Մխիթարյան միաբանությունը հոգևոր,

ուսումնակրթական, գիտական և մշակութայինկազմակերպություն է: Հիմնադրել է Մխիթար

Սեբաստացին 1701 թ-ին, Կոստանդնուպոլսում: 1717 թ-ին

միաբանությունը հաստատվել է Վենետիկիմերձակա Սբ Ղազար կղզում. Մխիթարյան է

կոչվել

Սեբաստացու մահվանից հետո:

Մխիթար Սեբաստացին հայագետ գիտնական է, մշակույթային և եկեղեցիական գործիչ, Մխիթարյան միաբանության հիմնադիրը: Ծնվել է Սեբաստիա քաղաքում 1676 թվինփետրվարի 17-ին և ի պատիվ մանուկ Քրիստոսի կնքվել Մանուկ անունով:

1685- 1691 թթ.-ին սովորել է Սեբաստիայի Ս.Նշան վանքում, որտեղ էլ Մխիթարանունովսարկավագ է օծվել:

Դեռ վաղ տարիքում մտադրվել է հիմնել կրոնական միաբանություն՝ հայ ժողովրդի հոգևոր ևիմացական կարիքները հոգալու համար:

1692 թվին Մխիթարնայցելել է Ս.Էջմիածին, հետոանցել Սևանա կղզի, ուր նրան հայտնվել էԱստվածամոր տեսիլքը: Տեսիլքի ազդեցության տակամրապնդվել է միաբանություն հիմնելուորոշումը:

1703թ.-ին մեկնել է վենետիկյան իշխանության տակ գտնվողՄորեա թերակղզին ևմիաբանություն վայր ընտրել Վենետիկին ենթակաՄենթոն բերդաքաղաքը: Այստեղ էլստանալով պապիաջակցությունը, հիմնել է Սուրբ ԱնտոնԱբբայի միաբանությունը: Խուսափելով թուրքականառաջիկա հարձակումից՝ ՄխիթարՍեբաստացու միաբանությունը1715 թվինտեղափոխվել է Վենետիկ:

1717 թվին Վենետիկյան ՍենատըՍուրբ Ղազար կղզին անժամկետ հանձնել է Մխիթարին և իրմիաբաններին: ԱյստեղՄխիթարՍեբաստացին իր գծագրերով կառուցել է վանք, եկեղեցի ևօժանդակ շինություններ: Այնուհետև համառ ու հետևողական գործունեություն է ծավալել՝պատրաստելու միաբանականայնպիսի գործիչներ, որոնք ընդունակ լինեն լուսավորությունտարածելու հայ ժողովրդի լայն խավերի մեջ:

Միաբանությունը 1772 թվին երկփեղկվել է, և միաբանների մի խումբ 1811 թվից հաստատվել էՎիեննայում:

Մխիթարյան միաբանության երկու ճյուղերն էլ հրատարակել են բազմաթիվ հայագիտականաշխատություններ և հիմնել կրթարաններ Ս.Ղազար կղզու վանքին կից ճեմարանումհայերենին և արևելյան լեզուներին ու մշակույթին են ծանոթացրել Եվրոպայի բազմաթիվմտավորականներ(Բայրոնը, Ստենդալը, Պետերմանը և այլք):

Վենետիկի Մխիթարյանների տնօրինության տակ մինչև այսօր գործում է Սամվել-Մուրադյանվարժարանը ( Ֆրանսիա), Մուրադ-Ռափայելյան վարժարանը( Իտալիա), Բուենոս-Այրեսի և ՀալեպիՄխիթարյան վարժարանները:

Մխիթարյան (սկզբնական շրջանում՝Անտոնյան) միաբանությունը 1703–16 թթ-ին

գործել է Հունաստանի Մեթոնբերդաքաղաքում, որը ենթակա էր Վենետիկի

Հանրապետությանը: Միաբանությունըգործունեություն է ծավալել 2 ուղղությամբ՝կրոնական-կաթոլիկական և հայագիտական-

բանասիրական:

Վատիկանի աջակցությունն ապահովելունպատակով սկզբնական շրջանումթարգմանել ու հրատարակել ենկաթոլիկական գրականություն:

Զուգահեռաբար նախապատրաստել ևտպագրել են հայագիտական

աշխատություններ՝ հայ պատմիչների երկերիքննական բնագրեր, գրաբարիքերականությանը նվիրված

ուսումնասիրություններ, արժեքավորբառգրքեր, դասագրքեր, գեղարվեստական

գրականություն:

1732 թ-ին Սբ Ղազարում միաբաններըհիմնադրել են վարժարան, որի նպատակը

միաբանության գործունեությունըշարունակող սերունդ պատրաստելն էր:

ԱյնուհետևՄխիթարյան վարժարաններ ենբացվել Պադուայում, Վենետիկում,

Կոստանդնուպոլսում, Տրապիզոնում, Ախալցխայում և այլուր: 1992 թ-ից ՎենետիկիՄխիթարյանների կրթահամալիր է գործում

