ЗЭВСЭГЛЭЛ ХУРААХ БУЮУ

ХОРОГДУУЛАХ

Б. АРИУНБАЯР

ЗЭВСЭГЛЭЛ ГЭЖ ЮУ ВЭ?

• “ЗЭВСЭГЛЭЛ ГЭДЭГ НЬ ХҮН ТӨРЛӨХТНИЙ ЦААШДИЙН АЖ АМЬДРАЛЫН БЭРХШЭЭЛ, СААД ГЭЖ ТОВЧХОНДОО ХЭЛЖ БОЛНО”

БНПОЛЬШ УЛСЫН БАТЛАН ХАМГААЛАХЫН ЯАМНЫ САЙД АСАН

БРОНИСЛАВ ЙАНКИЕВИЧ

ЗЭВСЭГЛЭЛ, ЗЭВСЭГЛЭЛИЙН ХЯНАЛТ

• ЗЭВСЭГЛЭЛИЙН ХЯНАЛТ- ЭНГИЙНЭЭР ТАЙЛБАРЛАВАЛ ЗЭВСЭГ ХЯЗГААРЛАХ ГЭРЭЭ ЮМ.

ҮҮНД: КВОТ ТОГТООХ ХЭЛБЭР НОЁРХНО.

• МӨН ЗЭВСЭГЛЭЛД ХЯНАЛТ ТОГТООХ ГЭРЭЭНҮҮД, ЗЭВСЭГЛЭЛ ХУРААХ ТУХАЙ ГЭРЭЭ ХЭЛЭЛЦЭЭРҮҮД Ч БАЙЖ БОЛНО.

ҮҮНД: УЛС ОРНУУД ЯМАР ТӨРЛИЙН ЗЭВСЭГЛЭЛЭЭС ТАТГАЛЗАХ ЁСТОЙГ ИХЭВЧЛЭН ЗААДАГ БА ХАМГИЙН ТОМ ЖИШЭЭ НЬ ЦӨМИЙН ЗЭВСЭГ ЮМ.

ЗЭВСЭГЛЭЛИЙН ЗАРЦУУЛАЛТ

• 2008ОН:

АНУ- 607 ТЭРБҮМ ДОЛЛАР

ХЯТАД- 84.9 ТЭРБҮМ ДОЛЛАР

ФРАНЦ- 65.7 ТЭРБҮМ ДОЛЛАР

• 2012ОН:

АНУ- 711 ТЭРБҮМ ДОЛЛАР

ХЯТАД- 143 ТЭРБҮМ ДОЛЛАР

ОХУ- 71.9 ТЭРБҮМ ДОЛЛАР (2008ОНД 5-Р БАЙРАНД БАЙСАН БА ЗАРЦУУЛАЛТ НЬ 58.6 ТЭРБУМ)

ЕРДИЙН ЗЭВСЭГ

• ЕРДИЙН ЗЭВСЭГ НЬ ДЭЛХИЙН ЗЭВСГИЙН ЗАХ ЗЭЭЛ ДЭЭР ХАМГИЙН ИХ АРИЛЖААЛАГДДАГ БҮТЭЭГДЭХҮҮНД ТООЦОГДДОГ.

• ЕРДИЙН ЗЭВСЭГИЙН ҮЙЛДВЭРЛЭЛ, ДАМЖУУЛАЛТЫГ АУГАА ИХ АНУ ГҮРЭН МӨН ДАНГААРАА МАНЛАЙЛДАГ.

• ЕРДИЙН ЗЭВСГИЙН ДАМЖУУЛАЛТ ИХЭНХИ ТОХИОЛДОЛД АЗИ ТИВ РУУ ЧИГЛЭГДДЭГ.

ТУХАЙЛБАЛ 2004-2008 ОНЫ ХООРОНД ХАМГИЙН ИХ ЕРДИЙН ЗЭВСЭГ ХҮЛЭЭЖ АВСАН ОРНУУД НЬ ХЯТАД, ЭНЭТХЭГ, ТУРК, ӨМНӨД СОЛОНГОС ЮМ.

