6)

Διαμερικανική Σύμβαση για τα Πολιτικά Δικαιώματα των Γυναικών (1948). Και

7) Διαμερικανική Σύμβαση για τα Αστικά Δικαιώματα των γυναικών (1948).

Γ) Οι συμβάσεις που αφορούν εγκλήματα πολέμου είναι: 1) Η Διεθνής

Σύμβαση για τη μη εφαρμογή της παραγραφής σε εγκλήματα πολέμου και

εγκλήματα εναντίον της ανθρωπότητας (1968) και 2) Ευρωπαϊκή Σύμβαση για

τη μη εφαρμογή της παραγραφής σε εγκλήματα εναντίον της ανθρωπότητας

και εγκλήματα πολέμου (1974).

Δ) Οι συμβάσεις που αφορούν πρόσφυγες και άσυλο είναι: 1) Σύμβαση περί

του διέποντος τους πρόσφυγες καθεστώτος (1951). Πρωτόκολλο που

τροποποιεί και συμπληρώνει τη Σύμβαση (1967). 2) Σύμβαση για την

κατάσταση των απατρίδων προσώπων (1954). 3) Σύμβαση για τον

περιορισμό των απατρίδων προσώπων (1961). 4) Ευρωπαϊκή Συμφωνία για

6

την κατάργηση των θεωρήσεων (visas) για τους πρόσφυγες (1959). 5)

Ευρωπαϊκή Συμφωνία για την μεταφορά ευθύνης για τους πρόσφυγες (1980)

6) Διαμερικανική Σύμβαση για το Άσυλο (1928). 7) Διαμερικανική Σύμβαση για

το Πολιτικό Άσυλο (1933). 8) Διαμερικανική Σύμβαση για το Διπλωματικό

Άσυλο (1954). 9) Διαμερικανική Σύμβαση για το Εδαφικό Άσυλο (1954) και

10) Σύμβαση που διέπει τις ειδικές πλευρές των προβλημάτων των

προσφύγων στην Αφρική (1966).

Ε) Oι συμβάσεις που αφορούν πληροφόρηση και πνευματικά δικαιώματα

είναι: 1) Η Σύμβαση για το Διεθνές Δικαίωμα Διόρθωσης (1953) και 2) Η

Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προστασία των Ατόμων σχετικά με την

αυτόματη επεξεργασία προσωπικών στοιχείων (1981).

ΣΤ) Οι συμβάσεις που αφορούν τα εργατικά είναι: 1) Η Διεθνής Σύμβαση περί

Συνδικαλιστικής Ελευθερίας και Συνδικαλιστικού Δικαιώματος (1948). 2) Η

Διεθνής Σύμβαση περί εφαρμογής των αρχών του δικαιώματος οργάνωσης

και συλλογικής διαπραγμάτευσης (1949). 3) Διεθνής Σύμβαση περί ισότητας

της αμοιβής μεταξύ αρρένων και θηλέων για εργασία ίσης αξίας (1951). 4)

Διεθνής Σύμβαση περί κατάργησης της αναγκαστικής εργασίας ( 1957). 5)

Σύμβαση εργασίας για την διάκριση στην απασχόληση και στο επάγγελμα

(1958) 6) Σύμβαση Εργασίας για την πολιτική απασχόλησης (1964). 7)

Σύμβαση για τους αντιπροσώπους των εργατών (1971). 8) Σύμβαση για τους

συλλόγους των εργατικών εργατών (1975). 9) Συμπληρωματική Σύμβαση για

τους μετανάστες εργάτες ( 1975). 10) Σύμβαση για τις εργατικές σχέσεις σε

δημόσιες υπηρεσίες (1978). 11) Σύμβαση για τη διοίκηση της εργασίας:

ρόλος, καθήκοντα και οργάνωση (1983). 12) Ευρωπαϊκή για την κοινωνική

ασφάλιση (1972) και 13) Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τη νομική κατάσταση των

μεταναστών εργατών (1977).

Ζ) Οι συμβάσεις που αφορούν κανόνες είναι: 1) Οι Βασικοί Κανόνες για τη

Μεταχείριση των Φυλακισμένων (1955). 2) Ο Κώδικας Συμπεριφοράς των

Αρμόδιων Οργάνων για την Εφαρμογή του Νόμου (1979). 3) Αρχές ιατρικής

Δεοντολογίας σχετικά με το ρόλο του Υγειονομικού προσωπικού και ιδιαίτερα

των γιατρών, για την προστασία των κρατούμενων και φυλακισμένων από τα

7

βασανιστήρια και άλλες μορφές σκληρής, απάνθρωπης ή εξευτελιστικής

μεταχείρισης ή τιμωρίας (1981).

Ο ΟΗΕ33 , σεβόμενος πάντα τις παραπάνω διακηρύξεις και Διεθνείς

Συμβάσεις δεν θα μπορούσε να παραλείψει τα δικαιώματα των ανηλίκων. Για

την ακρίβεια, το θέμα των δικαιωμάτων του παιδιού απασχολεί συνεχώς τον

ΟΗΕ από το 1959 και μετά ( από τότε που υιοθέτησε τη Διακήρυξη για τα

Δικαιώματα του Παιδιού).

Γι’ αυτό τον Ιούλιο του 1989 στην Νέα Υόρκη4 οργανώθηκε ειδική

συνδιάσκεψη υπό την αιγίδα του ΟΗΕ με αποτέλεσμα την Διακήρυξη για τα

Δικαιώματα του Παιδιού, η οποία αποτελούσε την πρώτη διακήρυξη με

υποχρεωτική, νομική υπόσταση. Η Διακήρυξη εισήγαγε για πρώτη φορά

δικαιώματα πολιτικής συμμετοχής και πολιτικές ελευθερίες στα παιδιά5.

Όμως η αυξανόμενη αστάθεια στο κόσμο και η ραγδαία ανάπτυξη της

τεχνολογίας έφεραν στο φως καινούργιες μορφές καταπάτησης των

δικαιωμάτων του παιδιού που οδήγησαν τον ΟΗΕ να εκδώσει επιπλέον

πρωτόκολλα που αφορούν τα δικαιώματα του παιδιού, π.χ το 2000

εκδόθηκαν πρωτόκολλα με απώτερο σκοπό την αποτροπή της συμμετοχής

των παιδιών σε ένοπλές συρράξεις6, την απαγόρευση αγοραπωλησίας

παιδιών, την πορνογραφία και την πορνεία7.

Επιπρόσθετα εκτός από τα μέτρα που υιοθετήθηκαν το 2000, ο ΟΗΕ

οργανώνει μια καινούργια συνδιάσκεψη για τα δικαιώματα του παιδιού8 με

σκοπό να επαναπροσδιοριστούν καινούργια προβλήματα σχετικά με την

υλοποίηση των δικαιωμάτων του παιδιού, αφού είχαν περάσει δέκα χρόνια

ύστερα από την υιοθέτηση της αρχικής διακήρυξης.

3 http://www.mzorba.gr/synhgoros/diakrisi.htm 4 untreaty.un.org/English/TreatyEvent2001/index.htn (σημείο 3) 5 Αναφορά Κόφι Ανάν για την Ειδική Συνέλευση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού: “We the children…” (www.unicef.org/specialsession/about/sg-report. Htn) 6 untreaty.un.org/English/TreatyEvent2001/index.htn (σημείο 4) 7 untreaty.un.org/English/TreatyEvent2001/index.htn (σημείο 5) 8 www.unicef.org/specialsession

8

Από τη δική της πλευρά η UNICEF9 δημοσιεύει ετήσιες εκθέσεις

παρουσιάζοντας την «κατάσταση των παιδιών» εστιάζοντας την προσοχή της

σε ζητήματα όπως η καταπολέμηση του υποσιτισμού, της βρεφικής

θνησιμότητας και ο θάνατος των μητέρων, η πρόσβαση σε νερό, η

εξασφάλιση υγιεινής, η «Εκπαίδευση για Όλους» και η προστασία ιδιαίτερα

ευπαθών ομάδων παιδιών όπως τα παιδιά που εργάζονται, αυτά που είναι

θύματα ένοπλων συγκρούσεων, τα παιδιά που είναι πρόσφυγες, αυτά που

υπόκεινται κάθε είδους κακοποίηση και σεξουαλική εκμετάλλευση, τα παιδιά

που είναι σκλάβοι, τα παιδιά με ειδικές ανάγκες και τα παιδιά από κοινωνικά

στρώματα που μειονεκτούν.

Εκτός από τον ΟΗΕ και τις μη κυβερνητικές οργανώσεις όπως η Unicef,

υπάρχουν παγκοσμίως Ανεξάρτητες Διοικητικές Αρχές όπως ο Συνήγορος

του Πολίτη, η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων και το Εθνικό

Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο, οι οποίες υπόκεινται στις «Αρχές του Παρισιού».

Πρόκειται για ένα κείμενο αρχών που οφείλουν να διέπουν τη λειτουργία των

εθνικών οργανισμών που υπερασπίζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα10. Το

2000 θεσμοθετήθηκε ένας Ευρωπαίος Συνήγορος του Παιδιού11 από την

Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης η οποία

συστήθηκε στα πλαίσια μιας «Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για το παιδί» και

κάλεσε τα κράτη-μέλη να ορίσουν συνηγόρους του παιδιού που θα εγγυώνται

την ανεξαρτησία που απαιτείται για να βελτιωθεί η ζωή των παιδιών και στην

οποία θα έχει πρόσβαση στο κοινό. Ο θεσμός του Συνηγόρου του Παιδιού

λειτουργεί ήδη σε δέκα χώρες της Ε.Ε. Οι Συνήγοροι των χωρών αυτών

λειτουργούν είτε σε περιφερειακό είτε σε εθνικό επίπεδο είτε ως αυτόνομοι

θεσμοί από το κράτος είτε Μ.Κ.Ο.

Όπως και η Ευρώπη, έτσι και η χώρα μας τα τελευταία χρόνια έχει

ευαισθητοποιηθεί σε ότι αφορά τα δικαιώματα του παιδιού. Η έκθεση της

επιτροπής του ΟΗΕ σχετικά με την υλοποίηση της Διακήρυξης του ΟΗΕ για

τα Δικαιώματα του Παιδιού στην Ελλάδα παρουσιάζει την επικύρωση της

σύμβασης (182) της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας που σχετίζεται με την

9 Η ιστοσελίδα της Unicef βρίσκεται στο www.unicef.org. Η ιστοσελίδα της ελληνικής επιτροπής συνεργασίας με την Unicef παρουσιάζεται στο www.unicef.gr 10 www.unhchr.ch/html/menu6/2/7519.htm 11 stars.coe-fr/ta/TAOO/EREC1460.htm

9

Απαγόρευση και Άμεση Δράση για την Εξάλειψη των Χειριστών Μορφών

Παιδικής Εργασίας.

Το Νόμο για την ανάπτυξη εθνικού συστήματος κοινωνικής μέριμνας

(Ν.2646/98). Το Νόμο για την παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας

(Ν.2716/01). Το Νόμο 2920101 για τον εκσυγχρονισμό του Εθνικού

Συστήματος Υγείας. Το νομοθετικό πλαίσιο για τη σεξουαλική εκμετάλλευση,

το εμπόριο και την παιδική πορνεία12.

Επίσης παρατηρούμε θετικά βήματα σε ότι αφορά τον κοινωνικό αποκλεισμό,

δηλαδή στα πλαίσια του Γ΄ΚΠΣ όπου αναλαμβάνονται μέτρα για την εξάλειψη

της φτώχειας. Ακόμα, προωθούνται μέτρα για την κατάργηση των

θρησκευτικών διακρίσεων, όπως η μη αναγραφή του θρησκεύματος στις

αστυνομικές ταυτότητες, η διαπολιτισμική εκπαίδευση (με έμφαση στη

δημιουργία Διαπολιτισμικών Σχολείων όπως οι τάξεις υποδοχής και τα

προγράμματα πρόσθετης διδακτικής υποστήριξης) και στα ΑΕΙ υπάρχει

συγκεκριμένο ποσοστό πρόσβασης για τα παιδιά της μουσουλμανικής

μειονότητας.

Παρότι τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας έχουν ξεπεραστεί οι αναχρονιστικές

ξενόφοβες και ρατσιστικές αντιλήψεις πρέπει να γίνουν ορισμένες ενέργειες

για την καθιέρωση και εγκαθίδρυση των δικαιωμάτων του παιδιού.

Όσον αφορά την αναγνώριση-επικύρωση και παρακολούθηση των διεθνών

συμβάσεων που προασπίζουν τα δικαιώματα του παιδιού χρειάζεται μια

κατευθυντήριος πορεία με σκοπό η εσωτερική νομοθεσία να υιοθετήσει

πλήρως τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Παιδιού του ΟΗΕ. Επίσης είναι

αναγκαία η δημιουργία ενός μηχανισμού για την εφαρμογή της σύμβασης της

Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας και ένα Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την

αντιμετώπιση της σεξουαλικής εκμετάλλευσης των παιδιών που θα βοηθά τα

θύματα με καλύτερο τρόπο και θα ελέγχει αυστηρότερα τους υπεύθυνους για

τέτοιες αξιόποινες πράξεις.

12 http://www.mzorba.gr/synigoros/diakrisi.htm (σελ.5)

10

Όσον αφορά την έλλειψη οργανωτικής δομής του κράτους η οποία είναι

υπαίτια για τη μειωμένη αποτελεσματικότητα στην προστασία των

δικαιωμάτων του παιδιού, πρέπει η συνεργασία των υπουργείων να

βελτιωθεί, η τοπική αυτοδιοίκηση να λάβει μέτρα για την καταπολέμηση των

κοινωνικών ανισοτήτων και ιδιαίτερα για την προστασία των δικαιωμάτων του

παιδιού να υπάρξει ενεργητικότερη συμμετοχή των ΜΚΟ στη διαμόρφωση και

υλοποίηση της πολιτικής για τα δικαιώματα του παιδιού, να καταστεί δυνατή η

διευκόλυνση στην πρόσβαση στις αρχές τόσο από τα ίδια τα παιδιά όσο και

από ενδιαφερόμενους (είτε άτομα είτε φορείς) που θα έχει στόχο την

προάσπιση των δικαιωμάτων των παιδιών.

Δυστυχώς σε ότι σχετίζεται με την υλοποίηση των δικαιωμάτων του παιδιού

στην Ελλάδα πρέπει να επιλυθούν ορισμένα ζητήματα που αφορούν τη

συνεχή χρήση σωματικής βίας από το άμεσο περιβάλλον του παιδιού

(οικογένεια), την εκτεταμένη διάδοση του καπνίσματος, του αλκοόλ και της

κατανάλωσης ναρκωτικών ουσιών από τα παιδιά, τις διακρίσεις που

σχετίζονται με την καταγωγή ή το θρήσκευμα των παιδιών και επηρεάζουν τη

δυνατότητα εγγραφής σε ληξιαρχεία, την πρόσβαση στην εκπαίδευση ή την

δυνατότητα για απόκτηση ονόματος που θα το επιλέξουν οι γονείς τους, την

εκπαίδευση ορισμένων εθνοτικών ή κοινωνικών ομάδων, την παιδική εργασία

των εθνοτικών ή κοινωνικά κατώτερων ομάδων και παιδιών που βρίσκονται

σε απομακρυσμένες περιοχές, την ελλιπή προσαρμογή του σωφρονιστικού

συστήματος σύμφωνα με αυτά που ορίζει η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του

Παιδιού, την προστασία της υγείας από ατυχήματα (τροχαία ή οικιακά) και

κακή υγιεινή εθνοτικών ομάδων, την εκτεταμένη χρήση άμβλωσης ακόμα και

από ανήλικους για τον έλεγχο των γεννήσεων, την αδικαιολόγητη εμμονή σε

πρακτικές που δεν συμβαδίζουν με την Διακηρύξει των Δικαιωμάτων του

Παιδιού, όπως η στράτευση από 17ο έτος της ηλικίας των παιδιών ή διατάξεις

του Ποινικού Κώδικα που σχετίζονται με την κατηγορία ή την κράτηση

ανηλίκων, την υιοθέτηση από την Ελλάδα και την εφαρμογή όλων των

κανονισμών λειτουργίας που προτείνονται από την Ε.Ε για τις παιδικές χαρές

και τους βρεφονηπιακούς σταθμούς.

11

Όπως καταλαβαίνουμε η ανάγκη να δημιουργηθεί ο Έλληνας Συνήγορος του

Παιδιού ήταν επιτακτική13. Γι’ αυτό την «Ημέρα του παιδιού» (10/12/2001) μια

αντιπροσωπεία παιδιών από ελληνικά και ξένα σχολεία της Αθήνας

συμμετείχαν σε μια μεγάλη γιορτή στο Ζάππειο, όπου μια αντιπροσωπεία

μαθητών συνοδευόμενη από τους οργανωτές και τους δασκάλους τους

επισκέφτηκαν τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ Κωνσταντίνο Στεφανόπουλο

και του παρέδωσαν την πρώτη « Διακηρύξει του Ζαππείου». Από τότε

ελήφθησαν πολλές ακόμα πρωτοβουλίες με αποκορύφωμα το ψήφισμα του

Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τη θεσμοθέτηση Ευρωπαίου Συνηγόρου του

Παιδιού.

Παρατηρούμε ότι συζητάμε για τα δικαιώματα του παιδιού χωρίς να

γνωρίζουμε ποια ακριβώς είναι. «Σύμφωνα με την Διακηρύξει των

Δικαιωμάτων του Παιδιού του ΟΗΕ, στόχος είναι να διαφυλαχθεί η σωματική,

πνευματική, ψυχική, ηθική και κοινωνική ανάπτυξη (τους)»14

Τα δικαιώματα του παιδιού αφορούν όλα τα παιδιά χωρίς καμία διάκριση και

κατατάσσονται σε τέσσερις μεγάλες θεματικές ενότητες. 1) Η πρώτη ενότητα

περιλαμβάνει τα δικαιώματα που αφορούν στην ομαλή και εποικοδομητική

οικογενειακή ζωή, όπως το δικαίωμα στη ζωή, στην επιβίωση και την

ανάπτυξη, το δικαίωμα στη διαφύλαξη των οικογενειακών σχέσεων στη σχέση

με τους γονείς, το δικαίωμα στο όνομα και την ιθαγένεια και την προστασία

από τη βία, την προσβολή, τη σωματική κακοποίηση. 2) Η δεύτερη ενότητα

εμπεριέχει δικαιώματα που αφορούν στην ομαλή κοινωνική ένταξη, όπως το

δικαίωμα στη διατήρηση της καλύτερης δυνατής υγείας, στην υποχρεωτική και

δωρεάν εκπαίδευση, στην προστασία από την πρόωρη επαγγελματική

απασχόληση και την εργατική εκμετάλλευση, στην ελεύθερη έκφραση

γνώμης, το δικαίωμα του συνεταιρίζεστε και του συνέχεστε, το δικαίωμα στην

ειδική προστασία από το κράτος και την κοινωνική επανένταξη σε περίπτωση

κοινωνικής, ψυχολογικής ή σωματικής μειονεξίας και στην προστασία της

ανωνυμίας και του τεκμηρίου της αθωότητας σε περίπτωση δικαστικής

13 Το ζήτημα πρώτος είχε φέρει στην επικαιρότητα ο βουλευτής Λέσβου και ο πρώην Υφυπουργός Υγείας κ Φραγκλίνος Παπαδέλλης. 14 http://www.mzorba.gr/synigoros/diakrisi.htm (σελ.3).

12

κατηγορίας. 3) Η τρίτη ενότητα αφορά δικαιώματα που έχουν σαν αντικείμενο

την προστασία του παιδιού από κοινωνικές και πολιτικές συγκρούσεις, όπως

π.χ η προστασία από τα βασανιστήρια και η προστασία από συμμετοχή σε

πολέμους και πρόωρη στράτευση. 4)Τέλος, η τέταρτη ενότητα έχει ως

αντικείμενο δικαιώματα που δίνουν έμφαση σε ιδιαίτερα επαχθείς και

παράνομες οικονομικές δραστηριότητες που συχνά εμπλέκουν παιδιά, όπως

η προστασία από την πορνογραφία, την πορνεία, τις πρακτικές εμπορίας

οργάνων, τη δουλεία.

Η καταπάτηση των δικαιωμάτων του παιδιού διαφέρει από χώρα σε χώρα. Οι

ανεπτυγμένες χώρες ασχολούνται με νέες μορφές προστασίας των

δικαιωμάτων του παιδιού όπως η προστασία του παιδιού από ακατάλληλα,

τηλεοπτικά ή διαδικτυακά περιεχόμενα. Επίσης στις αναπτυγμένες χώρες

εμφανίζονται κοινωνικά μειονεκτούσες ομάδες παιδιών, όπως τα παιδιά

πρόσφυγες ή τα παιδιά που ζητούν άσυλο, τα παιδιά του δρόμου, τα παιδιά

που φιλοξενούνται σε ιδρύματα, τα φυλακισμένα παιδιά, τα παιδιά-χρήστες

ουσιών15, τα παιδιά με ειδικές ανάγκες16 και τα παιδιά που βιώνουν τον

κοινωνικό αποκλεισμό.

Πάντως οφείλουμε να παρατηρήσουμε ότι όσο οι εγχώριες και οι διεθνείς

οργανώσεις που προασπίζουν τα δικαιώματα των παιδιών προσπαθούν να

τους προσφέρουν ένα καλύτερο αύριο (τόσο σε θέματα διαβίωσης όσο και σε

θέματα εκπαίδευσης) τόσο οι καταπατητές και οι εκμεταλλευτές των παιδιών

θα επινοούν καινούργιους τρόπους κακομεταχείρισης των παιδιών με σκοπό

να αποκομίσουν το μέγιστο δυνατό κέρδος.

Αυτή η εργασία έχει σαν σκοπό να παρουσιάσει αρχικά τη Διεθνή Σύμβαση

για τα Δικαιώματα των Παιδιών (για να δούμε τις προσπάθειες που έχουν γίνει

παγκοσμίως όσο και ελλαδικά για την ύπαρξη νομοθετικού πλαισίου που

15 Αυτές οι ουσίες δεν είναι μόνο τα παράνομα ναρκωτικά αλλά η βενζίνη, η κόλλα, το αλκοόλ και το τσιγάρο. Επίσης παρατηρείται ολοένα και μεγαλύτερη αύξηση του φαινομένου του ντόπινγκ σε παιδιά που ασχολούνται με τον αθλητισμό καθώς και η πολυφαρμακία. (Πληροφορίες υπάρχουν στο sportsmedicine.about.com) 16 Σε αυτή την κατηγορία περιλαμβάνονται και παιδιά με ειδικές ικανότητες, όπως τα παιδιά-αθλητές ή τα παιδιά που συμμετέχουν στην show business, των οποίων τα δικαιώματα και η φυσιολογική τους ανάπτυξη δεν παρουσιάζουν κανένα ενδιαφέρον σε σχέση με τη μεγιστοποίηση του κέρδους.

13

κατοχυρώνει τα δικαιώματα των παιδιών) και σε αντιπαραβολή θα υπάρξουν

αναφορές των διεθνών οργανισμών για την κατάσταση των παιδιών στην

Ελλάδα αφού προηγουμένως αναφέρουμε λίγα λόγια για το έργο κάθε

οργάνωσης μέχρι σήμερα. Αυτό είναι μια καλή ευκαιρία για να δούμε την

ουσιαστική διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στη θεωρεία και στην πράξη.

Έτσι δίνεται η ευκαιρία στα κράτη να θεσπίσουν καλύτερους νόμους για την

υπεράσπιση των δικαιωμάτων των παιδιών και δίνεται η ευκαιρία στα παιδιά

να έχουν ένα καλύτερο μέλλον εφόσον οι νομοθετικές ρυθμίσεις, που θα

ισχύσουν τα κράτη, θα εφαρμοστούν στις ανάλογες περιπτώσεις κατάργησης

των δικαιωμάτων των παιδιών.

Όμως ο καθένας από εμάς, για δικούς του λόγους, μπορεί να συμβάλει σε

αυτή την προσπάθεια είτε ως εθελοντής είτε βοηθώντας οικονομικά τις

οργανώσεις που προσπαθούν να εξασφαλίσουν τα δικαιώματα για τα παιδιά

σε όλα τα παιδιά.

Αυτή η εργασία, όμως, θα περιοριστεί στις ανάγκες των παιδιών που ζουν

στην Ελλάδα και θα προσπαθήσει να απεικονίσει την πραγματική κατάσταση

όλων των παιδιών που ζουν στην Ελλάδα, ανεξάρτητα από κάθε μορφή

διάκρισης που πιθανόν να αντιμετωπίζουν αυτά τα παιδιά στην ένταξη τους

στην ελληνική κοινωνία.

Είναι αρκετά δύσκολη η προσπάθεια, πιστεύω, αλλά αποτελεί μια πρόκληση

για να δούμε τις πραγματικές διαστάσεις του προβλήματος της υλοποίησης

των δικαιωμάτων των παιδιών και να το αντιμετωπίσουμε.

2. Μεθοδολογία17

Πρόκειται για μια εξελικτική έρευνα που θα εξετάσει την πραγματική

υλοποίηση της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα των Παιδιών από τότε

που θεσμοθετήθηκε μέχρι σήμερα. Έτσι, θα κατανοήσουμε τον βαθμό που

εφαρμόζεται στην πράξη η συγκεκριμένη συνθήκη.

17 Louis Cohen, Lawrence Manion «Μεθοδολογία Εκπαιδευτικής Έρευνας» Εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 1944,66.101-

14

Αυτό θα γίνει αν από τη μια πλευρά παρουσιάσουμε όσο το δυνατόν πιο

περιληπτικά τα άρθρα της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα των Παιδιών

και από την άλλη αντιπαραβάλουμε τη σημερινή κατάσταση των παιδιών

παρουσιάζοντας άρθρα διεθνών οργανώσεων που την αναδεικνύουν

αρνητικά προσπαθώντας να ευαισθητοποιήσουν τους αρμόδιους φορείς ώστε

να πάρουν μέτρα επίλυσης των εκάστοτε προβλημάτων.

Συγκεκριμένα πρόκειται για μια διαχρονική και μακροπρόθεσμη έρευνα η

οποία πραγματοποιείται από το 1992 (οπότε θεσμοθετείται η Διεθνής

Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Παιδιών στην Ελλάδα) μέχρι σήμερα (2005).

Θα παρουσιαστούν μέσα από άρθρα, ηλεκτρονικές σελίδες στο διαδίκτυο και

άλλη βιβλιογραφία, οι διαθέσιμες ετήσιες αναφορές και εκθέσεις για την

κατάσταση των παιδιών στην Ελλάδα, των διεθνών οργανισμών καθώς και

τα άλυτα προβλήματα που απασχολούν μέχρι σήμερα κάθε ειδική κατηγορία

παιδιών που έχουν ανάγκη και δικαίωμα να ζήσουν μια φυσιολογική ζωή.

Επίσης, παρουσιάζεται μία ενδεχόμενη αλλά βάσιμη πηγή προέλευσης των

προβλημάτων των παιδιών.

Είναι μια πολύ καλή ευκαιρία να μάθουν οι αρμόδιοι τα πραγματικά και

καθημερινά προβλήματα που αντιμετωπίζουν χιλιάδες παιδιά στην Ελλάδα

και να βρουν τρόπο επίλυσης τους, καθώς και να συμβάλλουν στην ενίσχυση

των διεθνών οργανώσεων και οργανισμών που δρουν στην Ελλάδα με σκοπό

την καλυτέρευση της ζωής των παιδιών.

Αυτή η μελέτη μπορεί να θεωρηθεί και σαν ένα είδος αρχείου αφού τα

δεδομένα είναι πραγματικά (είναι απαλλαγμένα από αιτιακή ανάλυση) και θα

μπορούσαν να συμπληρωθούν με νεότερα δεδομένα επόμενων ετών.

Η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Παιδιών18

18 Χρυσόγονος Κώστας «Η συνταγματική προστασία της παιδικής ηλικίας. Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα» Εκδ. Σάκκουλα 2002

15

Η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Παιδιών υιοθετήθηκε από την

Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το 1989, θεσμοθετήθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου του

1990 και στην Ελλάδα με τον Ν.2101 στις 3 Δεκεμβρίου του 1992.

Παρόλο που η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Παιδιών είναι

διαδεδομένη και θεσμοθετημένη από πολλές χώρες δεν υλοποιείται στις

υποανάπτυκτές ή αναπτυσσόμενες χώρες αλλά σε μικρότερο βαθμό ούτε στις

αναπτυγμένες.

Σε όλες τις χώρες κυριαρχούν τα προβλήματα της εκπαίδευσης, της

περίθαλψης, της παιδικής εργασίας, επαιτείας και πορνείας. Είναι αναγκαία η

αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων είτε από κάθε κράτος χωριστά είτε σε

συνεργασία μεταξύ τους. Τα κράτη πρέπει να αναπροσαρμόσουν τη

νομοθεσία τους και να ευαισθητοποιήσουν τη δικαστική εξουσία για τη

σπουδαιότητα και την επίλυση των προβλημάτων των παιδιών.

Όσον αφορά την Ελλάδα η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Παιδιών,

όχι μόνο δεν την γνωρίζει το ευρύ κοινό αλλά ούτε ο νομικός κόσμος.

Όσον αφορά τη νομική της υπόσταση, αποτελεί μέρος των συνθηκών για την

προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου, οι οποίες θεωρούνται πολύ

σημαντικότερες από άλλες διεθνείς συνθήκες που ασχολούνται με άλλα

αντικείμενα. Έτσι, βοηθά στην κατανόηση και εφαρμογή παρεμφερών ή ιδίων

διατάξεων του Συντάγματος.

Ας εξετάσουμε τα άρθρα της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα των

Παιδιών και να προβληματιστούμε πάνω σε αυτά.

Όπως αναφέραμε παραπάνω η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα των

Παιδιών συμπληρώνει το Σύνταγμα. Έτσι, σχεδόν κάθε φορά μπορεί να

αναφέρουμε και τις αντίστοιχες διατάξεις του Συντάγματος.

16

Αρχικά, πρέπει να αναφέρουμε ορισμένες συντομογραφίες που είναι

απαραίτητες για την κατανόηση της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα

του Παιδιού1921 την οποία θα ερμηνεύσουμε κατά άρθρο.

Οι συντομογραφίες είναι:

1) ΑΚ- Αστικός Κώδικας, 2) α.ν.- αναγκαστικός νόμος, 3) Αρμ-

Αρμενόπουλος, 4) ΑρχΝ- Αρχείο Νομολογίας, 5) ΑΣΔΑ- Αμερικανική

Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, 6) ΑφΧΔΑΛ- Αφρικάνικος Χάρτης για

τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και των Λαών, 7) ΑφΧΔΑΠ- Αφρικάνικος

Χάρτης Για τα Δικαιώματα και την Ανάπτυξη του Παιδιού, 8) Δ- Δίκη, 9) ΔΔΠ-

Διακήρυξη για τα Δικαιώματα του Παιδιού, 10) ΔΕΚ- Δικαστήριο των

Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, 11) ΔιΔικ- Διοικητική Δίκη, 12) ΔΟΕ- Διεθνής

Οργάνωση Εργασίας, 13) ΔΣΑΠΔ- Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και

Πολιτικά Δικαιώματα, 14) ΔΣΔΠ- Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του

Παιδιού, 15) ΔΣΟΚΜΔ- Διεθνές Σύμφωνο για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και

Μορφωτικά Δικαιώματα, 16) ΔτΑ- Δικαιώματα του Ανθρώπου, 17) ΕΔΔΑ-

Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, 18) ΕΔΔΔ-

Επιθεώρησης Δημόσιου Δικαίου και Διοικητικού Δικαίου, 19) ΕΔΚΑ-

Επιθεώρησης Δικαίου Κοινωνικής Ασφαλίσεως, 20) ΕΕ- Ευρωπαϊκή Ένωση,

21) ΕΕΕυρΔ- Ελληνική Επιθεώρηση Ευρωπαϊκού Δικαίου, 22) ΕΕΝ-

Εφημερίς Ελλήνων Νομικών, 23) ΕεργΔ- Επιθεώρηση Εργατικού Δικαίου, 24)

ΕευρΚ- Επιθεώρηση Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, 25) ΕΚΧ- Ευρωπαϊκός

Κοινωνικός Χάρτης, 26) ΕλλΔνη- Ελληνική Δικαιοσύνη, 27) ΕΣΑΔΠ-

Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Άσκηση Δικαιωμάτων του Παιδιού, 28) ΕΣΔΑ ή

ΕυρΣΔΑ- Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, 29) ΚΠΔ-

Κώδικας Ποινικής Δικονομίας, 30) ΚπολΔ- Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας, 31)

ΚριτΕπιθ- Κριτική Επιθεώρηση Νομικής Θεωρίας και Πράξης, 32) ν.- νόμος,

33) ΝοΒ- Νομικό Βήμα, 34) ΟΔΔΑ- Οικουμενική Διακηρύξη των Δικαιωμάτων

του Ανθρώπου, 35) ΟΟΣΑ- Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και

Ανάπτυξης, 36) π.δ.- προεδρικό διάταγμα, 37) ΠΚ- ποινικός Κώδικας, 38)

19 Κέντρο Διεθνούς Ευρωπαϊκού Οικονομικού Δικαίου «Η Διεθνής Σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού και η εσωτερική έννομη τάξη- ερμηνεία κατ’ άρθρο», Επιμέλεια: Π. Νάσκου-Περράκη, Κ. Χρυσόγονος, Χ. Ανθόπουλος, Εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα, 2002.

17

ΠοινΧρ- Ποινικά Χρονικά, 39) πΠρ- πρόσθετο Πρωτόκολλο, 40) Πρ-

Πρωτόκολλο, 41) ΣυλλΝομολ- Συλλογή Νομολογίας, 42) ΣυνθΕΚ ή ΣΕΚ-

Συνθήκη Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, 43) Συντ- Σύνταγμα, 44) ΤοΣ- Το

Σύνταγμα, 45) Υπερ- Υπεράσπιση.

