Хичээлийн сэдэв:

Мандухай цэцэн хатны домог

Зорилго:Зорилго:

•Домгийн гол агуулга, утга Домгийн гол агуулга, утга санаа,дүр, уран дүрслэлтэй санаа,дүр, уран дүрслэлтэй танилцахын хамт Мандухай танилцахын хамт Мандухай хатан болон Батмөнх даян хатан болон Батмөнх даян хааны түүхэнд гүйцэтгэсэн хааны түүхэнд гүйцэтгэсэн үүргийг домгийн агуулгатай үүргийг домгийн агуулгатай холбон өойлгож,мэдэххолбон өойлгож,мэдэх

ЭхлэлЭхлэл- - Мандуул хаан 5 он Мандуул хаан 5 он хаан сууж,42 дээрээ гахай хаан сууж,42 дээрээ гахай жил тэнгэрт хальсан тухай жил тэнгэрт хальсан тухай өгүүлсэнөгүүлсэн хэсэг хэсэгЗангилааЗангилаа-Баянмөнх жонон -Баянмөнх жонон хорлогдож,Хатан Шихир хорлогдож,Хатан Шихир тайхуг Исман тайж булааж тайхуг Исман тайж булааж авч,балчир настай Батмөнх авч,балчир настай Батмөнх даян хаан өнчин хоцорч даян хаан өнчин хоцорч буй тухай өгүүлсэн хэсэгбуй тухай өгүүлсэн хэсэг

•Өрнөл- Өрнөл- Зангилаа хэсгээс хойш Туйл Зангилаа хэсгээс хойш Туйл хүртэл өрнөж буй үйл явдлуудхүртэл өрнөж буй үйл явдлууд

•Туйл- Туйл- МандухаМандухай хатан Ноёнболд вангийн й хатан Ноёнболд вангийн хэлснийг хэрхэн шийдэхээ хэлснийг хэрхэн шийдэхээ түшмэдүүдээсээ асууж буй хэсэгтүшмэдүүдээсээ асууж буй хэсэг

•Тайлал-Тайлал-Хатан, балчир Даян хааныг Хатан, балчир Даян хааныг авч,суут хааны ордонд ирээд тэнгэр авч,суут хааны ордонд ирээд тэнгэр газрыг тахиж үйлдэх ёслол хийн газрыг тахиж үйлдэх ёслол хийн тангаргийн шүлэг өгүүлж буй хэсэгтангаргийн шүлэг өгүүлж буй хэсэг

Мэтгэлцээн-1Мэтгэлцээн-1 Асуудал: Асуудал:Хатан Мандухай хаан Хатан Мандухай хаан төрдөө төрдөө үнэнч үү? үнэнч үү? Хайр сэтгэлдээ үнэнч үү? Хайр сэтгэлдээ үнэнч үү? Яагаад? Яагаад? Жишээгээр батална Жишээгээр батална уу?уу?

• Мэтгэлцээн-2Мэтгэлцээн-2

•Хатантан баг: Хатантан баг:

•Мандухай хатан , хаан Мандухай хатан , хаан төрөө дээдэлдэг байсан бол төрөө дээдэлдэг байсан бол орчин үеийнорчин үеийн бүсгүйчүүд бүсгүйчүүд юуг дээдлэх болсон бэ ? юуг дээдлэх болсон бэ ? Жишээгээр баталж Жишээгээр баталж тайлбарлана уу?тайлбарлана уу?

• Мэтгэлцээн-2Мэтгэлцээн-2

•Хатантан баг: Хатантан баг:

•Мандухай хатан , хаан Мандухай хатан , хаан төрөө дээдэлдэг байсан бол төрөө дээдэлдэг байсан бол орчин үеийнорчин үеийн бүсгүйчүүд бүсгүйчүүд юуг дээдлэх болсон бэ ? юуг дээдлэх болсон бэ ? Жишээгээр баталж Жишээгээр баталж тайлбарлана уу?тайлбарлана уу?

• Мэтгэлцээн-2Мэтгэлцээн-2

•Хатантан баг: Хатантан баг:

•Мандухай хатан , хаан Мандухай хатан , хаан төрөө дээдэлдэг байсан бол төрөө дээдэлдэг байсан бол орчин үеийнорчин үеийн бүсгүйчүүд бүсгүйчүүд юуг дээдлэх болсон бэ ? юуг дээдлэх болсон бэ ? Жишээгээр баталж Жишээгээр баталж тайлбарлана уу?тайлбарлана уу?

