Дипломын ажил /Шинэ яармаг хорооллыг цахилгаанаар...

Яармаг орчмын хорооллыг цахилгаанаар хангах төслийн хөрөнгө оруулалтын үр ашгийн шинжилгээ

1

Яармаг орчмын хорооллыг цахилгаанаар хангах төслийн хөрөнгө оруулалтын үр

ашгийн шинжилгээ

Бүлгийн

дугаар Бүлэг хэсэг

Хуудасн

ы хэмжээ

Агуулга 1

Оршил 2-3

I

Нэгдүгээр бүлэг. Цахилгаан шугам сүлжээ (ЦШС), ЦШС-ний

хөрөнгө оруулалтын онцлог, түүний үр ашгийг тооцох.

1.1. ЦШС-ний тухай ойлголт

1.2. ЦШС-ний горимын тооцооны тухай ойлголт

1.3. ЦШС-нийхөрөнгө оруулалтын онцлог,түүний үр ашгийг

тооцох

4-19

II

Хоёрдугаар бүлэг. Яармаг орчмын хорооллын хэтийн төлөв,

түүний цахилгааны ачлаалал.

2.1. Улаанбаатар хотын цахилгаан хангамжийн өнөөгийн байдал

2.2. Улаанбаатар хотын цахилгаан хангамжийн хэтийн төлөв

2.3. Яармаг орчмын хорооллын хэтийн төлөв

2.4. Шинэ яармаг хорооллын цахилгаан хэрэглэгчдийн судалгаа,

хэтийн төлөв

20-38

III

Гуравдугаар бүлэг. Шинэ яармаг хорооллыг цахилгаанаар

хангах төслийн хөрөнгө оруулалтын үр ашгийн шинжилгээ.

3.1. Шинэ яармаг хорооллын цахилгаан шугам сүлжээний

горимын тооцоо

3.2. Шинэ яармаг хорооллын цахилгаан хангамжийн хөрөнгө

оруулалтын үр ашгийн шинжилгээ

39-63

Ерөнхий дүгнэлт 64

Ашигласан материал 65

Хавсралт 66


2

Оршил

Нийслэл Улаанбаатар хот нь Монгол улсын нутаг дэвсгэрийн 0,3 хувь буюу

470.0 мянган га газартай бөгөөд 2014 оны эхний улирлын байдлаар нийт хүн ам 43,2 %

буюу 1267.8 мянган хүнтэй болж нэг км квадрат газарт ногдох хүн амын дундаж

нягтрал 268 хүн байна.

Ийнхүү хотын хүн ам өдрөөс өдөрт өсөн нэмэгдэж олон улсын метрополис хотын

жишигт хүрсэн ч гэр хорооллын эмх замбараагүй суурьшил, хэт төвлөрөл нь хүн амыг

эрүүл, аюулгүй ая тухтай амьдрахад бэрхшээл учруулж улмаар нийгэм соёлын

үйлчилгээ, инженерийн хангамжийг ерөнхий төлөвлөгөөнд хүндрэл учруулсаар байна.

Иймд хотыг дахин төлөвлөлтийн хүрээнд “100 000 айлын орон сууц”, “Утаагүй

Улаанбаатар” “Шинэ бүтээн байгуулалт” зэрэг төсөл хөтөлбөрүүд хэрэгжүүлж байна.

Энэхүү төсөл хөтөлбөрүүдийн томоохон хэсэг болох Шинэ яармаг хороолол нь

Улаанбаатар хотын дэд төв болж 100 мянга гаруй хүн ам оршин суухаар төлөвлөж

байна. Уг дипломын ажлаар Шинэ яармаг хорооллыг цахилгаанаар хангах, түүний

хөрөнгө оруулалтын үр ашгийг тооцоолоход оршино.

Сэдвийн үндэслэл:

Улаанбаатар хотын дэд төв болох Шинэ яармаг хорооллын цахилгаан ачааллын

прогноз 2020 онд 23.71 МВт, 2030 онд 58.33 МВт орчим болохоор байна. Цахилгааны

энэ хэрэглээг хангахад одоо байгаа цахилгаан дамжуулах шугамын дамжуулах чадвар

хүрэлцэхгүй учраас шинээр их тойрог 110 кВ-ын цахилгаан дамжуулах сүлжээг

ашиглаж Шинэ яармаг дэд станц барих шаардлагатай байна.

Дипломын ажлын зорилго:

Шинэ яармаг хорооллыг цахилгаанаар хангах хөрөнгө оруулалтын үр ашгийн

тооцооллыг гүйцэтгэх.

Дээрх зорилгын хүрээнд дараах зорилтуудыг дэвшүүлж байна. Үүнд:

Зорилт 1: Улаанбаатар хотын цахилгаан хангамжийн өнөөгийн байдлыг судлах

Зорилт 2: Шинэ яармаг хорооллын цахилгаан ачааллыг 2034 онд хүртэл прогнозлох.

Зорилт 3: Хэтийн төлөвтөө үндэслэн дэд станц, ЦДАШ оновчтой хувилбарыг гаргах

Зорилт 4: Хөрөнгө оруулалтын шинжилгээ хийх

Дипломын ажлын бүтэц: Энэ дипломын ажил нь оршил, 3 бүлэг, 9 зүйл, дүгнэлт

ашигласан материалаас бүрдэнэ.

Судалгааны объект:

Шинэ яармаг хороолол

Судалгааны арга зүй:


3

Судалгааны ажилд шинжлэх ухааны ерөнхий арга болох анализ, синтез, математик

статистикийн аргууд, харьцуулалтын судалгаа, логик дүгнэлт, эдийн засгийн

шинжилгээний үндсэн аргачлал, эрдэмтэн судлаачдын зохиол бүтээл зэргийг

ашигласан болно.


4

Нэгдүгээр бүлэг.ЦШС,ЦШС-ний хөрөнгө оруулалтын онцлог, түүний үр ашгийг

тооцох.

1.1.Цахилгаан шугам сүлжээний тухай ойлголт

Цахилгаан шугам сүлжээ : Цахилгаан станцад үйлдвэрлэсэн цахилгааныг

дамжуулахад зориулсан цахилгаан дамжуулах агаарын болон кабель шугам, дэд станц,

хуваарилах байгууламж, цахилгааныг хуваарилах шугам сүлжээ зэргээс

тогтсонбайгууламжийг хэлнэ. ЦШС нь цахилгааныг хуваарилах, дамжуулах

зориулалттай үндсэн тоноглол юм.

Зураг 1.1. Цахилгаан систем, цахилгаан шугам сүлжээний үйлчлэх хүрээ

Цахилгаан дамжуулах агаарын шугам: Цахилгаан дамжуулах металл

дамжуулагчийг тусгаарлагч, арматурын тусламжтайгаар тулгуурт бэхэлсэн,

цахилгааныг дамжуулах зориулалттай, агаарт ил задгай байрласан, цахилгааныг

дамжуулах дамжуулагч, гүйдэл гүйх хэсгийг агаар тогтоох тусгаарлагч, дамжуулагч

утсыг өргөх тулгуур, аянга хамгаалагч трос, дамжуулах утас тусгаарлагч хоёрыг

холбох шугамын арматур зэргээс тогтох инженерийн байгууламжийг цахилгаан

дамжуулах агаарын шугам гэж нэрлэдэг.


5

Агаарын шугамыг бүтцийн хувьд тулгуурт байрласан байдлаар ньнэг хэлхээт болон

хоёр хэлхээт шугам гэж ангилдаг. Хэлхээ гэдэг нь 3 фазын 3 дамжуулагчийг нэрлэдэг.

Шугам нь ашиглаж байгаа тулгуур, дамжуулагч, алхмын урт, габаритын хэмжээ, фазын

байрлал, тусгаарлагчаас хамааран өөр өөр байна. Шугаманд дамжуулагчийг тогтоохдоо

агаарт өргөх зориулалттай завсрын тулгуур, дамжуулагчийг бэхлэх зориулалттай

анкерийн тулгуурыг ашигладаг.

Агаарын шугам нь шугамын трассын урт, пролетын урт, анкерын пролет,

дамжуулагчийн унжилт, габарит зэрэг үндсэн геометр параметртэй байдаг.

Дамжуулагч бэхлэгдсэн хоёр тулгуурын хоорондох хэвтээ чиглэл дэхь хэмжээг буюу

завсрын тулгуурын хоорондох зайг завсрын пролет гэнэ. Агаарын шугамын газар дээр

явж байгаа мөрийг шугамын трасс гэнэ. Агаарын шугамын дамжуулагч дамжуулагчийг

бэхэлсэн цэгээс босоо тэнхлэгийн дагуух дамжуулагчийн хамгийн доод цэг хүртэлх

зайг буюу дамжуулагчийг бэхэлсэн хэвтээ түвшингээс дамжуулагчийн доод цэг

хүртэлх зайг унжилт (f) гэнэ. Хэрэв дамжуулагчийг бэхэлж байгаа цэгүүд харилцан

адилгүй өндөрт байрлаж байвал унжилтын хэмжээ хоёр өөр гарна. Агаарын шугамын

дамжуулагчийн босоо тэнхлэгийн дагуух хамгийн доод цэгээс газар хүртэлх зай буюу

шугамын доор байрлах барилга байгууламж хүртэлх зайг шугамын габарит (h) гэнэ.

Агаарын шугамын дамжуулагчийн марк тип, хөндлөн огтлол, фазын салаалалтын тоо,

байрлал өөр өөр байна. Хэрэв нэг фазын дамжуулагч хэд хэдэн дамжуулагч утастай

байвал салаалсан дамжуулагч гэж нэрлэдэг. Ийм дамжуулагчийг хэт өндөр хүчдэлийн

шугаманд ашигладаг.

Зураг 1.2. Шугамын үндсэн тодорхойломж

h-габарит, f-унжилт, i-пролет

Агаарын шугамын хийц нь цаг уурын нөхцөл, температурын өөрчлөлт, салхины

хүч, мөсжилтийн зузаан, орчны агаарын бохирдол зэргээс хамааран янз бүр байдаг.

Шугамын пролет нь шугамын хүчдэлийн түвшин, дамжуулагчийн материал,

хөндлөн огтлол, цаг уурын нөхцөлөөс хамааран : 50-500м орчим байна.


6

Нам хүчдэлийн 1кВ хүртэлх хүчдэлийн шугамын пролет 30-40м, харин 330-500

кВ-ын хүчдэлийн шугаманд 450-500м байна.

Агаарын шугамын дамжуулагчийг бэхэлсэн хоёр анкерын тулгуурын хоорондох

шугамын трассын уртыг анкерын пролет гэнэ. Агаарын шугам дамжуулагчийн

хоорондох зай нь шугамын тулгуур, түүнийг хийсэн материал, тусгаарлагч зэргээс

хамаарч янз бүр байх боловч 1кВ хүртэлх хүчдэлийн шугаманд 0.2-0.6 м, 6-10 кВ-ын

шугаманд 0.8-1.5 м, 35кВ-ын шугаманд 2-4 м, 110 кВ-ын шугаманд 5-6 м байна.

Хүснэгт 1.1.

Шугамын утаснаас газар хүртэлх хамгийн бага зай, м

Хүчдэл, кВ Хэвийн Утас

тасарсан Хүнтэй Хүнгүй Зэлүүд

<1 7 5 4 1

3-20 7 6 5 3

35-110 7 6 5 3

220 8 7 6 4

Шугамын габарит: Шугамын габаритын хэмжээ hгаб нь аюулгүй ажиллагааны

нөхцөлөөс хамаарах бөгөөд дамжуулагчийг бэхэлсэн цэгийн өндөр, дамжуулагчийн

унжилт f, пролетын урт l, газрын гадаргуун өндөр, гирляндан тусгаарлагчийн урт, хүн

ам оршин суусан эсэхээс хамаардаг.

H-тулгуурын өндөр

hт-трос тогтоогчийн суурийн өндөр

hп-босоо тэнхлэгийн дагуух

дамжуулагч хоорондын зай

λтус-гирляндан тусгаарлагчийн урт

hг–габарит

Зураг 1.3. Агаарын шугамын геометрхэмжээ

Гирляндан тусгаарлагч дахь тавган тусгаарлагчийн тоо шугаман хүчдлийн

түвшин ба тусгаарлагчийн марк типээс хамаардаг. Гирляндын урт λтус нь хүчдэлийн

түвшин, тусгаарлагчийн маркаас хамаарч 0,68-4,9 м байна. Габаритийн хэмжээ нь

цахилгаан орны хүчлэг, огтлолцож байгаа авто зам, холбооны шугам, аюулгүй

ажиллагааг хангах нөхцөлөөр тодорхойлогдоно. Аюулгүй ажиллагааг хангах

нөхцөлөөр агаарын шугамын хувьд дамжуулагчаас газрын гадаргуу хүртэлх хамгийн

бага хэмжээг нормчлон тогтоосон байна. Хүн ам оршин суудаг газар шугамын аянгын

трос болон дамжуулагч тасраагүй үед 7,0-8,0 м-тэй тэнцүү байна.


7

Габаритын хэмжээ, шугамын пролет хоёр нь хоорондоо харилцан уялдаатай

байдаг. Пролетийн уртыг ихэсгэхэд габаритын хэмжээ буурах бөгөөд габаритын

хэмжээг тогтмол гэж үзээд илүү урт пролеттой үед илүү өндөр тулгуур шаардлагатай

болно. Пролетийн уртыг ихэсгэх тохиолдолд зөвшөөрөгдөх габаритын хэмжээг

хадгалахын тулд H1-ээс илүү өндөр H2 тулгуур ашиглаж байна.

Үүнээс үзэхэд пролетийн урт нь Цахилгаан дамжуулах агаарын шугам-ын үнэ өртөг

улмаар техник эдийн засгийн үзүүлэлтэд нөлөөлж байна. Иймд пролетын урт хамгийн

их зөвшөөрөгдөх унжилт болон дамжуулагчийн механик даацын тооцоон дээр

тодорхойлогддог.

Дэд станц: Дэд станц гэдэг нь цахилгааныг дамжуулах хуваарилах, хувиргах үүрэгтэй

бөгөөд нэг хүчдэлийн түвшингээс өөр хүчдэлийн түвшинд хувиргах процессыг хийдэг.

Дэд станц нь трансформатор, шин, залгах салгах коммутацын аппарат, туслах тоног

төхөөрөмжүүд болох реле хамгаалалт, автоматикийн тоноглол, хэмжүүрийн багаж,

хэрэгсэл зэргээс бүрддэг. Дэд станц нь генератор ба хэрэглэгчид түүний цахилгаан

дамжуулах шугамтай холбох зориулалттай.

Трансформатор: Цахилгаан станцад үйлдвэрлэсэн цахилгааныг алс хол зайд

байрласан хэрэглэгчдэд хүчдэл болон чадлын алдагдал багатайгаар дамжуулахын тулд

трансформаторыг ашигладаг. Хувьсах соронзон орны зарчим дээр үндэслэгдсэн

хүчдлийг өсгөх, бууруулах, индукцийн төхөөрөмжийг трансформатор гэж нэрлэдэг.

Трансформаторыг хүчний болон хэмжүүрийн гэж 2 ангилдаг. Цахилгааныг дамжуулах

зорилгоор ашиглаж байгаа трансформаторыг хүчний трансформатор гэнэ. Цахилгааныг

дамжуулахад хоёр болон гурван ороомогт трансформатор, салаалсан ороомогтой

автотрансформаторуудыг өргөн ашигладаг. Генераторын гаргаж байгаа 6-12кВ-ын

хүчдэлийг 35-3500кВ болон түүнээс өндөр хүчдэл болгон хувиргаж байгаа

трансформаторыг өсгөх трансформатор гэнэ. Харинэсрэг тохиолдолд бууруулах

трансформатор гэнэ. Өсгөх трансформаторын нэгдүгээр ороомгийн номиналь хүчдэл

генераторынхтой адил, харин бууруулах трансформаторынх хуваарилах сүлжээний

номиналь хүчдэлтэй адилхан байна.

Цахилгаан хэрэглэгчид: Аж ахуйн зориулалтаар цахилгаан хэрэглэдэг бүх төрлийн

үйлдвэр, аж ахуйн байгууллага болон хувь хүмүүсийг цахилгааны хэрэглэгчид гэдэг.

Цахилгааны хэрэглэгчдийг чадал ашиглалтын түвшин буюу ажиллагааны горимыг

төсөөтэй байдлаар нь дараах бүлгүүдэд хувааж авч үздэг.

- Гэр ахуйн хэрэглэгчид

- Үйлдвэрийн хэрэглэгчид


8

- Тээврийн хэрэглэгчид

- Хөдөө аж ахуйн хэрэглэгчид

Гэр ахуйн хэрэглэгчдийн ачаалал хоногийн турш ихээхэн хэлбэлзэлтэй байдаг

бөгөөд өдөр багавтар, оройд дээд хэмжээндээ хүрч, шөнийн цагаар ихээхэн багасдаг.

Мөн энэ төрлийн хэрэглэгчдийн хоногийн цахилгааны ачаалал өвөл, зуны цагт ихээхэн

ялгаатай байдаг. Энэ нь зуны улиралд гэрэлтэй цаг уртасдагтай холбоотой юм.

Аж үйлдвэрийн хэрэглэгчдийн цахилгааны ачаалал хоногийн турш харьцангуй

тогтвортой байдаг. Зарим тохиолдолд үйлдвэрийн ээлжийн тоо ба өдрийн

завсарлагааны цагийн хэмжээнээс харилцан адилгүй байдаг.

Тээврийн хэрэглэгчдийн цахилгааны ачааллын тогтвортой байдал нь

цахилгаанжуулсан төмөр зам, хотын троллейбус, трамвай зэрэг цахилгаан тээврийн

хэрэгслийн ачаалал, тэдгээрийн хөдөлгөөний хуваариас хамаардаг.

ХАА-н хэрэглэгчдийн цахилгааны ачааллын хэмжээ, хэлбэлзэл нь улирлын

шинж чанартай ХАА-н ажлын горимоор тодорхойлогдоно.

Ачааллын график: Үйлдвэр хүн ам ихтэй хот, суурин аймгийн төвийн хоног болон

жилийн цахилгааны хэрэглээ нь харилцан адилгүй өөр байдаг. Учир нь үйлдвэрийн

газрууд харилцан адилгүй ачаалалтай бөгөөд нэг, хоёр, гурван ээлжээр ажилладаг зэрэг

байдаг.Улирлууд баяр ёслолын өдрүүд гэх хүчин зүйлүүдээс болж ажлын горим байнга

хувьсан өөрчлөгдөж байдаг. Гадны хүчин зүйлүүд болох өдрийн гэрэлтэй цагийн

үргэлжлэх хугацаа ба агаарын температур гэх мэт хүчин зүйлүүд нөлөөлдөг байна.