«Άρθρο 1

Για τους σκοπούς της παρούσας Σύμβασης, θεωρείται παιδί κάθε ανθρώπινο ον μικρότερο των δεκαοκτώ ετών, εκτός εάν η ενηλικίωση επέρχεται νωρίτερα, σύμφωνα με την ισχύουσα για το παιδί νομοθεσία. Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) ΕΣΔΠ(άρθρο 1, παρ 1,). 2)ΑΚ άρθρα 35, 127-

128, 133 επ. 3) ΚπολΔ άρθρα 62,63, παρ 1. 4) ΠΚ άρθρα 303, 304. 5)

ν.1224/1981»20.

Όταν όμως σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο η παιδική ηλικία τελειώνει σε

λιγότερο από δεκαοχτώ χρόνια τότε παύει και η προστασία από τη σύμβαση.

Η δυνατότητα ενηλικίωσης επέρχεται με την ανάληψη ευθυνών από τον

ανήλικο η οποία επέρχεται είτε με τη συγκατάθεση των γονέων του είτε με την

ικανότητα του π.χ., να συνάπτει γάμο ή να υπηρετεί στις ένοπλες δυνάμεις.

Όσον αφορά το σημείο έναρξης της παιδικής ηλικίας, η Διεθνής Σύμβαση

σκοπίμως δεν παίρνει ανοιχτά θέση. Από τη μια πλευρά υπάρχει η ένατη

παράγραφος του προοιμίου της Σύμβασης που υποστηρίζει ότι το παιδί έχει

ανάγκη τόσο την φροντίδα όσο και τη νομική προστασία, τόσο πριν όσο και

μετά την γέννηση του. Από την άλλη υποστηρίζεται από την ομάδα εργασίας

που επεξεργάστηκε το κείμενο της Σύμβασης ότι δεν σκοπεύει (αυτή η ομάδα)

να εξαναγκάσει τα κράτη να δεχτούν μια συγκεκριμένη ερμηνεία του άρθρου.

Έτσι, μπορεί να υποστηριχθεί ακόμα και η ερμηνεία που σύμφωνα με τον

Αστικό Κώδικα υποστηρίζεται ότι υποκείμενο δικαιωμάτων και

υποχρεώσεων θεωρείται μόνο το βρέφος που θα γεννηθεί ζωντανό.

20 Κέντρο Διεθνούς Ευρωπαϊκού Οικονομικού Δικαίου «Η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του παιδιού και η εσωτερική έννομη τάξη – ερμηνεία κατ’ άρθρο», Επιμέλεια: Π. Νάσκου – Περράκη, Κ. Χρυσόγονος, Χ. Ανθόπουλος, Εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα, 2002, σ. 31.

18

Επιπλέον, μπορεί να υποστηριχθεί ότι από τη μια πλευρά το

κυοφορούμενο έμβρυο προστατεύεται από το γενικό διεθνές δίκαιο για

τα δικαιώματα του ανθρώπου στο οποίο από την άλλη πλευρά

υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις ως προς την προστασία του

κυοφορούμενου. Σε κάθε περίπτωση ακόμα και η τεχνητή διακοπή της

κύησης ή οι μέθοδοι υποβοηθούμενης γονιμότητας αποτελούν

αντικείμενο αντικρουόμενων δικαιωμάτων και συνταγματικών αξιών.

Πρέπει να τονιστεί ότι ακόμα και τα παιδιά με κάθε είδους αναπηρία,

προστατεύονται από τη Διεθνή Σύμβαση.

Όσον αφορά την Ελλάδα, το πρόσωπο είναι υποκείμενο δικαιωμάτων και

υποχρεώσεων μόνο εφόσον γεννηθεί ζωντανό, σύμφωνα με το άρθρο 35 του

Αστικού Κώδικα, ακόμα και αν θεωρείται γεννημένο ως προς τα κληρονομικά

του δικαιώματα, αν αργότερα γεννηθεί ζωντανό. Όσον αφορά το συνταγματικό

δίκαιο, το έμβρυο δεν αποτελεί αυτοτελές υποκείμενο συνταγματικών

δικαιωμάτων, ενώ αμφισβητείται κατά πόσο το κυοφορούμενο έμβρυο

απολαμβάνει την προστασία που του παρέχεται, (προστασία που παρέχεται

στην ανθρώπινη ζωή), σύμφωνα με το άρθρο 5, παρ 2Σ. Όσον αφορά το

Ποινικό Δίκαιο, Η τεχνητή διακοπή της κύησης δεν αποτελεί άδικη πράξη αν

υπάρχει συναίνεση της εγκύου και πραγματοποιείται από κατάλληλο ιατρικό

προσωπικό σε οργανωμένη νοσηλευτική μονάδα και πριν την προέλευση

δώδεκα εβδομάδων κύησης. Αυτό το διάστημα παρατείνεται σε άλλες

περιπτώσεις όπως βιασμός, αποπλάνηση, αιμομιξία, κατάχρηση γυναίκας

αδύναμης μα αντισταθεί, σοβαρή ανωμαλία του εμβρύου ή όταν υπάρχει μη

ανατρέψιμος κίνδυνος για τη ζωή της εγκύου ή όταν διατρέχει κίνδυνο

σοβαρής ή μόνιμης, σωματικής ή ψυχικής βλάβης. Αυτό γίνεται μετά από

σχετική βεβαίωση του ιατρού. Σε κάθε άλλη περίπτωση, η τεχνητή διακοπή

της εγκυμοσύνης αποτελεί αξιόποινη πράξη.

Ο χρόνος ενηλικίωσης του προσώπου διαφέρει στο αστικό, στο ποινικό και

στο εκλογικό δίκαιο ανάλογα με τις εκτιμήσεις του νομοθέτη για την ωρίμανση

του ατόμου και τους διαφορετικούς κοινωνικούς στόχους που επιτελούνται

από τους παραπάνω κλάδους δικαίου.

19

Σύμφωνα με τον ΑΚ 127, το άτομο έχει ικανότητα για δικαιοπραξία με την

συμπλήρωση του 18ου έτους καθώς και να παρίσταται ενώπιον δικαστηρίου

(63 παρ.1 ΚπολΔ)

Όσον αφορά το Ποινικό Δίκαιο, η ενηλικίωση τοποθετείται με τη συμπλήρωση

του 17ου έτους του. Μετά από αυτή την ηλικία, το άτομο είναι ικανό για

καταλογισμό (άρθρο 121 σε συνδυασμό με το άρθρο 126 ΠΚ). Όμως η

συμπλήρωση του 17ου έτους τελειώνει με την έναρξη του 18ου έτους. Ο νόμος

όμως, δεν αποδίδει ποινική ευθύνη σε άτομα που είναι μικρότερα των δώδεκα

ετών γιατί δεν συνειδητοποιούν τι κάνουν. Όσα παιδία ηλικίας εφτά έως

δώδεκα ετών προβούν σε αξιόποινες πράξεις υπόκεινται μόνο σε

θεραπευτικά ή αναμορφωτικά μέτρα. Όμως, οι έφηβοι από δώδεκα ετών έως

τη συμπλήρωση των δεκαεφτά ετών μπορούν να εκτίσουν την ποινή τους σε

σωφρονιστικό κατάστημα αν το δικαστήριο το κρίνει απαραίτητο.

Τέλος, όσον αφορά το εκλογικό δίκαιο, ο καθένας μπορεί να εκλέγει μόλις

συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας του και έχει το δικαίωμα να εκλέγεται

μόλις συμπληρώσει το 25ο έτος της ηλικίας του κατά την ημέρα της εκλογής

του.

«Άρθρο 2

1. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη υποχρεούνται να σέβονται τα δικαιώματα, που αναφέρονται στην παρούσα Σύμβαση και να τα εγγυώνται σε κάθε παιδί που υπάγεται στη δικαιοδοσία τους, χωρίς καμία διάκριση φυλής, χρώματος, φύλου, γλώσσας, θρησκείας, πολιτικών ή άλλων πεποιθήσεων του παιδιού ή των γονέων του ή των νόμιμων εκπροσώπων του ή της εθνικής, εθνικιστικής ή κοινωνικής καταγωγής τους, της περιουσιακής τους κατάστασης, της ανικανότητάς τους, της γέννησής τους ή οποιασδήποτε άλλης κατάστασης. 2. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη παίρνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα ώστε να προστατεύεται αποτελεσματικά το παιδί έναντι κάθε μορφής διάκρισης ή κύρωσης, βασισμένης στη νομική κατάσταση, στις δραστηριότητες,

20

στις εκφρασμένες απόψεις ή στις πεποιθήσεις των γονέων του, των νόμιμων εκπροσώπων του ή των μελών της οικογένειάς του. Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) Συντ άρθρα 2 παρ.1,4 παρ 1,2,5 παρ1 2εδ. α’

παρ 3. 2) ΟΔΔΑ άρθρο 2 παρ. 1. 3) ΔΣΑΠΔ άρθρα 2 παρ 2, 19 παρ. 1,24

παρ. 1,26. 4) ΔΣΟΚΚΜΔ άρθρα 2, παρ. 2,10. 5) ΕΣΔΑ άρθρο 14, και 6) ΑΚ

άρθρο 4»21.

Το γεγονός ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι, κατοχυρώνεται νομικά σε πάρα

πολλά κράτη είτε ως μορφή ισότητας, είτε ως καταπολέμηση των διακρίσεων.

Για αυτό το άρθρο αποτελεί απαγόρευση των διακρίσεων και επαναλαμβάνει

τη ρήτρα απαγόρευσης των διακρίσεων σε βάρος των παιδιών που

κατοχυρώνεται στο άρθρο 24 του ΔΣΑΠΔ αναφορικά με τα ειδικά μέτρα

προστασίας της ανηλικιότητας που το Σύμφωνο επιτάσσει και είναι αντίστοιχο

του άρθρου 14 της ΕΣΔΑ.

Άρα το άρθρο 2, παρ. 1 της Σύμβασης διευρύνει τον κύκλο των φορέων του

δικαιώματος της ισότητας του άρθρου 4 παρ. 1 Συντ. 1975/86, γιατί

περιλαμβάνει και αλλοδαπούς ανήλικους που τους καθιστά φορείς των εν

λόγω δικαιωμάτων. Σύμφωνα με τη διατύπωση της διάταξης, αυτή η αρχή

εφαρμόζεται σε όλα τα παιδιά που υπάγονται στο κράτος και όχι μόνο όσα

μένουν στην επικράτεια του.

Αρνητικές διακρίσεις σε βάρος των παιδιών γίνονται όχι μόνο ως διακρίσεις

ενήλικων-παιδιών, αλλά και κυρίως μεταξύ διαφορετικών κατηγοριών

παιδιών. Όμως, οι διακρίσεις δεν είναι μόνο αυτές που αναφέρονται στην

πρώτη παράγραφο αυτού του άρθρου αλλά αφορούν και άλλες καταστάσεις

του παιδιού, όπως π.χ το γενετήσιο προσανατολισμό του. Συνεπώς αυτό το

άρθρο δεν είναι αυτόνομο αλλά τελεί σε άμεση συνάρτηση από τα άρθρα της

παρούσας Σύμβασης που κατοχύρωναν δικαιώματα.

Από αυτό το άρθρο προκύπτει επίσης ότι η προστασία κατά των διακρίσεων

δεν ισχύει μόνο έναντι του κράτους, αλλά και ότι τα κράτη είναι υποχρεωμένα 21 όπ. π. σ. 38.

21

να κάνουν τις απαραίτητες ενέργειες ώστε να προστατεύεται το παιδί όχι μόνο

από την οικογένεια του αλλά και από οποιοδήποτε πρόσωπο ή θεσμό που

του ασκεί εξουσία. Η δεύτερη παράγραφος του άρθρου συμπληρώνει την

πρώτη παράγραφο σε δύο σημεία: 1) Καθιστά υποχρέωση των κρατών λήψη

μέτρων για την προστασία του παιδιού από κάθε μορφή διάκρισης και 2)

επεκτείνει και εξειδικεύει την προστατευτική δράση των κρατών για την

καταπολέμηση των διακρίσεων σε βάρος των παιδιών οι οποίες προέρχονται

από τη νομική κατάσταση, τις δραστηριότητες, τις απόψεις ή πεποιθήσεις των

γονέων, των νόμιμων αντιπροσώπων ή μελών της οικογενείας τους.

Συμπεραίνοντας, τα κράτη οφείλουν να δημιουργήσουν το κατάλληλο

διοικητικό και νομοθετικό μηχανισμό για την υλοποίηση αυτού του άρθρου της

Σύμβασης.

«Άρθρο 3

1. Σε όλες τις αποφάσεις που αφορούν τα παιδιά, είτε αυτές λαμβάνονται από δημόσιους ή ιδιωτικούς οργανισμούς κοινωνικής προστασίας, είτε από τα δικαστήρια, τις διοικητικές αρχές ή από τα νομοθετικά όργανα, πρέπει να λαμβάνεται πρώτιστος υπόψη το συμφέρον του παιδιού. 2. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη υποχρεούνται να εξασφαλίζουν στο παιδί την αναγκαία για την ευημερία του προστασία και φροντίδα, λαμβάνοντας υπόψη τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των γονέων του, των επιτρόπων του ή των άλλων προσώπων που είναι νόμιμα υπεύθυνα γι' αυτό, και παίρνουν για το σκοπό αυτόν όλα τα κατάλληλα νομοθετικά και διοικητικά μέτρα. 3. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη μεριμνούν ώστε η λειτουργία των οργανισμών, των υπηρεσιών και των ιδρυμάτων που αναλαμβάνουν παιδιά και που είναι υπεύθυνοι για την προστασία τους να είναι σύμφωνη με τους κανόνες που έχουν θεσπιστεί από τις αρμόδιες αρχές, ιδιαίτερα στον τομέα της ασφάλειας και της υγείας και σε ότι αφορά τον αριθμό και την αρμοδιότητα του προσωπικού τους, καθώς και την ύπαρξη μιας κατάλληλης εποπτείας.

22

Οι σχετικές διατάξεις είναι: Συντ. άρθρα 2, παρ. 1,4, παρ. 2,3, παρ. 1,25

παρ.1 ΑΚ άρθρο 1511, 1534 και ΠΚ άρθρα 126-128»22.

Υπάρχουν όμως και άλλες αρχές της Σύμβασης που έχουν την ίδια ισχύ και

αξία με αυτό το άρθρο, όπως η αρχή της μη διάκρισης (άρθρο 2), το δικαίωμα

του παιδιού στη ζωή, την επιβίωση και την ανάπτυξη (άρθρο 6) και το

δικαίωμα ελεύθερης έκφρασης της γνώμης του παιδιού σχετικά με

οποιοδήποτε θέμα το αφορά (άρθρο 12). Αυτές οι αρχές βοηθούν στο

καθορισμό και στην ερμηνεία της αρχής της προστασίας του συμφέροντος του

παιδιού. Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στο άρθρο 12 το οποίο ερμηνεύει

το συμφέρον του παιδιού βασισμένο στον αυτό καθορισμό του ίδιου του

παιδιού ανάλογα με το βαθμό της ωριμότητας του. Αυτή η ερμηνεία

αυτομάτως καθιστά το παιδί όχι ένα ον προστατευόμενο αλλά ένα ον

υποκείμενο θεμελιωδών δικαιωμάτων.

Η αρχή προστασίας του συμφέροντος του παιδιού αναφέρεται τόσο στα

παιδιά ως κοινωνικό σύνολο όσο και στα μεμονωμένα παιδιά. Όσον αφορά τα

παιδιά ως ιδιαίτερη κατηγορία της κοινωνίας, τα Συμβαλλόμενα Κράτη είναι

υποχρεωμένα να εξασφαλίζουν το συμφέρον της κοινωνικής κατηγορίας των

παιδιών, έναντι των άλλων κοινωνικών ομάδων με τους απαραίτητους

κοινωνικούς πόρους για την προστασία του συμφέροντος των παιδιών ( για

την υλοποίηση οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων του

παιδιού).

Όσον αφορά τα μεμονωμένα παιδιά, υπάρχουν διατάξεις που αναφέρονται σε

συγκεκριμένες περιπτώσεις που είναι ανάγκη να ληφθεί υπόψη αποκλειστικά

στο συμφέρον του παιδιού. Αυτές είναι: 1) άρθρο 9 που ορίζει ότι το παιδί

πρέπει να αποχωρίζεται από τους γονείς του, όταν αυτό γίνεται για το

συμφέρον του παιδιού (π.χ κακομεταχείριση, παραμέληση, όταν πρέπει να

ληφθεί απόφαση για το χώρο διαμονής του παιδιού αν οι γονείς του ζουν

χωριστά και δεν πρέπει να έχει επαφή με τον έναν ή και με τους δυο και αν

22 όπ. π. σ. 45.

23

αυτό είναι σύμφωνο με το συμφέρον του. 2) άρθρο 18 που ορίζει ότι οι γονείς

κατά την εκπλήρωση των καθηκόντων τους πρέπει να λαμβάνουν υπόψη το

συμφέρον του παιδιού. 3) άρθρο 20 που ορίζει ότι αν το παιδί δεν πρέπει να

παραμείνει στο οικογενειακό του περιβάλλον, τότε δικαιούται ειδική προστασία

από το κράτος. 4) άρθρο 21 σύμφωνα με το οποίο ο σκοπός της υιοθεσίας

είναι η βελτίωση της θέσης του παιδιού, 5) άρθρο 37 που ορίζει ότι κάθε παιδί

που στερείται την ελευθερία του πρέπει να χωρίζεται από της ενήλικες, εκτός

και αν δεν είναι αναγκαίο για το συμφέρον του παιδιού και 6) άρθρο 40

σύμφωνα με το οποίο όταν ένα παιδί κατηγορείται για ένα ποινικό αδίκημα

έχει δικαίωμα να δικάζεται σύμφωνα με μια δίκαιη κατά το νόμο διαδικασία και

με την παρουσία γονέων ή νόμιμων εκπροσώπων του, εκτός και αν αυτό

κριθεί αντίθετο προς το συμφέρον του παιδιού.

Στο ελληνικό Σύνταγμα υπάρχει ένα ευνοϊκό κανονιστικό περιβάλλον για το

παιδί που διαμορφώνουν οι διατάξεις των άρθρων 2, παρ1 (προστασία της

ανθρώπινης αξιοπρέπειας), 5 παρ. 1 (δικαίωμα στην ελεύθερη ανάπτυξη της

ανθρώπινης προσωπικότητας), 25,παρ1 (προστασία των δικαιωμάτων του

ανθρώπου ως μέλος του κοινωνικού συνόλου) και η ειδική διάταξη του

άρθρου 21, παρ.1 η οποία θέτει την παιδική ηλικία υπό την προστασία του

κράτους. Μια άλλη διάταξη που σχετίζεται με το παιδί είναι εκείνη του άρθρου

96, παρ.3, σύμφωνα με την οποία στα δικαστήρια ανηλίκων επιτρέπεται να

μην εφαρμόζονται οι διατάξεις των άρθρων 93, παρ.2 (δημοσιότητα των

συνεδριάσεων του δικαστηρίου) και 97 (εκδίκαση κακουργημάτων και

πολιτικών εγκλημάτων από μικτά ορκωτά δικαστήρια) και να μην

απαγγέλλονται δημόσια οι αποφάσεις τους. Αξίζει να σημειώσουμε ιδιαίτερη

προσοχή στο άρθρο 29, παρ.1 που αναγνωρίζει στους ανήλικους το δικαίωμα

συμμετοχής στα τμήματα νέων των κομμάτων. Η νεότητα (18 με 30 ετών)

προστατεύεται ξεχωριστά από την παιδική ηλικία (άρθρο 21, παρ.3, Συντ).

Η αρχή προστασίας του συμφέροντος του παιδιού κατοχυρώνεται στο άρθρο

1511 ΑΚ. Το άρθρο αυτό ορίζει ότι οι γονείς πρέπει να ασκούν γονική μέριμνα

σύμφωνα με το συμφέρον του παιδιού. Το συμφέρον του παιδιού πρέπει να

λαμβάνεται υπόψη και στην απόφαση του δικαστηρίου όταν αποφασίζει την

ανάθεση και τον τρόπο άσκησης της γονικής μέριμνας. Η απόφαση οφείλει να

24

σέβεται την ισότητα των γονέων και να μην κάνει διακρίσεις λόγω φύλου,

φυλής, γλώσσας, θρησκείας, πολιτικών ή άλλων πεποιθήσεων, ιθαγένειας,

εθνικής ή κοινωνικής προέλευσης ή περιουσίας. Όταν η απόφαση αφορά το

συμφέρον του παιδιού πρέπει να λαμβάνεται υπόψη (αν είναι δυνατόν) και η

ωριμότητα του παιδιού με το να ζητείται και να εκτιμάται η γνώμη του σε ότι

αφορά την γονική μέριμνα, αν και δεν είναι καθόλου εύκολο να υπάρξουν

αντικειμενικά κριτήρια για τις σχέσεις του παιδιού με την οικογένεια του, αν το

παιδί δεν είναι σε θέση να αντιληφθεί το συμφέρον του.

Μια χαρακτηριστική έκφραση της αρχής προστασίας του συμφέροντος του

παιδιού αποτελεί και η ρύθμιση του άρθρου 1534 ΑΚ σύμφωνα με την οποία

σε κατεπείγουσα ανάγκη ιατρικής παρέμβασης για την αποτροπή κινδύνου

ζωής ή υγείας του παιδιού, αν υπάρχει αδικαιολόγητη άρνηση των γονέων του

για την πραγματοποίηση της (π.χ άρνηση μετάγγισης αίματος για λόγους

θρησκευτικών πεποιθήσεων) ο εισαγγελέας πρωτοδικών μπορεί να δώσει την

απαιτούμενη άδεια ύστερα από αίτηση του θεράποντος ιατρού.

«Άρθρο 4

Τα Συμβαλλόμενα Κράτη υποχρεούνται να παίρνουν όλα τα νομοθετικά, διοικητικά και άλλα μέτρα που είναι αναγκαία για την εφαρμογή των αναγνωρισμένων στην παρούσα Σύμβαση δικαιωμάτων. Στην περίπτωση των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων, παίρνουν τα μέτρα αυτά μέσα στα όρια των πόρων που διαθέτουν και, όπου είναι αναγκαίο, μέσα στα πλαίσια της διεθνούς συνεργασίας. Οι σχετικές διατάξεις είναι: Συντ. άρθρο 28, παρ.1 και ΔΣΔΠ άρθρο 44,

παρ.1»23.

Το εδ.α αυτού του άρθρου θα μπορούσε να ερμηνευτεί με δύο τρόπους. Είτε

οι διατάξεις της Σύμβασης δεν μπορούν να εκτελεστούν άμεσα και για αυτό τα

κράτη είναι υποχρεωμένα να τις υλοποιήσουν, είτε η υλοποίηση τους 23 όπ. π. σ. 54.

25

θεωρείται δεδομένη και τα κράτη οφείλουν μέσω των «μέτρων» να

ενισχύσουν τη λειτουργία τους ως κανόνων αντικειμενικού δικαίου, όπου αυτό

είναι απαραίτητο. Συμπερασματικά, παρατηρούμε ότι ο άμεσος εκτελεστός

χαρακτήρας αφορά καθεμία από τις επιμέρους διατάξεις της Σύμβασης και όχι

την ίδια συνολικά.

Όμως ακόμα και οι διατάξεις που δεν μπορούν να θεωρηθούν άμεσα

εκτελεστές ( με την έννοια ότι δεν μπορούμε να εξάγουμε από αυτές αγώγιμες

αξιώσεις) διαθέτουν κανονιστικό περιεχόμενο που μπορεί να εκδηλωθεί με

άλλες μορφές όπως π.χ σύμφωνη με τη Σύμβαση ερμηνεία διατάξεων της

σχετικής εθνικής νομοθεσίας, περιορισμό της διακριτικής ευχέρειας της

διοίκησης κ.α Σε πολλές χώρες τα εθνικά δικαστήρια έχουν ήδη αρχίσει να

αξιοποιούν τη Σύμβαση είτε άμεσα, είτε έμμεσα (ως βοήθημα για την

ερμηνεία του εσωτερικού δίκαιου) και σε ορισμένες περιπτώσεις χωρίς να έχει

ενσωματωθεί στην εσωτερική έννομη τάξη ή χωρίς να έχει καν επικυρωθεί. Το

εδ.β’ του άρθρου 4 διευκρινίζει ότι εφόσον πρόκειται για οικονομικά, κοινωνικά

και πολιτιστικά δικαιώματα, η ικανοποίηση των οποίων δεν απαιτεί μόνο

θεσμικά μέτρα, αλλά και πολλούς οικονομικούς πόρους, η υποχρέωση των

κρατών περιορίζεται στο διαθέσιμο χρηματικό ποσό που μπορούν να

διαθέσουν. Αξιοσημείωτη αναφορά γίνεται στη «διεθνή συνεργασία» μεταξύ

των κρατών, γεγονός που υπονοεί την παροχή οικονομικής βοήθειας για την

υλοποίηση των εν λόγω δικαιωμάτων, από τις πλουσιότερες στις φτωχότερες

χώρες. Η υποβολή εκθέσεων των κρατών στην επιτροπή για τα δικαιώματα

του παιδιού μπορεί να θεωρηθεί ως ένας τρόπος για να ζητηθεί η βοήθεια

αυτή και να εκτιμηθούν και να ιεραρχηθούν σε μια παγκόσμια προοπτική οι

ανάγκες. Πάντως το άρθρο 4 εδ.β’ δεν έχει υποχρεωτικό χαρακτήρα αλλά τη

μορφή μια εξαγγελίας για οικονομική βοήθεια στις πλουσιότερες χώρες προς

τις φτωχότερες χώρες.

«Άρθρο 5

Τα Συμβαλλόμενα Κράτη σέβονται την ευθύνη, το δικαίωμα και το καθήκον που έχουν οι γονείς ή, κατά περίπτωση, τα μέλη της διευρυμένης οικογένειας ή της κοινότητας, όπως προβλέπεται από τα

26

τοπικά έθιμα, οι επίτροποι ή άλλα πρόσωπα που έχουν νόμιμα την ευθύνη για το παιδί, να του παράσχουν, κατά τρόπο που να ανταποκρίνεται στην ανάπτυξη των ικανοτήτων του, τον προσανατολισμό και τις κατάλληλες συμβουλές για την άσκηση των δικαιωμάτων που του αναγνωρίζει η παρούσα Σύμβαση.

Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) Συντ. άρθρα 4, παρ.2 και 21, παρ.1. 2)

ΟΔΔΑ άρθρο 25, 3) Σύμβαση ΟΗΕ για την εξάλειψη των διακρίσεων σε

βάρος των γυναικών, άρθρο 16. 4) ΔΣΔΠ άρθρα 2 και 3. 5) ΕΣΔΑ

άρθρο 8. 6) ΑΚ άρθρα 1510,1511, παρ.1, 1518 εδ.1 και 7) ν.δ.

53/1974»24.

Σύμφωνα με αυτό το άρθρο καθιερώνεται η προστατευτική λειτουργία

του θεσμού της γονικής μέριμνας στο μέτρο που προσδιορίζει τις

σχέσεις γονέων-παιδιών με γνώμονα το «συμφέρον του παιδιού». Η

ένταξη του άρθρου 5 στις γενικές διατάξεις εγγυάται τη γενική

προστασία του παιδιού ( άρθρα 2 και 3). Η καθιέρωση της γονικής

μέριμνας ως θεσμού για την προστασία της παιδικής ηλικίας αποτελεί

καινοτομία της Σύμβασης επειδή η προστασία του παιδιού

περιλαμβάνει διακηρύξεις «γενικών αρχών» που προστατεύουν το παιδί

χωρίς το περιεχόμενο της προστασίας να ανταποκρίνεται στις ειδικές

ανάγκες που παρουσιάζει το παιδί. Τέτοιες διακηρύξεις είναι το άρθρο

25, παρ.2 της ΟΔΔΑ ή το άρθρο της ΕΣΔΑ. Ο όρος «γονική μέριμνα»

στη Σύμβαση δεν καλύπτει μόνο τα επιμέρους δικαιώματα και

υποχρεώσεις των γονέων προς τα παιδιά αλλά και κάθε αρμόδιου

φορέα που σύμφωνα με τη νομοθεσία των Συμβαλλόμενων Κρατών θα

κληθεί να την ασκήσει με σκοπό την εξυπηρέτηση του συμφέροντος του

παιδιού. Στην ελληνική έννομη τάξη το θεσμό της γονικής μέριμνας

εγγυάται το Σύνταγμα του 1976 με τις διατάξεις του άρθρου 4 παρ.2 και

του άρθρου 21, παρ.1.

24 όπ. π. σ. 59.

27

«Άρθρο 6

1. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναγνωρίζουν ότι κάθε παιδί έχει εγγενές δικαίωμα στη ζωή. 2. Τα Συμβαλλόμενα κράτη μέρη εξασφαλίζουν, στο μέτρο του δυνατού, την επιβίωση και την ανάπτυξη του παιδιού

Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) Συντ άρθρο 5 παρ.2, 2) Ο.Δ.Δ.Α. άρθρο 3, 3)

Δ.Σ.Α.Π.Α. άρθρο 6 παρ.1, 4) Ε.Σ.Δ.Α. άρθρο 2, 5) Α.Σ.Δ.Α. άρθρο 4, 6)

ΑφΧΔΑΛ άρθρο 4, 7) ΑφΧΔΑΠ άρθρο 5, ΑΚ άρθρο 36, ΠΚ άρθρα 304, 305,

312»25.

Η επιβίωση αποτελεί πρωταρχικό δικαίωμα και προαπαιτούμενο για την

υλοποίηση όλων των άλλων δικαιωμάτων. Αυτό το δικαίωμα περιλαμβάνει το

δικαίωμα στη ζωή, στην τροφή, την υγεία και την εκπαίδευση. Περιλαμβάνει

όλες τις απαραίτητες ενέργειες που πρέπει να κάνει το κράτος ώστε να

μειωθούν οι παιδικοί θάνατοι και κατ’ επέκταση να αυξηθεί ο μέσος όρος ζωής

και για την καλυτέρευση της ζωής των παιδιών μέσω της καλής διατροφής και

των εμβολιασμών κατά των παιδικών ασθενειών.

Επίσης, το δικαίωμα στην ανάπτυξη μπορεί να υποστηριχτεί ότι είναι το

δικαίωμα όλων των ανθρώπων να απολαμβάνουν κάθε είδους

ανάπτυξη(οικονομική, κοινωνική, πολιτική και πολιτιστική) που είναι

απαραίτητη για την πραγματοποίηση όλων των ανθρώπινων δικαιωμάτων,

και για την αρχή της ισότητας των ευκαιριών για όλους, ακόμα και για τα

παιδιά. Όμως, αυτό δεν συμβαίνει σε όλα τα κράτη επειδή εξαιτίας χρεών

αναγκάζονται να κόψουν κονδύλια που αφορούν την υγεία και την

εκπαίδευση.

Όμως, αν και το δικαίωμα στη ζωή προστατεύεται από διεθνείς συνθήκες και

από εθνικά συντάγματα, το άρθρο 2 της Ε.Σ.Δ.Α. υποστηρίζει ότι τα κράτη-

μέλη είναι υποχρεωμένα μόνο νομοθετικά να εξασφαλίσουν την απαγόρευση

25 όπ. π. σ. 64.

28

αυθαίρετης αφαίρεσης ζωής και να εξασφαλίσουν τις αυθαίρετες δομές για την

εφαρμογή αυτής της απαγόρευσης.

Όσο αφορά την Ελλάδα η προστασία της ζωής προβλέπεται στο άρθρο 5.2

του Συντάγματος. Αυτό το δικαίωμα το απολαμβάνει μόνο ο κάθε ζωντανός

άνθρωπος. Το κυοφορούμενο προστατεύεται από τη διάταξη του άρθρου 2

παρ.1, όμως τις πρώτες δώδεκα εβδομάδες της κύησης το δικαίωμα της

ανάπτυξης της προσωπικότητας της μητέρας υπερισχύει της προστασίας του

κυοφορούμενου.

«Άρθρο 7

1. Το παιδί εγγράφεται στο ληξιαρχείο αμέσως μετά τη γέννησή του και έχει από εκείνη τη στιγμή το δικαίωμα ονόματος, το δικαίωμα να αποκτήσει ιθαγένεια και, στο μέτρο του δυνατού, το δικαίωμα να γνωρίζει τους γονείς του και να ανατραφεί από αυτούς. 2. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη μεριμνούν για τη θέση σε εφαρμογή αυτών των δικαιωμάτων, σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία τους και με τις υποχρεώσεις που τους επιβάλλουν οι ισχύουσες σ' αυτό το πεδίο διεθνείς συνθήκες, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις κατά τις οποίες, ελλείψει αυτών, το παιδί θα ήταν άπατρις.

Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) Ο.Δ.Δ.Α. άρθρο 15, 2) Δ.Σ.Α.Π.Δ. άρθρα 16,24

3) Σύμβαση του Ο.Η.Ε. για τη μείωση του αριθμού των ανιθαγενών, άρθρο 1,

4) Σύμβαση περί μειώσεως του αριθμού των περιπτώσεων ανιθαγένειας ,

άρθρο 1, 5) Απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για έναν Ευρωπαϊκό

Χάρτη για τα Δικαιώματα του Παιδιού, παράγραφοι 8.9, 8.10,1992, 6) ν.

535/1977, 7) ν.2462/1997»26.

Η Συνθήκη αναγνωρίζει το δικαίωμα του παιδιού στην ιθαγένεια με σκοπό να

μην υπάρχουν παιδιά χωρίς ιθαγένεια. Όσο αφορά την Ελλάδα ιθαγένεια δεν

αποκτούν μόνο τα παιδιά των Ελλήνων αλλά και όλοι όσοι γεννιούνται στην

ελληνική επικράτεια.

26 όπ. π. σ. 70.

29

Το παιδί έχει το δικαίωμα να γνωρίζει τους γονείς του, κατ’ επέκταση και το

όνομά του, όχι μόνο το επώνυμό του που εκφράζει την καταγωγή του και το

ενώνει με την οικογένειά του αλλά και το όνομά του που το διακρίνει από τα

άλλα μέλη της οικογένειάς του και το ο αναδεικνύει ως προσωπικότητα. Για

τον καθορισμό του επωνύμου του παιδιού υπάρχουν ειδικές διατάξεις του

Αστικού Κώδικα.

