Эрүүл мэндийн мэдээлэл авах, амьдралын буруу

хэвшлээ өөрчлөх

Амьдралын буруу хэвшлээс үүдэлтэй халдварт

бус өвчнèé нийòëýã эрсдэлт хүчин зүйл¿¿ä

Завсрын хүчин зүйл

Үндсэн хүчин зүйл

Тодорхойлогч хүчин зүйл

Даяаршил

Хотжилт

Хүн амын насжилт

Өөрчилж болох:

Тамхи

Архи

Эрүүл бус хоол

Хөдөлгөөний хомсдол

Цусны даралт их

Цусан дахь сахарын хэмжээ их

Цусан дахь өөх тосны хэмжээ их

Илүүдэл жин

Өөрчлөгдөхгүй:

Нас

Удамшил

Дундаж наслалт, хүйсээр, 2002-2012 он

63.664.6 65.2

65.9 66.567.2

68.0 68.168.3 68.7

60.861.6

62.1 62.6 63.1 63.7 64.364.9 64.7 64.9

66.567.8 68.6

69.470.2

71.0

71.8 72.373.8

74.3

50.0

55.0

60.0

65.0

70.0

75.0

80.0

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Бүгд

Эр

Эм

Хүн амын нас баралтын тэргүүлэх шалтгаан

10 000 хүн амд, 2013 он

Амьдралын буруу хэвшлээс үүдэлтэй халдварт

бус өвчнөөс шалтгаалсан нас баралт

3 хүний 1 нь

Зүрх судасны өвчин

5 хүний 1 нь

Хорт хавдар

Осол гэмтэл

Амьдралын буруу хэвшлээс үүдэлтэй халдварт

бус өвчнөөс шалтгаалсан нас баралт

72%69.2%

54.7%

ХБӨ эрэгтэй эмэгтэй

70 аас доош нас

Жимсний хэрэглээ

Долоо хоногт жимс

хэрэглэсэн өдрийн тоо

Өдөрт хэрэглэсэн жимс,

нэгжээр

1.8

1.21.1

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

1.2

1.4

1.6

1.8

2

2006 2009 2013

0.8

0.4 0.4

0

0.1

0.2

0.3

0.4

0.5

0.6

0.7

0.8

0.9

2006 2009 2013

Халдварт бус өвчний эрсдэлт хүчин зүйлсийн тархалтын түвшин тогтоох судалгаа, 2006, 2009, 2013

Хүнсний ногооны хэрэглээ

Долоо хоногт хүнсний ногоо хэрэглэсэн өдрийн тоо

Өдөрт хэрэглэсэн хүнсний ногоо, нэгжээр

5.7

4.84.5

0

1

2

3

4

5

6

2006 2009 2013

1.6

1.4

1

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

1.2

1.4

1.6

1.8

2006 2009 2013

Халдварт бус өвчний эрсдэлт хүчин зүйлсийн тархалтын түвшин тогтоох судалгаа, 2006, 2009, 2013

Давсны хоногийн хэрэглээг ДЭМБ-ын

зөвлөмжтэй харьцуулсан дүн (хүйсээр), хувь

13.518.2 16.8

86.582.8 83.2

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Эрэгтэй Эмэгтэй Нийт

Хув

ь

≤5г/хоног >5 гр/хоногХүн амын давсны хэрэглээ, 2013

Хөдөлгөөний хомсдол

Илүүдэл жин, таргалалт, хувь

(БЖИ ≥ 25 kg/m2)

49.0%

59.9%

54.4%

эр эм нийт

Халдварт бус өвчний эрсдэлт хүчин зүйлсийн тархалтын түвшин тогтоох судалгаа, 2013

Идэвхтэй хөдөлгөөн хийх

шаардлагатай хүн ам

ДЭМБ-ын зөвлөмж

18-64 насны хүн

дунд зэргийн

эрчимтэй

хөдөлгөөнийг долоо

хоногт 150 ба түүнээс

дээш минут хийх

Өдөрт 10000-аас

дээш алхах

Нарны алхалт

21.3%

23.2%

22.3%

20.0%

20.5%

21.0%

21.5%

22.0%

22.5%

23.0%

23.5%

эр эм нийт

Халдварт бус өвчний эрсдэлт хүчин зүйлсийн тархалтын түвшин тогтоох судалгаа, 2013