Цахилгаан станцын хэрэглээний горим нь бодит чадал хуурмаг чадал эсвэл

хугацаанаас хамаарсан бүрэн чадлын ачааллын графикаар тодорхойлогддог.

Хоногийн ачааллын графикийг долоо хоногийн янз бүрийн өдөр болон жилийн

янз бүрийн үеүүдэд \өвөл, зун, намар, хавар\ хуваан авч үздэг. Янз бүрийн салбарын

үйлдвэрийн газар, хот,дүүрэг,ахуйн хэрэглээний цахилгаан эрчим хүчний хэрэглээний

хэмжээг урьдчилан таамаглан тодорхойлох, эрчмийн алдагдлыг тодорхойлоход

ашиглахын зэрэгцээ цаашдын хөгжлийн ирээдүйг тодорхойлох гол үндэс юм.

Хэрэглэгчийн ачааллын график тогтвортой байх тусам цахилгаан системийн ачааллын

график тогтвортой болж улмаар цахилгаан системийн найдвартай,

тогтвортой,хэмнэлттэй нөхцөл болж өгдөг. Хэрэглэгчийн ачаалал бага өөрчлөгддөг

учраас хүчдэл мөн байнга хэлбэлзэж байдаг. Шугамын толгойн хүчдэл номиналь

хүчдэлээс 5% их, төгсөлтийн хүчдэл номиналь хүчдэлээс 5% бага байхыг зөвшөөрсөн

бөгөөд энэ ялгавар нь шугаман дахь хүчдэлийн алдагдлыг нөхөж хэрэглэгч дээрх

хүчдлийг зөвшөөрөгдсөн хэмжээнд барих бололцоог олгодог.


9

Цахилгааны чанарын үзүүлэлт: Цахилгаан системийн найдвартай ажиллагааг

дээшлүүлэх асуудал бол системийн бүтэц зохион байгуулалт, түүний элементүүдийн

техник, автомажуулалтын түвшин, ажиллах хүчин, хариуцлага зохион байгуулалт зэрэг

олон хүчин зүйлээс хамаардаг.

Давтамж: Манай оронд хувьсах гүйдлийн давтамж 50Гц байдаг. Давтамжийн

хэлбэлзэл нь маш бага 0.1 Гц байхыг зөвшөөрдөг. Аваарын үед өөрчлөлтийг бага

хэмжээгээр ихэсгэхийг буюу цахилгаан системд суурилагдсан автоматикийн

тоноглолын хязгаараар өөрчлөлтийг тодорхойлдог.

Номиналь хүчдэл: Цахилгааны үйлдвэрлэлт дамжуулалт, хэрэглээ нь тодорхой

тогтоосон хэмжээний хүчдэлтэй байдаг. Энэ хүчдэлийг номиналь \хэвийн\ хүчдэл гэнэ.

Үүсгэгч, хэрэглэгч хоёрын хооронд байрласан цахилгаан шугам сүлжээгээр цахилгаан

эрчим хүч дамжих үед түүн дээр хүчдэлийн алдагдал үүсдэг.

1.2. ЦШС-ний горимынтооцооны тухай ойлголт

Цахилгааны үйлдвэрлэл, дамжуулалт, хуваарилалтыг тодорхойлдог цахилгаан

станцуудын чадал, хүчдэл, гүйдэл, давтамж ба физикийн бусад хувьсах

хэмжигдэхүүний тухайн байдлыг эрчмийн системийн горим гэнэ. Өөрөөр хэлбэл

хугацааны агшин бүрт харгалзах цахилгаан системийн төлөв байдлын цогц

хэмжигдэхүүнийг эрчмийн системийн горим гэнэ. Системийн горим олон тооны

хувьсах параметрүүдээр тодорхойлогдох ба тэдгээрийг горимын параметр гэдэг ба

системийн төлөв байдал өөрчлөгдөнө гэдэг нь үнэн чанартаа түүний параметрүүдийн

өөрчлөлт юм. Эндээс үзэхэд төлөв байдлын үнэлгээ нь тухайн агшин дахь горимын

параметрийн үнэлгээ юм. Эдгээр параметрүүдийг олоход чиглэгдсэн тооцоог горимын

тооцоо гэнэ. Цахилгаан шугам сүлжээ, системийн горимыг дотор нь тогтсон ба

шилжилтийн горим, тогтсон горимыг дотор нь хэвийн тогтсон горим, аваарын дараах

тогтсон горим гэж ангилна.

Цахилгаан шугам сүлжээний төсөл байгуулалт, ажлын горимын үнэлгээ, горим

төлөвлөлтийн бүхий л асуудлын үндсэн суурь тооцоо нь тогтсон горимын тооцоо юм.

Цахилгаан шугам сүлжээний хэвийн ажиллагааг хугацааны агшин бүрт найдвартай

хангахын тулд түүний хэтийн төлөвийг урьдчилан маш нарийн тооцсон байх

шаардлагатай байдаг. Иймээс цахилгаан системийн хязгаарын горим, оновчтой горим,

статик, динамик тогтворжилтийн судалгааг явуулахын тулд эхлээд урьдчилсан

байдлаар хэвийн тогтсон горимын тооцоог гүйцэтгэдэг. Горимын тооцоог гүйцэтгэх

гэдэг нь анхдагч өгөгдлийг бүрдүүлэх, математик загвар байгуулах, байгуулсан


10

математик загварыг бодох, гарсан үр дүнд үнэлгээ, шинжилгээ хийх гэсэн үе

шатуудаас бүрддэг.

Үүнд:

а. Цахилгаан шугам сүлжээний байгуулалт

1. Цахилгаан дамжуулах шугам, шугам сүлжээний газарзүйн байрлал, мөн

тэжээлийн дэд станц, цахилгаан станцын байрлал тодорхойлох.

Энэ хэсэгт цахилгаан шугам сүлжээний төслийн тухай үндсэн ойлголт, анхдагч

өгөгдөлийг бүрдүүлнэ.Цахилгаан шугам сүлжээний үүсгэгч ба ачааллын байрлал,

ачааллын хэмжээ, газар зүүн онцлог зэргийг тооцон үзэж холболтын схем сонгох,

сүлжээний тоноглол, тэдгээрийн параметрийг тодорхойлох зэрэг нь төсөл хийх зорилго

болдог. ЦШС-ний төсөлд нийт хөрөнгө оруулалт, цаашдын хэтийн төлөв, эдийн

засгийн хувьд ашигтай байх нөхцөл, шугамын механик даацыг тооцох шаардлагатай.

ЦШС-ний техникийн төсөл, ажлын зураг төсөл хийхэд техник эдийн засгийн тооцооны

үндсэн дээр хэд хэдэн вариантаас хамгийн ашигтай, техникийн ашиглалтын горимыг

бүрэн хангасан вариантыг сонгон авах бөгөөд вариант тус бүрийн хувьд цахилгаан

шугам сүлжээний байгуулалт, горим болон хөрөнгө оруулалт эдийн засгийн тооцоо

шинжилгээ хийсэн байх шаардлагатай.

2. Шугамын трассыг тодруулан шугам сүлжээний шугам тус бүрийн уртыг

тодорхойлох.

Шугамын трассын урт сонгохдоо тодорхой машстаб бүхий газрын зураг ашиглан

тодорхойлно.

22 )()( jiji yyxxmaL (1.1)

Үүнд: ma – машстаб [км/мм]; i ба j – шугамын эхлэл төгсгөл.

3. Шугам тус бүрээр дамжих чадал, цахилгаан станцаас түгээх нийлбэр чадал болон

хэрэглэгчдийн жилийн ачааллын графикийг тодруулах.

4. Шугамын онцлогоос хамааруулан хэтийн төлөвийн тооцоог гүйцэтгэх

ЦШС-ний хэтийн төлөв тооцохдоо шугамын ачааллын өсөлтийг тооцох шаардлагтай.

Шугамын n жилийн дараах ачааллын өсөлтийг дараах томъёогоор тодорхойлно.

𝑃𝑛 жил = 𝑃0 (1 +𝛼

100)

𝑛

(1.2)

5. Хэрэглэгчдийн шинж чанараас хамааруулан цахилгаан шугам сүлжээний шугам тус

бүрийн тоо, нөөц тэжээлийг хэрхэн холбох боломжийг тодорхойлох.

ЦШС-ний холболтын хувилбарыг сонгох асуудал хэрэглэгчдийн зэрэглэл, хэтийн

төлвийн хөгжил, цахилгаан шугам сүлжээний найдвартай ажиллагаа болон дэд


11

станцын холболтын схемтэй уялдуулан сонгох шаардлагатай юм. Мөн үүнээс гадна

тухайн шугамаар дамжих чадал, үйлчлэх газар нутгийн хүрээнээс хамаардаг.

6. ЦШС-ний шугам тус бүрээр дэмжих чадлын баланс сонгох

ЦШС-ний шугам тус бүрээр дамжих чадал, цахилгаан станц цахилгаан шугам

сүлжээний хэрэгцээг бүрэн хангаж байх нөхцөлөөр бодит чадлын балансыг

тодорхойлно. ЦШС-ний бодит чадлын баланс буюу шугам тус бүрээр дамжих чадлын

хуваарилалтыг холболтын схем бүрийн хувьд тодорхойлох бөгөөд салбарласан буюу

задгай бүтэцтэй сүлжээнд шугамын төгсгөлийн дэд станцаас эхлэн зангилаа тус бүрт

Кирхгофын нэгдүгээр хуулиар чадлын урсгалыг олох замаар цахилгаан станцаас

дамжих бодит чадлыг тодорхойлно.

ЦШС-ний төслөөс гарах нэг үндсэн шийдэл бол тэжээлийн цэгийн суурилагдсан

чадлыг ойролцоогоор тодорхойлон гаргах явдал юм. Үүнийг гүйцэтгэхийн тулд

тэжээгчийн нийт чадал бүх хэрэглэгчдийн нийт хэрэглээ, шугам

трансформаторыналдагдал, хэтийн төлөвийн өсөлтөөр тодорхойлогдох хэрэглээний

өсөлт зэргийг хангахаас гадна тодорхой хэмжээний нөөц чадлыг агуулсан байх ёстой.

𝑃∑ЦС = 𝑃∑

хэр + ∆𝑃∑ш + ∆𝑃∑

тр + 𝑃∑н (1.3)

7. ЦШС-ний шугам тус бүрийн хэвийн хүчдэл сонгох

ЦШС-ний хүчдэлийн түвшинг сонгохдоо ойролцоо томьёо, натураль чадал,

шугамын нэвтрүүлэх чадал, шугамын урт, дамжуулах бодит чадлын хэмжээг

ашигладаг. Үүнээс гадна шугамын хүчдэлийн хэмжээ нь тухайн шугам сүлжээний

техник эдийн засгийн үзүүлэлтэнд нөлөөлөх гол хүчин зүйл учир хүчдэлийн

урьдчилсан сонголтыг ихэвчлэн натурал чадлын үндсэн дээрээс харьцуулалт хийж

тодорхойлдог.

𝑃нат =𝑈ном

2

𝑧дол (1.4)

Шугамын хүчдэлийн утгыг зөв сонгох нь эдийн засгийн гол үзүүлэлт болох эрчмийн

алдагдлыг хамгийн бага байх бололцоог олгохын зэрэгцээ, ашиглалтын зардал болон

горимын параметрыг зөв удирдах, чадлын алдагдлыг багасгах, хэтийн төлөвийн явцад

шугам нэмж холбох зэрэгт чухал ач холбогдолтой.

Хүснэгт 1.2.

35-220 кВ-ын шугамын дамжуулах чадлын хэмжээ

Шугамын хүчдэл

Дамжуулагчийн хөндлөн огтлол

мм2

Дамжуулах чадал Шугамын урт, км Натураль,

МВт Гүйдлийн нягт

(А/мм2) АҮК-ийн хязгаар,

90%

Дэд станцын хоорондох

дундаж зай


12

35 50-95 9 - 50 15 110 70-240 30 13-45 80 25

220 240-400 135 90-150 400 100

Хүснэгт 1.3.

Хүчдэлийн түвшин сонгох аргачлал

Улс Томьёо АНУ 𝑈~ = 4.35√𝐿 + 16𝑃

Герман 𝑈~ = √𝑃3

+ 0.5L Швед 𝑈~ = 17√0.0625𝐿 + 𝑃 Орос

𝑈~ = 44.7√𝐿𝑃

𝑃 + 5𝐿

Сүүлийн үед ЦШС-ний хүчдэлийн түвшин сонгохдоо бүх хүчдэлийн шатлалд

тохиромжтой дараах томьёог ашиглаж байна.

𝑈~ = 44.7√𝐿𝑃

𝑃+5𝐿 (1.5)

8. Шугамын дамжуулагчийн хөндлөн огтлол тодорхойлон дамжуулагчийн марк типийг

сонгох.

Шугам дамжуулагчийг сонгох асуудал нь дамжуулагчийн марк тип сонгох,

хөндлөн огтлол сонгох гэсэн хоёр хэсгээс бүрддэг.Дамжуулагчийн марк типийг

дамжуулагчийн үнэ, цаг уурын нөхцөл, ашиглалтын байдал, механик даац зэргээс

хамааруулан сонгоно. Горимын параметрийн үндсэн шинж чанартай уялдуулан

зөвшөөрөгдөх гүйдэл хүчдэл зэрэг үндсэн параметрт тулгуурлан олон аргаас

дамжуулагчийн хөндлөн огтол сонгож байна. ЦШС-ний дамжуулагчийн хөндлөн

огтлолын талбайг сонгох олон төрлийн аргууд байдаг боловч гүйдлийн эдийн засгийн

аргыг хамгийн түгээмэл ашигладаг.

Шугамын хучдэл, шугамаар дамжих хамгийн их бодит чадал, шугамын cos ,

шугамын хэлхээний тоо өгөгдсөн үед хөндлөн огтлолын талбайг дараах томъёогоор

тодорхойлно.

эхэлном jnU

PF

*cos**3

max

(1.6)

Үүнд:

номU - шугамын номиналь хүчдэл

эj - гүйлдийн эдийн засгийн нягт

m axP - шугамаар дамжих хамгийн их чадал

хэлn - хэлхээний тоо


13

Үүний дараа ойролцоо огтлол болох F -г стандарт огтлол

стF -д шилжүүлнэ.

Шугамын стандарт хөндлөн огтлолын хэмжээ: 10, 16, 25, 35, 50, 70, 95, 120, 150, 185,

240, 300, 400, 500, 600, 800 мм2 болно.

9. Шугам тус бүрийн хэлхээ, дамжуулагчийн марк зэргээс хамааруулан шугамын

тулгуур, тусгаарлагч, холболтын арматур болон хамгаалах троссыг сонгох

Шугамын завсрын тулгуурыг төмөр бетон, анкерын тулгуурыг төмөр тулгуураар

сонгох тохиромжтой бөгөөд завсрын тулгуурын нөхцөлд тохирох төмөр бетон тулгуур

байхгүй тохиолдолд завсрын төмөр тулгуур сонгоно. Тулгуурыг сонгохын тулд

номиналь хүчдэл, хэлхээний тоо, мөсжөлтийн муж, дамжуулагчид тохируулан сонгоно.

Шугамын тусгаарлагчийн тоог сонгохдоо ажлын ба коммутацийн хэт хүчдэлээр

сонгодог. Ажлын хүчдэлээр тусгаарлагчийн тоог сонгохдоо нэвчилтийн замын урт,

орчны бохирдол, тусгаарлагчийн хэлбэр, цахилгаан механик даац, далайн түвшний

өндөртэй уялдуулан ажлын хамгийн их хүчдэлээр хэлхээнд байх тусгаарлагчийн тоог

сонгодог. ЦШС-ний төслийн цахилгааны хэсэгт тусгаарлагчийн төрлийг ойролцоогоор

түгээмэл ашиглагддаг тусгаарлагчийг сонгоод дараа нь механик ачааллаар яг ямар

төрлийн тусгаарлагч сонгох эсэхийг нарийвчлан тодорхойлдог байна.

10. ЦШС-ний, дэд станцын хүчдэлийн түвшин тус бүрт харгалзуулан ямар хэлбэрийн

трансформатораар холболт хийхийг тодорхойлох

11. Дэд станцын трансформаторын тоо, хэвийн чадлыг тодорхойлох.

Техик эдийн засгийн тооцооны үндсэн дээр хэрэглэгчдийг цахилгаан эрчим хүчээр

найдвартай тэжээх нөхцлийг харгалзан үзэж трансформаторын тоог сонгоно.

Тиймээс дэд станцаас тэжээгдэх хэрэглэгчдийн категорийг харгалзан сонгох ба 1, 2

дугаар категори бол 2 трансформатор сонгоно. Нэгдүгээр категорийн хэрэглэгч

байхгүй бол нэг трансформатор байхыг зөвшөөрнө. Трансформаторын чадлыг

хэрэглэгчдийн категорийг тооцсон болон тооцоогүй аргачлалаар сонголт хийнэ.

Хэрэглэгчийн категорийг тооцоохгүйгээр тооцоо хийхэд ямарч тохиолдолд

трансформатор хэт ачаалалд орохгүй байхаар трансформаторын номиналь чадлыг

сонгодог.

max1 SSn

(1.7)

max2 7.0 SSn

(1.8)

max3 35.0 SSn

(1.9)


14

Энд гарган авсан S чадлаас трансформаторын номиналь чадал их байхаар шууд

сонгоно.

12. ЦШС-ний дэд станцад шугамууд ямар хэлбэрийн схемээр холбогдохыг тодруулан

холболтын схем боловсруулах

Дэд станцын холболтын схем нь номиналь хүчдэл, холбогдох шугамын тоо, бууруулах

дэд станцын байрлал, ашиглах коммутацийн холболт зэргээс хамааран холболтын схем

боловсруулснаар цахилгаан шугам сүлжээний байгуулалтын хэсэг дуусна.