Για να προστατευτεί η ταυτότητα του παιδιού είναι φρόνιμο το παιδί να

εγγράφεται στο ληξιαρχείο αμέσως μετά την γέννησή του. Αυτό αποτελεί

προϋπόθεση ώστε το παιδί να απολαμβάνει όλα τα δικαιώματα όπως τροφή,

στέγη, υγεία, εκπαίδευση αλλά και σύναψη γάμου, απόκτηση περιουσίας,

δικαίωμα ψήφου κ.α.

Επιπλέον με την εγγραφή στο ληξιαρχείο υπολογίζεται η ηλικία του ανηλίκου

ώστε να αποφεύγεται η παιδική εργασία και να μπορούν όλα τα παιδιά να

απολαμβάνουν όλα τα κυβερνητικά σχέδια που τα αφορούν.

Το παιδί έχει το δικαίωμα να γνωρίζει τους γονείς του γιατί οι γονείς του το

εκπροσωπούν σε οποιαδήποτε ενέργειά του (δικαιοπραξία ή παρουσία του

στο δικαστήριο).

Γενικότερα, το παιδί έχει το δικαίωμα να γνωρίζει τους γονείς του εκτός από

ορισμένες περιπτώσεις που είναι απαραίτητη η δικαστική συναίνεση.

«Άρθρο 8

1. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναλαμβάνουν την υποχρέωση να σέβονται το δικαίωμα του παιδιού για διατήρηση της ταυτότητάς του, συμπεριλαμβανομένων της ιθαγένειάς του, του ονόματός του και των οικογενειακών σχέσεών του, όπως αυτά αναγνωρίζονται από το νόμο, χωρίς παράνομη ανάμιξη. 2. Εάν ένα παιδί στερείται παράνομα ορισμένα ή όλα τα στοιχεία που συνιστούν την ταυτότητά του, τα Συμβαλλόμενα Κράτη οφείλουν να του παράσχουν κατάλληλη υποστήριξη και προστασία, ώστε η ταυτότητά του να αποκατασταθεί το συντομότερο δυνατόν.

Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) Συντ άρθρο 5 παρ.1, 2) Α.Σ.Δ.Α. άρθρο 18, 3)

Ε.Σ.Δ.Α. άρθρο 8, 4) Δ.Σ.Α.Π.Δ. άρθρο 24 παρ.2, 5) Σύμβαση της Χάγης για

30

την προστασία των παιδιών και τη διεθνή συνεργασία σε ζητήματα

διακρατικών υιοθεσιών, 6) Σύμβαση της Χάγης άρθρα 11,30, 7) Πρώτο

Πρόσθετο Πρωτόκολλο στις Συμβάσεις της Γενεύης για την προστασία

θυμάτων ενόπλων συγκρούσεων, άρθρο 78 παρ.3, 8) Α.Κ. άρθρα 1471,

1478, 1480, 1559, 9) ν.344/1976, 10) Υ.Α.Υγείας και Πρόνοιας

Υ1α/οικ.1335/1996»27.

Αυτό το άρθρο συμπληρώνει το προηγούμενο με το να υποχρεώνει κράτη όχι

μόνο να μην κάνουν παράνομες ενάργειες ως προς την ταυτότητα του παιδιού

αλλά να φροντίζουν να αποκαθιστούν την ταυτότητα του παιδιού σε

περίπτωση παράνομης στέρησης. Όμως, στην περίπτωση της υιοθεσίας

εξαρτάται από το κάθε κράτος αν το παιδί θα έχει δικαίωμα να μάθει για τους

βιολογικούς του γονείς.

Στην Ελλάδα, το υιοθετημένο παιδί θα μάθει για τους γονείς του μόνο όταν

ενηλικιωθεί. Παρατηρούμε ότι τα κράτη μπορούν να συνεργαστούν ώστε να

δημιουργηθούν οι κατάλληλοι μηχανισμοί προστασίας του ονόματος του

παιδιού σε περίπτωση που έχει εξαφανιστεί σε άλλο κράτος ή σε περίπτωση

απαγωγής τους(π.χ. σε περίπτωση ένοπλης σύγκρουσης).

«Άρθρο 9

1. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη μεριμνούν ώστε το παιδί να μην αποχωρίζεται από τους γονείς του, παρά τη θέλησή τους, εκτός εάν οι αρμόδιες αρχές αποφασίσουν, με την επιφύλαξη δικαστικής αναθεώρησης και σύμφωνα με τους εφαρμοζόμενους νόμους και διαδικασίες, ότι ο χωρισμός αυτός είναι αναγκαίος για το συμφέρον του παιδιού. Μια τέτοια απόφαση μπορεί να είναι αναγκαία σε ειδικές περιπτώσεις, για παράδειγμα όταν οι γονείς κακομεταχειρίζονται ή παραμελούν το παιδί, ή όταν ζουν χωριστά και πρέπει να ληφθεί απόφαση σχετικά με τον τόπο διαμονής του παιδιού. 2. Σε όλες τις περιπτώσεις που προβλέπονται στην παράγραφο 1 του

27 όπ. π. σ. 79.

31

παρόντος άρθρου, όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να συμμετέχουν στις διαδικασίες και να γνωστοποιούν τις απόψεις τους. 3. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη σέβονται το δικαίωμα του παιδιού που ζει χωριστά από τους δύο γονείς του ή από τον έναν από αυτούς να διατηρεί κανονικά προσωπικές σχέσεις και να έχει άμεση επαφή με τους δύο γονείς του, εκτός εάν αυτό είναι αντίθετο με το συμφέρον του παιδιού. 4. Όταν ο χωρισμός είναι αποτέλεσμα μέτρων που έχει πάρει ένα Συμβαλλόμενο Κράτος, όπως η κράτηση, η φυλάκιση, η εξορία, η απέλαση ή ο θάνατος (συμπεριλαμβανομένου του θανάτου από οποιαδήποτε αιτία, ο οποίος επήλθε κατά το χρόνο κράτησης) των δύο γονέων ή του ενός από αυτούς ή του παιδιού το Συμβαλλόμενο Κράτος δίνει, μετά από αίτηση, στους γονείς, στο παιδί ή, εάν χρειαστεί, σε ένα άλλο μέλος της οικογένειας τις ουσιώδεις πληροφορίες σχετικά με τον τόπο όπου βρίσκονται το απόν μέλος ή τα απόντα μέλη της οικογένειας, εκτός εάν η αποκάλυψη των πληροφοριών αυτών θα είναι επιζήμια για την ευημερία του παιδιού. Τα Συμβαλλόμενα κράτη φροντίζουν εξάλλου ώστε η υποβολή ενός τέτοιου αιτήματος να μη επισύρει δυσμενείς συνέπειες για το ενδιαφερόμενο ή τα ενδιαφερόμενα πρόσωπα.

Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) Συντ άρθρο 21 παρ.1, 2) Ο.Δ.Δ.Α., άρθρο 16

παρ.3, 3) Δ.Σ.Ο.Κ.Μ.Δ., άρθρο 10, 4) Ε.Σ.Δ.Α., άρθρα 10, 11, 18, 20 παρ.1,

5) Διακήρυξη για τα Δικαιώματα του Παιδιού, αρχή 6, 6) Απόφαση 5/73

Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης, 7) Α.Κ. άρθρα 1535-

1541, 8) ΚΠολΔ άρθρο 951 παρ.2»28.

Η Σύμβαση αναγνωρίζει ότι οι φυσικοί γονείς του παιδιού έχουν τον κυρίαρχο

ρόλο στην ανάπτυξη της προσωπικότητάς του και στην προάσπιση των

δικαιωμάτων του, σε μία σειρά από διατάξεις. Όμως, υπάρχουν περιπτώσεις

που πρέπει να αφαιρεθεί η επιμέλεια του παιδιού από τον ένα γονέα ή και

από τους δύο γονείς. Αυτές είναι:

28 όπ. π. σ. 85.

32

α) Όταν παίρνει την απόφαση η αρμόδια αρχή, β) όταν οι λόγοι αφαίρεσης της

επιμέλειας προβλέπονται από το νόμο, γ) όταν η συζήτηση

πραγματοποιήθηκε με συγκεκριμένη γνωστή νομική διαδικασία, δ)να μπορούν

οι ενδιαφερόμενοι να έχουν δικαίωμα ακρόασης και ε) να τους κατοχυρώνεται

το δικαίωμα άσκησης ένδικου βοηθήματος ή ένδικού μέσου.

Το ελληνικό δίκαιο συμφωνεί με το παρόν άρθρο. Η γονική μέριμνα μπορεί να

αφαιρεθεί από τον γονέα ή τους γονείς σε περίπτωση καταδίκης ή για κακή

άσκηση καθηκόντων που πηγάζουν από τη γονική μέριμνα. Σε περίπτωση

διαζυγίου η γονική μέριμνα ρυθμίζεται από το δικαστήριο. Όλα τα

συμβαλλόμενα μέρη μπορεί να είναι παρόντα για τη δικαστική απόφαση. Ο

δικαστής μπορεί να έρθει σε επικοινωνία με το παιδί για να σχηματίσει δική

του άποψη για την υπόθεση.

Το παιδί έχει το δικαίωμα να βλέπει τον γονέα από τον οποίο έχει αφαιρεθεί η

γονική μέριμνα καθώς και να μεταβαίνει στον τόπο διαμονής του. Όμως, το

παιδί μπορεί να επηρεάζεται από τον γονέα που μένει μαζί σε βάρος του

γονέα που επισκέπτεται συχνά. Αυτό προβλέπει κυρώσεις σε βάρος του

γονέα που ασκεί τη γονική μέριμνα. Αν το παιδί ή ο γονέας που δεν έχει την

επιμέλεια δεν θέλουν να επικοινωνούν μεταξύ τους, τότε δεν υφίσταται

πρόβλημα.

«Άρθρο 10

1. Σύμφωνα με την υποχρέωση των Συμβαλλόμενων Κρατών δυνάμει της παραγράφου 1 του άρθρου 9, κάθε αίτηση από ένα παιδί ή από τους γονείς του για την είσοδο σε ένα Συμβαλλόμενο Κράτος ή την έξοδο από αυτό με σκοπό την οικογενειακή επανένωση αντιμετωπίζεται από τα Συμβαλλόμενα Κράτη με θετικό πνεύμα, ανθρωπισμό και ταχύτητα. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη φροντίζουν επιπλέον ώστε η υποβολή μιας τέτοιας αίτησης να μην επισύρει δυσμενείς συνέπειες για τον αιτούντα ή για τα μέλη της οικογένειάς του. 2. Το παιδί του οποίου οι γονείς διαμένουν σε διαφορετικά Κράτη έχει το δικαίωμα να διατηρεί εκτός εξαιρετικών περιπτώσεων, προσωπικές σχέσεις και τακτική άμεση επαφή με δύο γονείς του.

33

Για το σκοπό αυτόν και σύμφωνα με την υποχρέωση που βαρύνει τα Συμβαλλόμενα Κράτη δυνάμει της παραγράφου 2 του άρθρου 9, τα Συμβαλλόμενα Κράτη σέβονται το δικαίωμα που έχουν το παιδί και οι γονείς του να εγκαταλείψουν οποιαδήποτε χώρα, συμπεριλαμβανομένης της χώρας αυτού του ίδιου του Συμβαλλόμενου Κράτους και να επιστρέψουν στη δική τους χώρα. Το δικαίωμα εγκατάλειψης οποιασδήποτε χώρας μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο μόνο των περιορισμών που ορίζει ο νόμος και που είναι αναγκαίοι για την προστασία της εθνικής ασφάλειας, της δημόσιας τάξης, της δημόσιας υγείας και των δημόσιων ηθών, ή των δικαιωμάτων και των ελευθεριών των άλλων, και που είναι συμβατοί με τα υπόλοιπα δικαιώματα που αναγνωρίζονται στην παρούσα Σύμβαση. Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) Συντ άρθρα 5 παρ.3,4και 21 παρ.1,9, 2)

Ε.Σ.Δ.Α. άρθρο 8, 3) Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης άρθρο 19, 4)

Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τη μετάθεση της ευθύνης σε θέματα προσφύγων,

άρθρο 6, 5) Ψήφισμα Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου 3/87, σημεία 1 και 4, 6) Α.Κ.

άρθρα 1511 και 1520, 7) ν.1975/1991, άρθρο 14, 8) π.δ. 61/1999, άρθρα 1

και 7»29.

Σε πάρα πολλά ευρωπαϊκά νομοθετήματα υπάρχει η αρχή της οικογενειακής

συνένωσης, κυρίως σε όσα αναφέρονται σε πρόσφυγες. Ακόμη, αυτό

συμβαίνει και σε οικογένειες που οι γονείς δεν έχουν συνάψει γάμο και απλώς

συζούν. Δεν δικαιούνται οικογενειακή επανένωση οι υπήκοοι ξένων κρατών

που έχουν ζητήσει άσυλο και δεν έχουν πάρει ακόμα απάντηση ή μένουν

ακόμα στο κράτος λόγω προσωρινής προστασίας. Επίσης, η Ε.Σ.Δ.Α.

υποστηρίζει ότι το κάθε κράτος δεν μπορεί να επιτρέψει την αθρόα έλευση

μεταναστών στο έδαφός του. Αν όμως το κράτος απελάσει τους γονείς του

παιδιού που έχει γεννηθεί στην ελληνική επικράτεια, το παιδί θα πρέπει να

τους ακολουθήσει εκτός αν πρόκειται για το δικό του συμφέρον.

Στο ελληνικό δίκαιο, εκτός από το ότι προστατεύεται το απαραβίαστο της

οικογενειακής ζωής, το Σύνταγμα ορίζει ότι η οικογενειακή ζωή του ατόμου

29 όπ. π. σ. 93.

34

είναι απαραβίαστη. Αυτό ισχύει και για τους αλλοδαπούς γιατί τους

προστατεύει από κάθε παρέμβαση του κράτους , κυρίως σε περίπτωση

απέλασης ή απαγόρευσης εισόδου μελών της οικογένειας.

Ο νόμος για τους αλλοδαπούς εμπεριέχει ένα κεφάλαιο αποκλειστικά για την

οικογενειακή συνένωση, που ορίζει ότι οι αλλοδαποί που ζουν μόνιμα στην

Ελλάδα μπορούν να ζητήσουν την είσοδο μελών της οικογένειάς τους με την

προϋπόθεση ότι θα μένουν όλοι μαζί και θα είναι σε θέση να τη συντηρήσουν.

«Άρθρο 11

1. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη παίρνουν μέτρα εναντίον των αθέμιτων μετακινήσεων παιδιών στο εξωτερικό εναντίον της μη επανόδου τους. 2. Για το σκοπό αυτόν, τα Συμβαλλόμενα Κράτη ευνοούν τη σύναψη διμερών ή πολυμερών συμφωνιών ή την προσχώρηση στις ήδη υπάρχουσες συμφωνίες. Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) Σύμβαση της Χάγης για τα αστικά θέματα της

διεθνούς απαγωγής παιδιών, 2) Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για

την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων σε θέματα επιμέλειας των τέκνων

και για την αποκατάσταση της επιμέλειάς τους, 3) ΚΠολΔ, άρθρο 950,4) Π.Κ.,

άρθρο 324»30.

Μία από τις πιο δυσάρεστες συνέπειες της αύξησης διαζυγίων μεταξύ

προσώπων διαφορετικής ιθαγένειας είναι η ευκολία με την οποία το παιδί

διαμένει μόνιμα με τον ένα γονέα του ο οποίος αρνείται την επικοινωνία του

παιδιού με τον άλλο γονέα που δεν διαμένει μαζί του.

Η Ελλάδα όσο αφορά αυτό το θέμα έχει υιοθετήσει την ΣΧάγης του 1980 και

την Ευρωπαϊκή Σύμβαση του 1980. Η Σύμβαση της ΣΧάγης του 1980

ενοποιεί τις έννομες τάξεις των συμβαλλόμενων κρατών επί του θέματος και

αποφεύγει να θέσει ζήτημα ποινικών κυρώσεων παραπέμποντας το ζήτημα

στις εσωτερικές νομοθεσίες των συμβαλλόμενων μερών. Για να υλοποιήσει η

30 όπ. π. σ. 108.

35

Σύμβαση της Χάγης του 1980 τους στόχους της προκρίνει την διεθνή

δικαστική αρωγή είτε με τη διεθνή συνεργασία των σχετικών με το θέμα

δικαστικών και διοικητικών αρχών είτε με την συνεργασία των «Κεντρικών

Αρχών» που συστήνονται για να έχουν τον κυρίαρχο ρόλο στη συνεργασία

των δικαστικών και διοικητικών αρχών.

Η κάθε Κεντρική Αρχή αποτελεί στοιχείο του εκάστοτε κράτους και αποφασίζει

η ίδια για τους τρόπους δράσης της. Όσο αφορά την Ελλάδα έχει συσταθεί ως

Κεντρική Αρχή το Υπουργείο Δικαιοσύνης.

Οι αρμόδιες αρχές οφείλουν να κινούν τις διαδικασίες όσο το δυνατόν πιο

γρήγορα για την ταχύτερη επιστροφή του παιδιού. Δεν είναι σωστό να

μεσολαβήσει μεγάλο χρονικό διάστημα από την παράνομη κράτηση του

παιδιού γιατί το παιδί δεν πρέπει να εγκλιματιστεί στο καινούριο του

περιβάλλον και του δημιουργηθούν ψυχολογικά προβλήματα όταν θα πρέπει

να επιστρέψει.

Στην Ελλάδα, την ευθύνη για την όσο το δυνατόν ταχύτερη επιστροφή του

παιδιού την έχει το μονομελές πρωτοδικείο. Όμως, η επιτροπή δεν είναι

υποχρεωμένη να δώσει εντολή για την επιστροφή του παιδιού εκτός από

ορισμένες περιπτώσεις.

Για να επιταχυνθούν οι διαδικασίες επιστροφής του παιδιού η Σύμβαση έχει

εισάγει πολύ απλές διαδικασίες χωρίς εξειδικευμένες διατυπώσεις.

Μέχρι να επιστρέψει το παιδί δεν είναι στην ευχέρεια της διοικητικής ή

δικαστικής αρχής να αποφανθεί για την επιμέλεια του παιδιού.

Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση του 1980 αποβλέπει στην όσο το δυνατόν καλύτερη

εξυπηρέτηση των συμφερόντων του παιδιού όσο αφορά την επιμέλειά του.

Ανατρέχουμε σε αυτή τη Σύμβαση όταν το παιδί είναι μικρότερο από δεκαέξι

ετών. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Σύμβαση προϋποθέτει την ύπαρξη δικαστικής

απόφασης όσο αφορά την επιμέλεια του παιδιού η οποία να αναγνωρίζεται

36

από τα συμβαλλόμενα μέρη Για την υλοποίηση αυτής της Σύμβασης

προβλέπεται η σύσταση Κεντρικής Αρχής.

Όσο αφορά το ελληνικό δίκαιο υπάρχουν οι διατάξεις των άρθρων 324 Π.Κ.

και 950 Κ.Πολ.Δ. που ποινικοποιούν την απαγωγλη των παιδιών.

Η πρώτη διάταξη αυτό το κάνει χωρίς να κάνει καμία διάκριση ανάμεσα σε

διεθνή απαγωγή ή εσωτερική απαγωγή ενώ η δεύτερη διευθετεί την εκτέλεση

των αστικών αποφάσεων όπου μέσω αυτών καθορίζεται σε ποιον θα δοθεί το

παιδί.

Σημαντικά κριτήρια για την ποινικοποίηση της αρπαγής του ανηλίκου είναι το

ποιος διέπραξε την απαγωγή καθώς και η ηλικία του παιδιού. Επίσης, με τη

δεύτερη διάταξη υπάρχουν κυρώσεις για τη μη συμμόρφωση στην απόφαση

που διατάζει την επιμέλεια του παιδιού.

«Άρθρο 12

1. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη εγγυώνται στο παιδί που έχει ικανότητα διάκρισης το δικαίωμα ελεύθερης έκφρασης της γνώμης του σχετικά με οποιοδήποτε θέμα που το αφορά, λαμβάνοντας υπόψη τις απόψεις του παιδιού ανάλογα με την ηλικία του και με το βαθμό ωριμότητάς του. 2. Για το σκοπό αυτόν θα πρέπει ιδίως να δίνεται στο παιδί η δυνατότητα να ακούγεται σε οποιαδήποτε διοικητική ή δικαστική διαδικασία που το αφορά, είτε άμεσα είτε μέσω ενός εκπροσώπου ή ενός αρμόδιου οργανισμού, κατά τρόπο συμβατό με τους διαδικαστικούς κανόνες της εθνικής νομοθεσίας. Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) Συντ άρθρα 2 παρ.1, 5 παρ.1, 20, 2) Ο.Δ.Δ.Α.

άρθρα 8,10, 3) Δ.Σ.Α.Π.Δ. ΆΡΘΡΟ 14 ΠΑΡ 1, 4) Ε.Σ.Δ.Α. άρθρα 14 παρ.1, 5)

Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την άσκηση των δικαιωμάτων του παιδιού άρθρα 3-

15, 6) Α.Κ. άρθρα 136, 137, 1511 εδ.3, 1555, 1556, 1647, 7) Κ.Πολ.Δ. άρθρα

37

62, 63, 681 Γ παρ.2, 742, 950 παρ.1, 8) ν.1566/1985 άρθρα 51 παρ 1 και 2,

52 παρ.2»31.

Η διάταξη του άρθρου 12 μπορεί να χαρακτηρισθεί ως πρωτοποριακή, γιατί

δεν υπάρχει άλλη όμοια της που να υποστηρίζει ίδιο ή παρεμφερές ζήτημα,

εκτός από τις διατάξεις της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την άσκηση των

δικαιωμάτων των παιδιών που θεσπίστηκαν πολύ αργότερα. Το άρθρο 12

αποτελεί προϋπόθεση για την άσκηση πολλών από τα υπόλοιπα δικαιώματα.

Κάθε παιδί έχει το δικαίωμα να πει τη γνώμη του για κάθε θέμα που το

απασχολεί. Ακόμα το κράτος οφείλει να διευκολύνει τα παιδιά προς αυτή την

κατεύθυνση όπως, π.χ. τα παιδιά να φοιτούν σε όποιο σχολείο τους αρέσει

χωρίς να ζητείται η γνώμη των γονιών.

Σε ότι αφορά το σχολείο, τα δικαιώματα του παιδιού σχετίζονται με την

συμμετοχή των παιδιών στη λειτουργία του σχολείου και στην πειθαρχική

διαδικασία. Όσο αφορά τη λειτουργία του σχολείου τα δικαιώματα του παιδιού

είναι η συμμετοχή του στα σχολικά συμβούλια και τις μαθητικές κοινότητες.

Επίσης, τα παιδιά έχουν το δικαίωμα να έχουν γνώμη για όποιο ζήτημα τα

απασχολεί.

Σε ότι αφορά την πειθαρχική διαδικασία, οι ρυθμίσεις δεν αποσκοπούν και

πολύ προς τη θέληση του παιδιού αφού πρέπει να διατηρηθεί η ομαλή

λειτουργία του σχολείου. Όμως, οι λόγοι επιβολής της πειθαρχικής τιμωρίας

πρέπει να είναι επαρκώς αιτιολογημένοι ώστε ο μαθητής να μην μένει

απροστάτευτος και πρέπει τα πιστεύω και οι πεποιθήσεις του μαθητή να μην

γίνονται αντικείμενο τιμωρίας.

Εννοείται ότι, όπως εξάλλου υποστηρίζεται και από το παρόν άρθρο, για να

μπορούμε να υπολογίζουμε στην γνώμη του παιδιού πρέπει να λάβουμε

υπόψη μας την ηλικία του και την ωριμότητά του.

31 όπ. π. σ. 118.

38

«Άρθρο 13

1. Το παιδί έχει το δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης. Το δικαίωμα αυτό περιλαμβάνει την ελευθερία αναζήτησης, λήψης και διάδοσης πληροφοριών και ιδεών οποιουδήποτε είδους, ανεξαρτήτως συνόρων, υπό μορφή προφορική, γραπτή ή τυπωμένη, ή καλλιτεχνική ή με οποιοδήποτε άλλο μέσο της επιλογής του. 2. Η άσκηση του δικαιώματος αυτού μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο μόνο των περιορισμών που ορίζονται από το νόμο και που είναι αναγκαίοι: α. Για το σεβασμό των δικαιωμάτων και της υπόληψης των άλλων ή β. Για τη διαφύλαξη της εθνικής ασφάλειας, της δημόσιας τάξης, της δημόσιας υγείας και των δημόσιων ηθών.

Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) Συντ άρθρο 14 παρ.1, 2)Ο.Δ.Δ.Α. άρθρο 19, 3)

Δ.Σ.Α.Π.Δ. άρθρο 19, 4) Ε.Σ.Δ.Α. άρθρο 10, 5) Α.Σ.Δ.Α. άρθρο 13, 6)

ΑφΧΔΑΛ άρθρο 19»32.

Παρατηρούμε ότι η ελευθερία της έκφρασης περιλαμβάνει και την ελευθερία

της πληροφόρησης. Οι περιορισμοί ορίζονται από το κάθε κράτος –μέλος με

την προϋπόθεση να ορίζονται από το νόμο (να είναι σε γραπτή μορφή,

προσιτός και προβλέψιμος). Έπειτα, για την ύπαρξη ή όχι των περιορισμών

αυτού του δικαιώματος για τα παιδιά πρέπει να αναλογιστούμε ότι επειδή

απευθύνονται σε παιδιά δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται τα ίδια κριτήρια

μα τους ενήλικες.

Όσο αφορά την Ελλάδα, η ελευθερία έκφρασης και πληροφόρησης

κατοχυρώνεται νομοθετικά στα άρθρα 14 παρ.1 Συντ. και η ελευθερία της

τέχνης αποτελεί αυτόνομο δικαίωμα του ατόμου. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν

32 όπ. π. σ. 129.

39

περιορισμοί του δικαιώματος της ελευθερίας της έκφρασης για όσους είναι

μικρότεροι από ένα όριο ηλικίας (π.χ. προβολή ταινιών ακατάλληλες για

ανήλικους) και θα μπορούσαν να ισχύουν μόνο για κάποιον από τους

περιορισμούς αυτού του άρθρου.

«Άρθρο 14

1. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη σέβονται το δικαίωμα του παιδιού για ελευθερία σκέψης, συνείδησης και θρησκείας. 2. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη σέβονται το δικαίωμα και το καθήκον των γονέων ή, κατά περίπτωση, των νόμιμων εκπροσώπων του παιδιού, να το καθοδηγούν στην άσκηση του παραπάνω δικαιώματος κατά τρόπο που να ανταποκρίνεται στην ανάπτυξη των ικανοτήτων του. 3. Η ελευθέρια της δήλωσης της θρησκείας του ή των πεποιθήσεών του μπορεί να υπόκειται μόνο στους περιορισμούς που ορίζονται από το νόμο και που είναι αναγκαίοι για τη διαφύλαξη της δημόσιας ασφάλειας, της δημόσιας τάξης, της δημόσιας υγείας και των δημόσιων ηθών, ή των ελευθεριών και των θεμελιωδών δικαιωμάτων των άλλων. Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) Συντ άρθρα 2 παρ. 1, 5 παρ. 1, 14 παρ.1, 2)

Δ.Σ.Α.Π.Δ. άρθρο 18, 3) Δ.Σ.Ο.Κ.Δ. άρθρο 13 παρ.3, 4) Ο.Δ.Δ.Α. άρθρο 18,

5) Ε.Σ.Δ.Α. άρθρο 9, 6) 1ο π Πρ Ε.Σ.Δ.Α. άρθρο 2, 7) Α.Κ. άρθρο 1518 παρ.1,

2 εδ.α 8) ν.1566/1985 άρθρο 1»33.

Στο ελληνικό Σύνταγμα ρητή καταχώρηση γνωρίζει μόνο η θρησκευτική

ελευθερία, (άρθρο 13, παρ. 2&3), ενώ οι ελευθερίες συνείδησης και σκέψης

ρυθμίζονται μέσω ορισμένων συνταγματικών διατάξεων.

Αυτά τα δικαιώματα ισχύουν μόνο όταν το παιδί έχει την απαιτούμενη

ωριμότητα και κρίση για την άσκηση των παραπάνω δικαιωμάτων.

33 όπ. π. σ. 136.

40

Τίθεται το ερώτημα αν τα παιδιά μπορούν να ασκήσουν αυτό το δικαίωμα από

μόνα τους ή μέσω αντιπροσώπου.

Αν και το παρόν άρθρο ορίζει ότι το παιδί είναι σε θέση να ασκήσει και από

μόνο του τα παραπάνω δικαιώματα , δεν διατυπώνεται ξεκάθαρα ότι το παιδί

μπορεί να εκφράζει με οποιονδήποτε τρόπο την θρησκευτική του πίστη, αλλά

αυτό το δικαίωμα απορρέει από την παρεχόμενη θρησκευτική ελευθερία.

Αν, όμως, το παιδί δεν είναι ώριμο να ασκήσει τα παραπάνω δικαιώματα, τότε

δεν είναι δυνατόν να τα ασκήσει κάποιος άλλος για αυτό.

Γενικότερα, συνειδητοποιούμε ότι το κράτος δεν παρεμβαίνει ιδιαίτερα στη

δημιουργία ενός τόσο πολυδιάστατου προγράμματος στα σχολεία ώστε το

παιδί να μπορεί να επιλέξει ότι του ταιριάζει.

Επίσης, το παιδί δεν θα πρέπει να επηρεάζεται ούτε καν από τους γονείς του

όσο αφορά την ανάπτυξη της σκέψης και της συνείδησής του σε ζητήματα

που το αφορούν, όπως η απαλλαγή από το μάθημα των θρησκευτικών η

οποία μπορεί να γίνει όχι μόνο σε αλλόθρησκα παιδιά, αλλά και σε

Χριστιανούς Ορθόδοξους.

«Άρθρο 15

1. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναγνωρίζουν τα δικαιώματα του παιδιού στην ελευθερία του να συνεταιρίζεται και του να συνέρχεται ειρηνικά. 2. Δεν τίθενται περιορισμοί για την άσκηση των δικαιωμάτων αυτών, εκτός από αυτούς που ορίζει ο νόμος και που είναι αναγκαίοι σε μια δημοκρατική κοινωνία, προς το συμφέρον της εθνικής ασφάλειας, της δημόσιας ασφάλειας ή της δημόσιας τάξης ή για την προστασία της δημόσιας υγείας ή των δημόσιων ηθών, ή των δικαιωμάτων και των ελευθεριών των άλλων.

41

Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) Συντ άρθρα 11, `12,23, 2) Ο.Δ.Δ.Α. άρθρο 20,

3) Δ.Σ.Α.Π.Δ. άρθρα 20,21, 4) Ε.Σ.Δ.Α. άρθρο 11, 5) Α.Κ. άρθρα 127, 128,

129, 134, 136, 6) ν.1264/1982 άρθρο 7 πα;ρ.1 εδ.β’, 7) ν.1268/1982 άρθρο 2

παρ.3, εδ. α’ και β’, 8) ν.1566/1985 άρθρα 45, 46, 47, 51, παρ.1 και 2, 52

παρ.2, 9) ν.δ. 794/1971, 10) π.δ. 141/1991 άρθρα 129-133»34.

Το άρθρο 15 είναι σχεδόν ίδιο με το άρθρο 11 της Ευρωπαϊκής σύμβασης

των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και σχετίζεται και με άρθρα άλλων

διατάξεων. Πάντως, και το παρόν άρθρο και όλα τα άρθρα με συναφές

περιεχόμενο απευθύνονται σε άτομα που έχουν ικανότητα δικαίου. Μέσω της

Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού εξασφαλίζεται η αντίληψη

ότι οι ανήλικοι οφείλουν να απολαμβάνουν αυτά τα δικαιώματα αλλά οι

περιορισμοί στο δικαίωμα των παιδιών της συγκέντρωσης είναι αποδεκτοί

μόνο αν υπακούουν στις ίδιες αρχές με αυτούς των ενηλίκων.

Όσο αφορά τις συγκεντρώσεις παιδιών ,δεν πρέπει να διακατέχονται από

κερδοσκοπικό σκοπό.

Αν και η συμμετοχή σε ορισμένα σωματεία προϋποθέτει γονική συναίνεση,

αυτό καταλήγει να είναι προς το συμφέρον του ανηλίκου γιατί η συμμετοχή σε

σωματείο προβλέπει κυρώσεις.

Τα παιδιά που δεν έχουν συμπληρώσει το δέκατο έτος της ηλικίας τους

μπορούν να είναι μέλη ενώσεων που δεν είναι αναγκαία η δικαιοπρακτική

ικανότητα. Από την άλλη πλευρά, οι έφηβοι μπορούν να κάνουν ότι και οι

ενήλικες, και γι’ αυτό χρειάζεται ειδική νομοθετική ρύθμιση ώστε να επέλθει

αλλαγή του νόμου για τους ανήλικους που έχουν περατώσει το δέκατο ή το

δέκατο πέμπτο έτος της ηλικίας τους.

Ο γενικός περιορισμός δεν υφίσταται όταν οι ανήλικοι εργάζονται και άρα

μπορούν να γίνουν μέλη συνδικαλιστικής οργάνωσης καθώς και όταν

34 όπ. π. σ. 145.

42

συμμετέχουν σε σχολικούς συνεταιρισμούς και μαθητικές κοινότητες ή ακόμα

και να ενταχθούν στα τμήματα νεολαίας των κομμάτων.

Όσο αφορά την ελευθερία της συνάθροισης, υφίσταται ζήτημα για τη

δημιουργία της συνάθροισης.

Οι γονείς του ανήλικου μπορούν να επικαλεστούν ώστε ο ανήλικος να μην

δώσει το παρόν στη συνάθροιση μόνο λόγους για τους οποίους κινδυνεύει η

ζωή και η σωματική ακεραιότητα του ανήλικου.

