Το Κίνημα Του Μερεντίτη

ΣΟ ΚΙΝΗΜΑ ΣΟΤ ΜΕΡΕΝΣΙΣΗ 1

ΣΑ ΜΕΡΕΝΣΙΣΕΙΑ Πάτρα: για 4 μέρες στα χέρια ληστανταρτών

2 ΠΑΣΡΑ: για 4 μέρες στα χέρια των ληστανταρτών

το εξώφυλλο:

- Patras (Ancient Patrae) Achaia – Φαρακτικό του Will. Miller, 1829

- Ο Θ. Γρίβας ξεκινάει για να υποτάξει το κίνημα της τερεάς, L. Kollnberger 1836 (αντίγραφo του H.Hanke, 1909). Τδατογραφία σε χαρτόνι. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο


ΣΟ ΚΙΝΗΜΑ ΣΟΤ

ΜΕΡΕΝΣΙΣΗ Πάτρα: για 4 μέρες στα χέρια των ληστανταρτών

toufas.blogspot.com

Δεκέμβρης 2011


Περιεχόμενα

Εισαγωγή ......................................................................................................................................................... 5

Η κατάσταση στην Ελλάδα και στην Πάτρα .............................................................................................. 6

Λοχαγός Οροφυλακής Νικόλαος Μερεντίτης ............................................................................................ 9

Σα πρώτα ρεπορτάζ ..................................................................................................................................... 10

Οι ειδήσεις αναλυτικότερα… ...................................................................................................................... 17

Αφετηρίες και σκοποί του κινήματος ......................................................................................................... 23

Σα παρεπόμενα της στάσης ......................................................................................................................... 30

Πράξη δεύτερη ............................................................................................................................................. 40

Επίλογος ........................................................................................................................................................ 47

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ Ι – Anatole de Salis: Ο Μερεντίτης στην Αγγλική λογοτεχνία! ................................ 49

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ IΙ - Η αλληλογραφία Πατρινών-Προξένων-Πλοιάρχου Spitfire-Ροντόπουλου τις

μέρες του κινήματος ..................................................................................................................................... 56

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ ΙIΙ - Για την Εθνική Σράπεζα ........................................................................................ 60

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ ΙV - Εγκύκλιοι της Κυβέρνησης .................................................................................... 63

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ V - Σο υπόμνημα του Τπουργού Εξωτερικών προς τους εκπροσώπους των

Μεγάλων Δυνάμεων ...................................................................................................................................... 65

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ VI - Παράσημα και Βασιλικές ευαρέσκειες ................................................................. 71

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ VII – Αμνηστίες – Ανθ/γός Ιωάννης Μέγας ............................................................... 73

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ VIII – Σο τέλος του Μερεντίτη ..................................................................................... 78

Πηγές ............................................................................................................................................................. 80


Εισαγωγή

«Ο αγέρας οπού φυσάγει εις την Ευρώπη αναποδογύρισε βατζέλα. Εμείς είμαστε μισή φελούκα˙ και θα μας πάρη αυτός ο κακός αγέρας και δεν θα ιδούμεν ένας τον άλλον. Και δεν είναι καιρός να κοιμώνται οι τίμιοι άνθρωποι κι’ ο Βασιλέας.»

Σα παραπάνω λόγια ήταν το μήνυμα που έστειλε ο τρατηγός Μακρυγιάννης, κάποια στιγμή στις αρχές του 1848 στον θωνα, για να τον προειδοποιήσει ότι αν ήθελε να κρατήσει την εξουσία του έπρεπε να λάβει τα κατάλληλα μέτρα για να προστατευτεί από στάσεις και κινήματα.

Ο Μακρυγιάννης είχε όντως βάσιμους λόγους για να φοβάται ότι όλοι οι φιλήσυχοι και νοικοκυραίοι ανθρώποι θα χάναν την ησυχία τους. Ο «αγέρας που φυσάγει εις την Ευρώπη» είναι ο αέρας των αστικοδημοκρατικών και φιλελεύθερων επαναστάσεων που δονούσαν εκείνη την περίοδο την Γαλλία, την Ιταλία, την Γερμανία και άλλα μέρη.

Οι ντόπιοι βέβαια, δεν είχαν ανάγκη να φτάσει μέχρι τα μέρη μας ο αέρας αυτός για ν’ αρχίσουν τις ανακατωσούρες. Με τη φόρα που είχαν πάρει απ’ το ’21, δεν το είχαν σε πολύ να παίρνουν σβάρνα ό, τι τους έμπαινε εμπόδιο στο να κάνουν κουμάντο στον τόπο τους. Και, τόσα χρόνια βαυαροκρατία ήσαν αρκετά για να διατηρείται το φυτίλι άσβηστο, έτοιμο να φτάσει στο βαρέλι με τη μπαρούτη.

ποιος αναλάμβανε κάθε φορά το ρόλο του μαντρόσκυλου της κεντρικής διοίκησης, δεν είχε εύκολο έργο. Καπεταναίοι του αγώνα, που είχαν συνηθίσει να μην ανέχονται μύγα στο σπαθί τους, έβλεπαν να τους παραγκωνίζει το νέο σύστημα και τσινάγανε. Οργανώνανε κινήματα ή βγαίναν στο βουνό συνεχίζοντας την ένδοξη παράδοση των κλεφτών, αλλά σαν ληστές πλέον, σαν οι Βασιλείς των Ορέων. Νέοι που έβλεπαν ένα Κράτος ξένο να τους καλεί να το υπηρετήσουν, ένα Κράτος που δεν είχε καμία σχέση με αυτό που ονειρεύονταν οι πατεράδες τους όταν στρέφανε το καριοφίλι τους πότε στον Σούρκο αγά και πότε στον Έλληνα κοτζαμπάση.

Πολύ συχνά οι ρόλοι βέβαια συγχέονταν. Οι στασιαστές λειτουργούσαν σα ληστές. Οι αντάρτες και οι ληστές στρατολογούνταν στις δυνάμεις της καταστολής και κυνηγούσαν τους μέχρι πρότινος συντρόφους τους. Οι χωροφυλάκοι σηκώναν μπαϊράκι και κάνανε κινήματα.

Μια τέτοια περίπτωση ήταν κι ο Λοχαγός της Οροφυλακής Μερεντίτης, που στα 1847 το κίνημα που οργάνωσε απόκοψε από το υπόλοιπο Ελληνικό Βασίλειο την πόλη της Πάτρας. Η ιστορία του είναι μια περιπέτεια που τα έχει όλα: πάθη, ίντριγκες, πολιτικές δολοπλοκίες, διπλωματικά παιχνίδια, οριακές διαπραγματεύσεις, σκληρές οδομαχίες και πολλά λεφτά.


Η κατάσταση στην Ελλάδα και στην Πάτρα

Βρισκόμαστε στον Νοέμβρη του 1847. την εξουσία είναι η παράταξη των «Μοσχομαγκιτών», του Γαλλικού Κόμματος, ηγέτης του οποίου ήταν ο Κωλέττης. Αυτός, βέβαια, δεν βρισκόταν στη ζωή. Λίγο μετά τις εκλογές του Αυγούστου του 1847, που τις κέρδισε η παράταξή του και ανανεώθηκε η παραμονή της στην Κυβέρνηση, κάτι του συνέβη. Η περιγραφή του Μακρυγιάννη, του κουμπάρου του, είναι πολύ παραστατική, τόσο για το τέλος του Κωλέττη, όσο και για τη διάδοχη κατάσταση:

«ε δυο τρεις ημέρες τον κολλάγει ένας νεφρίτης και γύριζε και φώναζε νύχτα και ημέρα. Σου βαστήχτη το κάτουρό του. Μαζώχτηκαν όλοι οι γιατροί. Πήγε κι’ ο Βασιλέας τόσες φορές. Σον έκαμε κι’ αντιστράτηγον. Είδε οπού θα πεθάνη, συβούλεψε τον Βασιλέα να μην αλλάξη το σύστημά του – και το βαστάγει ως την σήμερον. Μπήκε ο Σζαβέλας πρωτοϋπουργός. Σον έκαμαν βουλευτή, ή να ειπώ καλύτερα έγινε μόνος του με την βοήθεια της συντροφιάς του· γιόμωσαν της κάλπες ψήφους. Κ’ έδειξε κι’ αυτός αρετή και δείχνει σαν τον μακαρίτη κατά της οδηγίες οπού άφησε εις τον πεθαμό του – δεν αλλάξαμεν ούτε γιώτα. Και κυβερνιώμαστε και τώρα καθώς πρώτα και χερότερα. Και σε όλες της τάξες από την μεγαλύτερη και κάτου και εις την Κυβέρνησιν και Βουλές και παντού εις το Κράτος δεν γνωρίζει το σκυλί τον αφέντη του. Κλεψές ’στα ταμεία και ’στα ’σοδήματα, ληστείες.»

ντας πανέξυπνος πολιτικός ο Κωλέττης είχε καταφέρει να συσπειρώσει στο κόμμα του όχι μόνο αρκετά από τα πιο προοδευτικά μυαλά της εποχής, που εμπνέονταν από τις αρχές της Γαλλικής Επανάστασης και του Διαφωτισμού και συγκινούνταν από τις ιδέες τόσο του δημοκρατικού εθνικισμού όσο και του αιν-ιμόν και των πρώιμων οσιαλιστών, αλλά και ένα αρκετά μεγάλο (όχι όμως το μεγαλύτερο) μέρος των στρατιωτικών, των παλιών αγωνιστών της Επανάστασης. Αυτό το κατάφερε λύνοντας το προσωπικό πρόβλημα επιβίωσής τους: Σους διόριζε στον τακτικό στρατό, ενώ αυτούς που –μην έχοντας κάτι ειρηνικό να κάνουν σε συνθήκες ειρήνης- είχαν βγει στο βουνό σαν ληστές ή είχαν περάσει στο «Σούρκικο», οργανώνοντας κινήματα των υπόδουλων Ελλήνων στη Θεσσαλία και την Ήπειρο, τους αμνήστευσε.

Αυτούς τους πολεμιστές τους αξιοποιούσε για να έχει εξασφαλισμένη την «κοινωνική ηρεμία» (κάτι που επιτυγχανόταν με όλα ανεξαιρέτως τα μέσα), και αυτός να μπορεί να ασκεί την πολιτική του. Με το θάνατό του, το σύστημα που είχε στήσει παρέμεινε για λίγο να λειτουργεί «στον αυτόματο», σύντομα όμως, άρχισε να «κλωτσάει». Πολύ σύντομα οι νέες Κυβερνήσεις, σε μια πολύ δύσκολη περίοδο για την ευρύτερη περιοχή, είχαν να αντιμετωπίσουν πέρα από τις Σουρκικές προκλήσεις (τα «Μουσουρικά»), τις αγγλικές παρεμβάσεις (Τπόθεση Πατσίφικο κλπ) και τους ληστές και τους στασιαστές στρατιωτικούς.

την Πάτρα η κατάσταση που επικρατούσε εκείνη την περίοδο ήταν αντίστοιχη του ό, τι συνέβαινε και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Η πόλη και η ευρύτερη περιοχή διοικείτο από μια ιδιότυπη τρόικα ή «τριανδρία», όπως την χαρακτηρίζουν οι εφημερίδες της αντιπολίτευσης, που απολάμβανε την απόλυτη εύνοια της κεντρικής διοίκησης. Η στρατιωτική εξουσία εκπροσωπείται από τον Μοίραρχο Ηλία Πανά, τον επικεφαλής της χωροφυλακής Αχαΐας και Ήλιδος. Οι καταγγελίες εναντίον του, άπειρες. Βασανιστήρια, διώξεις, κυνηγητά των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής ήσαν στην ημερήσια διάταξη για


τον Μοίραρχο κατά την επιτέλεση των καθηκόντων του. Εναντίον του γράφονταν δεκάδες αναφορές, δεκάδες δημοσιεύματα στις εφημερίδες, αλλά αυτός, αμετακίνητος στη θέση του.

πως βλέπουμε, όμως στο παρακάτω δημοσίευμα της φιλοκυβερνητικής πατρινής εφημερίδας, όλες οι εναντίον του Μοιράρχου κατηγορίες οφείλονται σε δόλια συμφέροντα, που αποβλέπουν στο κακό της πατρίδος, και δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα…:

«Ο Μοίραρχος κ. Ηλ. Πανάς εις την περιοδείαν του την οποίαν προ τινών ημερών έκαμεν εκτός της επαρχίας μας, ενήργησε δια της αόκνου δραστηριότητός του και ανεκάλυψεν όλους τους ζωοκλέπτας, οίτινες πρό τινος καιρού κατεμάστιζον τους χωρικούς μας και τους παρέδωκεν εις τας χείρας της Δικαιοσύνης, δια να τιμωρηθώσι.

Σινές των ζωοκλεπτών τούτων, παρακινούμενοι από ραδιούργους τινάς εμήνυσαν ψευδώς τον εκτελούντα αμερολήπτως τα καθήκοντά του Μοίραρχόν μας κ. Πανά, ότι δήθεν τους εκακομεταχειρίσθη.

Γνωρίζοντες ότι η ραδιουργία αύτη πηγάζει από καταστρεπτικούς σκοπούς της Αντιπολιτεύσεως, δεν αμφιβάλλομεν ότι η Δικαιοσύνη θέλει ανακαλύψη την ραδιουργίαν ταύτην, και επομένως τιμωρήσει με την αυστηρότητα του Νόμου τους ψευδείς μηνυτάς κατά του Μοιράρχου μας.»

(ΗΦΨ ΣΨΝ ΕΠΑΡΦΙΨΝ, Πάτρα, 5 Ιούνη 1846)

Σην πολιτική εξουσία την εκπροσωπούσε ο Γραμματέας της Νομαρχίας Αχαΐας – Ήλιδος Γ. Ροντόπουλος. τα παρακάτω δημοσιεύματα βλέπουμε το πώς βρέθηκε ο Γραμματέας να ασκεί καθήκοντα Νομάρχη:

«Αρ. 5162

Σην 9. Ιουλίου 1846, Πάτραι.

Προς το Τπουργείον των Εσωτερικών.

Επειδή εις την υπ’ αριθ. 4305 αναφοράν μου εξέθεσα ευσεβάστως, ότι δεν δύναμαι να υπηρετήσω με ένα νεανία αυθάδη, ως τον έπαρχον Καλαβρύτων, του οποίου η απότομος, παράνομος και μεροληπτικωτάτη διαγωγή επαυξάνει τα δυστυχήματα της ιστορικωτάτης εκείνης επαρχίας.

Επειδή το να συνυπηρετώ με τον μοίραρχον κ. Πανάν θεωρώ μέγιστον αδίκημα εις τε την υπηρεσίαν εν γένει και εις την υπόληψιν της Β. Κυβερνήσεως, δια τας καθ’ εκάστην γινομένας ασυγγνώστους βασάνους, καταπιέσεις, καταχρήσεις και παρανομίας, τας οποίας δι’ επανειλημμένων αναφορών μου εξιστόρησα δεόντως.

Επειδή δυστυχώς ο κ. επί των Εσωτερικών Τπουργός δεν συνείθισεν εισέτι να εκτιμά επαξίως τους τιμίους και ειλικρινείς υπαλλήλους της Β. Κυβερνήσεως.

Επειδή τινές των κ.κ. Βουλευτών του νομού Αχαΐας και Ήλιδος, τους οποίους μια σειρά παρανομιών ανέδειξε τοιούτους, παραγνωρίζοντες το καθήκον των επεμβαίνουν εις τα καθ’ έκαστα της Διοικητικής υπηρεσίας, απομακρυνόμενοι του μεγάλου προορισμού των χάριν ιδιοτελείας ή και πολιτικών συμφερόντων, μη συναδόντων με το καλώς εννοούμενον διοικητικόν δίκαιον και με την εφαρμογήν του καθιερωθέντος περί Δήμων νόμου και

εβόμενος την κοινήν γνώμην, τον εαυτόν μου, την καταγωγήν μου, την ηλικίαν μου και προ πάντων την υπόληψιν της Β. Κυβερνήσεως, την οποίαν μέχρι ταύτης της στιγμής υπηρέτησα μετά ζήλου, τιμιότητος, πίστεως και ειλικρινείας, παραιτούμαι της οποίας διακατέχω Νομαρχιακής θέσεως, υπό την ρητήν αίρεσιν ότι, αν εντός οκτώ ημερών από σήμερον δεν μου δοθή αύτη, είμαι βιασμένος να αναθέσω την υπηρεσίαν μου εις τον φυσικόν


διάδοχόν μου, και να αποσυρθώ εις τον ιδιωτικόν μου βίον, του οποίου την γλυκήτητα δια πολλούς χρόνους εντίμως εδοκίμασα.

Ελπίζω δε, ότι ο κ. επί των Εσωτερικών Τπουργός θεωρών το αδύνατον να υπηρετήσω Τπουργείον του οποίου τας αρχάς δεν συμμερίζομαι πλέον ως και την κυβερνητικήν πορείαν του, θέλει ευχαριστηθή να με απαλλάξη της υπηρεσίας.

Τποσημειούμαι ευσεβάστως

Ο ευπειθέστατος Νομάρχης Αχαΐας και Ήλιδος

Δ. Κ. ΔΟΤΚΑ»

«Αρ. 11.603 Βασίλειον της Ελλάδος.

Σο Τπουργείον των Εσωτερικών

Προς τον κύριον Δ. Κ. Δούκα, μέχρι τούδε Νομάρχην Αχαΐας και Ήλιδος.

Εις απάντησιν της αναφοράς σας, δι’ ής εξαιτείσθε την από της υπηρεσίας παραίτησίν σας, κοινοποιούμεν εις υμάς, ότι η Α. Μ. δια του υπό σημερινήν ημερομηνίαν Τ. Β. Διατάγματος ευηρεστήθη να παύση υμάς, της οποίας κατείχετε μέχρι τούδε θέσεως του Νομάρχου Αχαΐας και Ήλιδος.

Κοινοποιούντες εις υμάς την βασιλικήν ταύτην απόφασιν, σας προσκαλούμεν να παραδώσητε αμέσως την υπηρεσίαν σας εις τον νόμιμον αναπληρωτήν του Νομάρχου τον Γραμματέα της Νομαρχίας κ. Γ. Ροντόπουλον.

Αθήναι, την 8 Αυγούστου 1846

Ο Τπουργός

Ι. ΚΨΛΕΣΣΗ»

~ ~ ~ ~ ~

Ο κ. Δούκας απέθεσεν ήδη τας διοικητικάς ηνίας εις χείρας του νομίμου αναπληρωτού, του Γραμματέως της Νομαρχίας κ. Γ. Ροντοπούλου. Η αμεροληψία και η σύνεσις με την οποίαν πληροφορούμεθα ότι ο υπάλληλος ούτος εσυνήθισε να εκπληρεί τα καθήκοκοντά του, μας χορηγούν την πεποίθησιν ότι ο κ. Ροντόπουλος θέλει εξακολουθήσει και εις το μέλλον να εκτελή τα έργα της υπηρεσίας του με την αυτήν ευθύτητα, ευσυνειδησίαν και ικανότητα.

Η προτέρα διαγωγή του συσταίνει άλλως τε αρκούντως αυτόν εις την υπόληψιν της τε Κυβερνήσεως και του Κοινού. Είμεθα δε προς τούτοις πεπεισμένοι ότι ο κ. Ροντόπουλος δεν είναι το κατάλληλον όργανον δια να καπηλεύη την αρχήν ή να πλέκη ραδιουργίας, και ότι ο χαρακτήρ του δεν συμβιβάζεται παντάπασι με του φατριαστικού πνεύματος τας αθεμίτους αξιώσεις.

(ΗΦΨ ΣΨΝ ΕΠΑΡΦΙΨΝ, Πάτρα 24 Αυγούστου 1846)

Σην τριανδρία συμπλήρωνε ο Αστυνόμος Πατρών, κύριος τριφτόμπολας. Γι’ αυτόν δεν έχουμε κάτι συγκεκριμένο να πούμε, μιας και το όνομά του παντού εμφανίζεται κυρίως σαν συνοδεία αναπόσπαστη των δύο προηγουμένων.


Λοχαγός Οροφυλακής Νικόλαος Μερεντίτης

Ένα από τα πρώτα μέτρα των Βαυαρών όταν πάτησαν τον τόπο μας ήταν να διαλύσουν τα άτακτα στρατιωτικά σώματα, τις δυνάμεις εκείνες που πολέμησαν στην Επανάσταση, και να δημιουργήσουν έναν οργανωμένο τακτικό στρατό, με ευρωπαϊκές ενδυμασίες και οπλισμό.

Αυτή η απότομη μεταβολή και η τοποθέτησή τους στο περιθώριο δεν άρεσε στους καπεταναίους και δημιουργηθήκανε αντιδράσεις. Αντιδράσεις που εκφραστήκαν είτε σαν πολιτικά κινήματα (π.χ. ο ξεσηκωμός των οπλαρχηγών της τερεάς το 1836), είτε με την έξοδο αρκετών ομάδων του άτακτου στρατού στην παρανομία και τη ληστρική τους δράση.

Για να συμβιβάσει κάπως τις αντιθέσεις, η Αντιβασιλεία προχώρησε στη δημιουργία κάποιων στρατιωτικών σωμάτων τα οποία θα μπορούσαν να «χωρέσουν» τους παλιούς αγωνιστές, να τους καλμάρουν και να τους κάνουν λιγότερο επικίνδυνους για το Κράτος. Δημιουργήθηκε έτσι η Υάλαγγα και η Οροφυλακή.

Η Οροφυλακή ήταν ένα σώμα σχηματισμένο για το κυνήγι των ληστών. Αυτοί που την απαρτίζαν, άλλωστε, ήταν στην πλειοψηφία τους πρώην αγωνιστές του ’21 και αμνηστευμένοι λήσταρχοι, οι οποίοι βέβαια ήσαν μεν κομμάτι του ελληνικού τακτικού στρατού, αλλά διατηρούσαν την παραδοσιακή τους εμφάνιση, με τη φουστανέλα, για ν’ αερίζονται τα καλαμπαλίκια τους. Μαζί με τη φουστανέλα, αυτοί οι πολεμιστές είχαν κρατήσει τόσο τα όπλα που είχαν μάθει τόσο καλά να τα χειρίζονται πολεμώντας Σούρκους, Έλληνες και Βαυαρούς, όσο και τον τρόπο εκείνο του πολέμου που άρμοζε σε συγκρούσεις στα ελληνικά βουνά, μακριά και πέρα από τακτικές των οργανωμένων στρατών.

Ένας από τους αξιωματικούς αυτού του σώματος, της Οροφυλακής, ήταν και ο Λοχαγός Νικόλαος Μερεντίτης. τις επόμενες σελίδες, θα δούμε την ιστορία του.


Σα πρώτα ρεπορτάζ

Σο κίνημα του Μερεντίτη κράτησε τέσσερις μέρες, από τις 28 Νοέμβρη έως την 1 Δεκέμβρη. Σα πρώτα νέα όμως γα το ξέσπασμά του δημοσιεύονται στις Αθηναϊκές εφημερίδες στις 3 του Δεκέμβρη με βάση πληροφορίες που αυτές έλαβαν το μεσημέρι της 1ης Δεκέμβρη. Αυτή η χρονική καθυστέρηση (από τις 28 του Νοέμβρη μέχρι τη 1 του Δεκέμβρη) είναι λογική, αν πάρουμε υπόψη μας τα παρακάτω δεδομένα: Σηλέγραφος δεν θα ένωνε τις δύο μεγαλύτερες πόλεις του τότε Βασιλείου της Ελλάδας πριν τα τέλη του 1859. Επομένως ο μόνος τρόπος επικοινωνίας ήταν το ταχυδρομείο, είτε δια ξηράς, είτε δια θαλάσσης. Από την ξηρά ο ταχυδρόμος ήθελε περίπου 51 ώρες χωρίς στάση για να διανύσει την απόσταση Πάτρα - Αθήνα1. Η διάρκεια του ταξιδιού μειωνόταν αισθητά (περίπου κατά 24 ώρες) αν ο ταχυδρόμος επιβιβαζόταν σε πλοίο στην Πάτρα, αποβιβαζόταν στο Λουτράκι και συνέχιζε από εκεί με άλογο μέχρι την Αθήνα. Επομένως οι εφημερίδες -και κατά συνέπεια μετά την κυκλοφορία τους και οι κάτοικοι- της Αθήνας απέκτησαν ολοκληρωμένες και επιβεβαιωμένες πληροφορίες για το τι ακριβώς συνέβη στην Πάτρα μόλις στις 3 του Δεκέμβρη, δηλαδή δύο μέρες μετά τη λήξη της στάσης.

Η πρώτη ανησυχητική αναφορά για τα συμβάντα στην Πάτρα εμφανίζεται στην εφημερίδα «ΑΙΨΝ» (φ. 83, 3/12/1847):

ΔΙΑΥΟΡΑ.

Σαχυδρόμος έκτακτος έφθασε περί την μεσημβρίαν της 30 9μβρίου εις το Τπουργείον (σημ.: εννοεί την Κυβέρνηση συνολικά και όχι κάποιο συγκεκριμένο Τπουργείο) εκ Πατρών, φέρων την είδησιν της εκεί γενομένης ταραχής, ή μάλλον του επαναστατικού κινήματος των υπό τον αντισυνταγματάρχην Ευθ. τουρνάρην δύω Λόχων της Οροφυλακής. Σα διαδοθέντα εις το Κοινόν περί του κινήματος τούτου είναι τα ακόλουθα.

Αφηνιάσαντες τη 28 9μβρίου οι δύω Λόχοι αυτοί, δυνάμεως 90 περίπου, υπό τον λοχαγόν Μερεντίτην, πρώτον μεν έδεσαν δια σχοινίου τον συνταγματάρχην τουρνάρην, έπειτα δε συνέλαβον τον Αστυνόμον της πόλεως τριφτόμπολον και τον Τπομοίραρχον. Ο Μοίραρχος κ. Πανάς ευρέθη απών εις Καλάβρυτα με έν απόσπασμα. Ακολούθως έδραμον να συλλάβωσι και τον νομαρχεύοντα Γραμματέα Ροντόπουλον, αλλ’ ούτος προφθάσας κατέφυγεν ασφαλισθείς εις το Αυστριακόν Προξενείον. Ακολούθως επιδραμόντες εις το υποκατάστημα της Εθνικής Σραπέζης και το επαρχιακόν Σαμείον, ήρπαξαν όλον το ευρεθέν χρηματικόν, του μεν Τποκαταστήματος εκ ταλλήρων 25.00, του δε Σαμείου εκ δρ. 40.000.

Αγνοούμεν εισέτι (ώραν 3 μ.μ. της 1 10βρίου), αν του κινήματος τούτου έχει μέρος και η πόλις, ή όχι. Αν οι Λόχοι ούτοι διαμένουσιν έτι εις Πάτρας, ή όχι. Βέβαιον δ’ είναι ότι το Τπουργείον ετέθη εις άμεσον ενέργειαν πολεμικής προπαρασκευής, διορίσαν μεν τον εν Κορίνθω υποστράτηγον Π. Νοταράν να στρατολογήση 300 και να κινηθή, αποστείλαν δε τον Δ. Κουμανιώτην, ένα των Βουλευτών Πατρών, να στρατολογήση και ούτος και να αντιταχθή κατά της διαδόσεως του κινήματος. υγχρόνως βεβαιούται, ότι ο μεν υποστράτηγος Γ. Γρίβας διωρίσθη να απέλθη εις την Φαλκίδα, ο δε υποστράτηγος Ι. Μαμούρης καλείται εις Αθήνας, δια να λάβη τας ανηκούσας διαταγάς.

1 «Δρομοδείκτης κλπ» Βενετία, 1829


Αξίζει να σημειώσουμε την άγνοια (χωρίς να το αποκλείει, βέβαια) για το αν συμμετέχουν στο κίνημα του Μερεντίτη πέρα από τους στρατιώτες του και πολίτες της Πάτρας. Αυτό έχει τη σημασία του, γιατί έτσι κατ’ αρχάς δεν αποκλείεται η πιθανότητα το κίνημα του Μερεντίτη να είχε και πολιτικό χαρακτήρα.

Επίσης, εντύπωση κάνει και η προσπάθεια να απομακρυνθούν από την περιοχή της Πάτρας δύο σημαντικοί αξιωματικοί του στρατού, ο Γαρδικιώτης Γρίβας και ο Ιωάννης Μαμούρης. Ο μεν πρώτος ήταν αδερφός του περίφημου τρατηγού Θεόδωρου Γρίβα, στέλεχος του Ρωσικού Κόμματος, ο οποίος κάθε λίγο και λιγάκι διοργάνωνε και από ένα κίνημα στην ιδιαίτερη πατρίδα του, την Ακαρνανία. Ο δε δεύτερος μόλις είχε καταπνίξει με μεγάλη επιτυχία και με πολύ αίμα και καταστροφές ένα άλλο στασιαστικό κίνημα κοντά στην Πάτρα, αυτό που είχε οργανώσει λίγες μέρες πριν τον Μερεντίτη ένας άλλος αξιωματικός του τρατού, ο Υαρμάκης, στην ορεινή Ναυπακτία, διαμαρτυρόμενος για την εκστρατεία βίας και νοθείας που είχε εξαπολύσει η Κυβέρνηση για να μην εκλεγεί αυτός βουλευτής.

το ίδιο φύλλο της εφημερίδας ΑΙΨΝ (της 3ης Δεκέμβρη), λίγο παρακάτω από το παραπάνω δημοσίευμα, διαβάζουμε ένα ακόμα σχόλιο για τα τεκταινόμενα στην Πάτρα, γραμμένο λίγο αργότερα από το προηγούμενο (μάλλον το βράδυ της 1ης του Δεκέμβρη):

Σο ταχυδρομείον των Πατρών δεν εφάνη εις Αθήνας κατά την παρελθούσαν Δευτέραν, και δια τούτο δεν έχομεν εκείθεν ουδεμίαν ιδίαν πληροφορίαν. ημειούμεν εντεύθεν συνεπεία των ανωτέρω ειδήσεων, όσαι νεώτεραι λέγονται πληροφορίαι περί του εν Πάτραις συμβάντος:

Ο Λοχαγός Μερεντίτης ευρίσκετο προ καιρού τινός εις θέσιν δεινήν ενώπιον του Τπουργείου. Και ο Μοίραρχος Η. Πανάς και άλλοι είχον αναφέρει ως ύποπτον τον Λοχαγόν αυτόν, το δ’ Τπουργείον απεφάσισεν όχι μόνον να μεταθέση από των Πατρών, αλλά και να διαλύση τον Λόχον τούτου. Αγνοείται, αν αι εναντίον του αναφοραί του Μοιράρχου και άλλων εστηρίζοντο εις αληθείας, ή όχι. πως αν έχη, το μεν Τπουργείον διέταξε να απέλθη εις Πάτρας εκ της Σριπόλεως είς Λόχος των ακροβολιστών προς αντικατάστασιν, τον δε λοχαγόν Μερεντίτην δεν ελάνθανε το ληφθέν περί της διαλύσεώς του μέτρον, άμα φθάσαντος εις Πάτρας του εκ της Σριπόλεως λόχου. Εν τω μεταξύ του ώ [ακατάληπτη λέξη] ένεκα κεντρικών δυσχερειών η εκ της Σριπόλεως μετάβασις του Λόχου των Ακροβολιστών, ο Μοίραρχος Πανάς υπονοών, φαίνεται, την δεινήν θέσιν αυτού εν τη πόλει των Πατρών, εξήλθεν εις το χωρίον Φαλανδρίτσαν, όπου περιέμενεν ίσως τον λόχον της Σριπόλεως.

υνέπεσεν εν τούτοις και άλλη τις περίστασις. Ο καταλυματίας του Σάγματος, υιός του υποστρατήγου Ν. Σσαβέλλα, υπετέθη ως αφαιρέσας παρά τινός έν ωρολόγιον. Εις μεν τον Μερεντίτην κατ’ αρχάς ηρνήθη πάσαν ενοχήν, μ’ όσας ούτος τω έδωκεν υποσχέσεις περί της αποκρύψεως του ονόματός του. Εις δε τον αρχηγόν του Σάγματος συνταγματάρχην Ευθ. τουρνάρην ανεκαλύφθη επιστρέψας το ωρολόγιον. Ο Μερεντίτης εντεύθεν έθεσεν τούτον εις περιορισμόν, και αύτη η περίστασις έφερεν εις διένεξιν δεινήν αμφοτέρους, τον Μερεντίτην και τον τουρνάρην, όστις έθεσεν εις περιορισμόν τον πρώτον εντός του στρατώνος.