• ЕРДИЙН ЗЭВСЭГТЭЙ ХОЛБООТОЙ НЭГЭН ТУЛГАМДСАН АСУУДАЛ БОЛ ТҮҮНИЙ НЭГЭН СЕКТОР БОЛОХ ХӨНГӨН ЗЭВСЭГИЙН АСУУДАЛ ЮМ.

• ЕРДИЙН ЗЭВСЭГИЙН ХУДАЛДАА ИХЭВЧЛЭН ХАР ЗАХ, ДАМ НАЙМААЧДЫН ГАРААР ХУДАЛДААЛАГДДАГ УЧИР ХЯНАЛТ ТАВИХ АМАРГҮЙ ЯВДАЛ ЮМ.

ҮҮНД: ГАР БУУ, ВИНТОВ, АВТОМАТ, МӨРӨН ДЭЭРЭЭС ХАРВАДАГ ТАНК, ОНГОЦ СӨНӨӨГЧ ПУУЖИНГУУД ЗЭРЭГ ЖИЖИГ ЗЭВСЭГҮҮД ТҮГЭН ДЭЛГЭРЧ БАЙГАА ЯВДАЛ ЮМ.

ЕРДИЙН БУЮУ ЖИЖИГ ЗЭВСЭГ

ДАВУУ ТАЛ:

1. ХАРЬЦАНГУЙ ҮНЭ ӨРТӨГ БАГАТАЙ

2. НУУХАД ХЯЛБАР

3. ХЭРЭГЛЭХЭД АМАР

ЕРДИЙН ЗЭВСЭГИЙН ҮР ДАГАВАР

• ҮНЭ ХАНШ ХАРЬЦАНГУЙ ХЯМД БОЛОХЫН ХУВЬД ЭДГЭЭР ЗЭВСЭГҮҮД НЬ ДЭЛХИЙ НИЙТЭЭР ТАРХСАН БАЙНА. ИХЭВЧЛЭН ДАЙН, МӨРГӨЛДӨӨНИЙ ХАЛУУН ЦЭГТ УЛАМ БҮР ДЭВЖИН, ТАРХСАН БАЙДАГ. ЖИШЭЭЛБЭЛ:

• ЛИБЕРИ УЛС- ГОЛ ЗЭВСЭГ АК-47

• ИРАК УЛС- ГОЛ ЗЭВСЭГ ГАР АРГААР ХИЙСЭН ТЭСРЭХ ТӨХӨӨРӨМЖ

ОХУ-ЫН ГАЛТ ЗЭВСЭГИЙН ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙН ШИЛДЭГ БҮТЭЭГДЭХҮҮН.ЛИБЕРИ УЛСЫН ТӨДИЙГҮЙ ДЭЛХИЙН НИЙТИЙН ГАЛТ ЗЭВСЭГИЙН ХЭРЭГЛЭЭ БОЛСОН “АК-47”

ИРАК УЛСЫН ГОЛ ЗЭВСЭГ БОЛОХ ГАР АРГААР ХИЙГДСЭН ТЭСРЭХ ТӨХӨӨРӨМЖ БОЛОН МИНА.

ЗЭВСЭГ ДАМЖУУЛАХ ЯВДАЛ ОЛОН УЛСЫН МӨРГӨЛДӨӨНД ЯМАР НӨЛӨӨ ҮЗҮҮЛДЭГ ВЭ?

ЕРДИЙН ЗЭВСГИЙН ХЯНАЛТ

• 1920ОНЫ ВАШИНГТОНЫ ТЭНГИСИЙН ХУРАЛ

УГ ХУРАЛД: АНУ, ЯПОН, ФРАНЦ, ИТАЛИ ЗЭРЭГ УЛСУУД ТЭНГСИЙН ФЛОТУУДЫН ЖИНГ

БАГАСГАХ ТАЛААР ТОХИРОЛЦООНД ХҮРСЭН.