Согтууруулах ундааны

хэрэглээ

Сүүлийн 1 жилд огт

хэрэглээгүй хувьХэтрүүлэн хэрэглэсэн хувь

0.7

7.4

10.3

0

2

4

6

8

10

12

2006 2009 2013

33.5

38.6

35.5

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

2006 2009 2013

Халдварт бус өвчний эрсдэлт хүчин зүйлсийн тархалтын түвшин тогтоох судалгаа, 2006, 2009, 2013

Архи, тамхины хэрэглээ, 2006-2013

Тамхи татдаг хүн ам,

хувь

26.6

27.6

27.1

2006 2009 2013

Сүүлийн 1 жил архи

хэрэглэсэн хүн ам, хувь

66.9

34.2

64.5

2006 2009 2013

Халдварт бус өвчний эрсдэлт хүчин зүйлсийн тархалтын түвшин тогтоох судалгаа, 2006, 2009, 2013

Зохисгүй хэрэглээ

0-6

сар

41%

Өсвөр

нас

33.6%

Насанд

хүрэгсэд

64.5%

Эцэст

нь

>70%

Зàí ¿éëèéí өºð÷ëºõ áîëîìæòîé

ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éë

Тамхи таталт Зохисгүй

хооллолт

Хөдөлгөөний

хомсдол

Архи хэтрүүлэн

хэрэглэх

Зүрх судасны

өвчин,

Цус харвалт

Чихрийн

шижин

Хавдар

Уушигны архаг

өвчин

АМЬДРАЛЫН БУРУУ ХЭВШЛЭЭС ҮҮДЭЛТЭЙ ӨВЧНӨӨССЭРГИЙЛЭХ, ХЯНАХ ҮНДЭСНИЙ ХОЁР ДАХЬ ХӨТӨЛБӨР , 2014-2021

/Засгийн газрын 2014 оны 34 дүгээр тогтоол /

• Халдварт бус өвчний нийтлэг(архи, тамхиныхэрэглээ, зохисгүй хооллолт, хөдөлгөөнийхомсдол) болон нийгэм, эдийн засгийн эрсдэлтхүчин зүйлийн тархалтыг хувь хүн, гэр бүл,хамт олон, байгууллагын идэвхтэй оролцоогдэмжсэн олон салбарын хамтарсан эрүүлмэндийг дэмжих нэгдмэл үйл ажиллагаандтулгуурлан Монгол хүний эрүүл мэндийнэрсдлийг бууруулах зорилт òàâüæ áàéíà

• Иргэдийн эрүүл мэндийн боловсрол,амьдралын хэвшилд шинэчлэл õèéíý

Зан үйл гэж юу вэ?

• Хүний өдөр тутмын амьдралын үйл ажиллагаанд

хэвшмэл зуршил болсон үйлдлүүдийг зан үйл гэнэ.

• Хувь хүн өөрийн эрүүл мэндийн бодит эсвэл төсөөлж

байгаа байдлаас үл хамааран өөрийн эрүүл мэндээ

дэмжих, хамгаалах зорилгоор хийж байгаа аливаа

үйл ажиллагааг эрүүл мэндийн зан үйл гэнэ.

• Эрүүл мэндийн зан үйл нь эрсдэлт зан үйлээс тусдаа

ойлголт юм.

• Тухайн өвчин эмгэгт өртөмтгий байдлыг нэмэгдүүлэх

нөлөөтэй болох нь батлагдсан зан үйлийн зарим

хэлбэрийг эрсдэлт зан үйл гэнэ.

19

Зан үйлийн өөрчлөлтөнд нөлөөлөх хүчин зүйлүүд

Зан үйлийн өөрчлөлт ба хандлага

• Зан үйлийг өөрчлөхөд тухайн асуудлыг хэр чухалд авч үзэж байна гэдэг хандлага их нөлөөлдөг

• Хандлага нь мэдлэг дээр үндэслэгдэнэ

• Зарим хүмүүс өөрсдийн зан үйлийг өөрчилж чаддаг бол зарим хүмүүсийн зан үйлийг өөрчлөхийн тулд бусдын оролцоо, дэмжлэг, нотолгоонд суурилсан үр дүнтэй арга барил, үнэн зөв мэдээлэл, мэдлэгт тулгуурлан нөлөөлөх шаардлагатай болдог байна.