Τέλος, οι συγκεντρώσεις οφείλουν να είναι ήσυχες και χωρίς επεισόδια. Σε

ορισμένες περιπτώσεις απαγορεύονται με αιτιολογημένη απόφαση της

αστυνομίας.

«'Άρθρο 16

1. Κανένα παιδί δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο αυθαίρετης ή παράνομης επέμβασης στην ιδιωτική του ζωή, στην οικογένειά του, στην κατοικία του ή στην αλληλογραφία του, ούτε παράνομων προσβολών της τιμής και της υπόληψής του. 2. Το παιδί δικαιούται να προστατεύεται από το νόμο έναντι τέτοιων επεμβάσεων ή προσβολών.

Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) Συντ άρθρα 5 παρ. 1-2, 9, 19, 2) Δ.Σ.Α.Π.Δ.

άρθρο 17, 3) Ε.Σ.Δ.Α. άρθρο 8, 4) Α.Κ. άρθρα 57-59, 920, 1510-1511, 5) Π.Κ.

άρθρα 248-250, 361-363, 370-370Α, 6) ν.2225/1994»35.

Αυτό το άρθρο εξασφαλίζει από όλες τις εκδοχές το δικαίωμα του παιδιού

στην ανάπτυξη εξειδικεύοντας στην προστασία της ιδιωτικής του ζωής. Μόνο

ο νομοθέτης μπορεί να ορίσει περιορισμό του δικαιώματος σε υπό όρους,

χωρίς όμως να καταστρατηγήσουν τον κεντρικό πυρήνα αυτού του άρθρου.

Συμπερασματικά, μπορούμε να καταλήξουμε στο ότι αυτό το άρθρο

35 όπ. π. σ. 158.

43

προστατεύει το παιδί τόσο από επεμβάσεις του κράτους όσο και από ιδιωτικές

καταπατήσεις των δικαιωμάτων του.

Το ελληνικό δίκαιο έχει θεσπίσει μερικές διατάξεις που εγγυώνται την ισχύ

αυτού του άρθρου αλλά και κυρώσεις σε περίπτωση που κάποιος τρίτος (ή οι

γονείς του) προσβάλλει αυτό το αναφαίρετο δικαίωμα του παιδιού. Μάλιστα,

αυτό δεν θα πρέπει να γίνεται στα πλαίσια της οικογένειας επειδή στο

οικογενειακό δίκαιο κατοχυρώνεται ο αμοιβαίος σεβασμός ανάμεσα στο παιδί

και στους γονείς του. Γι’ αυτό οι γονείς δεν έχουν κανένα δικαίωμα να κάνουν

στο παιδί οποιαδήποτε ενέργεια που θίγει την αξιοπρέπειά του. Όμως αυτό το

άρθρο όπως και άλλα δικαιώματα που θεσπίζονται σε αυτή τη Σύμβαση

προϋποθέτουν έναν βαθμό ωριμότητας ώστε μα είναι σε θέση το παιδί να τα

ασκήσει. Μέχρι όμως το παιδί να γίνει έτοιμο για τέτοιου

είδους πρωτοβουλίες, την ευθύνη τόσο για το ίδιο το παιδί όσο και για

ζητήματα που το αφορούν την έχουν οι γονείς του. Γι’αυτό το δικαίωμα στην

ιδιωτική ζωή του ανήλικου πρέπει να είναι σύμφωνο με το δικαίωμα

επίβλεψης των γονιών του. Αυτό το δικαίωμα των γονιών περιορίζεται όσο

μεγαλώνει ο ανήλικος. Όμως, στην περίπτωση που οι γονείς υποψιαστούν ότι

ο ανήλικος υπόκειται σε παραβατική συμπεριφορά καθοδηγούμενος από

τρίτους έχουν κάθε δικαίωμα να επέμβουν.

«Άρθρο 17

Τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναγνωρίζουν τη σημασία του έργου που επιτελούν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και φροντίζουν ώστε το παιδί να έχει πρόσβαση σε ενημέρωση και σε υλικό, που προέρχονται από διάφορες εθνικές και διεθνείς πηγές, ιδίως σ' αυτά που αποσκοπούν στην προαγωγή της κοινωνικής, πνευματικής και ηθικής ευημερίας του, καθώς και της σωματικής και πνευματικής υγείας του. Για το σκοπό αυτόν, τα Συμβαλλόμενα Κράτη: α. Ενθαρρύνουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης στη διάδοση πληροφοριών και υλικού που παρουσιάζουν κοινωνική και πολιτιστική χρησιμότητα για το παιδί και που είναι σύμφωνα με το πνεύμα του άρθρου 29.

44

β. Ενθαρρύνουν τη διεθνή συνεργασία για την παραγωγή, ανταλλαγή και διάδοση πληροφοριών και υλικού αυτού του τύπου, που προέρχονται από διάφορες πολιτιστικές, εθνικές και διεθνείς πηγές. γ. Ενθαρρύνουν την παραγωγή και τη διάδοση παιδικών βιβλίων. δ. Ενθαρρύνουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης να λαμβάνουν ιδιαίτερα υπόψη τους τις γλωσσολογικές ανάγκες των αυτόχθονων παιδιών ή των παιδιών που ανήκουν σε μια μειονότητα. ε. Ευνοούν την επεξεργασία κατάλληλων κατευθυντήριων αρχών που να προορίζονται για την προστασία του παιδιού από την ενημέρωση και το υλικό που βλάπτουν την ευημερία του, λαμβάνοντας υπόψη τις διατάξεις των άρθρων 13 και 18.

Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) Σύμβαση για τη Διασυνοριακή Τηλεόραση του

Συμβουλίου της Ευρώπης, 2) οδηγία 89/552/ΕΟΚ, 3) Οδηγία 97/36/ΕΚ, 4)

ν.5060/1931, 5) ν. 2251/1994, 6) ν.2328/1995, 7) ν.2664/1998»36.

Αυτό το άρθρο αποτελείται από ορισμένες κατευθυντήριες αρχές οι οποίες

προάγουν τον θετικό ρόλο των Μ.Μ.Ε. στην ολόπλευρη ανάπτυξη του

παιδιού. Ακόμη, οι γονείς σε συνεργασία με την Πολιτεία θα πρέπει να λάβουν

τα κατάλληλα μέτρα ώστε για την όσο το δυνατόν καλύτερη ανατροφή και

ανάπτυξη του παιδιού. Εξάλλου, μέσω των Μ.Μ.Ε. γίνεται γνωστή η Διεθνής

Σύμβαση και ευαισθητοποιείται για τα δικαιώματα του παιδιού τόσο το κοινό

όσο και η Πολιτεία Αντίστοιχα, θα πρέπει να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα(τα

οποία αναφέρονται στο παρόν άρθρο) για την προστασία του παιδιού από

επιβλαβές υλικό. Επιπλέον, αυτό το άρθρο επισημαίνει την ανάγκη

δημιουργίας παιδικών προγραμμάτων ενημερωτικού και ψυχαγωγικού

χαρακτήρα. Τέτοιου είδους προγράμματα υπάρχουν στην δημόσια τηλεόραση

και ραδιοφωνία ενώ αντιθέτως δεν υπάρχουν στα ιδιωτικά ραδιοτηλεοπτικά

μέσα.

«Άρθρο 18

36 όπ. π. σ. 166.

45

1. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για την εξασφάλιση της αναγνώρισης της αρχής, σύμφωνα με την οποία και οι δύο γονείς είναι από κοινού υπεύθυνοι για την ανατροφή του παιδιού και την ανάπτυξή του. Η ευθύνη για την ανατροφή του παιδιού και για την ανάπτυξή του ανήκει κατά κύριο λόγο στους γονείς ή, κατά περίπτωση στους νόμιμους εκπροσώπους του. Το συμφέρον του παιδιού πρέπει να αποτελεί τη βασική τους μέριμνα. 2. Για την εγγύηση και την προώθηση των δικαιωμάτων που εκφράζονται στην παρούσα Σύμβαση, τα Συμβαλλόμενα Κράτη παρέχουν την κατάλληλη βοήθεια στους γονείς και στους νόμιμους εκπροσώπους του παιδιού, κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους για την ανατροφή του παιδιού, και εξασφαλίζουν τη δημιουργία οργανισμών, ιδρυμάτων και υπηρεσιών επιφορτισμένων να μεριμνούν για την ευημερία των παιδιών. 3. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη λαμβάνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα προκειμένου να εξασφαλίσουν στα παιδιά των οποίων οι γονείς εργάζονται το δικαίωμα να επωφελούνται από τις υπηρεσίες και τα ιδρύματα φύλαξης παιδιών, εφόσον τα παιδιά πληρούν τους απαιτούμενους όρους. Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) Δ.Σ.Δ.Π. άρθρο 5, 2) Διεθνής Σύμβαση για τα

αστικά θέματα της διεθνούς απαγωγής παιδιών, 3) Ευρωπαϊκή Σύμβαση για

την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων σε θέματα επιμέλειας των τέκνων

και την αποκατάσταση της επιμέλειάς τους, 4) Σύμβαση της Ευρωπαϊκής

Ένωσης για την διεθνή δικαιοδοσία και την αναγνώριση και εκτέλεση

αποφάσεων σε γαμικές διαφορές, 5) Συνθήκη για την Προσχώρηση της

Ελλάδος στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες, 6) Κανονισμός 1408/1971, 7) Οδηγία

93/96/ΕΟΚ, 8) Οδηγία 92/85/ΕΟΚ, 9) Οδηγία 96/34/ΕΚ, 10) ΑΚ άρθρα 1510,

1511, 1518 εδ.2, 1513 παρ.1, 1515, 1532-1533, 1535, 11) ν.945/1979,

ν.1975/1991, άρθρο 14, 12) ν.2082/1992, άρθρο 5, 13) ν.2101/1992, 14)

ν.2102/1992, 15) ν.2104/1992, 16) 2218/1994, άρθρο 42, 17) 2447/1996,

46

άρθρα 48 και 51, 18) ν.2503/1997, άρθρο 9, 19) ν.2639/1997 άρθρο 25, 20)

π.δ.278/1992, 21) π.δ.176/1997»37.

Αυτό το άρθρο ορίζει ότι την γονική μέριμνα την αναλαμβάνουν αποκλειστικά

οι γονείς, εκτός αν αυτό δεν συμφωνεί με το συμφέρον του παιδιού. Όμως,

αυτό το άρθρο έχει διττή ερμηνεία:Από τη μια πλευρά τα κράτη θα πρέπει να

ορίσουν στόχο ώστε να εξυπηρετείται πάντα το συμφέρον του παιδιού και

όχι το συμφέρον αυτών που ασκούν τη γονική μέριμνα. Από την άλλη πλευρά

τα κράτη θα πρέπει να απέχουν

από κάθε πράξη που αντιτίθεται στο συμφέρον του παιδιού.

Πάντως, η προστασία του παιδιού είναι έμμεση και γενική και αφορά είτε την

προστασία του παιδιού ως μέλους της οικογένειας είτε την προστασία

δικαιωμάτων των γονέων που σκοπεύουν σε όφελος των παιδιών τους. Σε

αυτές τις περιπτώσεις συγκαταλέγονται οι υπήκοοι τρίτων κρατών που

παίρνουν το δικαίωμα από την κοινοτική νομοθεσία επειδή ο κοινοτικός

πολίτης συνδέεται μαζί τους με οικογενειακό δεσμό και επειδή προέρχονται

από κράτη που συνεργάζονται ή συνδέονται με την Ένωση.

Όσο αφορά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας για την ανατροφή του

παιδιού, η Ελλάδα έχει κυρώσει Διεθνείς Συμβάσεις για να βελτιωθεί γενικά η

προστασία του παιδιού αλλά έχει θεσπίσει και ειδικά στο ελληνικό

δίκαιο(άρθρα του Αστικού Κώδικα που αφορούν την από κοινού άσκηση της

γονικής μέριμνας και την άσκήσή της με σκοπό το συμφέρον του παιδιού.

Πάντως, ο νόμος ορίζει ότι σε ότι αφορά την ανατροφή του παιδιού οι γονείς

δεν θα πρέπει να κάνουν διάκριση λόγω φύλου γιατί έτσι δεν αναπτύσσεται

σωστά η προσωπικότητα του ατόμου και θα πρέπει να υπολογίζουν την

άποψη του παιδιού σε κάθε ζήτημα που το αφορά.

Συνήθως, αυτοί που ασκούν τη γονική μέριμνα είναι οι γονείς. Σε περιπτώσεις

διαζυγίου, ακύρωσης γάμου ή διακοπής συμβίωσης, καθώς και σε

περιπτώσεις όπου τα παιδιά που προέρχονται και συνεχίζουν να υπάρχουν

χωρίς οι γονείς τους να είναι παντρεμένοι ή αν δεν ασκείται σωστά η γονική

37 όπ. π. σ. 175-176.

47

μέριμνα ή όταν οι ίδιοι οι γονείς δεν θέλουν να ασκήσουν τη γονική μέριμνα

τότε η άσκηση της γονικής μέριμνας αποφασίζεται από το δικαστήριο που

αναθέτει σε τρίτο πρόσωπο την άσκησή της.

Στην περίπτωση που η γονική μέριμνα συγκαταλέγεται στα πλαίσια του

δικαίου πρόνοιας ανηλίκων, τότε τα Κέντρα Παιδικής Μέριμνας ασκούν τη

γονική μέριμνα με το να τοποθετήσουν τα παιδιά σε ανάδοχη οικογένεια.

Όταν αυτός ο θεσμός κατοχυρώθηκε νομικά ως θεσμός του αστικού δικαίου,

συστήθηκε σώμα «επιτροπικών λειτουργιών ανηλίκων»( σύμφωνα με το

άρθρο 51) και δημιουργία ειδικών τμημάτων οικογενειακού δικαίου σε κάθε

πρωτοδικείο.

Τέλος, οφείλουμε να αναφέρουμε την αρχή της οικογενειακής επανασύνδεσης

η οποία βοηθά την παραμονή της οικογένειας μεταναστών με αποτέλεσμα να

βελτιώνεται και η προστασία του παιδιού.

Επίσης, έχουν πραγματοποιηθεί ρυθμίσεις που αφορούν την κρατική μέριμνα.

Ειδικότερα, το Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας δημιούργησε Κρατικούς

Παιδικούς και Βρεφονηπιακούς Σταθμούς που λειτουργούν ως νομικά

πρόσωπα δημοσίου δικαίου και αναλαμβάνουν την φροντίδα των παιδιών

επειδή οι γονείς τους για κάποιο λόγο είναι απασχολημένοι εκείνες τις ώρες.

Ακόμη, δημιουργήθηκε πρόγραμμα που δίνει την ευκαιρία στα υγιή βρέφη και

νήπια να απασχοληθούν δημιουργικά σε σπίτια μητέρων. Με βάση αυτό, θα

μπορούσαν να εφαρμοστούν πιλοτικά προγράμματα επαγγελματικής

κατάρτισης από εποπτευόμενους φορείς του Υπουργείου Υγείας και

Πρόνοιας. Ακόμη, μελετάται η αύξηση των Κρατικών Παιδικών Σταθμών

επειδή οι ήδη υπάρχοντες δεν επαρκούν για τη φύλαξη των παιδιών.

«Άρθρο 19 1. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη λαμβάνουν όλα τα κατάλληλα νομοθετικά, διοικητικά, κοινωνικά και εκπαιδευτικά μέτρα, προκειμένου να

48

προστατεύσουν το παιδί από κάθε μορφή βίας, προσβολής ή βιαιοπραγιών σωματικών ή πνευματικών, εγκατάλειψης ή παραμέλησης, κακής μεταχείρισης ή εκμετάλλευσης, συμπεριλαμβανόμενης της σεξουαλικής βίας, κατά το χρόνο που βρίσκεται υπό την επιμέλεια των γονέων του ή του ενός από τους δύο, του ή των νόμιμων εκπροσώπων του ή οποιουδήποτε άλλου προσώπου στο οποίο το έχουν εμπιστευθεί. 2. Αυτά τα προστατευτικά μέτρα θα πρέπει να περιλαμβάνουν, όπου χρειάζεται, αποτελεσματικές διαδικασίες για την εκπόνηση κοινωνικών προγραμμάτων, που θα αποσκοπούν στην παροχή της απαραίτητης υποστήριξης στο παιδί και σε αυτούς οι οποίοι έχουν την επιμέλειά του, καθώς και για άλλες μορφές πρόνοιας και για το χαρακτηρισμό, την αναφορά, την παραπομπή την ανάκριση την περίθαλψη και την παρακολούθηση της εξέλιξής τους στις περιπτώσεις κακής μεταχείρισης του παιδιού που περιγράφονται πιο πάνω, και, όπου χρειάζεται, για διαδικασίες δικαστικής παρέμβασης.

Οι σχετικές διατάξεις είναι:1) Σύμβαση Η.Ε. κατά των βασανισμών και άλλης

σκληρής, απάνθρωπης και ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας, 2)

Δ.Σ.Α.Π.Δ. άρθρο 24, 3) Ε.Σ.Δ.Α. άρθρα 3 και 8, 4) Ε.Κ.Χ. ΆΡΘΡΑ 7,17, 5)

Α.Κ. άρθρα 1511, ΠΑΡ.2, 1518 ΠΑΡ.2, 1532, 1533, 1537, 1651, 6) Π.Κ.

άρθρα 312, 342, 345, 349, 351, 358, 360, 409, 7) ν.2298/1995 άρθρο 17

παρ.4 και 5, 80 ν.2447/1996 άρθρα 49-52»38.

Για να υπάρχει προστασία του ανηλίκου από κάθε είδους κακομεταχείριση

πρέπει να υπάρχει εμπιστοσύνη του παιδιού στα πρόσωπα που αναφέρονται

στο άρθρο, ανεξάρτητα από το είδος και τη χρονική διάρκεια της σχέσης.

Επειδή όμως μπορεί να υπάρξει εκμετάλλευση των σχέσεων από τα

πρόσωπα που αναφέρονται στο άρθρο προς το παιδί, πρέπει να ληφθούν

μέτρα για την προστασία του παιδιού.

38 όπ. π. σ. 183.

49

Το παιδί εξίσου προστατεύεται και από διεθνείς Συμβάσεις αλλά και από το

εθνικό δίκαιο(οικογενειακό δίκαιο, ποινικό δίκαιο) καθώς και από αρμόδιες

κοινωνικές υπηρεσίες.

«Άρθρο 20 1. Κάθε παιδί που στερείται προσωρινά ή οριστικά το οικογενειακό του περιβάλλον ή το οποίο για το δικό του συμφέρον δεν είναι δυνατόν να παραμείνει στο περιβάλλον αυτό δικαιούται ειδική προστασία και βοήθεια εκ μέρους του Κράτους. 2. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη προβλέπουν γι' αυτό το παιδί μια εναλλακτική επιμέλεια, σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία τους. 3. Αυτή η επιμέλεια μπορεί να έχει, μεταξύ άλλων, τη μορφή της τοποθέτησης σε μία οικογένεια, της KAFALAH του ισλαμικού δικαίου, της υιοθεσίας ή, σε περίπτωση ανάγκης, της τοποθέτησης σε ένα κατάλληλο για την περίσταση ίδρυμα για παιδιά. Κατά την επιλογή ανάμεσα σ' αυτές τις λύσεις, λαμβάνεται δεόντως υπόψη η ανάγκη μιας συνέχειας στην εκπαίδευση του παιδιού, καθώς και η εθνική, θρησκευτική, πολιτιστική και γλωσσολογική καταγωγή του. Οι σχετικές διατάξεις είναι:1) Διεθνής Σύμβαση της Χάγης για τις εξουσίες των

Αρχών και το εφαρμοστέο δίκαιο σχετικά με την προστασία των παιδιών, 2)

Διακήρυξη Η.Ε. σχετικά με τις κοινωνικές και νομικές αρχές που αφορούν την

προστασία και την ευημερία των παιδιών, με ειδικότερη αναφορά στις

ανάδοχες οικογένειες και την υιοθεσία παιδιών σε εθνικό και διεθνές επίπεδο,

3) Α.Κ. άρθρα 1542-1588, 1589-1654, 1655-1665, 4) ν.2082/1992 άρθρο 9, 5)

ν.2447/1996 άρθρα 49-52»39.

Αυτό το άρθρο χρησιμεύει σε πολύ σοβαρές περιπτώσεις όπου το κράτος

πρέπει να παρέμβει στην οικογένεια για την επίλυση μιας σοβαρής

κατάστασης. Πάντοτε λαμβάνεται υπόψη το συμφέρον του παιδιού.

39 όπ. π. σ. 194.

50

Το κράτος αναθέτει την προσωρινή μέριμνα του παιδιού σε θεσμούς

κοινωνικής πρόνοιας που θα αναθέσουν την επιμέλεια του παιδιού σε τρίτους

(είτε φυσικά πρόσωπα είτε νομικά πρόσωπα που έχουν δημιουργηθεί για

αυτό το σκοπό).Τα φυσικά πρόσωπα μπορεί να είναι είτε η τοποθέτηση σε

οικογένεια είτε η υιοθεσία.

Ο νομοθέτης πρέπει με τον καθορισμό της επιμέλειας του παιδιού να λάβει

υπόψη του την συνέχιση της εκπαίδευσης του παιδιού καθώς και την εθνική,

πολιτιστική, θρησκευτική και γλωσσολογική καταγωγή του παιδιού ώστε να

μην είναι αναγκαία η εκ νέου προσαρμογή του παιδιού σε καινούριο

περιβάλλον.

Εκτός από την επιτροπεία( που η γονική μέριμνα ανατίθεται σε τρίτους) ή την

υιοθεσία, εναλλακτική επιμέλεια αποτελεί και η ανάδοχη οικογένεια, γιατί

διατηρεί σχέσεις με τη φυσική οικογένεια ή τον επίτροπο (αν αυτό αποβλέπει

στο συμφέρον του παιδιού).

Η αναγκαιότητα για ιδιαίτερη μεταχείριση της οικογένειας εκδηλώνεται ακόμα

και στα ιδιαίτερα τμήματα των δικαστηρίων, τα επονομαζόμενα ως

«οικογενειακά δικαστήρια». Επίσης, συστήνεται Κοινωνική υπηρεσία σε κάθε

πρωτοδικείο για να βοηθήσει στις αποφάσεις των δικαστηρίων που αφορούν

τους ανήλικους.

«Άρθρο 21 Τα Συμβαλλόμενα Κράτη που αναγνωρίζουν και/ή επιτρέπουν την υιοθεσία διασφαλίζουν ότι εκείνο που λαμβάνεται πρωτίστως υπόψη στην προκειμένη περίπτωση είναι το συμφέρον του παιδιού και : α. Μεριμνούν ώστε η υιοθεσία ενός παιδιού να μην επιτρέπεται παρά μόνο από τις αρμόδιες αρχές, οι οποίες αποφαίνονται, σύμφωνα με το νόμο και με τις εφαρμοζόμενες διαδικασίες και επί τη βάσει όλων των αξιόπιστων σχετικών πληροφοριών, εάν η υιοθεσία είναι δυνατή εν όψει

51

της κατάστασης του παιδιού σε σχέση με τον πατέρα και τη μητέρα του, τους συγγενείς του και τους νόμιμους εκπρόσωπους του και εάν, εφόσον αυτό απαιτείται, τα ενδιαφερόμενα πρόσωπα έδωσαν τη συναίνεσή τους για την υιοθεσία, έχοντας γνώση των πραγμάτων και μετά από την αναγκαία παροχή συμβουλών. β. Αναγνωρίζουν ότι η υιοθεσία στο εξωτερικό μπορεί να αντιμετωπισθεί ως ένα άλλο μέσο εξασφάλισης στο παιδί της αναγκαίας φροντίδας, εάν αυτό δεν μπορεί να τοποθετηθεί σε μία ανάδοχη ή σε μία υιοθετούσα οικογένεια ή να ανατραφεί σωστά στη χώρα της καταγωγής του. γ. Μεριμνούν ώστε, σε περίπτωση υιοθεσίας στο εξωτερικό, το παιδί να απολαμβάνει των ίδιων προστατευτικών μέτρων και προδιαγραφών με εκείνα που υπάρχουν στην περίπτωση εθνικής υιοθεσίας. δ. Παίρνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα για να διασφαλίσουν ότι, σε περίπτωση διακρατικής υιοθεσίας, η τοποθέτηση του παιδιού δεν απολήγει σε ανάρμοστο υλικό όφελος για τα πρόσωπα που είναι αναμιγμένα σ' αυτή. ε. Προωθούν τους αντικειμενικούς σκοπούς του παρόντος άρθρου με τη σύναψη διμερών ή πολυμερών διακανονισμών ή συμφωνιών, ανάλογα με την περίπτωση, και προσπαθούν, μέσα σ' αυτά τα πλαίσια, να επιτύχουν οι τοποθετήσεις παιδιών στο εξωτερικό να πραγματοποιούνται από αρμόδιες αρχές ή αρμόδια όργανα.

Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) Σύμβαση της Χάγης για την διεθνή δικαιοδοσία,

το εφαρμοστέο δίκαιο και την αναγνώριση δικαστικών αποφάσεων σε

ζητήματα υιοθεσίας, 2) Σύμβασή της Χάγης για την προστασία των παιδιών

και την διεθνή συνεργασία σε ζητήματα διακρατικών υιοθεσιών, 3)

Παναμερικανική Σύμβασή για την υιοθεσία ανηλίκων, 4) Ευρωπαϊκή Σύμβαση

για την υιοθεσία ανηλίκων, 5) Αφρ ΧΔΠ άρθρο 24, 6) Διακήρυξη των Η.Ε. του

1986 για τις νομικές και κοινωνικές αρχές σχετικά με την προστασία και την

ευημερία των παιδιών, ειδικά όσον αφορά την υιοθεσία και την τοποθέτηση

52

σε ανάδοχες οικογένειες σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, άρθρα 18-20, 7) ΑΚ

άρθρα 15-42 επ. 8)ΚΠολΔ άρθρα 780,800»40.

Αυτό το άρθρο εξειδικεύει το προηγούμενο όσον αφορά την υιοθεσία, η

υιοθεσία είναι δυο ειδών: διακρατική και εθνική. Διακρατική είναι όταν ο ένας

θετός γονιός ή και οι δυο μένουν σε διαφορετικό κράτος από το θετό παιδί, και

όταν ολοκληρωθεί η διαδικασία της υιοθεσίας είναι αναγκαία η μετάβαση του

παιδιού από την Πολιτεία στο μέρος κατοικίας των θετών γονέων του.

Τα κράτη που διεξάγουν την υιοθεσία οφείλουν να εξασφαλίσουν μέσω αυτής

το συμφέρον του παιδιού. Για να είναι μια υιοθεσία σύμφωνη με την παρούσα

σύμβαση πρέπει να διασφαλίζει τα συμφέροντα του παιδιού και χρειάζεται

άδεια για την ολοκλήρωσή της από αρμόδια αρχή.

«Άρθρο 22 1. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη παίρνουν τα κατάλληλα μέτρα προκειμένου ένα παιδί, το οποίο επιζητεί να αποκτήσει το νομικό καθεστώς του πρόσφυγα ή που θεωρείται πρόσφυγας δυνάμει των κανόνων και των διαδικασιών του ισχύοντος διεθνούς ή εθνικού δικαίου, είτε αυτό είναι μόνο είτε συνοδεύεται από τους γονείς του ή από οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο, να χαίρει της κατάλληλης προστασίας και ανθρωπιστικής βοηθείας, που θα του επιτρέψουν να απολαμβάνει τα δικαιώματα που του αναγνωρίζουν η παρούσα Σύμβαση και τα άλλα διεθνή όργανα τα σχετικά με τα δικαιώματα του ανθρώπου ή ανθρωπιστικού χαρακτήρα, στα οποία μετέχουν τα εν λόγω Κράτη. 2. Για το σκοπό αυτόν τα Συμβαλλόμενα Κράτη συνεργάζονται, όπως αυτά το κρίνουν αναγκαίο, σε όλες τις προσπάθειες που γίνονται από τον Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών και τους άλλους αρμόδιους διακυβερνητικούς ή μη κυβερνητικούς οργανισμούς που συνεργάζονται με τον Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών, προκειμένου να προστατεύσουν και να βοηθήσουν τα παιδιά που βρίσκονται σε

40 όπ. π. σ. 204-205.

53

παρόμοια κατάσταση, και προκειμένου να αναζητήσουν τους γονείς ή άλλα μέλη της οικογένειας κάθε παιδιού πρόσφυγα και για να συλλέξουν πληροφορίες αναγκαίες για την επανένωση του παιδιού με την οικογένειά του. Σε περίπτωση που ούτε ο πατέρας ούτε η μητέρα ούτε κανένα άλλο μέλος της οικογένειας είναι δυνατόν να ανευρεθεί, το παιδί έχει δικαίωμα να τύχει της ίδιας προστασίας που παρέχεται σε οποιοδήποτε άλλο παιδί στερημένο οριστικά ή προσωρινά του οικογενειακού του περιβάλλοντος για οποιονδήποτε λόγο, σύμφωνα με τις αρχές της παρούσας Σύμβασης.

Οι σχετικές διατάξεις είναι : 1) Συντ. άρθρα 21 παρ.1 και 23 παρ3, 2) Σύμβαση

της Γενεύης περί του νομικού καθεστώτος των προσφύγων, 1951, 3)

Πρωτόκολλο Νέας Υόρκης σχετικά με την νομική κατάσταση των προσφύγων,

1967, 4) Σύμβαση του Δουβλίνου περί καθορισμού του κράτους που είναι

υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης παροχής ασύλου, 1990, 5) ν.1975/1991,

άρθρα 24 και 25, 6) ν.2452/1996, άρθρο 1, 7) π.δ. 198/1998, 8) π.δ. 61/1999,

9) π.δ. 266/1999, 10) Εγκύκλιος Γ’ 1/270/893 της 21.11.1990 του Υπ. Εθνικής

Παιδείας και Θρησκευμάτων»41.

Τα παιδιά που είναι πρόσφυγες χρίζουν ιδιαίτερης μεταχείρισης γιατί είναι

ιδιαίτερα ευάλωτα. Ένα παιδί γίνεται πρόσφυγας όταν είναι εκτός της χώρας

του και δεν μπορεί να επιστρέψει σε αυτή. Αυτή η διάταξη υποχρεώνει τα

κράτη να προσφέρουν κάθε δυνατή βοήθεια στα παιδιά-πρόσφυγες, άλλά δεν

υποχρεώνει τα κράτη να τους προσφέρουν άσυλο γιατί αυτό εξαρτάται από

το κάθε κράτος.

Το κράτος αναθέτει την προσωρινή μέριμνα του παιδιού σε θεσμούς

κοινωνικής πρόνοιας που θα αναθέσουν την επιμέλεια του παιδιού σε

τρίτους(είτε φυσικά είτε νομικά πρόσωπα που έχουν δημιουργηθεί για αυτό το

σκοπό).Τα φυσικά πρόσωπα μπορεί να είναι είτε η τοποθέτηση σε οικογένεια

είτε η υιοθεσία.

41 όπ. π. σ. 226-227.

54

Ο νομοθέτης πρέπει με τον καθορισμό της επιμέλειας του παιδιού να λάβει

υπόψη του τη συνέχιση της εκπαίδευσης του παιδιού και την εθνική,

πολιτιστική, θρησκευτική, και γλωσσολογική καταγωγή του παιδιού ώστε να

μην είναι αναγκαία η εκ νέου προσαρμογή του σε καινούριο περιβάλλον.

Εκτός από την επιτροπεία (που η γονική μέριμνα ανατίθεται σε τρίτους) ή την

υιοθεσία, εναλλακτική επιμέλεια αποτελεί και η ανάδοχη οικογένεια.

Προσφορότερη είναι η ανάδοχη οικογένεια γιατί διατηρεί σχέσεις με την

φυσική οικογένεια ή τον επίτροπο(αν αυτό αποβλέπει στο συμφέρον του

παιδιού).

Η αναγκαιότητα για ιδιαίτερη μεταχείριση της οικογένειας (και κατ’ επέκταση

του παιδιού) εκδηλώνεται ακόμα και στα ιδιαίτερα τμήματα των δικαστηρίων ,

τα επονομαζόμενα ως « οικογενειακά δικαστήρια». Επίσης, συστήνεται

Κοινωνική Υπηρεσία σε κάθε πρωτοδικείο για να βοηθήσει στις αποφάσεις

των δικαστηρίων που αφορούν τους ανήλικους.

Σημαντικό είναι για τα παιδιά ότι δεν μπορούν να απελαθούν σε ένα κράτος

που κινδυνεύει η ζωή του και η ελευθερία του λόγω διαφόρων ειδών

πεποιθήσεων.

Τα περισσότερα παιδιά συνοδεύονται από τους γονείς τους και λόγω της

αρχής της οικογενειακής συνένωσης αποκτούν την ιδιότητα του αιτούντα

άσυλο μαζί με τους γονείς τους.

Σε χειρότερη κατάσταση βρίσκονται τα ασυνόδευτα παιδιά που την

διεκπεραίωση της διαδικασίας των αιτήσεων ασύλου την αναλαμβάνει

ειδικός επίτροπος.

Επειδή τα παιδιά πρόσφυγες είναι ιδιαίτερα ευάλωτα, οι Διεθνείς οργανώσεις,

και κυρίως η επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα του παιδιού,

έχουν ζητήσει από τα κράτη-μέλη να αποστείλουν περιοδικά που θα

αναφέρουν την προστασία και την ανθρωπιστική βοήθεια που πρέπει να τους

55

παρέχεται. Παρουσιάζονται επίσης ορισμένα δικαιώματα που πρέπει να

απολαμβάνουν τα παιδιά αυτά, όπως το δικαίωμα στην οικογενειακή ζωή , το

δικαίωμα για την εγγραφή τους στο ληξιαρχείο και την απόκτηση ονόματος

αμέσως μετά την γέννησή τους, το δικαίωμα του να είναι πολίτης κάποιου

έθνους, το δικαίωμα στην διατροφή, στην εκπαίδευση, και στην ελευθερία.

Υπάρχει πρόβλημα όμως με το δικαίωμα της ιθαγένειας γιατί έτσι δεν

προστατεύεται από κανένα κράτος.