• ЕВРОП ДАХ ЕРДИЙН ЗЭВСЭГТ ХҮЧНИЙ ТУХАЙ ГЭРЭЭ

УГ ГЭРЭЭ: 1990 ОНД БАТЛАГДААД, 1995 ОНД БҮРЭН ДҮҮРЭН ХЭРЭГЖИЖ НАТО- ВАРШАВЫН ГЭРЭЭНИЙ УЛСУУДЫН

ХООРОНД ТЭНЦВЭРТ БАЙДАЛ ҮҮСГЭСЭН.

• “БҮРТГЭЛ” СҮҮЛИЙН ҮЕИЙН МОНИТОРИНГИЙН НЭГЭН АРГА.

• 2008 ОНД НҮБ МӨРГӨЛДӨӨН ИХТЭЙ БҮС НУТАГТ ГАЛТ ЗЭВСЭГ ХУДАЛДАХ, ҮЙЛДВЭРЛЭХИЙГ ХОРИГЛОСОН.

• ОТТАВАГИЙН ГЭРЭЭ ХЭМЭЭХ ГАЗРЫН МИНАНЫ ГЭРЭЭ НЬ

ХҮНИЙ АЮУЛГҮЙ БАЙДАЛД ЗАНАЛХИЙЛСЭН БҮХИЙ Л ТЭСЭРЧ, ДЭЛБЭРЧ БОЛОХУЙЦ МИНА, БӨМБӨГИЙГ ҮЙЛДВЭРЛЭХ, ЭКСПOРТЛOХЫГ ХОРИГЛОСОН.

ЦӨМИЙН ЗЭВСЭГ

ЦӨМИЙН ЗАДРАЛ БУЮУ НЭГДЛИЙГ АШИГЛАСАН, ЦӨМИЙН РЕАКЦААС УСТГАХ ХҮЧ ҮҮСГЭСЭН ТЭСЛЭГЧ ТӨХӨӨРӨМЖИЙГ ЦӨМИЙН ЗЭВСЭГ ГЭДЭГ.

• ЦӨМИЙН ЗЭВСГИЙГ ҮЙ ОЛНООР ХӨНӨӨХ ЗЭВСЭГ ГЭЖ АНГИЛАН АВЧ ҮЗДЭГ.

• ЦӨМИЙН ЗЭВСЭГ БҮТЭЭГДСЭН ЦАГААС ХОЙШ ТҮҮНИЙГ ХЯНАХ, ХЭРЭГЛЭХ ТУХАЙ АСУУДАЛ НЬ ОЛОН УЛСЫН АНХААРАЛЫН ТӨВД БАЙСААР ИРСЭН.

• ХҮН ТӨРЛӨХТНИЙ ТҮҮХЭНД ХОЁР УДАА ЦӨМИЙН ЗЭВСЭГ ХЭРЭГЛЭСЭН БАЙДАГ БӨГӨӨД УГ ХЭРГИЙГ АМЕРИКИЙН НЭГДСЭН УЛС, ДЭЛХИЙН ХОЁР ДУГААР ДАЙНЫ ТӨГСГӨЛД ХЭРЭГЛЭСЭН БАЙДАГ.

ЦӨМИЙН ЗЭВСГИЙН ХЯНАЛТ ИХЭНХИ УЛС ОРНУУД ЦӨМИЙН ЗЭВСГИЙГ АЮУЛТАЙ ГЭЖ ҮЗДЭГ

• ХҮЙТЭН ДАЙНЫ ҮЕД АНУ, ЗХУ ХАМТРАН БУСАД УЛС ОРНУУДЫГ ЦӨМИЙН ЗЭВСЭГТЭЙ БОЛОХООС СЭРГИЙЛЖ, ТОХИРСОН АРГА ХЭМЖЭЭ АВДАГ БАЙЖЭЭ.