б. Горимын тооцоо шинжилгээ

13. ЦШС-ний их ачааллын горимын тооцоог гүйцэтгэн, их ачааллын горимоор тухайн

сонгогдсон ЦШС-ний тоноглол ажиллаж болох эсэхийг шалгах

14. ЦШС-ний бага ачааллын горимын тооцоог гүйцэтгэн сонгогдсон тоноглол ажиллаж

болох эсэхийг шалгах

15. ЦШС-ний аваарийн дараах горимоор тухайн сонгогдсон тоноглол ажиллаж болох

эсэхийг шалгаснаар горимын тооцоо шинжилгээ дуусна.

в. Эдийн засгийн тооцоо, шинжилгээ

17. ЦШС-ний хөрөнгө оруулалт, ашиглалт, шинэчлэлтийн эдийн засгийн тооцоо хийх

18. ЦШС-ний техник эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийг тодорхойлсноор тооцоо

шинжилгээний хэсэг дуусна.

1.3. ЦШС-ний хөрөнгө оруулалтын онцлог, түүний үр ашгийг тооцох

Хөрөнгө оруулалт: Урт хугацааны бизнес төлөвлөгөөний дагуу өнөөдөр тодорхой

хэмжээний мөнгөн хөрөнгө зарцуулаад түүнээсээ ирээдүйд анх зарцуулснаасаа илүү

орлого олохын тулд банкны зээл, зах зээлд шинээр гарч буй хувьцаа эсвэл сул

чөлөөтэй хөрөнгийг идэвхитэй хөрөнгө болгох бизнесийн үйл ажиллагаа юм. Чарлез

П.Джонесийн “Хөрөнгө оруулалтын шинжилгээ ба менежмент” номонд өгүүлснээр

хөрөнгө оруулалт гэдэг нь ирээдүйд хөрөнгө бий болгох зорилгоор гаргаж буй бүхий л

хөрөнгийн эх үүсвэрүүд юм. Ухаалаг хөрөнгө оруулагчид ямар нэг эрсдэлд орохоос

урьдчилан таамаглаж байдаг ба түүнийг сайтар тооцоолж хүлээгдэж буй орлогоо

максимум түвшинд байлгахыг эрмэлздэг.

Хуучин үйлдвэр, байгууламжийн хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх зорилгоор шинэчлэлт

хийхийг өргөтгөл гэнэ. Өргөтгөл нь шинэ үйлдвэр байгуулахтай харьцуулашгүй бага

хөрөнгөөр богино хугацаанд үйлдвэрийн хүч чадлыг нэмэгдүүлэх бололцоо олгодог

байна. Шинэчлэл өөрчлөлт нь тусгай төслийн дагуу үйлдвэрийг бүрэн болон


15

хэсэгчилж шинэчлэх үйл ажиллагаа бөгөөд орчин үеийн шинэ техник, технологи

нэвтрүүлж, үйлдвэрлэлийн хэмжээг нэмэгдүүлэх, бүтээгдэхүүний нэр

төрлийгөргөжүүлэх, чанарыг нь дээшлүүлэх, харьцангуй бага зардлаар, богино

хугацаанд үйлдвэрийн техник-эдийн засгийн үзүүлэлтийг сайжруулах бололцоо

олгодог байна.

Цахилгаан шугам сүлжээний хөрөнгө оруулалтын онцлог: ЦШС-ний хөрөнгө

оруулалт нь хүчдлийн түвшин, фазын хийц, дамжуулагчийн хөндлөн огтлол, хэлхээний

тоо, тулгуурын материал хийц, салхи ба мөсжилтийн муж, шугам байрлах трасс, алслат

гэх мэт олон хүчин зүйлээс хамаардаг. ЦШС нь үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнийг

дамжуулах зориулалттай бөгөөд үйлчлэгээ үзүүлдэг обьект юм. Иймээс үйл

ажиллагааны санхүү эдийн засгийн үр ашиг нь цахилгааны үйлдвэрлэл, дамжуулалт,

хуваарилалт, борлуулалтын явцад үүсч байдаг ба хөрөнгө оруулалтын үр ашгийг

тоооцохдоо цахилгаан борлуулалтын ашгаас тооцдог.

Манай улсын хувьд цахилгааны тариф бага үнээр тогтоосон байдаг учраас

борлуулалтын ашиг нь мөн адил бага болж ЦШС-ний хөрөнгө оруулалтын эргэн

төлөгдөх хугацаа урт байхад хүргэж байдаг.Энэ хугацааг багасгахын тулд ЦШС нь хэд

хэдэн зорилтыг /цахилгаан дамжуулах, дамжуулах чадварыг дээшлүүлэх, алдагдал

бууруулах, хангамжийг сайжруулах гэх мэт/ давхар гүйцэтгэж цахилгаан борлуулалтыг

нэмэгдүүлж эрчмийн системд нэмэлт ашгийг авчирч байдаг.

Хөрөнгө оруулалтын төслийн бэлтгэлийн үе шат

1. Тавигдсан зорилтыг шийдвэрлэх боломжит хувилбаруудыг гаргана.

2. Сонгогдсон хувилбаруудын техник, эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийг тооцож,

техникийн үндсэн параметр (утасны хөндлөн огтлол, хийц, гүйдлийн нягт,

хэлхээний тоо гэх мэт) – үүдийг оновчилно.

3. Сүлжээний хувилбаруудын харьцуулалтын нөхцөлүүдийг шалгана.

4. Хувилбаруудаас урьдчилсан сонголт хийж түүнд хөрөнгө оруулалтын эх үүсвэр

тооцохгүйгээр динамик шалгуураар шалгана. Тооцоог дискаунтын бодит

коэффициент ашиглан суурь үнээр тооцно.

5. Сонгосон хувилбарын санхүү-эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийг тооцож

санхүүжүүлэх эх үүсвэрийн хувилбаруудыг авч үзнэ. Өөрөөр хэлбэл төслийн

санхүүгийн бодит байдалд үнэлгээ өгөх, бэлэн мөнгөний урсгалын тайлан, ашгийн

баланс гаргах, аж ахуйн үйл ажиллагааны эдийн засаг, санхүүгийн үзүүлэлтүүдийг

тооцож, шинжлэх, санхүүгийн тогтвортой байдал болон төлбөрийн чадварыг нь

үнэлнэ.


16

Энэ шатанд мөнгөний урсгалыг прогнозын үнээр хийдэг бөгөөд үр ашгийн

үзүүлэлтүүдийг тодорхойлоход тооцооны үнэ ба дискаунтын бодит коэффициент

ашигладаг. Прогнозын үнийг үнийн ерөнхий өөрчлөлтийн индексд хувааж тооцооны

үнийг гаргаж авна. Сүүлчийн шатанд төслийн үзүүлэлтүүдийн зах зээлийн

өөрчлөлтөнд зохицох мэдрэмжинд, тэргүүн ээлжинд эрчмийн үнийн хэлбэлзэл,

үндсэн хөрөнгийн үнэ, ажиллах хүчний өртөг, эрчмийн бүтээгдэхүүний тариф,

экологийн шаардлагууд, банкны зээлийн хүү, татварын хувь, хөнгөлөлтүүд,

цахилгааны хэрэглээний прогнозын хэлбэлзэл, төлбөрүүдийн саатал зэрэгт

шинжилгээ хийнэ.

ЦШС-ний хөрөнгө оруулалтын үр ашгийг тооцох

Цахилгаан шугам сүлжээ барих, шинэчлэх төслийн үед нэг нь нөгөөгөө орлох

боломжтой хэд хэдэн хувилбарыг харьцуулан авч үзнэ. Хөрөнгө оруулалтын төслийн

үр ашгийн үнэлгээний үзүүлэлтийг 2 бүлэгт хуваан үзнэ.

1. Энгийн болон статик /мөнгөний цаг хугацааны үнэ цэнэ тооцдоггүй/

2. Дискаунтын аргыг ашигласан динамик гэж ангилна /мөнгөний цаг хугацааны

үнэ цэнэ тооцдог/

Энгийн болон статик үзүүлэлт:

- Ашгийн энгийн норм / AAR/

Жилийн цэвэр ашгийн хэмжээнд шаардагдах хөрөнгө оруулалтын дундаж хэмжээг

тодорхойлох буюу харьцуулах замаар тооцдог.

ARR =NI

I0 (2.1)

NI-Цэвэр орлогын хэмжээ

I0- Анхны хөрөнгө оруулалт

- Энгийн эргэн төлөгдөх хугацаа /PBP/

Энэ аргачлал нь төсөлд шинжилгээ хийхэд, төслийн ирээдүйд орох мөнгөн

урсгалуудаар анхны хөрөнгө оруулалтаа бүрэн нөхөх хугацааг тооцдог.

Үе тутмын мөнгөн урсгал тэнцүү үед:

PBP =𝐼0

CF/n (2.2)

I0- Анхны хөрөнгө оруулалт

CF- Бэлэн мөнгөний эргэлтn- жилийн хүү

Үе тутмын мөнгөн урсгал тэнцүү биш үед:


17

PBP = n +𝐼0 −∑CF

CFn+1 (2.3)

n-Хөрөнгө оруулалтаа нөхөх жилийн өмнөх жил

Дискаунтын аргыг ашигласан динамик үзүүлэлт:

Дискаунтлагдсан эргэн төлөх хугацаа /DPBP/

- Бодит амьдралд жил бүр олох ашгийн хэмжээ жил бүр өөр өөр байдаг тул

анхны хөрөнгө оруулалтаас жил бүрийн дискаунтлагдсан орох мөнгөн

урсгалыг дэс дараалуулан хасах замаар 0-тэй тэнцүү болохын өмнөх ба

дараах жилийн цэвэр орлогын өнөөгийн үнэ цэнийг тооцож тэдгээрийн

утгыг интерполяцлах замаар тодорхойлно.

𝐷PBP = n +𝐼0 −∑DCF

DCFn+1 (2.4)

- n- 0 цэгтэй ойрхон очсон үеийн тоо

- DCFn- 0 цэгийн өмнөх nдугаарын жилийн дискаунтлагдсан мөнгөн урсгал,

DCF<0 байна.

- DCFn+1- 0 цэгийн дараах буюу n+1 дугаар жилийн дискаунтлагдсан мөнгөн

урсгал

- Цэвэр өнөөгийн үнэ цэнэ /NPV/

Олох өгөөжийн хамгийн доод хувийг , авах санхүүжилтийн хүүгийн дээд түвшинг

илэрхийлнэ. NPV=0 байх үеийн хүүгийн хувь хэмжээ.

Мөнгөний цаг хугацааны үнэ цэнийг тооцдог.

NPV = ∑CF

(1+i)n −I0 (2.5)

CF- Бэлэн мөнгөний эргэлт

i- Зээлийн болон инфляцийн хүү

n- бэлэн мөнгөний эргэлтийн тухайн жил (хугацаа)

I0- анхны хөрөнгө оруулалт

- Өгөөжийн дотоод хувь /ROR/

Олох өгөөжийн хамгийн доод хувь, авах санхүүжилтийн хүүгийн дээд хувийг тооцдог.

Өөрөөр хэлбэл ашиг, алдагдал тэгтэй тэнцүү байх зээлийн хүүгийн хувийг олох юм.

ROR = i1 +NPV1 ∗(i2−i1)

NPV1 −NPV2 (2.6)

I1-цэвэр мөнгөний өнөөгийн үнэ цэнийг тооцох эхний хүүгийн хэмжээ

I2- цэвэр мөнгөний өнөөгийн үнэ цэнийг тооцох хоёрдох хүүгийн хэмжээ

- Ашигт ажиллагааны индекс /PI/


18

Өнөөгийн үнэ цэнийн тооцоолол дээр үндэслэн төслийн ашигт ажиллагааны

шинжилгээний индекс юм.Ашигт байдлын индекс өндөртэй нь төсөл нь илүү

оновчтойд тооцогддог.

PI =CIFPV

COFPV (2.7)

CIFPV-Орох мөнгөн урсгал буюу БМЭ-ийн өнөөгийн үнэ цэнэ

COFPV- Гарах мөнгөн урсгал буюу АХО-ын өнөөгийн үнэ цэнэ

Төслийн нийгэм эдийн засагт үзүүлэх үр ашигт байдал: Энэ нь тухайн

төсөлхэрэгжсэнээр улс орны хэмжээнд буюу макро эдийн засгийн түвшинд болон

оршин байгаа бүс нутгийн хувьд ямар үр ашиг өгөхийг тодорхойлно. Иймээс ямарч

төслийг аль болох олон хувилбараар боловсруулж түүнээс эдийн засгийн хувьд

хамгийн үр ашигтайг нь сонгон авч хэрэгжүүлэх бодит шаардлага гардаг юм. Төслийн

үр ашгийг макро түвшинд тодорхойлохдоо өртгийн үзүүлэлтийг гол болгодог. Үүнд:

Үйлдвэрлэл, үйлчилгээний эцсийн үр дүн

Тухайн бүс нутгийн нийгэм байгаль орчин болон хүн амын эрүүл ахуйн нөхцөл

байдалд нөлөөлөх нийгэм эдийн засгийн үр нөлөө

Санхүүгийн шууд үр дүн

Гадны болон дотоодын банк компаниудаас авсан зээл, тусламж импортын

барааны татвар гэх мэт

Шууд бус үр дүн

Гэвч эдгээрээс гадна өртгөөр тооцох боломжгүй зүйлүүд ч байдаг. Жишээ нь: ажилчид,

тэдгээрийн гэр бүлд ноогдож байгаа үзүүлэлт, нийгмийн үр дагаврыг өртгөөр хэмжих

боломжгүй. Иймд үүнийг төсөл хэрэгжүүлэх явцад онцгой анхаарах шаардлагатай

байдаг.

Хөрөнгө оруулалтын үр ашгийн тооцоо шинжилгээний үзүүлэлтүүд тус тусдаа

салангид биш хоорондоо нягт уялдаатай, нэг нь нөгөөгөөсөө урган гардаг цогц

үзүүлэлтүүд юм.

Хүснэгт 1.4.

Хөрөнгө оруулалтын үр ашгийн үнэлгээний аргуудын харьцуулалт

Үзүүлэлт

үүд

Харьцуулах

хувилбарыг хэрэглэх хүрээ

Хэрэглээний хязгаарлалт

(Сул тал)

Харьцуулах суурь

үзүүлэлт буюу өгөгдөл

Энгийн буюу статик үзүүлэлтүүд


19

PBP Төслийн урьдчилсан сонголт

Төслийн эрсдэлийн

үнэлгээ

Хөрөнгөө нөхсөний дараа орох мөнгөний урсгалыг тооцдоггүй. Харьцуулж буй төслүүд бүгд нэг

ижил амьдралын хугацаатай байх ёстой.

Хөрөнгө оруулагчийн хувьд хүлээж авахуйц эргэн төлөгдөх хугацаа

ARR Цаашид шинжилгээ

хийхээр урьдчилан сонгосон

төслүүд

Хуримтлагдсан ЭХШ нь нэмэлт хөрөнгө шаардахгүйгээр тоног

төхөөрөмжийг солиход хангалттай байх, Орох мөнгөн урсгалаар биш орлогын

хэмжээгээр хөрөнгө оруулалтыг үнэлнэ.

Хөрөнгө оруулагчийн хувьд ашиг

ажиллагааны стандарт түвшин

Динамик үзүүлэлтүүд

DPBP Хамгийн багыг

нь сонгоно.

Хөрөнгө нөхсөний дараах орох

мөнгөний урсгалыг тооцдоггүй. Харьцуулж буй төслүүд бүгд нэг ижил амьдралын хугацаатай байх

ёстой.

Хөрөнгө оруулагчийн

хувьд хүлээж авахуйц эргэн төлөгдөх хугацаа

NPV Хамгийн өндрийг нь

сонгоно.

Байгууллагын үнэ цэнийн өсөлтийг харуулна. Хэмжээний

хувьд ихээхэн ялгаатай төслүүдийг харьцуулахад ашиглаж болохгүй. Хувилбарууд

нэг ижил амьдралын хугацаатай байх.

Тэгээс их байх.

ROR Хамгийн

өндрийг нь сонгоно.

Ижил хөрөнгө оруулалттай,

амьдралын хугацаатай хувилбаруудыг харьцуулахад

ашиглана.

Хөрөнгө оруулагчийн

хувьд хүлээж авахуйц орлогын түвшинтэй

байх.

Хоёрдугаар бүлэг. Яармаг орчмын хорооллын хэтийн төлөв түүнийцахилгааны

ачаалал.

2.1. Улаанбаатар хотын цахилгаан хангамжийн өнөөгийн байдал

Улаанбаатар хотод цахилгаан, дулааны томоохон үүсгүүрүүд төвлөрсөн бөгөөд

цахилгаан станцуудын суурилагдсан хүчин чадал 737.5 МВт, боломжит хүчин чадал

676 МВт байгаа ба нийслэл хотын хэрэглэгчдийгтөвийн бүсийн эрчм хүчний системээс

цахилгаанаар хангагдаж байна.Улаанбаатарын цахилгаан дамжуулах сүлжээ 220, 110

кВ хүчдэлтэй 14 дэд станцаас хэрэглэгчдийг эрчим хүчээр хангаж байна. Дэд


20

станцуудын суурилагдсан хүчин чадал 912МВА. АС 240 дамжуулагчтай, хоёр хэлхээт

тойрог цахилгаан дамжуулах шугамтай.

Зураг 2.1.1. Улаанбаатар хотын 220,110 кВ-ын цахилгаан дамжуулах сүлжээний байршлын схем

Улаанбаатарын 220, 110 кВ хүчдэлтэй 14 дэд станцын 3 (19%) нь 30-42 жил, 7 (44%) нь

2 (13%) нь 15-22 жил ашиглагдсан, 6 дэд станц өргөтгөл хийгдэж, хүчний

трансформаторууд нь солигдсон, 2 дэд станц шинээр баригдсан байна. Хотын хойд

хэсэгт 110/35/10 кВ хүчдэлтэй 2х16 МВА чадалтай Хайлааст дэд станц, “4 улирлын

цэцэрлэг” хороололд хувийн хөрөнгө оруулалтаар 110/35/10 кВ-ын 2х16 МВА чадалтай

Суруга дэд станц ашиглалтанд орсон байна.


