Πολιτική οικονομία προσωπικών δεδομένων: θεωρία και πράκτική

Νίκος Σμυρναίος

Παρουσίαση σε τρία μέρη

1. Ιστορικό και θεωρητικό πλαίσιο

2. Επεξήγηση των βασικών εννοιών

3. Χρήση εργαλείων

Γενικό πλαίσιο Από τα μέσα του 19ου αιώνα υπάρχει έμμεση

χρηματοδότηση παραγωγής περιεχομένου και υπηρεσιών μαζικής επικοινωνίας

La Presse, 1836

Έμμεση χρηματοδότηση σημαίνει ότι ο καταναλωτής της πληροφορίας δεν καταβάλει όλο ή καθόλου αντίτιμο

Το κόστος αναλαμβάνεται από τρίτο μέρος που έχει οικονομικό ή άλλο συμφέρον μέσω πχ. της διαφήμισης

Τελικά το κόστος του « δωρεάν » μεταφέρεται στον καταναλωτή

Γενικό πλαίσιο

Η τάση αυτή ενδυναμώθηκε με την έλευση των ηλεκτρονικών μέσων λόγω της οικονομικής φύσης τους

Η ράδιοτηλεόραση είναι μη-συναγωνιστικό και μη-αποκλειστικό αγαθό

Η χρήση του αγαθού δεν μειώνει την διαθέσιμη ποσότητα & δεν μπορεί να αποκλειστεί ο καταναλωτής που δεν πληρώνει

Εξ ου η σχεδόν αποκλειστική έμμεση χρηματοδότηση του: διαφημιστική & δημόσια

Γενικό πλαίσιο Herbert Schiller, Communications: Blindspot of Western

Marxism, 1977

1η διατύπωση μιας βασικής αρχής της πολιτικής οικονομίας των ΜΜΕ : το προϊόν της τηλεόρασης δεν είναι το πρόγραμμα

της αλλά το κοινό της

Εκλαϊκευμένα: If you dont pay for it, you are the product

Δεν υπάρχει παθητικός τηλεθεατής: εργασία αποστήθισης

Επικαιροποίηση αυτής της θεωρίας λόγω της ανάπτυξης της προσφοράς δωρεάν πληροφορίών και υπηρεσιών στο

διαδίκτυο

Γενικό πλαίσιο Πολιτική οικονομίας της συμμετοχής στο διαδίκτυο

Karl Marx: « general intellect » (Grundrisse, Κριτική της πολιτικής οικονομίας, Απόσπασμα για τις μηχανές, 1859)

Η επιστημονική γνώση, η ικανότητα για σκέψη και δημιουργία, οι κοινωνικές σχέσεις και οι εκφράσεις τους ως

απώτατο εργαλείο παραγωγής

Enzo Rullani: « γνωσιακός καπιταλισμός » (cognitive capitalism) και άυλη εργασία

Γενικό πλαίσιο Οι διαδικτυακές υπηρεσίες ως μηχανές συγκομιδής και

εκμετάλλευσης του « general intellect »

Tiziana Terranova, Trebor Scholz: η συμμετοχή ως εργασία (digital labor)

Prodnik Jernej, « Commodification of the Self »

Alison Hearn, « Reputation economy »

Cristian Fuchs « Class and exploitation on the Internet »

Andrew Keen, « the new Panopticon »

Διαφήμιση & διαδίκτυο Οι δωρεάν υπηρεσίες του διαδικτύου χρηματοδοτούνται

έμμεσα από δύο πηγές: μάρκετινγκ/διαφήμιση και δωρεάν παραγωγή (UGC)

65% των Ευρωπαίων, 15 ώρες/εβδομάδα στο διαδίκτυο

3ο μέσο σε διαφημιστική δαπάνη μετα από TV και Τύπο

Συνολική διαφημιστική δαπάνη online στις ΗΠΑ $40 δισ. το 2012, mobile advertising $7 δισ. το 2013

Google: καθαρά κέρδη $10 δισ. το 2012, 99% από διαφήμιση

Facebook: monthly active users: 1,06 δισ., Daily 618 εκ.

Το παράδειγμα του Twitter

Αξία μετοχών εκτός χρηματιστηρίου $8,4 δισ.

Μέτοχοι: Ρώσοι ολιγάρχες (Digital Sky Tec.), Σαουδάραβες Πρίγκηπες (Walid bin Talal), τράπεζες (Morgan Stanley)

Δύο πηγές χρηματοδότησης:

- Διαφήμιση (promoted tweets, trends, accounts)

- Χονδρική πώληση tweets μέσω δύο ενδιάμεσων (Datasift & Gnip)

Μετρώντας τους χρήστες και τις χρήσεις

Η διανομή της διαφημιστικής πίτας εξαρτάται από τις μετρήσεις των χρηστών και των χρήσεων

Ποιος; Που; Τι; Πως; Πότε; Γιατί;

2 κατηγορίες μετρήσεων: προσωπικές και μαζικές

Οι μαζικές μετρήσεις αφορούν ποσοτική καταμέτρηση της επισκεψιμότητας ιστότοπων

Οι προσωπικές μετρήσεις αφορούν τις συνήθειες και πρακτικές ανα χρήστη (ανώνυμες ή επώνυμες)

Μαζικές μετρήσεις Site centric: τηλεπικοινωνιακή λογική

Πηγή: διαδράσεις client/server, logs

Μεγέθη: επισκέψεις, κλικ, χρόνος, bounce rate, OS κλπ.

