เอกสารประกอบการเรยน วชานาฏศลป เรองรปแบบการแสดง

รำ ระบำ ฟอน ละครไทย

โดย

นางสาวพนมพร ชนชนะ

โรงเรยนจนทรเบกษาอนสรณ จงหวดรอยเอด

สำนกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 27

กระทรวงศกษาธการ

รปแบบการแสดง ร า ระบ า ละคร

รปแบบการแสดง ร า ระบ า ฟอน เซง “ร า” เปนการแสดงโดยใชมอกรดกราย รายร าไปตามบทใชผแสดง 1-2 คน (บางครงการร าบางชดใชผแสดง

มากกวา 2 คนขนไป แตกยงเรยกวา “ร า” แตจะเรยน “ร าหม” ตามความหมายเดมชด นน)

“ระบ า” เปนศลปะการรายร าทเปนหม มผแสดงตงแต 2 คนขนไป การแสดงระบ าไมค านงถงบทมากนก แต

เนนทความพรอมเพรยงในการรายร า การใชลลาการจดกระบวนทาร าและความงามเครองแตงกายเปนส าคญ

“ฟอน” เปนศลปะการแสดงทเปนชดเปนหมเชนเดยวกบระบ า แตเปนการเรยกลกษณะการแสดง อยาง

เดยวกนนนของภาคเหนอ การแสดงฟอนเดมเปนการแสดงของภาคเหนอ ตอมากรมศลปากรไดน ามา

ปรบปรงใหกะทดรด สวยงามขน เหมาะส าหรบทจะเปนการแสดงโชวในระยะสนๆหรอบางทบางชดก

ประดษฐขนใหม ส าหรบแสดงเปนเอกเทศ หรอแสดงประกอบละคร และภายหลงจงน ามาแสดงเปนชด

ตางหาก

ตามความเขาใจของคนทวไปคดวา ร า หรอ ระบ า เปนการรายร าหรอฟอนของคนภาคกลางฟอน

เปนการรายร าของคนภาคเหนอ เซง เปนการรายร าของคนภาคอสาน แตความจรงหาเปนเชนนนไม การ

ฟอนของภาคอสานนนมมานานและเรยกวาฟอนมาโดยตลอด เชน ในวรรณคดอสานหลายเรองจะใชค าวา

ฟอน ตลอดไมปรากฏค าวา ร า ใหเหนเลย อยางค าวา “ยามยามฟอน ระทวยฟอน ลโขนฟอน กนรหยอง

ฟอน ทงล าและฟอน ฟอนหยอนขา คนฟอนใสกน หมอแคนฟอนแอน ฯลฯ”

สวนค าวา “เซง” นยมใชในงานบญบงไฟ การเซงบงไฟเปนการฟอนประกอบการขบกาพยเซง

ลกษณะขนลงตามจงหวะชาๆของกลอง ตม พงฮาด หรอในบางครงกมโทนประกอบ นยมเซงกนเปนกลมๆ

ตงแต 3-4 คนขนไป จะมหวหนาเปนคนขบกาพยเซงน า แลวคนอนๆจะรองรบไปเรอยๆ การทเขาใจวา

เซง หมายถงการฟอนของคนอสานนนนาจะมาจากการประดษฐทาร า “เซงกระตบ โดยน าเพลงจากหมอล า

และใชดนตรประกอบดวย กลอง พณ แคน กรบ โปงลาง ผแสดงตงนงสนหมผาสไบ เกลาผมสง แลว

น ากระตบขาวหอยทางไหลขวา สาเหตของการน ากระตบขาวมาใชในการแสดงเพราะเหนวากระจบขาวเอน

สญลกษณของคนอสาน การเซงครงแรกนน ทานผหญงมณรตน บนนาคเปนผตงชอใหวา “เซงอสาน”