21

Эх сурвалж: ЦДҮС ТӨХК

Зураг 2.1.2. Улаанбаатар хотын цахилгааны ачаалал, МВт

Зураг 2.1.2.–ээс харахад Улаанбаатар хотын цахилгааны ачаалал 2009 онд 248.8МВт

буюу өмнөх жилийнхээс 6.7 МВт-аар, 2010 онд 282 МВт буюу 33.5 МВт-аар, 2012 онд

344.4 МВт болж 70МВт-аар, 2013 онд 53.6 МВт-ааржил бүр маш хурдацтай өсөж

байна. Улаанбаатар хотын 110кВ-ын дэд станцуудын 2008-2013 оны цахилгааны

дундаж ачааллыг хүснэгт 2.1.1.-д үзүүлэв.

Хүснэгт 2.1.1.

Улаанбаатар хотын 110 кВ-ын дэд станцуудын 2008-2013онуудын дундаж цахилгааны

ачаалал, МВт

Д/д Дэд станц 2008 2009 2010 2011 2012 2013

1 Умард 47.2 54.1 55.5 50.6 57.4 60

2 Туул 29.8 30.6 31.7 40.5 53.6 60

3 Баруун 28.4 26.1 29.1 30.8 33.9 40

4 Өмнөд 27.6 29.4 27.6 29.6 33.0 41

5 Дорнод-2 28.9 28.6 27.8 9.7 23.4 13

6 Амгалан 10.8 13.8 14.1 14.4 19.1 21

7 Яармаг 11.3 12.3 13.7 14.2 16.5 20

8 Гео 9.6 10.7 13.3 12.8 14.4 18.5

9 Налайх 9.4 10.0 11.4 14.9 15.5 16

10 Цэвэрлэх 10.2 9.4 10.2 11.6 13.6 16

11 Улаанхуаран 8.4 8.7 6.8 10.0 9.3 11

12 Үйлдвэр 5.8 7.0 6.0 8.3 9.0 11

13 Хайлааст 11.7 21.8 26.4 38

Улаанбаатар хот 241.8 248.5 282.0 274.4 344.4 365.5


0

100

200

300

400

2008 2009 2010 2011 2012 2013

УБ хот 241.8 248.5 282 320 358 396

Өсөлт 2.8% 13.5% 13.5% 11.9% 10.6%

241.8 248.5282

320358

396А

чаа

лал

МВ

т-аа

р


22

Улаанбаатар хотын 2013 оны цахилгааны чадал 365.5 МВт-д хүрч түүний 66.1%

буюу 241.7 МВт чадлыг хотын төвийн хэрэглээг хангадаг 110кВ-ын Баруун, Умард,

Дорнод-2, Туул, Өмнөд, Хайлааст гэсэн 6 дэд станц дамжуулсан байна. Энэ дотроос

хамгийн их чадлыг Умард, Туул дэд станцууд дамжуулсан байна.


2010-2012онуудын Улаанбаатар хотын 110 кВ-ын дэд станцуудын трансформаторын

дундаж цахилгааны ачаалал

№ Дэд станцын

нэр

2010 онд

ачааллагдсан байдал

2011 онд


2012 онд


Су

ур

ил

агд

сан

ч

ад

ал

, М

ВА

Дам

жу

ул

сан

ч

ад

ал

, М

ВА

Ач

аал

лы

н

ху

вь,

%

Су

ур

ил

агд

сан

чад

ал

, М

ВА

Дам

жу

ул

сан

ч

ад

ал

, М

ВА

Ач

аал

лы

н

ху

вь,

%

Су

ур

ил

агд

сан

ч

ад

ал

, М

ВА

Дам

жу

ул

сан

чад

ал

, М

ВА

Ач

аал

лы

н

ху

вь,

%

1 Умард 50 38.9 77.8 80 40.5 50.6 80 53.6 67 2 Туул 80 57.7 72.2 80 50.6 63.2 80 57.4 71.7

3 Баруун 50 33.4 66.6 50 29.6 59.2 50 33.0 66 4 Өмнөд 32 32.2 101 50 9.7 19.4 50 23.4 47

5 Дорнод-2 41 31.4 80 50 30.8 61.6 50 33.9 68

6 Амгалан 20 15.6 78.2 50 14.4 28.8 50 19.1 38.2 7 Яармаг 20 6.9 34.2 50 10.0 50 50 9.3 46.5

8 Гео 50 15.2 30.4 50 14.2 28.4 50 16.5 33 9 Налайх 50 6.6 13.2 50 8.3 16.6 50 9.0 18

10 Цэвэрлэх 50 14.9 29.8 50 12.8 25.6 50 14.4 28.8 11 Улаанхуаран 50 11.3 22.6 20 11.6 23.2 20 13.6 27.2

12 Үйлдвэр 50 12.6 25.2 50 14.9 29.8 50 15.5 31 13 Хайлааст 32 12.5 39 32 21.8 68.1 32 26.4 82.5

Дүн 575 289 50 662 269.2 40 662 342.2 48


Дээрх үзүүлэлтээс харахад Баруун, Умард, Туул, Өмнөд, Хайлааст гэсэн 5 дэд станц

60%-иас дээш хувийн ачаалалтай байгаа нь хэрэглэгчдийн ачаалал жилээс жилд

хурдацтай өсөн нэмэгдэж байгааг харуулж байна.


23

Зураг 2.1.3. Улаанбаатар хотын 110 кВ-ын дэд станцуудын 2012 оны цахилгаан

ачаалал, МВт-аар


Зураг 2.1.4. Улаанбаатар хотын жилийн цахилгааны

хэрэглээний өсөлтийн динамик, кВт.ц

Улаанбаатар хотод шинээр үйлдвэр үйлчилгээний газрууд ихээр баригдаж, хүн амын

нягртал суурьшил, механик төвлөрөл ихэссэнээс нийслэлнийн цахилгаан хэрэглээ

жилээс жилд хурдацтай өсөн нэмэгдэж байгаа нь зураг 2.1.4-т харагдаж байна.

57.453.6

33.9 33

26.423.4

19.116.5 15.5 14.4 13.6

9.3 9

0

500

1000

1500

2000

2500

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Дамжуулалт, сая кВт.ц 1251 1362 1536 1611 1743 1845 2122 2365

Өсөлт, % 8.9% 12.8% 4.9% 8.2% 5.9% 15.0% 11.5%

12511362

15361611

17431845

2122

2365


24

Улаанбаатар хотын судалгаа тооцооллын бүсүүдийн цахилгаан хангамжийн үнэлгээ

хийхдээ “Хот ба суурин дэвсгэр газарт хот байгуулалтын иж бүрэн үнэлгээ өгөх

аргачилсан заавар “ УББ 30-201-09-ийн дагуу гүйцэтгэв.


Улаанбаатар хотын судалгаа тооцооллын бүсүүдийн цахилгааны хангамжийн үнэлгээ

Д/д Судалгаа

тооцооллын бүсүүд

Ни

йт х

үн

ам

ын

то

о,

мян

хү

н Үзүүлэлтүүд

Жи

лд

нэг

хү

нд

шаар

дагд

ах

ц

ах

ил

гаан

ы х

эмж

ээ

но

рм

оо

р

/кВ

т.ц

/жи

л/

Жи

лд

нэг

хү

нд

шаар

дагд

аж

бу

й

цах

ил

гаан

ы о

до

о б

ай

гаа

/кВ

т.ц

/жи

л/

Хан

гам

жи

йн

ху

вь

Хангамжийн хувийн ангилал

Нэн

өн

дө

р

Өн

дө

р

Ду

нд

До

огу

ур

Нэн

д

оо

гуу

р

10

0%

дээ

ш

75

-10

0%

50

-75

%

25

-50

%

25

%

до

ош

Үнэлгээ /5 баллаар/ 5 4 3 2 1

1 Хан-Уул 99.5 1700 2595 (53)

5

2 Баянзүрх 254.4 1700 1289 76 4

3 Баянгол 185.1 1700 1104 65 3 4 Сүхбаатар 136.9 1700 1502 88 4

5 Чингэлтэй 147.4 1700 1036 61 3 6 Сонгино-Хайрхан 245.5 1700 1172 59 3

Бүгд 1068.8 85 4

Үнэлгээний ангилал Өндөр

Эх сурвалж: Нийслэлийн зураг төслийн хүрээлэн

Хүснэгт 2.1.3-ээс харахад, Хан-Уул дүүрэг нэг хүнд ноогдох эрчмийн хэмжээгээр нэн

өндөр, харин бусад дүүргүүд өндөр, дунд гэсэн үзүүлэлттэй байна.

2.2. Улаанбаатар хотын цахилгаан хангамжийн төлөвлөлт Улаанбаатар хотын

хүн ам жил ирэх тутам өндөр хурдтайгаар өсөн нэмэгдэж 1998 онд 650,000 байсан бол

2014 оны байдлаар 1,267,000 болж цахилгааны ачаалал болон хэрэглээ огцом ихсэж

байна. Ийм нөхцөлд Улаанбаатар хотын цахилгаан хангамжийн асуудлыг

“Улаанбаатар хотыг 2020 он хүртэл хөгжүүлэх ерөнхий төлөвлөгөө”, “100.000 айлын

орон сууц” хөтөлбөр, “Шинэ бүтээн байгуулалт” дунд хугацааны зорилтот хөтөлбөр,

“Монгол Улсын Эрчим хүчний нэгдсэн систем” хөтөлбөр болон бусад эрх зүйн

актуудыг үндэслэн 2030 он хүртэл үе шаттайгаар хөгжүүлэх төлөвлөгөө хэрэгжиж

байна.


25


Зураг 2.2.1. Улаанбаатар хотын 2015-2021 он хүртэлх цахилгааны ачаалаллын прогноз

Улаанбаатар хотод “100 000” айлын орон сууц хөтөлбөр”-ийн хүрээнд баригдах

хорооллууд бүгд баригдсан үед нийт хэрэглээ 316,4 МВт болно гэсэн захиалгыг

Нийслэлийн барилга хот байгуулалт төлөвлөлтийн газраас ирүүлээд байна.

Улаанбаатар хотын цахилгаан ачааллын хэтийн төлөвийг тооцож гаргахад 2015 онд

448-473 МВт, 2020 онд 689-702 МВт болохоор байна. Цахилгааны энэ хэрэглээг

хангахад 110 кВ-ын тойрог цахилгаан дамжуулах шугамын дамжуулах чадвар

хүрэлцэхгүй учраас шинээр их тойрог 220,110 кВ-ын цахилгаан дамжуулах сүлжээг

шаардлага бий болж байна

“ Их тойрог” цагираг шугам сүлжээг барьж байгуулснаар:

“100 000 айлын орон сууц”, “Утаагүй Улаанбаатар”“Шинэ бүтээн байгуулалт”

төсөл хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлэх боломж бүрдэнэ

Улаанбаатар хот агаарын бохирдолгүй болно

Нийслэлийн хөгжлийг олон улсын түвшинд хүргэн

Улаанбаатар хотын цахилгаан хангамж найдваржина.Эрчим хүчний салбарын

эдийн засгийн үр ашиг дээшилнэ

0

100

200

300

400

500

600

700

800

2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021

УБ хот 473 518 559 604 652 702 754

Өсөлт 9.5% 7.9% 8.1% 7.9% 7.7% 7.4%

473518

559604

652702

754А

чаал

ал

МВ

т-а

ар


26

Зураг 2.2.2. Улаанбаатар 220,110 кВ-ын их тойрог цахилгаан дамжуулах сүлжээний

бүдүүвч схем

Улаанбаатар хотын барилгажих нутаг дэвсгэрийн хүрээнд: Одоогийн байдлаар

Улаанбаатар хотын цахилгааны нийлбэр ачаалал 344.4 МВт-д хүрч 110 кВ-ын 14 дэд

станцуудаас тэжээж байна. Одоо ашиглаж байгаа болон өргөтгөл хийсэн 35, 110 кВ-ын

дэд станцуудын нийлбэр чадал 1016 МВА байгаа нь Улаанбаатар хотын хөгжлийн чиг

хандлага,цахилгааны хэрэглээнд хүрэлцэхгүй бөгөөд 110 кВ-ын тойрог шугам сүлжээ

бүхий 14 дэд станцыг нэмж барих шаардлагатай юм. Энэ ажлын хүрээнд Баруун,

Амгалан, Дорнод-2 дэд станцуудыг 2х25МВА, Умард, Туул дэд станцуудыг 2х40

МВА тус тус өргөтгөсөн байна. Мөн 100,000 орон сууц хөтөлбөрийн хүрээнд

цахилгааны чадал дутагдалтай байгаа хотын хойд хэсэг Чингэлтэйд 50МВА—ийн

суурилагдсан хүчин чадалтай 110 кВ-ын дэд станц шинээр барихаар төлөвлөж байна.

Цаашид цахилгаан ачаалал ихсэх ба үүнийг шинээр баригдах 14 дэд станцаас дурдвал:

110кВ-ын Их тойрог төслийн хүрээнд Баянголын ам 110/35/10 кВ-ын дэд станц, 22 км

110 кВ-ын ЦДАШ-ын хамт, Улаанбаатар дэд станцаас 14-р хороолол хүртэл 110/35/10

кВ дэд станц, 9.7 км 110 кВ-ын ЦДАШ, Баянголоос Радио Телевиз хүртэл 19.2 км

ЦДАШ, Сонгиноос Зайсангийн дэд станц хүртэл Шинэ Яармаг 110/35/10 кВ, Яармагын

гүүр 110/35/10кВ-ын дэд станцууд 50 км ЦДАШ, Зайсан 110/35/10 кВ дэд станц, 2 км

110 кВ-ын ЦДАШ-ын хамт, 220/110/35 кВ-ын Сонгино дэд станц орно.Ингэснээр дэд


27

станцуудын нийлбэр хүчин чадал 2028МВА болж 2020-2030 он хүртэлх нийт

цахилгаан ачааллыг бүрэн хангаж чадах юм.


Улаанбаатар хотын цахилгаан хангамжийн хэтийн тооцоо

№ Бүсүүдийн

нэр

2010 2020 2030

Цахилгаан ачаалал мян.кВт

Цахилгааны хэрэглээ сая кВт.цаг





1 Зүүн бүс 17 74 34 203 56 338 2 Төвийн бүс 42 184 84 505 132 792

3 Баруун бүс 23 100 42 254 65 389 4 Хойд бүс 16 68 31 189 50 298

5 Баруун хойд бүс

13 57 22 131 31 187

6 Шинэ бүс 5 22 18 111 35 219

7 Баруун урд бүс

6 25 15 91 51 307

Нийт тооцогдоогүй зарцуулалт (20%)

122 24

530 106

246 49

1484 297

420 84

2521 500

Нийт дүн 144 636 295 1781 504 3021

Эх сурвалж: Нийслэлийн зураг төслийн хүрээлэн

2.3. Яармаг орчмын хорооллын хэтийн төлөв

Нийслэл Улаанбаатар хот нь Монгол улсын нутаг дэвсгэрийн 0,3 хувь буюу

470.0 мянган га газартай бөгөөд нэг км квадрат газарт ноогдох хүн амын дундаж

нягтрал 257 хүн байна.Хүн амын хувьд 2014 оны эхний улирлын байдлаар монгол

улсын нийт хүн амын 44,2% буюу 1267.1 мянган хүн, 333.379 өрх нийслэл Улаанбаатар

хотод амьдарч байна. Үүнээс нийт өрхийн 39.8 хувь нь буюу 126400 өрхийн 472 мянга

орчим иргэн дэд бүтэцтэй орон сууцны хороололд амьдарч байна. Гэр хороололд

нийслэлийн нийт өрхийн 60.2 хувь нь буюу 187 мянга орчим өрх байна. Эдгээр

өрхүүдийн 55 хувь нь ямар нэгэн байшин сууцанд, үлдсэн нь монгол гэрт амьдарч

байна.

Ийнхүү хотын хүн ам өдрөөс өдөрт өсөн нэмэгдэж олон улсын метрополис

хотын жишигт хүрсэн ч гэр хорооллын эмх замбараагүй суурьшил, хэт төвлөрөл нь

утаа, түгжрэл, байгаль орчны бохирдол зэрэг нь хүн амыг эрүүл, аюулгүй ая тухтай

амьдрахад бэрхшээл учруулж улмаар нийгэм соёлын үйлчилгээ, инженерийн

хангамжийг ерөнхий төлөвлөгөөний зорилтод хүргэн нэмэгдүүлэхэд хүндрэл

учруулсаар байна. Иймд хотын хүн амын богино хугацааны энэхүү эрчимтэй өсөлт нь

хот төлөвлөлтийн зоримог шийдлүүдийг хийж эдийн засгийн ашигтай бүс нутаг болгон


28

хөгжүүлэх зайлшгүй шаардлагатай. Иймд Улаанбаатар хотын төв хэсгийн нягтрал, гэр

хорооллын тэлэлт, шилжих хөдөлгөөн, замын түгжрэл зэргийг багасгаж иргэдийн

эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах нөхцлийг бүрдүүлсэн, боловсрол, мэдээлэл,

технологийн өндөр түвшинтэй олон улсын бизнесийн төв бүхий бүсийг бий болгох

зорилгоор Хан-Уул дүүргийн Яармаг орчмын хорооллыг Шинэ өнгө аяс бүхий хотын

дэд төвийг бий болгоход чиглэгдэж байна.

Энэхүү Шинэ өнгө аяс бүхий хотын дэд төвийг бий болгосноор

Эдийн засгийн хувьд:

Ажлын байрыг бий болгох;

Хотын эдийн засаг болон дэд бүтцийн хөгжилд бодит хувь нэмэр оруулах;

Гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх;

Өндөр технологид суурилсан үйлдвэрлэлийг бий болгох;

Хотын төвлөрлийг сааруулах;

Эдийн засгийн хувьд бие даасан бүс болгох;

Нийгэм, соёлын хүрээнд:

Улаанбаатар хотод орчин үеийн шинэлэг томоохон бүсболгох;

Спортын томоохон цогцолборуудыг байгуулах;

Урлаг, соёлын гудамжуудыг (музей, үзвэр үйлчилгээний газар) бий болгох;

Гэр хорооллын орчинг сайжруулах, тэлэлтийгзогсоох;

Ажилгүйдэл, ядуурал, гэмт хэрэг гэх мэт нийгмийн сөрөг үзэгдлийг бууруулах;

Экологийн хувьд:

Байгаль орчин, гэр хорооллын агаарын болон хөрсний бохирдлыг бууруулах;

Экологийн тэнцвэрт байдлыг хадгалах;

Хог хаягдлын менежментийг хэрэгжүүлэх;

Баримтлах зарчим:

Төрийн болон төрийн бус байгууллага, хувийн хэвшил, иргэдийн оролцоо,

хамтын ажиллагаа, түншлэлд тулгуурлах;

Үйл ажиллагаа ил тод, нээлттэй байх;

Импортыг орлох чадвартай үндэсний үйлдвэрлэлийг дэмжих;

Бүтээн байгуулалтад иргэдийг мэргэжил, мэргэшил эзэмшүүлэх замаар татан

оролцуулах;


29

Төслийн хэрэгжилтэд хяналт тавьж, гүйцэтгэлийн үр дүнг үнэлж дүгнэх

хариуцлагын тогтолцоо бий болгох.