• 1960-ААД ОНД АНУ, ЗХУ ЦӨМИЙН ЗЭВСЭГ ҮЛ ДЭЛГЭРҮҮЛЭХ ТУХАЙ ГЭРЭЭГ БОЛОВСРУУЛЖ БАЙЖЭЭ.

• 1995 ОНД УГ ГЭРЭЭНИЙ ХҮЧИН ТӨГӨЛДӨР БАЙХ ХУГАЦАА ДУУССАН ТУЛ ДАХИН СУНГАСАН БАЙНА. УГ СУНГАЛТААС ХОЙШ ТУС ГЭРЭЭГ, “ЦӨМИЙН ЗЭВСЭГ ХЯЗГААРЛАХ ТАЛААР ОЛОН УЛСЫН ЭРХ ЗҮЙН ҮНДСЭН ХУУЛЬ” ХЭМЭЭН НЭРЛЭХ БОЛСОН.

ЦӨМИЙН ЗЭВСЭГ ҮЛ ДЭЛГЭРҮҮЛЭХ ТУХАЙ ГЭРЭЭНИЙ АЧААР 1990-ЭЭД ОНЫ ҮЕД ӨМНӨД АФРИК ӨӨРИЙН БҮТЭЭСЭН ЗУРГААН ШИРХЭГ ЦӨМИЙН ЗЭВСГЭЭ ЗАДАЛЖ УСТГАСАН.

ОЛОН УЛСЫН АТОМЫН ЭНЕРГИЙН АГЕНТЛАГ

БУЮУ INTERNATIONAL ATOMIC ENERGY AGENCY

• ОЛОН УЛСЫН АТОМЫН ЭНЕРГИЙН АГЕНТЛАГ НЬ 1957ОНД НЭГДСЭН ҮНДЭСНИЙ БАЙГУУЛГЫН СИСТЕМИЙН ХҮРЭЭНД БАЙГУУЛАГДАЖ, ЦӨМИЙН ЭНЕРГИЙГ НИЙГМИЙН САЙН САЙХНЫ ТӨЛӨӨ БОЛООД ДЭЛХИЙН ЭНХИЙН ТӨЛӨӨ АШИГЛАЖ БАЙГАА ЭСЭХИЙГ ХЯНАН ШАЛГАХ ЗОРИЛГООР БАЙГУУЛЛАГДАЖ БАЙЖЭЭ.

ОЛОН УЛСЫН АТОМЫН ЭНЕРГИЙН АГЕНТЛАГ НЬ ӨӨРИЙН ГЭСЭН ҮНДСЭН 3 ДҮРЭМТЭЙ:

1. ЦӨМИЙН МАТЕРИАЛЫГ ДЭЛХИЙН ЭНХ ТАЙВАНЫ ЗОРИЛГООР АШИГЛАЖ БАЙГААГ ШАЛГАХ ЗОРИЛГООР ХУУЛЬ ЭРХ ЗҮЙН ГЭРЭЭНИЙ ДАГУУ БАТАЛГААНЫ ХЯНАЛТ ЯВУУЛАХ

2. АЮУЛГҮЙН АЖИЛЛАГААНЫ НОРМ,СТАНДАРТЫГ ТОГТООХ БОЛОН ЗААВАР,ДҮРЭМ БОЛОВСРУУЛАХ, ТЭДГЭЭРИЙГ ГИШҮҮН ОРНУУДАД ХЭРЭГЛЭХ ҮЙЧИЛГЭЭ ҮЗҮҮЛЭХ

3. ЦӨМИЙН ТЕХНОЛОГИЙГ ХҮНС, ЭРҮҮЛ МЭНД, ХӨДӨӨ АЖ АХУЙ, ЭРЧИМ ХҮЧ, БАЙГАЛЬ ОРЧИН БОЛОН БУСАД САЛБАРТ ХЭРЭГЛЭХЭД ДЭМЖЛЭГ ҮЗҮҮЛЭХ.