ตอมาไดน าไปแสดงอยางแพรหลาย และเปลยนชอใหมเปน “เซงกระตบขาว” มการดดแปลงทาร ามากมาย

เชน เซงสวง เซงสาวไหม เซงขาวปน เซงกระดง เซงสาละวน เซงแหยไขมดแดง เปนตน แตถาพจารณา

ใหดแลวจะเปนลกษณะของการฟอนมากกวาการเซงดงทไดอธบายมา

ขอมลจากหนงสอ “ดนตรไทย และนาฏศลป” ของ ประดษฐ อนทนน

รปแบบการแสดง ร า ระบ า ละคร ร า ระบ า ละคร

ร า ระบ า ละคร เปนรปแบบการแสดงนาฏศลปไทยอนมลลาออนชอยงดงามตามลกษณะประณตศลป การแสดงร า และระบ า เปนพนฐานส าคญสวนหนงในการแสดงละคร ดงนน ร า ระบ า ละคร จงมความสมพนธเกยวเนองกนในเชงศลปะทควรแกการศกษา สบทอด และอนรกษ

ร า ตามความหมายในพจนานกรมฉบบราชบฑตยสถาน พ.ศ. 2525 กลาว

วา “ ร า เปนค ากรยา หมายถง การแสดงทาเคลอนไหวคนเดยวหรอหลายคน โดยมลลาและแบบทาการเคลอนไหว และมจงหวะ ลลาเขากบเสยงทท าจงหวะเพลงรองหรอเพลงดนตร ” สวนอาจารยมนตร ตราโมท ไดใหความหมายของ ร า วา “ ร า เปนกรยา หมายถงอากปกรยลลาทาทางการเคลอนไหวของมนษย โดยใชใบหนา ล าตว แขน ขา ฯลฯ เปนสอความหมายในลกษณะทออนชอย นมนวล งดงาม ” นอกจากน อาภรณ มนตรศาสตร และจาตรงค มนตรศาสตร ไดกลาวถงค าวา ร า ไวในหนงสอวชานาฏศลปวา “ ร า หมายถง ศลปะแหงการร าเดยว ร าค จะร าประกอบอาวธร าท าบท หรอร าใชบททหนกไปทางเตนกม เชน ร าโคม ร าในความหมายตอมา คอ ร าละคร ” ดงนนกลาวไดวา ร า เปนกรยา ลลา ทาทาง การเคลอนไหวของมนษย อยางมจงหวะลลาเขากบลยงเพลงหรอ ดนตร ในลกษณะออนชอยงดงาม โดยสามารถสอความหมายได ร า แบงออกตามลกษณะส าคญได 2 ประเภท คอ 1. ร าเดยว คอ การร าทมผแสดงร าเพยงคนเดยว ไดแก ร าฉยฉายตาง ๆ อาท - ร าฉยฉายพราหมณ - ร าฉยฉายเบญกาย - ร าฉยฉายวนทอง เปนตน

ร าฉยฉายเบญกาย

ทมาของภาพ http://www.gotoknow.org/blogs/posts/136894

2. ร าค คอ การร าทใชผแสดง 2 คน นยมใชในการเบกโรง เชน - ร าแมบท - ร ากงไมเงนทอง - ร าประเลง - ร าอวยพร เปนตน

ร าค ชดร าประเลง ทมาของภาพ http://www.bloggang.com/mainblog.php?id=rouenrarai&month=18-02-2011&group=13&gblog=22