Зураг 2.3.1. Яармаг орчмын хорооллын хөжглийн алсын хараа

“Эрүүл аюулгүй орчин бүрдүүлсэн, боловсрол, мэдээлэл, технологийн өндөр

түвшинтэй,бизнесийн тааламжтай нөхцөл бүхий шинэ өнгө аястай хотын дэд төв”

байхаар төлөвлөж байна.

Яармаг хорооллын өнөөгийн байдлын судалгаа:


Яармагын хүн ам, өрхийн тоо, бүтэц/2011.01.01-ний байдлаар/

Хороо Хүн ам Эзлэх хувь Өрх Эзлэх хувь 4 7328 19.79% 1839 12.2%

5 6038 16.30% 1492 9.9% 6 7934 21.42% 1695 11.3%

7 5595 15.11% 1456 9.7% 8 10137 27.37% 2646 17.6%

Дүн 37032 100.00% 9128 60.7%

Тайлбар: Яармагын хүн ам, өрхийн тоон бүтцээс харахад 8-р хороо 10137 хүнтэй буюу

нийт хороодын тоотой харьцуулахад 27.37 хувийг эзэлж байгаа нь хамгийн өндөр

нягтралтай хэсэг гэдгийг харуулж байна. Мөн хамгийн олон өрхтэй хороо нь 8-р хороо

бөгөөд нийт 2646 өрх байдаг бол хамгийн цөөхөн хүн ам, өрхтэй хороо нь 7-р хороо

байна. Тус хороонд нийт 5595 хүн ам, 1456 өрхтэй байна.


Яармагын хүн ам, өрхийн амьдарч буй сууцны байдал


30

Хороо Өрх Хүн ам

Нийтийн орон

сууцанд

Гэр хороолол

Нийт Тохилог

орон сууцанд

Байшинд амьдардаг

Монгол гэрт амьдардаг

Өрх Хүн ам

Өрх Хүн ам

Өрх Хүн ам

Өрх Хүн ам

Өрх Хүн ам

4 1839 7328 48 266 1791 7062 1383 5626 408 1436 5 1492 6038 0 0 1492 6038 987 3979 505 2059 6 1695 7934 0 0 1695 7934 62 301 1170 5305 463 2328 7 1456 5595 0 0 1456 5595 16 89 904 3600 536 1906 8 2646 10137 0 0 2646 10137 1669 6082 972 4050

Нийт 9128 37032 48 266 9080 36766 78 390 6113 24592 2884 11779

Эзлэх % 100% 100% 0.53% 0.72% 99.47% 99.28% 0.85% 1.05% 66.97% 66.41% 31.6% 31.81%

Тайлбар: Яармаг орчмын нийт хүн амын 0.72% нь нийтийн орон сууцанд амьдардаг

бол гэр хороололд 66.41% нь байшинд, 31.81% нь монгол гэрт амьдарч байна.Эндээс

нийтийн орон сууцанд хүн амын маш бага хувь нь амьдарч байгаа нь цаашид орон

сууцжуулах шаардлагатай байгааг харуулж байна.


Хүн ам, өрхийн зарим үзүүлэлтүүд

№ Үзүүлэлт Хэмжих нэгж Дундаж Нийтийн орон

сууц Гэр хороолол

1 Хүн ам хүн 37032 266 36766 2 Эзлэх хувь хувь 100.00% 0.72% 99.28% 2 Өрхийн тоо айл 9128 48 9080 3 Эзлэх хувь хувь 100.00% 0.53% 99.47% 4 Өрхийн дундаж хүн хүн/айл 4.06 5.5 4.05 5 Эдэлбэр газар га 610 5 605 6 Нягтрал хүн/га 60.7 53.2 6.1 7 Хүн амын өсөлт хувь 4.4 4.3 4.5

Тайлбар:Гэр хорооллын нэг өрхөд амьдарч буй хүн 4.06 байхад нийтийн орон сууцанд

амьдарч буй өрхийнх 5.5 байна.Яармагт нийт суурьшсан хэсгийн талбай нь 610 га

байгаа бөгөөд үүний 5 га талбайд орон сууц байна.Хүн амын нягтрал Яармаг орчимд

60.7 хүн/га байна.

Улаанбаатар хотын 2030 он хүртэл хөгжүүлэх төлөвлөгөө: Шинэ яармаг нь газар

нутгийн хувьд 2110 га орчим, хөгжих чиг хандлага, стратегийн давуу тал, байршлын

онцлог зэргээс тоймлон үзэхэд 100-120 мянга орчим хүн ам бүхий хөгжлийн төв болно.

Яармаг орчмын хүн амыг 100мянга орчимд байх нь зохистой байх төлөвийг дэвшүүлж

байна. Төлөвлөлтийн дээд хязгаар болох 120 мянгаар хүн амыг төлөвлөсөн тохиолдолд

нэмэгдэх хүн амын тоо 88 мянга орчим нэмэгдэнэ. Хэрэв 88 гаруй мянган хүн буюу 22

орчим мянган өрхөөр нэмэгдсэн тохиолдолд Улаанбаатар хотын бусад дүүргүүдийн


31

нягтрал багасах, орон нутгаас Улаанбаатар хот руу шилжих ирэх хүч саармагжих зэрэг

нийгэм, эдийн засгийн эерэг тал гарах юм. Шинэ яармаг ерөнхий төлөвлөгөөг үндэслэн

судалгааны 3 бүс болгож бүс тус бүр өөрийн гэсэн онцлогийг тусгасан болно. Хот,

тосгоны төлөвлөлт барилгажилтын норм ба дүрэм (БНбД 30-01-04)-д зааснаар хүн

амын багтаамжийг тооцсон. Яармаг орчмын хүн амыг одоо биагаа хүн амаар өсөлттэй

нь харьцуулан 2034 он хүртэл прогноз хийлээ.

N2034=N2011*(1+i)n= 37032*(1+0.044)20=88490 хүн

N2034– 2034 оны хүн ам

N2011– Одоогийн хүн амын тоо 37032 i –өсөлтийн хувь 4.4 n – жилийн тоо 20

Яармаг орчмын хүн амын өсөлтийн чиг хандлага /цэвэр ба механик өсөлт/ одоогийн

байдлаар үргэлжилсэн тохиолдолд 88 мянга орчимд хүрэл өсөх төлөвтэй байна.

Шинэ яармаг хорооллын газар зүйн байршил: Нийслэл хотын дэд төв болох Шинэ

яармаг хороолол нь Хан-Уул дүүргийн 4,5,6,7,8,9,10-р хорооны нутаг дэвсгэрт

байрлах бөгөөд төлөвлөлтийн 6, 7, 8 дугаар бүсэд хамаарагдаж байгаа юм.

Зураг 2.3.2. Яармаг, нисэх хорооллын газар зүйн байршил

Шинэ яармаг хороолол нь 6, 7, 8-р бүсүүд төлөвлөлт хийгдэж бий болно.

Төлөвлөлтийн 6-р бүсэд: Тус бүс нь “Шинэ Яармаг” хорооллын хамгийн гол үндсэн

бүс бөгөөд Яармагийн одоогийн суурьшлын урд, Богд хан уулын ар хормойд байрлаж,

нийтдээ 1126.4 га талбайг эзэлнэ .


32

Төлөвлөлтийн 7-р бүсэд: “Чингис хаан олон улсын нисэх онгоцны буудал”-ын

нислэгийн зурвас талбайн баруун урд болон зүүн урд талаар байрлах 570.8 га талбай

хамаарна.

Төлөвлөлтийн 8-р бүсэд: Морин толгой орчмын 452 га талбай хамаарна.

2.4. Шинэ яармаг хорооллын цахилгаан хэрэглэгчдийн судалгаа, хэтийн төлөв

Төлөвлөлтийн 6-р бүсэд: Суурьшилд тохиромжтой эдэлбэр газрын багтаамжаар

төлөвлөлтийн хугацаанд төлөвлөлт судалгааны энэ бүсэд 14725 айлын 57427 хүн ам

оршин сууна.


Төлөвлөлтийн 6-р бүсийн дэд бүтэц, барилгажилт

№ Баригдах барилга байгууламж Хэмжих нэгж Хэмжээ

1 Орон сууц Айл өрх 14725 2 Сургууль 1200 хүүхдийн 15

3 Цэцэрлэг 300 хүүхдийн 15 4 Эрүүл мэндийн төв 500 хүний 10

5 Ажлын байр /Оффис/ Ажлын байр 1725 6 Худалдаа үйлчилгээний төв м2 17230

7 Соёлын төв 1120 суудал 2 8 Спорт цогцолбор м2 8422

Зураг 2.4.1. Төлөвлөлтийн 6-р бүсийн харагдах байдал





33









№ Баригдах барилга байгууламж Хэмжих нэгж Хэмжээ 1 Орон сууц Айл өрх 5625

2 Сургууль 1120 хүүхдийн 5 3 Цэцэрлэг 330 хүүхдийн 4

4 Эрүүл мэндийн төв 300 хүний 1

5 Ажлын байр /Оффис/ Ажилчин 8800 6 Худалдаа үйлчилгээний төв м2 6600

7 Соёлын төв 600 хүний суудалтай 1 8 Спорт цогцолбор м2 700


34

№ Баригдах барилга байгууламж Хэмжих нэгж Хэмжээ 1 Орон сууц Айл өрх 2340

2 Сургууль 1100 хүүхдийн 2 3 Цэцэрлэг 275 хүүхдийн 2

4 Эрүүл мэндийн төв 320 хүний 1 5 Ажлын байр /Оффис/ Ажилчин 3700

6 Худалдаа үйлчилгээний төв м2 2740 7 Соёлын төв 100 хүний суудалтай 1

8 Спорт цогцолбор м2 600


Шинээр баригдах яармаг хорооллын цахилгаан ачаалал, түүний өсөлтийн

судалгаа

Шинэ яармаг хорооллын цахилгааны ачааллыг тооцохдоо одоо үйл ажиллагаа явуулж байгаа төсөөтэй хэрэглэгчдийн ачааллыг судалж жилд дунджаар хичнээн /кВт/ цахилгаан эрчим хүч хэрэглэдгийг гаргаж ирлээ.


Хэрэглэгчдийн цахилгаан ачаалал, кВт /2014он/

Хэрэглэгч Нэгж Ачаалал жилд дундаж /кВт/

1 айлд өрх 3-5 ам бүл 1.7


35

Үүнд: Цэцэрлэг, ерөнхий боловсролын сургууль, аж ахуйн нэгж байгууллага, эмнэлэг

зэргийн нэгжийг ойролцоогоор тооцоолсон болно.

ЕБСургууль 2000 хүүхэд 97 Цэцэрлэг 300 хүүхэд 75.8

МҮЭСТО 1200 хүний суудал 228.7 Спорт төв ордон 4200 м2 272.8

Эмнэлэг 200 хүн хүлээн авах 239.2 Шинэ Бөмбөгөр худалдаа үйлчилгээний төв

5200 м2 765.8

Аж ахуй нэгж /оффис/ 100-120 ажилчинтай 266.4


36

Дээрх судалгааг үндэслэн Шинэ яармаг хорооллын цахилгаан ачааллыг төлөвлөлтийн бүс бүрт тооцож хүснэгт 2.4.5.-д үзүүллээ


Шинэ яармаг хорооллын цахилгаан ачаалал /МВт/

Шинэ яармаг хорооллын цахилгаан ачаалал 58.33 МВт хүрэх бөгөөд төлөвлөлтийн 6-р бүсэд 40.12 МВт /69%/ , 7-р бүсэд

12.65 МВт /21%/, 8-р бүсэд 5.48 МВт /10%/ тус тус эзлэж байна.

№ Баригдах барилга байгууламж

6-р бүс 7-р бүс 8-р бүс

Хэмжих нэгж

Хэмжээ Ачаалал /МВт/





1 Орон сууц Айл өрх 14725 25.03 Айл өрх 5625 9.56 Айл өрх 2340 3.97

2 Сургууль 1200 хүүхдийн

15 0.873 1120 хүүхдийн

5 0.27 1100 хүүхдийн

2 0.1

3 Цэцэрлэг 300 хүүхдийн

15 1.137 330 хүүхдийн

4 0.33 275 хүүхдийн

2 0.13

4 Эрүүл мэндийн төв

500 хүний 10 5.98 300 хүний 1 0.35 320 хүний 1 0.38

5 Ажлын байр /Оффис/

Ажлын байр 1725 3.69 Ажилчин 440 0.96 Ажилчин 185 0.4

6 Худалдаа үйлчилгээний төв

м2 17230 2.53 м2 6600 0.97 м2 2740 0.4

7 Соёлын төв 1120 суудал 2 0.42 600 хүний суудалтай

1 0.11 100 хүний суудалтай

1 0.02

8 Спорт цогцолбор м2 8422 0.54 м2 700 0.1 м2 600 0.08

9 Нийт суурилагдсан чадал /МВт/ 40.12 12.65 5.48 10 Шинэ яармаг хорооллын нийт суурилагдсан чадал /МВт/ 58.33


37


Шинэ яармаг хорооллын цахилгаан эрчмийн хэрэглээний 2014-2034 он хүртлэх хэтийн төлөв /МВт/

Ашиглалтын

жил

Хэрэглээ

2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 2034

6,7,8-р бүсийн тус тус 2945, 1125, 468 айлын

үйлчилгээтэй орон сууц, сургууль, оффис, цэцэрлэг, эмнэлэг

1.18 2.27 3.51 5.53 7.67 8.21 9.62 10.01 10.8 11.01 12.01 12.01 12.01 12.01 12.01 12.01 12.01 12.01 12.01 12.01

6,7,8-р бүсийн тус тус 2260, 1025, 560 айлын

үйлчилгээтэй орон сууц, сургууль, оффис, цэцэрлэг, эмнэлэг

- 0.6 1.63 2.09 4.7 5.38 5.88 6.28 6.72 7.14 9.02 10.28 10.28 10.28 10.28 10.28 10.28 10.28 10.28 10.28

6,7,8-р бүсийн тус тус 3200, 860, 380 айлын үйлчилгээтэй

орон сууц, сургууль, оффис, цэцэрлэг, эмнэлэг

- - 0.81 2.22 3.21 3.26 4.2 5.86 6.22 8.1 9.22 9.84 11.26 11.26 11.26 11.26 11.26 11.26 11.26 11.26

6,7,8-р бүсийн тус тус 3050, 910, 410 айлын үйлчилгээтэй орон сууц, сургууль, оффис,

цэцэрлэг, эмнэлэг

- - - 0.65 2.02 4.16 5.47 6.99 8.89 9.02 9.26 9.8 10.4 11.02 11.02 11.02 11.02 11.02 11.02 11.02

6,7,8-р бүсийн тус тус 1955,

875, 292 айлын үйлчилгээтэй орон сууц, сургууль, оффис, цэцэрлэг, эмнэлэг

- - - - 0.76 2.19 3.33 3.88 4.4 5.2 5.84 6.42 6.44 6.98 7.66 7.66 7.66 7.66 7.66 7.66

6,7,8-р бүсийн тус тус 1315, 830, 230 айлын үйлчилгээтэй

орон сууц, сургууль, оффис, цэцэрлэг, эмнэлэг

- - - - - 0.51 1.75 2.5 3.02 3.09 3.45 4.02 4.22 4.88 5.22 6.1 6.1 6.1 6.1 6.1

Нийт ачаалал 1.18 2.87 5.95 10.49 18.36 23.71 30.25 35.52 40.05 43.56 48.8 52.37 54.61 56.43 57.45 58.33 58.33 58.33 58.33 58.33

Тайлбар: Хэрэглэгчдийн цахилгаан ачааллыг прогнозлохдоо одоо үйл ажиллагаа нь явагдаж байгаа төсөөтэй хэрэглэгчдийн

ачааллыг судалж жилд дунджаар хичнээн /кВт/ ачаалал авдгийг тодорхойлж Шинэ яармаг хорооллын орон сууц, оффис,

сургууль, цэцэрлэг , эмнэлэг зэргийг барих төлөвлөлттэй уялдуулан прогнозлон гаргалаа.


38

Зураг 2.4.4. Шинэ яармаг хорооллын цахилгаан эрчмийн хэрэглээний 2015-2034 он

хүртэлх хэтийн төлөв /МВт/

Хүнсэгт 2.4.7. Төвийн эрчим хүчний системийн цахилгааны үнийн бүтэц

Төг/кВт.ц Хувь

Үйлдвэрийн зардал 52.95 45.6%

+ + Дамжуулалтын алдагдал 2.07 1.68%

+ + Дамжуулалтын зардал 5.91 5.1%

+ + Түгээлтийн алдагдал 9.02 7.8%

+ + Түгээлтийн зардал 22.75 19.6%

+ + Хөндлөн татаас 6.72 5.8% + + Санхүүгийн алдагдал 16.64 14.%

= =

Нэгжийн өртөг 116.06 100%

Хэрэглэгчийн үнэ 95.05 81.9%

Эх сурвалж: Эрчим хүчний зохицуулах хороо

1.1

8

2.8

7 5.9

5 10

.49

18

.36 2

3.7

1

30

.25 3

5.5

2 40

.05

43

.56 4

8.8 5

2.3

7

54

.61

56

.43

57

.45

58

.33

58

.33

58

.33

58

.33

58

.33

Ши н э яармаг хороол л ы н ц ахи л гаан э рчим хүчн и й хэ рэ глэ э н и й 2015 -20 34 о н ы хэ т и йн т ө л ө в


39

Гуравдугаар бүлэг. Шинэ яармаг хорооллыг цахилгаанаар хангах төслийн хөрөнгө

оруулалтын үр ашгийн шинжилгээ

3.1. Шинэ яармаг хорооллын цахилгаан шугам сүлжээний горимын тооцоо

Шинэ яармагыг цахилгаанаар хангах тоноглолын судалгаа:

Дэд станцын судалгаа:

Шинэ яармаг төслийн цахилгаан хангамжийг

1. Сонгино 220/110/35 кВ-ын 2х125МВА дэд станцаас хангахаар сонгосон.