Εν τοσούτω μετακαλεσθέντα τα αποσπάσματα του Σάγματος πανταχόθεν, ο Μερεντίτης διωργάνισε ταύτα προς τους σκοπούς του. Άμα δ’ οι στρατιώται έδωκαν εις αυτόν την συναίνεσίν των, ο Μερεντίτης προσκαλέσας εις τον στρατώνα τον συνταγματάρχην τουρνάρην λόγω ότι θέλει τω ειπεί ιδία μυστικά και αναγκαία πράγματα, αφώπλισε τούτον από της σπάθης και τον έδεσε δια σχοινίου. Οι περί τον τουρνάρην ως 20 στρατιώται εναντιώθησαν, αλλά δεν ηδυνήθησαν να φέρωσιν αποτέλεσμα τι ως ολίγοι απέναντι πολλών. Ολίγον μετά την πράξιν αυτήν επιπεσών και εις το υποκατάστημα της Εθνικής Σραπέζης και εις το επαρχιακόν ταμείον και εις το τελωνείον, αφήρεσεν, όσα εύρε χρήματα, δόσας εις μόνον το υποκατάστημα απόδειξιν των οποίων ήρπαξε ταλλήρων 25.000. Σο όλον, του οποίου


ήρπαξε χρηματικού, αριθμείται εις δρ. 200.000 ως έγγιστα. υνεπεία των γενομένων τούτων λέγονται άλλα πολλά. Πλην ούτε βεβαιούνται, ούτε πιθανολογούνται, ως φαινομένου του κινήματος του λοχαγού Μερεντίτη απλώς προσωπικού και ληστρικού. Οποίας το Τπουργείον δύναται να έχη άλλας πληροφορίας, αγνοείται. Εφάνη δε εκλαβόν την περίστασιν ταύτην ως πολιτικήν, πράγμα απίθανον, ή τουλάχιστον αβέβαιον εισέτι, και δια τούτο ετέθη εις άμεσον πολεμικήν προπαρασκευήν.

Οι πληροφορίες αυτές που μεταδίδει η εφημερίδα ΑΙΨΝ με το δεύτερο σχόλιό της είναι ξεκάθαρο ότι προέρχονται όχι από τους τοπικούς της ανταποκριτές στην Πάτρα, αλλά από την Κυβέρνηση και το τρατό: Η διερεύνηση των πιθανών κινήτρων του Μερεντίτη γίνεται με βάση αυτά που ήξερε η κεντρική διοίκηση του τρατού, το ότι δηλαδή τον είχε σε δυσμένεια και προετοίμαζε την μετάθεσή του και την διάλυση του σώματος που διοικούσε. Η ερμηνεία λοιπόν, που δίνουν στην στάση από τα «κεντρικά» ήταν ότι ο Μερεντίτης έμαθε για αυτά που του προετοίμαζαν και επιχείρησε «ηρωική» έξοδο από το στράτευμα, φροντίζοντας ταυτόχρονα να γεμίσει και το κεμέρι του, ληστεύοντας την Εθνική Σράπεζα.

Οι αναλυτικότερες πληροφορίες όμως που πήρε ο υντάκτης του Αιώνα σχετικά με το τι έγινε στην Πάτρα από τη στιγμή που ξέσπασε το κίνημα μέχρι την εσπευσμένη αναχώρηση του έκτακτου ταχυδρόμου, περιέχουν μια αξιοσημείωτη λεπτομέρεια: Για τα λεφτά που αφαίρεσε ο Μερεντίτης από το πατρινό υποκατάστημα της Εθνικής Σράπεζας, έκοψε απόδειξη (!!!), πράξη που ταιριάζει πιο πολύ σε επίταξη, παρά ληστεία…

Ο ρωσόφιλος Υιλήμων, ο συντάκτης του Αιώνα, δεν μπορεί -βέβαια- να μην παραξενευθεί από την κινητοποίηση της Κυβέρνησης για να αντιμετωπίσει τη στάση. Οι πηγές του έκαναν λόγο για μια προσωπική ανταρσία ενός ληστή. Γιατί η Κυβέρνηση το αντιμετωπίζει ως πολιτικό κίνημα; Αυτό το σχόλιο του Υιλήμονα οφείλεται κατά κύριο λόγο στον ζήλο του να αντιπολιτευθεί την γαλλόφιλη κυβέρνηση, μιας και -όπως θα δούμε σε λίγο- και η ίδια η Κυβέρνηση ρίχνει τη γραμμή να αντιμετωπίζεται το κίνημα του Μερεντίτη όχι ως πολιτικό, αλλά ως ληστρικό.

το ίδιο πάλι φύλλο του ΑΙΨΝΟ (της 3ης Δεκέμβρη) δημοσιεύονται κι άλλες ειδήσεις που αφορούν στο κίνημα του Μερεντίτη, με βάση τις πληροφορίες που πήρε η εφημερίδα στις 2 του Δεκέμβρη.

-- Σην νύκτα της 1 προς την 2 10μβρίου έφθασεν εις το Τπουργείον ταχυδρόμος έκτακτος, αλλά δεν γνωρίζεται εντελώς εις το Κοινόν, οποίας έφερεν ούτος ειδήσεις. Μεγάλη τηρείται μυστικότης. Ο ταχυδρόμος ούτος κατ’ άλλους μεν επέμφθη απ’ ευθείας εκ των Πατρών, κατ’ άλλους δε παρά του εν τη Δύμη, δήμω της Επαρχίας Πατρών, υπάρχοντος Γραμματέως της Νομαρχίας Ροντοπούλου.

-- Αναφέρουσιν έγγραφοι εξ Αιγίου ειδήσεις, ότι ο μεν νομαρχεύων Γραμματεύς Γ. Ροντόπουλος εις τον δήμον της Δύμης, ο δε Έπαρχος μετά του δημαρχεύοντος Παρέδρου Αιγίου εις την επαρχίαν Αιγίου, ο δε Μοίραρχος Πανάς εις Καλάβρυτα στρατολογούσι, δια να επιπέσωσιν εις Πάτρας.

-- Ο νομαρχεύων Γ. Ροντόπουλος γράφει εις το Τπουργείον, ως λέγουσιν, ότι το κίνημα του Μερεντίτη είναι απλώς ληστρικόν, διότι οι πολίται Πατρών δεν έλαβον κανέν μετ’ αυτού μέρος, συστήσαντες Εθνοφυλακήν προς υπεράσπισίν των.

Αλλά το Τπουργείον δίδει, ως φαίνεται, χαρακτήρα γενικώτερον και σημαντικόν εις το συμβάν τούτο ένεκα των πολλών προπαρασκευών του.

Βλέπουμε, λοιπόν, ότι ο Ροντόπουλος, ο Γραμματέας της Νομαρχίας, που ασκεί προσωρινά καθήκοντα Νομάρχη, εκπροσώπου στον Νομό Αχαΐας-Ήλιδος της Κεντρικής Διοίκησης, δεν βρίσκεται στην Πάτρα, ούτε συνελήφθη από τον Μερεντίτη -όπως


διαβάσαμε στο πρώτο σχόλιο της εφημερίδας πριν λίγο. Βρίσκεται στη Δύμη, και από εκεί στρατολογεί πολίτες για να συσταθεί πολιτοφυλακή και να επιτεθούν στην κατειλημμένη από τις δυνάμεις των στασιαστών και του Μερεντίτη Πάτρα.

σον αφορά την Εθνοφυλακή, που υποτίθεται ότι -σύμφωνα με τον Ροντόπουλο- σύστησαν οι κάτοικοι της Πάτρας για να αποκρούσουν τον Μερεντίτη, θα δούμε σε πολύ λίγο τι συνέβη.

το ίδιο πάλι φύλλο, που κυκλοφόρησε την 3 Δεκεμβρίου, δημοσιεύτηκαν κι άλλες πληροφορίες, πολύ πιο φρέσκες από τις προηγούμενες:

Ούτε σήμερον (3 10μβρίου) ήλθε ταχυδρομείον εκ των Πατρών, και δια τούτο δεν έχομεν απ’ ευθείας ειδήσεις. Εντεύθεν δημοσιεύομεν συνοπτικώς, όσα εξ Αιγίου, Καλαβρύτων, Κορίνθου και Ναυπάκτου γράφουσι διάφοροι από 30 9μβρίου και 1 10μβρίου.

Και εκ μεν της Ναυπάκτου γράφουσιν, ότι διάφορα σώματα στρατιωτικά και 600 Κραββαρίται κατέβησαν εις την παραλίαν, δια να μεταβώσι κατά των Πατρών, εκ δε της Κορίνθου ότι ο υποστράτηγος Π. Νοταράς εκίνησε την 1 10μβρίου επιφορτισμένος την αρχηγίαν της κατά των Πατρών εκστρατείας. Εκ δε των Καλαβρύτων, ότι ο Γ. Πετμεζάς και ο αδελφός του Παπαδαίου εκίνησαν επίσης με έν σώμα. Εκ δε του Αιγίου από 1 10μβρίου τα ακόλουθα:

Φθες το εσπέρας οι περί τον Μερεντίτην κυριεύσαντες το φρούριον Πατρών, το ωχύρωσαν με τροφάς και πολεμοφόδια. Οι αποστάται, παρακολουθούμενοι από πολίτας διατηρούν την μεγαλητέραν ησυχίαν, αποκόψαντες πάσαν μεταξύ Πατρών και Αιγίου συγκοινωνία. Σα φρούρια Ρίου και Αντιρρίου επρόκειτο να παραδοθώσι. Εις Καλάβρυτα και Ηλείαν υπάρχει μεγάλη κίνησις και φόβος επίκειται μη και εκεί αναφανή τι. Αγγλικόν ατμόπλοιον προσορμισθέν εις Πάτρας απεβίβασε στρατιώτας και κανόνια προς προφύλαξιν του Προξενείου και των εκεί Άγγλων εμπόρων.

Πολύ ενδιαφέροντα τα τελευταία νέα που πρόλαβε να τυπώσει ο Υιλήμονας στο φύλλο 83 του Αιώνος!

Από τη μια έχουμε τον κλοιό γύρω από την Πάτρα να στενεύει: Από την τερεά, από την Δυτική Αχαΐα και από τα Καλάβρυτα μαζεύονται ένοπλες δυνάμεις, έτοιμες να επιτεθούν στην Πάτρα. την ίδια την Πάτρα επικρατεί άκρα ησυχία, ενώ τα φρούριά της παραδίδονται χωρίς να πέσει τουφεκιά στα χέρια των στασιαστών στρατιωτικών και των πολιτών που τους ακολουθούν.

Σην ίδια ώρα, η εμφάνιση ενός Αγγλικού πολεμικού ατμοπλοίου και ενός αποβατικού σώματος στο λιμάνι της Πάτρας περιπλέκει τα πράγματα… (μην ξεχνάμε βέβαια ότι εκείνη την περίοδο τα Επτάνησα, ή μάλλον η Ιόνιος Πολιτεία βρισκόταν υπό την Τψηλή Προστασία της Μεγάλης Βρετανίας, αποτελώντας επτά μικρά μικρά διαμαντάκια στο στέμμα της Βασίλισσας Βικτωρίας.)

Σην επόμενη μέρα (4/12/1847) κυκλοφορεί το φύλλο 451 της αγγλόφιλης και αντιπολιτευόμενης εφημερίδας «ΕΛΠΙ», με πιο συμμαζεμένες πληροφορίες για το κίνημα του Μερεντίτη:

Σην νύκτα της 27 προς την 28 του απελθόντος μηνός το εν Πάτραις σταθμεύον υπό την οδηγίαν του αντισυνταγματάρχου τουρνάρη, τάγμα της οροφυλακής απεστάτησε. Σο υπουργείον είχε διατάξει την κράτησιν του λοχαγού Μερεντίτου και την εις Αθήνας αποστολήν του επί λόγω ότι ήτο συνεννοημένος με τους εν Υθιώτιδι αποστάτας, κυρίως όμως δια το ότι κατά τας εν Πάτραις εκλογάς δεν είχε δείξει ζήλον υπέρ της καταπατήσεως του εκλογικού νόμου. Σο τάγμα του τουρνάρη είχε στρατιώτας και υπαξιωματικούς, ως επί το πολύ ιδιαιτέρους φίλους του Μερεντίτου. Ήτο λοιπόν πολλά εύκολον εις αυτόν να τους κερδίση, ώστε ν’ αποσπασθώσιν από τον τουρνάρην, και να τεθώσιν υπό αυτόν, ότε


επρόκειτο να εκτελεσθή η κατ’ αυτού διαταγή. Σην ρηθείσαν νύκτα το τάγμα συνέλαβε τον αρχηγόν του τουρνάρην, τον έθεσεν υπό κράτησιν, και λαβόν τη σημαίαν κατέλαβεν επιθετικήν θέσιν. Ο εκεί επέχων τόπον Νομάρχου έπαρχος εκρύφθη εις την οικίαν του προξένου της Αυστρίας, και εκείθεν εδραπέτευσε δια το Αίγιον.

τη συνέχεια του ρεπορτάζ του ο Λεβίδης, ο συντάκτης της «Ελπίδος» επιβεβαιώνει ότι τα χρήματα που πήρε από την Εθνική Σράπεζα ο Μερεντίτης τα πήρε κόβοντας απόδειξη, καθώς και το ότι κατέπλευσε στην Πάτρα ένα Αγγλικό πολεμικό πλοίο, αποβιβάζοντας 30 στρατιώτες και δύο κανόνια για την προστασία των Άγγλων και των Ιόνων κατοίκων/επιχειρηματιών/εμπόρων της πόλης.

Αξίζει να σχολιάσουμε τα εξής: 1. Μάθαμε πώς βρέθηκε εκτός των Πατρών ο Ροντόπουλος! Σο έσκασε κυνηγημένος, αφού πρώτα κρύφτηκε για να γλιτώσει τη σύλληψη στο σπίτι του Αυστριακού προξένου! 2. Ο συντάκτης της «Ελπίδος» μας αποκαλύπτει και το λόγο που ο λοχαγός είχε πέσει σε δυσμένεια: αφ’ ενός μεν είχε επαφές με τους πρωτεργάτες ενός προηγούμενου στασιαστικού κινήματος, στην Υθιώτιδα, αφ’ ετέρου δεν έδειξε τον αρμόζοντα ζήλο στην νόθευση του αποτελέσματος των εκλογών καλοκαιριού του 1847, που είχε κερδίσει ο Κωλέττης... σον αφορά τον χαρακτήρα του κινήματος;

Εκείνο το οποίο μας ελύπησε κατάκαρδα, καθώς ελύπησε και όλους τους πολίτας, είναι η παραβίασις του υποκαταστήματος της εθνικής Σράπεζας. Αν το κίνημα του τάγματος της οροφυλακής είναι ως εικάζομεν κίνημα απλώς ληστρικόν, βεβαίως δεν έχομεν τι να παρατηρήσωμεν, διότι εις ληστρικάς επιδρομάς υπόκεινται εις όλα τα μέρη του κόσμου και τράπεζαι και άλλα καταστήματα. Αν όμως το κίνημα του τάγματος της οροφυλακής έχη χαρακτήρα πολιτικόν, το οποίον δεν πιστεύομεν, η κατά του υποκαταστήματος της τραπέζης προσβολή είναι πράξις προσβάλλουσα τον εθνικόν χαρακτήρα εις τον έξω κόσμον, και τα συμφέροντα της πατρίδος.

πως εξηγεί, λοιπόν, στο τέλος του άρθρου του ο Λεβίδης, αν δεν είχε συμβεί η αφαίρεση των χρημάτων από το ταμείο του υποκαταστήματος της Εθνικής Σράπεζας, δεν θα είχε κάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα να χαρακτηρίσει το κίνημα του Μερεντίτη πολιτικό. Από τη στιγμή όμως που θίχτηκαν τα συμφέροντα του κ. Θρασύβουλου ταύρου -ακόμα και αν αυτό έγινε με απόδειξη- δεν μπορεί παρά και αυτός να δώσει στο κίνημα τη στάμπα του «ληστρικού».

Σώρα βέβαια, σε πόσα μέρη του κόσμου εκείνη -αλλά και αργότερα- ολόκληρα στρατιωτικά τάγματα σε καιρό ειρήνης σηκώνουν μπαϊράκι και αρχίζουν να λεηλατούν από εδώ κι από εκεί;

Ακολουθεί ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, η «ΕΘΝΙΚΗ» (φ. 151), που κυκλοφόρησε μεν την ίδια μέρα με την «Ελπίδα», στις 4 Δεκέμβρη του 1847, περιείχε όμως πολύ περισσότερες πληροφορίες, σχετικά με τη λήξη του κινήματος:

ΣΑ ΠΑΣΡΑΩΚΑ

Σο κοινόν έμαθεν ήδη, ότι είχε συμβή εν Πάτραις ληστρικόν τι κίνημα. Είδε την χαράν της αντιπολιτεύσεως, ήτις δεν απαξιοί επί τοιούτων πράξεων να στηρίζη τας ελπίδας αυτής. θεν ενώ αύτη ετοιμάζεται να κηρύξη και τούτους τους ληστάς ήρωας σωτήρας, κρίνομεν εύλογον να αναγγείλωμεν εν συντόμω και την αρχήν και το τέλος της κακουργικής ταύτης παρανομίας, μέλλοντες εφεξής να εκθέσωμεν λεπτομερέστερον τα συμβάντα.

Ση 27 Νοεμβρίου ο ποτέ ληστής Μυριδύτης, αξιωματικός ήδη της οροφυλακής, ευρισκόμενος εν Πάτραις, συνώμοσε μετά τινών άλλων ομοίων αυτώ αξιωματικών, εισηγήσει επιβούλω, περιώρισε τον ταγματάρχην τουρνάρην και ήρπασε την σημαίαν του τάγματος. Είτα πορευθύς εις την Νομαρχίαν και συντρίψας την θύραν, εζήτει τον γραμματέα της Νομαρχίας κ. Ροντόπουλον. Μη ευρών δε τούτον έκλεψε τα τυχόντα και απετάθη εις το


αυστριακόν προξενείον ζητών αυτόν, όστις αναχωρήσας προς το εσπέρας εις τον δήμον Δύμης εστρατολόγει κατά των κακούργων. Ο Μυριδύτης λοιπόν, κλέψας τα προστυχόντα εν τω Αυστριακώ προξενείω, εισέβαλεν κατά του ταμείου. Αλλά συμπλοκής γενομένης, και δύω χωροφυλάκων γενναίως πεσόντων, ηναγκάσθη ν’ αναχωρήση. Εκείθεν δε πορευθείς εις το υποκατάστημα της Σραπέζης ελήστευσε ποσόν, το οποίον εισέτι αγνοείται.

Σην δ’ επιούσαν, 28 Νοεμβρίου, επανελθών κατά του Σαμείου, κατώρθωσε να ληστεύση περί τας 35 χιλιάδας δραχμ. Ο δε άξιος γραμματεύς της Νομαρχίας κ. Ροντόπουλος ήλθε τη 29, άγων περί τους 300 άνδρας. υνεπήλθον προς τούτοις εξ Αιγίου περί τους 100 πολίτας, δια να συναγωνισθώσιν υπέρ των νόμων και της τάξεως. υνεκροτήθη λοιπόν μάχη περί την μίαν ώραν διαρκέσασα, καθ’ ήν δύω των κακούργων έπεσον, πολλοί δε τινές ετραυματίσθησαν. Εκ δε των κατά των κακούργων εκείνων αγωνισθέντων ουδείς θεία χάριτι έπεσε. Μετά ταύτα λέμβος του εκεί προσωριμισμένου Αγγλικού βρικίου, επιφανείσα και παραλαβούσα τους ληστάς, έκρυψεν αυτούς από της ενεργείας των νόμων. Ο μεν κ. Ροντόπουλος πέμψας εζήτησεν αυτούς παρά του Άγγλου πλοιάρχου, εξαιτούμενος προς τούτοις ν’ αποδοθώσιν τα ληστευθέντα χρήματα. Ο δε άγγλος πλοίαρχος απήντησεν εις αυτόν, ότι θέλει συγκαλέσει ναυτικόν συμβούλιον περί τούτου, και θέλει κοινοποιήσει εις αυτόν την απόφασιν αυτού.

Σαύτα σήμερον αναγγελθέντα σπεύδομεν να κοινοποιήσωμεν απλώς μετά μεγίστης συντομίας εις το κοινόν, το οποίον καθ’ εκάστην βεβαιούται, ότι αι κατά της τάξεως και των νόμων πράξεις κακούργων, ή υπονενοημένων τινών, δεν δύνανται να ευδοκιμήσωσι σήμερον εν τη Ελλάδι. Διότι το έθνος δεν θέλει να ήναι όργανον ιδιοτελών και εμπαθών σκοπών.

Από το παραπάνω δημοσίευμα σημειώνουμε τα εξής:

1) Σην προσπάθεια ηρωοποίησης του Ροντόπουλου, με τη δραματική περιγραφή του πώς κατάφερε να ξεφύγει από του χάρου τα δόντια, να συγκροτήσει δύναμη κρούσης, να επανακαταλάβει την πόλη και να ζητήσει και τα ρέστα από τον Άγγλο πλοίαρχο. Επίσης επιβεβαιώνονται οι πληροφορίες του «Αιώνος» που ήθελαν τον Ροντόπουλο να έχει καταφύγει στη Δύμη και όχι στο Αίγιο (προπύργιο των αγγλόφιλων, από εποχής Αντρέα Λόντου), όπως ανέφερε η «Ελπίς».

2) Σην προσπάθεια να καταδειχθεί ο Μερεντίτης σαν ένας κοινός ληστής. Έχουμε την πρώτη αναφορά στο παρελθόν του («ο ποτέ ληστής») ενώ τον βλέπουμε όπου στέκεται να αρπάζει και ότι τυχαίνει να βρίσκεται γύρω του. Σαυτόχρονα δεν αναφέρεται πουθενά η απόδειξη για τα χρήματα που πήρε από την Εθνική Σράπεζα. Ενώ οι άλλες εφημερίδες αναφέρουν επακριβώς το αφαιρεθέν ποσό (25.000 τάλληρα2, σύμφωνα με τον «Αιώνα» και την «Ελπίδα»), η «Εθνική» το χαρακτηρίζει «ποσόν, το οποίον εισέτι αγνοείται». Βέβαια το ληστρικό παρελθόν του Μερεντίτη είναι ένα λεπτό ζήτημα. τα 1836 οι δυσαρεστημένοι με την κεντρική εξουσία της Βαυαρικής Αντιβασιλείας καπεταναίοι προκάλεσαν ένοπλη εξέγερση στην Αιτωλοακαρνανία, η οποία εξαπλώθηκε γρήγορα και πήρε μεγάλες διαστάσεις. Οι συμμετέχοντες καπεταναίοι σε αυτήν την εξέγερση αποκλήθηκαν από το κράτος συλλήβδην ληστές, είτε επρόκειτο πραγματικά για ληστές είτε όχι. Μετά βέβαια την κατάπνιξή της από τον τρατηγό και μετέπειτα στασιαστή και μετέπειτα Βουλευτή και μετά ξανά στασιαστή κλπ Θεόδωρο Γρίβα, μοιράστηκαν απλόχερα αμνηστεύσεις. ε ένα μεταγενέστερο δημοσίευμα της «Εθνικής» (φ. 153, 11 Δεκέμβρη 1847), λοιπόν, διαβάζουμε τα εξής για το παρελθόν του Μερεντίτη:

2 Ισπανικά τάλληρα: Νόμισμα που κυκλοφορούσε ευρέως και χρησιμοποιείτο στις εμπορικές συναλλαγές σε όλη τη Μεσόγειο. Ονομαζόταν και «δίστηλο», λόγω του ότι πάνω του απεικονίζονταν οι Ηράκλειες τήλες, το Γιβραλτάρ. Η ισοτιμία με τη δραχμή ήταν περίπου 1 δίστηλο προς 6 δραχμές.


[…] το 1836, επί Αρμανσμπέργκου ο Μυριδύτης, προδούς τους συντρόφους αυτού ληστάς εις τον Γρίβαν, αντί ποινής εις ληστήν ανηκούσης, κατά σύστασιν τούτου, ού μόνον αμνηστίαν, αλλά και βαθμόν παρά τω στρατώ έλαβε.

Ας επιστρέψουμε όμως στο προηγούμενο δημοσίευμα της «Εθνικής» και σε κάποια ερωτήματα που μας γεννήθηκαν διαβάζοντάς το:

1) Ποιοι ήταν αυτοί που «εισηγήσει επιβούλω» παρακίνησαν τον Μερεντίτη να κάνει ό, τι έκανε;

2) Από πού κι ως πού παρενέβη ο πλοίαρχος του αγγλικού πολεμικού πλοίου και «μάζεψε» τον Μερεντίτη;


Οι ειδήσεις αναλυτικότερα…

Σο κίνημα έληξε. Οι πληροφορίες όλες πλέον έχουν μαζευτεί. Είναι η ώρα της αναλυτικότερης αναμετάδοσής τους από τις εφημερίδες και –βεβαίως- του σχολιασμού τους, ανάλογα με τα συμφέροντα και τις επιδιώξεις τόσο αυτών όσω και των πολιτικών μερίδων που αυτές εκπροσωπούσαν.

Ξεκινάμε με την πιο αναλυτική περιγραφή των συμβάντων εκείνου του τετραήμερου, όπως αυτή δημοσιεύτηκε με μορφή ανταπόκρισης-επιστολής από την Πάτρα στην εφημερίδα «ΕΛΠΙ» (φ. 452, 7 Δεκέμβρη 1847):

Πάτρα, την 3 Δεκεμβρίου 1847

Υ ί λ ε !

Δεν σας έγραψα ύστερον από το γράμμα μου των 28 λήξαντος, διότι όλη η αλληλογραφία συνελαμβάνετο από τον αποστάτην Μερεντίτην και ήθελον χάσει τον κόπον. Ήμην προς δε και ανήσυχος, προσπαθών να σώσω την οικογένειάν μου και την περιουσίαν μου ως έκαμαν όλοι καταφεύγονες εις τα πλοία. ας εκθέτω ήδη λεπτομερώς και ακριβώς τα διατρέξαντα.

Σην 27 το εσπέρας 6 μ.μ. ο λοχαγός Μερεντίτης ανήκων εις το τάγμα του τουρνάρη, διωρισμένου ως φρουρά ενταύθα, προσποιηθείς τον ασθενή, στέλλει και φωνάζει τον αρχηγόν του, τουρνάρην, να τον ομιλήση, ως δήθεν μέλλων να αναχωρήση την επαύριον δια τας Αθήνας όπου τω εκοινοποιήθη ότι στέλλεται δια να παρουσιασθή ενώπιον του στρατοδικείου, και απολογηθή δια τινάς κατηγορίας εναντίον του. Ο τουρνάρης υπήγεν αλλά μόλις εκάθησε, και ιδού σηκώνεται ο Μερεντίτης και του παίρνει το σπαθί του, λέγων ότι είναι εμποδισμένος. Αμέσως ήρχισε πυροβολισμός κατά των χωροφυλάκων και των ακροβολιστών, οίτινες δια της απουσίας του μοιράρχου και την συνεννόησιν του επί κεφαλής των ακροβολιστών αξιωματικού, Γουργουράκη, διεσκορπίσθησαν τη δε κακείσε στέλλει ο Μερεντίτης αναζητών τον νομαρχεύοντα Ροντόπουλον, και μη ευρών αυτόν, λαφυραγωγεί το κατάστημά του εις το οποίον λέγει ήδη ο Ροντόπουλος ότι είχεν εις πράγματα και χρήματα πλέον των δραχ. 6,000. στις θέλει όμως ας το πιστεύση. Εμβαίνει δε και εις την συνεχόμενην με το Νομαρχείον οικίαν του υποπροξένου της Αυστρίας, Σζούκολη και διήρπασεν, ως λέγουσι τα αργυρά σκεύη του αξίας δραχ. 2.000. Σρέχει εις το υποκατάστημα της τραπέζης και απειλών ότι θέλει θέσει πυρ, αναγκάζει να του ανοίξωσι την θύραν και εμβαίνων με 27 ανθρώπους, ζητεί να του ανοιχθή το ταμείον. Ο διευθυντής ανοίγει το ταμείον και αυτός παίρνει δραχ. 117.800 και τα ευρισκόμενα ενέχυρα, προς δε και αδαμάντινα ενώτια του αποθανόντος Φριστοδ. Ευθυμίου, αξίας περίπου διακοσίων διστήλων. Σρέχει εις το τελωνείον, δεν ευρίσκει τίποτε, τρέχει εις το ταμείον, αλλ’ οι φυλάττοντες αυτό στρατιώται δεν του ανοίγουν. Σρέχει εις του Καλαμογδάρτη, ζητών την σύμπραξίν του, και αυτός μη θέλων να εμπερδευθή εις τοιαύτην σκηνήν στασιαστικήν τον γελά και αναχωρεί από την οικίαν του, την οποίαν κλείει μέχρι της πρωΐας της 28 Νοεμβρίου.

Σο πρωί συναθροίζονται όλοι οι έμποροι και κτηματίαι εις το δημαρχιακόν κατάστημα και δια πράξεως του δημοτικού συμβουλίου αποφασίζουν να σχηματισθή εθνοφυλακή από 300, προς διαφύλαξιν της πόλεως. Αρχηγός δε αυτής να διορισθή ο Α. Α. Καλαμογδάρτης. Αυτός εδέχθη τον διορισμόν και σχηματίζει σώμα εξ 120 εθνοφυλάκων. Κατά την ημέραν


αυτήν έκαμε διάφορας αποπείρας να λάβη εις χείρας του το ταμείον, αλλά δεν εδυνήθη αναχαιτιζόμενος από τους κατοίκου, υποπτεύοντας ενδεχομένην πυρκαϊάν. Σην ημέραν αυτήν δεν έκαμε άλλο, ειμή να κυριεύση μίαν οικίαν, και φονεύση ιδιοχείρως ένα στρατιώτην εκ των ιδίων αυτού συντρόφων, αρπάσαντα 3.000 τάλληρα εξ εκείνων, τα οποία είχον λάβει από την τράπεζαν.

Σον τουρνάρην δε και τον υπομοίραρχον διετήρει εις το κατάστημά του υπό φύλαξιν.

Σην 29 εκυρίευσε τον στρατώνα θέτων πυρ εις την θύραν και υποχρεώσας δια τούτου τους στρατιώτας να παραδοθώσιν.

Οι κάτοικοι βλέποντες άφευκτον την καταστροφήν της πόλεως επί τη υποθέσει συγκρούσεως των περιμενομένων κυβερνητικών στρατευμάτων μετά του Μερεντίτη, ανεφέρθησαν την 29 δια της επισυναπτωμένης αναφοράς των προς τους κ.κ. Προξένους, δεόμενοι αυτών να λάβωσιν οίκτον της δυστυχούς πόλεως, και να φροντίσωσι περί εξασφαλίσεως αυτής κατά των επαπειλούντων αυτήν δεινών. Οι κ.κ. Πρόξενοι σνυελθόντες και συσκεφθέντες παρεκάλεσαν τον Πρόξενον της Μεγάλης Βρεταννίας ν’ αποβιβάση εκ του Αγγλικού ατμοπλόου 2 κανόνια και 50 στρατιώτας Άγγλους. Εγένοντο προτροπαί εις τον Μερεντίτην ν’ αναχωρήση, αλλ’ απήτει 100 χιλ. δίστηλα δια τας ανάγκας του και πλοίον Αγγλικόν να τον μεταφέρη εις άλλο μέρος έξω της επικρατείας. λη η ημέρα επέρασεν εις τας διαπραγματεύσεις, και χάρις εις τους Άγγλους, οίτινες ωμίλησαν εντόνως εις τους απεσταλμένους του Μερεντίτη, και τον έκαμαν να γείνη μετριώτερος.