ระบ า ค าวาระบ าพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2525 ให

ความหมายวา หมายถง “การฟอนร าเปนชดกน” ทงน เรณ โกศนานนท และคณะไดกลาวถง ความหมายของค าวา ระบ า ไวในหนงสอ ดนตรศกษาวา “ระบ า หมายถง การแสดงทใชคนเปนจ านวนมากกวา 2 คนขนไป มทงเนอรองและไมมเนอรอง ใชเพยงดนตรประกอบการรายร า” สวนอาภรณ มนตรศาสตร และ จาตรงค มนตรศาสตร กลาวในหนงสอวชานาฏศลปวา “ระบ า หมายถง ศลปะของการรายร าทแสดงพรอมกนเปนหมเปนชดกน ไมด าเนนเรองราว ทาทางทกรดกรายรายร าบางอยางอาจไมมความหมายอะไร นอกจากความสวยงาม แตบางครงกมความหมายตามทาทและบทรอง” กลาวไดวา ระบ า คอการฟอนร าเพยงเพอความงดงามของศลปะการร าและความรนเรงบนเทงใจ ไมมการด าเนนเปนเรองราว ระบ าจ าแนกออกไดเปน 2 ประเภท คอ

1.ระบ ามาตรฐาน หมายถง การแสดงทมลกษณะการแตงกายยน

เครอง พระ นาง (แตเดมตวพระสวมเสอแขนยาว ปจจบนตวพระละครนยมใสเสอแขนสน) ตลอดจนทาร าเพลงรองและดนตร มก าหนดไวเปนแบบแผนทมลกษณะเฉพาะตว เชน ระบ าสบท ตอมามผประดษฐระบ าซงเลยนแบบระบ าสบทขนอกหลายชด ไดแก ระบ ายองหงด ระบ าดาวดงส ระบ าเทพบนเทง ระบ ากฤดาภนหาร

ระบ ายองหงด ทมาของภาพ http://www.bloggang.com/mainblog.php?id=rouenrarai&month=18-08-2011&group=15&gblog=24

2.ระบ าเบดเตลด หมายถง การแสดงทแตงกายตามรปแบบลกษณะการ

แสดงนนๆ หรอการแสดงทเปนศลปะเฉพาะทองถน ตอมามผคดแตงเพลงและประดษฐทาร า และระบ ามากขน โดยน ามาประกอบการแสดงโขนหรอละครบาง ประดษฐทาร าเปนชดเบดเตลดตาง ๆ บาง เชน ระบ าชดโบราณคด ระบ าเรงอรณ ระบ าดอกบว ระบ านพรตน ระบ าสภาค ระบ าชมนมเผาไทย ระบ าไตรภาค ระบ าตรลลา ระบ าไกรลาศส าเรง ฯลฯ

ระบ าสภาค ทมาของภาพ ichat.in.th นอกจากนยงมระบ าทคดประดษฐโดยเลยนอรยาบถของสตวตาง ๆ ในทวงทานาฏศลป เชน ระบ ามยราภรมย ระบ ากญชรเกษม ระบ ามฤคระเรง ระบ าบนเทงกาสร ระบ าไก ระบ านกสามหม ระบ าเงอก ระบ ามา ระบ ากนรรอน เปนตน

ระบ ากนรรอน

ทมาของภาพ http://www.bloggang.com/mainblog.php?id=abird&month=31-05-2010&group=35&gblog=30

ครนตอมาเรมตงแตป พ.ศ.2498 ไดมการจดการแสดงนาฏศลปไทยไปเผยแพรในฐานะทตวฒนธรรมเพอเจรญสมพนธไมตรอนดงามกบตางประเทศ ตลอดจนแลกเปลยน

ศลปวฒนธรรม จงมระบ ามตรสมพนธตางประเทศเกดขนอก ไดแก ระบ าจน - ไทยไมตร ระบ าพมา - ไทยอธษฐาน ระบ าลาว - ไทยปณธาน ระบ ามตรไมตรญปน - ไทย

ระบ าจน ไทยไมตร ทมาของภาพ http://www.korattheatre.go.th

นอกจากนยงไดมการประดษฐชดวระชยและกราวตาง ๆ เชน ระบ าวระชยลง (สบแปดมงกฎ) ระบ าวระชยยกษ (เสนายกษ) ระบ าครฑ ระบ ากราววรสตร ระบ ากราวชย เปนตน