Сонгино 220/110/35 кВ-ын дэд станц

Суурилагдсан хүчин чадал нь 2х125МВА

Иймээс Сонгино 220/110/35 кВ-ын дэд станцаас 23 км урт хос ЦДАШ татаж Шинэ

яармаг 110/35/10 кВ-ын дэд станцыг цахилгаан хангамжаар хангахаар тооцов.

Тоног төхөөрөмжийн сонголт

Тооцооны өгөгдөл: Оргил ачаалал: Рн=75.829 МВт Рмах=60.6632 МВт

Шугамын урт: L=23 км

Хүчдэл сонгох арга

𝑈~ = 44.7√𝐿𝑃

𝑃+5𝐿 (3.1)

𝑈хэв - тооцооны хэвийн хүчдэл /кВ/

𝐿- шугамын урт /км/

P- Хамгийн их бодит чадал /МВт/

U~ = 44.7√23∗60.6632

60.6632+5∗23=125.97 кВ

Шугамын урт ба дамжуулах чадлаас хамааруулан хүчдлийн түвшинг тооцсон ба энэ

утга 125.97кВ гэж гарсан. Үүнийг хамгийн ойр байрлах стандарт хүчдэлийн түвшинд

шилжүүлж хэвийн хүчдлийн түвшинг 110 кВ-оор сонгож тооцоог хийсэн.

1. Утасны хөндлөн огтлолын тооцоо

Цахилгаан дамжуулах агаарын шугамын хөндлөн огтлолыг сонгохдоо гүйдлийн эдийн

засгийн нягтаар сонгох аргыг ашигласан.

Хүснэгт 3.1.1


40

Дамжуулагчийн хөндлөн огтлолын тооцооны өгөгдөл

Хамгийн их бодит чадал /кВт/ 𝑃𝑚𝑎𝑥 60.6632

Шугамын хүчдэл /кВ/ 𝑈хэв 110

Шугамын cos φ cosφ 0.95

Шугамын хэлхээний тоо n 2 Гүйдлийн эдийн засгийн нягт (А/мм2) 𝑗э 1.2

эхэлном jnU

PF

*cos**3

max

; 2648.1392.1*95.0*2*110*3

60.6632ммF (3.2)

Энэхүү тооцоогоор ЦДАШ-ийн дамжуулагч утасны хөндлөн огтлол 139.648 мм2 гарсан.

Иймд дамжуулагчийн хөндлөн огтлолыг дээш нь ахиулж АС-240/39 мм2 утсыг сонгов.


Дамжуулагчийн өгөгдөл

Шугам Д/д Үзүүлэлт Тэмдгэлгээ AC-240/39

1 Хэлхээний тоо n 2 2 Шугамын урт L /км/ 23 3 Шугамын хөндлөн огтлол /мм2/ 274.6 4 Шугамын диаметр D /мм/ 21.6 5 Эквивалент радиус r экв /мм/ 10.8 6 Арматурын коэффициент k арм 1.05 7 Шугамын унжилт тооцсон коэффициент к унж 1.02 8 Фаз хоорондын зай D сер /м/ 4.072 9 Шугамын нэгж эсэргүүцэл r /Ом/км/ 0.124

10 Шугамын бодит эсэргүүцэл R /Ом/ 1.527246 11 Шугамын нэгж хуурмаг эсэргүүцэл х /Ом/км/ 0.38798749 12 Шугамын хуурмаг эсэргүүцэл Х /Ом/ 4.551093258 13 Шугамын нэгж багтаамжийн дамжууламж b /Сим/км/ 2.94211E-06 14 Шугамын хуурмаг дамжууламж B /Сим/ 0.000138044 15 Шугамын хуурмаг дамжууламж 0.5B /Сим/ 6.90219E-05 16 Багтаамжийн дамжууламжинд үүсэх хуурмаг чадал Q ген /МВАр/ 1.010548957

Трансформаторын сонголтын тооцоо

Трансформаторын чадлыг сонгох: 110/35/10 кВ-ын Шинэ яармаг дэд станц

cos

maxPS МВАS 856.63

95.0

6632.60 (3.3)

maxP -Хамгийн их бодит чадал /МВт/

cos - ачааллын коэффициент


41

Шинэ яармаг болон бусадхорооллын ачааллыг тооцоход дэд станцын

трансформаторын чадал нь 63.856МВА гарсан учраас 2 хувилбар дэвшүүлсэн.

1. 40х2 МВА-ын SFSZ9-40000/110марктай автотрансформатор

2. 63х1, 25х1 МВА-ын SFSZ9-63000/110; SFSZ9-25000/110марктай

автотрансформатор

Хувилбар 1. 40х2 МВА-ын SFSZ9-40000/110 автотрансформатортай дэд станц , ЦДАШ


Трансформаотын өгөгдөл

Трансформатор SFSZ9-40000/110 Д/д Үзүүлэлт Тэмдгэлгээ Тр1 Тр2

1 Бүрэн чадал Sн /кВА/ 40000 40000 2 Хүчдлийн түвшин U /кВ/ 121 121 3 Богино залгааны чадлын алдагдал ∆Pкз /кВт/ 189 189 4 Хоосон явалтын бодит чадлын алдагдал ∆Pxx /кВт/ 48.2 48.2 5 Богино залгааны хүчдэл ∆Uкз /%/ 10.5 10.5 6 Хоосон явалтын гүйдэл ∆Iхх /%/ 0.45 0.45 7 Ерөнхий эсэргүүцэл R /Ом/ 0.864734063 0.864734063 8 Хуурмаг эсэргүүцэл Х /Ом/ 38.432625 38.432625 9 Бодит дамжууламж G /Сим/ 3.29212E-06 3.29212E-06

10 Хуурмаг дамжууламж B /Сим/ 1.22942E-05 1.22942E-05 11 Чадлын алдагдал ∆Qxx /кВАр/ 180 180 12 Нийлбэр хоосон явалтын чадлын алдагдал ∆Sxx /МВА/ 0.0482+j0.18 0.0482+j0.18

Тулгуур сонголт: Хүчдлийн түвшин 110 кВ, 2 хэлхээт AC 240/39 дамжуулагчтай,

мөсжилтийн муж II харгалзан ПБ 110-4 туглуурыг сонголоо.


42

Горимын тооцоо: Дээрх дэд станц болон шугамын үзүүлэлтүүдийг ашиглан горимын тооцоог хийж гүйцэтгэв

Зангилааны хүчдлийн утга

Зангилааны хүчдлийн утга 0 1 2 2'

U кВ 121 110 110 110


Горимын тооцооны үр дүн 2015-2021 он

Д/д Үзүүлэлт Тэмдгэлгээ

1 2 3 4 5 6 7

2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021

1 Нийт ачаалал P max /МВт/ 1.2272 2.9848 6.1880 10.9096 19.0944 24.6584 31.4600

2 Cos 0.9500 0.9500 0.9500 0.9500 0.9500 0.9500 0.9500

3 Бүрэн чадал S /МВА/ 1.2918 3.1419 6.5137 11.4838 20.0994 25.9562 33.1158

4 Хуурмаг чадал Q /МВАр/ 0.4034 0.9811 2.0339 3.5858 6.2760 8.1048 10.3404

7

1-2 хэсгийн чадлын балансын тооцоо

Ралд, MВт 0.0002 0.0012 0.0050 0.0156 0.0477 0.0796 0.0648

8 Qалд, MВАр 0.0044 0.0259 0.1114 0.3462 1.0605 1.7685 1.4394

9 Рэх, MВт 1.2756 3.0342 6.2412 10.9734 19.1903 24.7862 31.6212

10 Qэх, MВАр 0.5877 1.1870 2.3253 4.1120 7.5165 10.0534 12.1398

11


Рт, MВт 1.2756 3.0342 6.2412 10.9734 19.1903 24.7862 31.6212

12 Qт, MВАр -0.4228 0.1764 1.3147 3.1014 6.5059 9.0428 11.1292

13 Ралд, MВт 0.0002 0.0010 0.0042 0.0136 0.0428 0.0726 0.1172

14 Qалд, MВАр 0.0006 0.0029 0.0126 0.0404 0.1276 0.2164 0.3493

15 Рэх, MВт 1.2758 3.0351 6.2455 10.9869 19.2332 24.8588 31.7384

16 Qэх, MВАр -1.4328 -0.8313 0.3168 2.1313 5.6230 8.2486 10.4680

17

0-1 хэсгийн хүчдлийн балансын тооцоо

∆U′ /кВ/ 0.0002 0.0451 0.1288 0.2568 0.4923 0.6620 0.8323

18 ∆U′′/кВ/ 0.0320 0.0316 0.0289 0.0205 -0.0067 -0.0345 -0.0311

19 U1 кВ 120.9998 120.9550 120.8712 120.7432 120.5077 120.3380 120.1677

20


∆U′ /кВ/ 0.1471 0.3627 0.7707 1.4080 2.6145 3.5088 4.2212

21 ∆U′′/кВ/ -0.1120 -0.2773 -0.5935 -1.0951 -2.0651 -2.7977 -3.3138

22 U2 кВ 120.8528 120.5926 120.1020 119.3401 117.9113 116.8627 115.9938


43

Үргэлжлэл


Үргэлжлэл


8 9 10 11 12 13 14

2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028

1 Нийт ачаалал P max /МВт/ 36.9408 41.6520 45.3024 50.7520 54.4648 56.7944 58.6872

2 Cos 0.9500 0.9500 0.9500 0.9500 0.9500 0.9500 0.9500

3 Бүрэн чадал S /МВА/ 38.8851 43.8442 47.6867 53.4232 57.3314 59.7836 61.7760

4 Хуурмаг чадал Q /МВАр/ 12.1419 13.6904 14.8902 16.6814 17.9017 18.6674 19.2895

7


Ралд, MВт 0.0893 0.1135 0.1343 0.1686 0.1941 0.2111 0.2254

8 Qалд, MВАр 1.9846 2.5230 2.9847 3.7459 4.3140 4.6910 5.0089

9 Рэх, MВт 37.1265 41.8619 45.5331 51.0170 54.7553 57.1019 59.0090

10 Qэх, MВАр 14.4864 16.5734 18.2348 20.7873 22.5758 23.7184 24.6584

11


Рт, MВт 37.1265 41.8619 45.5331 51.0170 54.7553 57.1019 59.0090

12 Qт, MВАр 13.4759 15.5628 17.2243 19.7767 21.5652 22.7078 23.6479

13 Ралд, MВт 0.1627 0.2081 0.2472 0.3123 0.3613 0.3939 0.4216

14 Qалд, MВАр 0.4849 0.6200 0.7367 0.9306 1.0765 1.1738 1.2562

15 Рэх, MВт 37.2892 42.0700 45.7803 51.3293 55.1166 57.4958 59.4306

16 Qэх, MВАр 12.9502 15.1723 16.9504 19.6968 21.6312 22.8711 23.8935

17


∆U′ /кВ/ 0.9958 1.1397 1.2534 1.4267 1.5473 1.6240 1.6868

18 ∆U′′/кВ/ -0.0544 -0.0777 -0.0977 -0.1310 -0.1559 -0.1725 -0.1866

19 U1 кВ 120.0043 119.8603 119.7467 119.5733 119.4528 119.3762 119.3133

20


∆U′ /кВ/ 5.0578 5.8014 6.3931 7.3021 7.9390 8.3460 8.6808

21 ∆U′′/кВ/ -3.9905 -4.5961 -5.0807 -5.8291 -6.3563 -6.6943 -6.9729

22 U2 кВ 115.0157 114.1515 113.4673 112.4224 111.6948 111.2318 110.8520


44



16 17 18 19 20

2030 2031 2032 2033 2034

1 Нийт ачаалал P max /МВт/ 59.7480 60.6632 60.6632 60.6632 60.6632

2 Cos 0.9500 0.9500 0.9500 0.9500 0.9500

3 Бүрэн чадал S /МВА/ 62.8926 63.8560 63.8560 63.8560 63.8560

4 Хуурмаг чадал Q /МВАр/ 19.6382 19.9390 19.9390 19.9390 19.9390

7


Ралд, MВт 0.2336 0.2408 0.2408 0.2408 0.2408

8 Qалд, MВАр 5.1916 5.3518 5.3518 5.3518 5.3518

9 Рэх, MВт 60.0780 61.0004 61.0004 61.0004 61.0004

10 Qэх, MВАр 25.1898 25.6509 25.6509 25.6509 25.6509

11


Рт, MВт 60.0780 61.0004 61.0004 61.0004 61.0004

12 Qт, MВАр 24.1792 24.6403 24.6403 24.6403 24.6403

13 Ралд, MВт 0.4375 0.4515 0.4515 0.4515 0.4515

14 Qалд, MВАр 1.3037 1.3454 1.3454 1.3454 1.3454

15 Рэх, MВт 60.5155 61.4519 61.4519 61.4519 61.4519

16 Qэх, MВАр 24.4724 24.9752 24.9752 24.9752 24.9752

17


∆U′ /кВ/ 1.7223 1.7530 1.7530 1.7530 1.7530

18 ∆U′′/кВ/ -0.1947 -0.2017 -0.2017 -0.2017 -0.2017

19 U1 кВ 119.2779 119.2471 119.2471 119.2471 119.2471

20


∆U′ /кВ/ 8.8701 9.0344 9.0344 9.0344 9.0344

21 ∆U′′/кВ/ -7.1307 -7.2678 -7.2678 -7.2678 -7.2678

22 U2 кВ 110.6378 110.4521 110.4521 110.4521 110.4521


45

Зураг 3.1.1. Горимын тооцооны үр дүн


Чадлын алдагдлын тооцооны үр дүн 2015, 2020, 2034 он

Үзүүлэлт 2015 2020 2034 Нийт чадлын алдагдал /МВт/ 0.0486 0.2004 0.7405

Чадлын алдагдал (%) 3.8083 0.8061 1.2050

Үү

нээ

с

Нийт шугамын алдагдал /МВт/ 0.0002 0.0726 0.4515

Нийт ороомгийн алдагдал /МВт/ 0.0002 0.0796 0.2408 Нийт гангийн алдагдал /МВт/ 0.0482 0.0482 0.0482


Нийт чадлын алдагдлын бүтэц 2015, 2020, 2034 он

2015 2020 2034

шугамын эзлэх % 0.4 36.2 61.0

ороомгийн эзлэх % 0.4 39.7 32.5

гангийн эзлэх % 99.2 24.1 6.5


46

Зураг 3.1.2. Чадлын алдагдлын бүтэц 2015, 2020, 2034 он

Дээрх зургаас үзэхэд 2015 онд хоосон явалтын алдагдал 99.2% эзлэж байсан бол цаашид

хэрэглэгчдийн ачаалал нэмэгдэж 2020 онд 24.1 %, 2034 онд 6.5% болж буурч байна. 2034

оны байдлаар нийт алдагдлын 61% буюу ихэнх алдагдал шугам дээр гарч байна.


Эрчмийн алдагдлын бүтэц

Үзүүлэлт 2015 он 2020 он 2034 он

Нийт эрчмийн алдагдал /МВт.ц/ 423.6325 975.1837 2937.4900

Эрчмийн алдаглдын (%) 6.3857 0.7544 0.9193

Үү

нээ

с

Нийт шугамын алдагдал /МВт.ц/ 0.6844 263.8169 1640.2922

Нийт ороомгийн алдагдал /МВт.ц/ 0.7161 289.1347 874.9658 Нийт гангийн алдагдал /МВт.ц/ 422.2320 422.2320 844.9620

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

60.0

70.0

80.0

90.0

100.0

2015 ОН 2020 ОН 2034 ОН

0.4

36.2

61.0

0.4

39.7

32.5

99.2

24.1

6.5

шугамын эзлэх ороомгийн эзлэх гангын эзлэх


47

Зураг 3.1.3. Эрчмийн алдагдлын бүтэц 2015, 2020, 2034 он

Хувилбар 2. 63х1, 25х1 МВА-ын SFSZ9-63000/110; SFSZ9-25000/110автотрансформатор

тай дэд станц, ЦДАШ


Трансформатор

Д/д Үзүүлэлт Тэмдгэлгээ Тр 1

SFSZ9-63000 Тр 2

SFSZ9-25000 1 Бүрэн чадал Sн /кВА/ 63000 25000 2 Хүчдлийн түвшин U /кВ/ 121 121 3 Богино залгааны чадлын алдагдал ∆Pкз /кВт/ 270 133.2

4 Хоосон явалтын бодит чадлын алдагдал ∆Pxx /кВт/ 67.8 33.8

5 Богино залгааны хүчдэл ∆Uкз /%/ 10.5 10.5 6 Хоосон явалтын гүйдэл ∆Iхх /%/ 0.4 0.5 7 Ерөнхий эсэргүүцэл R /Ом/ 0.995986395 3.12028992 8 Хуурмаг эсэргүүцэл Х /Ом/ 24.40166667 61.4922 9 Бодит дамжууламж G /Сим/ 4.63083E-06 2.30859E-06

10 Хуурмаг дамжууламж B /Сим/ 1.72119E-05 8.53767E-06 11 Чадлын алдагдал ∆Qxx /кВАр/ 252 125

12 Нийлбэр хоосон явалтын чадлын алдагдал ∆Sxx /МВА/ 0.1016+J0.377

0.00

200.00

400.00

600.00

800.00

1000.00

1200.00

1400.00

1600.00

1800.00

2015 ОН 2020 ОН 2034 ОН

0.68

263.82

1640.29

0.72

289.13

874.97

422.23 422.23

844.46

Нийт шугамын алдагдал /МВт.ц/ Нийт ороомгийн алдагдал /МВт.ц/

Нийт гангийн алдагдал /МВт.ц/


48

Хүснэгт 3.1.9. Горимын тооцооны үр дүн 2015-2021 он

Д/д Үзүүлэлт Тэмдгэлгээ 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021

1 Нийт чадал P max /МВт/ 1.3216 3.2144 6.6640 11.7488 20.5632 26.5552 33.8800

2 Бүрэн чадал S /МВА/ 1.3912 3.3836 7.0147 12.3672 21.6455 27.9528 35.6632 3 Хуурмаг чадал Q /МВАр/ 0.4344 1.0565 2.1904 3.8616 6.7588 8.7283 11.1358