Σην 30 επανελήφθησαν αι διαπραγματεύσεις δηλ. να λάβη ο Μερεντίτης δρ. 30,000 ευρισκομένας εις το Επαρχιακόν ταμείον δια δάνειον εξ ονόματος των κατοίκων και των εμπόρων ληφθησομένας από αυτό, και πλοίον Αγγλικόν δια να αναχωρήση. Αυτός κατέβη από τας 100.000 τάλληρα εις 15.000, ο δε Καλαμογδάρτης τω εμήνυσε δια τινός αξιωματικού, Μέγα, λεγομένου, ότι οι κάτοικοι δεν έχουν πλέον των δραχ. 30.000 και αν δέχεται καλώς, άλλως θέλουν τον κτυπήσει. Η ημέρα αύτη ετελείωσε με συμφωνίαν, αύριον να δοθή τέλος. Ο δε Μερεντίτης χωρίς να είπη εις κανέναν τι, στέλλει και καταλαμβάνει το φρούριον.

Σην 1 10βρίου στέλλει και εφοδιάζει το φρούριον από διάφορα τρόφιμα και ξύλα. Σούτο κατετάραξε πολύ τους κατοίκους βλέποντας άφευκτον μίαν σύγκρουσιν και τον πυρπολισμόν της πόλεως. Ανεφέρθησαν όθεν κατ’ επανάληψιν εις τους κ.κ. Προξένους Αυστρίας, Γαλλίας, Αγγλίας και Ρωσσίας δια της επισυναπτομένης αναφοράς των. Οι κ.κ. Πρόξενοι συνελθόντες και πάλιν και συσκευθέντες παρεκάλεσαν τον κ. Πρόξενον της Μεγάλης Βρετανίας να γράψη προς τον πλοίραχον, προς όν και αυτοί διεύθυνον το επισυναπτώμενον έγγραφόν των, δια να δεχθή επί του ατμοκινήτου τους αποστάτας, το οποίον να τους μεταφέρη εις άλλο μέρος. Οι δε πολίται επανέλαβον τας διαπραγματεύσεις με τον Μερεντίτην, υποσχεθέντες να δώσωσιν εξ εράνου 60 χιλ. δραχμάς. Ήρχισεν η καταγραφή και υπογραφή των μελλόντων να πληρώσωσι τας δραχ. 60.000 και εγγράφη η αίτησις προς τον επαρχιακόν ταμίαν να δανείση τα εις το ταμείον του δημόσια χρήματα ως και εις τον τελώνην. Αλλά με όλας τας προσπαθείας δεν εσυνάχθησαν ειμή δραχ. 32.000 δι’ υπογραφών αξιοχρέων. Μετά την τελείωσιν της καταγραφής εστάλη είς των πολιτών με τας κλεις του ταμείου και συνοδευόμενος από τους κυρίους προξένους και από 20 στρατιώτας Άγγλους παρέλαβε δραχμάς 30.004,4 και τας έδωκεν εις τον υποπρόξενον της Αγγλίας κύριον Wood κατ’ εντολήν των κυρίων Πράτζικα, Υακίρη και Λόντου. Ο κύριος Wood, ιδών ότι δεν συνεπληρώθησαν αι δραχμαί 60.000, αλλά μόλις δραχμαί 31.100 ομού με όσας είχε δανείσει ο τελώνης, έτρεξεν εις τον Μερεντίτην και τω είπεν ότι οι κάτοικοι δεν έχουν άλλα χρήματα παρά 32.000 και αν θέλη να πάρη αυτάς και να αναχωρήση καλώς, άλλως θα τον κτυπήση το ατμοκίνητον και θέλουν έλθει και άλλα ατμοκίνητα και πλοία πολεμικά προς καταδίωξίν του. Ο Μερεντίτης υπεχρεώθη και εδέχθη, όθεν εμήνυσε τον Ζωγράφον να καταβή από το


φρούριον δια να επιβιβασθή. Ο Ζωγράφος κατέβη, αλλ’ ενώ ετοιμάζοντο να επιβιβασθώσιν εις τας λέμβους και μέρος αυτών είχεν ήδη επιβιβασθή εις αυτάς φθάνει ο Ροντόπουλος μετά του αστυνόμου τριφτόμπολα και τινών χωρικών και αρχίζει ο πυροβολισμός, και εις το διάστημα τούτο εφονεύθησαν 1 εκ των του Μερεντίτη, 2 στρατιώται και είς χωρικός, ο δε Μερεντίτης προλαβών επιβιβάσθη εις το ατμοκίνητον με 62 οπαδούς του.

Νομίζω δε αναγκαίον να παρατηρήσω ενταύθα, ότι οι πολίται, μαθόντες ότι ο Ροντόπουλος έφθασεν εις το Γεροκομείον μ’ ένα λόχον φθάσαντα εκ Πατρών, και με 400 χωρικούς, παρακολουθήσαντας αυτόν επ’ ελπίδι λαφυραγωγήσεως της πόλεως, έστειλαν προς αυτόν επιτροπήν δια να τον παρακαλέση να μη εισέλθη εις την πόλιν, και εκθέση αυτήν εις τα δεινά συμπλοκής μετά των ανταρτών, τοσούτω μάλλον, καθόσον οι αποστάται συγκατετέθησαν να επιβιβασθώσιν εις το Αγγλικόν Ατμόπλοιον, και ν’ αναχωρήσωσιν. Αλλ’ αυτός ανάνδρως εγκαταλείψας την θέσιν του κατά την στιγμήν της ανταρσίας, εφάνη θρασύς, ότε έμαθε τα της συνθήκης, και εγνώρισεν ότι οι αποστάται υποσχεθέντες εις τους Προξένους ν’ αναχωρήσωσι δεν ετόλμουν ν’ ανακαλέσουν την υπόσχεσίν των απέναντι του ατμοπλοίου και των 50 αποβιβασθέντων Άγγλων στρατιωτών, εις ούς οφείλεται η σωτηρία μας. Εισήλθεν λοιπόν ο θρασύδειλος Ροντόπουλος, και οι γενόμενοι πυροβολισμοί εκ μέρους των χωρικών έγειναν προς απλήν επίδειξιν, και η μικρά σύγκρουσις επρόκυψε διότι ο αξιωματικός Μέγας, εγκαταλείψας κατά την συνθήκην το φρούριον με τρεις στρατιώτας κατερχόμενος εις την παραλίαν να επιβιβασθή, συνηντήθη με ολίγους χωρικούς.

Εισέτι σήμερον στρατιώτης δεν εφάνη της κυβερνήσεως. Οι χωρικοί μόνον έρχονται οδηγούμενοι από τον μεν και δε των εδώ Μοσχομαγκιτών, δια να λαφυραγωγήσωσι, και καταπιέσωσι την αθώαν πόλιν.

Σο εσπέρας της αυτής ημέρας ο Ροντόπουλος έγραψε χυδαίαν και αυθάδη επιστολήν προς τον Πρόξενον της Μεγάλης Βρεταννίας, την οποίαν επισυνάπτω.

Ο Πρόξενος της Αγγλίας έγραψεν εις τον εν Αθήναις Πρέσβυν του, ζητών οδηγίας.

Αυτά έτρεξαν. Η ανησυχία και ο φόβος όστις κατέλαβε τους εμπόρους είναι απερίγραπτος, όλα τα εμπορικά καταστήματα και τα εργαστήρια εκκενώθησαν και πραγματείαι μετεφέρθησαν εις πλοία. Πιστεύσατε ότι και αυταί αι ιδιωτικαί κατοικίαι εκκενώθησαν όχι από φόβον διαρπαγής από μέρους του Μερεντίτη αλλ’ από φόβον διαρπαγής από μέρους των ανθρώπων της Εξουσίας. Σο παράδειγμα Φαλκίδος και άλλων μερών εδικαιολόγει αποχρώντως τας υπονοίας των πολιτών. Είθε η εξουσία να δείξη φρόνησιν καν εις την περίστασιν ταύτην. Η αντιπολίτευσις δια της διαγωγής της επί του κινήματος του Μερεντίτη έδειξεν ότι δεν επιθυμεί αλλαγήν συστήματος δια στάσεων, αλλά την επιζητεί ει και ματαίως δια της ανηκούσης οδού και είθε τέλος πάντων να κατανοήση τούτο ταχέως η Αρχή και να παύση ρίπτουσα εις άλλους τας συνεπείας του ολεθρίου κυβερνητικού συστήματός της.

Σα ίδια ακριβώς –αν και πιο συνοπτικά- αναφέρει και ο ΑΙΨΝ στο ρεπορτάζ του (φ. 831, 6 Δεκέμβρη 1847).

Πριν προχωρήσουμε παραπέρα, αξίζει να κρατήσουμε μια σημείωση στο πίσω μέρος του μυαλού μας: την ανταπόκριση της «Ελπίδος» συναντάμε δύο φορές ένα όνομα, αυτό του Μέγα. Πρόκειται για τον Ιωάννη Μέγα, διακεκριμένο αξιωματικό, στον οποίο ήδη είχαν απονεμηθεί παράσημα για τις επιτυχίες του στην καταδίωξη των ληστών. Σώρα τον βλέπουμε στο στρατόπεδο του Μερεντίτη. Για την ιστορία, ο Μέγας σκοτώθηκε στην περίφημη συμπλοκή του Ζεμενού, τον Ιούλη του 1856. ε εκείνη τη συμπλοκή ο Μέγας ήταν επικεφαλής του αποσπάσματος της χωροφυλακής που κατεδίωκε και εξόντωσε σε εκείνη τη μάχη τον Λήσταρχο Νταβέλη και τους συντρόφους του. Σο πώς ο Μέγας πέρασε ξανά στο στρατόπεδο του Κράτους, θα το δούμε αργότερα.


Ορισμένες παρατηρήσεις, λοιπόν, πάνω στην λεπτομερή ανταπόκριση της «Ελπίδος». Κατ’ αρχάς, δεν επιβεβαιώνονται οι πληροφορίες των προηγούμενων ρεπορτάζ ούτε για σύσταση εθνοφυλακής η οποία θα απέκρουε τον Μερεντίτη (πληροφορία που προφανώς μετέφερε ψευδώς ο Ροντόπουλος), ούτε για δύο νεκρούς σε συμπλοκή κατά την προσπάθεια του Μερεντίτη να καταλάβει το Δημόσιο Σαμείο. Αντιθέτως, αν εξαιρέσουμε τη συμπλοκή κατά την επιβίβαση στο Αγγλικό ατμόπλοιο, ο μόνος που χάνει τη ζωή του είναι ένα τρωκτικό στρατιώτης του Μερεντίτη, που έβαλε χέρι στο ταμείο των στασιαστών.

Κατά δεύτερον, εντύπωση προκαλεί η στάση των προυχόντων της πόλης των Πατρών, δηλαδή των πλούσιων επιχειρηματιών και εμπόρων: Βλέποντας ότι οι επίσημες αρχές (Νομάρχης και Μοίραρχος) της πόλης απείχαν, ενώ ο λαός της Πάτρας δεν έδειχνε διάθεση να πολεμήσει τους στασιαστές –είναι χαρακτηριστικό ότι αντί για 300, ίσα που μαζεύτηκαν 120 νοματαίοι για να στελεχώσουν την Εθνοφυλακή- για να τους διώξει με τη βία από την πόλη, προσπάθησαν να διαπραγματευθούν με τον Μερεντίτη την αποχώρησή του. Μεσολαβητές έβαλαν -ποιους άλλους;- τους ξένους προξένους.

Έχει μια αξία να δούμε το ποιοι και πώς συμμετέχουν σε αυτήν την διαπραγμάτευση. Από την μία έχουμε τον Μερεντίτη και τους συντρόφους του, που αλωνίζουν στην Πάτρα πηγαίνοντας όπου θέλουν, καταλαμβάνοντας όποιο δημόσιο και ιδιωτικό κτίριο γουστάρουν, προκαλώντας πανικό στους νοικοκυραίους μόνο και μόνο με την παρουσία τους. Από την άλλη, οι πλούσιοι έμποροι και κτηματίες της περιοχής, οι οποίοι είναι διατεθειμένοι να δώσουν από την τσέπη τους χρήματα για να διώξουν μακριά αυτόν τον ταραξία. τις διαπραγματεύσεις που γίνονται ο Μερεντίτης αντιμετωπίζεται ως ισάξιός των συνομιλητών του, στέλνοντας αντιπροσώπους στις συναντήσεις τους ή αναγκάζοντας τον ίδιον τον Άγγλο υποπρόξενο να τον επισκέπτεται.

Εδώ όμως έχουμε και κάποια άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία. Προκαλεί έκπληξη ότι τα μέσα που επιστρατεύονται από τους προεστούς της Πάτρας είτε για να χτυπήσουν τον Μερεντίτη είτε για να τον απειλήσουν, είναι τα ίδια με τα μέσα που ο Μερεντίτης είτε χρησιμοποίησε είτε αποπειράθηκε να χρησιμοποιήσει για να πετύχει τους σκοπούς του! Πρώτον, με το που κηρύττει τη στάση ο Μερεντίτης, ο πρώτος από τους ντόπιους πολιτικούς άντρες που επισκέπτεται και ζητάει τη συνδρομή τους, είναι ο Α. Καλαμογδάρτης, στέλεχος του Αγγλικού Κόμματος. τον ίδιο άνθρωπο λίγες ώρες αργότερα θα ανατεθεί η σύσταση του σώματος της Εθνοφυλακής. Δεύτερον, το πλοίο που υπόσχονται οι πρόκριτοι και οι Πρόξενοι στον Μερεντίτη είτε για να τον εξουδετερώσει είτε για να τον οδηγήσει σε κάποιο ασφαλές μέρος, είναι το ίδιο και το αυτό!

Σα παράξενα δεν σταματούν εδώ. Σην ίδια ώρα που γίνονται οι παραπάνω διαπραγματεύσεις, δυνάμεις υπό τον Ροντόπουλο, τον Πανά, τον Νοταρά, τον Υαρμάκη και τόσους άλλους σφίγγουν τον κλοιό γύρω από την πόλη. Αντί όμως –όπως θα περιμέναμε- οι πρόκριτοι και οι Πρόξενοι να προσπαθούν να κωλυσιεργήσουν, να τραβήξουν τις διαπραγματεύσεις σε μάκρος, για να δώσουν χρόνο στις «δυνάμεις του Νόμου και της Σάξης να επέμβουν και να αποδώσουν Δικαιοσύνη», βιάζονται το ίδιο όσο κι ο Μερεντίτης να του δώσουν τα χρήματα που ζητά και να τον διώξουν από την πόλη με ασφάλεια.

ταν μάλιστα αυτές οι δυνάμεις του Νόμου και της Σάξης κάνουν την εμφάνισή τους στα όρια της πόλης, οι πρόκριτοι ζητούν από τον Νομαρχεύοντα Γραμματέα να μην επέμβη.

Ο -προφανώς αγγλόφιλος- ανταποκριτής της «Ελπίδος» μας το λέει ξεκάθαρα: Αυτό που φοβούνταν δεν ήταν ο Μερεντίτης, αλλά όλοι αυτοί που συγκεντρώθηκαν από τον Ροντόπουλο από τα αχαϊκά χωριά –κάτω από απειλές και υποσχέσεις για λαφυραγώγηση και λεηλασία- για να επιτεθούν στους κινηματίες. Οι φόβοι τους ήταν βάσιμοι; Πάρα πολύ. Ο ανταποκριτής αναφέρει το παράδειγμα της Φαλκίδας, όπου και πάλι, στα πλαίσια της κατάπνιξης ενός εκεί στασιαστικού κινήματος υπό τον Κριεζώτη λεηλατήθηκε η πόλη από


τις δυνάμεις επιβολής της τάξης, με την ανοχή και την επικρότηση της κυβέρνησης. Μόλις λίγες ημέρες νωρίτερα, τα στρατεύματα του Μαμούρη -ο οποίος ήταν stand by στην Ναύπακτο κατ’ εντολή της Κυβέρνησης για να επέμβει στην Πάτρα αν του δινόταν διαταγή- δεν είχαν αφήσει πέτρα πάνω στην πέτρα στο χωριό Ζελίστα της ορεινής Ναυπακτίας. Οι κάτοικοι του χωριού αυτού είχαν κάνει το έγκλημα να δώσουν καταφύγιο στον κυνηγημένο από τις δυνάμεις του Μαμούρη Υαρμάκη και τους συντρόφους του, μετά την κατάπνιξη του κινήματος που είχε επιχειρήσει ο τελευταίος.

Σο τι έγινε στην Πάτρα μετά την αναχώρηση του Μερεντίτη μας το διηγείται ο ανταποκριτής της «Ελπίδος», στην επιστολή του από τις 10 Δεκέμβρη 1847, που δημοσιεύτηκε στο φύλλο 453 της 13ης Δεκέμβρη 1847:

«[…] λοι οι περί τον Μερεντίτην είχον καταφύγει εις το ατμόπλοιον. Δεν έμειναν ειμή τινές εκ των φυλακισμένων του οποίους αυτός είχεν απολύσει. Ούτε ο Πανάς, ούτε ο Ροντόπουλος, ούτε ο τριφτόμπουλος έκαμον τι. , τι έγεινε έκαμεν ο Ι. Κολογερογιάννης ανθυπολοχαγός Μανιάτης με τινας στρατιώτας ακροβολιστάς. Οι με την κακούργον Σριανδρίαν (ενν. τους Ροντόπουλου-Πανά-τριφτόμπολα) εισελθόντες χωρικοί δεν ήξευρον ποίον να κτυπήσουν, και είς μάλιστα των χωρικών κρυφθείς όπισθεν μιας κάσσας, τεθειμένης έμπροσθεν του εργαστηρίου του Δημητρίου Αγγελοπούλου επυροβόλησε εναντίον ενός δυστυχούς ακροβολιστού της κυβερνήσεως και τον έρριψε κατά γης. Σότε οι άλλοι εφώναξαν “τώρα το διωρθώσαμεν, βρε αδελφοί είμεθα χωρικοί, δείξατέ μας τους εχθρούς να τους κτυπήσωμεν”. Υαντασθήτε λοιπόν εις ποίαν κατάστασιν ήσαν τα πράγματα, και αν οι κακούργοι υπάλληλοι επίτηδες δεν εφόνευσαν δια να δείξωσιν ότι έγεινε πόλεμος. Ας ίδωμεν και ποίοι εφονεύθησαν.

2 εκ των φυλακισμένων τους οποίους είχεν απολύσει ο Μερεντίτης, εφόνευσαν οι υπό τον Καλογερογιάννην στρατιώται.

2 ακροβολισταί της κυβερνήσεως, ο είς ως προερρέθη από τους χωρικούς, και ο άλλος ίσως από χωρικούς, αλλά τούτο δεν είδε τις και δεν δύναμαι να σας βεβαιώσω.

Είς δυστυχής έμπορος από Ναύπακτον, όστις προ της εισβολής των χωρικών είχε φορτώσει καπνόν εις έν πλοίον, και όταν οι χωρικοί έτρεξαν και επιδεικτικώς ήρχισαν να πυροβολούν, αυτός ο δυστυχής ήτο εις τον μώλον και δια να γλυτώση εκάθησε κάτω, αλλ’ αυτοί τον εφόνευσαν.

Είς χαλκεύς μεθυσμένος ευρεθείς εκείνην την στιγμήν εις τον μώλον, και μην εννοήσας τι τρέχει. Ο αστυνόμος όστις, ως λέγουν, ήτο ερεθισμένος κατ’ αυτού διότι δεν του κατεσκεύασε σιδηρά τινά δια την οικίαν του, έσυρε το σπαθί του, ενώ ο χαλκεύς ήτο ηλίθιος από την μέθην, τον έσφαξε ως κατζίκι, αιμάτωσεν έπειτα την φουστανέλαν του, και ως δαιμονισμένος έτρεξεν εις το κατάστημα της Νομαρχίας, και φιλήσας την θύραν, είπεν “αγαπητή μου Νομαρχία, εγώ σε έσωσα από τους αποστάτας”. Έπειτα τρέχει και εις τον Πράτζικαν ασθενούντα και του λέγει “αδελφέ Πράτζικα έβαψα την μάχαιράν μου εις τους στασιαστάς”. Εντούτοις ο κύριος Αστυνόμος είναι δολοφόνος, και δεν θέλει γλυτώσει μίαν κοινήν καταδίωξιν, όταν επανέλθη η ισχύς των νόμων.»

Ο ίδιος ή κάποιος άλλος Πατρινός γράφει και τα παρακάτω για τις δυνάμεις που κλήθηκαν να επαναφέρουν την Σάξη στην πόλη, σε μια επιστολή του από τις 15 Δεκεμβρίου 1847, που δημοσιεύτηκε στο φύλλο 454 (20 Δεκεμβρίου 1847) της «Ελπίδος»:

Οι πάντοτε εις το ψεύδος καταφεύγοντες, διέδωσαν ότι αφ’ όλας τας επαρχίας συνέρρευσαν ενταύθα ικανοί μάχιμοι άνδρες. Χεύδος μέγα. Οι πολίται αδιαφόρησαν, καθ’ όσον βεβαρυμένοι από τοιούτον καταθλιπτικόν σύστημα, και πληρώνοντες τακτικώς τους φόρους των, κήδονται της ζωής των. Από το Αίγιον εξήλθον μόλις 30, συλλεχθέντες από όλην την επαρχίαν, και αυτοί τέσσαρας ώρας μετά την επίσημον είδησιν της αποβιβάσεως των αποστατών. Από Καλάβρυτα επίσης ολίγοι, και περισσότεροι των χωρικών εισήλθον την


επομένην ημέραν, καθ’ όσον ήτο και καιρός της καλλιεργείας των σταφιδαμπέλων. Σι δ’ έπραξαν αυτοί; Αισχρόν να το είπωμεν! Οι κάτοικοι δεν υπέφερον τίποτε από τον Μερεντίτη, και απ’ αυτούς έπαθον ό ,τι δεν ήλπιζον. Αι οικίαι των πολιτών, ιδίως δε των αντιπολιτευομένων, εγέμισαν χωρικών, ανά 15 και 20 διενεμήθησαν εις τας οικίας των, και τοιουτοτρόπως ηνάγκασαν πολλούς να ζητήσωσι καταφύγιον.

Ο πάροικος Νικ. Καρόκας δύω ολοκλήρους ημέρας διέτρεφεν εις την οικίαν του 19 χωρικούς. Δεν ευχαριστούντο οι κακούργοι αυτοί εις τα προσφερόμενα, αλλά τω εζήτουν και ό, τι εις την πόλιν δεν ευρίσκετο, λέγοντες, ότι δεν πράττουν όλα όσα διετάχθησαν. Η οικία του εμπόρου Νικολαΐδου εγέμισεν επίσης στρατιωτών, οίτινες έδειραν σκληρώς την σύζυγον αυτού, ο ιατρός Λέλης ετοιμάσθη ν’ αναχωρήση και εγκαταλείψη την οικίαν του εις την διάκρισιν των αγρίων αυτών.»


Αφετηρίες και σκοποί του κινήματος

Σέλος πάντων, τώρα που είχε αρχίσει να κατακάθεται ο κουρνιαχτός του κινήματος του Μερεντίτη, είχε έρθει η ώρα για τη διερεύνηση τόσο των αιτίων του ξεσηκωμού του, όσο και των συνεπειών αυτής της στάσης.

Σο λόγο έχει ο «ΑΙΨΝΑ» (φ. 831, 6 Δεκεμβρίου 1847), ο οποίος πιάνεται από τις μπηχτές που είδαμε ότι πέταξε η «Εθνική» στην πρώτη της ανταπόκριση για το κίνημα.

Η ιδέα του συμβάντος εν Πάτραις ληστρικού κινήματος του Μυριδύτου, λοχαγού εν ενεργεία, προεχώρησε και πέραν ακόμη των υπουργικών ορίων. Σο κίνημα αυτό υπετέθη ως μη αποβλέπον την καταστροφήν του Τπουργείου απλώς, αλλά κατ’ άλλων απ’ ευθείας προσώπων. Σης όλως επισφαλούς ταύτης κρίσεως την αρχήν δεν δύναται να εννοήση τις, ειμή μόνον όταν λάβη υπ’ όψιν προγενεστέρας περιστάσεις τινάς, καθ’ άς η πολιτική διαβολή ίσχυσεν αφήσασα εντυπώσεις οικτράς κατ’ αυτών και εκείνων των προσώπων. Σουλάχιστον ήτο χρεία υπομονής τινός, δια να εξακριβωθή, αν με το κίνημα του Μυριδύτου συνήπτοντο και άλλα, κατά των οποίων απευθύνθη η διαβολή, πρόσωπα. Ήτο λέγομεν, χρεία υπομονής τινος, πριν ή εκτεθή εις την κοινήν επίκρισιν η Κυβέρνησις ως μαχομένη περί όλων εναντίον ενός Μυριδύτου, εν ώ διώρισε κατ’ αυτού και ιππικόν, και πυροβολικόν, και τάγματα, και στρατολογίας όλων των πέριξ επαρχιών, και τον Νοταράν, και τον Δεληγιώργην, και τον Κωλοκοτρώνην, και τον Πλαπούταν, ως παρασκευάζοσα κατ’ αυτού και τον Μαμούρην και όλην την τερεάν, ως πράττουσα μ’ έναν λόγον ό, τι ήθελε πράξει, αν τις εκινείτο πόλεμος κατά της Σουρκίας.

Και το περιεργότερον όλων είναι, ότι και εν ταύτη τη περιπτώσι έμελλε να εξηγηθή η μήνις κατά τινων εν Αθήναις διημερευόντων με άδειαν Αξιωματικών του επτεμβρίου. Ενεργούνται εκλογαί; Κινείται ο Γρίβας; Κινείται ο Κριεζώτης; Σο όμμα των μεγαλυτέρων υπονοιών στρέφεται ευθύς κατά των ανθρώπων του 7βρίου, ως του παμφάγου άδου, και ιδού διαθεσιμότητες, ιδού μεταθέσεις, ιδού εξορίαι! Σα ίδια και εσχάτως συνέβησαν. Άμα ηκούσθησαν τα του Μυριδύτου εν Πάτραις, ανάρπαστοι υπό των χωροφυλάκων ωδηγήθησαν να επιβιβασθώσιν ευθύς ο ταγματάρχης Σ. Λαζαρέτος και ο λοχαγός Ζουλούμης, ο πρώτος δια Κέαν, ο δεύτερος δια ύρον. υγχρόνως δ’ ετέθησαν εις διαθεσιμότητα οι Αξιωματικοί Δ. Α. ούτσος, υπολοχαγός του ιππικού, Λιανός και Καλόγηρος. Σο δε σκληρότερον πάντων, ο συνταγματάρχης Ν. Πιερράκος διατάττεται απροσδοκήτως να μένη εις Αθήνας, αφ’ ού πρότερον δια διαταγής του αρμοδίου Τπουργού υπεχρεώθη να αφήση τας Αθήνας, και εις Άργος να παραλάβη την δήθεν διοίκησιν της τετραρχίας του, συγκειμένην εκ τριών ή τεσσάρων Αξιωματικών Λακώνων, επίσης εξορίστων εις Άργος, αφ’ ού επώλησεν όλην την αποσκευήν της οικίας του, κατεξωδεύθη, δια να εφοδιασθή τα αναγκαία και εαυτού και της οικογενείας του δια το εν ώρα βαρυτάτου χειμώνος γινόμενον ταξίδιόν του, και ήτο έτοιμος να αναχωρήση.

Αλλά τι ιερόν εσεβάσθη άχρι τούδε το Τπουργείον, δια να παραπονεθή τις κατά της διαταγής του εναντίον των επτεμβριανών ανδρών;

υνεπεία όλων των ανωτέρω μέτρων απεστάλη, μετά την αναχώρησιν του κακουργήσαντος Μυριδύτου, εις Πάτρας ο ταγματάρχης κ. Ζηνόβιος, δια να ενεργήση


ανακρίσεις. Ψσαύτως διωρίσθη να απέλθη και ο Εισαγγελεύς των εν Ναυπλία Εφετών Ν. Βαλσαμάκης.

Απέναντι των πραγματικώς διατρεξάντων εν Πάτραις, απέναντι της ανωτέρω πιστής εκθέσεως (ενν. την ανταπόκριση που αναφέραμε παραπάνω), δεν δύναται τις να εννοήση τους λόγους ή την σκληροήθειαν, αφ’ ών ορμουμένη η Εθνική του επί των Εσωτερικών Τπουργού κ. Παλαμήδου ονειρεύεται, ούτως ειπείν, άλλα αντ’ άλλων, σπεύδουσα να ενοχοποιήση την Αντιπολίτευσιν εν τη περιπτώσει ταύτη. Ούτε Αρχάς διοικητικάς, ούτε άλλα μέσα έχει η Αντιπολίτευσις, ειμή μόνον τον ανεξάρτητον Σύπον, δι’ ού μετοχεύει τα αισθήματα και τας επιθυμίας της. Ποίαν δε ο ανεξάρτητος Σύπος έδειξεν χ α ρ ά ν εις το κίνημα του Μυριδύτου; Ουδεμίαν. Πόθεν δ’ εξάγει η Εθνική ότι ε ι σ η γ ή σ ε ι ε π ι β ο ύ λ ω εκινήθη ο λοχαγός ούτος της Εξουσίας; Πρώτοι εκηρύξαμεν το κίνημα τούτον ως ληστρικόν και ουδόλως πολιτικόν. Γνωρίζομεν, ότι η Αντιπολίτευσις δεν ασμενίζεται εις περιποιήσεις και συνεννοήσεις μετά ανθρώπων, οίτινες εγεννήθησαν και αποθνήσκουσι κακούργοι, και δια τούτο είπομεν διά του προηγηθέντος φύλλου, ότι το Τπουργείον κακώς εκλαμβάνει ως πολιτικόν φέροντα χαρακτήρα τα κινήματα του λοχαγού Μυριδύτου. Αναμφιβόλως! Η Αντιπολίτευσις δεν έδωκεν απείρους εις αρχιληστάς και ληστάς αμνηστεύσεις σκανδαλώδεις, αλλά το Τπουργείον Κωλέττου. Η Αντιπολίτευσις δεν ημνήστευσε τον αρχιληστή και κακοπράγμονα Μυριδύτην, αλλά το Τπουργείον Κωλέττου. Η Αντιπολίτευσις δεν έδωκεν εις τον άλλοτε αρχιληστή Μυριδύτην και βαθμόν και δύναμιν, αλλά το Τπουργείον Κωλέττου, εκείνο το οποίον και εσχάτως ακόμη μεταχειρίζεται όργανα βίας και καταθλίψεως τους αρχιληστάς Μοσχανδριάς και τοιούτους, εκείνο το οποίον και εσχάτως εχορήγησεν αμνηστείαν εις αρχιληστάς Μοσχανδριάς και τοιούτους, και εκμισθεί έχον τούτους μεταξύ της δημοσίας στρατιωτικής δυνάμεως.

Σων αληθειών τούτων αναιρέτης δεν δύναται να παρουσιασθή ουδείς, το δ’ Τπουργείον δεν πρέπει να μεταχειρίζεται και ήδη την γλώσσαν, την οποίαν και επί των κινημάτων, όχι ληστρικών, αλλά κινημάτων αμύνης του Γρίβα, του Κριεζώτου, του Υαρμάκη και άλλων πολλών μετεχειρίσθη κατά της Αντιπολιτεύσεως. Αν το κίνημα του Μυριδύτου ήτο πολιτικόν και όχι απλώς ληστρικόν, τουλάχιστον αν όχι όλοι, ικανοί όμως των πολιτών ήθελον λάβει μέρος. Αλλ’ οι αποκρούοντες την πολιτικήν ληστείαν του υντάγματος, των Νόμων και των δικαίων του πολίτου, επ’ ουδενί λόγω και επ’ ουδεμιά περιστάσει δύνανται να περιποιώνται και να συνταυτίζωνται με ληστάς Μυριδύτας, Μοσχανδριάς και τους ομοίους τούτων. Άλλοις δέδονται τα τοιαύτα. Σο Τπουργείον οφείλει να προνοή πάντοτε τας συνεπείας των πράξεών του. Ώφειλε δε, και ως εκ της οποίας έδωκεν αμνηστείας, βαθμολογίας και δυνάμεως στρατιωτικής εις τον αρχιληστήν Μυριδύτην να προνοήση, ότι δεν είναι ίδιον των λύκων να προφυλάττωσι τα πρόβατα και τους ποιμένας. Αν δε λύκους τοιούτους εδέησε και πριν και έπειτα να μεταχειρισθή το Τπουργείον, δια να σπαράξωσι τον λαόν, το ύνταγμα και τον εκλογικόν Νόμον. Ώφειλε να προΐδη, ότι οι λύκοι ούτοι, την φυσικήν ακολουθούντες ιδιότητα εαυτών, έμελλον μίαν ημέραν να επιτεθώσι και κατ’ αυτού και κατά του ταμείου. , τι λέγομεν, βεβαιώνουσι νεώτατα παραδείγματα και η διαγωγή του Μυριδύτου, ως θέλει προσεπιβεβαιώσει η διαγωγή και άλλων.