«Άρθρο 23 1. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναγνωρίζουν ότι τα πνευματικώς ή σωματικώς ανάπηρα παιδιά πρέπει να διάγουν πλήρη και αξιοπρεπή ζωή, σε συνθήκες οι οποίες εγγυώνται την αξιοπρέπειά τους, ευνοούν την αυτονομία τους και διευκολύνουν την ενεργό συμμετοχή τους στη ζωή του συνόλου. 2. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναγνωρίζουν το δικαίωμα των ανάπηρων παιδιών να τυγχάνουν ειδικής φροντίδας και ενθαρρύνουν και εξασφαλίζουν, στο μέτρο των διαθέσιμων πόρων, την παροχή, μετά από αίτηση, στα ανάπηρα παιδιά που πληρούν τους απαιτούμενους όρους και σε αυτούς που τα έχουν αναλάβει, μιας βοήθειας προσαρμοσμένης στην κατάσταση του παιδιού και στις περιστάσεις των γονέων του ή αυτών στους οποίους τα έχουν εμπιστευθεί. 3. Εν όψει των ειδικών αναγκών των ανάπηρων παιδιών, η χορηγούμενη σύμφωνα με την παρ. 2 του παρόντος άρθρου βοήθεια παρέχεται δωρεάν, εφόσον αυτό είναι δυνατό, κατόπιν υπολογισμού των οικονομικών πόρων των γονέων τους και αυτών στους οποίους έχουν εμπιστευθεί το παιδί, και σχεδιάζεται κατά τέτοιον τρόπο ώστε τα ανάπηρα παιδιά να έχουν αποκλειστική πρόσβαση στην εκπαίδευση, στην επιμόρφωση, στην περίθαλψη, στην αποκατάσταση αναπήρων, στην επαγγελματική εκπαίδευση και στις ψυχαγωγικές δραστηριότητες, έτσι που να επιτυγχάνεται η όσο το δυνατόν πληρέστερη κοινωνική ένταξη και προσωπική τους ανάπτυξη, συμπεριλαμβανομένης της πολιτιστικής και πνευματικής τους εξέλιξης. 4. Μέσα σε πνεύμα διεθνούς συνεργασίας, τα Συμβαλλόμενα Κράτη

56

προωθούν την ανταλλαγή κατάλληλων πληροφοριών στον τομέα της προληπτικής περίθαλψης και της ιατρικής, ψυχολογικής και λειτουργικής θεραπείας των ανάπηρων παιδιών, συμπεριλαμβανομένης της διάδοσης και της πρόσβασης στις πληροφορίες που αφορούν τις μεθόδους αποκατάστασης αναπήρων και τις υπηρεσίες επαγγελματικής κατάρτισης, με σκοπό να επιτραπεί στα Συμβαλλόμενα Κράτη να βελτιώσουν τις δυνατότητες και τις αρμοδιότητές τους και να διευρύνουν την πείρα τους σε αυτούς τους τομείς. Σ' αυτό το πεδίο λαμβάνονται ιδιαίτερα υπόψη οι ανάγκες των υπό ανάπτυξη χωρών. Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) Συντ άρθρα 21 παρ.2 και 3, 2) Ο.Δ.Δ.Α. άρθρο

25, 3) Ε.Κ.Χ. άρθρο 15, 4) Δ.Σ.Ο.Κ.Μ.Δ. άρθρο 15, 5) Διεθνής Σύμβαση

Εργασίας 159/1983, 6) Διεθνής Σύμβαση Εργασίας 102/1952, 7) Διεθνείς

Συμβάσεις Εργασίας 37 και 38/1933, 8) ν.1143/1981, 9) ν.1566/1985, άρθρα

32-36,10) ν.1648/1986. άρθρα 1-13, 11) ν.1836/ 1989, άρθρα 13-15, 12)

ν.2072/1992, άρθρα 10,14, 17, 18, 20, 21, 22, 24, 30, 13) ν.2082/1992, άρθρα

35Α και 36, 14) ν.2430/1996, άρθρα 1 και 3, 15) ν.δ. 57/1973, άρθρο 1, 16)

π.δ. 138/1992, άρθρα 12 και 16»42.

Υπάρχει μεγάλη δραστηριοποίηση από τους διεθνείς οργανισμούς και την

Ελλάδα όσο αφορά τα παιδιά με ειδικές ανάγκες με σκοπό την πλήρη ένταξή

τους στην κοινωνία( Ο.Η.Ε., Η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του

Ανθρώπου, το Διεθνές Σύμφωνο για τα οικονομικά, κοινωνικά και μορφωτικά

δικαιώματα, το Συμβούλιο της Ευρώπης, ο Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης,

η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας, η Ευρωπαϊκή Ένωση).

Όσο αφορά το ελληνικό Σύνταγμα, υποχρεώνει το κράτος να δημιουργήσει τις

κατάλληλες δομές ώστε να ανακουφιστούν οικονομικά τα άτομα που υγεία

τους δεν είναι σε τόσο καλή κατάσταση. Ακόμα, κατοχυρώνεται το δικαίωμα

στην υγεία και την κοινωνική ασφάλιση. Από την άλλη πλευρά υπάρχουν

νόμοι που μέσω αυτών τα παιδιά με ειδικές ανάγκες μπορούν να

απολαμβάνουν προνόμια και παροχές που έχουν δημιουργηθεί ειδικά για

42 όπ. π. σ. 238-239.

57

αυτά (χρηματικές παροχές, τεχνικά βοηθήματα, και αγαθά, σύσταση και

λειτουργία ειδικών ιδρυμάτων, συμμετοχή σε δράσεις και προγράμματα της

Ευρωπαϊκής ένωσης κ.α.).

Οι φορείς που δρουν για την προστασία των παιδιών με ειδικές ανάγκες είναι

το Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας, φορείς κοινωνικής ασφάλισης (που

χορηγούν συντάξεις αναπηρίας), ιδρύματα και το Υπουργείο Εργασίας που

μέσω του Ο.Α.Ε.Δ. προσπαθεί να κάνει ότι καλύτερο μπορεί για την

απασχόληση αυτών των ατόμων. Τέλος από τα υπουργεία που

προαναφέρθηκαν υλοποιούνται διάφορα προγράμματα που στοχεύουν στην

εκπαίδευση, στην επαγγελματική κατάρτιση και στην ένταξη στην κοινωνία

των παιδιών με ειδικές ανάγκες.

«Άρθρο 24 1.Τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναγνωρίζουν το δικαίωμα του παιδιού να απολαμβάνει το καλύτερο δυνατόν επίπεδο υγείας και να επωφελείται από τις υπηρεσίες ιατρικής θεραπείας και αποκατάστασης αναπήρων. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη επιδιώκουν να διασφαλίσουν το ότι κανένα παιδί δεν θα στερείται το δικαίωμα πρόσβασης στις υπηρεσίες αυτές. 2. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη επιδιώκουν να εξασφαλίσουν την πλήρη εφαρμογή του παραπάνω δικαιώματος και ιδιαίτερα παίρνουν τα κατάλληλα μέτρα για: α. Να μειώσουν τη βρεφική και παιδική θνησιμότητα. β. Να εξασφαλίσουν σε κάθε παιδί την απαραίτητη ιατρική αντίληψη και περίθαλψη δίνοντας έμφαση στην ανάπτυξη της στοιχειώδους περίθαλψης. γ. Να αγωνιστούν κατά της ασθένειας και της κακής διατροφής και μέσα στα πλαίσια της στοιχειώδους περίθαλψης, με την εφαρμογή - ανάμεσα στα άλλα - της ήδη διαθέσιμης τεχνολογίας και με την παροχή θρεπτικών τροφών και καθαρού πόσιμου νερού, λαμβάνοντας υπόψη τους κινδύνους της μόλυνσης του φυσικού περιβάλλοντος. δ. Να εξασφαλίσουν στις μητέρες κατάλληλη περίθαλψη πριν και μετά

58

από τον τοκετό. ε. Να μπορούν όλες οι ομάδες της κοινωνίας, ιδιαίτερα οι γονείς και τα παιδιά να ενημερώνονται για τα θέματα της υγείας και της διατροφής του παιδιού, για τα πλεονεκτήματα του φυσικού θηλασμού, την υγιεινή και την καθαριότητα του περιβάλλοντος και την πρόληψη των ατυχημάτων και να βρίσκουν υποστήριξη στη χρήση των παραπάνω βασικών γνώσεων. στ. Να αναπτύξουν την προληπτική ιατρική φροντίδα, την καθοδήγηση των γονέων και την εκπαίδευση και τις υπηρεσίες του οικογενειακού προγραμματισμού. 3. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη παίρνουν όλα τα κατάλληλα και αποτελεσματικά μέτρα για να καταργηθούν οι παραδοσιακές πρακτικές που βλάπτουν την υγεία των παιδιών. 4. Τα Συμβαλλόμενα κράτη αναλαμβάνουν την υποχρέωση να προωθήσουν και να ενθαρρύνουν τη διεθνή συνεργασία, ώστε να επιτύχουν σταδιακά την πλήρη πραγματοποίηση του δικαιώματος που αναγνωρίζεται στο παρόν άρθρο. Εν όψει αυτού, λαμβάνονται ιδιαίτερα υπόψη οι ανάγκες των υπό ανάπτυξη χωρών.

Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) Συντ άρθρα 2 παρ.1, 5 παρ.2, 21 παρ.3, 2)

Δ.Σ.Ο.Κ.Μ.Δ. άρθρο 12, 3) ν.1397/1983, 4) ν. 207/1992, 5) ν.194/1994, 6)

ν.3519/1997, 7) ν.2676/1999»43.

Το κράτος οφείλει να παρέχει τις κατάλληλες δομές για τη διατήρηση της

καλής υγείας του ατόμου (ψυχικής και σωματικής).Το παρόν άρθρο

εξασφαλίζει επίσης την αποκατάσταση της υγείας του παιδιού μέσω του

οφέλους όλων των δυνατοτήτων θεραπείας και κατ’ επέκταση

αποκατάστασης. Το δικαίωμα του ανήλικου για πρόσβαση στις υγειονομικές

υπηρεσίες θα πρέπει να το απολαμβάνουν όλα τα παιδιά. Υπάρχουν πάρα

43 όπ. π. σ. 255-256.

59

πολλές εξειδικεύσεις στις υπηρεσίες που παρέχονται στα παιδιά, ακόμα και η

θεσμοθέτηση της παιδιατρικής ως επιστήμης.

Επίσης, το παιδί καλύπτεται για την ασθένεια ως προστατευόμενο μέλος

οικογένειας ασφαλισμένου είτε ως εργαζόμενο.

Επιπλέον εξειδικεύσεις αφορούν τις προόδους που έχουν γίνει στον τομέα της

υγείας καθώς και θέματα που σχετίζονται με την προαγωγή της υγείας και

κυρίως αφορούν την πρόληψη.

«Άρθρο 25 Τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναγνωρίζουν στο παιδί, που τοποθετήθηκε από τις αρμόδιες αρχές σε μία οικογένεια, με σκοπό την παροχή φροντίδας, προστασίας ή θεραπείας της σωματικής ή πνευματικής του υγείας, το δικαίωμα σε μια περιοδική αναθεώρηση της παραπάνω θεραπείας και κάθε άλλης περίστασης σχετικής με την τοποθέτησή του. Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) Δ.Σ.Δ.Π. άρθρο 12, 2) ν. 2971/ 1992»44.

Αυτό το άρθρο εξετάζει κατά πόσο η ιατρική παρακολούθηση του παιδιού που

ήταν σε ίδρυμα ή ανάδοχη οικογένεια βαίνει ικανοποιητικά ή θα χρειαστεί

περαιτέρω επανεξέταση της υγείας του παιδιού.

«Άρθρο 26 1. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναγνωρίζουν σε κάθε παιδί το δικαίωμα να επωφελείται από την κοινωνική πρόνοια, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών ασφαλίσεων, και παίρνουν τα απαραίτητα μέτρα για να εξασφαλίσουν την πλήρη πραγματοποίηση του δικαιώματος αυτού, σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία τους. 2. Τα ωφελήματα, όπου είναι αναγκαία, πρέπει να δίνονται, αφού

44 όπ. π. σ. 270.

60

ληφθούν υπόψη οι πόροι και η κατάσταση του παιδιού και των προσώπων που έχουν αναλάβει την ευθύνη της συντήρησής του, καθώς και κάθε άλλη εκτίμηση σχετιζόμενη με την αίτηση παροχής ωφελημάτων που γίνεται από το παιδί ή για λογαριασμό του.

Οι σχετικές διατάξεις είναι : 1) Συντ. άρθρα 21, 22 παρ.4, 2) ΟΔΔΑ 25 παρ. 2,

3) ΔΣΟΚΜΔ 10 παρ2, 4) ΕΚΧ άρθρο 17»45.

Το Σύνταγμα και πολλά διεθνή κείμενα κατοχυρώνουν το δικαίωμα του

παιδιού στη κοινωνική ασφάλεια. Επίσης, στο κοινοτικό δίκαιο δεν

διασφαλίζεται κάποιο δικαίωμα όμως υπάρχει έμμεση προστασία για

οικογένειες και παιδιά διακινούμενων εργαζομένων από άλλες μέλη. Όσον

αφορά το ελληνικό δίκαιο όχι μόνο καλύπτουν το ηλικιακό φάσμα εφαρμογής

της σύμβασής αλλά επεκτείνονται για κάποιο διάστημα που τα ανήλικα τέκνα

συντηρούνται από την οικογένεια τους. Το παιδί καλύπτεται, γενικότερα, είτε

άμεσα, αν εργάζεται, είτε έμμεσα ως μέλος της οικογένειας.

Υπάρχουν και σύνθετες παροχές κοινωνικής ασφάλειας που λόγω της φύσης

τους είναι δύσκολο να ενταχθούν στις κοινωνικοασφαλιστικές παροχές.

Η πολιτική πρόνοια του κράτους υφίσταται για να επιδοτεί τα απροστάτευτα

παιδιά, την περίθαλψη των παιδιών σε ιδρύματα όπως οι βρεφονηπιακοί

σταθμοί και τα βρεφοκομεία καθώς και σε παιδικούς σταθμούς και

κατασκηνώσεις. Ακόμη παρέχουν προσωπικές υπηρεσίες, κοινωνικά

ευεργετήματα (πολύτεκνοι) και απαλλαγές. Δυστυχώς, τα προνοιακά

δικαιώματα τα απολαμβάνουν μόνο οι Έλληνες πολίτες και αυτό δυσχεραίνει

την θέση των αλλοδαπών παιδιών. Οι παροχές θα πρέπει σύμφωνα με αυτό

το άρθρο να είναι εξατομικευμένες και να καλύπτουν τις συγκεκριμένες

ανάγκες του κάθε παιδιού καθώς και των κηδεμόνων του.

«Άρθρο 27

45 όπ. π. σ. 271.

61

1.Τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναγνωρίζουν το δικαίωμα κάθε παιδιού για ένα κατάλληλο επίπεδο ζωής που να επιτρέπει τη σωματική, πνευματική, ψυχική, ηθική και κοινωνική ανάπτυξή του. 2. Στους γονείς ή στα άλλα πρόσωπα που έχουν αναλάβει το παιδί ανήκει κατά κύριο λόγο η ευθύνη της εξασφάλισης, μέσα στα όρια των δυνατοτήτων τους και των οικονομικών μέσων τους, των απαραίτητων για την ανάπτυξη του παιδιού συνθηκών ζωής. 3. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη υιοθετούν τα κατάλληλα μέτρα, σύμφωνα με τις εθνικές τους συνθήκες και στο μέτρο των δυνατοτήτων τους, για να βοηθήσουν τους γονείς και τα άλλα πρόσωπα που είναι υπεύθυνα για το παιδί, να εφαρμόσουν το δικαίωμα αυτό και προσφέρουν, σε περίπτωση ανάγκης, υλική βοήθεια και προγράμματα υποστήριξης, κυρίως σε σχέση με τη διατροφή, το ρουχισμό και την κατοικία. 4. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη παίρνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα για να εξασφαλίσουν την είσπραξη της διατροφής του παιδιού από τους γονείς του ή από τα άλλα πρόσωπα που έχουν την οικονομική ευθύνη γι’ αυτό, είτε εντός της επικράτειας είτε στο εξωτερικό. Ειδικά στην περίπτωση που το πρόσωπο το οποίο έχει την οικονομική ευθύνη για το παιδί ζει σε ένα Κράτος διαφορετικό από εκείνο του παιδιού, τα Συμβαλλόμενα Κράτη ευνοούν την προσχώρηση σε διεθνείς συμφωνίες ή τη σύναψη τέτοιων συμφωνιών, καθώς και την υιοθέτηση κάθε άλλης κατάλληλης ρύθμισης. Οι σχετικές διατάξεις είναι : 1) ΟΔΔΑ άρθρο 25 παρ.1, 2) ΔΣΑΠΔ άρθρο 24

παρ.1, 3) ΔΣΟΚΜΔ άρθρο 11 παρ.1, 4) Πολυμερής Σύμβαση της Νέας

Υόρκης του 1956 περί διεκδικήσεως διατροφής εν τη αλλοδαπή

(ν.δ.4421/1964), άρθρό 5 σημ.2, 5) Σύμβασή των Βρυξελλών του 1968 για

την διεθνή δικαιοδοσία και την εκτέλεση αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές

υποθέσεις ( ν.1814/1988), 6) ΑΚ άρθρο 1485, ΠΚ άρθρο 358»46.

Αυτό το άρθρο προάγει το δικαίωμα του παιδιού στην ζωή και υην ανάπτυξη.

Όσον αφορά τη ζωή, το παιδί έχει δικαίωμα να απολαμβάνει ένα επαρκές

46 όπ. π. σ. 282.

62

επίπεδο ζωής όσον αφορά την ανάπτυξη, αυτή πρέπει να πραγματοποιείται

σε όλες τις εκφάνσεις της. Όσον αφορά το κράτος, αυτό πραγματοποιείται με

τη δημιουργία ενός συστήματος κοινωνικής προστασίας και αξιώνει ίσες

ευκαιρίες για όλους.

Όταν η ανάπτυξη του παιδιού ανατίθεται στους γονείς αποκλειστικά, τότε δεν

έχουν όλα τα παιδιά το ίδιο επίπεδο ανάπτυξης. Γι’ αυτό το λόγο παρεμβαίνει

το κράτος υποστηρίζοντας τους γονείς με την εκάστοτε κοινωνική πολιτική και

με πιο ενισχυμένες φορολογικές, στεγαστικές, και επιδοματικές ρυθμίσεις.

Για τη σωστή ανάπτυξη του παιδιού η διατροφή κατέχει πρωτεύοντα ρόλο.

Περιλαμβάνει όλα όσα είναι αναγκαία για την ανάπτυξη του παιδιού.

Καταβάλλεται από τους γονείς ή τα αδέρφια του παιδιού. Ακόμα, αν δεν

καταβληθεί η διατροφή εν όψει αναγνώρισης της πατρότητας του παιδιού

προβλέπονται κυρώσεις. Μεγάλο πρόβλημα παρουσιάζεται όταν αυτός που

καταβάλλει τη διατροφή βρίσκεται σε διαφορετικό κράτος από το παιδί.

«Άρθρο 28 1. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναγνωρίζουν το δικαίωμα του παιδιού στην εκπαίδευση και, ιδιαίτερα, για να επιτευχθεί η άσκηση του δικαιώματος αυτού προοδευτικά και στη βάση της ισότητας των ευκαιριών: α. Καθιστούν τη στοιχειώδη εκπαίδευση υποχρεωτική και δωρεάν για όλους. β. Ενθαρρύνουν την ανάπτυξη διαφόρων μορφών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, τόσο γενικής όσο και επαγγελματικής, τις καθιστούν ανοιχτές και προσιτές σε κάθε παιδί, και παίρνουν κατάλληλα μέτρα, όπως η θέσπιση της δωρεάν εκπαίδευσης και της προσφοράς χρηματικής βοήθειας σε περίπτωση ανάγκης. γ. Εξασφαλίζουν σε όλους την πρόσβαση στην ανώτατη παιδεία με όλα τα κατάλληλα μέσα, σε συνάρτηση με τις ικανότητες του καθενός. δ. Καθιστούν ανοιχτές και προσιτές σε κάθε παιδί τη σχολική και την επαγγελματική ενημέρωση και τον προσανατολισμό.

63

ε. Παίρνουν μέτρα για να ενθαρρύνουν την τακτική σχολική φοίτηση και τη μείωση του ποσοστού εγκατάλειψης των σχολικών σπουδών. 2. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη παίρνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα για την εφαρμογή της σχολικής πειθαρχίας με τρόπο που να ταιριάζει στην αξιοπρέπεια του παιδιού ως ανθρώπινου όντος, και σύμφωνα με την παρούσα Σύμβαση. 3.Τα Συμβαλλόμενα Κράτη προάγουν και ενθαρρύνουν τη διεθνή συνεργασία στον τομέα της παιδείας, με σκοπό να συμβάλλουν κυρίως στην εξάλειψη της άγνοιας και του αναλφαβητισμού στον κόσμο και να διευκολύνουν την πρόσβαση στις επιστημονικές και τεχνικές γνώσεις και στις σύγχρονες εκπαιδευτικές μεθόδους. Για το σκοπό αυτόν, λαμβάνονται ιδιαίτερα υπόψη οι ανάγκες των υπό ανάπτυξη χωρών. Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) Συντ άρθρο 16, 2) Διακήρυξη για τα Δικαιώματα

του Παιδιού, άρθρο 7, 3) Ο.Δ.Δ.Α. άρθρο 26 παρ.1, 4) Δ.Σ.Ο.Κ.Μ.Δ. άρθρο13

παρ.1,2, 5) Διεθνής Σύμβαση για την Προστασία των Δικαιωμάτων των

Μεταναστών Εργατών και μελών των οικογενειών τους (1990), άρθρο 30, 6)

Σύμβαση UNESCO κατά των Διακρίσεων στην Εκπαίδευση (1960), άρθρο 4,

και Πρωτόκολλο (1962), 7) Σύσταση UNESCO Περί Παιδείας για Διεθνή

Κατανόηση, Συνεργασία και Ειρήνη που να στηρίζεται στα Δικαιώματα του

Ανθρώπου και τις Θεμελιώδεις Ελευθερίες του (1974), 8) Πρώτο Πρόσθετο

Πρωτόκολλο Ε.Σ.Δ.Α. (1952), άρθρο 2 παρ.1, 9) Ε.Κ.Χ.(1961), άρθρο 10, 10)

Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Νομικό Καθεστώς των Μεταναστών Εργατών

(1977), άρθρα 14,15, 11) Σύμβαση-πλαίσιο για την Προστασία των Εθνικών

Μειονοτήτων (1995), άρθρα 12,13, 12) Α.Σ.Δ.Α., άρθρο 17 παρ.1, 13)

Πρόσθετο Πρωτόκολλο Α.Σ.Δ.Α. στον χώρο των Οικονομικών, Κοινωνικών

και Πολιτιστικών Δικαιωμάτων ( Πρωτόκολλο του Σαν Σαλβαδόρ), άρθρο 13,

παρ.1, 14) ΣυνθΕΚ, άρθρο 128, 15) Κανονισμός Ε.Ο.Κ. 1612/68, 16) Οδηγία

77/486/Ε.Ο.Κ. 93/96/Ε.Ο.Κ.»47.

47 όπ. π. σ. 289-290.

64

Το κράτος υποχρεώνεται να παρέχει εναλλακτικές μορφές μάθησης και

επιμόρφωσης. Στην Ελλάδα το δικαίωμα στη μόρφωση καθιερώνεται με

ορισμένες εγγυήσεις (άρθρο 16 του Συντάγματος). Όσον αφορά το δικαίωμα

στην παιδεία είναι τόσο ατομικό όσο και κοινωνικό. Ατομικό είναι επειδή όλοι

έχουν το δικαίωμα στη μόρφωση και την εκπαίδευση και κοινωνικό είναι γιατί

διασφαλίζεται μέσω της δωρεάν φοίτησης και ισότιμης μεταχείρισης

σπουδαστών. Το κράτος δίνει την οικονομική ευθύνη στην αυτοδιοίκηση για

τις δαπάνες λειτουργίας των σχολείων ενώ τα βιβλία διανέμονται δωρεάν.

Επίσης υπάρχει δωρεάν μεταφορά μαθητών από και προς το σχολείο,

υποτροφίες στους μαθητές των λυκείων καθώς και στους Έλληνες και

αλλοδαπούς μαθητές. Τα παιδιά των ομογενών και των παλιννοστούντων και

αλλοδαπών εργατών και μειονοτήτων μπορούν να εγγραφούν μόνο στην

πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Για αυτά τα παιδιά

δημιουργούνται τάξεις υποδοχής. Ακόμα, υπάρχουν σχολεία για παιδιά με

ειδικές ανάγκες.

Όσον αφορά τη σχολική πειθαρχία απαγορεύονται οι σωματικές ποινές αλλά

υπάρχουν πολύ πιο σημαντικές κυρώσεις όπως είναι η απομάκρυνση από το

σχολικό περιβάλλον. Τέλος, υπάρχει διεθνής συνεργασία όσο αφορά την

εκπαίδευση και γενικότερα την παιδεία, π.χ. η Ελλάδα προωθεί μαζί με τα

άλλα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης το πρόγραμμα Socrates που προωθεί

τη συνεργασία μεταξύ εκπαιδευτηρίων και τις ανταλλαγές φοιτητών.

«Άρθρο 29 1. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη συμφωνούν ότι η εκπαίδευση του παιδιού πρέπει να αποσκοπεί: α. Στην ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού και στην πληρέστερη δυνατή ανάπτυξη των χαρισμάτων του και των σωματικών και πνευματικών ικανοτήτων του. β. Στην ανάπτυξη του σεβασμού για τα δικαιώματα του ανθρώπου και τις θεμελιώδεις ελευθερίες και για τις αρχές που καθιερώνονται στο Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. γ. Στην ανάπτυξη του σεβασμού για τους γονείς του παιδιού, την ταυτότητά του, τη γλώσσα του και τις πολιτιστικές του αξίες, καθώς και

65

του σεβασμού του για τις εθνικές αξίες της χώρας στην οποία ζει, της χώρας από την οποία μπορεί να κατάγεται και για τους πολιτισμούς που διαφέρουν από το δικό του. δ. Στην προετοιμασία του παιδιού για μία υπεύθυνη ζωή σε μία ελεύθερη κοινωνία μέσα σε πνεύμα κατανόησης, ειρήνης, ανοχής, ισότητας των φύλων και φιλίας ανάμεσα σε όλους του λαούς και τις εθνικιστικές, εθνικές και θρησκευτικές ομάδες και στα πρόσωπα αυτόχθονης καταγωγής. ε. Στην ανάπτυξη του σεβασμού για το φυσικό περιβάλλον. 2. Καμία διάταξη του παρόντος άρθρου ή του άρθρου 28 δεν μπορεί να ερμηνευτεί με τρόπο που να θίγει την ελευθερία των φυσικών ή νομικών προσώπων για τη δημιουργία και τη διεύθυνση εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, υπό τον όρο ότι θα τηρούνται οι εκφρασμένες στην παρ. 1 του παρόντος άρθρου αρχές και ότι η παρεχόμενη στα ιδρύματα αυτά εκπαίδευση θα είναι σύμφωνη με τις ελάχιστες προδιαγραφές που θα έχει ορίσει το Κράτος. Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) Συντ άρθρο 16, 2) Ο.Δ.Δ.Α. άρθρο 26 παρ.2, 3)

Δ.Σ.Ο.Κ.Δ. άρθρο 13 παρ.1, 4) Σύμβαση UNESCO κατά των Διακρίσεων στην

Εκπαίδευση (1960), άρθρο 5 παρ.1α 5) Σύσταση UNESCO περί Παιδείας για

Διεθνή Κατανόηση, Συνεργασία και Ειρήνη που να στηρίζεται στα Δικαιώματα

του Ανθρώπου και τις Θεμελιώδεις Ελευθερίες του (1974), άρθρο 4, 6)

Διακήρυξη για τα Δικαιώματα το Παιδιού (1959), άρθρο 7, 7) Συνθήκη της

Λωζάνης (1923) , άρθρο 40, 8) Πρώτο πρόσθετο Πρωτόκολλο Ε.Σ.Δ.Α.

(1952), άρθρο 2, 9) Μορφωτική Συμφωνία Ελλάδος –Τουρκίας (1951), άρθρο

2, 10) Α.Σ.Δ.Α. άρθρο 17 παρ.3, 11) Πρόσθετο Πρωτόκολλο Α.Σ.Δ.Α. στον

χώρο των Οικονομικών, Κοινωνικών, και Πολιτιστικών Δικαιωμάτων

(Πρωτόκολλο του Σαν Σαλβαδόρ ), άρθρο 13 παρ.2, 12) ΣυνθΕΚ άρθρα 52-

59, 13) Οδηγία 89/48/ΕΟΚ»48.

48 όπ. π. σ. 302-303.

66

Σε αυτό το άρθρο παρουσιάζονται οι σκοποί της παιδείας σύμφωνα με το

Σύνταγμα. Αυτοί είναι: α) η ολόπλευρη αγωγή των Ελλήνων, β) η ανάπτυξη

εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης, και γ) η προαγωγή των παιδιών σε

ελεύθερους και ανεξάρτητους πολίτες.

Αναφέρονται οι σκοποί της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας

εκπαίδευσης καθώς και το δικαίωμα στην ταυτότητα, τον πολιτισμό και τη

γλώσσα των παιδιών που φοιτούν σε μειονοτικά σχολεία.

Ακόμα, παρουσιάζεται η ελευθερία των φυσικών και νομικών προσώπων να

ιδρύουν και να διευθύνουν εκπαιδευτικά ιδρύματα και να καθορίζουν τις αρχές

που πρέπει να τα διέπουν.

«Άρθρο 30 Στα Κράτη όπου υπάρχουν εθνικές, θρησκευτικές ή γλωσσικές μειονότητες ή πρόσωπα αυτόχθονης καταγωγής, ένα παιδί αυτόχθονας ή που ανήκει σε μία από αυτές τις μειονότητες δεν μπορεί να στερηθεί το δικαίωμα να έχει τη δική του πολιτιστική ζωή, να πρεσβεύει και να ασκεί τη δική του θρησκεία ή να χρησιμοποιεί τη δική του γλώσσα από κοινού με τα άλλα μέλη της ομάδας του. Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) Δ.Σ.Α.Π.Δ. άρθρο 27, 2) Διακήρυξη του Ο.Η.Ε.

37/135 για τα δικαιώματα των προσώπων που ανήκουν σε εθνικές, εθνοτικές,

γλωσσικές και θρησκευτικές μειονότητες (1992), 3) Ε.Σ.Δ.Α. άρθρο 14»49.

Σε αυτό το άρθρο κατοχυρώνεται το απαραβίαστο της θρησκευτικής,

γλωσσικής και πολιτιστικής ελευθερίας των μειονοτήτων αν τα ίδια δικαιώματα

απολαμβάνει η πλειονότητα.

49 όπ. π. σ. 311.

67

Ειδικότερα η χρήση της μειονοτικής γλώσσας από τα παιδιά προασπίζεται

μέσα από θετικές δράσεις του ελληνικού κράτους (δημιουργία μειονοτικών και

ξένων σχολείων). Στην εδραίωση αυτού του δικαιώματος συμβάλλει και η

εδαφική συνοχή του πληθυσμού.

«Άρθρο 31 1. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναγνωρίζουν στο παιδί το δικαίωμα στην ανάπαυση και στις δραστηριότητες του ελεύθερου χρόνου, στην ενασχόληση με ψυχαγωγικά παιχνίδια και δραστηριότητες που είναι κατάλληλες για την ηλικία του και στην ελεύθερη συμμετοχή στην πολιτιστική και καλλιτεχνική ζωή. 2. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη σέβονται και προάγουν το δικαίωμα του παιδιού να συμμετέχει πλήρως στην πολιτιστική και καλλιτεχνική ζωή και ενθαρρύνουν την προσφορά κατάλληλων και ίσων ευκαιριών για πολιτιστικές, καλλιτεχνικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες και για δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου. Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) Ο.Δ.Δ.Α. άρθρα 24,27, 2) Διακήρυξη του Ο.Η.Ε.

για τα Δικαιώματα του Παιδιού , αρχή 7, 3) Διακήρυξη του Ο.Η.Ε. περί των

αρχών της διεθνούς πολιτιστικής συνεργασίας, άρθρο 1, 4) Απόφαση για έναν

Ευρωπαϊκό Χάρτη για τα δικαιώματα του Παιδιού, παράγραφοι 8.27, 8.28,

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 1992, 5) Διακήρυξη της Διεθνούς Οργάνωσης για το

δικαίωμα του παιδιού στο Παιχνίδι, 1989, 6) ν.1837/1989»50.

Δυστυχώς υπάρχουν πολλά παιδιά στον κόσμο και ιδιαίτερα στις

αναπτυσσόμενες χώρες που δεν απολαμβάνουν αυτό το δικαίωμα. Γι’ αυτό

πρέπει να ληφθούν μέτρα για την καλυτέρευση της θέσης των παιδιών.

Όσον αφορά την Ελλάδα, η νομοθεσία απαγορεύει την νυχτερινή εργασία των

παιδιών, εκτός εξαιρετικών περιπτώσεων στις οποίες υπάρχουν σχετικές

50 όπ. π. σ. 320.

68

ρυθμίσεις, καθώς και την εργασία τις Κυριακές και τις αργίες. Επίσης, θεσπίζει

περιορισμούς στα χρονικά όρια της εργασίας.

Υπάρχουν πολιτιστικές εκδηλώσεις που μέσω αυτών αναπτύσσονται οι

δημιουργικές κλίσεις των μαθητών. Επιπλέον, υπάρχουν πολλά

προγράμματα που έχει αναλάβει η Ελλάδα μέσω της Γενικής Γραμματείας

Νέας Γενιάς, όπως η σωματική και πολιτιστική ανάπτυξη του παιδιού και η

καλύτερη διάθεση του ελεύθερου χρόνου.