ระบ าวระชยยกษ ทมาของภาพ http://www.korattheatre.go.th ตอมาไดมการฟนฟการแสดงนาฏศลปพนเมองมากขน ดงนนการแสดงทเปนศลปะเฉพาะทองถน ประเภท ฟอน หรอเซงตาง ๆ จงจดเขารวมกลมในประเภทการแสดงพนเมองดวย

ละคร ค าวา “ละคร” ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2525 กลาว

วา หมายถง “การเลนจ าพวกหนง ปกตตวแสดงแตงเครอง มบอกบทล าน าดง ๆ มทาร าและมท าเพลงมกแสดงเปนเรองราว” สวน นตยา จามรมาน ผเชยวชาญการสอนนาฏศลปไทย วทยาลยนาฏศลป สถาบนนาฏดรยางศลป กรมศลปากร ไดกลาวถงค าวา “ละคร” ไวใน ศ.035 การแสดงละคร 1 วา “ละคร” คอ มหรสพอยางหนงทเลนเปนเรองราวตาง ๆ มงหมายทจะกอใหเกดความบนเทงใจสนกสนานเพลดเพลน หรอเราความรสกของผด ขณะเดยวกน ผดกจะไดแนวความคด คตธรรม และปรชญาจากการละครนน”

กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ ไดกลาวถงความหมายของค าวา “ละคร”วา “คอ ศลปะทเกดขนจากการน าภาพจากประสบการณและจนตนาการของมนษยมาผกเปนเรอง และจดเสนอในรปของการแสดง โดยมนกแสดงเปนสอความหมายและเรองราวตอผชม” กลาวไดวา ละคร คอการแสดงทเปนเรองราวนนเอง ดงนนการแสดงทเลนเปนเรองราว อาจจะเปนทงเรองหรอตดตอนการแสดงมาเปนชดและตอน กจดอยในประเภทของการละครทงสน การละครไทย จ าแนกไดเปน 3 ประเภท คอ 1. ละครทด าเนนเรองดวยลลาของการร า มบทรอง และดนตร ประกอบการรายร า เปนสอใหผดเขาใจความหมายของเรองราวได ละครชนดนเรยกวา ละครร า ทงนละครร าแบงตามลกษณะวธการแสดงออกเปน 2 ลกษณะ ดงน 1.1 ละครทเปนแบบแผนดงเดม สบเนองมาแตสมยกรงศรอยธยา ไดแก ละครโนหรา หรอชาตร ละครนอก ละครใน

ละครชาตร เรองมโนราห ตอนพระสธนเลอกค ทมาของภาพ http://www.oknation.net/blog/print.php?id=666926

ละครนอก เรองสงขทอง

ละครใน เรอง อเหนา ทมาของภาพ http://i630.photobucket.com/albums/uu24/babubuabua/1d764b5f.jpg 1.2 ละครปรบปรงขนตามสมยนยม เกดขนในราวรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 5 ไดแก

1. ละครดกด าบรรพ 2. ละครพนทาง 3. ละครเสภา 4. ละครรอง 5. ละครพด

ทมาของภาพ http://www.snr.ac.th/elearning/parntip/picture/3

ละครพนทางเรอง พระลอ ทมาของภาพ http://www.isan.clubs.chula.ac.th/webboard/pic_files/20100209080404.jpg

ละครเสภา เรอง ขนแผน ทมาของภาพ snr.ac.th

ละครรอง เรองสาวเครอฟา

ทมาของภาพ guru.sanook.com

3. ละครทด าเนนเรองดวยบทพด และแสดงทาทางแบบสามญชน ประกอบการพด เปนสอใหผดเขาใจความหมาย เรยกวา ละครพด แบงออกเปน 3 ลกษณะ คอ 3.1 ละครพดลวน ๆ ด าเนนเรองโดยบทพดเพยงอยางเดยว 3.2 ละครพดสลบล า ด าเนนเรองดวยบทพดสลบกบการรอง แตเนนความส าคญทบทพด สวนบทรองนนสามารถ ตดออกได 3.3 ละครสงคต ด าเนนเรองดวยบทพดและบทรอง ซงมความส าคญในการด าเนนเรอง จะตดอยางใด อยางหนงออกมได