Зан үйлийг өөрчлөх үйл явц

• Олон нийтийн МСС-ны компанит ажлын арга нь зан

үйлийг өөрчлөх загварт суурилдаг

• Хувь хүний олж авсан шинэ, ач холбогдол бүхий

мэдээлэл - зан үйлийг өөрчлөх түлхэц болдог

• Мэдээлэл нь зорилтот бүлэгт нөлөөлөх үндсэн арга

• Зан үйлийг өөрчлөх орчин үеийн онол, загварын

дагуу энэхүү үйл явц хэд хэдэн үе шатыг дамждаг

Зан үйлийн өөрчлөлтийн үе шатууд

Тунгаан бодохийн өмнөх үе

Тунгаан бодох

Бэлтгэл

Үйлдэл

Хэвшүүлэх

Дэвших

Буцах

Жишээ: Шалтгаант үйлдлийн онол

Зан үйл (тамхинаас

гарах)

Зан үйлийн эрмэлзлэл/

зогсоох эрмэлзлэл

Тухайн үйл ажиллагаанд

хандах хандлага

Тухайн зан үйлээс гарах үр дүнгийн

тухай итгэл үнэмшил (би тамхи татахаа боливол би илүү

эрүүл чийрэг болно)

Тухайн зан үйлээс хүсэн хүлээгдэж байгаа үр

дүнгийн үнэлгээ (эрүүл чийрэг байх нь

хэрэгцээтэй зүйл юм)

Субьектив хэв хэмжээ

Итгэл үнэмшил (миний гэр бүлийнхэн болон

найз нар намайг болихыг хүсч байгаа)

Хэрэгжүүлэх сэдэл (Би тэд нарын хийлгэхийг хүсч байгаа зүйлийг хийхийг хүсч байна)

Шалтгаант үйлдлийн онолыг тамхинаас гарах шийдвэрт ашиглах нь

ХБӨ-ий эрсдлийг бууруулахад иðãýäèéí ¿¿ðýã, îðîëöîî

•Амьтны гаралтай өөх тос, äàâñíû хэт их хэрэглээг

багасгаõ

• Æимс, хүнсний ногоог өдөр бүр хангалттай

хэмжээгээр хэрэглэх дадал, хэвшèлòýé áîëîõ

•Õоол тэжээлийн боловсролîî äýýøë¿¿ëæ,

хооллолтын сөрөг зан үйлийг өөрчлөх

• Жимс, хүнсний ногоог өрхийн түвшинд тарих, өдөр

тутмын хоол хүнсэндээ хэрэглэх, хоол хүнс бэлтгэх

çºâ технологийн талаар ñóðàëöàõ

•Àðõè, òàìõèíààñ òàòãàëçàõ, òýäãýýðýýñ ãàðàõ

òàëààð ìýðãýæëèéí áàéãóóëëàãàä õàíäàæ áàéõ

•Äам тамхидалтаас өөрсдийгөө хамгаалах, ãýð á¿ë,

õàìò àæèëëàãñàääàà ç¿é çîõèñòîé øààðäëàãà òàâüæ

áàéõ

•Àйл өрх, àлбан байгууллага á¿ð тамхигүй орчин

бүрдүүлэх

•Èäýâõòýé õºäºë㺺íèéã ýðõýìëýõ

Èðãýí Тà þó õèéæ áîëîõ âý?

Та тамхи татдаг бол тамхигүй орчинг бий болгоххөдөлгөөнд оролцон тамхиа хаях хэрэгтэй.

Та илүүäýë жинтэй бол зөв зохистой хооллож, èäýâõòýé õºäºë㺺íèéã ýðõýìëýí õýðýãæ¿¿ëýõхэрэгтэй.

Таны өөрийнхөө болонбусдын эрүүл мэндийнтөлөө хийж буй алхамтань ямагт бусдад үлгэрдуурайл болдог

Энэ бүгдийг бусдадхэлж өгөхийн зэрэгцээбиеэрээ үлгэрлэххэрэгтэй.

Нас

баралт

Эр

сдэл

т хү

чин

зүй

л

Эрүүл бус зан үйл

Эрүүл зан үйл төлөвшүүлэхийн ач холбогдол

80%

Зүрх судасныөвчин

Тахир дутуу болох

Чихрийншижин II

90%

Хавдар

1/3 50% 50%

27

Анхаарал хандуулсанд баярлалаа