«Άρθρο 32 1. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναγνωρίζουν το δικαίωμα του παιδιού να προστατεύεται από την οικονομική εκμετάλλευση και από την εκτέλεση οποιασδήποτε εργασίας που ενέχει κινδύνους ή που μπορεί να εκθέσει σε κίνδυνο την εκπαίδευσή του ή να βλάψει την υγεία του ή τη σωματική, πνευματική, ψυχική, ηθική ή κοινωνική ανάπτυξή του. 2. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη παίρνουν νομοθετικά, διοικητικά, κοινωνικά και εκπαιδευτικά μέτρα για να εξασφαλίσουν την εφαρμογή του παρόντος άρθρου. Για το σκοπό αυτόν, και λαμβάνοντας υπόψη τις σχετικές διατάξεις των άλλων διεθνών οργάνων, τα Συμβαλλόμενα Κράτη ειδικότερα: α. Ορίζουν ένα κατώτατο όριο ή κατώτατα όρια ηλικίας για την είσοδο στην επαγγελματική απασχόληση. β. Προβλέπουν μία κατάλληλη ρύθμιση των ωραρίων και των συνθηκών εργασίας. γ. Προβλέπουν κατάλληλες ποινές και άλλες κυρώσεις, για να εξασφαλίσουν την αποτελεσματική εφαρμογή του παρόντος άρθρου. Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) Σύμβαση της ΔΟΕ περί του κατωτάτου ορίου

ηλικίας εισόδου στην απασχόληση 138/1973, άρθρα 2 παρ.3 και 7 , 2)

Σύμβαση της ΔΟΕ για την απαγόρευση των χειρότερων μορφών εργασίας

των παιδιών και την άμεση δράση με σκοπό την εξάλειψή τους 182/1999,

άρθρο 2, 3) ΕΚΧ άρθρο 7, 4) Κοινοτικός Χάρτης των Θεμελιωδών Κοινωνικών

69

Δικαιωμάτων (1989), σημεία 20, 22, 5) Οδηγία 94/33/ΕΚ, ΕΕ αριθ. Ν. 216 της

20.08.1994, 6) Οδηγία 89/391/ΕΟΚ, ΕΕ αιθ. Ν.183 της 29.06.89, 7) Οδηγία

91/383/ΕΟΚ,ΕΕ αριθ.Ν.183 της 29.07.91, 8) ΑΚ, άρθρο 136, 9) ν.1182/1981,

10) ν.1426/1984, 11) ν. 1837/1989, άρθρα 2 παρ.1,3,5,6,7,8,10, 15 και18, 12)

ν.2918/2001, 13) π.δ. 329/1983, άρθρο 23, 14) υπ. απ. 130627/1990, 15) )

υπ. απ. 1390/1989»51.

Με αυτό το άρθρο η Διεθνής Σύμβαση προσπαθεί να προστατέψει το παιδί

από κάθε είδους εκμετάλλευση στον χώρο εργασίας τους γιατί τα παιδιά

πλήττονται περισσότερο από τους ενήλικους ακόμα και όταν δουλεύουν κάτω

από τις ίδιες συνθήκες. Υπάρχει σχετική διάταξη (δ.σ.ε.138/1973) που ορίζει

το κατώτατο όριο απασχόλησης που κυρώθηκε με τον νόμο 1183/81 καθώς

και η κύρωση του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη που πραγματοποιήθηκε με

τον νόμο 1426/84.

Η εργασία του ανήλικου ρυθμίζεται από το νόμο 1837/89 και άλλες διατάξεις

που εφαρμόζονται κατ’ εντολή του νόμου και προστατεύουν τους ανήλικους

ως δεκαπέντε ετών και τα νεαρά άτομα έως 18 ετών, εξαιρούνται οι

οικογενειακού χαρακτήρα εργασίες ( γεωργικές, κ.λπ.) επειδή υπάρχουν λόγοι

παράδοσης που θέλουν να προστατέψουν την ελληνική παραδοσιακή

οικογένεια.

Όμως, επιτρέπεται η απασχόληση των ανήλικων κάτω από δεκαπέντε ετών

σε καλλιτεχνικές εργασίες αν δεν βλάπτεται η υγεία και η ηθική τους, υπό

ορισμένες προϋποθέσεις.

Υπάρχουν όμως και ρυθμίσεις που προστατεύουν το παιδί από οικονομική

εκμετάλλευση και από επαγγέλματα που αν τα κάνει ο ανήλικος κινδυνεύει η

υγεία του (συνήθως πρόκειται για βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα).

Συγκεκριμένα, υπάρχει το π.δ. 329/1983 όπου παρουσιάζονται οι επικίνδυνες

εργασίες για τους ανήλικους.

51 όπ. π. σ. 326-327.

70

Επιπλέον, υπάρχει ο ν. 1837/89 που καθορίζει την απασχόληση του

ανηλίκου ώστε να μπορεί να συνεχίσει την εκπαίδευσή του στο σχολείο.

Υπάρχει και νομική προστασία για τους ανήλικους, την οποία αναφέρει το

άρθρο 15 του ν.1837/89, την οποία μπορεί να επικαλεστεί ο ανήλικος για να

μπορεί να λαμβάνει αποδοχές σε περίπτωση που η σύμβαση εργασίας είναι

άκυρη λόγω μη τήρησης των διατάξεων για την πρόσληψή του. Τέλος, αν ο

εργοδότης δεν τηρεί το νόμο για την προστασία του ανηλίκου, προβλέπονται

κυρώσεις.

«Άρθρο 33 Τα Συμβαλλόμενα Κράτη παίρνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα, συμπεριλαμβανομένων νομοθετικών, διοικητικών, κοινωνικών και εκπαιδευτικών μέτρων, για να προστατεύσουν τα παιδιά από την παράνομη χρήση ναρκωτικών και ψυχοτρόπων ουσιών, όπως αυτές προσδιορίζονται στις σχετικές διεθνείς συμβάσεις, και για να εμποδίσουν τη χρησιμοποίηση των παιδιών στην παραγωγή και την παράνομη διακίνηση αυτών των ουσιών. Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) ν. 348/1976, 2) ν.1729/1987, 3) ν.1990/1991, 4)

ν. 2161/1993, 5) ν. 2713/1999, 6) ν.δ. 1105/1972»52.

Σε αυτό το άρθρο τα κράτη είναι υποχρεωμένα να κάνουν όλες τις

απαραίτητες ενέργειες ώστε να εμποδίσουν τα παιδιά να κάνουν χρήση και να

διακινούν ναρκωτικές ουσίες.

Πρέπει η αντιμετώπιση του παιδιού χρήστη ή του παιδιού που διακινεί τα

ναρκωτικά να είναι η ίδια.

Το κράτος πρέπει να παρέχει υπηρεσίες για τις ανάγκες των νέων και να μην

«στιγματίζει» αυτούς που εμπλέκονται με τα ναρκωτικά. Πρέπει το κράτος να

52 όπ. π. σ. 336.

71

ενεργοποιηθεί ώστε τα παιδιά να ενημερώνονται για τα ναρκωτικά μέσω του

σχολείου.

Υπάρχουν τρία είδη πρόληψης: α) η πρωτογενής, β) η δευτερογενής και γ) η

τριτογενής. Η πρωτογενής εφαρμόζεται πριν το παιδί κάνει χρήση ουσιών, η

δευτερογενής όταν το παιδί βρίσκεται στα πρώτα στάδια της εξάρτησης από

ουσίες και σκοπός είναι η έγκαιρη παρέμβαση για την επίλυση προβλημάτων

και η μείωση της επιδείνωσης της κατάστασης και η τριτογενής πρόληψη

σχετίζεται με την αποκατάσταση και την παρεμπόδιση της υποτροπής καθώς

και την κοινωνική επανένταξη μέσω της εκπαίδευσης και της επαγγελματικής

κατάρτισης.

Τέλος, αυτός που διαπράττει εγκλήματα περί ναρκωτικών σε βάρος ανηλίκων

τιμωρείται βάση του άρθρου 8 ν. 1729/1987.

«Άρθρο 34 Τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναλαμβάνουν την υποχρέωση να προστατεύσουν το παιδί από κάθε μορφή σεξουαλικής εκμετάλλευσης και σεξουαλικής βίας. Για το σκοπό αυτόν, τα Κράτη, ειδικότερα, παίρνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα σε εθνικό, διμερές και πολυμερές επίπεδο για να εμποδίσουν: α. Την παρακίνηση ή τον εξαναγκασμό των παιδιών σε παράνομη σεξουαλική δραστηριότητα. β. Την εκμετάλλευση των παιδιών για πορνεία ή για άλλες παράνομες σεξουαλικές δραστηριότητες. γ. Την εκμετάλλευση των παιδιών για την παραγωγή θεαμάτων ή υλικού πορνογραφικού χαρακτήρα. Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) Σύμβαση της Γενεύης περί καταστολής της

σωματεμπορίας γυναικών και παιδιών (1921), 2) Σύμβαση της Γενεύης περί

καταστολής της κυκλοφορίας και του εμπορίου των άσεμνων δημοσιευμάτων

(1923), 3) Σύμβαση της Γενεύης περί καταστολής της σωματεμπορίας

ενηλίκων γυναικών (1933), 4) Τροποποιητικό Πρωτόκολλο του Lake Success

72

(1947), 5) Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών περί καταστολής της

σωματεμπορίας και εκμετάλλευσης πορνείας άλλων (1949), 6) Κοινή Δράση

του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου 97/154/ΔΕΥ, 7) ΠΚ άρθρα 336-337, 339-340,

342-343, 345-351, 8) ν.5060/1931, άρθρα 29-30»53.

Αυτό το άρθρο επιδιώκει την μείωση ή ακόμα και την αποτροπή της

αποπλάνησης και του βιασμού των παιδιών.

Επιτρέπεται επίσης τα παιδιά να έχουν σεξουαλική ζωή αλλά πάνω από μία

ορισμένη ηλικία ώστε να μην τίθεται ζήτημα εκμετάλλευσης του παιδιού.

Ακόμα τα κράτη είναι υποχρεωμένα να εμποδίσουν την εκμετάλλευση

παιδιών για πορνεία ή οποιαδήποτε παράνομη ενάργεια καθώς και να

απαγορεύουν την χρησιμοποίηση παιδιών για παραγωγή πορνογραφικού

υλικού καθώς και την έκθεση των παιδιών σε τέτοιου είδους θεάματα.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε με βάση το άρθρο Κ3 της Συνθήκης για

την Ευρωπαϊκή Ένωση μέτρα για την μείωση και καταπολέμηση της εμπορίας

ανθρώπων και σεξουαλικής εκμετάλλευσης παιδιών. Υποχρεώνει τα κράτη

μέλη να διαμορφώσουν την νομοθεσία τους ώστε να υπάρξουν αυστηρότερες

κυρώσεις για την σεξουαλική εκμετάλλευση ή την κακοποίηση παιδιών.

Το ελληνικό ποινικό δίκαιο τιμωρεί αυτόν που διέπραξε ασελγή πράξη με

παιδί μικρότερο των δεκαοχτώ ετών με το να εκτίσει κάθειρξη ίση με την

ηλικία του ανηλίκου.

Η παραφύση ασέλγεια κάποιου ομοφυλόφιλου σε ανήλικο δεκαεφτά ετών

τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών.

Ακόμα, υπάρχει ρύθμιση (άρθρο 342ΠΚ) που προστατεύει τα παιδιά από

σεξουαλικές πράξεις από ενήλικες που ασκούν την μέριμνά τους και έχουν

την εποπτεία τους.

53 όπ. π. σ. 362.

73

Επιπλέον, υπάρχουν ρυθμίσεις για μαστροπείας (άρθρο 349) και για

σωματεμπορία ( 351 παρ.1 εδ. α’ ΠΚ).

Όσο αφορά την εκμετάλλευση ανηλίκων για πορνογραφικά θεάματα δεν

υπάρχει ειδική νομοθετική ρύθμιση αλλά διώκονται ως μαστροποί.

«Άρθρο 35

Τα Συμβαλλόμενα Κράτη παίρνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα σε εθνικό, διμερές και πολυμερές επίπεδο για να εμποδίσουν την απαγωγή, την πώληση ή το δουλεμπόριο παιδιών, για οποιονδήποτε σκοπό και με οποιαδήποτε μορφή. Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) η Διεθνής Σύμβαση της Γενεύης περί

καταστολής της σωματεμπορίας γυναικών και παιδιών, 2) η Διεθνής Σύμβαση

της Χάγης για τη Διεθνή συνεργασία και προστασία των παιδιών σε θέματα

διεθνούς υιοθεσίας, 3)η Διεθνής Σύμβαση της Χάγης για τα αστικά θέματα της

διεθνούς απαγωγής των παιδιών (1980), 4) η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την

υιοθεσία παιδιών(1967) , 5) η Ευρωπαϊκή Σύμβαση του Λουξεμβούργου για

την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων σε θάματα επιμέλειας των τέκνων

και την αποκατάσταση της επιμέλειάς τους (1980), 6) ν. 2447 /96 « Υιοθεσία,

επιτροπεία και αναδοχή ανηλίκου, δικαστική συμπαράσταση, δικαστική

επιμέλεια ξένων υποθέσεων και συναφείς ουσιαστικές, δικονομικές και

μεταβατικές διατάξεις», 7) ΠΚ άρθρα 324, 327, 328, 351»54.

Αυτό το άρθρο συγκεντρώνει διατάξεις από άλλα άρθρα με συναφές

περιεχόμενο αλλά αναφέρεται και στην περίπτωση που ένα παιδί αποτελεί

αντικείμενο συναλλαγής, π.χ. πώληση παιδιού υπάρχει και στην διακρατική

54 όπ. π. σ. 370.

74

υιοθεσία παιδιών ή εμπορία παιδιού μπορεί να βρίσκεται πίσω από γραφεία

ευρέσεως εργασίας. Υπάρχει και η περίπτωση πώλησης παιδικών οργάνων.

Ακόμη, υπάρχουν περιπτώσεις όπως η υιοθεσία η οποία, ενώ φαίνεται

νόμιμη, είναι παράνομη και αποβλέπει στην εμπορία ή εκμετάλλευση παιδιού.

Επιπλέον, υπάρχει η περίπτωση της απαγωγής του παιδιού από τον γονέα

(σε παιδιά χωρισμένων γονιών) όπου ακόμα δεν έχει ρυθμιστεί η επιμέλεια

του παιδιού.

‘Όμως, έχουν ληφθεί μέτρα τόσο σε παγκόσμιο όσο και σε εθνικό επίπεδο . Σε

παγκόσμιο επίπεδο έχουν θεσπιστεί με Συμβάσεις για την προστασία των

παιδιών σε περιπτώσεις διεθνούς υιοθεσίας ( η Σύμβαση της Χάγης το 1993

και η Διακήρυξη των Ηνωμένων Εθνών για κοινωνικές και νομικές αρχές που

αφορούν στην αναδοχή και υιοθεσία παιδιών. Όσο αφορά το εθνικό επίπεδο

λαμβάνονται μέτρα για την καταστολή και όχι μόνο την ποινικοποίηση της

εμπορίας παιδιών. Υπάρχουν και συναφείς ποινικές ρυθμίσεις για περίπτωση

παράνομης διακίνησης και εκμετάλλευσης παιδιών.

«Άρθρο 36 Τα Συμβαλλόμενα κράτη προστατεύουν το παιδί από κάθε άλλη μορφή εκμετάλλευσης επιβλαβή για οποιαδήποτε πλευρά της ευημερίας του. Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) Συντ άρθρο 2 παρ.1, 21 παρ.1, 2) Δ.Σ.Ο.Κ.Μ.Δ.

άρθρο 10 παρ 3, 3) Διακήρυξη Ο.Η.Ε. για τα δικαιώματα του παιδιού,

παράγραφος 4 (1924), 4) Διακήρυξη Ο.Η.Ε. για τα δικαιώματα του παιδιού,

παράγραφος 9 (1959)»55.

Αυτό το άρθρο συμπληρώνει τα υπόλοιπα συναφή άρθρα και αναφέρεται σε

κάθε είδους εκμετάλλευση του παιδιού που δεν διατυπώνεται στα υπόλοιπα

άρθρα, π.χ. κοινωνική εκμετάλλευση (τα παιδιά του δρόμου) και η

εκμετάλλευση του παιδιού ως καταναλωτή.

55 όπ. π. σ. 378.

75

«Άρθρο 37 Τα Συμβαλλόμενα Κράτη επαγρυπνούν ώστε : α. Κανένα παιδί να μην υποβάλλεται σε βασανιστήρια ή σε άλλες σκληρές, απάνθρωπες ή εξευτελιστικές τιμωρίες ή μεταχείριση. Θανατική ποινή ή ισόβια κάθειρξη χωρίς δυνατότητα απελευθέρωσης δεν πρέπει να απαγγέλλονται για παραβάσεις, τις οποίες έχουν διαπράξει πρόσωπα κάτω των δεκαοκτώ ετών. β. Κανένα παιδί να μη στερείται την ελευθερία του κατά τρόπο παράνομο ή αυθαίρετο. Η σύλληψη, κράτηση ή φυλάκιση ενός παιδιού πρέπει να είναι σύμφωνη με το νόμο, να μην αποτελεί παρά ένα έσχατο μέτρο και να είναι της μικρότερης δυνατής χρονικής διάρκειας. γ. Κάθε παιδί που στερείται την ελευθερία να αντιμετωπίζεται με ανθρωπισμό και με τον οφειλόμενο στην αξιοπρέπεια του ανθρώπου σεβασμό, και κατά τρόπο που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της ηλικίας του. Ειδικότερα, κάθε παιδί που στερείται την ελευθερία θα χωρίζεται από τους ενήλικες, εκτός εάν θεωρηθεί ότι είναι προτιμότερο να μη γίνει αυτό για το συμφέρον του παιδιού, και έχει το δικαίωμα να διατηρήσει την επαφή με την οικογένειά του δι' αλληλογραφίας και με επισκέψεις, εκτός εξαιρετικών περιστάσεων. δ. Τα παιδιά που στερούνται την ελευθερία τους να έχουν το δικαίωμα για ταχεία πρόσβαση σε νομική ή σε άλλη κατάλληλη συμπαράσταση, καθώς και το δικαίωμα να αμφισβητούν τη νομιμότητα της στέρησης της ελευθερίας τους ενώπιον ενός δικαστηρίου ή μιας άλλης αρμόδιας, ανεξάρτητης και αμερόληπτης αρχής, και για τη λήψη μιας ταχείας απόφασης πάνω σ' αυτό το ζήτημα. Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) Συντ άρθρα 2 παρ.1, 5 παρ.3, 6, 7 παρ.2, 2)

Ο.Δ.Δ.Α. άρθρα 5,9, 3) Δ.Σ.Α.Π.Δ. άρθρα 6 παρ.5,7,9,10, 4) η Σύμβαση των

Ηνωμένων Εθνών κατά των βασανιστηρίων και άλλων τρόπων σκληρής,

απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας (1984) άρθρα 1,2,13, 5)

ΕΣΔΑ άρθρα 3 και 5 παρ.1δ, 3, 4, 6) Έκτο Πρωτόκολλο ΕΣΔΑ (1983) άρθρο

76

1, 7) Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την πρόληψη των βασανιστηρίων και της

απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας (1987), 8) ΠΚ άρθρα

50,51,54,121 έως 133, 137Α έως 137Δ, 312, 9) ΚΠΛ άρθρα 4

παρ.2α,7,33,282, παρ.5, 285, 286, 10) Κώδικας Βασικών Κανόνων για την

Μεταχείριση των Κρατουμένων, 11) ν. 1851/1989 (ΦΕΚ Α’ 122), άρθρα 2, 9

παρ.1, 90 παρ.7»56.

Αυτό το άρθρο απαγορεύει όχι μόνο τα βασανιστήρια αλλά και οποιαδήποτε

άλλη κακομεταχείριση του ανθρώπου που προσβάλλει την αξιοπρέπειά του.

Ακόμη, υποστηρίζει ότι η ανώτατη ποινή που μπορεί να εκτίσει ένας ανήλικος

είναι ο περιορισμός του σε σωφρονιστικό κατάστημα, αφού έχει καταργηθεί η

θανατική ποινή και η ισόβια κάθειρξη δεν εφαρμόζεται για τους ανήλικους.

Επιπλέον, το τμήμα ανηλίκων επιβάλλει ότι η μεταχείριση των ανηλίκων

πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο διακριτική. Στην περίπτωση που ο

ανήλικος είναι έγκλειστος σε σωφρονιστικό κατάστημα υποστηρίζεται από το

άρθρο 2 του Κώδικα για την Μεταχείριση των Κρατουμένων ότι η μεταχείριση

δεν πρέπει να είναι εξευτελιστική και να κατοχυρώνεται ο σεβασμός της

αξιοπρέπειας καθώς και να υποβοηθείται ο αυτοσεβασμός και η ανάπτυξη του

αισθήματος ευθύνης.

Επιπροσθέτως, οι ανήλικοι μπορούν να επικοινωνούν με την οικογένειά τους

και να τηρείται το απόρρητο των επικοινωνιών τους.

Τέλος, όταν ένας ανήλικος συλληφθεί, εντός εικοσιτεσσάρων ωρών οδηγείται

στον αρμόδιο ανακριτή ανηλίκων ο οποίος θα αποφασίσει για την τύχη του

παιδιού. Αν ο ανήλικος δεν συμφωνεί με την προφυλάκισή του, μπορεί να

προσφύγει στο συμβούλιο πλημμελειοδικών εντός πέντε ημερών.

«Άρθρο 38

56 όπ. π. σ. 384-385.

77

1. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναλαμβάνουν την υποχρέωση να σέβονται και να διασφαλίζουν το σεβασμό στους κανόνες τους διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου που εφαρμόζονται σε αυτά σε περίπτωση ένοπλης σύρραξης, και των οποίων η προστασία επεκτείνεται στα παιδιά. 2. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη παίρνουν όλα τα δυνατά μέτρα για να διασφαλίσουν ότι τα πρόσωπα κάτω των δεκαπέντε ετών δεν θα συμμετέχουν άμεσα στις εχθροπραξίες. 3. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη απέχουν από την επιστράτευση στις ένοπλες δυνάμεις τους κάθε προσώπου κάτω των δεκαπέντε ετών. Κατά την επιστράτευση ανάμεσα σε πρόσωπα άνω των δεκαπέντε ετών αλλά κάτω των δεκαοκτώ ετών, τα Συμβαλλόμενα Κράτη προσπαθούν να δίνουν προτεραιότητα στα πρόσωπα μεγαλύτερης ηλικίας. 4. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη, σύμφωνα με την υποχρέωση που έχουν, δυνάμει του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, να προστατεύουν τον άμαχα πληθυσμό σε περίπτωση ένοπλης σύρραξη, παίρνουν όλα τα δυνατά μέτρα για την προστασία και τη φροντίδα των παιδιών, που θίγονται από την ένοπλη σύρραξη. Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) Συντ άρθρο 4 παρ.6, 2) Σύμβαση της Γενεύης

αρ.1 για την βελτίωση της τύχης των τραυματιών και ασθενών στις ένοπλες

δυνάμεις σε εκστρατεία (1949) , 3) Σύμβαση της Γενεύης αρ. 2 για τη

βελτίωση της τύχης των τραυματιών και ασθενών στις ένοπλες δυνάμεις στη

θάλασσα (1949), 4) Σύμβαση της Γενεύης αρ. 3 για την μεταχείριση των

αιχμαλώτων πολέμου (1949), 5) Σύμβαση της Γενεύης αρ.4 για την

προστασία των πολιτών σε καιρό πολέμου (1949), 6) 1ο και 2ο πρόσθετα

Πρωτόκολλα στις Συμβάσεις της Γενεύης, 7) ΑφΧΔΑΠ άρθρο 22 παρ.3, 8)

ν.1763/1988 άρθρο 1, 9) ν.2510/1997»57.

57 όπ. π. σ. 395.

78

Τα παιδιά προστατεύονται από τις ρυθμίσεις αυτού του άρθρου είτε

συμμετέχουν ενεργά σε ένοπλη σύρραξη είτε είναι μέρος του άμαχου

πληθυσμού. Πάντως, όσο αφορά την άμεση εμπλοκή των παιδιών σε

εχθροπραξίες, τα Συμβαλλόμενα κράτη είναι υποχρεωμένα να απαγορεύουν

την ανάμειξη παιδιών σε ένοπλες συρράξεις , μικρότερα από κάποιο

κατώτατο όριο ηλικίας και να προστατεύουν τον άμαχο πληθυσμό.

«Άρθρο 39 Τα Συμβαλλόμενα Κράτη παίρνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα για να διευκολύνουν τη σωματική και ψυχολογική ανάρρωση και την κοινωνική επανένταξη κάθε παιδιού θύματος : οποιασδήποτε μορφής παραμέλησης, εκμετάλλευσης ή κακοποίησης, βασανισμού ή κάθε άλλης μορφής σκληρής, απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης ή τιμωρίας ή ένοπλης σύρραξης. Η ανάρρωση αυτή και η επανένταξη γίνονται μέσα σε περιβάλλον, που ευνοεί την υγεία, τον αυτοσεβασμό και την αξιοπρέπεια του παιδιού. Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) Σύμβαση των ΗΕ κατά των βασανισμών και

κάθε άλλης σκληρής, απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας,

άρθρο 14, 2) Διακήρυξη ΗΕ για τις βασικές δικαιικές αρχές για τα θύματα

εγκλήματος και κατάχρησης εξουσίας, 3) π.δ. 867/1979»58.

Η προστασία αυτού του άρθρου αναλύεται σε δύο παραμέτρους: Από τη μια

πλευρά υπάρχει η αποκατάσταση της γενικότερης υγείας του παιδιού και από

την άλλη πλευρά επιδιώκεται η κοινωνική του επανένταξη.

Υπάρχουν και κάποιες κατευθυντήριες γραμμές προς τα συμβαλλόμενα κράτη

για να εξασφαλίσουν ένα περιβάλλον που θα προάγει την υγεία, τον

αυτοσεβασμό και την αξιοπρέπεια του παιδιού και αποτελεί το κριτήριο

58 όπ. π. σ. 404.

79

«καταλληλότητας» των εν λόγω μέτρων που προσπαθούν ώστε να

αναρρώσει γρήγορα το παιδί και να ενταχθεί σιγά-σιγά στην κοινωνία .

Υπάρχουν όμως και κάποιες διατάξεις διεθνούς δικαίου που υποχρεώνουν τα

κράτη μέλη να εξασφαλίσουν τρόπους για την όσο το δυνατόν

αποτελεσματικότερη αποκατάσταση της ζημίας εξαιτίας παράνομης ενέργειας

εναντίον ανηλίκου ( Σύμβαση ΗΕ κατά των βασανισμών και κάθε άλλης

σκληρής, απάνθρωπης και ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας) και να

λάβουν μέτρα για την ομαλή κοινωνική τους επανένταξη (Διακήρυξη βασικών

δικαιικών αρχών για θύματα εγκλήματος και κατάχρησης εξουσίας).

Υπάρχουν ειδικές διατάξεις που αναφέρονται προσαρμογή του παιδιού στην

κοινωνία (όπως τα παιδιά με ειδικές ανάγκες καθώς και τα παιδιά που εκτίουν

κάποια ποινή.

Όσον αφορά την Ελλάδα, υπάρχουν πολλοί φορείς που προσπαθούν να

επιτύχουν τους σκοπούς αυτού του άρθρου, όπως το Υπουργείο Υγείας,

Πρόνοιας και Κοινωνικών ασφαλίσεων και το Ινστιτούτο Υγείας Παιδιού.

«Άρθρο 40 1. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναγνωρίζουν σε κάθε παιδί ύποπτο, κατηγορούμενο ή καταδικασμένο για παράβαση του ποινικού νόμου το δικαίωμα σε μεταχείριση που να συνάδει με το αίσθημα της αξιοπρέπειάς του και της προσωπικής αξίας, που να ενισχύει το σεβασμό του για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες των άλλων και που να λαμβάνει υπόψη την ηλικία του, καθώς και την ανάγκη για επανένταξη στην κοινωνία και την ανάληψη από το παιδί ενός εποικοδομητικού ρόλου στην κοινωνία. 2. Για το σκοπό αυτόν, και λαμβάνοντας υπόψη τις σχετικές διατάξεις των διεθνών οργάνων, τα Συμβαλλόμενα Κράτη επαγρυπνούν ιδιαίτερα ώστε : α. Κανένα παιδί να μην καθίσταται ύποπτο, να μην κατηγορείται και να μην καταδικάζεται για παράβαση του ποινικού νόμου λόγω πράξεων ή

80

παραλείψεων, που δεν απαγορεύονται από το εθνικό ή διεθνές δίκαιο κατά το χρόνο που διαπράχθηκαν. β. Κάθε παιδί ύποπτο ή κατηγορούμενο για παράβαση του ποινικού νόμου να έχει τουλάχιστον δικαίωμα στις ακόλουθες εγγυήσεις: ι. Να θεωρείται αθώο μέχρι να αποδειχθεί νόμιμα η ενοχή του. ιι. Να ενημερώνεται χωρίς καθυστέρηση και απευθείας για τις εναντίον του κατηγορίες ή, κατά περίπτωση, μέσω των γονέων του ή των νόμιμων εκπροσώπων του και να έχει νομική ή οποιαδήποτε άλλη κατάλληλη συμπαράσταση για την προετοιμασία και την παρουσίαση της υπεράσπισής του. ιιι. Να κρίνεται η υπόθεσή του χωρίς καθυστέρηση από μία αρμόδια, ανεξάρτητη και αμερόληπτη αρχή ή δικαστικό σώμα, σύμφωνα με μια δίκαιη κατά το νόμο διαδικασία, με την παρουσία ενός νομικού ή άλλου συμβούλου και την παρουσία των γονέων του ή των νομίμων εκπροσώπων του, εκτός αν αυτό θεωρηθεί αντίθετο προς το συμφέρον του παιδιού, λόγω κυρίως της ηλικίας ή της κατάστασής του. ιν. Να μην υποχρεώνεται να καταθέσει ως μάρτυρας ή να ομολογήσει την ενοχή του, να υποβάλλει ερωτήσεις το ίδιο ή μέσω άλλου στους μάρτυρες κατηγορίας και να επιτυγχάνει την παράσταση και την εξέταση μαρτύρων υπεράσπισης κάτω από συνθήκες ισότητας. ν. Εάν κριθεί ότι παρέβη τον ποινικό νόμο, να μπορεί να προσφύγει κατ' αυτής της απόφασης και κατά οποιουδήποτε μέτρου που λήφθηκε ως συνέπεια αυτής ενώπιον μιας ανώτερης αρμόδιας, ανεξάρτητης και αμερόληπτης αρχής ή δικαστικού σώματος, σύμφωνα με το νόμο. νι. Να έχει τη δωρεάν βοήθεια ενός διερμηνέα, σε περίπτωση που δεν καταλαβαίνει ή δεν μιλάει τη γλώσσα που χρησιμοποιείται. νιι. Να αντιμετωπίζεται η ιδιωτική του ζωή με απόλυτο σεβασμό σε όλα τα στάδια της διαδικασίας. 3. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη προσπαθούν να προαγάγουν τη θέσπιση νόμων, διαδικασιών, αρχών και θεσμών εφαρμοζόμενων ειδικώς στα παιδιά που είναι ύποπτα, κατηγορούμενα ή καταδικασμένα για παράβαση του ποινικού νόμου και ιδιαίτερα: α. Τη θέσπιση ενός ελάχιστου ορίου ηλικίας κάτω από το οποίο τα παιδιά θα θεωρούνται ότι δεν έχουν την ικανότητα παράβασης του

81

ποινικού νόμου. β. Την εισαγωγή μέτρων, εφόσον αυτό είναι δυνατόν και ευκταίο, για την αντιμετώπιση τέτοιων παιδιών, χωρίς ανάγκη προσφυγής στη δικαιοσύνη, με την προϋπόθεση βέβαια ότι τηρείται ο απόλυτος σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα και στις νόμιμες εγγυήσεις. 4. Μια σειρά διατάξεων σχετικών κυρίως με την επιμέλεια, την καθοδήγηση και την επιτήρηση, τους συμβούλους, τη δοκιμασία, την τοποθέτηση σε οικογένεια, τα προγράμματα γενικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης και τις άλλες εναλλακτικές δυνατότητες πλην της επιμέλειας, θα εξασφαλίζει στα παιδιά μια μεταχείριση που να εγγυάται την ευημερία τους και που να είναι ανάλογη και με την κατάστασή τους και με την παράβαση. Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) Συντ άρθρα 2 παρ.1, 4 παρ.1, 5 παρ.3, 7 παρ.1,

20 παρ.1,93 παρ.2, 96 παρ.3, 2) ΟΔΔΑ άρθρο 11, 3) ΔΣΑΠΔ άρθρα 9,14,15,

4) ΕΣΔΑ άρθρα 6,7, 5) ΠΚ άρθρα 1,2,4,18,82,83,121, έως 133, 6) ΚΠΔ άρθρα

7,27 παρ.1,43, 113 παρ.4.2, 130 παρ.3,

4,212,239,282,371,463,486,488,489,490,574 παρ.1, 7) ΑΚ άρθρο1510 επ., 8)

α.ν. 2724/1940, 9) α.ν. 3315/1955, 10) ν.378/1976, 11) ν.2298/1995, 12)

ν.2331/1995, 13) π.δ. 49/1979, 14) π.δ. 180/1997, 15) 36/2000, 16) β.δ. 27-6-

1959, 17) Αποφάσεις της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της

Ευρώπης (66)25, (78)62, 16) Συστάσεις της Επιτροπής Υπουργών του

Συμβουλίου της Ευρώπης R (87)20, R(88)6»59.

Αυτό το άρθρο ουσιαστικά διαχωρίζει την ποινική αντιμετώπιση των ανηλίκων

έναντι των υπόλοιπων κρατούμενων. Αυτό το άρθρο υλοποιείται και στην

ελληνική νομοθεσία. Είναι αναγκαίο ο ανήλικος, επειδή αναπτύσσεται ακόμα

ως άτομο , να τυχαίνει ειδικής μεταχείρισης, σύμφωνα με το άρθρο 239

παρ.2β ΚΠΔ.