σο και να θέλουν να το βαφτίζουν σκέτα ληστρικό το κίνημα, δεν μπορούν να μην στέκονται και στις πολιτικές του πτυχές. Πρώτα πρώτα η κινητοποίηση της κυβέρνησης είναι όντως υπερβολική, ακόμα και αν παραβλέψουμε τις ενέργειες στις οποίες προχώρησε εκμεταλλευόμενη την αναμπουμπούλα για να ξηλώσει αντιπαθείς σε αυτήν αξιωματούχους και να προωθήσει φίλους της. Κατά δεύτερον, ο συντάκτης κάνει το «λάθος» να συγκρίνει το κίνημα του Μερεντίτη με τα κινήματα των Γρίβα, Κριεζώτη, Υαρμάκη και άλλων. Σο μεν το χαρακτηρίζει ληστρικό, ενώ τα δε «αμυντικά» του υντάγματος και πολιτικά. Η διαφορά ανάμεσα στο πρώτο και τα δεύτερα βασίζεται όχι τόσο στην κίνηση του Μερεντίτη να αφαιρέσει λεφτά από την Εθνική Σράπεζα και το Δημόσιο Σαμείο, όσο στο ότι οι πρωταγωνιστές των δεύτερων ήταν παλιοί καπεταναίοι και οπλαρχηγοί, με μεγάλη πολιτική


επιρροή στον τόπο που επέλεξαν σαν εστία των κινημάτων τους, δηλαδή τον τόπο τους. Αντίθετα, ο Μερεντίτης ήταν ξένος σε ένα ξένο τόπο, και σε ηλικία τέτοια που ενώ του επέτρεψε να πολεμήσει στην Επανάσταση, δεν πρόλαβε να γίνει ο ίδιος καπετάνιος.

το σημείο αυτό αξίζει να παρατήσουμε την ανάγνωση των εφημερίδων και να δούμε την μαρτυρία ενός από τους συμμετέχοντες στο κίνημα. Μια τέτοια κατάθεση-αναφορά δημοσιεύτηκε σε ένα αφιέρωμα σχετικό με τη στάση του Μερεντίτη στο 8ο τεύχος του περιοδικού «ΑΦΑΩΚΑ», δυστυχώς χωρίς να αναφέρεται ούτε ποιος είναι ο καταθέτων, ούτε η πηγή της κατάθεσης. Από αυτήν την έκθεση – κατάθεση κρατάω το παρακάτω απόσπασμα:

«Σο πρωί της 28 οι ειρημένοι Μερεντήτης κλπ. ως αρχήν ή σημείον του κινήματός των εξήπλωσαν εις τον εξώστην του ξενοδοχείου δύο σημαίας, την του Σάγματος και άλλην Εθνικήν ήτις εσήμαινε διά της επιγραφής της ότι το κίνημα ήτο γενικόν και αποβλέπει την υπεράσπισιν της πίστεως και των Εθνικών κατακτηθέντων δικαίων. Ο λαός βλέπων την σημαίαν ταύτην και διατεθιμένος ων υπέρ ενός τοιούτου εθνικού σκοπού, συνεκεντρώθη εις την πλατείαν υπό τας αναπεπταμένας σημαίας και με φωνήν ζωηροτάτην ανέκραξε Ζήτω η Ελευθερία. Ζήτω η Σρίτη 7βρίου. Ζήτω το ύνταγμα! Κάτω οι τύραννοι της Πατρίδος, αποδείξαντες πλέον ότι αποδέχονται το κίνημα αυτό και ότι είναι ετοιμότατοι να το υπερασπισθώσι με θυσίαν της υπάρξεώς των. ακολούθως ο Μερεντήτης παραλαβών εμέ και τους άλλους αξιωματικούς επήγαμε εις την οικίαν του Ρούφου κατά πρόσκλησιν αυτού, του Καλαμογδάρτη, του Σσερτίδη, του Λοντίδη και του Eυμορφοπούλου, οίτινες ήσαν επί τούτου συναθροισμένοι εκεί και συσκεφθέντες μ’ αυτούς εκ δευτέρου μας είπαν και μας υπεσχέθησαν ότι είνε συμφωνότατοι και ότι θα γράψωσιν αμέσως προς τον Καλλέργην και εις τας γειτνιαζούσας επαρχίας, αίτινες ήσαν έτοιμαι, και ημείς να καταγίνωμεν εις την κυρίευσιν των επιλοίπων οχυρωμάτων, άτινα κατείχοντο από τους εναντίους χωρίς καμμίαν υποψίαν επιβολής. Βλέποντες λοιπόν ο Μερεντήτης και λοιποί την μετά μεγίστης χαράς του λαού αποδοχήν του κινήματος και γνωρίζοντες εξ άλλου ότι είνε σύμφωνοι και οι αρχηγοί αυτού ήτοι οι προύχοντες των Πατρών, ως και οι των γειτνιαζουσών επαρχιών οι επισημότεροι, μη εξαιρουμένης ουδ’ αυτής της πολυπαθούς επαρχίας Ναυπακτίας, ενεθαρρύνθησαν και παραλαβών ο Μερεντήτης με τον αξιωματικόν Μέγαν μέρος των στρατιωτών και πολιτών επολιόρκησε το Υρούριον και τον υπ’ αυτό ευρισκόμενον τρατώνα των ακροβολιστών, τον οποίον μετά πεισματώδη μάχην, εν ή επληγώθη εις την αριστεράν χείρα, εκυρίευσαν, φονευθέντος ενός στρατιώτου μόνον και συλληφθέντων όλων των άλλων, τους οποίους με τον οπλισμόν των έφερεν εις το Ξενοδοχείον εν παρατάξει. και αφού τους επεθεώρησε, τους αφώπλισε, και τους απέλυσεν, διατάξας αυτούς ν’ αναχωρήσωσιν αμέσως από την πόλιν την εσπέραν της ημέρας ταύτης.»

Οι πληροφορίες που παίρνουμε από την παραπάνω αναφορά επιβεβαιώνονται από ένα δημοσίευμα της εφημερίδας «ΑΘΗΝΑ» (φ. 1464) από τις 17 Δεκέμβρη 1847:

Εν τούτοις οι αποστάται εσκέπτοντο μόνον πώς να βεβαιώσωσι τας προς φυγήν μέσα και να οχυρωθώσιν εν ανάγκη. Προς τούτο δε κατέλαβον το παρά την θάλασσαν κείμενον ξενοδοχείον, εκυρίευσαν το φρούριον, απηλευθέρωσαν τους φυλακωμένους προσλαβόντες αυτούς βοηθούς και τέλος διεκήρυξαν καθ’ όλην την πόλιν ότι με θάνατον θέλει τιμωρηθή όστις τολμήση να παρέξη συνδρομήν εις τον τακτικόν στρατόν. Ακόμη δε, δια να καλύψωσι με φιλοπατρίας βαφήν τα αποτρόπαια σχέδιά των ύψωσαν επί του εξώστου του ξενοδοχείου σημαίαν φέρουσαν εν τω μέσω σταυρόν και επιγραφήν «Ζήτω το ύνταγμα» και «υπέρ πίστεως και πατρίδος». Σέλος δε υπέσχοντο 40 έως 60 δραχμ. μισθόν εις τον όστις ήθελε καταγραφή στρατιώτης υπό την φιλελευθέραν ταύτην σημαίαν.

Κατά πρώτον, βλέπουμε ότι το κίνημα του Μερεντίτη είχε όντως λαϊκή αποδοχή και προκάλεσε ενθουσιασμό στο λαό της Πάτρας, ενώ στην αρχή τουλάχιστον τον σιγοντάριζαν και οι μεγαλύτερες πολιτικές μορφές της περιοχής.


σον αφορά το πλαίσιο των αιτημάτων του, αυτό ήταν το κλασσικό πλαίσιο που κατέβαζαν όλοι στα κινήματα εκείνης της περιόδου: Οι δυο σημαντικότερες κατακτήσεις του λαού εκείνα τα χρόνια ήταν η ανεξαρτησία και το ύνταγμα. Η πρώτη φαινόταν απρόσιτη από κινδύνους και επιβουλές. Σο δεύτερο όμως φαινόταν να ενοχλεί πολλούς. Οι απολυταρχικών αντιλήψεων δεν το γούσταραν γιατί περιόριζε την δύναμη του Βασιλέα, ενώ δεν ήθελαν να το χάσουν γιατί κατοχύρωνε την Ορθόδοξη θρησκεία, που επιβουλεύονταν οι Υραγκολεβαντίνοι. Οι φιλελεύθεροι ήθελαν ν’ αλλάξει, γιατί ο θεσμός της Γερουσίας φαινόταν σαν το μακρύ χέρι του Βασιλέα στην βουλευτική εξουσία, ενώ δεν ήθελαν να το χάσουν με τίποτα, γιατί με κάποιο τρόπο περιόριζε και δέσμευε τον Βασιλιά, την ώρα που όλη η σχεδόν η Ευρώπη δεν είχε ιδέα τι πάει να πει «ύνταγμα». λοι λοιπόν ήσαν ύποπτοι για την ενδεχόμενη κατάλυση του υντάγματος, ενώ ταυτόχρονα όλοι αυτοχρίζονταν υπερασπιστές του. Κάθε κίνημα λοιπόν, αυτό που προέβαλλε σαν σημαία του ήταν η υπεράσπιση του υντάγματος και των κατακτήσεων της 3ης επτεμβρίου του 1843. Έτσι και ο Μερεντίτης. Σώρα, όσον αφορά την ειδικότερη ατζέντα των κινηματιών αυτών, αυτή καθοριζόταν από τις πολιτικές δυνάμεις της αντιπολίτευσης που βρίσκονταν από πίσω τους, δηλαδή ήταν είτε η ατζέντα του Ρωσικού είτε του Αγγλικού Κόμματος. Ήδη έχουμε μυριστεί πάντως τα ίχνη κάποιας από τις δύο δυνάμεις πίσω από γεγονότα της Πάτρας…

πως και να ‘χει, είναι απορίας άξιον γιατί δεν είδαμε καμία αναφορά της λαϊκής συμμετοχής στο κίνημα του Μερεντίτη. Είδαμε το άγχος και τις ενέργειες των επιχειρηματιών, των εμπόρων και των τσιφλικάδων της Πάτρας. Σι έγινε με τους τεχνίτες, τους χωρικούς, τους εργάτες στις σταφιδαποθήκες και το λιμάνι; Γιατί ενώ τους βλέπουμε στις καταθέσεις και τις ανακρίσεις, εξαφανίστηκαν από τις σελίδες των εφημερίδων, έτσι που αναγκαζόμαστε να τους ψάχνουμε σε θολές αντανακλάσεις, όπως στο ότι η απαιτούμενη από τους προεστούς πολιτοφυλακή των 300 ατόμων με το ζόρι έφτασε να αριθμεί 120 εθνοφύλακες;

Πρέπει να ξεκαθαρίσουμε τον χαρακτήρα αυτών των πηγών μας: Οι εφημερίδες εκείνη την περίοδο απευθύνονταν στους έχοντες και κατέχοντες. Δεν κρεμιούνταν σε περίπτερα (μιας και περίπτερα δεν υπήρχαν), αλλά αποστέλλονταν σε έναν αριθμό συνδρομητών, δηλαδή σε πλούσιους εμπόρους, τσιφλικάδες, δικηγόρους, γιατρούς, ανώτατους δημοσίους υπαλλήλους κλπ. Οι υπόλοιποι πολίτες τις εφημερίδες εκείνη την περίοδο δεν τις διάβαζαν, αλλά τις «άκουγαν» από σπόντα, όταν πήγαιναν στο καφενείο και κάποιος γραμματιζούμενος τις έπιανε και τις διάβαζε δυνατά. Οι εφημερίδες εκδίδονταν από λόγιους, δικηγόρους κλπ και απευθύνονταν στην αφάν γκατέ της κοινωνίας.

Υτάσαμε στο σημείο όπου γνωρίζοντας αρκετές λεπτομέρειες για τα τεκταινόμενα, αρχίζουμε να διακρίνουμε και πράγματα που κρύβονται πίσω από την επιφάνεια των πραγμάτων. Ακολουθεί, λοιπόν, κυβερνητικό διάγγελμα, από την εφημερίδα «ΕΘΝΙΚΗ» (φ. 152, 9 Δεκέμβρη 1847). Περιγράφοντας τις λεπτομέρειες της στάσης, ο συντάκτης της «Εθνικής» στιγματίζει τη στάση επώνυμων Πατρινών, επαναλαμβάνοντας ονόματα που συναντήσαμε και στην προηγούμενη αναφορά, οι οποίοι έκαναν ό, τι μπορούσαν για να κρατήσει ο Μερεντίτης τα ληστευθέντα και να διαφύγει με ασφάλεια και με την κάλυψη των ξένων προξένων:

[…] Σαύτα δε πάντα παραδόξως εγίνοντο, ενώπιον της υπό του κ. Καλαμογδάρτου συσταθείσης πολιτοφυλακής ήτις έμεινεν ακίνητος, άλλην τινά ίσως του πράγματος φάσιν προσδοκώσα. Και αυτός δε ούτος επεφάνη και προέτρεψε τους εν τη ακροπόλει να παροδθώσιν εις τους κακούργους, χάριν της ησυχίας, ως έλεγεν. [...]

Άξιον δε παρατηρήσεως είναι, ότι ενώ επήρχετο ο Ροντόπουλος, ο κ. Ρούφος ως κηδόμενος της πόλεως, εζήτει ν’ αποτρέψη αυτόν του να επιτεθή κατά των κακούργων, και επελθόντος ήδη αυτού, ο κ. Καλαμογδάρτης επί τούτω επίσης έπεμψεν οικείους τινάς. Αλλ’ ο μεν Ροντόπουλος είπεν, ότι θέλει πράξει κατά το καθήκον προνοών τα πάντα υπέρ της


πόλεως, οι δε δια να πείσωσιν αυτόν προς τον εαυτών σκοπόν, εκόμισαν έγγραφον, δι’ ού εκοινοποιείτο, ότι οι πρόξενοι είχον μεσολαβήσει ίνα αναχωρήσωσιν οι κακούργοι. Εκείνος όμως ού μόνον είπεν, ότι ουδεμίαν συμφωνίαν δια της βίας και αυτού απόντος γενομένην αναγνωρίζει, ότε μάλιστα και καταστρέφει τους εχθρούς των νόμων, αλλά και έσπευσεν ευθύς να γράψη διαρκούντος του πολέμου, κατά την 6ην ώραν ακριβώς μ.μ. τη αυτή ημέρα 4 Δεκεμβρίου, προς τον κύριον Βούδ, πρόξενον της Αγγλίας, και προς τον πλοίαρχον του πολεμικού ατμοκινήτου ότι, μαθών, ότι οι απστάται ετοιμάζονται να επιβιβασθώσιν επί του ατμοκινήτου φέροντες και τα ληστευθέντα χρήματα της τραπέζης κτλ, ενώ ο πόλεμος διαρκεί, και θέλουσιν εξάπαντος συλληφθή, αν δεν κατορθώσωσι τούτο, παρακαλεί αμφοτέρους να μη υποδεχθώσι τους κακούργους και τα υπ’ αυτών ληστευθέντα, ή αν νομίζωσιν εύλογον, να υποδεχθώσι τους ληστάς εν βασιλικώ Αγγλικώ ατμοπλοίω, να διατάξωσι ν’ αποδώσωσι πρώτον ούτοι τα ληστευθέντα.

το σημείο αυτό μας δίνεται η ευκαιρία να δούμε αναλυτικότερα τη στάση των προξένων των ξένων δυνάμεων, και ειδικότερα του Άγγλου υποπρόξενου Wood και την εμμονή του να τηρηθούν τα συμφωνηθέντα με τον Μερεντίτη:

Ο δε κ. Βούδ δεν απήντησε μεν εγκαίρως εις ταύτα, είπεν όμως προς τον κ. Ροντόπουλον παρόντων των προξένων Ρωσσίας και Γαλλίας, ότι αι 34 χιλιάδες δραχμών όντας έλαβε χάριν των αποστατών, είναι παρ’ αυτώ, αλλά θέλει αποφασίσει περί του πρακτέου εν συμβουλίω προξενικώ.

[…] Ο δε Ροντόπουλος πάλιν έγραψε προς τον πρόξενον της Αγγλίας, τον μη απαντήσαντα εις την πρώτην επιστολήν: «Οι αποστάται κατελήφθησαν υπό της εξουσίας και δια πολέμου διελύθησαν και κατεστράφησαν. Ήθελον δε καταστραφή και εντελώς, αν οι λέμβοι του Αγγλικού ατμοπλοίου δεν παρελάμβαναν αυτούς εις την προκυμαίαν. Προσφυγή επομένως εις το πλοίον δεν έγεινεν, αλλά μεταβίβασις των κακούργων παραληφθέντων υπό της ξηράς; Ουδεμία δε συνθήκη, γενομένη υπό την επιρροήν της παρανόμου βίας, ούδ’ ισχύει ούδ’ αναγνωρίζεται, αφού οι αποστάται κατελήφθησαν εις την ξηράν και καταπολεμήθησαν υπό της εξουσίας». Ο δε κ. Βούδ έγραψε τέλος τη 2α και έπεμψε τη 3η Δεκεμβρίου απάντησιν, προς τον Ροντόπουλον, λέγων ότι κατέβαλε μεγάλας προσπαθείας, δια να πείση τον Μυριδύτην ν’ αναχωρήση, και κατώρθωσε τον μετά του επίορκου συμβιβασμόν. Δει ενώ εκείνοι αθώως ήρχοντο δια να επιβιβασθώσιν, εξαίφνης, λέγει, (δια ν’ αγνωσθώσι ταύτα αλλαχού, ουχί εν Πάτραις), επέπεσον ένοπλοι άνδρες κατ’ αυτών. Εκ τούτου δε προσεβλήθη η αξιοπρέπεια των προξένων. τι ο Άγγλος πλοίαρχος ουδέποτε θέλει συγκατανεύσει, να παραδώση τους κακούργους. Θεωρεί δε ούτος προσβληθείσαν την Αγγλικήν σημαίαν, διότι οι κατά των κακούργων μαχόμενοι, επυροβόλησαν κατ’ αυτών ορμώντων εις τας Αγγλικάς λέμβους!!!

Ση αυτή ημέρα (3η) ο Ροντόπουλος προσεκλήθη εις το προξενικόν συμβούλιον υπό του κ. Βούδ, παρόντων και των Προξένων Ρωσσίας, Αυστρίας και Γαλλίας. Εζήτησε δε πρώτον, να παραδοθώσιν εις την εξουσίαν οι υπό του Αγγλικού πλοίου παραληφθέντες κακούργοι. Δεύτερον, ν’ αποδοθώσι τα ληστευθέντα χρήματα της Σραπέζης και του Σαμείου Ηλείας. Διότι και αν ήτο δυνατόν να θεωρηθώσιν ως πρόσφυγες, ούχ ήτον δεν είναι δίκαιον να φέρωσιν όσα ελήστευσαν. Σρίτον, ν’ αποδοθώσιν αι επί τη χρεώσει των εμπόρων ληφθείσαι 34 χιλιάδ. δραχμών. Ο δε κ. Βούδ αντείπεν, ότι επειδή ο Δήμαρχος και οι πολίται απετάθησαν εις τους Προξένους, ούτοι δε έγραψαν εις τον πλοίαρχον να δεχθή τους ποστάτας. Και επειδή ούτοι ήσαν έτοιμοι να επιβιβασθώσιν, αν η δύναμις της κυβερνήσεως επήλθεν, η γενομένη σ υ ν θ ή κ η δεν ηδύνατο να προσβληθή. […] Οι Πρόξενοι της Ρωσσίας, Αυστρίας και Γαλλίας απεφάνθησαν εκ συμφώνου, ότι η ενέργεια της μετά των ληστών συνθηκολογίας έπαυσεν, αφού επεφάνη η δύναμις της εξουσίας, και ότι αι αξιώσεις του κ. Βούδ είναι όλως άτοποι. Αλλ’ ούτος και ο πλοίαρχος αντείπον, ότι δεν ενδίδουσιν. Ο δε κ. Βούδ είπεν ότι «θέλει καθυποβάλει το πράγμα εις την εν Αθήναις Αγγλικήν


Πρεσβείαν. Σο ατμόπλοιον δύναται ν’ αποβιβάση τους κακούργους και τα χρήματα εις Ζάκυνθον. Δεν ανέχεται μεν να καταγραφώσιν, ως έκρινον εύλογον και οι άλλοι Πρόξενοι, τα πράγματα, όσα ληστεύσαντες μεθ’ εαυτών έφερον εις το πλοίον. Αλλ’ αν ούτοι γείνωσι δεκτοί εν Ζακύνθω, εκεί δύναται να γείνη η καταγραφή, και τέλος, ότι ουδέν άλλο έχει να εξηγηθή περί τούτων. Περί δε των εις χείρας αυτού υπολειφθησών 34 χιλιάδων δραχμών, πρέπει να αποφασίση ο εν Αθήναις Άγγλος Πρέσβυς.» (Αν ο κ. Βούδ εθεώρει τετελεσμένην την μετά των κακούργων συνθήκην του, διατί δεν εξεπλήρωσε και τον περί τούτου του ποσού όρον αυτής;). Αλλ’ αντειπόντων των λοιπών Προξένων και περί τούτου, και αποδειξάντων το παράλογον και της αξιώσεως ταύτης, ο κ. Βούδ συγκατετέθη, λαβών παρ’ αυτών έγγραφον την περί τούτου απόφασιν, ν’ αποδώση τας δραχμάς. Μετ’ ολίγας ώρας ο Πλοίαρχος μετά του κ. Βούδ ανεκοίνωσαν εις τον Ροντόπουλον ότι ουδένα δίνουσι λόγον ούτε περί του τόπου της αποβιβάσεως των κακούργων, ούτε περί της βεβαιώσεως των ληστευθέντων χρημάτων, και ότι ανακαλούσι πάσαν εν τω συμβουλίω δοθείσαν συγκατάθεσιν αυτών. Μέχρι δε της εννάτης ώρας μ.μ. ουδέ η περί των 34 χιλιάδων δραχμών έγγραφος απόφασις των άλλων Προξένων είχε ζητηθή. θεν φαίνεται, ότι και περί τούτου μετενόησεν ο κ. Βούδ. Σέλος μετά πέντε ώρας, δύω ώρας μετά το μεσονύκτιον, απέπλευσεν το ατμόπλοιον.

[…] Εκθέτοντες δε το ιστορικόν μέρος της παραδόξου ταύτης σκηνής μέλλομεν εφεξής να επενέγκωμεν τας περί αυτής αναγκαίας παρατηρήσεις. Αλλά και σήμερον δεν δυνάμεθα ν’ αποτραπώμεν του να παρατηρήσωμεν εν παρόδω, ού μόνον τας προς κλάδον τινά της αντιπολιτεύσεως εμμέσους σχέσεις της ληστρικής και στασιαστικής ταύτης πράξεως. Αλλά και την παράδοξον ταυτότητα της διαγωγής της εν Πάτραις Αγγλικής αρχής. Σην παρά το εθνικόν δίκαιον τέλος πάντων, και δικαιώματι του ισχυροτέρου επέμβασιν της Αγγλικής αρχής, ήτις κατά την παρούσαν περίστασιν προσηνέχθη, ουχί ως προστάτις δύναμις, αλλ’ ως δυσμενής τις και πολεμία προς κατεκτιμένην εξουσίαν. Ο κ. Βούδ, ως ίδομεν, έκρινεν εύλογον να θεωρήση την μετά των ληστών διαβόητον εκείνην συνθήκην ως τετελεσμένην και έγκυρον, την δ’ εκτέλεσιν των όρων αυτής ως επιτασσομένην τάχα υπό της τιμής των μεγάλων Δυνάμεων και προ πάντων της Αγγλίας. Ούτω λοιπόν θεωρεί το πράγμα ως προς την παραλαβήν και εξασφάλισιν των κακούργων και των ληστευθέντων. Αλλά θεωρεί την αυτήν συνθήκην ως μη εκτελεστήν ως προς τον όρον των 34 χιλιάδων δραχμών τας οποίας έχει παρ’ εαυτώ. Εζήτησε την γνώμην των λοιπών προξένων περί του πρακτέου, δια να συμμορφωθή, ως έλεγεν. Αλλ’ ότε εκείνοι απεδοκίμασαν εκ συμφώνου την ανήκουστον εκείνην διαγωγήν, ο κ. Βούδ έκρινεν εύλογον να δικηρύξη, ότι ουδέποτε θέλει ενδώσει εις την δικαίαν αίτησιν της Ελληνικής Κυβερνήσεως και ότι ουδένα έχει να δώση λόγον, ουδέ αυτός, ουδέ ο πλοίαρχος περί της μετακομίσεως των κακούργων και περί των ληστευθέντων. Και ταύτα πάντα ακριβώς συνάδουσι προς την πολιτικήν διαγωγήν της Αγγλίας, ήτις ενώ δυσμενέστερον απαιτεί το επιβάλλον του δανείου και κατακραυγάζει κατά της Ελλάδος ως κακώς οικονομούσης τα πράγματα αυτής, αν που όμως υποκινηθή στάσις, σπεύδει παραλαμβάνουσα τους στασιαστάς, και λησταί αν τύχωσι, να περιποιηθή και εξασφαλίση αυτούς, δια ν’ απειλώσι την κυβέρνησιν δια του φόβου νέων ταραχών, και το ταμείον δια νέας δαπάνης. Προς θεού λοιπόν, αν τοιούτοι είναι οι φίλοι και προστάται ημών, τους οποίους παριστά η αντιπολίτευσις, οποίοι άρα είναι οι εχθροί ημών;

Είναι ξεκάθαρο πλέον ότι ο Μερεντίτης τέθηκε υπό την υψηλή προστασία της Αυτού Βρεττανικής Μεγαλειότητος της Βασιλίσσης της Αγγλίας Βικτωρίας. Σο ερώτημα είναι αν ήταν από πριν ή αν αυτή η συμπάθεια προέκυψε στην πορεία, λόγω της… τιμής του Άγγλου Προξένου Wood και της υποχρέωσής του να τηρήσει την συμφωνία που είχε συνάψει με τον Μερεντίτη.

το παραπάνω άρθρο, υπάρχει και μια προτασούλα που αναφέρεται στη σημαία που είχε υψώσει ο Μερεντίτης στο ξενοδοχείο που χρησιμοποιούσε σαν προσωρινό αρχηγείο του, δίπλα στη σημαία του Σάγματος, εκείνη που όπως είδαμε προηγουμένως ήταν


«Εθνικήν ήτις εσήμαινε διά της επιγραφής της ότι το κίνημα ήτο γενικόν και αποβλέπει την υπεράσπισιν της πίστεως και των Εθνικών κατακτηθέντων δικαίων»:

Η παρά τω Ροντοπούλω ευρισκομένη ήδη σημαία των αποστατών είναι πολυτελώς πεποικιλμένη δια χειρός γυνακείας όχι αγνώστου, ως γράφουσιν.

Πέρα από την πικάντικη πινελιά που βάζει αυτή η πληροφορία στην ιστορία μας, για την μυστηριώδη σε εμάς αλλά γνωστή στους σύγχρονούς της γυναίκα, μας δίνει ενδείξεις και για κάτι άλλο: Η «πολυτελώς πεποικιλμένη» σημαία ήθελε χρόνο για να φτιαχτεί, κάτι που αποδεικνύει ότι το κίνημα δεν ήταν μια κίνηση πανικού του Μερεντίτη, αλλά προσχεδιασμένη ενέργεια. ε αυτό συνηγορούν και κάποια άλλα στοιχεία, όπως διαβάζουμε τόσο σε ένα άλλο σημείο του παραπάνω δημοσιεύματος της «Εθνικής»,…:

Προ τινών ημερών αι εν Πάτραις αρχαί είχον μάθει, ότι Βενέτικος, ο συναντάρτης κατά την εν Ναυπάκτω γενομένην και προ πολλού ήδη διαλυθείσαν στάσιν, εκρύπτετο εν τη οικία του κυρίου Α. Καλαμογδάρτου. Κατ’ οίκον λοιπόν ερεύνης γενομένης, δεν ανεκαλύφθη μεν εκείνος, μετ’ ού πολύ όμως ευρέθησαν τα όπλα αυτού.

…όσο και στο παρακάτω δημοσίευμα της «Ελπίδος» (φ. 453, 13 Δεκεμβρίου 1847):

Πολλά περιστατικά αφίνουσιν υπονοίας, ότι και ο Νομάρχης και ο μοίραρχος Πανάς εγνώριζον την μελετωμένην στάσιν, και δεν έλαβον τα μέτρα κατ’ αυτής, δια να επέλθη τρικυμία, οποία η της Ευβοίας, τρικυμία, την οποίαν επιζητούσι πάντοτε οι ενδεδυμένοι τον μανδύαν των πολιτικών και στρατιωτικών Αρχών κακούργοι.

Καθ’ άς έχομεν πληροφορίας, ο έχων σχέσεις με τους στρατιωτικούς, ως παλαιός αγωνιστής Δημ. Λ. Καρατζάς έδωκεν νύξιν εις τον νομαρχεύοντα Ροντόπουλον, ότι κάτι μέλλει να εκραγή εις Πάτρας και να λάβη μέτρα, αλλ’ ο Ροντόπουλος αδιαφόρησεν. Ο μοίραρχος Πανάς ανεχώρησε με ικανόν απόσπασμα εκ Πατρών την παραμονήν του επαναστατικού κινήματος.


Σα παρεπόμενα της στάσης

Μετά από κάθε κίνημα, έπεται η περίοδος της εκκαθάρισης. Έτσι και στην Πάτρα. Ο Μερεντίτης μπορεί να έφυγε, αλλά ο επανακάμψας Ροντόπουλος και μαζί μ’ αυτόν η κεντρική εξουσία έπρεπε να δείξουν ότι ο Νόμος και η Σάξη επανήλθαν στην πόλη.

Διαβάζουμε λοιπόν στον «Αιώνα» (φ. 832, 10 Δεκεβρίου 1847):

ΔΗΘΕΝ.

Εκηρύχθησαν τετελεσμένα τα Μυριδύτεια. Αλλ’ όμως τα Πατρινά μόλις ήρχισαν. Για πρώτα, φύσεως ληστρικής και τετραημέρου διαρκείας, ηπείλησαν μόνην την πόλιν. Σα δεύτερα, χαρακτήρος πολιτικού και ανυπολογίστου παρατάσεως, κινδυνεύουσιν αυτούς τους πολίτας. Αντί ενός πρότερον, του λοχαγού Μυριδύτου, παρίστανται ήδη πολλοί επί της δευτέρας σκηνής του δράματος, και μοίραρχοι Πανάδες και νομάρχαι Ροντόπουλοι και αστυνόμοι τριφτόμπολοι και ανακριταί Γκραϊλλάρδαι και εισαγγελείς Βαλσαμάκαι και πάσα η τερατώδης Μοσχομάγκα. Αντί των προτέρων πεντήκοντα πέντε περί των Μυριδύτην βιαστών κατατρέχουσιν ήδη τους πολίτας τετρακόσιοι και πεντακόσιοι, ελεεινά της αυθαιρεσίας όργανα. Η Κυβέρνησις άρα διεδέχθη δυστυχώς την θέσιν του Μυριδύτου. Και λιποτάκτης με κατ’ αρχάς, αδύνατος δ’ έπειτα του να τιμωρήση τους περί τον Μυριδύτην απόντας, εστράφη εκδικουμένη τους πολίτας ως παρόντας και αόπλους.