ละครสงคต เรอง หงสทอง (หมอมหลวงปน มาลากล) ทมาของภาพ http://www.oknation.net/blog/home/blog_data/820/44820/images/32.jpg

สรป ร า ระบ า ละคร เปนรปแบบการแสดงทมความสมพนธเกยวเนองกน อนเปนรากฐาน การแสดงนาฏศลปไทยทสบทอดมาแตบรรพบรษ มการถายทอด อนรกษ สรางสรรค กอใหเกด รปแบบการแสดงมากมาย ทงในลกษณะการรายร า ตลอดจนการละครตาง ๆ โดยมการวางรากฐานแหงการศกษาในลกษณะของการฝกหดเบองตน ในรปแบบของการรายร า ทงนร าแมบทใหญ จดเปนการร าชดหนงในกระบวนการฝกหดเบองตนทางนาฏศลปไทย อนสบทอดความรจากบรมครสอนชนรนหลง เพอคงคณคาแหงความงดงามทางนาฏศลปเปนมรดกวฒนธรรมล าคาของแผนดนสบมาจวบจนปจจบน

ละคร หมายถง การแสดงประเภทหนงซงแสดงเรองราวความเปนไปของชวตทปรากฏในวรรณกรรม มศลปะการแสดงและดนตรเปนสอส าคญ

ละคร ตามความหมายนหมายถงละครร า เพราะวาเปนการแสดงออกทางความคดโดยมงเนนถงลกษณะทาทางอรยาบถในขณะเคลอนไหวตวในระหวางการร า

ละครไทยสามารถแบงออกไดเปน 4 ประเภท

1. ละครร า คอละครทใชศลปะการรายร าในการด าเนนเรอง แบงไดเปน 2 ประเภท

1.1 ละครร าแบบมาตรฐานดงเดม ม 3 ชนด คอ

1.ละครชาตร 2.ละครนอก 3.ละครใน

1.2 ละครทปรบปรงขนใหม ม 3 ชนด คอ

1. ละครดกด าบรรพ 2. ละครพนทาง 3. ละครเสภา

2. ละครรอง คอละครทใชศลปะการรองด าเนนเรอง เปนละครแบบใหมทไดรบอทธพลมาจาก ตะวนตก แบงไดเปน 2 ประเภท คอ

2.1 ละครรองลวน ๆ

2.2 ละครรองสลบพด

3. ละครพด คอละครทใชศลปะการพดในการด าเนนเรอง เปนละครแบบใหมทไดรบอทธพลจากตะวนตก แบงไดเปน 2 ประเภท คอ

3.1 ละครพดลวน ๆ

3.2 ละครพดสลบร า

4. ละครสงคต เปนละครทใชศลปะการพดและการรองด าเนนเรองเสมอกน

นอกจากนนยงมการแสดงทเกดขนใหมในสมย รชกาลท 5 อก 2 อยางคอ ลเก และหน ( หนเลก , หนกระบอก , หนละครเลก)

ละครชาตร เปนรปแบบละครร าทเกาแกของไทยทไดรบการฟนฟจนถงทกวนน เรองของละครชาตรมก าเนดมาจากเรองมโนราห

การแสดงโนราเปนทนยมอยทางภาคใต สวนละครชาตรมความนยมทางภาคกลาง ซงมกหาดไดในงานแกบน

แบบแผนการแสดงโนราชาตรคลายคลงกบละครของทางมลายทเรยกกนวา “มะโยง” แตตางกนทภาษาและท านองดนตร