նաև Երևանում:

«Օտարները Հայոց կղզի կկոչեն. հոն ամեն ինչ հայկական է և հայանունին համար: Աղոթքի հետ՝ աշխատանք, առաքինության հետ՝հայրենասիրություն, հավատքի հետ՝ գաղափարական սևեռակետ,

և միշտ Հայաստան, ամեն ինչ Հայրենիքին համար, հայժողովուրդին համար...»:Մխիթար Սեբաստացի

«Այս մարդիկ (Մխիթարյանները) հարստահարված և բարձրատոհմմի ազգի կրոնավորներն են, ազգ, որ հրեաների և հույների պես

տարագիր ու ստրուկ է եղել՝ առանց առաջիններիինքնամեկուսացման և վերջինների ստրկամտության: Այսժողովուրդը հարստացել է առանց բանսարկության»:

Ջորջ Բայրոն,անգլիացի բանաստեղծ

«Ոչ մեկ հայկական հաստատություն այնքան խորունկ ու տևականազդեցություն ունեցած է Հայոց վրա, արևմտյան ոգիին, ճաշակին և

ազնիվ բարքերուն մեր մեջ տարածման տեսակետով, որքանՄխիթարի տունը»:

Արշակ Չոպանյան,գրող

Մխիթարյանմիաբանության

մաթեմատիկ սաները

Մինաս Վարդապետ

• (Գասպարյանց, Աոթվինցի, ծննդյան ևմահվան թվականներն անհայտ են),

• 18-րդ դարի հայ լուսավորչական գործիչ, մաթեմատիկայի ուսուցիչ, Մխիթարյանմիաբանության անդամ։

• Հրատարակել է «Նոր գիւտ կամ Դործհամարողական արհեստին» (1787թ.) գործնական հաշիվներ կատարելումաթեմատիկայի ձեռնարկը վաճառականներիհամար։

Աբրահամ Ճարյան

Ծնվել է 1819թ. սեպտեմբերի 9-ին Թուրքիայի Կոստանդնուպոլիսքաղաքում

Հայ գիտնական, մանկավարժ, թարգմանիչ։Կրթությունն ստացել է Վենետիկի Մխիթարյանների վանքում: Երկար տարիներ եղել է Կոստանդնուպոլսի Բերայի ու Քաղկեդոնի և

Վենետիկի ՄուրատՌափայելյան վարժարանի տեսուչ , միաժամանակդասավանդել մաթեմատիկա։Ունի դասագրքեր` «Համառօտ երկրաչափութիւն...» (1843), «Սկզբունքպատմութեան ազգաց...» (1849), «Պատմութիւն գաղղիացւոց...» (հ.1-2, 1849)։

Կոստանդնուպոլսի Գատըգյուղի Մխիթարյան հայրերի դպրոցի տեսուչ:Մաթեմատիկայի ուսուցիչ:Թարգմանել է Գ. Սալլուստիոսի, Պ. Տակիտոսի, Թուկիդիդեսի, Պլատոնի և

այլոց գործերից: 1840թ.-ից՝ Վենետիկի Սխիթարյան միաբանության անդամ :Հայերեն թարգմանություններ է կատարել հունարենից, լատիներենից,

ֆրանսերենից, գերմաներենից:Սովորել է Ղևոնդ Ալիշանի հետ միասին: Մահացել է 1892թ. նոյեմբերի 12-ին Իտալիայի Սբ. Ղազար կղզում:

Խաչատուր Սյուրմելյան

(1751, Կ․ Պոլիս 08․05․1827, Վենետիկ), հայ բառարանագիր, թվաբան, տոմարագետ։

Վենետիկի Մխիթարյան միաբանության անդամ, քահանա(1773)։

Լույս են տեսել Սյուրմելյանի «Համառոտ թուաբանութիւն» (1778) և «Տոմարագիտութիւն․․․» (1818) աշխատությունները։Առաջին գրքում, որ գրված է ժամանակի աշխարհաբարով, Ս․քննում է թվաբանության գործողությունները, դրանք դիտումհամապատասխան համակարգերի մեջ, պարզաբանումմտավար¬ ժության լրացուցիչ խնդիրներով։«Տոմարագիտոություն»-ը օրացույցի տեսակների, տարբերտոմարների, այս կամ այն օրը գտնելու միջոցներիհամեմատաբարամբողջական ուսումնասիրություն է։Սյուրմելյանի գրչին են պատկանում նաև «Նոր բառգիրքհայկազեան լեզուի» (հատոր 1—2, 1836—1837) բառարանի(համահեղինակներ՝ Ավետիքյան Գաբրիել, ԱվգերյանՄկրտիչ) Բ-Զ տառերի բառահոդվածները։