Σοιουτοτρόπως μετεμορφώθη εις πολιτικήν όλως η ληστρική του Μυριδύτου σκηνή, ο δ’ υλικός κίνδυνος της πόλεως των Πατρών κατέστη προσωπικός τέλος πάντων. Σις αμφιβάλλει περί των συνεπών ωμοτήτων, όταν βλέπη κατά την περίπτωσιν ταύτην συγκεφαλαιουμένας τας αναμνήσεις των παρελθουσών, ει και όλως διαφόρου χαρακτήρος, σκηνών της Ακαρνανίας, της Ευβοίας και της Ναυπακτίας; Σις αμφιβάλλει περί της ανανεώσεως των προγραφών του 1833, 1834 και 1840, ότε και ο Κριεζώτης και ο Γρίβας και ο Βαλατσός και ο Παπακώστας υποτίθενται ως άλλοι Ιππίαι, έτοιμοι να επιπέσωσι μετά ξενικού στρατού εναντίον των Μεθορίων και της Ευβοίας;

Πρό των οφθαλμών του Τπουργείου παρουσιάζεται εν παντί καιρώ και τόπω η Αντιπολίτευσις ως άλλη Έμπουσα, βεβαμμένη με αίμα και εις διαφόρους μορφάς μεταβαλλομένη. Από της ιδέας, και μάλλον από της προθέσεως ταύτης ορμώμενον το Τπουργείον, απέδωκε πάντοτε εις αυτήν όλα τα κοινωνικά νοσήματα, και προς τον σκοπόν τούτον να δημοσιεύση έσπευσε δια του Μονήτορος και της Εθνικής παραμεμορφωμένα ουσιωδώς τα Μυριδύτεια, ως και πρότερον τα γενόμενα εν τη Ακαρνανία, Ευβοία και Ναυπακτία. Σων παραμορφώσεων αυτών την ανάγκην δεν αρνείται κανείς εις το Τπουργείον. Ο ένοχος αποποιείται και στρεψοδικεί πάντοτε, δια να εκφύγη την ποινήν του νόμου. Περί δε των αποτελεσμάτων, όσα έφερε και θέλει φέρει έν σύστημα ανομιών, βίας και ύλης, ως το Κωλεττικόν, το Τπουργείον καταναγκάζεται να προπηλακίζη ενοχοποιούν άλλους, την Αντιπολίτευσιν, και πάλιν την Αντιπολίτευσιν, και μολονότι ενός και μόνου, του Ι. Υαρμάκη εξαιρουμένου, οι λοιποί όλοι και Γρίβας και Κριεζώτης και Παπακώστας και Βελέντσας και Μυριδύτης ανήκον οι μεν επί τριετίαν, οι δε μέχρι τέλους εις την υπουργικήν τάξιν.

Αλλ’ αν όχι ο συνήθης τρόπος των οργάνων του μισθού, του ψεύδους και της ασυνειδησίας, παραδοξότατος όμως εις την προκειμένην εξαιρετικήν περίπτωσιν φαίνεται ο επί των Εσωτερικών Τπουργός κ. Παλαμίδης, διπλούν αναλαβών πρόσωπον δια της εγκυκλίου


των 4 10μβρίου. Διαλαμβάνουσα, την οποίαν πάς τίμιος Έλλην επεθύμει ταχίστην διάλυσιν του ληστρικού αληθώς κινήματος του Μυριδύτου, η εγκύκλιος αύτη εις μεν τα δημόσια μέρη της πόλεως Αθηνών ετοιχοκολλήθη, καθώς και εις τας Πρεσβείας εδόθη και δια του αριθ. 152 της Εθνικής εκοινοποιήθη, ως ήτο τετυπωμένη. Εις δε τα Συπογραφεία του Αιώνος και της Ελπίδος εστάλη παρ’ αυτού του Γραφείου των Εσωτερικών πρόσθετον φέρουσα δια χειρός εν ΔΗΘΕΝ εις τον στοίχον του τρίτου παραγράφου, και τοιαύτη, ως είπετο, μετετυπώθη δια του Αιώνος και της Ελπίδος. Ιδού η πρώτη, ήτοι η τοιχοκολληθείσα και δια της Εθνικής δημοσιευθείσα εγκύκλιος: «…Μετά πεισματώδη μάχην, διαρκέσασαν εφ’ ικανόν χρόνον, οι αποστάται ηναγκάσθησαν να εγκαταλείψωσι το ξενοδοχείον, και να προσφύγωσιν εις τας λέμβους του Αγγλικού ατμοπλοίου, αίτινες επί τούτω τους επερίμενον εις το παραθαλάσσιον, δια ν’ αναχωρήσωσιν εις Μύτικα της Ακαρνανίας. Διότι προ της εισβολής εις την πόλιν των Πατρών των ειρημένων δυνάμεων, οι εν Πάτραις κύριοι Πρόξενοι, επί τη αιτήσει του Δημάρχου και των πολιτών Πατρών, είχον μεσολαβήσει δια την αναχώρησιν τούτων, προς τον σκοπόν του ν’ απαλλάξωσι την πόλιν από τας δυστυχείς συνεπείας της εμφυλίου ρήξεως». Ιδού η Δευτέρα, ήτοι η εις τον Αιώνα και την Ελπίδα διευθυνθείσα εγκύκλιος: «…διότι ΔΗΘΕΝ προ της εισβολής εις την πόλιν Πατρών των ειρημένων δυνάμεων…»

Δύναται δια λόγους γνωστούς να μην αμφιβάλλη τις, ότι η Δευτέρα των δύω αυτών εγκυκλίων επέμφθη παρά του υπουργείου των Εσωτερικών και εις τας επαρχίας του Κράτους. Αλλά, και αν δεν υπάρχη τούτο, ερωτώμεν τον κ. Παλαμίδην, ως υπουργόν επί των Εσωτερικών, να είπη: ετέθη άρα δια της συγκαταθέσεώς του η προσθήκη της λέξεως ΔΗΘΕΝ, ναι ή όχι; Αν το πρώτον, πώς δεν προσετέθη η αυτή λέξις και εις τα τοιχοκολληθέντα αντίτυπα και εις τας στήλας της Εθνικής; Αν το δεύτερον, πώς δεν τιμωρείται πλαστογραφίας ένεκεν ο αρμόδιος υπάλληλος του Γραφείου των Εσωτερικών; Πώς δεν εξετάζονται ή δεν εγκαλούνται επί πλαστογραφία οι υπεύθυνοι του Αιώνος και της Ελπίδος συντάκται;

Φωρίς του να έχη τις την ανάγκην του να καταφύγη επί του προκειμένου εις τας επιστημονικάς ερεύνας και συζητήσεις του κ. Α. Ζυγομαλά, διότι δεν πρόκειται περί Πανσλαβισμού, Μισορθοδοξίας και εκλογικού Νόμου, εννοεί απ’ ευθείας, τι δύναται η προσθήκη του ΔΗΘΕΝ, ως δίδοντος άλλην ολοκλήρως έννοιαν εις το πνεύμα και το γράμμα της εγκυκλίου, ως ενοχοποιούντος πατόκορφα την Αγγλικήν Κυβέρνησιν. Πλην, εάν περί της ενοχής αυτής, υπέρ της οποίας κανείς να κηρυχθή δεν δύναται, αν υπάρχη πραγματική, πεπεισμένος ήτο ως εκ της θέσεως εαυτού, πολλώ ανωτέρας της του Δημοσιογράφου, ο κ. Παλαμίδης. Πόθεν ορμώμενος διένειμε διπλάς εγκυκλίους μετά της προσθήκης του ΔΗΘΕΝ και άνευ τούτου; […]

Βλέπομεν τον κ. Παλαμίδην πιστόν αληθώς διάδοχον και εφάμιλλον του Κωλέττου. Διεκήρυξεν ούτος επί του τάφου του περινουστάτου εκείνου ανδρός, ότι, ει και Πελοποννήσιος δεν θέλει μένει ύστερος του Ρουμελιώτου προκατόχου του. […]

Σου προκειμένου ζητήματος την εξωτερικήν μορφήν αφίνοντες ήδη, επανερχόμεθα, εις την οποίαν εθέσαμεν αρχήν προοιμιαζόμενοι, και ουδόλως διαστάζομεν προνοούντες τας δυσχερείς συνεπείας, τας οποίας αυτό προκάλεσε το Τπουργείον, μεταβαλόν το ληστρικόν ουσιωδώς κίνημα του Μυριδύτου εις πολιτικόν όλως. Εν μεν την Ακαρνανία, Ευβοία και Ναυπακτία πρότερον, ούτε φόβος τόσους συνέλαβεν, ούτε εις μέτρα άλλα παρεσύρθη τούτο, ει και είδε κινουμένους καθ’ εαυτού εδώ μεν όλους, εκεί δε πολλούς των κατοίκων. Ψφέλησε μάλιστα τούτο των προσωπικών καταδιώξεων ο περιορισμός, και δι’ αυτού μόνου επέτυχε να κατευνάση, ει και προς και καιρόν, τον εκ των παρανομιών και της βίας σάλον των πνευμάτων. Ποίαι όμως υπάρχουσιν αι αφορμαί, δι’ άς να επιτεθή ηθέλησεν εν Πάτραις κατά πολλών πολιτών, εν ώ αφ’ ενός αι Αρχαί όλως ανανδρία και ανικανότης, εδραπέτευσαν εγκαταλείψασαι την πόλιν εις την διάκρισιν των προ της στιγμής διατελούντων υπό την


υπηρεσίαν τούτων ληστών, οι δε πολίται παντός φρονήματος να σώσωσιν αυτήν εκ παντός τρόπου ηναγκάσθησαν από της διαρπαγής, του πυρός και της μαχαίρας; Εννοούμεν ενόχους τους Πατρέους μόνον επί ατολμία. Έχομεν όμως νόμον παιδεύοντα την ατολμίαν; Και αν νόμος τοιούτος υπήρχε, δεν έπρεπε να τιμωρηθώσι πρώτοι ο νομαρχεύων Γραμματεύς και αστυνόμος τρυφτόμπολος, ως δραπετεύσαντες, πρώτος ο μοίραρχος Πανάς ως μη προϊδών τον κίνδυνον ως εκ της θέσεώς του και απών εις Καλάβρυτα;

Αλλ’ αντί τούτων βλέπομεν προχειριζόμενων ευθύς ως Νομάρχην τον Γ. Ροντρόπουλον, και μέλλοντα ίσως τρατηγόν, κατά παραχώρησιν θείαν, τον Π. Πανάν. Αντί τούτων βλέπων την πρώτην τριανδρίαν του Πανά, Ροντοπούλου και τριφτομπόλου γενομένην πεντανδρίαν δια Γκραϊλάρδου και Βαλσαμάκη, ενεργουμένας δε κατά τούτων και εκείνων των πολιτών φυλακίσεις και καταδιώξεις, εκδικούμενα, ούτως ειπείν, τα αμοιβαία επιτόπια πάθη και μίση. Σάχα τοιαύτα μέτρα υπουργικά δεν ανοίγουσι τους οχετούς, δι’ ών πνίγονται αι ελευθερίαι; Εάν δια της σαγήνης του ληστρικού κινήματος του Μυριδύτου θέλωσιν οι Τπουργοί και άλλοι να χορτάσωσι τας εκδικήσεις εαυτών κατά διαφόρων ως αντιπολιτευομένων. Δεν προβλέπουσι τάχα, ότι ο πολιτικός ούτος βρόχος θέλει τεθή επί του τραχήλου των έπειτα;

Σωόντι! Ψς έν των παραδόξων της εποχής παρουσιάζεται και το φαινόμενον των Πατρών. Σα κινήματα της Ακαρνανίας, της Ευβοίας και της Ναυπακτίας, ει και μεγάλα σχετικώς κατά τας αρχάς των, υπελήφθησαν ως μικρού λόγου αξία εις το τέλος των. Σο κίνημα όμως του Μυριδύτου, ει και σμίκριστον, ότε ήρχισεν, εθεωρήθη μέγα ότε ετελείωσε. Και ο λόγος; Δια να πλασθή καταδιώξεων και φυλακίσεων ύλη δια να καταστώσι πλέον δυσχερείς αι σχέσεις μιας των ευεργετίδων Δυνάμεων, ενοχοποιουμένης και μ’ όλην την από 30 9μβρίου και 1 10μβρίου αίτησιν των κατοίκων και του Δημάρχου προς τους εν Πάτραις Προξένους επί μεσολαβήσει, και μ’ όλην την από 1 10μβρίου έγγραφον ευγνωμοσύνην τούτων προς τους ιδίους, και μ’ όλην την από 2 10μβρίου κοινήν όλων των Προξένων αίτησιν προς τον Πλοίαρχον του Αγγλικού ατμοπλοίου.

Πού μέλλει άρα να σταματήση η τοιαύτη τακτική και απρονοησία του Τπουργείου; Μάντεις κακών δεν θέλομεν να δειχθώμεν, και αναμένομεν δια τούτο να οδηγηθώμεν εις το μέλλον υπ’ αυτών των πραγμάτων.

~ ~ ~ ~ ~

Αι τελευταίαι ειδήσεις των Πατρών είναι δυσάρεστοι λίαν, ως υπήρξαν τοιαύτα και τα προ ολίγου συμβάντα. Ο ενεργούμενος κατά των ανθυπουργικών διωγμός υπερβαίνει πάντα πιθανότητος όρον. Εις τας οικίας εκάστου τούτων επεβλήθησαν παρά των Αρχών τα λεγόμενα κονάκια εξ 20, 30 και 40 στρατιωτών, οίτινες δια των απαιτήσεων και των εκ προθέσεως ενοχλητικών τρόπων των φέρουσι την μεγαλητέραν κατάθλιψιν και ανησυχίαν εις τας οικογενείας. Παρά του Πανά και των τοιούτων η στρατιωτική καταπίεσις φαίνεται ως μόνον σωφρονιστικόν μέσον, εν ώ δεν είναι, ειμή εκδίκησις αγενής, και φέρουσα τους πολίτας εις τον μεγαλήτερον βαθμόν της αγανακτήσεως και της απελπισίας.

Παρά την τοιαύτην στρατιωτικήν κατάθλιψιν ήρχησαν ενεργούμεναι συλλήψεις και φυλακίσεις. Σοιούτοι εφυλακίσθησαν ο κύριος Α. Καλαμογδάρτης και άλλοι τινές, των οποίων δεν γνωρίζομεν τα ονόματα εισέτι. Μάλιστα δε η αποστολή των κυρίων Γκραϊλλάρδου και Βαλσαμάκη προϋποτίθησι καταδιώξεως τας πλέον απηνείς, εν ώ καιρώ η εν Πάτραις γνωστή τριανδρία του Πανά, Ροντοπούλου και τριφτόμπολα ηυξήθη ήδη δια των ανωτέρων δύω προσώπων γενομένη πεντανδρία. Υρίξον ήλιε! Σην λύσιν, όσων λέγομεν, πρόχειρον έχει έκαστος, άμα ανατρέξη εις τα συμβάντα των 1833 και 1834.

Δεν δυνάμεθα επί του παρόντος να φέρωμεν τον λόγον επί των αιτίων, δια τα οποία εγένετο η φυλάκισις των ανωτέρω. Αγνοούμεν αυτά, και αποφεύγομεν δια τούτο να επικρίνωμεν εκ προκαταλήψεως, μολονότι φυλακίσεις ενεργούμεναι δια Πανάδων και


Ροντοπούλων προϋποθέτουσι φατριαστικόν διωγμόν, ανομίαν, ασυνειδησίαν και απελπιστικά μέτρα.

~ ~ ~ ~ ~

Νεώτεραι εκ Πατρών ειδήσεις βεβαιούσι:

Αον. τι μετά του Α. Καλαμογδάρτου συνεφιλακίσθησαν και ο κ. Β. Ρούφοας και ως άλλοι 10 πολίται.

Βον. τι το Αγγλικόν ατμόπλοιον μετέφερεν αποβιβάσαν τον Μυριδύτην με τους περί αυτόν εις την Μελίττην, αφ’ ού η Γερουσία της Επτανήσου δια πράξεώς της εκήρυξεν ως απαραδέκτους τούτους εις τας Ιονίους Νήσους.

Μια σημείωση εδώ: Η Μάλτα, το μέρος δηλαδή στο οποίο κατέληξαν οι στασιαστές, όπως και τα Επτάνησα εκείνη την περίοδο ήταν Αγγλική αποικία και ο κεντρικός ναύσταθμος του Αγγλικού στόλου στην Μεσόγειο. Σην ακριβή διαδρομή του Μερεντίτη και των συντρόφων του προς την Μάλτα την παρακολουθούμε με την βοήθεια της «Εθνικής» (φ. 155, 18 Δεκέμβρη 1847):

Σην 7 Δεκεμβρίου ε.ε. πρό της Ηούς προσωρμίσθη εις τον λιμένα Ζακύνθου το Αγγλικόν πολεμικόν ατμόπλοιον προσερχόμενον εκ Πατρών Λευκάδος και Κερκύραν, επιφέρον τον λησταποστάτην Μυριδύτην μετά των οπαδών αυτού, εξήκοντα τον αριθμόν.

Σο ατμόπλοιον τούτο αποπλεύσαν εκ Πατρών προσωρμίσθη το πρώτον εις Λευκάδα και εκείθεν εις Κέρκυραν επί σκοπώ της αποβιβάσεως των λησταποστατών. Αλλ’ επειδή η Γερουσία απεφάνθη, ότι δεν δύναται να γενώσιν δεκτοί εις τας Ιονίους Νήσους, απεβιβάσθησαν μόνον οι πληγωμένοι και ασθενείς δέκα τον αριθμόν, οι δε λοιποί κατά διαταγήν του Αρμοστού θέλουσι μεταφερθή εις Μελίτην δια του αυτού ατμοπλοίου, όπερ έμελλε ν’ αποπλεύση εκ Ζακύνθου, άμα ήθελε φθάσει εκεί έτερον εκ Πατρών αναμενόμενον ατμόπλοιον.

Εις τους λησταποστάτας δεν επετράπη παρά της εν Ζακύνθω αρχής ουδεμία εις την νήσον συγκοινωνία.

Σο ανωτέρω ατμόπλοιον μετά των κακούργων διέμενε εις τον λιμένα Ζακύνθου μέχρι της πρωΐας της 11 Δεκεμβρίου ότε ανήχθη δια Μελίτην.

Επιστρέφοντας στα της Πάτρας, στο φύλλο 833 του «Αιώνος» (13 Δεκέμβρη 1847) βλέπουμε ότι οι καταδιώξεις συνεχίζονται, με άκομψο τρόπο και με παρεμβάσεις της κυβέρνησης στο έργο της Δικαιοσύνης:

Μέχρι της 12 10μβρίου δεν έχομεν νεωτέρας εκ των Πατρών ειδήσεις. Εκ των υστέρων εξηγήθη η εκεί αποστολή του κ. Βαλσαμάκη ως Εισαγγελέως των εν Ναυπλία Εφετών και ως ανωτέρας ανακριτικής Αρχής. Μετά το τέλος της τετραημέρου Μυριδυτικής κυριαρχίας αι εν Πάτραις Διοικητικαί και Δικαστικαί αρχαί ήλθον εις διενέξεις ασυμβιβάστους. Αι πρώται ήθελον να επιληφθή η Δικαστική εξουσία ανακρίσεων κατά διαφόρων πολιτών. Αι δεύτεραι, εντός του νόμου μένουσι, αντέτεινον ως αδύνατοι να ανακρίσωσι πολίτας οποιοσδήποτε δια πράξεις, λαβούσας χώραν εν τω διαστήματι των τεσσάρων ημερών της Μυριδυτικής κυριαρχίας, καθ’ άς δεν υπήρχον Αρχαί Διοικητικαί, εκτός αν πρόκηται να ενεργηθώσιν ανακρίσεις δια πράξεις γενομένας πριν ή μετά την διάλυσιν των Μυριδυτείων. Σων διενέξεων τούτων εγένετο έφεσις εις το Τπουργείον, και εντεύθεν προέκυψεν η αποστολή του κ. Βαλσαμάκη, ως ανωτέρας ακριτικής Αρχής. Ποίαν ούτος έδωκεν ή θέλει δώσει λύσιν, αγνοείται μέχρι της παρούσης ώρας, ει και οι άνθρωποι, οδηγούμενοι υπό του παρελθόντος του υπαλλήλου αυτού, παρεδέχθησαν ως βεβαίαν γενησομένην την λύσιν του ζητήματος κατά των πολιτών, ήτοι κατά των αντιπολιτευομένων. Αλλ’ εν τοιαύτη περιπτώσει, τι μέλλει να αποδειχθή και πάλιν; τι η Εξουσία θέλει να


ενοχοποιήση άλλους δια τας ελλείψεις εαυτής, δια τας λειποταξίας της, δίδουσα χαρακτήρα πολιτικόν εις το όλως ληστρικόν κίνημα του Μυριδύτου. τι οι πολίται, και υπηρετούντος του Μυριδύτου την Κυβέρνησιν, και επιορκούντος του Μυριδύτου κατά της Κυβερνήσεως, υπόκεινται να υποφέρωσι, πληρώνοντες άλλως αυτοί το πρόστιμον της κακοήθους εκείνης πολιτικής, ήτις και εμψυχώνει και βραβεύει την ληστείαν δια των αμνηστιών, των βαθμολογιών και της υλικής δυνάμεως.

Η Κυβέρνηση μέσω της «Εθνικής» (φ. 154, 16 Δεκεμβρίου 1847) απαντά στον «Αιώνα»:

- Ο Αιών νομίζει αδύνατον, πράξις τις να ήναι και στασιαστική και ληστρική συγχρόνως. Αλλ’ εις ημάς το πράγμα δεν φαίνεται επίσης εις πάσαν περίπτωσιν ακατάληπτον. Διότι, αν υποθέσωμεν π.χ. ανθρώπους τινάς, οίτινες ορμώνται μεν υπό ιδιωφελών τινών λόγων και εισηγήσεως ν’ ανατρέψωσι τα καθεστώτα, αλλ’ ουδέ την απαιτουμένην γενναιότητα, ουδέ τόλμην ικανήν έχουσιν, ώστε επί τούτω να δράξωσι δι εαυτών τα όπλα. Ούτοι δε δια μισθών, υποσχέσεων, ή και δι’ άλλων έτι τινών μέσων πείσωσι ποτε ληστάς τινας δια να συμπράξωσιν. Οι λησταί εκείνοι, ενώ φέρουσι σημαίαν εφ’ ής ας υποθέσωμεν, ότι εικονίζεται και σταυρός μετ’ ακτίνων και αναγινώσκεται ζήτω το σύνταγμα, και δόξα αμάραντος κτλ ενώ παρασκευάζουσιν ως όργανα την ανατροπήν των καθεστώτων κτλ. μεταξύ λόγων αρπάξουσιν εν παρόδω και όσα κρίνουσιν εύλογον. Διότι πιστεύουσιν, ότι, όπως και αν εκβή το πράγμα, ούχ ήττον θέλουσι δυνηθή ν’ ασφαλίσωσι και εαυτούς και τα ληστευθέντα.

- Ο Αιών αναγγέλλει επίσης, ότι εν εκάστη οικία αντιπολιτευομένων εν Πάτραις καταλύουσι σήμερον τεσσαράκοντα στρατιώται. Επειδή δε, ως νομίζομεν, επιθυμεί να ήναι όσον το δυνατόν πλείστοι και οι εν Πάτραις αντιπολιτευόμενοι, ας υποθέσωμεν προς χάριν αυτού διακοσίους π.χ. Έπεται λοιπόν, ότι η κυβέρνησις έπεμψεν εις Πάτρας οκτώ χιλιάδας στρατιώτας! Αλλ’ αν θέλη να πιστεύση, ότι οι εκεί στρατιώται είναι μόνον περί τους τετρακοσίους, τότε βεβαίως δεν θέλει ελαττώσει ασμένως τον αριθμόν των αντιπολιτευομένων εις δέκα. Κύριος μεν είναι να πράξη ως βούλεται, αλλ’ αν ο σκοπός αυτού είναι το να πείθη, προς τούτο δεν συντελούσι βεβαίως τοιαύται υπερβολαί.

- Ο Αιών προς τούτοις αποτείνει σχοινοτενή τινα κατηγορίαν κατά του επί των εσωτερικών υπουργού. Πορίζεται δε ολόκληρον αυτήν από της εξής περιστάσεως. Σο υπουργείον εξέδωκεν εγκύκλιον περί της διαλύσεως της εν Πάτραις ληστρικής στάσεως ού μόνον τοιχοκολληθείσαν, αλλά και πεμφθείσαν εις τας πρεσβείας και δημοσιευθείσαν δια της Εθνικής, δια της υντηρητικής, δια του αντιπολιτευτικού Αγγέλου και άλλων εφημερίδων ακριβέστατα ομοίαν. Αλλ’ ο υντάκτης του Αιώνος και ο της Ελπίδος έτυχε να λάβωσιν εν των δεδημοσιευμένων εκείνων αντιτύπων, εν ώ χειρόγραφον εν περιθωρίω είχε τις προσθέσει το δήθεν, είτε ως νομίζων αυτό αναγκαίον, είτε και άλλως […]. Ούδ’ εύκολον, ούδ’ αναγκαίον είναι το να εξετάσωμεν τις και δια τι προσέθηκε το δήθεν. Διότι αυτός ο Αιών ομολογεί, ότι τούτο είναι πρόσθετον, έλλειπε δε από των λοιπών αντιτύπων, των τοιχοκολληθέντων, δηλαδή, εις τας πρεσβείας πεμφθέντων, και δια των εφημερίδων δημοσιευθέντων, τα οποία μόνα έπρεπε και ηδύνατο να θεωρήση επίσημα. Διότι, αν ποτέ ο υπουργός κρίνη αναγκαίον να προσθέση λέξιν τινα εν τω περιθωρίω, μονογραφή το όνομα αυτού υπ’ αυτήν, ήτις ούτω μόνον θεωρείται ως μέρος του κειμένου. Άλλος δε τις, αντί του δήθεν, αν ήθελεν, ηδύνατο να προσθέση το δόξα σοι ο θεός! ή τι άλλο. Αλλ’ ουδείς συντάκτης έπρεπε, νομίζομεν, ανεξετάστως να καταχωρίση αυτό, αν αμέσως και ευκόλως ηδύνατο να πεισθή περί της προσθήκης από πάντων των λοιπών και αυτών των επισήμων αντιτύπων. Σεθήτω όμως, ότι δια τινας λόγους ηθέλησε τις να παραδεχθή το δήθεν. Άρα δια τούτο έχει δικαίωμα να υβρίζη τον υπουργόν;

Σην επόμενη μέρα στον «Αιώνα» (φ. 834, 17 Δεκεμβρίου 1847) δημοσιεύεται το ανακάτεμα που έκανε η Κυβέρνηση στη δικαιοσύνη των Πατρών, στα πλαίσια των ανακρίσεων για το κίνημα του Μερεντίτη:


Σα Πατραϊκά ευρίσκονται εις την αυτήν κατάστασιν. Οι προαγγελόμενοι κεραυνοί των προγραφών και των φυλακίσεων δεν επραγματοποιήθησαν μέχρι τούδε. Μόνος ευρίσκεται υπό κράτησιν ο Κ. Α. Καλαμογδάρτης, και περί τούτου ακόμη υπάρχει αμφισβήτησις μεταξύ Εισαγγελέως και Ανακριτού, του πρώτου θέλοντος την έκδοσιν εντάλματος φυλακίσεως, και του δευτέρου ενισταμένου. […]

Σαύτη τη στιγμή βεβαιούμεθα την παύσιν του εν Πάτραις Εισαγγελέως Π. Φοϊδά. Κατ’ αυτού είχον εκφρασθή και γράψει τα μύρια ο τε Ροντόπουλος και Πανάς, και επί του παρόντος δεν είναι γνωστοί κυρίως οι λόγοι της παύσεως ταύτης, εν ώ αφ’ ετέρου το περί φυλακίσεως του κ. Καλαμογδάρτου ένταλμα υπεγράφη και εξεδόθη. Αντί του κ. Φοϊδά αντικατέστη ο κ. Νικόπουλος.

~ ~ ~ ~ ~

Επαύθη, αναφέραμεν ανωτέρω, ο Εισαγγελεύς Πατρών κύριος Π. Φοϊδάς, και αντικατέστη παρά του κ. Αλεξίου Νικοπούλου, μέχρι τούδε Αντιεισαγγελέως παρά των εν πάρτη Πρωτοδικείω. Αντ’ αυτού δε μετετέθη εις πάρτην ο μέχρι τούδε Αντεισαγγελεύς εν Πάτραις κ. Παλαμάς. Σοιοτοτρόπως έλαβε μεταρρύθμισιν ουσιώδη το Πρωτοδικείον Πατρών, καθ’ ήν περίστασιν πρόκειται να εργασθή τούτο επί ουσιωδών αντικειμένων. Ο ήδη προβιβασθείς Εισαγγελεύς κ. Νικολόπουλος θεωρείται ως νέος και τιμιότητος και ικανότητος. Μένει δε να ίδωμεν, και αν η διαγωγή του εις το μέλλον θέλη δειχθή σύμφωνος με την ανωτέρω κοινήν ιδέαν. Ετέθη, ομολογητέον, εις θέσιν δεινήν, εις θέσιν, εις την οποίαν στρέφονται όλων τα όμματα ήδη δια την μεταξύ αδικίας και δικαιοσύνης κινδυνεύουσαν αθωότητα. Αλλ’ οι σιδηροί χαρακτήρες της τιμιότητος και της ηθικότητος δεν κιβδηλεύονται επ’ ουδεμιά περιστάσει. Και, χωρίς του να απαιτή τις παρά του κ. Νικοπούλου πράξεις αντιβαινούσας εις την συνείδησιν και τα καθήκοντά του, ελπίζει και περιμένει να ίδη ένα πιστόν αντιπρόσωπον του νόμου.

ε άλλο σημείου του ίδιου φύλλου του Αιώνος (φ. 834, 17 Δεκέμβρη) βλέπουμε και με ποιόν απολαυστικό τρόπο αντιδρά η αντιπολίτευση στις προσπάθειες της Κυβέρνησης να καλύψει τον Γραμματέα Ροντόπουλο και να τον παρουσιάσει σαν ήρωα:

Και εις την υπουργικήν από 4 10μβρίου και υπ’ 21.033 εγκύκλιον του επί των Εσωτερικών Τπουργού αναγινώσκομεν «…Μετά π ε ι σ μ α τ ώ δ η μ ά χ η ν διαρκέσασα εφ’ ικανόν χρόνο» και εις την Ροντοπουλικήν της αυτής ημερομηνίας και υπ’ αριθμ. 8.117 προς τους εν Πάτραις Προξένους των ξένων Δυνάμεων βλέπομεν «Επανελθόντες εις την έδραν ΜΑ, και διαλύσαντες δια π ε ι σ μ α τ ώ δ ο υ ς π ο λ έ μ ο υ την αποστατικήν σκηνήν του λησταποστάτου Μερεντίτου».

Φαθήτε από το πρόσωπον της γης ήρωες του Βαλτετσίου, του Μεσολογγίου, του Καφηρέως, της Πέτρας! Μη τολμήσεητε να φέρητε πλέον επί του μηρού σπάθην δόξης και επί του λαιμού δείγματα πατριωτισμού και ανδρείας! Ιδού νέος συνιστώμενος υπό του Τπουργείου αρειμάνιος ήρως, ιδού νέος αυτοκηρυττόμενος ήρως, όστις μετά πεισματώδη μάχην και δια πεισματώδους πολέμου κατετρόπωσε τους ανέμους και την μη υπάρχουσαν αποστασίαν, τον επιβαίνοντα εις τας λέμβους Μυριδύτην και τους οπαδούς του!