59 όπ. π. σ. 413-415.

82

Επειδή το παιδί δεν πρέπει να φυλακίζεται, σύμφωνα με το άρθρο 126ΠΚ,

εκτίει την ποινή του σε αναμορφωτήριο. Ειδικές ρυθμίσεις προβλέπονται για

τους έφηβους.

Πάντως, η δικαστική διαδικασία που αφορά τους ανήλικους είναι μυστική,

καθώς και όλα τα υπόλοιπα μέτρα που αφορούν τους ανήλικους

κρατούμενους. Επιπρόσθετα, προβλέπονται ειδικά μέτρα για αλλοδαπούς

(π.χ. πρόσληψη διερμηνέα). Όλες οι υπόλοιπες ρυθμίσεις αφορούν όλους

τους κρατούμενους εκτός από την περίπτωση που χρειάζεται ειδικός δικαστής

(αν και όχι πάντα) για την εκδίκαση της υπόθεσης κατά την διάρκεια της

οποίας οι γονείς επιτρέπεται να είναι παρόντες για να παρέχουν στον ανήλικο

συναισθηματική υποστήριξη, εκτός αν έχουν εχθρική στάση απέναντί του.

Η εκδίκαση της υπόθεσης γίνεται σε μονομελή και τριμελή πλημμελειοδικεία

και τριμελή εφετεία. Ο ανήλικος δεν έχει δικαίωμα έφεσης (παρά μόνο σε

εξαιρετικές περιπτώσεις) επειδή οι εκάστοτε αποφάσεις των δικαστηρίων δεν

θεωρούνται ποινές.

Σχεδόν πάντα, τα ΜΜΕ ισχυριζόμενα την αρχή της ελευθερίας του λόγου δεν

σέβονται την ζωή του ανήλικου καθ’ όλη τη διάρκεια δικαστικής διαδικασίας

και πολλές φορές καταδικάζουν τον ανήλικο πριν αποφασίσει το δικαστήριο.

Υπάρχει περίπτωση, για κάποιον ανήλικο να μην ακολουθηθεί η συγκεκριμένη

ποινική διαδικασία, αλλά κάτι άλλο που θα αρμόζει καλύτερα στην περίπτωσή

του.

Αυτό στην Ελλάδα θα μπορούσε να συμβεί μόνο με νομοθετική αλλαγή.

Παλιότερα, οι γονείς έκαναν έκκληση στην δικαιοσύνη για κάθε ενάργεια του

ανηλίκου που έκριναν ως αντικοινωνική, αλλά στην πραγματικότητα (και με

βάση τα σημερινά κριτήρια) δεν υφίσταται τέτοιο θέμα. Τότε, ο ανήλικος θα

μπορούσε να εγκλειστεί ακόμα και σε ίδρυμα.

«Άρθρο 41

83

Καμία από τις διατάξεις της παρούσας Σύμβασης δεν θίγει διατάξεις ευνοϊκότερες για την πραγματοποίηση των δικαιωμάτων του παιδιού και οι οποίες είναι δυνατόν να περιέχονται: α. Στην νομοθεσία ενός Συμβαλλόμενου Κράτους ή β. Στο ισχύον για το Κράτος αυτό διεθνές δίκαιο. Οι σχετικές διατάξεις είναι: 1) ΔΣΑΠΔ άρθρο 5 παρ.2, 2) ΔΣΟΚΜΔ άρθρο 5

παρ.2, 3) ΕΣΔΑ άρθρο 60, 4) ΕΚΧ άρθρο 32»60.

Αυτό το άρθρο εξασφαλίζει την διαμόρφωση του νομικού πλαισίου που

σχετίζεται με το παιδί και τα δικαιώματά του και διευκρινίζει ότι η Σύμβαση έχει

σκοπό απλώς να συμπληρώσει τις ρυθμίσεις του εσωτερικού δικαίου και όχι

να τις αντικαταστήσει.

Αρχικά, η πιο αποτελεσματική και καλύτερη μεταχείριση του παιδιού

επιβάλλεται από τα κράτη ανεξάρτητα από τη θέση που κατέχει η παρούσα

Σύμβαση στο νομικό πλαίσιο κάθε κράτους. Αυτό αποτέλεσε επακόλουθο της

ρύθμισης σχέσεων της ΔΣΔΠ με ά;λλες διεθνείς Συμβάσεις.

Γι’ αυτό ευνοϊκές θεωρούνται οι διατάξεις όχι μόνο από ουσιαστική άποψη

(πιο ευρύ περιεχόμενο ενός δικαιώματος σύμφωνα με την Σύμβαση ή με

λιγότερους περιορισμούς) αλλά και από άποψη δικαστικών προϋποθέσεων

άσκησης δικαιώματος από το παιδί. Αυτή η απόφαση, όμως, ανήκει στον

εθνικό δικαστή.

«Άρθρο 42 Τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναλαμβάνουν να κάνουν ευρέως γνωστές τόσο στους ενήλικες όσο και στα παιδιά, τις αρχές και τις διατάξεις της παρούσας Σύμβασης με δραστήρια και κατάλληλα μέσα»61.

60 όπ. π. σ. 443.

84

Τα κράτη πρέπει να κάνουν ότι μπορούν για την διάδοση της Σύμβασης με

την δημοσιοποίηση του περιεχομένου της και την ανάθεση της επιμέλειας στις

Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, οι οποίες θα προσαρμόσουν το περιεχόμενο

ανάλογα με το εκάστοτε κοινό, ώστε το περιεχόμενο να είναι κατανοητό.

Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην ενημέρωση των ίδιων των παιδιών.

Αξιοσημείωτο είναι να επικεντρωθεί το ενδιαφέρον στους εκπαιδευτικούς, οι

οποίοι ασχολούνται με παιδιά. Ακόμα είναι σκόπιμο να διατεθεί το κείμενο της

Σύμβασης σε βιβλιοθήκες και κρατικές υπηρεσίες καθώς και να διαδοθεί και

μέσω των ΜΜΕ.

«Άρθρο 43 1. Με σκοπό την έρευνα της προόδου που έχει συντελεστεί από τα Συμβαλλόμενα Κράτη σε σχέση με την τήρηση των υποχρεώσεων, οι οποίες συμφωνήθηκαν δυνάμει της παρούσας Σύμβασης, συγκροτείται Επιτροπή για τα δικαιώματα του παιδιού, η οποία επιτελεί τα καθήκοντα που ορίζονται παρακάτω. 2. Η Επιτροπή αποτελείται από δέκα εμπειρογνώμονες υψηλού ήθους και αναγνωρισμένης ικανότητας στον τομέα που καλύπτει η παρούσα Σύμβαση. Τα μέλη της εκλέγονται από τα Συμβαλλόμενα Κράτη ανάμεσα στους υπηκόους τους και συμμετέχουν υπό την ατομική τους ιδιότητα, αφού ληφθούν υπόψη η ανάγκη εξασφάλισης δίκαιης γεωγραφικής κατανομής και τα κύρια νομικά συστήματα. 3. Η εκλογή των μελών της Επιτροπής γίνεται με μυστική ψηφοφορία από έναν κατάλογο προσώπων που υποβάλλουν τα Συμβαλλόμενα Κράτη. Κάθε Συμβαλλόμενο Κράτος έχει την δυνατότητα να υποδεικνύει έναν υποψήφιο από τους υπηκόους του. 4. Η διεξαγωγή των πρώτων εκλογών θα γίνει το αργότερο έξι μήνες μετά την ημερομηνία έναρξης ισχύος της παρούσας Σύμβασης. Στη συνέχεια οι εκλογές θα γίνονται κάθε δύο χρόνια.

61 όπ. π. σ. 452.

85

Τέσσερις τουλάχιστο μήνες πριν από την ημερομηνία κάθε εκλογής ο Γενικός Γραμματέας του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών καλεί γραπτώς τα Συμβαλλόμενα Κράτη να προτείνουν τους υποψηφίους τους εντός δύο μηνών. Στη συνέχεια, ο Γενικός Γραμματέας ετοιμάζει έναν κατάλογο με τα ονόματα όλων των υποψηφίων σε αλφαβητική σειρά, αναφέροντας τα Συμβαλλόμενα κράτη που έχουν υποδείξει αυτούς και τον υποβάλλει στα Συμβαλλόμενα στην παρούσα Σύμβαση Κράτη. 5. Οι εκλογές γίνονται κατά τις συνόδους των Συμβαλλομένων Κρατών, οι οποίες συγκαλούνται από το Γενικό Γραμματέα στην Έδρα του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών. Στις συνόδους αυτές, κατά τις οποίες η απαρτία σχηματίζεται από τα δύο τρίτα των Συμβαλλόμενων Κρατών, εκλέγονται μέλη της Επιτροπής εκείνοι που έλαβαν το μεγαλύτερο αριθμό ψήφων και την απόλυτη πλειοψηφία από τους παρόντες και ψηφίσαντες εκπροσώπους των Συμβαλλόμενων Κρατών. 6. Τα μέλη της Επιτροπής εκλέγονται για χρονική περίοδο τεσσάρων ετών. Είναι επανεκλέξιμα εάν προταθεί εκ νέου η υποψηφιότητά τους. Η θητεία πέντε μελών από τα εκλεγμένα κατά την πρώτη εκλογή λήγει μετά την συμπλήρωση δύο ετών. Τα ονόματα των πέντε αυτών μελών επιλέγονται με κλήρο από τον πρόεδρο της συνόδου, αμέσως μετά από την πρώτη εκλογή. 7. Σε περίπτωση θανάτου ή παραίτησης ενός μέλους της Επιτροπής, ή εάν, για έναν οποιονδήποτε άλλο λόγο, ένα μέλος δηλώσει ότι δεν μπορεί πλέον να ασκεί τα καθήκοντά του στα πλαίσια της Επιτροπής, το Συμβαλλόμενο Κράτος, που είχε υποδείξει αυτό το μέλος, διορίζει έναν άλλο εμπειρογνώμονα από τους υπηκόους του, για να υπηρετήσει για το υπόλοιπο της θητείας, με την επιφύλαξη της έγκρισης της Επιτροπής. 8. Η Επιτροπή θεσπίζει η ίδια τον εσωτερικό κανονισμό της. 9. Η Επιτροπή εκλέγει τους αξιωματούχους της για μία περίοδο δύο ετών. 10. Οι σύνοδοι της Επιτροπής συγκαλούνται κανονικά στην Έδρα του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών ή σε οποιωνδήποτε άλλο κατάλληλο τόπο, που καθορίζεται από την Επιτροπή.

86

Η Επιτροπή συνέρχεται κανονικά κάθε χρόνο. Η διάρκεια των συνόδων της καθορίζεται και τροποποιείται, εάν είναι αναγκαίο, από μία συνέλευση των Κρατών Μελών στην παρούσα Σύμβαση, με την επιφύλαξη της έγκρισης από τη Γενική Συνέλευση. 11. Ο Γενικός Γραμματέας του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών θέτει στη διάθεση της Επιτροπής το απαραίτητο προσωπικό και τις εγκαταστάσεις για την αποτελεσματική εκτέλεση των καθηκόντων που της έχουν ανατεθεί, δυνάμει της παρούσας Σύμβασης. 12. Τα μέλη της Επιτροπής που συγκροτήθηκε δυνάμει της παρούσας Σύμβασης εισπράττουν, με την έγκριση της Γενικής Συνέλευσης, απολαβές από τους πόρους του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών, σύμφωνα με τους όρους και με τις προϋποθέσεις που ορίζει η Γενική Συνέλευση»62. Έχει ανατεθεί από την Σύμβαση να επιβλέπει την υλοποίησή της από τα

κράτη μέσω της Επιτροπής για τα Δικαιώματα ου Παιδιού, η οποία αν και

παλιότερα αποτελείτο από δέκα μέλη, σήμερα αποτελείται από δεκαοχτώ

λόγω αυξημένων υποχρεώσεων.

Τα τελευταία χρόνια η Επιτροπή συνεδριάζει τρεις φορές το χρόνο σε

Συνόδους που διαρκούν τέσσερις εβδομάδες, και κατά τη διάρκεια της

τελευταίας εβδομάδας γίνεται προετοιμασία για την επόμενη Σύνοδο. Οι

Σύνοδοι πραγματοποιούνται στο κέντρο των ΗΕ για τα δικαιώματα του

ανθρώπου, στη Γενεύη.

«Άρθρο 44 1. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναλαμβάνουν την υποχρέωση να υποβάλλουν στην Επιτροπή, μέσω του Γενικού Γραμματέα του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών, εκθέσεις σχετικά με τα μέτρα που έχουν υιοθετήσει για την ενεργοποίηση των δικαιωμάτων που αναγνωρίζονται στην παρούσα Σύμβαση, καθώς και σχετικά με την

62 όπ. π. σ. 453-454.

87

πρόοδο που σημειώθηκε ως προς την απόλαυση αυτών των δικαιωμάτων: α. Εντός των δύο πρώτων ετών από την έναρξη ισχύος της παρούσας Σύμβασης για κάθε Συμβαλλόμενο Κράτος. β. Κατόπιν, κάθε πέντε χρόνια. 2. Οι εκθέσεις που συντάσσονται σε εφαρμογή του παρόντος άρθρου, πρέπει να επισημαίνουν τους παράγοντες και τις δυσκολίες, εάν υπάρχουν, που εμποδίζουν τα Συμβαλλόμενα Κράτη να τηρήσουν πλήρως τις υποχρεώσεις που προβλέπονται στην παρούσα Σύμβαση. Πρέπει επίσης να περιέχουν επαρκείς πληροφορίες, για να δώσουν στην Επιτροπή μια ακριβή εικόνα της εφαρμογής της Σύμβασης στην εν λόγω χώρα. 3. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη τα οποία έχουν υποβάλει στην Επιτροπή μια αρχική πλήρη έκθεση, δεν χρειάζεται να επαναλαμβάνουν στις επόμενες εκθέσεις που υποβάλλουν, σύμφωνα με το εδάφιο β της παραγράφου 1 του παρόντος άρθρου, τις βασικές πληροφορίες που έχουν ήδη κοινοποιήσει. 4.Η Επιτροπή μπορεί να ζητά από τα Συμβαλλόμενα Κράτη συμπληρωματικές πληροφορίες, σχετικές με την εφαρμογή της Σύμβασης. 5. Η Επιτροπή υποβάλλει κάθε δύο χρόνια στη Γενική Συνέλευση, μέσω του Κοινωνικού και Οικονομικού Συμβουλίου, εκθέσεις για τις δραστηριότητες της. 6. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη καθιστούν ευρέως προσιτές τις εκθέσεις τους στο κοινό της χώρας τους»63. Στην πρώτη Σύνοδό της η Επιτροπή έκρινε απαραίτητη τη θέσπιση

κατευθυντήριων γραμμών ώστε τα κράτη να συντάξουν ικανοποιητικά τις

πρώτες εκθέσεις. Αυτό αποτέλεσε αφορμή για ανασκόπηση των μέτρων που

έχουν ληφθεί από τα κράτη για την εξισορρόπηση του εσωτερικού τους

δικαίου με τις διατάξεις της Σύμβασης.

63 όπ. π. σ. 457.

88

«Άρθρο 45 Για την προώθηση της αποτελεσματικής εφαρμογής της Σύμβασης και για την ενθάρρυνση της διεθνούς συνεργασίας στο πεδίο το οποίο καλύπτει η Σύμβαση: α. Οι ειδικοί οργανισμοί, το Ταμείο των Ηνωμένων Εθνών για την παιδική ηλικία και άλλα όργανα των Ηνωμένων Εθνών έχουν το δικαίωμα να εκπροσωπούνται κατά την εξέταση της εφαρμογής των διατάξεων της παρούσας Σύμβασης, οι οποίες εμπίπτουν στην αρμοδιότητα τους. Η Επιτροπή μπορεί να καλέσει τις ειδικευμένες οργανώσεις, το Ταμείο των Ηνωμένων Εθνών για την παιδική ηλικία και άλλους αρμόδιους οργανισμούς, τους οποίους κρίνει κατάλληλους, να παράσχουν ειδικευμένες γνώμες για την εφαρμογή της Σύμβασης στους τομείς που ανήκουν στις αντίστοιχες αρμοδιότητές τους. Μπορεί να καλεί τις ειδικευμένες οργανώσεις, το Ταμείο των Ηνωμένων Εθνών για την παιδική ηλικία και άλλα όργανα των Ηνωμένων Εθνών να της υποβάλουν εκθέσεις για την εφαρμογή της Σύμβασης στους τομείς που ανήκουν στο πεδίο δραστηριότητάς τους. β. Η Επιτροπή διαβιβάζει, εάν το κρίνει αναγκαίο, στις ειδικευμένες οργανώσεις, στο Ταμείο των Ηνωμένων Εθνών για την παιδική ηλικία και στους άλλους αρμόδιους οργανισμούς κάθε έκθεση των Συμβαλλόμενων Κρατών που περιέχει ένα αίτημα ή υποδεικνύει μια ανάγκη για τεχνική συμβουλή ή βοήθεια μαζί με τις παρατηρήσεις και τις προτάσεις της Επιτροπής , εάν υπάρχουν, σχετικά με το παραπάνω αίτημα ή υπόδειξη. γ. Η Επιτροπή μπορεί να συστήσει στη Γενική Συνέλευση να ζητήσει από το Γενικό Γραμματέα να αναλάβει για λογαριασμό της μελέτες πάνω σε ειδικά θέματα, σχετικά με τα δικαιώματα του παιδιού. δ. Η Επιτροπή μπορεί να κάνει υποδείξεις και συστάσεις γενικής φύσεως βασισμένες στις πληροφορίες που έχει δεχτεί κατ΄ εφαρμογήν των άρθρων 44 και 45 της παρούσας Σύμβασης. Οι υποδείξεις αυτές και οι συστάσεις γενικής φύσεως διαβιβάζονται σε κάθε ενδιαφερόμενο Συμβαλλόμενο Κράτος και αναφέρονται στη Γενική Συνέλευση, μαζί με

89

τις παρατηρήσεις των Συμβαλλόμενων Κρατών μερών, όπου υπάρχουν»64. Καθίσταται πρωτοπόρος ο μηχανισμός ελέγχου και υλοποίησης της

Σύμβασης με το να εφαρμόζεται η Σύμβαση και από άλλους φορείς, όπως

είναι η UNICEF, άλλα όργανα του ΟΗΕ που αποσκοπούν στην προστασία

του παιδιού, και Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις.

«Άρθρο 46 Η παρούσα Σύμβαση είναι ανοιχτή για υπογραφή σε όλα τα Κράτη»65. Από τη στιγμή που ένα κράτος-μέλος του ΟΗΕ υπογράφει τη Σύμβαση είναι

υποχρεωμένο να την εφαρμόζει το ίδιο σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο βαθμό.

«Άρθρο 47 Η παρούσα Σύμβαση υποβάλλεται σε επικύρωση. Τα έγγραφα της επικύρωσης θα κατατεθούν στο Γενικό Γραμματέα του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών»66.

Σχεδόν όλα τα κράτη έχουν υπογράψει αυτή την Σύμβαση (εκτός από τις ΗΠΑ

και τη Σομαλία).

«Άρθρο 48 Η παρούσα Σύμβαση είναι ανοιχτή για προσχώρηση οποιουδήποτε Κράτους. Τα έγγραφα της προσχώρησης θα κατατεθούν στο Γενικό Γραμματέα του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών»67.

64 όπ. π. σ. 460. 65 όπ. π. σ. 463. 66 όπ. π. σ. 464. 67 όπ. π. σ. 465.

90

Σε αυτή την Σύμβαση μπορούν να προσχωρήσουν όλα τα κράτη (είτε είναι

μέλη του ΟΗΕ είτε όχι).

«Άρθρο 49 1. Η παρούσα Σύμβαση θα αρχίσει να ισχύει την τριακοστή ημέρα μετά από την ημερομηνία κατάθεσης στο Γενικό Γραμματέα του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών του εικοστού εγγράφου επικύρωσης ή προσχώρησης. 2. Για κάθε Κράτος που επικυρώνει την παρούσα Σύμβαση ή προσχωρεί σε αυτήν μετά την κατάθεση του εικοστού εγγράφου επικύρωσης ή προσχώρησης, η Σύμβαση θα αρχίσει να ισχύει την τριακοστή ημέρα μετά από την ημερομηνία κατάθεσης από το Κράτος αυτό του δικού του εγγράφου επικύρωσης ή προσχώρησης»68. Στην Ελλάδα η Σύμβαση ισχύει από τις 10 Ιουνίου 1993.

«Άρθρο 50 1. Κάθε Συμβαλλόμενο Κράτος μπορεί να προτείνει μια τροπολογία και να καταθέσει το κείμενό της στο Γενικό Γραμματέα του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών. Εν συνεχεία ο Γενικός Γραμματέας διαβιβάζει όλα τα σχέδια τροπολογιών στα Συμβαλλόμενα Κράτη ζητώντας τους να του γνωρίζουν εάν επιθυμούν να συγκληθεί διάσκεψη των Συμβαλλόμενων Κρατών, με σκοπό να εξεταστούν και να τεθούν σε ψηφοφορία αυτά τα σχέδια. Εάν, εντός τεσσάρων μηνών από την ημερομηνία της διαβίβασης αυτής, το ένα τρίτο τουλάχιστον των Συμβαλλόμενων Κρατών κηρυχτεί υπέρ της σύγκλησης μιας τέτοιας διάσκεψης, ο Γενικός Γραμματέας συγκαλεί τη διάσκεψη υπό την αιγίδα του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών. Κάθε τροπολογία, που υιοθετείται από την πλειοψηφία των παρόντων και ψηφισάντων στη διάσκεψη

68 όπ. π. σ. 466.

91

Συμβαλλόμενων Κρατών, υποβάλλεται για έγκριση στη Γενική Συνέλευση. 2. Κάθε τροπολογία, που υιοθετήθηκε σύμφωνα με τις διατάξεις της παραγράφου 1 του παρόντος άρθρου, αρχίζει να ισχύει όταν εγκριθεί από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών και γίνει δεκτή με πλειοψηφία των δύο τρίτων των Συμβαλλόμενων Κρατών. 3. Όταν μια τροπολογία αρχίσει να ισχύει έχει αναγκαστική ισχύ για τα Συμβαλλόμενα κράτη που την αποδέχτηκαν, ενώ τα υπόλοιπα Συμβαλλόμενα Κράτη παραμένουν δεσμευμένα από τις διατάξεις της παρούσας Σύμβασης και από όλες τις προηγούμενες τροπολογίες που έχουν αποδεχτεί»69. Τα κράτη-μέλη του ΟΗΕ υιοθέτησαν 2 νέα Πρωτόκολλα στην Σύμβαση. Το

πρώτο έχει τίτλο « Προαιρετικό Πρωτόκολλο στη Σύμβαση για τα δικαιώματα

του Παιδιού σχετικά με την ανάμειξη του παιδιού στις ένοπλες συρράξεις», και

το δεύτερο έχει τίτλο « Προαιρετικό Πρωτόκολλο στη Σύμβαση για τα

δικαιώματα του Παιδιού σχετικά με την πώληση παιδιών , παιδική πορνεία και

πορνογραφία». Παρ’ όλα αυτά η Σύμβαση δεν τα αντιμετωπίζει διεξοδικά.

«Άρθρο 51 1. Ο Γενικός Γραμματέας του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών θα δεχτεί και θα διαβιβάσει σε όλα τα κράτη το κείμενο των επιφυλάξεων που έκαναν τα Κράτη κατά το χρόνο της επικύρωσης ή της προσχώρησης. 2. Δεν επιτρέπεται καμία επιφύλαξη, που είναι ασυμβίβαστη με το αντικείμενο και το σκοπό της παρούσας Σύμβασης. Οι επιφυλάξεις μπορούν να αποσυρθούν ανά πάσα στιγμή με γνωστοποίηση προς το Γενικό Γραμματέα του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών, ο οποίος ενημερώνει γι' αυτό όλα τα Συμβαλλόμενα στη Σύμβαση Κράτη. Η γνωστοποίηση παράγει τα αποτελέσματά της

69 όπ. π. σ. 467.

92

από την ημερομηνία κατά την οποία παρελήφθη από το Γενικό Γραμματέα»70.

Η επιφύλαξη δηλώνει την βούληση των κρατών-μερών με την οποία ζητούν

την εξαίρεσή τους από τα έννομα αποτελέσματα της συγκεκριμένης διάταξης.

«Άρθρο 52 Κάθε Συμβαλλόμενο Κράτος μπορεί να καταγγείλει την παρούσα Σύμβαση με γραπτή γνωστοποίηση προς το Γενικό Γραμματέα του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών. Η καταγγελία παράγει τα αποτελέσματά της ένα χρόνο μετά από την ημερομηνία κατά την οποία η γνωστοποίηση παρελήφθη από το Γενικό Γραμματέα»71.

«Άρθρο 53 Ο Γενικός Γραμματέας του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών ορίζεται θεματοφύλακας της παρούσας Σύμβασης»72. «Άρθρο 54 Το πρωτότυπο της παρούσας Σύμβασης, της οποίας τα κείμενα στην αγγλική, αραβική, κινεζική, ισπανική, γαλλική και ρωσική γλώσσα έχουν την ίδια ισχύ, θα κατατεθεί στο Γενικό Γραμματέα του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών. Για να πιστοποιηθούν τα παραπάνω οι υπογράφοντες ειδικά εξουσιοδοτημένοι από τις αντίστοιχες Κυβερνήσεις τους, υπέγραψαν την παρούσα Σύμβαση»73.

70 όπ. π. σ. 469. 71 όπ. π. σ. 470. 72 όπ. π. σ. 471. 73 όπ. π. σ. 472.

93

Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις

Υπάρχουν πολλές μη κυβερνητικές οργανώσεις στην Ελλάδα που κάνουν

αξιόλογες προσπάθειες ώστε η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του

Παιδιού να μην μείνει μόνο στα χαρτιά. Μια από αυτές τις οργανώσεις

ονομάζεται «anthropos.gr»74 και έχει ως στόχους της : να ευαισθητοποιήσει

την κοινωνία όσον αφορά τα δικαιώματα του παιδιού, να γίνεται πράξη η

Σύμβαση του ΟΗΕ, να παρουσιάσει τις δυσκολίες των παιδιών που ανήκουν

σε ευαίσθητες κοινωνικές κατηγορίες, η πραγματοποίηση ερευνών και η

συλλογή πληροφοριών που σχετίζονται με τα δικαιώματα του παιδιού, η

δημιουργία ενός δικτύου επικοινωνίας των μαθητών μέσω του σχολείου, η

συνεργασία για επίλυση προβλημάτων με αρμόδιους φορείς και η συνεργασία

με μη κυβερνητικές οργανώσεις.

Επιπρόσθετα, η οργάνωση με την επωνυμία «womanshealth»75 κάνει

συστάσεις και προτάσεις στην Ελλάδα σχετικά με το σχέδιο νόμου που

αναφέρεται στην καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και την αρωγή στα

θύματα εγκλημάτων οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής και

σχετίζεται κυρίως με τους ανήλικους. Συγκεκριμένα υποστηρίζει ότι σε

περίπτωση που ένα παιδί είναι θύμα εμπορίας ανθρώπων, η κυβέρνηση της

Ελλάδας θα πρέπει να κάνει τις απαραίτητες ενέργειες ώστε να επικοινωνήσει

με τα μέλη της οικογένειας του παιδιού και να διερευνήσει τις συνθήκες κάτω

από τις οποίες αυτό έγινε θύμα εμπορίας .

Επίσης, υπάρχουν οργανώσεις που βοηθούν τα παιδιά που είναι προσφυγές

καθώς και τις οικογένειες τους για να ενταχθούν σε μια νέα, άγνωστη γι’

αυτούς κοινωνία76. Παράλληλα, με αυτές τις οργανώσεις υπάρχουν και άλλοι

φορείς, οι οποίοι επιπλέον παρέχουν συμβουλευτική, παραπομπές και άλλες

74 http://www. anthropos.gr/show-mko.asp?Id=1713 75 http://www. Womanshealth.gr/showArticle.php?articleid=73 76 http://www.childrenmentalhealth.gr/wc216960e78295.htm

94

πληροφορίες στα ενήλικα μέλη των οικογενειών. Πρόκειται για το Κέντρο

Συμπαράστασης Παιδιών και Οικογενείας77.

Πολύ σημαντική είναι και η βοήθεια που προσφέρει η οργάνωση «Φίλων-

Εθελοντών Εταιρείας Προστασίας Ανήλικων Θεσσαλονίκης»78 η οποία

προσπαθεί να επανεντάξει στην κοινωνία εφήβους που αντιμετωπίζουν

σοβαρά προβλήματα.(π.χ. παραβατική συμπεριφορά) και να τους προσφέρει

κάθε δυνατή βοήθεια. Ακόμη, υπάρχουν οργανώσεις που προσπαθούν να ψυχαγωγήσουν τα παιδιά

μέσω της οργάνωσης κατασκηνώσεων κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού ή

οργανώνοντας και άλλες δραστηριότητες κατά τη διάρκεια του χρόνου79, μία

από αυτές είναι οι «Κατασκηνώσεις Χαρούμενα παιδιά- Χαρούμενα Νιάτα»

Όμως υπάρχουν και μη κυβερνητικές οργανώσεις που ασχολούνται με την

εκπαίδευση και τη ψυχαγωγία του παιδιού, όπως το «Ελληνικό Παιδικό

Μουσείο»80.

Ακόμη υπάρχουν οργανώσεις που προσπαθούν να επανεντάξουν στην

κοινωνία τα παιδιά που προέρχονται από μειονεκτικά κοινωνικά στρώματα

καθώς και τα αναλφάβητα παιδιά να επιστρέψουν στο σχολείο ώστε να

αποκτήσουν τα απαραίτητα εφόδια για να εργαστούν, όπως για παράδειγμα

οι «Δρόμοι Ζωής»81.

Επιπλέον, υπάρχουν οργανώσεις οι οποίες ασχολούνται με πολύ πιο σοβαρά

θέματα, όπως η προστασία των παιδιών θυμάτων παράνομης μετακίνησης,

φαινόμενο που λαμβάνει όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις Μια από αυτές είναι

το ΚΕ.Π.ΚΑ82.

77 http://www. anthropos.gr/show-mko.asp?Id=764 78 http://www. anthropos.gr/show-mko.asp?Id=749 79 a) http://www.kataskinosi.gr, b) http://www.anthropos.gr/show-mko.asp?Id=107, c) http://www.kataskinosi.gr/welcome-page.htm 80 http://www.anthropos.gr/show-mko.asp?Id=765 81 http://www.anthropos.gr/show-mko.asp?Id=774 82 http://www.kepka.org/Grk/info/kids/kid009.htm

95

Ας μην ξεχνάμε την μεγάλη συμβολή της UNESCO στην αναβάθμιση της

ποιότητας ζωής των κοινωνικά ευαίσθητων ομάδων, όπως τα άτομα με ειδικές

ανάγκες, οι κακοποιημένες γυναίκες και παιδιά, κ.α., που χρειάζονται

συμπαράσταση προκειμένου να ορθοποδήσουν και να εξελιχθούν ατομικά και

κοινωνικά.

Σημαντική προσπάθεια για την καλυτέρευση της ζωής των παιδιών83 που

μένουν στην Ελλάδα καθώς και για την ενημέρωση για τα δικαιώματα τους

καταβάλλει η οργάνωση «Το χαμόγελο του Παιδιού»84. Επιπλέον υπάρχουν

μη κυβερνητικές οργανώσεις που προσπαθούν να προσφέρουν στα παιδιά

ένα όσο μπορούν πιο ευχάριστο περιβάλλον διαβίωσης το οποίο να τους

εξασφαλίζει την ίδια προστασία και φροντίδα με το οικογενειακό περιβάλλον.

Πρόκειται για τα «Παιδικά Χωριά SOS Ελλάδος»85 καθώς και για την «Κιβωτό

του Κόσμου»86.

Ακόμα, όπως είναι γνωστό υπάρχουν σύλλογοι για την προσαρμογή των

παιδιών με ειδικές ανάγκες. Ένας από αυτούς είναι ο «Σύλλογος Γονέων και

Κηδεμόνων Σπαστικών Παιδιών» και ο «Καλός Σαμαρείτης»87.

Όμως δεν υπάρχουν μόνο μη κυβερνητικές οργανώσεις που έχουν ως στόχο

την κοινωνική επανένταξη των παιδιών με ειδικές ανάγκες αλλά και μη

κυβερνητικές οργανώσεις που όχι μόνο εξασφαλίζουν στα παιδιά με ειδικές

ανάγκες ιατρική και εκπαιδευτική φροντίδα αλλά αγωνίζονται για να μην

υπάρχουν προκαταλήψεις για αυτά τα παιδιά. Μια από αυτές είναι ο

«Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων Ειδικού Δημοτικού Σχολείου Καστοριάς»88.

Όμως υπάρχουν και οργανώσεις που ασχολούνται με την επαγγελματική

αποκατάσταση των παιδιών με ειδικές ανάγκες, όπως το Κ.Ε.Ε.Π.Ε.Α.

«Ορίζοντες»89.

83 http://www.anthropos.gr/show-mko.asp?Id=1717 84 http://www.anthropos.gr/show-mko.asp?Id=15 85 http://www.anthropos.gr/show-mko.asp?Id=14 86 http://www.anthropos.gr/show-mko.asp?Id=1758 87 http://www.kalossamaritis.gr 88 http://www.anthropos.gr/show-mko.asp?Id=810 89 http://www.anthropos.gr/show-mko.asp?Id=1708

96

Ένα πάρα πολύ γνωστό ίδρυμα που συνδυάζει και την νομική κατοχύρωση

των δικαιωμάτων του παιδιού μέσω της Διεθνούς Σύμβασης για τα

Δικαιώματα του Παιδιού, αλλά και την απαραίτητη φροντίδα στα αδύναμα

παιδιά και στις οικογένειες τους είναι το «Ίδρυμα για το Παιδί και την

Οικογένεια»90.