4 Тр 2 ачаалал P max /МВт/ 1.3216 3.2144 6.6640 11.7488 11.0000 11.0000 11.0000

5 Тр 1 ачаалал P max /МВт/ 9.5632 15.5552 22.8800 6 Тр 2 Бүрэн чадал S /МВА/ 1.3912 3.3836 7.0147 12.3672 11.5789 11.5789 11.5789

7 Тр 1 Бүрэн чадал S /МВА/ 10.0665 16.3739 24.0842 8 Тр 2 хуурмаг чадал Q /МВАр/ 0.4344 1.0565 2.1904 3.8616 3.6155 3.6155 3.6155

9 Тр 1 хуурмаг чадал Q /МВАр/ 3.1433 5.1127 7.5203 10 Тр 2 бодит чадлын алдагдал Ралд /MВт/ 0.0004 0.0024 0.0105 0.0326 0.0286 0.0286 0.0286

11 Тр 2 хуурмаг чадлын алдагдал Qалд /MВАр/ 0.0081 0.0481 0.2067 0.6424 0.5631 0.5631 0.5631 12 Тр 2 өндөр талын бодит чадал Р /MВт/ 1.3558 3.2506 6.7083 11.8152 11.0624 11.0624 11.0624

13 Тр 2 өндөр талын хуурмаг чадал Q /MВАр/ 0.5675 1.2296 2.5220 4.6290 4.3036 4.3036 4.3036 14 Тр 1 бодит чадлын алдагдал Ралд /MВт/ - - - - 0.0069 0.0182 0.0395

15 Тр 1 хуурмаг чадлын алдагдал Qалд /MВАр/ - - - - 0.1689 0.4468 0.9667 16 Тр 1 өндөр талын бодит чадал Р /MВт/ - - - - 9.6379 15.6412 22.9873

17 Тр 1 өндөр талын хуурмаг чадал Q /MВАр/ - - - - 3.5642 5.8116 8.7390 18 Тр өндөр талын бодит чадал Р /MВт/ 1.3558 3.2506 6.7083 11.8152 20.7003 26.7036 34.0496

19 Тр өндөр талын хуурмаг чадал Q /MВАр/ 0.5675 1.2296 2.5220 4.6290 7.8678 10.1152 13.0427

20 Шугамын төгсгөлөөр дамжих бодит чадал Pт /МВт/ 1.3558 3.2506 6.7083 11.8152 20.7003 26.7036 34.0496 21 Шугамын төгсгөлөөр дамжих хуурмаг чадал Qт /МВАр/ -1.4529 -0.7881 0.5157 2.6549 5.9937 8.3420 11.4536

22 Шугамын бодит чадлын алдагдал Ралд, MВт 0.0004 0.0012 0.0047 0.0153 0.0484 0.0816 0.1346 23 Шугамын хуурмаг чадлын алдагдал Qалд, MВАр 0.0012 0.0035 0.0141 0.0456 0.1444 0.2433 0.4012

24 Шугамын эхлэлээр дамжих бодит чадал Рэх, MВт 1.3562 3.2518 6.7130 11.8305 20.7487 26.7853 34.1843 25 Шугамын төгсгөлөөр дамжих хуурмаг чадал Qэх, MВАр -2.4623 -1.7952 -0.4807 1.6899 5.1275 7.5748 10.8442

Үргэлжлэл


49

Д/д Үзүүлэлт Тэмдгэлгээ 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028

1 Нийт чадал P max /МВт/ 39.7824 44.8560 48.7872 54.6560 58.6544 61.1632 63.2016

2 Бүрэн чадал S /МВА/ 41.8762 47.2168 51.3549 57.5326 61.7415 64.3823 66.5280 3 Хуурмаг чадал Q /МВАр/ 13.0758 14.7435 16.0356 17.9646 19.2788 20.1034 20.7734



6 Тр 2 Бүрэн чадал S /МВА/ 11.5789 11.5789 11.5789 11.5789 15.7895 15.7895 15.7895 7 Тр 1 Бүрэн чадал S /МВА/ 30.2973 35.6379 39.7760 45.9537 45.9520 48.5928 50.7385 8 Тр 2 хуурмаг чадал Q /МВАр/ 3.6155 3.6155 3.6155 3.6155 4.9303 4.9303 4.9303 9 Тр 1 хуурмаг чадал Q /МВАр/ 9.4603 11.1279 12.4201 14.3490 14.3485 15.1731 15.8431

10 Тр 2 бодит чадлын алдагдал Ралд /MВт/ 0.0286 0.0286 0.0286 0.0286 0.0531 0.0531 0.0531

11 Тр 2 хуурмаг чадлын алдагдал Qалд

/MВАр/ 0.5631 0.5631 0.5631 0.5631 1.0471 1.0471 1.0471 12 Тр 2 өндөр талын бодит чадал Р /MВт/ 11.0624 11.0624 11.0624 11.0624 15.0869 15.0869 15.0869 13 Тр 2 өндөр талын хуурмаг чадал Q /MВАр/ 4.3036 4.3036 4.3036 4.3036 6.1024 6.1024 6.1024 14 Тр 1 бодит чадлын алдагдал Ралд /MВт/ 0.0624 0.0864 0.1076 0.1437 0.1436 0.1606 0.1751

15 Тр 1 хуурмаг чадлын алдагдал Qалд

/MВАр/ 1.5299 2.1168 2.6369 3.5196 3.5193 3.9354 4.2907 16 Тр 1 өндөр талын бодит чадал Р /MВт/ 28.9126 34.0102 37.9626 43.8675 43.8658 46.3916 48.4445 17 Тр 1 өндөр талын хуурмаг чадал Q /MВАр/ 11.2422 13.4967 15.3089 18.1206 18.1198 19.3606 20.3858 18 Тр өндөр талын бодит чадал Р /MВт/ 39.9750 45.0726 49.0250 54.9298 58.9528 61.4786 63.5315 19 Тр өндөр талын хуурмаг чадал Q /MВАр/ 15.5458 17.8003 19.6126 22.4242 24.2222 25.4629 26.4881 20 Шугамын төгсгөлөөр дамжих бодит чадал Pт /МВт/ 39.9750 45.0726 49.0250 54.9298 58.9528 61.4786 63.5315 21 Шугамын төгсгөлөөр дамжих хуурмаг чадал Qт /МВАр/ 14.1314 16.5629 18.4359 21.4672 23.4299 24.7804 25.8983 22 Шугамын бодит чадлын алдагдал Ралд, MВт 0.1875 0.2405 0.2862 0.3628 0.4198 0.4583 0.4910

23 Шугамын хуурмаг чадлын алдагдал Qалд, MВАр 0.5588 0.7168 0.8528 1.0812 1.2510 1.3658 1.4631

24 Шугамын эхлэлээр дамжих бодит чадал Рэх, MВт 40.1625 45.3131 49.3112 55.2926 59.3726 61.9369 64.0225 25 Шугамын төгсгөлөөр дамжих хуурмаг чадал Qэх, MВАр 13.6796 16.2691 18.2781 21.5378 23.6703 25.1356 26.3509

Үргэлжлэл

Д/д Үзүүлэлт Тэмдгэлгээ 2029 2030 2031 2032 2033 2034 1 Нийт чадал P max /МВт/ 64.3440 65.3296 65.3296 65.3296 65.3296 65.3296


50

2 Бүрэн чадал S /МВА/ 67.7305 68.7680 68.7680 68.7680 68.7680 68.7680 3 Хуурмаг чадал Q /МВАр/ 21.1489 21.4728 21.4728 21.4728 21.4728 21.4728

4 Тр 2 ачаалал P max /МВт/ 15.0000 15.0000 15.0000 15.0000 15.0000 15.0000 5 Тр 1 ачаалал P max /МВт/ 49.3440 50.3296 50.3296 50.3296 50.3296 50.3296

6 Тр 2 Бүрэн чадал S /МВА/ 15.7895 15.7895 15.7895 15.7895 15.7895 15.7895 7 Тр 1 Бүрэн чадал S /МВА/ 51.9411 52.9785 52.9785 52.9785 52.9785 52.9785

8 Тр 2 хуурмаг чадал Q /МВАр/ 4.9303 4.9303 4.9303 4.9303 4.9303 4.9303 9 Тр 1 хуурмаг чадал Q /МВАр/ 16.2186 16.5425 16.5425 16.5425 16.5425 16.5425

10 Тр 2 бодит чадлын алдагдал Ралд /MВт/ 0.0531 0.0531 0.0531 0.0531 0.0531 0.0531 11 Тр 2 хуурмаг чадлын алдагдал Qалд /MВАр/ 1.0471 1.0471 1.0471 1.0471 1.0471 1.0471

12 Тр 2 өндөр талын бодит чадал Р /MВт/ 15.0869 15.0869 15.0869 15.0869 15.0869 15.0869

13 Тр 2 өндөр талын хуурмаг чадал Q /MВАр/ 6.1024 6.1024 6.1024 6.1024 6.1024 6.1024 14 Тр 1 бодит чадлын алдагдал Ралд /MВт/ 0.1835 0.1909 0.1909 0.1909 0.1909 0.1909

15 Тр 1 хуурмаг чадлын алдагдал Qалд /MВАр/ 4.4965 4.6779 4.6779 4.6779 4.6779 4.6779 16 Тр 1 өндөр талын бодит чадал Р /MВт/ 49.5953 50.5883 50.5883 50.5883 50.5883 50.5883

17 Тр 1 өндөр талын хуурмаг чадал Q /MВАр/ 20.9670 21.4724 21.4724 21.4724 21.4724 21.4724 18 Тр өндөр талын бодит чадал Р /MВт/ 64.6823 65.6753 65.6753 65.6753 65.6753 65.6753

19 Тр өндөр талын хуурмаг чадал Q /MВАр/ 27.0694 27.5748 27.5748 27.5748 27.5748 27.5748 20 Шугамын төгсгөлөөр дамжих бодит чадал Pт /МВт/ 64.6823 65.6753 65.6753 65.6753 65.6753 65.6753

21 Шугамын төгсгөлөөр дамжих хуурмаг чадал Qт /МВАр/ 26.5330 27.0853 27.0853 27.0853 27.0853 27.0853 22 Шугамын бодит чадлын алдагдал Ралд, MВт 0.5099 0.5265 0.5265 0.5265 0.5265 0.5265

23 Шугамын хуурмаг чадлын алдагдал Qалд, MВАр 1.5194 1.5688 1.5688 1.5688 1.5688 1.5688 24 Шугамын эхлэлээр дамжих бодит чадал Рэх, MВт 65.1921 66.2017 66.2017 66.2017 66.2017 66.2017

25 Шугамын төгсгөлөөр дамжих хуурмаг чадал Qэх, MВАр 27.0418 27.6435 27.6435 27.6435 27.6435 27.6435


51


Чадлын алдагдлын тооцооны үр дүн 2015, 2020, 2034 он

Үзүүлэлт 2015 он 2020 он 2034 он Нийт чадлын алдагдал /МВт/ 0.0344 0.2176 0.7660

Чадлын алдагдал (%) 2.7992 0.8825 1.2628

Үү

нээ

с

Нийт шугамын алдагдал /МВт/ 0.0002 0.0734 0.4541

Нийт ороомгийн алдагдал /МВт/ 0.0004 0.0426 0.2103

Нийт гангийн алдагдал /МВт/ 0.0338 0.1016 0.1016


Нийт чадлын алдагдлын бүтэц 2015, 2020, 2034 он

2015 он 2020 он 2034 он

шугамын эзлэх 0.6 33.7 59.3

ороомгийн эзлэх 1.0 19.6 27.5

гангийн эзлэх 98.4 46.7 13.3

Зураг 3.1.4. Чадлын алдагдлын бүтэц 2015, 2020, 2034 он

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

60.0

70.0

80.0

90.0

100.0

2015 ОН 2020 ОН 2034 ОН

0.6

33.7

59.3

1.0

19.6

27.5

98.4

46.7

13.3

шугамын эзлэх ороомгийн эзлэх гангийн эзлэх


52


Эрчмийн алдагдлын бүтэц

Үзүүлэлт 2015 он 2020 он 2034 он Нийт эрчмийн алдагдал /МВт.ц/ 298.0916 1311.4603 3304.0169

Эрчмийн алдаглдын (%) 4.5440 1.0138 1.0343

Үү

нээ

с

Нийт шугамын алдагдал /МВт.ц/ 0.7116 266.5475 1649.9559

Нийт ороомгийн алдагдал /МВт.ц/ 1.2921 154.8968 764.0450

Нийт гангын алдагдал /МВт.ц/ 296.0880 890.0160 890.0160

Зураг 3.1.5. Эрчмийн алдагдлын бүтэц 2015, 2020, 2034 он


Эрчмийн алдагдлын харьцуулт 2034

Үзүүлэлт Хувилбар 1 Хувилбар 2

Нийт эрчмийн алдагдал /МВт.ц/ 2937.49 3304.02 Эрчмийн алдагдлын (%) 0.9193 1.03

Үү

нээ

с

Нийт шугамын алдагдал /МВт.ц/ 1640.29 1649.96 Нийт ороомгийн алдагдал /МВт.ц/ 874.97 764.05

Нийт гангын алдагдал /МВт.ц/ 844.96 890.02

Хувилбаруудыг эрчмийн алдагдлаар харьцуулж үзэхэд хувилбар 2, хувилбар 1-ээс 366.53

МВт.ц эрчмийн алдагдлаар их байна. Эрчмийн алдагдлыг бүтцээр нь зураг 3.1.6-д

харууллаа.

0.00

500.00

1000.00

1500.00

2000.00

2015 ОН 2020 ОН 2034 ОН

0.71

266.55

1649.96

1.29154.90

764.05

296.09

890.02 890.02

Нийт шугамын алдагдал /МВт.ц/ Нийт ороомгийн алдагдал /МВт.ц/

Нийт гангын алдагдал /МВт.ц/


53

Зураг 3.1.6. Эрчмийн алдагдлын бүтэц, 2034 он

2034 оны байдлаар хувилбар 1 хувилбар 2-ыг харьцууллаа. Хувилбарын хоёрын эрчмийн

алдагдал их байгаа нь гам дээрх адлагдалтай холбоотой юм. Энэ нь трансформатор

хоосон ачаалалж байгааг харуулж байна.

3.2. Шинэ яармаг хорооллын цахилгаан хангамжийн хөрөнгө оруулалтын үр ашгийн

шинжилгээ

Хувилбар 1.


Анхны хөрөнгө оруулалт

Үзүүлэлт Хэмжээ Нэгж Нийт

Шугам 23 км 239,118,000 5,499,714,000 Дэд станц 2х40МВА 2,326,384,900 4,652,769,800

Нийт 10,152,483,800

Шинэ яармаг дэд станц, ЦДАШ-ын анхны хөрөнгө оруулалтыг тооцохдоо 110 кВ-ын 1 км

шугамын бодит үнийг нийт уртаар үржүүлж, дэд станцын үнийг нэмж тооцсон.Засварын

зардлыг элэгдлийн зардлын 2.8%-иар, элэгдэл хорогдлын шимтгэл нь ажиллах жилээс

хамаарах ба дээрх тооцоонд шугам дэд станцын ашиглах жилийг 20 жилээр авч, шулуун

шугамын аргаар, дискаунтын коэффициентийг засгийн газрын бондын хүүгээр тооцсон .

Нэг кВт.ц цахилгааныг үйлдвэрлэгчээс 52.95 төгрөгөөр худалдан авч, дамжуулалтын

алдагдал, дамжуулалтын зардлаа нэмээд түгээхэд 60.93 төгрөгөөр борлуулна гэж

тооцлоо. .

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

НИЙТ ШУГАМЫН АЛДАГДАЛ /МВТ.Ц/

НИЙТ ОРООМГИЙН АЛДАГДАЛ /МВТ.Ц/

НИЙТ ГАНГИЙН АЛДАГДАЛ /МВТ.Ц/

1640.29

874.97 844.96

1649.96

764.05890.02


54


Хөрөнгө оруулалтын үр ашгийн шинжилгээ

Д/д Үзүүлэлт

Тооцооны

утгууд

1 2 3 4 5

2015 2016 2017 2018 2019 1 Шугамаар дамжих нийт ЦЭХ /кВт.цаг/ 6634085 15782674 32476368 57132100 100012386 2 Дамжуулалтын алдагдал /кВт.цаг/ 423633 429969 455858 528108 751212 3 Түгээх ЦЭХ /кВт.цаг. 6210452 15352705 32020510 56603991 99261174 4 Худалдан авах ЦЭХ-ний нийт өртөг /мян.төг/ 52.95 351274.779 835692.5951 1719623.689 3025144.68 5295655.831 5 Борлуулалтын орлого /мян.төг/ 60.93 404214.774 961638.3346 1978785.106 3481058.83 6093754.67 6 Цэвэр борлуулалт /мян.төг/ 52939.99502 125945.7395 259161.4171 455914.156 798098.8391 7 Засварын зардал /мян.төг/ 2.80% 11370.78186 11370.78186 11370.78186 11370.7819 11370.78186 8 Хөдөлмөрийн зардал /мян.төг/ 5243.82 5558.4492 5891.956152 6245.47352 6620.201932 9 Анхны хөрөнгө оруулалт /мян.төг/ 10152483.8

10 Элэгдэл хорогдлын шимтгэл /мян.төг/ 5% 406099.352 406099.352 406099.352 406099.352 406099.352 11 Татварын өмнөх цэвэр ашиг /мян.төг/ -369773.9588 -297082.8435 -164200.673 32198.5481 374008.5033 12 Ашгийн татвар /мян.төг/ 10% 0 0 0 3219.85481 37400.85033 13 Татварын дараах цэвэр ашиг /мян.төг/ -369773.9588 -297082.8435 -164200.673 28978.6933 336607.653 14 Бэлэн мөнгөний эргэлт /мян.төг/ 36325.39316 109016.5085 241898.6791 435078.045 742707.005 15 Эргэн төлөгдөх хугацаа /жил/ 10.87 16 Дискаунтын коэффициент 6% 0.943396226 0.88999644 0.839619283 0.79209366 0.747258173 17 Дискаунт тооцсон бэлэн мөнгөний эргэлт 34269.23883 97024.30446 203102.7955 344622.563 554993.8795

18 Дискаунтчлагдсан эргэн төлөгдөх хугацаа /жил/ 14.59

19 Цэвэр өнөөгийн үнэ цэнэ /мян.төг/ 4434517.062 20 Дискаунтын коэффициент 12% 0.892857143 0.797193878 0.711780248 0.63551808 0.567426856 21 Дискаунт тооцсон бэлэн мөнгөний эргэлт 32433.38675 86907.29312 172178.7017 276499.963 421431.9005 22 Цэвэр өнөөгийн үнэ цэнэ /мян.төг/ -2443148.079 23 Өгөөжийн дотоод хувь 9.513