Δια τούτο, τα εγκώμια του Τπουργείου και τα κηρύγματα του Ροντοπούλου εκτιμώσα η πόλις των Πατρών, εθεώρησε τούτον ως νέον εγχώριον ήρωα και σωτήρα. Και, εν ώ αύτη ανέκαθεν μεν ωνομάζετο Α ρ ό η, μετέπειτα δε εκλήθη Π ά τ ρ α ι υπό του Πατρέως, αρχαίου τινός εγχωρίου ήρωος, ήδη απεφάσισε να ονομάζηται του λοιπού Ρ ο ν τ ο π ο ύ λ α, ως εκ του νέου ήρωος Ρ ο ν τ ο π ο ύ λ ο υ. Έχει πάσα εποχή την ειδικότητά της, τον χαρακτήρα της. Ας έχη και η παρούσα τον ιδικόν της.

Πώς να μη πιστεύσωμεν ένα Μαντινέα Τπουργόν, κηρύττοντα «ως πεισματώδη και πολύωρον μάχην» μιαν εκ των νώτων επίθεσιν στιγμιαίαν; Πώς να μη πιστεύσωμεν ένα Μαντινέα Νομάρχην ομολογούντα πεισματώδη πόλεμον ένα ακαριαίο πυροβολισμόν κατά


ανθρώπων, των μεν εν τη προκυμαία, των δε εν ταις λέμβοις υπαρχόντων; Πώς επομένως να μη πιστεύσωμεν μετονομασθείσαν και την πόλιν των Πατρών Ροντοπούλαν ως εκ του νέου τούτου ήρωος της δραπετεύσεως και της προκυμαίας; Και θέλουσιν ακόμη να είπωσι τινες, ότι η Ελλάς δεν έχει ούτε Τπουργούς φιλαλήθεις, ούτε Νομάρχας ήρωας.

την «Ελπίδα» (φ. 454, 20 Δεκέμβρη 1847) δημοσιεύονται δύο επιστολές από την Πάτρα, όπου βλέπουμε να αναδεικνύονται και άλλες αυθαιρεσίες της κυβέρνησης και των αντιπροσώπων της:

Η εν Πάτραις αισχρά Σριανδρία πράξασα όσα ανοσιουργήματα δύναται τις να φαντασθή, έπραξεν εσχάτως φανερό ανοσιούργημα, το οποίον το υπουργείον του εθνοκαταράτου Κωλέτου έπραττεν ενίοτε πολλά μυστικώς, και όχι εν μεγάλοις (en grand): Παρεβίασε το άσυλον του ταχυδρομείου. Ιδού τι μας γράφουσιν περί του αντικειμένου τούτου εκ Πατρών.

«… Εύρον εις την επιστολήν σας τα δύω επί… συναλλάγματα, αλλά το τρίτον δεν περιείχετο. Παρετήρησα μετά προσοχής την σφραγίδα της επιστολής και την εύρον ηλλοιωμένην, ώστε δεν είχον καμμίαν αμφιβολίαν ότι η επιστολή ηνοίχθη. Ερεύνησα ακριβέστερα, και ιδού τι επληροφοήθην μετά μεγίστης θετικόητητος, έτοιμος να το υποστηρίξω και ενώπιον του Δικαστηρίου. Ο αισχρός μας Νομάρχης Ροντόπουλος είχε προσκαλέσει τον Εισαγγελέα να κατάσχη τα γράμματα εις το ταχυδρομείον, διότι δια του μέσου τούτου θέλει ανακαλύψει την μεγάλην συνωμοσίαν κατά του Θρόνου, της οποίας ο Μερεντίτης ήτο ο εκτελεστής. Ο Εισαγγελεύς απέρριψεν τοιαύτην αισχράν πρότασιν. Σότε ο Ροντόπουλος συμπαραλαβών τον μοίραρχον της χωροφυλακής εισήλθεν εις το ταχυδρομείον, και κατέσχε τας εκ διαφόρων επαρχιών επιστολάς των πολιτών, παραλαβών αυτάς εις την οικίαν του. Σην επιούσαν επεστράφησαν εις το ταχυδρομείον αι επιστολαί, κρατηθεισών παρά του Ροντοπούλου μόνον 15-20 μεταξύ των οποίων είναι επιστολαί προς τον Βαλιάνον, Μερεντίτην, Μέγαν κτλ. Αν και συγγενής στενός του κ. Τπουργού των Εσωτερικών, ο επιστάτης του ενταύθα ταχυδρομείου έμεινεν εμβρόντητος δια την αναιδή αυθάδειαν του Ροντοπούλου».

Ερωτώμεν τώρα τον κ. Διευθυντήν των ταχυδρομείων, εν γνώσει του ή εν αγνοία του ληστεύονται τοιουτοτρόπως υπό των Αρχών τα ταχυδρομεία; Αν η τοιαύτη λήστευσις γίνηται εν γνώσει του κ. Διευθυντού, δεν θέλει βεβαίως μας μεμφθή κηρύττοντες, ότι γίνεται αυτόχειρ της υπολήψεώς του μεταξύ των πολιτών της Ελλάδος, οίτινες εθεώρουν την τιμήν και ακεραιότητα αυτού ως εχέγγυον της ασφαλείας της αλληλογραφίας των. Αν η λήστευσις γίνεται εν αγνοία του, οφείλει να παραιτηθή υπηρεσίας καταντησάσης μέσον αισχρουργίας.

Ερωτώμεν το υπουργείον, το άρθρον 14 του υντάγματος δεν λέγει ρητώς «ότι το απόρρητον των επιστολών είναι απαραβίαστον»;

Αν ο Ροντόπουλος εξ ιδίας αυθαδείας παρεβίασε το απόρρητον των επιστολών, το υπουργείον οφείλει να τον παύση ευθύς. Αν ο Ροντόπουλος ενήργησεν εν γνώσει του υπουργείου, ερωτώμεν, υπάρχει αναιδεστέρα παραβίασις της ιερότητος των επιστολών, φυλαττομένης με θρησκευτικήν ευλάβειαν και παρ’ αυτών των βαρβάρων;

Ημείς λέγομεν μετά θετικότητος, ότι ο Ροντόπουλος ενήργσεν εν γνώσει του υπουργείου, και ιδού πόθεν το εξάγομεν. Επιστολάς προς τους αποστάτας, εν ώ ήτο γνωστόν καθ’ όλην την επικράτειαν ότι αυτοί ανεχώρησαν δια του Αγγλικού ατμοπλόου, βεβαίως κανείς δεν ήθελεν γράψει διευθύνον αυτάς εις Πάτρας. Άρα φαίνεται, ότι τοιαύται πλασταί επιστολαί σύμφωνοι με τον πολιτικόν συνωμοσίας χαρακτήρα, τον οποίον θέλει να δώση το υπουργείον εις το κίνημα του Μερεντίτου, εγράφησαν επίτηδες, και επίτηδες εδόθησαν εις διάφορα ταχυδρομεία του κράτους, επιγεγραμμέναι δια Πάτρας, ώστε γενομένης έπειτα κατασχέσεως εις το ταχυδρομείον Πατρών, να ανοιχθώσι και δια του περιεχομένου αυτών να επικυρωθή η περί συνωμοσίας συκοφαντία. […]


~ ~ ~ ~ ~

«Πάτραι, την 15 10βρίου 1847. Υίλε!

[…]

Επανελθούσης της ησυχίας, και των αρχών αρξαμένων να ενεργώσι, συλλαμβάνεται ο κ. Καλαμογδάρτης, φυλάττεται πέντε ημέρας εις την οικίαν του Μοιράρχου, και κατά την 11 ε.μ. εκδίδεται κατ’ αυτού ένταλμα φυλακίσεως. Σωόντι! Σοιαύτην αμοιβήν έπρεπε να λάβη ο σώσας την πόλιν των Πατρών από το πυρ, και την λεηλασίαν. Κατά τι ημάρτησε ο Καλαμογδάρτης; Διότι δεν εκτύπησε τα αποστατήσαντα της κυβερνήσεως στρατεύματα; Αλλ’ έλαβεν εις τούτο διαταγήν, αν και την εζήτησεν; χι. Έλαβε διαταγήν του ήρωος Ροντοπούλου όταν επληροφορήθη ότι το δημοτικόν συμβούλιον ελέγξατο αυτόν αρχηγόν της πολιτοφυλακής; χι! Διατί τάχα δεν καταδιώκεται ο Νομάρχης αυτός, όστις δεν ενήργησεν ό, τι έπρεπε; Σις ήθελεν επομένως δικαιώσει τον Καλαμογδάρτην αν κτυπών τους αποστάτας άνευ διαταγής, εγένετο παραίτιος σκηνών θλιβερών, και εμπρησμού της πόλεως; […]

Ίσως επιθυμούν να συρράψωσι κατηγορίας, καθ’ όλης της αντιπολιτεύσεως, να διερεθίσωσι τον ηγεμόνα ότι παν κατ’ αυτού τεκταίνεται. Υυλακίσετε λοιπόν, ω υπηρέται των υπουργών, όλον το έθνος! Θέσετέ του τας οποίας σεις τεκταίνετε αλύσσους! Άλλως, βεβαιωθείτε τίποτε δεν θα κατορθώσετε.

Ανακρίσεις πολυειδείς ενεργούνται, και ας ιδώμεν. […]»

το φύλλο 455 (1 Γενάρη 1848) η «Ελπίς» επανέρχεται στις παρεμβάσεις της κυβέρνησης στη Δικαιοσύνη:

Κατά δυστυχίαν της και προς τιμήν του Ελληνικού ονόματος, η Εξουσία εύρε πρόσκομμα εις τους σκοπούς της δικαστάς τινάς αυτού του Πλημμελειοδικείου Πατρών. Ο Εισαγγελεύς κ. Π. Φοϊδάς, αν και άπορος, αν και νεώτατος έδειξεν εις την περίστασιν ταύτην αξιέπαινον ανεξαρτησίαν χαρακτήρος, δεν ηθέλησε να γενή δήμιος τιμίων και αθώων πολιτών, δεν ηθέλησε να παραβιάση αναιδώς το υπό του συντάγματος προστατευόμενον απόρρητον των επιστολών, επομένως δεν ηθέλησε να ενεργήση την σκανδαλώδη κατάσχεσιν της αλληλογραφίας εις το ταχυδρομείον Πατρών. Η Εξουσία τον έπαυσεν. Ο πρόεδρος του δικαστηρίου Γαλανόπουλος, και ο Παππασπυρίδης ηρνήθησαν να δεχθώσιν ώστε το διατεταγμένον υπό του νόμου να διανέμη την δικαιοσύνην δικαστήριον να καταστή εργαστήριον συκοφαντιών και κακουργίας. Οι αξιότιμοι ούτοι δικασταί επαύθησαν ως πληροφορούμεθα.

το ίδιο φύλλο της «Ελπίδος» δημοσιεύεται και αναφορά των προυχόντων της Πάτρας προς τον υποστράτηγο Νοταρά, τον οποίον είχε στείλει η Κυβέρνηση για να επιτηρεί την τάξη, αναφορικά με το θέμα του Καλαμογδάρτη:

Προς τον υπασπιστήν της Α.Μ. υποστράτηγον κ. Π. Νοταράν.

Κύριε υποστράτηγε!

Προ ημερών διαμένων ενταύθα, ευηρεστήθητε, βεβαίως, να συλλέξητε πληροφορίας περί των εν τη πόλει ταύτη δυστυχών συμβάντων, περί των αιτιών, αίτινες τας προϋκάλεσαν, και των περιστάσεων, αι οποίαι τας εσυνόδευσαν. […] Εβεβαιώθητε, ελπίζομεν, ότι όλοι οι κάτοικοι, και οι πρόκριτοι ιδίως του τόπου τούτου, από της ιδίας στιγμής της εκρήξεως της στάσεως, προσέφυγον εις την δημοτικήν Αρχήν, την μόνην μείνασαν εις τον τόπον, και δι’ αυτής ενεργήσας την σύστασιν πολιτοφυλακής, εις την οποίαν ανετέθη η φύλαξις της περιουσίας της πόλεως […]. Μεταξύ των ολίγων πολιτών οίτινες συνέπραξαν εις την κοινήν σωστηρίαν είναι και ο κ. Αντώνιος Καλαμογδάρτης, εις τον οποίον ανετέθη μάλιστα, ομού και τέσσαρους άλλους, μεταξύ των οποίων και είς δημοτικός Πάρεδρος, ο κ. Λουκάς Καραμπίνης, η διεύθυνσις της πολιτοφυλακής. Ο κ. Καλαμογδάρτης συνεμορφώθη


πληρέστατα με τας ευχάς της πόλεως, τίποτε δεν έπραξεν άλλο παρ’ ό, τι κοινή απεφασίσθη, και δια των αόκνων προσπαθειών του ουδενός οβολού αξίας περιουσία απωλέσθη ή διερπάγη. Εν τοσούτω με πολλήν μας θλίψιν παρατηρούμεν ότι αυτός μένει έγκλειστος εις την φυλακήν ταλαιπωρούμενος, ως στασιαστής, δήθεν, χαρακτηρισθείς βεβαίως, ως τοιούτος από ανθρώπους, οίτινες ουδέν έχουσιν ιερόν και άγιον.

Εις τοιαύτας, Κύριε υποστράτηγε, περιστάσεις η κακία ευρίσκει στάδιον ενεργείας, και τα μικρά και ευτελή πάθη τόπον ευρύχωρον να εξαπλωθώσιν. Επιτρέψατέ μας δια τούτο κ. υποστράτηγε, να σας παρακαλέσωμεν να ενεργήσετε το εφ’ υμίν, ώστε ο συμπολίτης κ. Α. Καλαμογδάρτης να παύση ταλαιπωρούμενος. Δώσατε όπου δει τας ανηκούσας πληροφορίας κατά ποίον τρόπον έλαβον χώραν τα δυστυχή εν τη πόλει μας συμβάντα ίνα μη περιπλεχθώσι ταλαιπωρούμενοι οι αθώοι. Πεπεισμένοι ότι θέλετε ακούσει ευνοϊκώς τας παρακλήσεις μας, σας παρακαλούμεν να δεχθήτε την διαβεβαίωσιν της εξαιρέτου προς υμάς υπολήψεώς μας, μεθ’ ής λαμβάνομεν την τιμήν να υποσημειωθώμεν.

[Ακολουθούν οι υπογραφές 58 πολιτικών προσωπικοτήτων και 352 εμπόρων της περιοχής]

τις 24 Δεκέμβρη 1847, με το φύλλο 166, η εφημερίδα «Εθνική» δικαιολογεί τις ενέργειες των Αρχών της Πάτρας και επιτίθεται σφοδρά στην Αγγλία για την εμπλοκή της στο κίνημα του Μερεντίτη:

Ικανώς ήδη είπομεν εν τοις προηγουμένοις, ότι η εν Πάτραις στασιαστική και ληστρική πράξις δε ήτο βεβαίως τοιαύτη, η οποίαν συμφέρον έχει να παραστήση σήμερον η αντιπολίτευσις. Είπομεν ήδη ότι ο κ. Καλαμογδάρτης, μέλος της αντιπολιτεύσεως ού των μετριοπαθεστάτων, και προ της στάσεως ύποπτος εφάνη, ως κρύψας εν τη οικία αυτού τον πάλαι εν Ναυπακτία αντάρτην Βενέτικαν, όστις κατά την στάσιν προφανώς ουκ ολίγον εις τα γενόμενα συνετέλεσεν. τι ο κ. Καλαμογδάρτης, συσταθείσης της λεγομένης πολιτικής φυλακής εκ τετρακοσίων ανδρών, και αρχηγός αύτης γενόμενος, απαθής έμεινε και ακίνητος θεωρός των πεντήκοντα κακούργων, εισβαλόντων εις το νομαρχείον, ληστευσάντων το ταμείον και την τράπεζαν και παραβιασάντων το Αυστριακόν προξενείον. τι προέτρεψε τους εν τω φρουρίω να παραδοθώσι, χάριν τάχα της ειρήνης, εις τον Μυριδύτην, και ότι τέλος έδειξεν απίθανον τινα ζήλον εις το να φυγαδευθώσιν οι κακούργοι μετά των ληστευθέντω, ως να εφοβείτο ο ανήρ μη η παρουσία αυτών αποκαλύψη και άλλας τινας περιστάσεις τας οποίας μάλιστα συμφέρον ίσως είχε να κρύψη. Ο κ. Καλαμογδάρτης λοιπόν, καθ’ ού είναι εκδιδόμενον ένταλμα συλλήψεως, ευλόγως διατελεί εν φυλακή.

Να σημειώσουμε εδώ ότι η αναφορά του συντάκτη της «Εθνικής» σε τετρακόσιους πολιτοφύλακες είναι ανακριβέστατη. πως είδαμε και παραπάνω, οι πολίτες που επιστρατεύτηκαν (όπως επιστρατεύτηκαν) δεν ξεπέρασαν τους 120. Ο αριθμός 400 προκύπτει είτε από το άθροισμα των υπογραφόντων την αναφορά προς τον υποστράτηγο Νοταρά (οι οποίοι όμως αλίμονο αν επιστρατεύθηκαν σαν πολιτοφύλακες), είτε από τον κατάλογο των εχόντων τα προσόντα να απαρτίσουν την πολιτοφυλακή που κατήρτιζε κάθε Δήμος της χώρας. Έχει σημασία να δούμε και το πώς εξελίχθηκε εκείνα τα χρόνια ο θεσμός της Πολτιτοφυλακής ή Εθνοφυλακής. Η Εθνοσυνέλευση του 1843-1844, που είχε σαν έργο την κατάρτιση του πρώτου υντάγματος του Ελληνικού Βασιλείου, μετά την Επανάσταση της 3ης επτέμβρη του 1843, είχε εκδώσει ένα διάταγμα που όριζε ότι σαν Πολιτοφύλακες είχαν υποχρέωση να κατατάσσονται μόνο όσοι κατείχαν γη ή περιουσία, όντας και οι μόνοι που είχαν κάτι να χάσουν σε περίπτωση επίθεσης κάποιου εχθρού, είτε έξωθεν είτε ένθεν. Ο περιορισμός ατός καταργήθηκε από τον Κωλέττη, με νόμο οποίος όριζε τα απαραίτητα προσόντα για να είναι κάποιος εθνοφύλακας ήταν το να μπορεί να φέρει όπλο και να είναι άνω των 20 ετών. Αυτή η φιλελεύθερη εξέλιξη του θεσμού προκάλεσε την αντίδραση των αντιδραστικών, γιατί έτσι είχαμε σαν αποτέλεσμα το… «ν’ αφεθή ανοικτή η θύρα ώστε να


εισέλθωσιν εις την έντιμον υπηρεσίαν της εθνοφυλακής άνθρωποι ανέστιοι, αγύρται, μηδεμίαν προσφέροντες εγγύησιν, μόνον διότι έχουσι την από τον νόμον απαιτουμένην ηλικίαν»3.

Από τον κατάλογο των εχόντων τα προσόντα του πολιτοφύλακα δημοτών, ο Δήμαρχος και το Δημοτικό υμβούλιο –όποτε κρινόταν αναγκαίο- με κλήρωση επέλεγαν αυτούς που θα απάρτιζαν το εκάστοτε χρειαζούμενο σώμα Εθνοφυλακής. Έτσι και στην περίπτωση της Πάτρας. Από τον κατάλογο που διατηρούσε ο Δήμος κληρώθηκαν 300, εκ των οποίων ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα μόλις 120.

Για να επανέλθουμε στην κυβερνητική επιχειρηματολογία, ας ρίξουμε και μια ματιά στην «Εθνική» της 15ης Γενάρη 1848 (φ. 159), όπου γίνεται αναφορά στην παραβίαση της αλληλογραφίας των Πατρινών από τις Αρχές της πόλης:

Επιστολαί τινες αποτεινόμεναι προς τους αντάρτας είχον κατασχεθή εν τω ταχυδρομείω Πατρών. Η δε πράξις αύτη εγένετο ανακριτικώς, ως επίσης κανονικώς γίνεται και αλλαχού των κατά σύνταγμα κυβερνωμένων εθνών. Δια της αυτής δυνάμεως δια της οποίας ενεργούνται αι κατ’ οίκον έρευναι και αποσφραγίζονται, αν χρειασθή, αι εκεί ευρισκόμεναι ύποπτοι επιστολαί. Αλλ’ η αντιπολίτευσις έσπευσεν αμέσως να κατακραυγάση, ότι δια της πράξεως ταύτης καταπατείται το σύνταγμα. Αλλ’ αυτό άρα γε παραβαίνεται, και όταν, συλλαμβανομένου τινός φονέως, ζητήται επ’ αυτού η μάχαιρα, διότι τάχα παραβιάζεται η προσωπική του πολίτου ελευθερία; Σοιαύτη δε της ελευθερίας υπεράσπισις ισοδυναμεί προς τα επιχειρήματα, δι’ ών ποτέ οι ιεροδίκαι βασανίζοντες εφόνευον τους εχθρούς της θεοβλαβείας και των κληρικών καταχρήσεων, λόγω υπερασπίσεως της θρησκείας. Μεταξύ λοιπόν των κατασχεθεισών επιστολών, ευρέθη και τις προς αυτόν τον Μυριδύτην δι’ ής γράφει ούτος προς την εαυτού σύζυγον, ότι θέλει λαμβάνει του λοιπού, δια το ασφαλές, τας παρ’ αυτού επιστολάς δια του εν Πάτραις προξένου της Αγγλίας. Η δε περίστασις αύτη δύναται, νομίζομεν έτι σαφέστερον να καταδείξη τας συμπαθείας όσας εύρεν, ως φαίνεται, ο αρχηγός της ληστρικής εκείνης στάσεως παρά τω προξένω, προς τούτοις δε και τον φόβον του Μυριδύτου, μήπως παραπέσωσιν αι επιστολαί αυτού, και επομένως ανακαλυφθώσιν ίσως σχέσεις προς τινα πρόσωπα τας οποίας συμφέρον μάλιστα έχουσι να κρύψωσιν. θεν δεν δυνάμεθα ν’ απορήσωμεν, αν ποτέ μάθωμεν, ότι ο Μυριδύτης συνεγανάκτησε μετά της αντιπολιτεύσεως, δια την ανακριτικώς κατά νόμον γενομένην κατάσχειν τινών επιστολών αυτού εν τω πατραϊκώ ταχυδρομείω.

3 Εφημερίδα «ΑΝΕΞΑΡΣΗΣΟ», Αθήνα, 28/6/1845


Πράξη δεύτερη

Ο λόγος πρώτα στην αγγλόφιλη ΕΛΠΙΔΑ (φ. 456, 7 Γενάρη 1848), για την δεύτερη πράξη του «δράματος»:

σοι έχουσι πυροβόλα ας τα ετοιμάσωσιν, όσοι έχουσι σπάθας ας τας ακονίσωσιν, όσοι δεν έχουσι πυρίτιδα και βόλια ας προμηθευθώσιν, όσοι έχουσι γυναίκας και τέκνα ας τα’ αποχαιρετήσωσι. Σο υπουργείον μας απεφάσισε τον πόλεμον κατά της Αγγλίας, δεν μένει πλέον παρά να δημοσιευθή και η κήρυξις του πολέμου, και τότε εμπρός αι φάλαγγές μας, εμπρός οι στόλοι μας, εμπρός οι χίλιοι πυρίπνοες φάρυγγές μας.

Γελώσι βεβαίως οι αναγνώσται μας, γελώμεν και ημείς. Μόνοι οι υπουργοί μας δεν γελώσιν. Ομιλούσι περί Αγγλίας με τρόπον τόσον περιφρονητικόν, ώστε και ημείς πολλάκις δυσπιστούμεν εις τας διανοητικάς μας δυνάμεις, και αμφιβάλλομεν τις είναι δια το μοναστήρι της Σήνου, ημείς οι φρονούντες ότι η Αγγλία είναι Αγγλία, ή το υπουργείον μας το φρονούν ότι η Αγγλία είναι η δημοκρατία του Αγίου Μαρίνου.

Έγιναν ήδη εις τους αναγνώστας μας γνωσταί, η κατά της διαγωγής της Αγγλίας προς το υπουργείον μας, έφεσις αυτού εις τας λοιπάς τέσσαρας μεγάλας Δυνάμεις της Ευρώπης, η κατά της Αγγλίας κατηγορία, ότι υπενήργησε και επροστάτευθε την ληστανταρσίαν του Μερεντίτου, και ότι πανταχού υποκινεί στάσεις. Γνωρίζουσιν ήδη οι αναγνώσται μας ότι ο αισχρώς δραπετεύσας εκ της θέσεώς του και εγκαταλείψας εις την διάκρισιν των ληστανταρτών μέθυσος γραμματεύς της Νομαρχίας Ροντόπουλος, προυβιβάσθη Νομάρχης, και έλαβε 12 χιλ. δρ. αποζημίωσιν διότι προσέβαλε την Αγγλικήν σημαίαν, εξύβρισε την Αγγλικήν τιμήν, και με άλλους λόγους ωνόμασε λησταποδόχους τους σώσαντας την πόλιν Πατρών πρόξενον της Αγγλίας, και διευθυντήν του Αγγλικού ατμοπλόου πιτ-Υάιρ.

Σο μέθυσον παιδάριον, ο νομάρχης Ροντόπουλος, εννοήσαν ότι ύβρεις, προσβολαί κατά της Αγγλίας, είναι τίτλοι επαίνων και αμοιβών από μέρους του υπουργείου, δεν ήργησε να δώση νέα δείγματα της κατά τούτο μεγαλοφυΐας του.

Σο ρηθέν ατμόπλουν πιτ-Υάιρ ελλιμενίσθη την 28 του απελθόντος μηνός εις Πάτρας, φέρον την εξ Αγγλίας αλληλογραφίαν. Ερωτηθείς ο πλοίαρχος υπό της λιμενικής Αρχής κατά την συνήθειαν περί του πόθεν έρχεται, συνερωτήθη και αν έχη επί του πλοίου του επιβάτας, και απεκρίθη ότι δεν έχει. Εις τον λιμένα Πατρών ευρίσκετο ελλιμενισμένον και το Αγγλικόν Βρίκιον «Υαντώμ». Η διοικούσα την Αχαΐαν αισχρά συμμορία Ροντόπουλος, Πανάς και τριφτόμπολας ή πραγματικώς υπέθεσεν, ότι το ατμόπλουν έφερεν οπίσω εις Πάτρας τον Μερεντίτην και τους μετ’ αυτού, ή προσεποιήθη ότι το πιστεύει, δια να κατορθώση πάλιν καμμίαν προσβολήν κατά της Αγγλίας. Επεφορτίσθη λοιπόν ο μοίραρχος Πανάς και ο αστυνόμος τριφτόμπολας να παραμονεύωσι την νύκτα, και να συλλάβωσιν όντινα ήθελον ίδει εξερχόμενον της Αγγλικής λέμβου ή εισχερχόμενον εις αυτήν. υνέπεσε κατ’ εκείνην την ημέρα να έχη ο πλοίαρχος του Βρικίου προσκεκλημένον εις δείπνον τον υιόν του Άγγλου προξένου κ. Βούδ. Μετά το δείπνον η λέμβος του Βρικίου έφερε τον νέον Βούδ εις το παραθαλάσσιον, όθεν τον συνώδευσεν εις την οικίαν του διευθύνας την λέμβον υπαξιωματικός. Εωσού προφθάση ο μοίραρχος μετά των οπλοφόρων του, ο νέος Βουδ είχεν εισέλθει εις την οικίαν του πατρός του, και ο υπαξιωματικός επέστρεφεν εις την λέμβον του.


Ορμά λοιπόν ο κακούργος μοίραρχος κατά του λέμβου, συλλαμβάνει τον υπαξιωματικόν και τους ναύτας και τους απάγει εις την φυλακήν του στρατώνος. Ειδοποιηθείς ο νομάρχης περί της παραδόξου ταύτης άγρας, τι μηχανεύεται το βάναυσον τούτο και αύθαδες παιδάριον; Γράφει προς τον πρόξενον, ότι έχων υποψίαν, μήπως επί του ατμοπλόου πιτ-Υάιρ ευρίσκονται τινές των μετά του Μερεντίτου αναχωρησάντων ληστανταρτών είχε, διατάξει να προσέχη η φρουρά εις το παράλιον, μη αποβιβασθή τις δια νυκτός, ότι η λέμβος του ατμοπλόου πιτ-Υάιρ απεβίβασεν εις παράμερον μέρος δύω υπόπτους ανθρώπους, οίτινες κυνηγηθέντες υπό της φρουράς, εμβήκαν εις μίαν οικίαν, και ότι η φρουρά υποπτευθείσα τον υπαξιωματικόν και τους ναύτας ως μετημφιεσμένους ανθρώπους του Μερεντίτου, τους συνέλαβε, αλλ’ ότι ήδη (μετά τρεις ώρας) γενομένης εξακριβώσεως, ότι οι συλληφθέντες είναι Άγγλοι ναύται του πίτ-Υάιρ απελύθησαν. Ενώ ο πρόξενος ελάμβανε την γελοίαν ταύτην διακοίνωσιν του νομάρχου έφθασεν εις χείρας του και η διαμαρτύρησις του πλοιάρχου του Βρικίου δια τα γεγονότα. Σην επιούσαν το Βρίκιον έμελλε ν’ αναχωρήση εκ του λιμένος Πατρών, αλλ’ ο πλοίαρχος μαθών τα περιεχόμενα εις το έγγραφον του νομάρχου εζήτησε να γενή εξακρίβωσις της υποθέσεως ενώπιον του νομάρχου, αυτού (του πλοιάρχου) και ν’ αντιπαρατεθώσιν οι συλληφθέντες ναύται μετά των φρουρών οίτινες τους συνέλαβον, δια να φανή ότι οι ναύται ήσαν του βρικίου του, και όχι του ατμοπλόου. Αλλ’ ο νομάρχης αποποιείται πάσαν εξακρίβωσιν προτείνων, ότι παρέπεμψε την υπόθεσιν εις την Εισαγγελίαν. Ο πλοίαρχος του Βρικίου διαμαρτύρεται εκ νέου κατά της αισχράς διαγωγής του νομάρχου και αναχωρεί.

Δύνανται οι αναγνώσται μας να φαντασθώσι την αγανάκτησιν του διευθυντού του Ατμοπλόου πίτ-Υάιρ, ακούσαντος τοιαύτην αισχράν καθ’ αυτού συκοφαντίαν, εν ώ καμμία λέμβος του πλοίου του δεν είχεν εξέλθει καθ’ όλον εκείνο το εσπέρας. Έγραψεν όθεν προς τον κ. Πρόξενον της Αγγλίας, ότι ουδέ κοινωνίαν θέλει να έχη πλέον με πόλιν, διοικουμένην υπό τοιούτου αναιδούς ψεύστου, οποίος ο Ροντόπουλος, ότι ούτε το δια το πλοίον αναγκαίον ύδωρ θέλει πλέον να προμηθεύηται εκ Πατρών, αλλά θέλει το λαμβάνει εκ Ζακύνθου. Εζήτησε δε επί τέλους, ως πληροφορούμεθα, να μετατεθή αλλαχόθι, μη επιθυμών ούτε καν να πλησιάση εις μέρη κυβερνώμενο υπό τοιούτων κακούργων.

Πιθανόν να ίδωμεν τον Ροντόπουλον και υπουργόν ήδη, αφού κατώρθωσε πάλιν να προσβάλη τόσον αναιδώς την τιμήν και την σημαίαν των Άγγλων.

Η άποψη της Κυβέρνησης για το παραπάνω περιστατικό δημοσιεύεται στην «ΕΘΝΙΚΗ», ένα μήνα (!!!) μετά (φ. 163, 29 Γενάρη 1847):

ΠΡΑΞΙ ΔΕΤΣΕΡΑ ΣΟΤ ΠΑΣΡΑΩΚΟΤ ΔΡΑΜΑΣΟ.