Αξιοσημείωτο ενδιαφέρον παρουσιάζει η μη κυβερνητική οργάνωση που

ασχολείται με τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των ατόμων που μειονεκτούν

ψυχοκοινωνικά, η «Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του

Εφήβου»91.

Μια από τις μη κυβερνητικές οργανώσεις που εδώ και πολλά χρόνια επιτελεί

σημαντικό έργο είναι η «Ελπίδα- Σύλλογος Φίλων παιδιών με καρκίνο»92.

Αρχικά δημιουργήθηκε μια πρότυπη ιατρική μονάδα μεταμόσχευσης μυελού

των οστών και κατόπιν η δημιουργία ξενώνα που φιλοξενεί παιδιά από

απομακρυσμένες περιοχές για όσο διάστημα διαρκεί η θεραπεία στη μονάδα

μεταμόσχευσης. Τώρα υπάρχουν φιλοδοξίες για την δημιουργία του Α’

Παιδιατρικού Ογκολογικού Νοσοκομείου». Επιπλέον, μια ΜΚΟ που έχει ως

στόχο την ενημέρωση για τα δικαιώματα του παιδιού καθώς και τη νομική

τους κατοχύρωση είναι το «Δίκτυο Προστασίας των Δικαιωμάτων του

Παιδιού»93.

Όπως αναφέραμε, η Σύμβαση που έχει θεσπιστεί και κατοχυρωθεί για τα

παιδιά (ΔΣΔΠ) αποτελεί επιστέγασμα παλαιότερων συνθηκών και

προσπαθειών. Έτσι τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν καθημερινά τα

παιδιά, κατ’ επέκταση (αν και όχι απαραίτητα), τα αντιμετωπίζουν και οι

οικογένειες τους. Όμως τα «πίσω θρανία» κατακρίνουν και αποδοκιμάζουν

αυτή την άνιση αντιμετώπιση των παιδιών94.

90 http://www.anthropos.gr/show-mko.asp?Id=768, http://www.childfamily.gr/-gr/-contentidrima.htm/ 91 http://www.anthropos.gr/show-mko.asp?Id=47 92 http://www.elpida.org, http://www.anthropos.gr/show-mko.asp?Id=33 93 http://www.anthropos.gr/show-mko.asp?Id=1713 94 http://www.paremvasis.gr/ek15r.htm

97

Ακόμη, υπάρχει η Συμβουλευτική Επιτροπή για την πρόληψη και

καταπολέμηση της βίας στην οικογένεια95 θέτοντας διαδικασίες χειρισμού

περιστατικών βίας στην οικογένεια. Υπάρχει και μια οργάνωση, η «Άρσις»96

που εξειδικεύεται στην κοινωνική υποστήριξη των νέων και την προάσπιση

των δικαιωμάτων τους. Αναφέρεται σε νέους από 15 έως 21 ετών και

προσπαθεί να επιλύσει τα προβλήματα τους.(είτε προβλήματα κοινωνικής

επανένταξης, είτε επαγγελματικής αποκατάστασης).

Επιπλέον, το Interpress στο πρώτο του τεύχος εξηγεί σε πιο βαθμό

προστατεύονται τα δικαιώματα των νεαρών κρατουμένων από την παγκόσμια

κοινότητα97. Δεν είναι δυνατό να παραλείψουμε την προσφορά της UNICEF

στη διασφάλιση των δικαιωμάτων του παιδιού98 και στην ενημέρωση των

παιδιών για αυτά.

Όμως η UNICEF όχι μόνο προσπαθεί να ενημερώσει τα παιδιά για τα

δικαιώματα τους, αλλά προωθεί την αλληλεγγύη μεταξύ των παιδιών του

κόσμου και ενημερώνει τους μαθητές για την κατάσταση των παιδιών στον

κόσμο99. Μια πολύ σημαντική ΜΚΟ είναι η «migrants in Greece»100 η οποία

σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στα Mc Donald’s’ παρέδωσε 50.000

ευρώ στην Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, η οποία

φιλοξένησε τα παιδιά του 30ου δημοτικού σχολείου Αθηνών για να

παρακολουθήσουν την ημερίδα που είχε ως θέμα της το προσφυγικό ζήτημα

με σκοπό να κατανοήσουν τα παιδιά την προσφυγική εμπειρία αλλά και να

συμβάλουν στην ενσωμάτωση των προσφύγων στη χώρα μας μέσα από την

αποδοχή και την επικοινωνία101. Τέλος, μια πολύ σημαντική ΜΚΟ είναι ο Συνήγορος του Παιδιού102, ο οποίος

ερευνά συγκεκριμένες παραβιάσεις δικαιωμάτων των παιδιών και προτείνει

95 http://www.familyviolence.gov.cy/cgibin/hweb?-A=118-V=manual 96 http://www.arsis.gr/index2.htm & http://www.arsis.gr/12.htm & http://www.arsis.gr/int_day-kids.dt.htm 97 http://www.intellectum.org/articles/issues/01-12.htm 98 http://www.unicef.gr/mission.php & http://www.unicef.gr/symbs.php 99 http://www.unicef.gr/schools.php 100 http://www.migrantsingreece.org/new.asp?NEW_10=1769 101 http://www.unhcr.gr/news.asp?newsID=257 102 http://www.synigoros.gr/0-18/children_main_gr.htm

98

τρόπους προστασίας τους, προσπαθεί να γνωστοποιήσει σε όλους τα

δικαιώματα των παιδιών, φροντίζει ώστε να συμμετέχουν τα παιδιά και να

ακούγεται η φωνή τους σε ζητήματα που τα αφορούν, συζητά με τα παιδιά τα

προβλήματα τους και προτείνει λύσεις, επισκέπτεται τα παιδιά στα σχολεία103

και συζητά με αυτά τα δικαιώματα τους και οργανώνει επισκέψεις σε ιδρύματα

παιδικής προστασίας104.

Ο Συνήγορος του Παιδιού αναφέρει τα δικαιώματα όλων των παιδιών που

μένουν στην Ελλάδα105 και υπενθυμίζει τα δικαιώματα των παιδιών και τις

παραβιάσεις τους106.

Οι ΜΚΟ δεν έχουν μόνο ως στόχο την παροχή βοήθειας και νομικής

υποστήριξης στα παιδιά αλλά κάνουν και σημαντικά βήματα για την επίλυση

των προβλημάτων των παιδιών. Μερικά από αυτά είναι οι δημόσιες θέσεις

που παίρνουν για σημαντικά ζητήματα, τα Δελτία Τύπου που αποστέλλουν, οι

συζητήσεις που γίνονται για κάθε καινούργιο νόμο που αφορά τους

ανήλικους, οι διακηρύξεις, οι έρευνες, οι κατευθυντήριες οδηγίες που δίνονται

στους αρμόδιους φορείς και οι εκδόσεις που γράφουν για την εξασφάλιση των

δικαιωμάτων του παιδιού. Επιπλέον, δεν περιορίζονται σε κατευθυντήριες

οδηγίες προς τους αρμόδιους φορείς αλλά προχωρούν και σε συστάσείς.

Τέλος, παίρνουν πρωτοβουλίες για υλοποίηση προγραμμάτων όπως:

Α) Οι δομές προστασίας και φιλοξενίας παιδιών και εφήβων με ψυχικές

διαταραχές και Β) Η προστασία και η κοινωνική φροντίδα των παιδιών στο

δρόμο.

Μια από τις ΜΚΟ είναι ο Συνήγορος του Παιδιού, η οποία πήρε δημόσια θέση

για την απαγόρευση της σωματικής τιμωρίας στα παιδιά ακόμα και στο

οικογενειακό τους περιβάλλον. Αναφέρει τον ορισμό της σωματικής τιμωρίας,

παρουσιάζει τις δυσμενείς συνέπειες της, (σύμφωνα με σύγχρονες

παιδαγωγικές αντιλήψεις), και ερευνητικά δεδομένα τα οποία είναι 103 http://www.synigoros.gr/0-18/children/news.htm 104 http://www.synigoros.gr/0-18/children/visits.html 105 http://www.0-18.gr 106 http://www.synigoros.gr/docs/deltuo_tupou_imera _Paidiou.pdf

99

παραδείγματα προς αποφυγή γιατί σύμφωνα με αυτά η σωματική τιμωρία όχι

μόνο εφαρμόζεται σε ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό παιδιών με την πλήρη

συμφωνία των γονέων, αλλά και δεν επιφέρει κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα.

Έπειτα παρουσιάζεται το νομικό πλαίσιο (δηλαδή, οι συνταγματικές αρχές, οι

προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, οι

επιταγές της ΔΣΔΠ, η απαγόρευση της σωματικής τιμωρίας στο χώρο του

σχολείου και της προσχολικής φροντίδας, η σωματική τιμωρία στο πλαίσιο της

οικογενείας και η ρητή απαγόρευση της σωματικής τιμωρίας στην Ευρώπη)

σύμφωνα με το οποίο κατοχυρώνεται η απαγόρευση της σωματικής τιμωρίας.

Τέλος, παρουσιάζονται οι προτάσεις του Συνηγόρου του Πολίτη για την

εξάλειψη αυτού του φαινομένου.

Μια άλλη ΜΚΟ, η «Άρσις», διοργανώνει συνέντευξη τύπου με θέμα την

ανακοίνωση των αποτελεσμάτων του προγράμματος ERACT «Εθνικό

Παρατηρητήριο για την Επείγουσα Αντιμετώπιση της Εμπορίας Παιδιών κατά

την διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων».

Ακόμα, οι ΜΚΟ εκδίδουν δελτία τύπου για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων

του παιδιού. Χαρακτηριστικά παραδείγματα: Δελτίο τύπου του Συνηγόρου του

Πολίτη έτσι ώστε να μην υπάρχουν κωλύματα για την εκπαίδευση των

ανήλικων μεταναστών, το δικαίωμα όλων των ανήλικων στην εκπαίδευση, (με

αφορμή την έναρξη της σχολικής χρονιάς 2005-2006), να μην πέφτουν οι

ανήλικοι θύματα των ΜΜΕ και τι ακριβώς κάνει ή έχει κάνει ο Συνήγορος για

τα Δικαιώματα του Παιδιού για τα παιδιά.

Επιπλέον μια άλλη ΜΚΟ, η «Άρσις», εξέδωσε δελτία τύπου με θέμα

«Εμπορία ανθρώπων-Παράνομη διακίνηση παιδιών στην ΝΑ Ευρώπη.

Δράσεις και Παρεμβάσεις στην Ελλάδα εν όψει και των Ολυμπιακών

Αγώνων», «Ανθρώπινα Δικαιώματα άνευ ηλικίας» που αναφέρεται στην

διδασκαλία των ανθρώπινων δικαιωμάτων σε νέους, «Νεανική

Παραβατικότητα και κοινωνική ένταξη», σεμινάριο για την αξιολόγηση και

συνέχιση των δράσεων κατά της παράνομης διακίνησης παιδιών από την

Αλβανία στην Ελλάδα, η «Παράνομη Διακίνηση Παιδιών» υπενθυμίζει ότι η

παγκόσμια ημέρα για το παιδί αποτελεί αφορμή για εντατικοποίηση των

100

προσπαθειών για την καλυτέρευση του μέλλοντος του παιδιού, εκπαιδευτική

επίσκεψη στην Αλβανία στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Προγράμματος STOP II

(για την παράνομη διακίνηση παιδιών). «Συνήγοροι για τα Δικαιώματα του

Παιδιού στη ΝΑ Ευρώπη», «Ευαισθητοποίηση σχολικών μονάδων για την

καταπολέμηση του αποκλεισμού, του ρατσισμού και της ξενοφοβίας», «Δεν

ξέρω τι να παίξω στα παιδιά…» (η ψηφιακή φωτογραφία στο πλευρό των

παιδιών και των νέων), «Μάθημα» για την αγάπη και τη δικαιοσύνη στις

φυλακές ανηλίκων, νομοσχέδια του Υπουργείου Δικαιοσύνης για τους

ανήλικους. Ευνοϊκότερα μέτρα στην καταστολή χωρίς φροντίδα για την

πρόνοια εθνικής συνδιάσκεψης, «Εμπορία Παιδιών, Λύσεις Τώρα» και «Τα

παιδία δεν παίζει». Επιπλέον, οι ΜΚΟ, και συγκεκριμένα η «Άρσις», διεξάγει

συζήτηση για το νέο νόμο 3189/2003 (για τους ανήλικους).

Ακόμα, το δίκτυο για την πρόληψη και καταπολέμηση της σωματικής τιμωρίας

στα παιδιά έχει εκδώσει Διακηρύξει καθώς και δελτίο τύπου.(Ημερίδα). Όσον

αφορά τις έρευνες, η UNICEF, έχει διεξάγει έρευνα με τίτλο «Φωνές των

Νέων» και καταγράφει κατά πόσο τα παιδιά είναι ευχαριστημένα από τη ζωή

τους αλλά και τη ζωή σε όλο τον κόσμο, για την παιδική εκμετάλλευση στην

Ελλάδα, για τις διακρίσεις, το ρατσισμό και την ξενοφοβία στο ελληνικό

εκπαιδευτικό σύστημα και για τα παιδιά του δρόμου στην Ελλάδα. Επιπλέον,

η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ σε συνεργασία με το Συνήγορο του Πολίτη

υιοθέτησαν ορισμένες κατευθυντήριες αρχές για τα παιδιά που ζητούν άσυλο.

Ακόμη υπάρχουν ορισμένες εκδόσεις με έρευνες και μελέτες της «Άρσης» για

την κατάσταση των παιδιών στην Ελλάδα και την λήψη μέτρων για την

βελτίωσή της. Επιπροσθέτως, οι ΜΚΟ κάνουν συστάσεις προς τους

αρμόδιους φορείς με σκοπό την καλυτέρευση της θέσης των παιδιών.

Συγκεκριμένα, ο Συνήγορος του Πολίτη κάνει συστάσεις προς το Υπουργείο

Εσωτερικών και το Υπουργείο Παιδείας.

Τέλος, ο Συνήγορος του παιδιού εκθέτει δυο πορίσματα για την υλοποίηση

προγραμμάτων με θέματα: «Η προστασία και κοινωνική φροντίδα των

παιδιών στο δρόμο» και «Δομές προστασίας και φιλοξενίας παιδιών και

εφήβων με ψυχικές διαταραχές». Όμως, εκτός από τις ΜΚΟ και το ίδιο το

κράτος συμβάλλει στην προάσπιση των δικαιωμάτων του παιδιού.

101

Συγκεκριμένα η Βουλή κύρωσε το Προαιρετικό Πρωτόκολλο της Σύμβασης για

τα Δικαιώματα του Παιδιού σε σχέση με την ανάμειξη παιδιών σε ένοπλη

σύρραξη και ο Υπουργός Δικαιοσύνης σε ομιλία του σε ημερίδα του

Ελληνικού Συμβουλίου για τους πρόσφυγες έθιξε το θέμα: «Ο ρόλος του

Εισαγγελέα στα ζητήματα που αφορούν στα ασυνόδευτα ανήλικα που ζητούν

άσυλο». Ακόμη, το γραφείου τύπου του Υπουργείου Δικαιοσύνης παρουσίασε

το νομοσχέδιο για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας, ενώ το

Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων έχει συστήσει Επιτροπή

παρακολούθησης των δικαιωμάτων του παιδιού. Τέλος, η επίκουρος

Καθηγήτρια Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, η οποία διετέλεσε

ευρωβουλευτής το 1999-2004, είχε ως θέμα στην ομιλία της για την ημέρα του

παιδιού «Η Προστασία του παιδιού ως Καταναλωτή».

Εκτός από τις φιλότιμές προσπάθειες που γίνονται από τις ΜΚΟ και από τους

αρμόδιους κρατικούς φορείς (Βουλή των Ελλήνων και εκάστοτε Υπουργεία)

για τη διασφάλιση και υλοποίηση των δικαιωμάτων του παιδιού, υπάρχουν και

πάρα πολλές περιπτώσεις που αποδείκνυαν το ακριβώς αντίθετο.

Ο κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα να ζητά άσυλο ύστερα από διωγμό. Αυτό

το δικαίωμα είναι καταχωρημένο στο Διεθνές Δίκαιο. Όμως, μια ομάδα

ευρωπαϊκών χωρών, ανάμεσα τους και η Ελλάδα, αποφεύγουν να δώσουν

άσυλο σε πρόσφυγες.

Συγκεκριμένα στην Ελλάδα, οι λιμενοφύλακες, οι αστυνομικοί και οι

συνοριοφύλακες, παραβιάζουν το δικαίωμα των μεταναστών να έρθουν στην

Ελλάδα αν δεν κατέχουν τα απαραίτητα έγγραφα με το να μην τους αφήνουν

να έρθουν στην Ελλάδα, κυρίως από τα ελληνοτουρκικά σύνορα, με το να μην

κοιτούν και να μην επεξεργάζονται τις αιτήσεις ασύλου αλλά ούτε τις

προσφέρουν στους μετανάστες που έρχονται στην Ελλάδα. Επιπλέον, οι

συνθήκες κράτησης δεν συμφωνούν με τα διεθνή πρότυπα και είναι επιεικώς

απαράδεκτες, όπως ανέφερε η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους

πρόσφυγες όταν επισκέφτηκε το κέντρο κράτησης των προσφύγων.

102

Υπάρχουν πάρα πολλές τέτοιες περιπτώσεις οι οποίες εκθέτουν την Ελλάδα

στο διεθνή χώρο107 και προκαλούν τις παρατηρήσεις του Ο.Η.Ε.

Μια άλλη περίπτωση δείχνει ότι αντιμετωπίζονται από την ελληνική

νομοθεσία, τα παιδιά που είναι εκτός γάμου των γονέων, αλλά αυτοί συζούν,

ως παιδιά αγνώστου πατρός. Είναι κατανοητό ότι η γραφειοκρατία προσβάλει

την προσωπικότητα του ατόμου108 επειδή αυτά τα παιδιά δεν είναι γεννημένα

εντός του θεσμού του γάμου.

Ακόμη, η Ελλάδα αποκλείει τα παιδιά των μεταναστών από τα σχολεία, όχι

μόνο εμποδίζοντας τους γονείς τους να πάρουν άδεια παραμονής

καθυστερώντας τους γραφειοκρατικά, αλλά και επειδή οι δάσκαλοι που

έκαναν μάθημα σε τάξεις «υποδοχής» για τα μεταναστόπουλα κλήθηκαν να

καλύψουν τις θέσεις διδασκόντων σε «κανονικές τάξεις» θα παρατηρήσουμε

ότι και η ελληνική δικαιοσύνη δεν προστατεύει τους ανήλικους, για

παράδειγμα σε ένα περιστατικό τα όργανα της τάξης τους ξυλοκόπησαν,

παρόλα αυτά η ελληνική δικαιοσύνη αθώωσε τους αστυνομικούς που το

έκαναν βάζοντας την υπόθεση στο αρχείο109.

Άλλα αρνητικά φαινόμενα που διαπιστώνουμε καθημερινά είναι η μοίρα πολύ

μικρών παιδιών, χωρίς καμία τύχη, που τα αφήνουν έρμαια όπου βρουν οι

λαθρομετανάστες για να διαφύγουν τη σύλληψη τους110. Υπάρχουν επίσης

πάρα πολλά παιδιά τα οποία εγκαταλείπονται σε διάφορα νοσοκομεία

(συγκεκριμένα στο «Μητέρα»), είτε ελληνόπουλα, είτε άλλης εθνικότητας αλλά

με βεβαρημένο ιατρικό ιστορικό111. Εντωμεταξύ, υπάρχει αρκετό ενδιαφέρον

για παιδιά ελληνόπουλα και υγιή από ζευγάρια που δεν μπορούν να

αποκτήσουν δικά τους παιδιά. Όμως τα όργανα της τάξης δεν χτυπούν χωρίς

λόγο μόνο έλληνες ανήλικους αλλά και αλλοδαπούς112.

107 http://www.amnesty.org.gr/campaigns/refugees/junos-refygees 108 http://www.iospress.gr/mikro1998/mikro1998103.htm 109 βλ. παράρτημα. 110 http://www.athens.indymedia.org/front.php3?lang=elfarticle_id=29f412 111 http://www.disabled.gr/portal/modules.php?name=Newsfile=articlefsid=5447 112 Δεν αναφέρεται ιστοσελίδα αλλά η φωτογραφία είναι στο δικτυακό τόπο: http://www.greekhelsinki.gr/bhr/english/specialissues/ai-ihf-torture-background

103

2http://www.iospress.gr/ios2003/ios20031102a.htm & http://www.iospress.gr/ios2003/ios20031102b.htm 3 Οι κοινωνικά αποκλεισμένοι στην Ελλάδα δεν είναι μόνο οι αλλοδαποί αλλά

και οι Ρομά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ερώτηση του βουλευτή

Αττικής του Συνασπισμού Ριζοσπαστικής Αριστεράς, Κ. Αθανάσιο Λεβέντη

προς την Υπουργό Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων με θέμα την έγγραφη

και φοίτηση στο σχολείο παιδιών τσιγγάνων Ρομά113. Άλλο ένα ντροπιαστικό

δημοσίευμα από την «Πελοπόννησο»114 αναφέρεται στην εξαθλίωση γυμνών

παιδιών στο Ριγανόκαμπο. Ένα άλλο τραγικό περιστατικό αναφέρεται στην

εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ»115. Πρόκειται για καταγγελία αγοραπωλησίας παιδιών.

Μια άλλη περίπτωση όπου κανένας δεν σέβεται τα δικαιώματα των παιδιών,

είναι όταν δύο ανήλικα παιδιά ήθελαν να επανενωθούν με την μητέρα τους

που είχε πάρει άδεια παραμονής για τη Σουηδία. Τα αποτελέσματα της

αδράνειας των ελληνικών αρχών είναι ότι παρά τις εκκλήσεις πολλών ΜΚΟ τα

παιδιά συνέχισαν να κρατούνται στην αστυνομία116.

Μια άλλη περίπτωση που σοκάρει είναι ότι υπάρχουν πάρα πολλά κρούσματα

ενδοοικογενειακής βίας και δεν μπορούν να φιλοξενηθούν τα παιδιά σε

ιδρύματα γιατί δεν κινητοποιούνται οι αρμόδιες αρχές117. Η πολιτεία όμως δεν

φροντίζει ούτε για τις γυναίκες και τα παιδιά που κρατούνται σε φυλακές κάτω

από απαράδεκτες συνθήκες118.

Μια άλλη μορφή καταπάτησης των παιδιών όπως αναφέρεται στην «Αυγή»,

στις 16/01/2002 είναι ότι η παιδική εργασία και η σεξουαλική εκμετάλλευση

παραβιάζουν τα δικαιώματα του παιδιού. Πάντως, παρατηρούμε ότι υπάρχει

πολύ μεγάλο ενδιαφέρον119 στο διαδίκτυο για ιστοσελίδες που δείχνουν

παιδιά που κακοποιούνται σεξουαλικά. Αυτά τα κυκλώματα σε «ειδικά

δωμάτια επικοινωνίας» καλούν προς τέρψιν τους χρήστες του διαδικτύου

113 Η ερώτηση του Κ. Λεβέντη είναι δημοσιευμένη στην Αυγή, ημ. έκδ. 18/09/2004 114 Πελοπόννησος, 26/11/2004 115 http://www.ta-nea.dolnet.gr/print_article.php?e=Aff=16013fm=N21 116 http://www.enet.gr/online/online_p1_text.jsp?c=112fid=42569776faa=2 117 http://www.disability.gr/portal/modules.php?name=Newsffile=articlefsid=6245 118 http://www.epohi.gr/first_page2_632005.htm 119 http://www.193.218.80.70/cgi-bin/hwebpressrem.exe?-A=276355f-w-

104

αποκομίζοντας υπέρογκα χρηματικά ποσά120. Χαρακτηριστικό παράδειγμα

αποτελεί η περίπτωση ενός 57χρονού που είχε κατασκευάσει ιστοσελίδες

διακινώντας υλικό παιδικής πορνογραφίας. Αυτοί οι δικτυακοί τόποι είχαν

364.000 επισκέπτες το μήνα και αυτός που τις κατασκεύαζε κέρδιζε

τουλάχιστον 30.000 ευρώ το μήνα121. Το χειρότερο από όλα είναι ότι η Ελλάδα από χώρα διακίνησης έχει

μετατραπεί σε χώρα παραγωγής παιδικού πορνό122. Μια περίπτωση

διακίνησης παιδικής πορνογραφίας εξάρθρωσε η αστυνομία στη Βόρεια

Ελλάδα123. Το ευχάριστο είναι ότι η δίωξη ηλεκτρονικού εγκλήματος έχει κάνει

σημαντικές προόδους με αποτέλεσμα να συλληφθούν έπ’ αυτοφώρω εννιά

άτομα και να σχηματιστούν δικογραφίες για 19 άτομα που διακινούσαν υλικό

παιδικής πορνογραφίας124. Πάντως, οι Ρομά τόσο όσον αφορά την παιδική

εργασία όσο και την παιδική πορνεία έχουν τα πρωτεία. Ένας λόγος που

συμβαίνει αυτό είναι η αναποτελεσματικότητα της πολιτείας125. Πάντως τα

συνολικά μέτρα που πρέπει να αναλάβει η Ελλάδα για την καλυτέρευση της

θέσης των παιδιών σήμερα αναφέρονται στην εξέταση των εκθέσεων που

υποβλήθηκαν από τα κράτη- μέλη σύμφωνα με το άρθρο 44 της Σύμβασης126.

Οφείλουμε να πούμε πάντως ότι η ελληνική πολιτεία και οι ελληνικές αρχές θα

μπορούσαν να είχαν δράσει αποτελεσματικότερα ώστε να μειωνόταν ο

αριθμός των περιπτώσεων παιδιών σε κίνδυνο.

Πηγές καταπάτησης δικαιωμάτων του παιδιού

Ας εξετάσουμε όμως από πού πηγάζουν όλα αυτά τα προβλήματα που

αντιμετωπίζουν τα παιδιά. Υπάρχει μια βάσιμη άποψη127 σύμφωνα με την

οποία η πηγή όλων των προβλημάτων των παιδιών είναι η φτώχεια.

Προτείνονται λύσεις για μια κοινωνική πολιτική για την αντιμετώπιση της

120 http://www. News.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles-politics-150865-V=hpress-intf-p 121 http://www. News.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_783339_04/11/2005_162385 122 http://www.ta-nea.dolnet.gr/print_article.php?e=Aff=18390fm=30/11/2005_162385 123 http://www.greece.flash.gr//police/2005/10/18/29134id/N15faa=1 124 http://www. News.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_139285 125 http://www.greekhelsinki.gr/[Δελτίο Τύπου(18 Μαΐου 2004]21/04/2005_141370 126 http://www.greekhelsinki.gr/bhr/greek/articles_2002/pr_1/_02_02.rtf 127 «Εκπαιδευτική Οικογενειακή και Πολιτική Ψυχοπαθολογία», επιμέλεια: Ν. Πολεμικός, Μ. Καΐλα, Φ. Καλαβάσης, εκδόσεις Ατραπός, Αθήνα, 2002, σ.238-240.

105

παιδικής φτώχειας, που θεωρείται η πηγή του κακού. Αυτό όμως δεν

μπορούμε να το ισχυριστούμε όταν κάποιος άλλος καταπατά τα δικαιώματα

των παιδιών αλλά όταν τα παιδιά είναι ήδη εγκλωβισμένα σε μία κατάσταση

και δεν μπορούν να ξεφύγουν (π.χ. κοινωνικός αποκλεισμός, πόλεμος)

Τέλος, οφείλουμε να επισημάνουμε ότι η γενικότερη εικόνα της Ελλάδας σε

σχέση με τα παιδιά αλλά και τις κοινωνικά μειονεκτούσες ομάδες από τις

οποίες προέρχονται τα παιδιά συνοψίζεται στην έκθεση για τα ανθρώπινα

δικαιώματα στην Ελλάδα128 καθώς και στα συμπεράσματα της επιτροπής για

τα δικαιώματα του παιδιού που αφορούν την Ελλάδα129. Ενδεικτικά, η

καταπάτηση των δικαιωμάτων των παιδιών παρουσιάζεται στο ακόλουθο

γράφημα130.

Επίλογος Όπως αναφέρθηκε έγινε μια μικρή εξελικτική έρευνα που εξετάσαμε κατά

πόσο εφαρμόζονται και προστατεύονται τα δικαιώματα των παιδιών σήμερα

στην Ελλάδα.

Δυστυχώς σε πολλές περιπτώσεις δεν κατοχυρώνονται ούτε νομοθετικά τα

δικαιώματα του παιδιού, αλλά και σε ότι αφορά την Σύμβαση πολλές φορές

ούτε η ίδια δεν δίνει συγκεκριμένες κατευθύνσεις μέσα από τα άρθρα της,

αλλά αφήνει τις ρυθμίσεις των άρθρων στην ευχέρεια του κάθε κράτους.

Δεν είναι εύκολο να πιστέψει κανείς ότι στον 21ο αιώνα υπάρχουν παιδιά σε

άσχημη κατάσταση στην Ελλάδα, η οποία αποτελεί μια από τις καλύτερα

αναπτυσσόμενες χώρες, όχι όμως σε κοινωνικό επίπεδο.

Αυτό πιστεύω ότι θα γίνει με την καθοδήγηση και τη βοήθεια της πολιτείας

αλλά και με το να μην υπάρχει ξενοφοβία και τα αισθήματα απειλής που

απορρέουν από αυτή. Αυτό είναι πολύ δύσκολο να πραγματοποιηθεί γιατί η 128 http:/www.usconsulate.gr/HumanRightsReport2004Greek.html 129 Βλ. παράρτημα 130 Βλ. παράρτημα

106

ελληνική κοινωνία είναι ακόμα μια συντηρητική κοινωνία όχι ιδιαίτερα ανοιχτή

στο ξένο. Χρειάζεται συνεργασία, λοιπόν, μεταξύ της πολιτείας και μη

κυβερνητικών οργανώσεων , αλλά και προσπάθειας του κάθε ατόμου

ξεχωριστά για να αρθεί το πρόβλημα.

Όσο και να θέλουμε να πιστέψουμε ότι η Ελλάδα βαδίζει προς το καλύτερο,

υπάρχουν ακόμα παιδιά που ζουν κάτω από τρισάθλιες συνθήκες διαβίωσης

και αυτό δεν είναι καθόλου καλό για την εικόνα της Ελλάδας στην Διεθνή

Κοινότητα.

Κατά την άποψη μου πάντως όλα σιγά-σιγά θα αλλάξουν και η Ελλάδα θα

γίνει πιο δεκτική και πιο φιλόξενη στα παιδιά που την έχουν ανάγκη.

Βιβλιογραφία:

1) «Η Διεθνής Σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού και η εσωτερική

έννομη τάξη, ερμηνεία κατ’ άρθρο», Κέντρο Διεθνούς και Ευρωπαϊκού

Οικονομικού Δικαίου, επιμέλεια: Π. Νάσκου- Περράκη, Κ. Χρυσόγονος, Χ.

Ανθόπουλος, εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα 2002.

2) Εκπαιδευτική Οικογενειακή και Πολιτική Ψυχοπαθολογία», επιμέλεια: Ν.

Πολεμικός, Μ. Καΐλα, Φ. Καλαβάσης, εκδόσεις Ατραπός, Αθήνα, 2002

3)«Το δικαίωμα να είσαι άνθρωπος» UNESCO, Εκδόσεις Βεργάδης ή

Μπεργάδης, Αθήνα 1970 (Μαυρομιχάλη 4). Το 1968 εκδόθηκε στο Παρίσι.

4)Louis Cohen, Lawrence Manion «Μεθοδολογία Εκπαιδευτικής Έρευνας»

Εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 1944,66.101-

5)http:/www.usconsulate.gr/HumanRightsReport2004Greek.html

6) http://www.amnesty.org.gr/campaigns/refugees/junos-refugees

7)http://www.iospress.gr/mikro1998/mikro1998103.htm

8)http://www.iospress.gr/ios2003/ios20031102a.htm

9)http://www.iospress.gr/ios2003/ios20031102b.htm

βλ. παράρτημα.

10)http://www.athens.indymedia.org/front.php3?lang=elfarticle_id=29f412

107

11)http://www.disabled.gr/portal/modules.php?name=Newsfile=articlefsid=544

7

12)Δεν αναφέρεται ιστοσελίδα αλλά η φωτογραφία είναι στο δικτυακό τόπο:

http://www.greekhelsinki.gr/bhr/english/specialissues/ai-ihf-torture-background

13)Η ερώτηση του Κ. Λεβέντη είναι δημοσιευμένη στην Αυγή, ημ.έκδ.

18/09/2004

14)Πελοπόννησος, 26/11/2004

15)http://www.ta-nea.dolnet.gr/print_article.php?e=Aff=16013fm=N21

16)http://www.enet.gr/online/online_p1_text.jsp?c=112fid=42569776faa=2

17)http://www.disability.gr/portal/modules.php?name=Newsffile=articlefsid=62

45

18)http://www.epohi.gr/first_page2_632005.htm

19)http://www.193.218.80.70/cgi-bin/hwebpressrem.exe?-A=276355f-w-

20)http://www.News.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles-politics-150865-

V=hpress-intf-p

21)http://www.News.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_783339_04/11/2005

_16238521)http://www.tanea.dolnet.gr/print_article.php?e=Aff=18390fm=30/1

1/2005_162385

22)http://www.greece.flash.gr//police/2005/10/18/29134id/N15faa=1

23)http://www. News.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_139285

24)http://www.greekhelsinki.gr/[Δελτίο Τύπου(18 Μαϊου

2004]21/04/2005_141370

25)http://www.greekhelsinki.gr/bhr/greek/articles_2002/pr_1/_02_02.rtf

26)Βλ. παράρτημα

27)UNICEF- United Nations Children’s Fund, Global Movement For Children,

ODIHR/OSCE-Office for Democratic Institutions and Human Rights, GfK

GROUP, (2001), YOUNG VOICES: Main Findings , Opinion Survey of

Children and Young People in Europe and Central Asia, UNICEF - Global

Movement For Children, p.64

28)EURONET-European Children’s Network(2002), Children and Social

Exclusion, EURONET Newsletter, Issue # 16, p.2-5.