55

Үргэлжлэл

Үргэлжлэл


Тооцооны

утгууд

6 7 8 9 10 2020 2021 2022 2023 2024

1 Шугамаар дамжих нийт ЦЭХ /кВт.цаг/ 129265754 165039647 193904001 218764009 238057690

2 Дамжуулалтын алдагдал /кВт.цаг/ 975184 1083431 1337883 1590639 1808346

3 Түгээх ЦЭХ /кВт.цаг. 128290570 163956216 192566119 217173370 236249344

4 Худалдан авах ЦЭХ-ний нийт өртөг /мян.төг/ 52.95 6844621.671 8738849.327 10267216.88 11583554.3 12605154.7

5 Борлуулалтын орлого 60.93 7876162.388 10055865.71 11814570.81 13329291.1 14504855.07 6 Цэвэр борлуулалт 1031540.716 1317016.386 1547353.931 1745736.795 1899700.369 7 Засварын зардал 2.80% 11370.78186 11370.78186 11370.78186 11370.78186 11370.78186 8 Хөдөлмөрийн зардал 7017.414048 7438.458891 7884.766425 8357.85241 8859.323555 9 Анхны хөрөнгө оруулалт 10152483.8

10 Элэгдэл хорогдлын шимтгэл 5% 406099.352 406099.352 406099.352 406099.352 406099.352 11 Татварын өмнөх цэвэр ашиг 607053.1686 892107.7931 1121999.031 1319908.809 1473370.911 12 Ашгийн татвар 10% 60705.31686 89210.77931 112199.9031 131990.8809 147337.0911 13 Татварын дараах цэвэр ашиг 546347.8517 802897.0138 1009799.128 1187917.928 1326033.82 14 Бэлэн мөнгөний эргэлт 952447.2037 1208996.366 1415898.48 1594017.28 1732133.172 15 Эргэн төлөгдөх хугацаа 16 Дискаунтын коэффициент 6% 0.70496054 0.665057114 0.627412371 0.591898464 0.558394777

17 Дискаунт тооцсон бэлэн мөнгөний эргэлт 671437.6955 804051.6334 888352.2229 943496.379 967214.1162

18 Дискаунтчлагдсан эргэн төлөгдөх хугацаа

19 Цэвэр өнөөгийн үнэ цэнэ 20 Дискаунтын коэффициент 12% 0.506631121 0.452349215 0.403883228 0.360610025 0.321973237



56

Үргэлжлэл


Тооцооны

утгууд

11 12 13 14 15 2025 2026 2027 2028 2029











Д/д Үзүүлэлт Тооцооны

утгууд

17 18 19 20


57

2031 2032 2033 2034

1 Шугамаар дамжих нийт ЦЭХ /кВт.цаг/ 319549982 319549982 319549982 319549982

2 Дамжуулалтын алдагдал /кВт.цаг/ 2937490 2937490 2937490 2937490

3 Түгээх ЦЭХ /кВт.цаг. 316612493 316612493 316612493 316612493

4 Худалдан авах ЦЭХ-ний нийт өртөг /мян.төг/ 52.95 16920171.57 16920171.57 16920171.57 16920171.57

5 Борлуулалтын орлого 60.93 19470180.43 19470180.43 19470180.43 19470180.43 6 Цэвэр борлуулалт 2550008.86 2550008.86 2550008.86 2550008.86 7 Засварын зардал 2.80% 11370.78186 11370.78186 11370.78186 11370.78186 8 Хөдөлмөрийн зардал 12567.11978 13321.14697 14120.41579 14967.64074 9 Анхны хөрөнгө оруулалт 10152483.8

10 Элэгдэл хорогдлын шимтгэл 5% 406099.352 406099.352 406099.352 406099.352 11 Татварын өмнөх цэвэр ашиг 2119971.607 2119217.579 2118418.311 2117571.086 12 Ашгийн татвар 10% 211997.1607 211921.7579 211841.8311 211757.1086 13 Татварын дараах цэвэр ашиг 1907974.446 1907295.821 1906576.48 1905813.977 14 Бэлэн мөнгөний эргэлт 2314073.798 2313395.173 2312675.832 2311913.329 15 Эргэн төлөгдөх хугацаа 16 Дискаунтын коэффициент 6% 0.393646284 0.371364419 0.350343791 0.33051301

17 Дискаунт тооцсон бэлэн мөнгөний эргэлт 910926.5508 859112.6536 810231.6185 764117.4344


19 Цэвэр өнөөгийн үнэ цэнэ 20 Дискаунтын коэффициент 12% 0.163121662 0.145644341 0.13003959 0.116106777



58

Хувилбар 2.


Анхны хөрөнгө оруулалт

Үзүүлэлт Хэмжээ Нэгж Нийт

Шугам 23 км 239,118,000 5,499,714,000

Дэд станц 1х63МВА, 1х25МВА 4,963,180,200 4,963,180,200 Нийт 10,462,894,200

Шинэ яармаг дэд станц, ЦДАШ-ын анхны хөрөнгө оруулалтыг тооцохдоо 110 кВ-ын 1 км

шугамын бодит үнийг нийт уртаар үржүүлж, дэд станцын үнийг нэмж тооцсон. Засварын

зардлыг элэгдлийн зардлын 2.8%-иар, элэгдэл хорогдлын шимтгэл нь ажиллах жилээс

хамаарах ба дээрх тооцоонд шугам дэд станцын ашиглах жилийг 20 жилээр авч, шулуун

шугамын аргаар, дискаунтын коэффициентийг засгийн газрын бондын хүүгээр тооцсон.

Нэг кВт.ц цахилгааныг үйлдвэрлэгчээс 52.95 төгрөгөөр худалдан авч, дамжуулалтын

алдагдал, дамжуулалтын зардлаа нэмээд түгээхэд 60.93 төгрөгөөр борлуулна гэж

тооцлоо.


59


Хөрөнгө оруулалтын үр ашгийн шинжилгээ


Тооцооны

утгууд

1 2 3 4 5

2015 2016 2017 2018 2019 1 Шугамаар дамжих нийт ЦЭХ /кВт.цаг/ 6560068 15713324 32424401 57126989 100223239 2 Дамжуулалтын алдагдал /кВт.цаг/ 298092 307688 345723 450710 1172306 3 Түгээх ЦЭХ /кВт.цаг. 6261976 15405635 32078679 56676279 99050933


5 Борлуулалтын орлого 60.93 15783.95268 957412.8046 1975618.78 3480747.46 6106601.948 6 Цэвэр борлуулалт -331571.6372 125392.322 258746.7235 455873.375 799781.4466 7 Засварын зардал 2.80% 11718.4415 11718.4415 11718.4415 11718.4415 11718.4415 8 Хөдөлмөрийн зардал 5243.82 5558.4492 5891.956152 6245.47352 6620.201932 9 Анхны хөрөнгө оруулалт 10462894.2

10 Элэгдэл хорогдлын шимтгэл 5% 418515.768 418515.768 418515.768 418515.768 418515.768 11 Татварын өмнөх цэвэр ашиг -767049.6667 -310400.3367 -177379.442 19393.6917 362927.0352 12 Ашгийн татвар 10% 0 0 0 1939.36917 36292.70352 13 Татварын дараах цэвэр ашиг -767049.6667 -310400.3367 -177379.442 17454.3226 326634.3317 14 Бэлэн мөнгөний эргэлт -348533.8987 108115.4313 241136.3258 435970.091 745150.0997 15 Эргэн төлөгдөх хугацаа 11.21 16 Дискаунтын коэффициент 6% 0.943396226 0.88999644 0.839619283 0.79209366 0.747258173 17 Дискаунт тооцсон бэлэн мөнгөний эргэлт -369445.9327 96222.34899 202462.709 345329.146 556819.502 18 Дискаунтчлагдсан эргэн төлөгдөх хугацаа 15.36 19 Цэвэр өнөөгийн үнэ цэнэ 3725330.264 20 Дискаунтын коэффициент 12% 0.892857143 0.797193878 0.711780248 0.63551808 0.567426856 21 Дискаунт тооцсон бэлэн мөнгөний эргэлт -311190.981 86188.95992 171636.0737 277066.874 422818.1781 22 Цэвэр өнөөгийн үнэ цэнэ -3094065.964 23 Өгөөжийн дотоод хувь 8.824


60

Үргэлжлэл

Үргэлжлэл


утгууд

6 7 8 9 10 2020 2021 2022 2023 2024

1 Шугамаар дамжих нийт ЦЭХ /кВт.цаг/

129355209 165054179 193891600 218730997 238010400

2 Дамжуулалтын алдагдал /кВт.цаг/

1311460 1542476 1778110 2016467 2224198

3 Түгээх ЦЭХ /кВт.цаг. 128043749 163511703 192113490 216714531 235786203 4 Худалдан авах ЦЭХ-ний

нийт өртөг /мян.төг/ 52.95 6849358.309 8739618.804 10266560.2 11581806.32 12602650.69

5 Борлуулалтын орлого 60.93 7881612.876 10056751.16 11813815.16 13327279.68 14501973.68

6 Цэвэр борлуулалт 1032254.567 1317132.352 1547254.965 1745473.36 1899322.993

7 Засварын зардал 2.80% 11718.4415 11718.4415 11718.4415 11718.4415 11718.4415 8 Хөдөлмөрийн зардал 7017.414048 7438.458891 7884.766425 8357.85241 8859.323555

9 Анхны хөрөнгө оруулалт 10462894.2 10 Элэгдэл хорогдлын шимтгэл 5% 418515.768 418515.768 418515.768 418515.768 418515.768

11 Татварын өмнөх цэвэр ашиг 595002.9432 879459.6839 1109135.989 1306881.298 1460229.46 12 Ашгийн татвар 10% 59500.29432 87945.96839 110913.5989 130688.1298 146022.946

13 Татварын дараах цэвэр ашиг 535502.6489 791513.7155 998222.39 1176193.168 1314206.514 14 Бэлэн мөнгөний эргэлт 954018.4169 1210029.484 1416738.158 1594708.936 1732722.282

15 Эргэн төлөгдөх хугацаа 16 Дискаунтын коэффициент 6% 0.70496054 0.665057114 0.627412371 0.591898464 0.558394777

17 Дискаунт тооцсон бэлэн мөнгөний эргэлт

672545.3387 804738.7157 888879.0473 943905.7691 967543.072



21 Дискаунт тооцсон бэлэн мөнгөний эргэлт

483335.4202 547355.8874 572196.7805 575068.0293 557890.2012


61

Үргэлжлэл


Тооцооны

утгууд

11 12 13 14 15 2025 2026 2027 2028 2029












утгууд

17 18 19 20


62

2031 2032 2033 2034

1 Шугамаар дамжих нийт ЦЭХ /кВт.цаг/ 319432094 319432094 319432094 319432094

2 Дамжуулалтын алдагдал /кВт.цаг/ 3304017 3304017 3304017 3304017

3 Түгээх ЦЭХ /кВт.цаг. 316128077 316128077 316128077 316128077

4 Худалдан авах ЦЭХ-ний нийт өртөг /мян.төг/ 52.95 16913929.39 16913929.39 16913929.39 16913929.39

5 Борлуулалтын орлого 60.93 19462997.51 19462997.51 19462997.51 19462997.51 6 Цэвэр борлуулалт 2549068.113 2549068.113 2549068.113 2549068.113 7 Засварын зардал 2.80% 11718.4415 11718.4415 11718.4415 11718.4415 8 Хөдөлмөрийн зардал 12567.11978 13321.14697 14120.41579 14967.64074 9 Анхны хөрөнгө оруулалт 10462894.2

10 Элэгдэл хорогдлын шимтгэл 5% 418515.768 418515.768 418515.768 418515.768 11 Татварын өмнөх цэвэр ашиг 2106266.783 2105512.756 2104713.487 2103866.262 12 Ашгийн татвар 10% 210626.6783 210551.2756 210471.3487 210386.6262 13 Татварын дараах цэвэр ашиг 1895640.105 1894961.481 1894242.139 1893479.636 14 Бэлэн мөнгөний эргэлт 2314155.873 2313477.249 2312757.907 2311995.404 15 Эргэн төлөгдөх хугацаа 16 Дискаунтын коэффициент 6% 0.393646284 0.371364419 0.350343791 0.33051301



19 Цэвэр өнөөгийн үнэ цэнэ 20 Дискаунтын коэффициент 12% 0.163121662 0.145644341 0.13003959 0.116106777



63

Хүснэгт 3.2.5-д Шинэ яармаг болон бусад шинээр баригдах хорооллыг цахилгаанаар

хангах хоёр хувилбарын ЦДАШ, дэд станцын хөрөнгө оруулалтын үр ашгийн шинжилгээг

харууллаа.


Үзүүлэлт Хувилбар 1 Хувилбар 2 Зөрүү Энгийн эргэн төлөгдөх хугацаа /жил/

10.87 11.21 0.4

Дискаунтчлагдсан эргэн төлөгдөх хугацаа /жил/

14.59 15.36 0.77

Цэвэр өнөөгийн үнэ цэнэ NPV /мян.төг/

4,434,517.062 3,725,330.264 709,186.798

Өгөөжийн дотоод хувь хэмжээ ROR /%/

9.5 8.8 0.7

Тайлбар: Шинэ яармаг болон бусад хорооллыг цахилгаанаар хангах хоёр хувилбарын

хөрөнгө оруулалтын үр ашгийг харьцуулж үзлээ. Хүснэгт 3.2.5-аас харахад энгийн эргэн

төлөгдөх хугацаа нь хувилбар 1 нь 10.87 жил байсан бол хувилбар 2 нь 11.21 жил буюу

0.34 жилээр, дискаунтчлагдсан эргэн төлөгдөх хугацаа нь 0.77 жилээр урт байна. Харин

өгөөжийн дотоод хувь хувилбар 1 хувилбар 2 оос 0.7%-иар илүү үр дүн гарлаа. Энэ нь

хоёр хувилбар хоёулаа үр ашигтай гарсан ч нэгдүгээр хувилбар илүү үр ашигтай байгааг

харуулж байна. Ийм учраас хувилбар 1 нь техник болон эдийн засгийн хувьд илүү үр

ашигтай байна.

Дүгнэлт


64

Энэхүү судалгааны ажлын хүрээний эцсийн үр дүнд дараах ач холбогдолтой:

Шинэ яармаг болон бусад шинээр баригдах хорооллын өсөн нэмэгдэх хэрэгцээг

тасралтгүй найдвартай хангах

Хотын дэд төв бий болж Улаанбаатар хотын хүн амын нягтаршил буурна

Шинэ яармаг хороолол дэлхийн жишигт нийцсэн хот болж хөгжих боломж бүрдэнэ

110 кВ-ын Их тойрог сүлжээнд холбогдосноор Улаанбаатар хотын цахилгаан

хангамж найдваржина

Эрчим хүчний салбарын эдийн засгийн үр ашиг дээшилнэ

Улаанбаатар хотын агаарын бохирдол бууруулах

Хөрөнгө оруулалтын хувьд хэрэглээ, ачаалал жил ирэх тусам өсөн нэмэгдэж байгаа учир

орлого төвлөрч хөрөнгө оруулалтаа богино хугацаанд нөхөж эхлэх боломж өндөртэй

байна. Дараах хүснэгтэд Шинэ яармаг болон бусад шинээр баригдах хорооллыг

цахилгаанаар хангах төслийн хоёр хувилбараас үр ашиг өндөртэй нэгдүгээр хувилбарын

үр дүнг харууллаа.

Хөрөнгө оруулалтын үр дүн

Үзүүлэлт Үр дүн

Энгийн эргэн төлөгдөх хугацаа /жил/ 10.87

Дискаунтлагдсан эргэн төлөгдөх хугацаа /жил/ 14.59

Цэвэр өнөөгийн үнэ цэнэ NPV /мян.төг/ 4,434,517.062

Өгөөжийн дотоод хувь хэмжээ ROR /%/ 9.5

Хөрөнгө оруулалтын үр дүнд Шинэ яармаг дэд станц, ЦДАШ барьж байгуулах нь үр

ашигтай байна.

Ашигласан материал


65

1. Ш.Гантөмөр “Цахилгаан шугам сүлжээ, систем” УБ., 2014 он

2. Ш.Гантөмөр “Цахилгаан дамжуулах агаарын шугам”УБ., 2011 он

3. С.Батхуяг, Ш.Даваахүү “Эрчмийнсалбарын эдийн засгийн үндэс”УБ., 2013он

4. Д.Алтанцэцэг “Санхүүгийн менежмент” УБ., 2012 он

5. Л.Жаргал, Ж.Бат-Өлзий “Санхүүгийн менежмент”УБ., 2008 он

6. Д.Алтанцэцэг, Ш.Даваахүү, Ч.Улам-Оргил, Б.Цэрэгмаа, Ё.Мөнхтунгалаг,

Ц.Энхтуул “Дипломын төслийн эдийн засгийн тооцоо хийх аргачлал ” УБ., 2014

он

7. “Улаанбаатар хотыг 2020 он хүртэл хөгжүүлэх ерөнхий төлөвлөгөөний тодотгол,

2030 оны хөгжлийн чиг хандлага”УБ., 2012 он

8. “Улаанбаатар хотод Их тойрог 220, 110 кВ-ын цахилгаан дамжуулах сүлжээг

барьж байгуулах төсөл” ЦДҮС ТӨХК УБ., 2012 он

9. Д.Алтанцэцэг, Ш.Даваахүү, Ё.Мөнхтунгалаг, Ц.Энхтуул, Б.Батзаяа “Дипломын

ажил бичих заавар, гарын авлага” УБ., 2014 он

10. www.mpa.ub.gov.mn“Нийслэлийн ерөнхий төлөвлөгөөний газар”

11. www.energy.mn

12. www.ubedn.mn “Улаанбаатар цахилгаан түгээх сүлжээ ХК”

13. www.transco.energy.mn“Цахилгаан дамжуулах үндэсний сүлжээ ТӨХК”

http://www.mpa.ub.gov.mn/

http://www.energy.mn/

http://www.ubedn.mn/

http://www.transco.energy.mn/

Дипломын ажил /Шинэ яармаг хорооллыг цахилгаанаар...

Economy & Finance