Αι Πάτραι προ τινός ήδη καιρού κατεστάθησαν πολιτικώτερον και διπλωματικότερον επίσημοι, ού μόνον δια την προ ολίγου εκεί συμβάσαν ληστρικήν στάσιν, αλλά και δια τινάς σχέσεις των υποκινησάντων αυτήν προς το Αγγλικόν προξενείον, και Αγγλικόν τι πολεμικόν ατμόπλοιον, ως εγκαίρως ανηγγείλαμεν ήδη τα δέοντα περί τούτου εις κοινόν. Αλλά την εικοστήν ογδόην του παρελθόντος Δεκεμβρίου του εκπνεύσαντος ήδη έτους, νέα πάλιν τινά γεγονότα εφείλκυσαν την προσοχήν του δημοσίου. Επειδή δε υποσχέθημεν ακριβή τινα αυτών έκθεσιν, εκπληρούμεν ήδη εν μέρει την ημετέραν υπόσχεσιν. […]

Ψς εκ της γεωγραφικής θέσεως της πόλεως Πατρών, επικαίρου μεν προς εμπορίαν ούσης, αλλ’ αχρήστου εις προσόρμισιν άλλων ή εμπορικών πλοίων, σπανίως προσέρχονται εκείσε ξένων δυνάμεων πολεμικά πλοία, και ταύτα δε δια τινα αιτία, ως π.χ. όταν μεταβαίνει εκεί επίσημον τι ξένον πρόσωπον, οίον ο κατά το παρελθόν έτος εκείθεν διαβάς Πρωσσικός Πρίγκηψ κτλ. Αλλ’ έτι ολιγώτεραι αφορμαί παρίστανται εις προσόρμισιν Αγγλικών πολεμικών πλοίων. […] Και όμως προ τινών ήδη ημερών ευέθη κατά τύχην προσορμισμένον εν Πάτραις Αγγλικόν πολεμικόν Βρίκιον, το Υάντασμα (Fantome) προσέτι δε και το αυτό εκείνο Αγλικόν πολεμικόν ατμόπλοιον το Πολεμόκεντρον (Spitfire), το οποίον, ως ουδείς ελησμόνησε, τόσον παραδόξως προ τινών μόνον εβδομάδων είχε παραλάβει και εξασφαλίσει


τους περί τον Μυριδύτην, οίτινες ληστεύσαντες και δημόσια καταστήματα και προξενεία, έφερον και εαυτούς και τα ληστευθέντα εις το Αγγλικόν τούτο πολεμικόν ατμόπλοιον. Αλλ’ επειδή εκ τινων, διδομένων η αρχή είχεν ήδη συλλάβει υπονοίας τινας, κατά την εσπέραν της 27 Δεκεμβρίου, έπεμψε δύο τμήματα νυκτερινών περιπολιών, συγκείμενα εκ φυλάκων της φρουράς και χωροφυλάκων, καθ’ όλην την παράλιον της πόλεως γραμμήν, και ιδίως προς το νότιον αυτής μέρος, κατά την από της πόλεως απωκισμένην συνοικίαν, δια να επιτηρώσι μη προσορμήσωσι κατά το απόκεντρον εκείνο μέρος λέμβοι εκ των ελλιμενισμένων πλοίων. Αλλ’ αν και η νύξ εκείνη ήτον ζοφερά και δυσχείμερος, κατά την εννάτην όμως ώραν μ.μ. μίαν ώραν δηλ. μετά το σύνθημα της αποχωρήσεως, το κατά το σύνηθες και προς τους κατοίκους της πόλεως δοθέν, των περιπόλων εκείνων τις, μετά του δεκανέως και τινός χωροφύλακος, παρετήρησαν λέμβον ησύχως προσορμισθείσαν κατά το απόκεντρον εκείνον παράλιον, των καδοποιείων, το μάλιστα ακαταλληλότατον εις αποβιβασμόν, ως εκ του σχήματος και της θέσεως της ακτής. Αλλ’ άλλο τι δια το σκότος δεν ηδυνήθησαν να εξακριβώσωσι. Προσορμισθείσης όμως της λέμβου, μετ’ ού πολύ, ίδον δύο τινας εξελθόντας, την Ευρωπαϊκήν στολήν ενδεδυμένους, οίτινες κατ’ ευθείαν επορεύθησαν προς το μέρος εκείνο της συνοικίας, όπου κείται η οικία του υπολοχαγού Βουλγάρεως, όστις συνεπιορκήσας μετά των περί Μυριδύτην, συνελήστευσε, συνεστασίασε και συνεδραπέτευσεν εις το Αγγλικόν ατμόπλοιον. Οι φύλακες λοιπόν περιπολούντες, ως εικός, προς το μέρος εκείνο, ίδον εξελθόντας τους δύο εκείνους αγνώστους εκ της οικίας αυτής του Βουλγάρεως, όπου έτι παραμένει η σύζυγος αυτού, τον μεν φέροντα φανόν, τον δε παρακολουθούντα. Αμέσως λοιπόν προσεκάλεσαν αυτούς να σταθώσιν. Αλλ’ ο μεν μετά του φανού εστάθη, τον δε δρομαίως φυγόντα δεν ηδυνήθησαν εν τω σκότει να ανεύρωσιν οι περίπολοι, διότι εκρύφθη ως ανήρ τις ακριβώς γινώσκων, ως φαίνεται, τους τόπους εκείνους. θεν τον μετά του φανού μόνον άγνωστον άνδρα ωδήγησαν προς τον ανθυπασπιστήν, αρχιφύλακα, κατά την παράλιον πρωτοφυλακήν, έτι δε και τους εκ της λέμβου ναύτας. Αλλ’ ούτοι μεν δεν ηδύναντο να συνεννοηθώσι μετά των ημετέρων, ως Αγγλιστί μόνον λαλούντες. Οι δε περίπολοι δεν ηδύναντο ν’ αναγνωρίσωσιν άλλως αυτούς, διότι καίτοι υπαξιωματικοί και ναύται βασιλικού πολεμικού πλοίου, παραδόξως ουδέν έφερον διακριτικόν σημείον. Εν δε τη πρωτοφυλακή ο φέρων τον φανόν, πολιτικά ενδεδυμένος και φορών πέτασον (καπέλο) αχύρινον, κεκαλυμμένον υπό μέλανος κεκηρωμένου υφάσματος, Αγγλιστί λαλών, ήτον ακατάληπτος. θεν ο ανθυπασπιστής ανέφερε τα διατρέχοντα προς τον φρούραρχον. Ούτος δε, πέμψας τον υπασπιστήν, προσεκάλεσε τον κορυφαίον εκείνον των συλληφθέντων, δια τινος δε διερμηνέως εκ των εκεί τότε παρευρεθέντων, έμαθεν ότι πάντες οι συλληφθέντες ήσαν Άγγλοι ναύται και αξιωματικός, εκ του την προτεραίαν προσορμισθέντος ατμοπλοίου. Έλεγον δε, ότι δεν φέρουσι στρατιωτικήν στολήν ως μη όντες εν υπηρεσία τότε. τι προσωρμίσθησαν δια λέμβου του αυτού ατμοπλοίου, εις το οποίον ανήκουσι και οι συλληφθένται ναύται. Ο φρούραρχος λοιπόν, παρεκάλεσε τον τοιαύτα είποντα, να σημειώση το όνομά του επί χάρτου, ευρισκομένου ήδη εις χείρας του Νομάρχου, και περιέχοντος αυτόγραφον το όνομα Breen, Midshipsman of Spitfire [Βρήν, δόκμος του (ατμοπλοίου) Πολεμοκέντρου].

Αν δε και ήναι γνωστόν, ότι εκάστη λέμβος πολεμικού πλοίου φέρει τον διευθύνοντα αυτήν εν στολή, ο φρούραρχος όμως, πιστεύσας εις τους λόγους του δοκίμου Άγγλου, φιλοφρόνως διεβεβαίωσεν αυτόν, ότι αν προς ολίγον παρεμποδίσθη, τούτο προήλθεν εκ του ότι ουδέν έφερε διακριτικόν σημείον, και δεν ηδύνατο να εννοηθή λαλών. Ηρώτησε δε αυτόν, αν έχη τινα ανάγκην συνδρομής, και πού ήθελε να πορευθή, εν τω μέσω βροχεράς ήδη νυκτός. Ειπόντος δε αυτού, ότι ήθελεν να επανέλθη εις την λέμβον, ο φρούραρχος έπεμψεν αυτόν μετά συνοδείας και φανού και μετά του υπασπιστού αυτού. Διέταξε δε αμέσως ν’ αφεθώσι και οι ναύται.

Ο Άγγλος λοιπόν δόκιμος, διερχόμενος παρά την οικίαν του κ. Βούδ, ανέβη εις αυτήν. Ο δε υποπρόξενος, προσκαλέσας τον υπασπιστήν, και ερευνήσας τα γεγονότα, είπεν ότι θέλουσιν έχει συνεπείας. Διότι ο πλοίαρχος του ατμοπλοίου, όστις έτυχεν εκεί παρών, κατ’


εκείνην την ώραν, θέλει γράψει περί τούτου του εις τους ναύτας αυτού συμβάντος προς τον πλοίαρχον του Αγγλικού Βρικίου του φαντάσματος, ως προς ανώτερον εαυτού κτλ. Ο δε έλλην στρατιωτικός απεκρίθη, ότι οι εν Πάτραις στρατιωτικοί ουδέν άλλο έπραξαν, ή εξεπλήρωσαν ακριβώς τα καθήκοντα αυτών. Σέλος δε ο Άγγλος δόκιμος μετά των ναυτών, ελθόντες παρά την λέμβον, εύρον αυτήν καθημένην επί της άμμου. Λαβόντες δε συνδρομήν και ανελκύσαντες αυτήν επανήλθον εις το ατμόπλοιον. [το δημοσίευμα συνεχίζει αναφερόμενο στην ανταλλαγή επιστολών για το συμβάν ανάμεσα στον Νομάρχη Ροντόπουλο, τους πλοιάρχους των δύο Αγγλικών πολεμικών πλοίων και τον Άγγλο υποπρόξενο Wood].

Σούτων ούτως εχόντων, άλλη λέμβος του αυτού ατμοπλοίου, ως φαίνεται εκ των επισήμων εκθέσεων, δια βαθείας και σκοτεράς νυκτός, προσορμίζεται αποτάτω της πόλεως, κατά το καδοποιείον παρά τη οικία του ταγματάρχου Μπέλτα και πλησίον της του αποστάτου Βουλγάρεως. Η ακτή εκείνη είναι προς τούτοις δυσπέλαστος και απέχει πολύ της οικίας του προξένου, ως ήδη είπομεν, έμπροσθεν της οποίας είναι τόπος αρμοδιώτερος εις αποβιβασμόν. θεν η αξίωσις ότι επεβιβάσθη, εν τω μέσω δυσχειμέρου νυκτός και εκεί, ο υιός του προξένου, δωδεκαετές σχεδόν μειράκιον ων, αποβαίνει πολλά δυσεξήγητος. […]

Η παρούσα έκθεσις είναι σύμφωνος προς τας επισήμους αναφοράς των Ελληνικών εν Πάτραις αρχών. Δεν αγνοούμεν δε ότι η ενταύθα Αγγλική πρεσβεία, διαφόρους έχουσα, ως φαίνεται, ειδήσεις ζητεί ν’ αναιρέση την περίστασιν του ότι ο δόκιμος εκείνος υπαξιωματικός ανήκεν εις το ατμόπλοιον, διατεινομένη ότι διατελει παρά τω Βρικίω.

Η κυβέρνηση θεωρεί ότι ο υπαξιωματικός που αποβιβάσθηκε στην πατρινή ακτή προερχόταν από το ατμόπλοιο Spitfire και συνόδευε ενδεχομένως κάποιον από τους αποστάτες συντρόφους του Μερεντίτη -γιατί όχι και τον ίδιον τον Μερεντίτη. Οι άγγλοι ισχυρίζονται ότι ο υπαξιωματικός ανήκε στην δύναμη του μπρικιού (είδος ιστιοφόρου) Fantome, και ότι συνόδευε στο σπίτι του τον γιο του Βρετανού Τποπροξένου Wood.

Σο τι από τα δύο ίσχυε δεν διευκρινίστηκε ποτέ. Πάντως, η Κυβέρνηση είχε βάσιμους λόγους να ανησυχεί για την τυχόν επιστροφή κάποιων από τους στασιαστές ή και του ίδιου του Μερεντίτη κάποια στιγμή στην Πάτρα, λόγω του ότι τα χρήματα που είχαν πάρει από το Δημόσιο Σαμείο οι πατρινοί προύχοντες για να τα δώσουν στον Μερεντίτη, βρίσκονταν ακόμα στα χέρια του Άγγλου Πρόξενου Wood. Ο Μερεντίτης κατά την αναχώρησή του επί του Spitfire είχε πάρει μαζί του μόνο τα χρήματα που αφαίρεσε από την Εθνική Σράπεζα.

Παρά τα επανειλημμένα αιτήματα της Κυβέρνησης να της επιστραφούν αυτά τα χρήματα, ο Άγγλος πρόξενος ηρνείτο να τα επιστρέψει, λόγω του ότι ανήκαν πλέον στον Μερεντίτη, μετά την επίσημη συμφωνία που είχαν κάνει οι προεστοί με αυτόν.

Σο τι έγινε τελικά με αυτά τα λεφτά, το βλέπουμε στο φύλλο 144 της «Εθνικής» (12 Υλεβάρη 1848):

Λέγεται, ότι Αγγλικόν ατμόπλοιον πεμφθέν, ως είπομεν ανωτέρω, εις Πάτρας όντως παρέλαβε τας εν τω Αγγλικώ Προξενείω παρακατεθειμένας 34 χιλ. δραχμ. Δια να φέρη αυτάς προς τον Μυριδύτην. Η δε πράξις αύτη παράδοξος φαινομένη συνάδει βεβαίως προς το μέτρον το οποίον το Αγγλικόν Τπουργείον ενόμισεν εύλογον να λάβη, ίνα θεωρή ως έγκυρον τάχα συνθήκην γενομένην προς ληστάς δια της βίας και όχι ειλικρινώς και μη τελεσθείσαν. Διότι οι ληστεύσαντες της Πάτρας παρελήφθησαν υπό Βασ. Αγγλικού ατμοπλοίου, καθ’ ήν μάλιστα εποχήν, επελθούσης της Κυβερνητικής δυνάμεως, συνελαμβάνοντο. Αλλ’ η παρούσα πράξις του Αγγλικού Τπουργείου άλλως πως ή ως ληστάς θεωρούντος τους περί τον Μυριδύτην, είναι προφανώς αντιφατική προς τας αξιώσεις της ημετέρας αντιπολιτεύσεως, ήτις συμφέρον μάλιστα είχε να θεωρήση την ληστρικήν εκείνην στάσιν ως έργον απλώς ληστρικόν ουδεμίαν σχέσιν έχον προς πολιτικήν τινα ενέργειαν. Ούτω


λοιπόν κατά τας περιστάσεις ο Μυριδύτης παρίσταται ότε μεν ως ληστής, ότε δε ως επαναστάτης άξιος της συμπαθείας του Αγγλικού Τπουργείου.

Αλλ’ όπως και αν έχη, ουδείς δύναται ν’ αντείπη, ότι η πράξις αύτη του Αγγλικού υπουργείου είναι υπέρ το δέον ενθαρρυντική προς πάντας εκείνους τους ταραχοποιούς άνδρας, οποίοι ουδαμού των εθνών ελλείπουσι, και οίτινες οίκοθεν ή δια δολίας εισηγήσεως δύνανται να φέρωσι σύγχυσιν και ταραχήν εις τας κοινωνίας επί σκοπώ ή ιδιωφελούς αρπαγής και ανατροπής των καθεστώτων, και οίτινες από τοιούτων παραδειγμάτων ορμώμενοι όχι αλόγως δύναται να ελπίζωσιν, ότι κατά πάσαν περίστασιν δεν θέλουσι μείνει εστερημένοι ισχυράς τινος προστασίας. Και η πράξις λοιπόν και ο τρόπος του Αγγλικού υπουργείου ού μόνον εμφαίνουσιν προφανεστάτην τινα πολιτικήν δυσμένειαν ισχυροτέρου προς ασθενέστερον. Αλλά και παρίστανται όλως ανάξιον της γενναιότητος και της ειλικρινείας μεγάλου τινός Κράτους, προς το οποίον τοιαύται πλάγιαι αντιπράξεις είναι βεβαίως παντάπασιν ανοίκειοι. Προς τούτοις τι δύνανται να είπωσιν οι εργατικοί κάτοικοι, οι φίλεργοι έμποροι των Πατρών, ότι ενώ εξεβιάσθησαν να υποσχεθώσιν εις ληστάς 34 χιλ. δραχμών από του υστερήματος αυτών, ενώ των πραγμάτων μεταβληθέντων δια της επελεύσεως της Κυβερνητικής δυνάμεως, η δήθεν γενομένη συνθήκη ουδέ τετελεσμένη ήτο ουδέ να τελεσθή έπρεπεν. Η Κυβέρνησις όμως της μεγάλης και βαθυπλούτου Αγγλίας κρίνει εύλογον να πέμψη επίτηδες βασιλ. ατμόπλοιον δια να παραλάβη το εκ των εμπορικών ιδρώτων προερχόμενον ποσόν, και να δώση αυτό εις ληστήν διαταράξαντα την ησυχίαν των αθώων πολιτών.

πως και να’ χει, οι εντάσεις που δημιουργήθηκαν ανάμεσα στην Ελληνική Κυβέρνηση και τους εν Ελλάδι εκπροσώπους της Αγγλικής, και ειδικά η σύλληψη του αξιωματικού και των ναυτών του Fantome, έφτασαν μέχρι τον Άγγλο Τπουργό Εξωτερικών, λόρδο Palmerston αλλά και το Αγγλικό Κοινοβούλιο.

υγκεκριμένα, η αλληλογραφία ανάμεσα στην Ελληνική κυβέρνηση και τους αξιωματούχους της με τους εκπροσώπους της Αγγλικής Κυβέρνησης και τους Αξιωματικούς του Βρετανικού Ναυτικού για το ζήτημα του Fantome στάλθηκε από τον Άγγλο Πρόξενο Lyons στον Τπουργό Palmerston και δημοσιεύθηκε, μαζί με άλλα έγγραφα που αφορούσαν και σε άλλες διενέξεις ανάμεσα στην Μεγάλη Βρετανία και την Ελλάδα στον Σόμο «Corresponce Respecting The Demands Made Upon The Greek Government; And Respecting The Islands Of Cervi And Sapienza», που εκδόθηκε τον Υλεβάρη του 1850 στο Λονδίνο και βρίσκεται εδώ: http://books.google.gr/books?id=XU1BAAAAcAAJ.

Λίγους μήνες μετά από την παρουσίαση αυτού του φακέλου με τις παραπάνω επιστολές στο Αγγλικό Κοινοβούλιο, στις 25 Ιουνίου του 1850, τοποθετούμενος πάνω σε πρόταση μομφής βουλευτή της αντιπολίτευσης για το θέμα της εξωτερικής πολιτικής της Βρετανικής Κυβέρνησης, ο Τπουργός Εξωτερικών Palmerston αναφέρθηκε και στα του κινήματος του Μερεντίτη:

Λοιπόν, Κύριε, όσον αφορά αυτές τις υποθέσεις, θα ήθελα να σταθώ κατ’ αρχήν σε αυτήν η οποία θα έπρεπε να θεωρείται ως σπουδαιότερη στο μυαλό ενός Άγγλου. Εννοώ την προσβολή που υπέστημεν με τη σύλληψη του πληρώματος μιας λέμβου του πλοίου της Αυτού Μεγαλειότητος Fantome. Τπήρξε κάποια εποχή, που θα θεωρείτο καθήκον για τον καθένα να υπερασπιστεί την τιμή του Βρετανικού Ναυτικού εάν βρισκόταν σε οποιαδήποτε περίσταση όπου θα απαιτείτο κάτι τέτοιο. Οι εποχές άλλαξαν (φωνές εκατέρωθεν). Ειπώθηκε ότι σε αυτήν την υπόθεση, μερικοί μόνο ναύτες από το πλήρωμα του πλοίου συνελήφθησαν από κάποιους ένοπλους. τι αυτοί οι ναύτες οδηγήθηκαν μεν σε κάποια φυλακή, αλλά πολύ σύντομα αφέθησαν ξανά ελεύθεροι. Και, γιατί πρέπει να ασχοληθούμε σοβαρά με ένα τόσο ασήμαντο ζήτημα; Μα, ζητήσαμε κάτι εξωπραγματικό ή κάτι παράλογο γι’ αυτήν την προσβολή; Αυτό που ζητήσαμε ήταν μια συγγνώμη. Πραγματικά, δεν το πίστευα ότι θα ζούσα για να δω την ημέρα που οι δημόσιοι άνδρες της Αγγλίας θα θεωρούσαν το να απαιτήσουν μια συγγνώμη για την παράτυπη και αδικαιολόγητη σύλληψη ενός Βρετανού Αξιωματικού και


Βρετανών ναυτών κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους «μια απαίτηση αμφιλεγόμενη και υπερβολική» (επιδοκιμασίες). […]

Η αφορμή αυτού του περιστατικού είχε δοθεί λίγο καιρό νωρίτερα, συνεπεία του αποδιοργανωμένου κράτους της Ελλάδας, μια αποδιοργάνωση, η οποία ειρήσθω εν παρόδω, είναι συνέπεια εξ ολοκλήρου των πράξεων της Κυβέρνησης: Ήταν και παραμένει πρακτική της Κυβέρνησης, αντί να τιμωρεί τους ληστές, να τους αμνηστεύει και να τους συγχωρεί. Και είναι βάσιμες οι υποψίες που θέλουν μέχρι και αξιωματούχους της αστυνομίας ορισμένες φορές να παίρνουν μερίδια από τη λεία. Αυτό βέβαια εξαρτάται από τη σκοπιά που εξετάζει κανείς το ζήτημα. Σο σίγουρο είναι όμως ότι οι ληστές σχεδόν πάντοτε αμνηστεύονται. Και είναι τόση η ενθάρρυνση που τους δίνει αυτό το σύστημα της λαφυραγωγίας, που οι ληστές περιφέρονται ένοπλοι σε ομάδες, ενώ ορισμένες φορές επιτίθενται και καταλαμβάνουν μέχρι και ολόκληρες πόλεις.

Ένα τέτοιο περιστατικό συνέβη στην Πάτρα. Ο Μερεντίτης, αρχηγός μιας ληστρικής συμμορίας, επιτέθηκε στην Πάτρα. Ο κυβερνήτης της πόλης είχε υπό τις διαταγές του μια ένοπλη δύναμη, αλλά είτε λόγω της σπουδής του του να ακολουθήσει το παράδειγμα της κυβερνήσεώς του και να φανεί διαλλακτικός απέναντι στους ληστές, είτε λόγω του ότι εκτίμησε ότι η διακριτικότητα είναι σε μεγάλο βαθμό ένδειξη ανδρείας, το έσκασε από την πόλη και την άφησε έρμαιο στα χέρια των ληστών. Οι κάτοικοι, διαπιστώνοντας ότι οι αυτοδίκαιοι υπερασπιστές τους τους είχαν εγκαταλείψει, έθεσαν τους εαυτούς τους υπό την προστασία των ξένων Προξένων. Και θερμοπαρακάλεσαν και ικέτεψαν τους Προξένους να διαμεσολαβήσουν για λογαριασμό τους και να καταλήξουν σε έναν διακανονισμό με τους ληστές. Ο Πρόξενός μας ενεργώντας στα πλαίσια της πληρεξουσιότητας που του παρεχώρησαν οι διαπρεπέστεροι των κατοίκων των Πατρών, κατόρθωσε να καταλήξει σε μια συμφωνία με τον επικεφαλής των ληστών, η οποία προέβλεπε ότι ο αυτός ήταν υποχρεωμένος να εγκαταλείψει κάθε σκέψη για λεηλασία της πόλης, με αντάλλαγμα να πάρει ένα συγκεκριμένο χρηματικό ποσό, και να απομακρυνθεί από την Πάτρα πάνω σε ένα Βρετανικό πολεμικό πλοίο (επιδοκιμασίες και γέλια). Οι κάτοικοι των Πατρών ήταν ευγνώμονες. Σα λεφτά που απαίτησαν οι ληστές, τα οποία μετά από διαπραγματεύσεις μειώθηκαν στο μισό, συλλέχθηκαν και παραδόθηκαν προς φύλαξη στον υποπρόξενο. Ο Μερεντίτης βρέθηκε στην προκυμαία, για να επιβιβαστεί. Εκείνη τη στιγμή ο Νομάρχης, ο οποίος προηγουμένως είχε φύγει μακριά από τον κίνδυνο, πλέον προέλαυνε περήφανα με τους άνδρες του, και συνεπλάκη σε αψιμαχία με την οπισθοφυλακή των ληστών, ενώ κατόρθωσε να συλλάβει και ορισμένους από αυτούς πριν προλάβουν να επιβιβαστούν. Οι αξιωματικοί μας, βέβαια, είπαν «χι. Δεν υπάρχει μόνο τιμή μεταξύ ληστών. Πρέπει υπάρχει και τιμή απέναντί τους (γέλια). Μας ζητήθηκε να μεσολαβήσουμε για να φτάσουμε σε μια συμφωνία, και να εγγυηθούμε ότι αυτή η συμφωνία θα τηρηθεί, και θα προστατευθεί τόσο αυτός ο άνθρωπος, όσο και η ομάδα του» (επιδοκιμασίες και γέλια). Έτσι, προστατεύθηκε, και διέφυγε με τα λύτρα που πλήρωσαν οι κάτοικοι της πόλης.

(πηγή: «Speech of Viscount Palmerston, in the House of Common, on Tuesday, the 25th of June, 1850, on Mr. Roebuck’s Motion on the foreign policy of the Government.», London, 1850)

Εδώ και 3 και πλέον χρόνια η Ελλάδα κυβερνιέται από δυνάμεις που η Αγγλική κυβέρνηση θεωρεί ότι δεν είναι πρόθυμες να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντά της στην Ανατολική Λεκάνη της Μεσογείου. Σο Κόμμα που –νόμιμα ή παράνομα- επικράτησε στις τελευταίες δύο εκλογές αποκαλείται «Γαλλικό», ενώ στην Ελληνική Κυβέρνηση δεν συμμετέχει ούτε ένας Τπουργός που να διάκειται φιλικά απέναντι στην Αγγλία ή να μπορεί να προωθήσει τα συμφέροντά της. το Παλάτι μπαινοβγαίνει ο Πρέσβης της Γαλλίας Πισκατόρης, ασκώντας –σύμφωνα με τις απόψεις του Υόρειν φις- μεγάλη επιρροή στις


αποφάσεις του Βασιλιά θωνα, ενώ οι ρίζες του τελευταίου από ένα απολυταρχικό βασίλειο είναι ασύμβατες με την φιλελεύθερη ατζέντα της Βρετανικής πολιτικής.

Η διαμάχη που ξέσπασε με αφορμή τον υπερβάλλοντα ζήλο του Ροντόπουλου, που τόλμησε με χαρακτηριστική αναίδεια να συλλάβει Βρετανούς αξιωματικούς και ναυτικούς χωρίς αυτοί να έχουν διαπράξει κάποιο έγκλημα στην Πάτρα, ήταν το πρώτο από μια σειρά περιστατικών, που έδωσαν αφορμές στην Αγγλική Κυβέρνηση να προβούν σε ενέργειες εξευτελιστικές για την Ελλάδα: ε λίγο καιρό θα ξεσπάσει το σκάνδαλο με τον Πατσίφικο -που είχε σαν αποτέλεσμα Βρετανική στρατιωτική απόβαση στον Πειραιά και αποκλεισμό του, ενώ οι προκλήσεις θα κορυφωθούν με την Κατοχή που επέβαλαν Αγγλία και Γαλλία μετά το 1853, για να εξασφαλίσουν τη μη συμμετοχή της Ελλάδας στον Πόλεμο της Κριμαίας στο πλευρό της Ρωσίας, εναντίον της συμμάχου τους Σουρκίας.

Αυτά στο πολιτικό πεδίο. Πέρα όμως από την Αγγλική Κυβέρνηση είχαν και οι Άγγλοι τραπεζίτες λόγους να είναι… εξαγριωμένοι με την Ελληνική Κυβέρνηση. Σα τελευταία χρόνια τα οικονομικά του κράτους πήγαιναν από το κακό στο χειρότερο. Σα χρήματα που σπαταλούσε η Κυβέρνηση Κωλέττη για να εξασφαλίσει την επανεκλογή της και την παραμονή της στην εξουσία (είτε δωροδοκώντας, είτε βολεύοντας ημετέρους κλπ), καθώς και το υπερβολικό κόστος της συντήρησης απειράριθμων στρατιωτικών δυνάμεων με το πρόσχημα της καταπολέμησης της ληστείας, είχαν σαν συνέπεια η Ελλάδα να μην είναι συνεπής στην αποπληρωμή των δανείων που είχε πάρει από τις Αγγλικές Σράπεζες κατά την διάρκεια της Επανάστασης και αργότερα. ε λίγους μήνες, όταν λόγω των επαναστάσεων που ξέσπασαν σε όλη την Ευρώπη θα μειώνονταν κατακόρυφα οι εξαγωγές των ελληνικών προϊόντων, η ελληνική οικονομία θα περνούσε μια βαρύτατη κρίση, δίνοντας νέες αφορμές για μειώσεις, προσβολές και εξευτελισμούς εκ μέρους των Άγγλων πολιτικών και τραπεζιτών. Βέβαια, οι Άγγλοι δεν αρκούνταν μόνο στις αφορμές που τους έδινε η Ελληνική Κυβέρνηση. Πολλές φορές δημιουργούσαν και οι ίδιοι τέτοιες αφορμές…


Επίλογος

Σι ήταν τελικά το κίνημα του Μερεντίτη; τασιαστικό κίνημα με κοινωνικά χαρακτηριστικά; Μια ληστρική έφοδος, που ξεκίνησε από προσωπικούς λόγους; Μια ξενοκίνητη ανταρσία, με στόχο την αποσταθεροποίηση του κράτους;

Σο σίγουρο είναι ότι πρόκειται για μια ιστορία με πολλούς «κακούς» και κανέναν «καλό», και μάλιστα, χωρίς ένα κλασικό happy end.

Έχουμε έναν τυχοδιώκτη πολεμιστή. Κατά πάσα πιθανότητα, συμμετέχει στον Αγώνα του 1821. υμμετέχει στη στάση των οπλαρχηγών το 1836 στην Ακαρνανία. Αμνηστεύεται και στρατολογείται από την παράταξη του Κωλέττη για να αξιοποιηθεί στα πλαίσια της προεκλογικής του εκστρατείας στην Ευρυτανία, το καλοκαίρι του 1847. Πέφτει σε δυσμένεια, και γνωρίζει ότι το μέλλον του προμηνύεται ζόρικο. Είναι πολεμιστής από μικρός και τώρα, έχοντας ξεπεράσει τη μέση της ζωής του ξέρει ότι αν αποπεμφθεί από το στράτευμα –κάτι που συνέβη σε τόσους και τόσους συναδέλφους του που για τον έναν ή τον άλλο λόγο τα τσούγκρισαν με την κεντρική εξουσία- είτε θα πεθάνει στην ψάθα, είτε θα αναγκαστεί να βγει στο κλαρί και να σκοτωθεί από το βόλι κάποιου πρώην συναδέλφου του.

το κίνημα αποδεικνύεται ξύπνιος στην τακτική, μιας και ξέρει τα πόστα που πρέπει να καταλάβει για να αποκτήσει τόσο τον έλεγχο της πόλης όσο και να μπλοκάρει την επικοινωνία της με τον έξω κόσμο, αρκετά για να μπορέσει να σχεδιάσει τα επόμενά του βήματα. Για να κινητοποιεί γύρω στους 100 στρατιώτες και να τους κρατάει πειθαρχημένους και μακριά από ακρότητες και πλιάτσικα, τόσο αυτούς όσο και τους ποινικούς και πολιτικούς κρατούμενους που απελευθερώνει από τις φυλακές της Πάτρας, φαίνεται ότι ήταν και καλός και αγαπητός αξιωματικός. Ο τρόπος με τον οποίο χειρίζεται τόσο το λαό, με τις σημαίες που εκφράζουν τα άχτια του, όσο και τους προύχοντες και τους ξένους διπλωμάτες, δείχνουν ότι κάτι κατείχε και από πολιτική και διπλωματία.