• Мэтгэлцээн-2Мэтгэлцээн-2

•Хатантан баг: Хатантан баг:

•Мандухай хатан , хаан Мандухай хатан , хаан төрөө дээдэлдэг байсан бол төрөө дээдэлдэг байсан бол орчин үеийнорчин үеийн бүсгүйчүүд бүсгүйчүүд юуг дээдлэх болсон бэ ? юуг дээдлэх болсон бэ ? Жишээгээр баталж Жишээгээр баталж тайлбарлана уу?тайлбарлана уу?

•

• Хаантан баг:Хаантан баг:

•Домогт гарч буй Исмэн Домогт гарч буй Исмэн тайж, Ноёнболд ван 2 тайж, Ноёнболд ван 2 юугаараа юугаараа

төстэй ямар дүр вэ?төстэй ямар дүр вэ?

Баримт-1”Баримт-1”Батмөнх даян хааныг 7 настайд ньБатмөнх даян хааныг 7 настайд нь 1470 1470 онд хаан ширээнд залж,47 жил төр барьсан онд хаан ширээнд залж,47 жил төр барьсан байна.Монголыг бүхэлд нь захирч чадсан байна.Монголыг бүхэлд нь захирч чадсан сүүлчийн хаан гэж түүхэнд үздэг.Энэ их сүүлчийн хаан гэж түүхэнд үздэг.Энэ их үйлсэд ухаант хатан Мандухай түүхэн үйлсэд ухаант хатан Мандухай түүхэн гавьяа байгуулжээ. Хатан өөрийн биеэр гавьяа байгуулжээ. Хатан өөрийн биеэр цэрэг удирдан Ойрдыг нэгтгэсэн ба цэрэг удирдан Ойрдыг нэгтгэсэн ба ингэхдээ нас бага Батмөнхийг Үхэр тэргэнд ингэхдээ нас бага Батмөнхийг Үхэр тэргэнд авч явдаг байсан учир түүхэндавч явдаг байсан учир түүхэнд

“Үхэгт хаан” хэмээн нэрлэсэн байна “Үхэгт хаан” хэмээн нэрлэсэн байна

Батмөнх даян хааныг төр Батмөнх даян хааныг төр барьсан энэ үеийг барьсан энэ үеийг түүхэнд”Гар газар хөл хөсөр түүхэнд”Гар газар хөл хөсөр “ тайван байсан үе хэмээн “ тайван байсан үе хэмээн тэмдэглэдэг юм.Энэ явдалд тэмдэглэдэг юм.Энэ явдалд түүхэнд ухаант цэцнээрээ түүхэнд ухаант цэцнээрээ алдаршсан Мандухай хатан алдаршсан Мандухай хатан МУ-ын нэгдмэл байдлыг МУ-ын нэгдмэл байдлыг сэргээхэд тодорхой үүрэг сэргээхэд тодорхой үүрэг гүйцэтгэсэн юм.гүйцэтгэсэн юм.

Баримт-2Баримт-2

• Мандухай цэцэн хатан Батмөнх Мандухай цэцэн хатан Батмөнх даян хаан 2-оос Төрболд,Улс даян хаан 2-оос Төрболд,Улс болд \ихэр\, Арсболд, Барсболд болд \ихэр\, Арсболд, Барсболд \ихэр\, Очирболд,Алчболд \ихэр\, \ихэр\, Очирболд,Алчболд \ихэр\, дараа нь Ариболд нэртэй 7 хөвүүн дараа нь Ариболд нэртэй 7 хөвүүн төрөв.Мандухай цэцэн хатан 1495 төрөв.Мандухай цэцэн хатан 1495 онд 49 настайдаа хорлогдсон онд 49 настайдаа хорлогдсон бололтой гэж үздэг.бололтой гэж үздэг.

Баримт-3Баримт-3

•“ “ Мандухай цэцэн хатан “киног Мандухай цэцэн хатан “киног зохиолч Ш.Нацагдоржийн зохиолоор зохиолч Ш.Нацагдоржийн зохиолоор найруулагч Д.Балжинням найруулж 4 найруулагч Д.Балжинням найруулж 4 ангит томоохон кино хийсэн. Энэ ангит томоохон кино хийсэн. Энэ киноны гол дүрийг жүжигчин Н.Сувд киноны гол дүрийг жүжигчин Н.Сувд сайн бүтээж, Монгол улсын төрийн сайн бүтээж, Монгол улсын төрийн шагнал хүртсэн юм.шагнал хүртсэн юм.