ละครโนราชาตรอาจจะมผน ามาแสดงในภาคกลางตงแตสมยกรงศรอยธยา แตทมหลกฐานแนชด คอในสมยทสมเดจพระเจากรงธนบรยกทพไปปราบกกเจานครครงหนง และตอมาในสมยกรงรตนโกสนทร อก 2 ครง ในครงหลงพระบาทสมเดจพระเจาอยหวโปรดใหชาวภาคใตทอพยพเขามาในกรงเทพ ตงถนฐานอยทต าบลสนามกระบอ ไดจดตงคณะละครแสดงกนแพรหลาย

ละครชาตร แตเดมผแสดงเปนชายลวนมเพยง 3 คนเทานน ไดแก นายโรง ซงแสดงเปนตวพระ อก2 คน คอ ตวนาง และตวจ าอวด ซงแสดงตลก และเปนตวเบดเตลดตาง ๆ เชน ฤาษ พราน สตว แตเดมนยมแสดงเพยงไมกเรอง เชน เรองมโนราห นายโรงจะแสดงเปนตวพระสธน ตวนางเปนมโนราห และตวจ าอวดเปนพรานบญ และอกเรองหนงทนยมแสดงไมแพกน คอ เรองพระรถเสน นายโรงเปนตวพระรถ ตวนางเปน เมร และตวจ าอวดเปน มาพระรถเสน ในสมยหลงละครชาตร เพมผแสดงใหมากขนและใชผหญงรวมแสดงดวย

ละครนอก มการด าเนนทองเรองทรวดเรว กระชบ สนก การแสดงมชวตชวา สวนมากใชผชายแสดง และมมาตงแตสมยกรงศรอยธยา เขาใจวาละครนอกมววฒนาการมาจากละครชาตร เพราะมงทจะใหคนดเกดความขบขน ผแสดงละครนอกแตเดมมผแสดงอยเพยง 2-3 คน เชนเดยวกบละครชาตร ละครนอกไมค านงถงขนบธรรมเนยมประเพณเกยวกบยศศกดและฐานะของตวละครแตอยางใด ตวละครทเปนทาวพระยามหากษตรยกสามารถโตตอบตลกกบเสนาก านลหรอไพรพลได ละครนอกทนยมเลนไดแกเรอง สงขทอง ไกรทอง สวรรณหงส พระอภยมณ เปนตน

ละครใน จากรปแบบของละครนอกทไดรบการพฒนาขนมาเปนตวละครในวง ผแสดงหญงลวน แบบอยางละครในนไดสงวนไวเฉพาะในวงหลวงเทานน เพราะวาผชายนนจะถกหามใหเขาไปในพระราชฐานชนใน บรเวณต าหนกของพระมหากษตรย ซงจะประกอบไปดวยดนตรทมเสยงไพเราะออนหวาน ใชบทรอยกรองไดอยางวจตรบรรจง ทงดนตรทน ามาผสมผสานอยางไพเราะ รวมทงจะมทาทางสงางาม ไมมการสอดแทรกหยาบโลนหรอตลก และอนรกษวฒนธรรมและคณลกษณะทเปนประเพณสบทอดกนมา

เรองทใชแสดงละครในนนมอย 4 เรอง ไดแก รามเกยรต อณรท อเหนา และดาหลง เขาใจกนวาละครในสมยเรมแรกเลนกนแตเรองรามเกยรต และอณรทเทานน เพราะถอวาเปนเรองเกยวกบนารายณอวตาร ใชส าหรบเฉลมพระเกยรตพระมหากษตรย ผอนจงไมสามารถน าไปเลนได ตอมาละครในไมคอยไดเลน 2 เรองน เหลอแตโขนและหนงใหญทเลนเรองรามเกยรต สวนเรองดาหลงไมคอยนยมแสดงนก เพราะชอตวละครเรยกยาก จ ายาก เนอเรองกสบสนไมสนกสนานเทาเรองอเหนา ตอมาพวกละครนอกและลเกจงน าไปแสดงบาง ดงนนในสมยรตนโกสนทร นบตงแตพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยทรงพระราชนพนธบทละครเรองอเหนาขนใหม ละครในจงนยมแสดงอยเพยงเรองเดยวนาน ๆ จงจะมผจดแสดงเรองรามเกยรตและอณรทสกครงหนง