Υπηρεσίες: Google Analytics, IT Internet

Χαρακτηριστικά: περιεκτική μέτρηση, προβληματική εγκυρότητα, έλλειψη κοινωνικο-οικονομικών

χαρακτηριστικών,

Μαζικές μετρήσεις βασικοί τρόποι αλλοίωσης:

1 Χρήση bots που λειτουργούν ως αυτόνομα μηχανήματα ή εγκαθίστανται κρυφά σε υπολογιστές

2 Χρήση της μεθόδου pop-under (κρυμμένα παράθυρα που ανοίγουν αυτόματα

3 Χρήση iframe (αόρατη δεύτερη σελίδα).

ανάγκη για πιστοποίηση

Ένωση Εκδοτών Διαδικτύου http://www.ened.gr/

Μαζικές μετρήσεις User centric: μηντιακή λογική

Πηγή: πάνελ (AGB)

Μεγέθη: unique visitors, κοινωνικο-οικονομικά χαρακτηριστικά

Υπηρεσίες: AGB Nielsen (δεν γίνεται πλεόν)

Χαρακτηριστικά: μερική μέτρηση, προβληματική αντιπροσωπευτικότητα

Προσωπικές μετρήσεις Ταυτοποίηση χρήστη είτε επώνυμα είτε όχι

Cookies: μικρά αρχεία κειμένου τα οποία αποθηκεύονται στον υπολογιστή κατά την πλοήγησή στο διαδίκτυο

Third party Cookies

Local Shared Objects (Adobe Flash supercookies)

Προσωπικές μετρήσεις Παράδειγμα Google

Λέξεις κλειδιά αναζητήσεων Μέρη σε χάρτες (Google Maps)Λέξεις κλειδιά σε μέηλ (Gmail)

Λέξεις κλειδία σε έγγραφα (Google Docs)Γεωεντοπισμός (Android)

Δεδομένα πλοήγησης (Chrome)Προφίλ, κοινωνικό δίκτυο (Google+)

κλπ.

Όσο περισσότερες υπηρεσίες χρησιμοποιούμε, τόσο περισσότερα η εταιρεία ξέρει για μας

Προσωπικές μετρήσεις Παράδειγμα facebook

Όνομα, επίθετο, έτος γέννησης, κατοικία, φίλοι, κοινωνικά δίκτυα και ένταση των σχέσεων, γούστα, προτιμήσεις κλπ.

Ο στόχος της υπηρεσίας είναι να μας εκμαιεύσει όσο το δυνατόν περισσότερα προσωπικά δεδομένα

με εμπορικό ενδιαφέρον

Η αξία των προσωπικών δεδομένων

Η ψηφιακή ζωή κάθε Ευρωπαίου σύμφωνα με την Boston Consulting Group αξίζει €600

Tα προσωπικά δεδομένα στην ΕΕ θα αποφέρουν €330 δισ. το 2020

Το facebook έχει $5 ετήσιο τζίρο ανα προφίλ

Τι μπορούμε να κάνουμε; 1ο βήμα: επιλογή browser

Safari = AppleInternet Explorer = Microsoft

Chrome = Google Firefox, ελεύθερο λογισμικό και extensions

(Iron Browser)

2ο βήμα επιλογή OS για κινητόiPhone = Apple

WindowsPhone = MicrosoftAndroid = Google

Firefox OS For Mobile(cyanogenmod)

Τι μπορούμε να κάνουμε; 3ο βήμα: αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων

μηχανής αναζήτησης: DuckDuckGo

Chat: Jabber Cryptocat

Μέηλ: οποιοδήποτε εκτός από Gmail + client (thunderbird)

Χάρτες: OpenStreetMap

Video/Audio: VideoLan

Τι μπορούμε να κάνουμε; 4ο βήμα: εγκατάσταση extensions

Google SharingLastpassGhostery

BetterPrivacyAdblock Plus

FlashblockDisconnect.me

Τι μπορούμε να κάνουμε; 5ο βήμα: κλείσιμο λογαριασμού στο Facebook

(αν αυτό αποδειχτεί δύσκολο τότε...)

Ακύρωση όλων των μη χρήσιμων εφαρμογών

Αποσύνδεση δραστηριότητας από διαφήμιση

privacyfix

Τι μπορούμε να κάνουμε; 5ο βήμα: έλεγχος του Google Dashboard

Ακύρωση όλων των μη χρήσιμων εφαρμογών

Αποσύνδεση δραστηριότητας από διαφήμιση

privacyfix

Ενδεικτική βιββλιογραφίαhttp://ephemeron.eu/1168

Hoofnagle C. J. et al., 2012, « Behavioral Advertising: The Offer You Cannot Refuse », 6 Harvard Law & Policy Review 273

Lovink G., 2012, Networks Without a Cause: A Critique of Social Media, Cambridge and Malden: Polity.

Scholz T. (ed.), 2012, Digital labor. The internet as playground and factory, Routledge.

Keen A.J., 2012, Digital Vertigo, St. Martin’s Press.