บทละครในเปนกลอนบทละครทผแตงใชความประณตบรรจงในการเลอกเฟนถอยค ามารอยกรองอยางไพเราะและมความหมายด เพออวดฝมอในการแตงแตงดวย ทงนเนองจากละครในเลนกนอยไมกตอน คนดมกรเรองดอยแลว ผแตงจงมงพรรณนาเนอความในรายละเอยดอยางถถวน ดงจะเหนไดจากบทชมธรรมชาต ชมพาหนะ ชมเครองแตงตว บทพรรณนาความรสก ซงปรากฏอยตลอดเรอง บทละครในทแตงไดดเยยมไดแกเรองนามเกยรตและอเหนา ซงเปนบทพระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย

การแสดงละครในมงทความประณตสวยงามเปนหลก ทงศลปะการร าทมลลาทาทางงดงาม นมนวล เครองแตงกายสวยประณต ดนตรและเพลงทไพเราะ ผชมละครในไมมงความสนกสนานตนเตนเหมอนดละครนอก แตจะมงดศลปะการรายร า ลลาทาทางทประณตงดงามและเพลงทไพเราะมากกวาละครในทนยมกนมากทสด คอ อเหนา

ละครดกดำบรรพ เปนการแสดงละครแบบหนงในประเภทละครร าเกดขนในสมยรชกาลท 5เนองมาจากในสมยรชกาลท 5 มเจานายชาวตางชาตเขาเขาเฝาอยหลายครง จงโปรดใหมการละเลนใหแขกบานแขกเมองไดรบชม โดยเจาพระยาเทเวศรวงศววฒน (ม.ร.ว.หลาน กญชร) ไดคดการแสดงในรปแบบคอนเสรตโดยเนอเรองตดตอนมาจากวรรณคดไทย โดยมสมเดจพระเจาบรมวงศเธอเจาฟากรมพระยานรศรานวดตวงศ ทรงเลอกเพลงและอ านวยการซอม จงถอวาการแสดงในครงนนนบวาเปนจดเรมตนของละครดกด าบรรพ ตอมาภายหลงเจาพระยาเทเวศรวงศววฒนไดมโอกาสชมละครโอเปรา จงเกดความชอบใจและน าปรบปรงใหเขากบละครดกด าบรรพของไทย ละครดกด าบรรพทนยมเลนไดแกเรอง สงขทอง คาว ฯลฯ

การแสดงละครดกด าบรรพแสดงในโรงปดขนาดเลก ดนตร ประกอบการแสดง ใชวงปพาทยดกด าบรรพ ดดแปลงมาจากวงปพาทยไมนวมเครองใหญ ประกอบดวย ระนาดเอกไมนวม ระนาดทม(ไม) ระนาดเหลกทม ฆองวงใหญ ฆองหย ขลยเพยงออ ขลยอ ซออ ตะโพน กลองตะโพน กลองแขก และฉง

ละครพนทาง หมายถงละครแบบผสม คอ การน าเอาลลาทาทของชนตางชาตเขามาปรบปรงกบทาร าแบบไทย ๆ การแสดงละครชนดนแตเดมเปนการรเรมของเจาพระยามหนทรศกดธ ารง เปนผคดคนน าเอาเรองของพงศาวดารของชาตตาง ๆ มาแตงเปนบทละครส าหรบแสดง

พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนราธปประพนธพงศ ไดก าหนดชอนและทรงปรบปรงใหมฉากประกอบการแสดงเพอใหแลเหนสมจรงสมเนอรองซงยงปรบปรงลลาทาร าของชนชาตกบทาทางอรยาบถของสามญชนเขามาผสมกน เพลงรองประกอบการแสดงนนสวนมากตนเสยงกบลกคเปนผรอง แตกมบางทก าหนดใหตวละครเปนผรอง ปพาทยประกอบการแสดงใชวงปพาทยไมนวม บททใชมกเปนบททกลาวถงตวละครทมเชอชาตตาง ๆ เชน พมา มอญ จน ลาว บททนยมน ามาเลนในปจจบนมเรองพระลอและราชาธราชตอนสมงพระรามอาสา

ลกษณะการแตงตวของละครพนทางจะแตงตามเชอชาต และความเปนจรงของตวละครในบทนน ๆ

ละครเสภา คอละครทมลกษณะการแสดงคลายละครนอก รวมทงเพลงรองน า ท านองดนตร และการแตงกายของตวละคร แตมขอบงคบอยอยางหนงคอตองมขบเสภาแทรกอยดวยจงจะเปนละครเสภา

กอนทจะเกดละครเสภาขนนน เขาใจวาจะมการขบเสภาเปนเรองราวกอน เรองทนาขบเสภาและนยมกนอยางแพรหลายคอ เรองขนชางขนแผน การขบเสภาตงแตโบราณนนไมมเครองดนตรชนดใดประกอบ นอกจากกรบทผขบขยบประกอบแทรกในท านองขบของตนเทานน ครนเวลาตอมาในรชสมยพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย ซงทรงโปรดสดบการขบเสภาไดโปรดเกลาฯ ใหจดวงปพาทยเขาประกอบเปนอปกรณขบเสภา โดยใหแทรกเพลงรองสงใหปพาทยรบและบรรเลงเพลงหนาพาทยเหมอนอยางการแสดงละครนอก ตอนใดด าเนนเรองกขบเสภา ตอนใดเปนถอยค าร าพนหรอขอความอนทควรแกการรองสงกรอง จะเปนเพลงชาปหรอโอปอยางละครนอกกได ตอนใดเปนบทไปมาหรอรบกน ปพาทยกบรรเลงเพลงเชดประกอบ ตอมาไดววฒนาการใหมผแสดงออกมาแสดงตามบทเสภาและบทรอง ครงแรกกอาจจะเปนเพยงตอนใดตอนหนง ครนตอมากเลยปรบปรงใหเปนการแสดงทงหมด และเรยกการแสดงนวา “เสภา”

ละครเสภาทนยมเลนกนมาก คอ ขนชางขนแผน ตอนพลายเพชรพลายบวออกศก ,พระวยแตกทพ ,ขนแผนเขาหองนางแกวกรยา เปนตน

รายการอางอง อาจารยจนตนา สายทองค า หวหนาภาควชานาฏศลป คณะศลปนาฏดรยางค พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 , หนา 673. มนตร ตราโมท. เอกสารประกอบการสอนวชาประวตการละครไทย,วทยาลยนาฏศลป, พ.ศ.2527. อาภรณ มนตรศาสตร และ จตรงค มนตรศาสตร.วชานาฏศลป, หนา 74. พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2525,หนา 285. เรณ โกศนานนท และคณะ,ดนตรศกษา,หนา 86. อาภรณ มนตรศาสตร และ จาตรงค มนตรศาสตร,วชานาฏศลป,หนา 74. พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2525,หนา 703. นตยา จามรมาน และคณะ,ศ 035 การแสดงละคร 1 , หนา 1. กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, ศลปะการละครเบองตน 1 , 2 ตอนท 1 ,หนา 1.

ขอขอบคณ : http://www.suriyothai.ac.th/th/node/2555

: https://sites.google.com/site/prawatinatsilpthiy/raba-ra-fxn

: http://www.banramthai.com/html/khon.html