Από την άλλη έχουμε μια ομάδα φιλοκυβερνητικών που οργιάζουν σε ένα μέρος, όμως, που δεν είναι σαν τα υπόλοιπα. Η Πάτρα είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ελλάδας, η πόρτα της στην Δύση, μιας και από το λιμάνι της γίνεται το εμπόριο του σημαντικότερου εκείνη την περίοδο προϊόντος, της σταφίδας. Οι κάτοικοί της, θέλοντας και μη, έρχονται σε επαφή με όλες τις ιδέες που αναπτύσσονται και ετοιμάζονται να τραντάξουν την επόμενη χρονιά, το 1848, την Ευρώπη. Από της στιγμή, λοιπόν, που ο δεσποτισμός γίνεται ντεμοντέ στην Ευρώπη, πώς είναι δυνατόν να τον αντέξουν οι Πατρινοί; Είναι σίγουρο ότι ο Μερεντίτης είχε συνεργάτες στον πολιτικό κόσμο της πόλης. Σον στρατολόγησαν αυτοί, ξέροντας τις ιδιαιτερότητες της περίπτωσής του; Αδιάφορο. Σο σίγουρο ήταν ότι στο πρόσωπο του Μερεντίτη εκείνη τη στιγμή βρήκαν έναν εξαιρετικό σύμμαχο στα σχέδιά τους για την πολιτική αποσταθεροποίηση.

Ο Μερεντίτης κράτησε την υπόσχεσή του και έκανε ό, τι έπρεπε απ’ τη δικιά του μεριά της συμφωνίας. Οι πολιτικοί του φίλοι όμως, όχι. Η επίσημη δικαιολογία τους γι’ αυτό, όπως την διαβλέπουμε μέσα από τα δημοσιεύματα του αντιπολιτευόμενου Σύπου ήταν η ληστεία της Εθνικής Σράπεζας. Η μανία των εφημερίδων «Ελπίς» και «Αιών» να ξορκίσουν τον τυχόν πολιτικό χαρακτήρα του κινήματος του Μερεντίτη είναι χαρακτηριστική.


ντως επρόκειτο για το πρώτο κίνημα όπου οι στασιαστές καταφεύγουν σε μια τέτοια πράξη. Γιατί όμως το έκανε αυτό ο Μερεντίτης; Είδαμε στα πρώτα ρεπορτάζ για το κίνημα μια λεπτομέρεια, η οποία στη συνέχεια αποκρύφθηκε: Σην απόδειξη που έκοψε ο Μερεντίτης για το ποσό που σήκωσε από την Σράπεζα. Ο λόγος είναι προφανής: Η ληστεία έγινε για να χρηματοδοτηθεί το κίνημα. Ήταν έμπνευση του Μερεντίτη, ο οποίος ενδεχομένως διατηρούσε επιφυλάξεις για το αν οι πολιτικοί του σύμμαχοι θα στέκονταν στο πλάι του μέχρι τέλους; Άγνωστο. Η ουσία είναι ότι η ληστεία έγινε, δίνοντας την αφορμή σε όλους, ακόμα και τους Άγγλους, που αν δεν παρακίνησαν τον Μερεντίτη να στασιάσει, τουλάχιστον τον σιγοντάρισαν στην πορεία του κινήματος και στο τέλος του άνοιξαν την φιλόξενη αγκαλιά τους, να χαρακτηρίσουν το κίνημα ληστρικό και όχι καθαρά πολιτικό.

Σι απέγινε όμως ο Μερεντίτης και οι σύντροφοί του; Σους αφήσαμε στη Μάλτα. Επιστρέψανε στην Ελλάδα; Σο ενδιαφέρον τόσο του τύπου, όσο και της κοινωνίας στρέφεται αλλού: Πατσίφικο, ξεσηκωμοί στα Επτάνησα, στην Ήπειρο και στην Κρήτη…

Σην ίδια ώρα, στην Ευρώπη σκάει η μια εξέγερση μετά την άλλη. Οι προλετάριοι της Γαλλίας στήνουν τα οδοφράγματα για «την πρώτη μεγάλη μάχη ανάμεσα στις δύο τάξεις». την Ιταλία το Ριζορτζιμέντο, η διαδικασία αποτίναξης του Αυστριακού ζυγού στο Βορρά και της ένωσης όλων των Ιταλικών κρατιδίων είναι σε εξέλιξη, με συνεχόμενα επαναστατικά κινήματα. την Πολωνία οι χωρικοί κόβουν τα κεφάλια χιλίων ευγενών. Σο γενικευμένα κλίμα του ξεσηκωμού παρασέρνει Γερμανούς, Βέλγους, έρβους, Ρουμάνους, ενώ περνάει και στην άλλη μεριά του Ατλαντικού, στη Βραζιλία…

Η ίδια η Πάτρα, λίγους μήνες μετά το κίνημα του Μερεντίτη, γίνεται το καταφύγιο δεκάδων Ιταλών πολιτικών εξόριστων, που τους απόδιωξε η αγγλική διοίκηση της Μάλτας. Η παροικία που δημιουργούν οι Ιταλοί γίνεται γρήγορα εστία διάδοσης ριζοσπαστικών και επαναστατικών ιδεών και λειτούργησε σαν καταλύτης για την ανάπτυξη του εργατικού κινήματος και στην Ελλάδα.

πως και νά ‘χει, ο κόσμος ετοιμάζεται να ανέβει επίπεδο. Σις μέρες εκείνες, που ο Μερεντίτης έκανε ό, τι έκανε στην Πάτρα, που βολόδερνε στα Επτάνησα για να καταλήξει αργότερα στη Μάλτα, σε ένα γραφείο στις Βρυξέλλες ένας ανακατωσούρης άνθρωπος έβαζε τις τελευταίες κοντυλιές σε ένα κείμενο που του είχε στείλει ο κολλητός του. Λίγο μετά τα Φριστούγεννα του 1847, είχε ολοκληρωθεί η συγγραφή του Κομμουνιστικού Μανιφέστου. Σο σύνθημα να πάμε γι’ άλλα.


ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ Ι – Anatole de Salis: Ο Μερεντίτης στην Αγγλική

λογοτεχνία!

«Anatole de Salis»: Πρόκειται για το μυθιστόρημα (romance) αγνώστου συγγραφέα, που δημοσιεύτηκε σε συνέχεις στο μηνιάτικο λογοτεχνικό περιοδικό «The New Monthly Magazine», ξεκινώντας από τον Μάη του 1850.

Είναι η ιστορία ενός νεαρού Γάλλου διπλωμάτη, του Τποκόμη Anatole de Salis, γιου ενός στρατηγού του Ναπολέοντα και μιας Αγγλίδας, ο οποίος λίγο μετά την εκλογή του Λουδοβίκου Ναπολέοντος ως Προέδρου της Β΄ Γαλλικής Δημοκρατίας (το Δεκέμβρη του 1848) τοποθετείται στην Γαλλική Πρεσβεία στο Λονδίνο. Από εκεί παρακολουθεί από κοντά τα ζητήματα που απασχόλησαν την αγγλική εξωτερική πολιτική εκείνα τα χρόνια.

Με αφορμή τις περιπέτειες του Anatole de Salis, ο ανώνυμος συγγραφέας, όντας κομματικά προσκείμενος στην αντιπολίτευση, στο Κόμμα των υντηρητικών, των Torries, ασκεί δριμεία κριτική στην πολιτική που ακολουθούσε εδώ και τρία χρόνια η κυβέρνηση της συμμαχίας Ουίγων και Ριζοσπαστών.

το Κεφάλαιο XVI, που δημοσιεύτηκε στο τεύχος Οκτωβρίου του 1850 του περιοδικού, ο ήρωας παρακολουθεί, στη διάρκεια μιας επίσκεψής του στο σπίτι μιας δεσποινίδας την οποία φλέρταρε, την ανάγνωση μιας μακροσκελούς επιστολής. Αποστολέας της επιστολής αυτής ήταν κάποιος Beumont, διαπρεπής Torrie, ο οποίος βρισκόμενος στην Ιταλία γίνεται αυτόπτης μάρτυρας των αποτελεσμάτων της εξωτερικής πολιτικής της Αγγλίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Σις εμπειρίες του τις καταγράφει σε αυτήν την μακροσκελή επιστολή, την οποία στέλνει στον στενό Ουίγο φίλο του, Sir Henry Brooke.

Σα παραπάνω πρόσωπα είναι φανταστικά, όχι όμως και τα γεγονότα που ενέπνευσαν τις παρακάτω παραγράφους…:

Νάπολη, 6 Μαρτίου 1849.

Αγαπητέ μου Μπρουκ.

[…]

Καθώς ανεβαίναμε τα σκαλοπάτια του Νιξ Μαντζιάρε4, είδα έναν Αλβανό ή Έλληνα οπλαρχηγό, καλυμμένο με χρυσαφιά κεντητή δαντέλα, ακολουθούμενο από έναν αριθμό αγριωπών στρατιωτών, με παρόμοιες, αλλά λιγότερο φανταχτερές ενδυμασίες, και τα λευκά τους πουκάμισα και τα κόκκινα γιλέκα τους, με ταξίδεψαν στην Πίνδο και τον Παρνασσό.

«Ποιοι είναι αυτοί;» ρώτησα έναν αχθοφόρο που μετέφερε τις αποσκευές μου.

«Οι Έλληνες πατριώτες, κύριε», απάντησε στα Ιταλικά με απόλυτη αδιαφορία.

«Κι άλλοι πατριώτες!» έκανα με έκπληξη. «Ακόμα κι εδώ τους βρίσκω! Πότε επιτέλους θα απαλλαγώ από αυτές τις δυσάρεστες συναντήσεις;»

4 Nix Mangiare: Κλιμακωτός ανηφορικός δρόμος στην πόλη της Μάλτας (.τ.Μ.)


Πιο περίεργος πλέον για να συλλέξω κι άλλες πληροφορίες, σταμάτησα έναν από τους πιο μικροκαμωμένους πατριώτες -δηλαδή έναν από τους ακόλουθους εκείνου του άγριου, που προπορευόταν κορδωμένος, κουνώντας επιδεικτικά πέρα δώθε τα όπλα του, σαν να ασκείτο σηκώνοντας μικρά βάρη με τα χέρια του- και απευθυνόμενος σε αυτόν με τα τελειότερά μου Αθηναϊκά, τα οποία τα έμαθα κατά την διάρκεια της τριήμερης παραμονής μου στην πρωτεύουσα της Ελλάδας, ζήτησα να πληροφορηθώ το όνομα του προσώπου που μόλις είχε περάσει από μπροστά μου. «Μερεντίτης!», απάντησε με πολύ στόμφο. Και με κοίταξε έντονα, σαν να εκπλησσόταν που δεν είχα εντυπωσιαστεί από εκείνο το όνομα.

«Ψ, πολύ ωραία. Ο κύριος Μερεντίτης», είπα. «ας παρακαλώ να πείτε στον κύριο Μερεντίτη ότι είμαι ο κύριος Μπωμόντ, από το Έλμινγκτον, Βίλλα Κλάρενς, Φόλυ Γουόλκ, και ότι θα έχω την ευχαρίστηση να τον επισκεφθώ αύριο. Καλή σας ημέρα!»

Ο Έλληνας με κοίταζε αποσβολωμένος. Είχε θυμώσει που είχα πάρει τόσο θάρρος ή δεν κατανοούσε τα γνήσια Αθηναϊκά μου; Δεν έκατσα να ασχοληθώ με αυτό, αλλά τυλίχθηκα στο παλτό μου και προχώρησα στο δρόμο μου. ταν έφτασα στο ξενοδοχείο, κάλεσα το σερβιτόρο και τον ρώτησα αν ήξερε πού κατοικούσε ο κύριος Μερεντίτης.

«Ο Έλληνας πατριώτης;» ρώτησε.

«Ο ίδιος», απάντησα.

«Ψ, ναι. Θέλει η εξοχότης σας να τον επισκεφθείτε;» ρώτησε με περιέργεια -είχα καταλύσει σε γαλλικό ξενοδοχείο, άλλωστε.

«Θα μου δώσεις οδηγήσεις για το σπίτι του αύριο, μιας και με περιμένει. Και τώρα, θα ήθελα να μου φέρεις λίγο ζεστό νερό».

ταν βγήκε από το δωμάτιο, τον άκουσα να λέει στην ξενοδόχα:

«Mon Dieu! Est-il possible? Monsieur est aussi patriote! Cependant il n’ en a pas l’ air5» και η μαντάμ αναφώνησε, με προφανή απέχθεια:

«Il ne manquait plus que ça! Même les Anglais se font patriotes à l’heure qu’il est!»6

Και μερικά λεπτά αργότερα άκουσα μια εντολή που δόθηκε στην καμαριέρα να πάρει το ζεστό νερό και να το πάει στον Άγγλο πατριώτη, για να ξυριστεί. Έφτασα σε αυτό το σημείο, μετά από όλα μου αυτά τα ταξίδια, που είχαν σα στόχο να διευρύνουν τους ορίζοντές μου; Και αλήθεια, έχω πέσει τόσο χαμηλά; Εδώ πέρα αντιπροσωπεύω για την Αγγλία ότι ο Raspail και ο Guerazzi για την Γαλλία και την Ιταλία! Ο Ματσίνι λέει ότι, μετά την Ρώμη των Καισάρων και την Ρώμη των Παπών, ήρθε η ώρα για την «Ρώμη του Λαού». Να’ μια, λοιπόν, αντιπροσωπεύοντας «Σο Έλμινγκτον του Λαού». Άραγε ο δύστυχος, πότε θα φύγω μακριά από αυτά τα επικίνδυνα μήκη, όπου ένας αξιοσέβαστος Άγγλος, που ταξιδεύει για λόγους προσωπικής κατάρτισης και καλλιέργειας, θεωρείται πατριώτης;

[...]

Σην επόμενη μέρα κατευθύνθηκα προς το σπίτι στο οποίο κατοικούσαν οι Έλληνες πατριώτες. Αναγγέλθηκα, και με υποδέχθηκε ένας από τους αγριωπούς συνοδούς που είχα συναντήσει στα σκαλοπάτια του Νιξ Μαντζιάρε, όχι όμως ο ίδιος ο Μερεντίτης. ταν άνοιξε η πόρτα, πριν επιχειρήσω να μπω, ένιωσα την επιθυμία να τον ρωτήσω αν τον είχαν φιμωμένο. Αλλά συγκρατήθηκα, αναθυμούμενος το σκοπό για τον οποίον είχα αφήσει την Κλάρενς Βίλλα, Φόλυ Γουόλκ του Έλμινγκτον, την πρόθεσή μου να αποκτήσω αυθεντικές

5 «Θεέ μου! Είναι δυνατόν; Ο Κύριος είναι κι αυτός πατριώτης! Μα, δεν έχει καθόλου αυτόν τον αέρα», γαλλικά στο πρωτότυπο (.τ.Μ.) 6 «Αυτό μας έλειπε τώρα! Ακόμα και οι Άγγλοι είναι πατριώτες αυτήν την εποχή!», γαλλικά στο πρωτότυπο (.τ.Μ.)


πληροφορίες για την κατάσταση της κοινής γνώμης στις άλλες χώρες της Ευρώπης. Δεν έπρεπε να διακινδυνεύσω για κανέναν λόγο να παρεκκλίνω από το σκοπό της αποστολής που είχα αναθέσει ο ίδιος στον εαυτό μου.

Πήρα μια περήφανη έκφραση, και προχώρησα προς τον αγροίκο. Ξεκίνησα να μιλάω απευθύνοντάς του χαιρετισμό στα τελειότερά μου Ρωμαίικα, προσέχοντας πάρα πολύ την επιλογή των εκφράσεών μου, και προσπαθώντας να επιδείξω ένα κλασσικό στυλ. Ο Έλληνας με άκουγε με εξαιρετική υπομονή, και όταν τελείωσα μου απάντησε σε άπταιστα Γαλλικά και «grasseyant»7, σαν Παριζιάνος, ότι υπέθετε ότι ήμουν ο κύριος που του είχε κάνει την τιμή να στείλει ένα μήνυμα την προηγούμενη ημέρα με έναν από τους ανθρώπους του, αλλά ο αξιωματικός δεν είχε την καλή τύχη να κατανοήσει ούτε μια λέξη από αυτά που του είχα πει, και ότι όντας και αυτός τώρα θύμα μιας παρόμοιας ατυχίας και «guignon»8, συμπέρανε ότι ήμουν το αυτό πρόσωπο. Πρόσθεσε, ότι η «inconceivable désepoir»9 επιδεινωνόταν περαιτέρω από την συνειδητοποίηση ότι ακόμα και τώρα αδυνατούσε να αντιληφθεί τι ακριβώς ζητούσα από αυτόν, καθώς δεν είχε κατορθώσει ακόμα να ξεχωρίσει ούτε καν σε τι γλώσσα του έκανα την τιμή να απευθύνομαι προς αυτόν. Και αυτός ήταν ο αγριάνθρωπος που τον περίμενα να είναι ένα είδος Σουρκοφάγου! μως επρόκειτο για έναν παριζιάνο «petit-maitre»10 πρώτης τάξης! Αναρωτήθηκα αν ήξερε να χορεύει πόλκα. Ποιος θα το φανταζόταν, οι Έλληνες να έφταναν σε τέτοιο υψηλό επίπεδο πολιτισμού; Βέβαια, όσον αφορά την γνώση μου των συγχρόνων ελληνικών ήταν ιδιαίτερα αποκαρδιωτικός, αλλά το είχε θέσει με τέτοια εξαιρετική ευγένεια, που ξέχασα παντελώς την γλωσσική μου ματαιοδοξία, και του απάντησα σε κατανοητά γαλλικά ότι ταξίδευα για να γνωρίσω από κοντά την κατάσταση στην περιοχή, και ότι έχοντας εντυπωσιαστεί από την παρουσία του στο δρόμο, ενδιαφέρθηκα να τον επισκεφθώ για να μάθω ποιος ακριβώς ήταν. Φαμογέλασε, και μου είπε ότι είχε γνωρίσει αρκετούς Άγγλους, ότι ο αγγλικός ήταν ένας λαός περίεργος, αλλά δεν τους αντιπαθούσε προσωπικά, παρόλο που ήταν στην εξορία εξ αιτίας τους. Σον παρακάλεσα να μου εξηγήσει τις περιστάσεις που τον οδήγησαν στην εξορία, και συμφώνησε να το κάνει. Και έτσι καθίσαμε, σε μια πολύ ευχάριστη ατμόσφαιρα. Δεν μπορούσα να μην συγχαρώ τον εαυτό μου για τη σεμνότητα με την οποία ανάγκασα τον συνομιλητή μου να με αντιμετωπίσει, αλλά και για την ιδιαίτερη καταλληλότητά μου για το εγχείρημα αυτό που επιχειρούσα, εγκαταλείποντας την Κλάρενς Βίλλα, μιας και δεν είναι πολλοί αυτοί που μπορούν να ανακαλύψουν το γιατί οι Άγγλοι ήταν η αιτία να εξοριστεί από την πατρίδα του ένας Έλληνας πατριώτης.

«την Ελλάδα», ξεκίνησε να λέει ο συνομιλητής μου, με το ύφος ενός ρήτορα που αγορεύει σε ένα ξένο Κοινοβούλιο, «στην Ελλάδα η κυβέρνησή σας ασκεί μια πολιτική που οδηγεί σε προσωπικά μίση. Έχει προσβάλει τον Βασιλιά, έχει κακοποιήσει την Κυβέρνηση, έχει απειλήσει το Έθνος για την αποπληρωμή του δανείου. Η Γαλλική επιρροή επικράτησε, κυρίως λόγω του φόβου και της απέχθειας που προκαλέσατε εσείς οι Άγγλοι, και ακόμα και μετά τον θάνατο του Κωλέττη, τον επικεφαλής του Γαλλικού Κόμματος, συνεχίσατε την ίδια πολιτική όπως και πριν, την αναποτελεσματική και απεχθή στην Ελλάδα.

«Μπορείτε να το διευκρινίσετε αυτό;», τον διέκοψα. Και απάντησε με εξαιρετική ετοιμότητα:

«Με όλη μου την καδιά. Αν έχετε το χρόνο και την υπομονή να τα ακούσετε όλα, θα σας δώσω όσες λεπτομέρειες επιθυμείτε».

Σον παρακάλεσα να μου αναφέρει κάποιο παράδειγμα που θα επιβεβαίωνε τους ισχυρισμούς του.

7 «Λαρυγγικά», γαλλικά στο πρωτότυπο (.τ.Μ.) 8 «Σύχη», γαλλικά στο πρωτότυπο (.τ.Μ.) 9 «Αδιανόητη απόγνωση», γαλλικά στο πρωτότυπο (.τ.Μ.) 10 «Μικρός κύριος», γαλλικά στο πρωτότυπο (.τ.Μ.)


«Πολύ καλά», συνέχισε. «ας είπα ότι οι Άγγλοι προσέβαλαν τον Βασιλιά θωνα. Ναι. Και τη Βασίλισσά του επίσης. Ακούστε: την Εθνική Εορτή η Αυλή συνηθίζει να εκδράμει στον τάφο του Καραϊσκάκη, ενός από τους ηγέτες της Επαναστάσεως. Ο τάφος αυτός βρίσκεται στο πεδίο της μάχης που έπεσε, κοντά στον Πειραιά, όπου έχει εγερθεί και ένα μνημείο στην μνήμη εκείνων που πολέμησαν για την ανεξαρτησία της Ελλάδος. ε αυτόν τον εορτασμό η Κυβέρνηση συναντά τους Μεγαλειότατους εκεί πέρα, όπου επίσης συγκεντρώνονται και όλοι οι κάτοικοι της πρωτεύουσας. Σελείται μια επιμνημόσυνη δέηση για την ανάπαυση των μαρτύρων της ελευθερίας, και ο βασιλιάς και η βασίλισσα δέχονται στη συνέχεια επιδείξεις σεβασμού και υποταγής. Λοιπόν, σε μια από αυτές τις επετείους, πριν λίγα χρόνια, το μόνο μέλος του corps diplomatique11 που δεν απέτισε στον Βασιλιά θωνα τον δέοντα σεβασμό εμφανιζόμενος στο χώρο, ήταν ο Άγγλος Πρέσβης.»

«Μπορεί να μην είχε την δυνατότητα να παραβρεθεί εκεί εκείνη τη μέρα», είπα, «και σίγουρα κάποιος από την Αγγλική Αντιπροσωπεία θα τον αντικατέστησε.»

«χι», απάντησε ο Έλληνας. «Μάλλον ήσαν όλοι τους κρυωμένοι. τον Πειραιά είχε καταπλεύσει και μια μοίρα του Βρετανικού τόλου. Ούτε ένας από τους αξιωματικούς, ούτε καν ένας απλός ναύτης δεν εμφανίστηκε στον εορτασμό. την τελετή όμως βρίσκονταν αρκετοί Γάλλοι στρατιωτικοί. Οι αξιωματικοί τους στέκονταν γύρω από το μνημείο, ενώ ανάμεσα στο πλήθος βρίσκονταν πάρα πολλοί Γάλλοι ναύτες. Ο Γάλλος Ναύαρχος είχε παρατάξει τα πλοία του σε μια μεγάλη σειρά όσο πιο κοντά γινόταν στο σημείο του εορτασμού, έχοντας σκοπό να βάλει με τα κανόνια για χαιρετισμό όταν έφταναν εκεί πέρα ο Βασιλιάς και η Βασίλισσα. Και όλα τα πλοία του, όπως επίσης και ένα Αυστριακό πολεμικό πλοίο που έτυχε να βρίσκεται κι εκείνο στο λιμάνι, ήταν πλήρως σημαιοστολισμένα. Σα αγγλικά πλοία δεν έβαλαν ούτε μια φορά για χαιρετισμού, ενώ δεν είχαν αναρτήσει ούτε μια σημαία, πέρα από τις προβλεπόμενες για τον πλου και τον προσορμισμό τους. Βέβαια, πέρα από αυτά, μπορούσε κάποιος πάνω τους να δει και κάτι που σίγουρα δεν ήταν αρμόζον, όχι μόνο για να τα μάτια της Βασίλισσας, αλλά της οποιασδήποτε κυρίας: Είχαν απλώσει στα καταστρώματά τους τα βρώμικα εσώρουχα των ναυτών.»

«Ψ, ελάτε», είπα, «παρερμηνεύετε μια πολύ αθώα σύμπτωση. Ίσως ήταν μέρα πλυσίματος.»

«Πολύ πιθανό», μου απάντησε. «Οι Άγγλοι δεν μπορούσαν να φανούν αβρόφρονες όπως δυο άλλα έθνη απέναντι σε εστεμμένους Βασιλείς, επειδή ήταν μέρα πλυσίματος, κάτι το οποίο δεν μπορούσαν να μεταθέσουν. Να υποθέσω ότι ήταν μέρα πλυσίματος και για τον Πρέσβη σας, επίσης;»

«Είμαι σίγουρος ότι ό, τι έγινε, έγινε κατά λάθος. Είπατε ότι και η Κυβέρνησή μας κακοποίησε την Ελληνική Κυβέρνηση», πρόσθεσα, ανυπομονώντας ν’ αλλάξω το θέμα της συζήτησης. «Παρανοήσεις και παρεξηγήσεις σαν αυτή που μόλις αναφέρατε, δεν μπορούν να συμβούν στην επίσημη αλληλογραφία, μιας και η γραπτή επικοινωνία είναι πολύ απλή για να παρερμηνευθεί.»

«Ψ, ναι, έχετε δίκιο. Είναι εξαιρετικά απλή για παρερμηνευθεί. Θα το δείτε. Σον προηγούμενο χρόνο, το Τπουργείο μας επί των Εξωτερικών είχε λάβει αναφορές από τον Πρόξενό μας στην Πρέβεζα, για την ευνοϊκή μεταχείριση και την προστασία που απολάμβανε ο τρατηγός Γρίβας, ένας στασιαστής και φυγόδικος, ο οποίος εθεωρείτο ότι βρισκόταν στην Σουρκική μεθόριο για να οργανώσει ένα ακόμα κίνημα ενάντια στην ειρήνη και την ηρεμία της Ελλάδος. Ο πρόξενος κοινοποίησε την αναφορά αυτή με κάθε καλή πρόθεση στην Κυβέρνησή σας. Αν ήταν εσφαλμένη, όπως κατά πάσα πιθανότητα ήταν, η Κυβέρνησή σας θα μπορούσε να την έχει διαψεύσει, και εκεί θα τελείωναν όλα. μως ο Τπουργός σας των Εξωτερικών άδραξε την ευκαιρία για να απευθύνει μια διακοίνωση στον

11 «Διπλωματικού ώματος», γαλλικά στο πρωτότυπο (.τ.Μ.)


Τπουργό μας, κάτι εξαιρετικά ασυνήθιστο για τα χρονικά της διπλωματίας, όπως φαίνεται και από το περιεχόμενό της. Πολύ ξερά, ισχυρίστηκε προς την Ελληνική Κυβέρνηση ότι οτιδήποτε και να συνέβαινε, το οποίο θα απειλούσε την ειρήνη και την ηρεμία της Ελλάδος, θα ήταν συνέπεια αποκλειστικά και μόνο της δικιάς της ανεπάρκειας. Και ισχυρίστηκε ότι οι πολίτες θα ήταν απόλυτα δικαιολογημένοι αν έπαιρναν τα όπλα εναντίον μιας τέτοιας κυβερνήσεως. Αυτή η τόσο σκληρή και αγνώμων διατύπωση ήταν μια χειροπιαστή ενθάρρυνση για στάσεις και αναταραχές, και καμμία κυβέρνηση δεν θα μπορούσε να την ερμήνευε διαφορετικά. Εκτός κι αν –όπως εν προκειμένω- η ισχύς του προσβάλλοντος και η αδυναμία του προσβαλλόμενου εξασφάλιζαν την ατιμωρησία του πρώτου. Η τιμή όμως που κέρδισε η αγγλική κυβέρνηση ήταν η ίδια με αυτήν που κερδίζει ένας τραμπούκος όταν γρονθοκοπεί το πρόσωπο ενός μικροκαμωμένου αγοριού, που τον είχε παρακαλέσει να μην του πατάει το πόδι. Αν είχε δεχθεί αυτή την επιστολή η κυβέρνηση μιας πιο ισχυρής χώρας, η μόνη απάντηση που θα μπορούσε να δώσει θα ήταν η επιστροφή των διαπιστεύσεων των διπλωματικών σας απεσταλμένων και η άμεση άσκηση ενός εμπάργκο στα πλοία σας. Αλλά εμείς γκρινιάξαμε και την ανεχθήκαμε και αυτήν την προσβολή.»

«Δεν μπορώ να το αντιληφθώ αυτό που μου λέτε», είπα. «Ισχυρίζεστε ότι οι Άγγλοι ενθαρρύναμε στάσεις στην Ελλάδα; Αν δεν κάνω λάθος, εσείς ο ίδιος ήσασταν στασιαστής. Πώς γίνεται τώρα να παραπονιέστε για μια τέτοια συμπεριφορά της Αγγλίας απέναντι στην Ελλάδα;»

«Ήμουν στασιαστής», απάντησε. «Σο ίδιο και τρατηγός Κριεζώτης. Ο τρατηγός Γρίβας στασίασε επίσης. Σο ίδιο και ο υνταγματάρχης Υαρμάκης και ο υνταγματάρχης Παπακώστας, πέρα από τον Λύσανδρο και των Περωτή, που οργάνωσαν κινήματα στον Πύργο και στην Καλαμάτα. λοι μας πλέον είμαστε πρόσφυγες, άλλοι εδώ, άλλοι στην Σουρκία και άλλοι στα Ιόνια νησιά. Ρωτήστε τους τι άποψη έχουν για την αγγλική πολιτική. Είμαστε όλοι αφοσιωμένοι στην Αγγλία, αλλά πλέον πιστεύουμε ότι η Ελλάδα δεν έχει μεγαλύτερο εχθρό από τον Τπουργό σας των Εξωτερικών. Nous savons à quoi nous en tenir12, γνωρίζουμε πόση εμπιστοσύνη μπορούμε να του έχουμε, αλλά θα πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι οι Έλληνες δεν μπορούν να πιαστούν κορόιδα δεύτερη φορά. Αυτός ο Τπουργός κατέστρεψε το Αγγλικό Κόμμα στην Ελλάδα. ήμερα έχει σχεδόν εξαφανιστεί. Και τον τίτλο αγγλικό τον έχουμε καταραστεί, γιατί η ευπιστία μας μας κατέστρεψε. Ξέρω βέβαια αρκετούς, που είναι αξιόλογοι και αξιοσέβαστοι σαν προσωπικότητες. Ένας από αυτούς, ο κορυφαίος, είναι ο Άγγλος Πρέσβης στην Αθήνα, καθώς δεν είναι υπεύθυνος για τις οδηγίες που λαμβάνει από τον ανώτερό του. Και ελπίζω να μου επιτρέψετε να προσθέσω και το δικό σας όνομα στην λίστα των Άγγλων για τους οποίους τρέφω μεγάλη εκτίμηση.» Και ολοκλήρωσε τα λόγια του, με αυτό το υπαινικτικό κομπλιμέντο.

Μετά από αυτό τον παρακάλεσα να που αφηγηθεί τις συνθήκες που τον οδήγησαν να εγκαταλείψει τη χώρα του. Και αυτός προχώρησε στην έκθεσή τους με τις παρακάτω λέξεις: «Κάποιοι από τους πιο διακεκριμένους κατοίκους των Πατρών στελέχη του Αγγλικού Κόμματος, ενημέρωσαν ορισμένους αξιωματικούς του Σάγματος Ελαφρού Πεζικού που ήταν στρατοπεδευμένο στην πόλη, ότι οι πολίτες ήταν πρόθυμοι να συμμετέχουν σε μια εξέγερση εναντίον της Κυβερνήσεως, αν βεβαίως εκρήγνυτο μια τέτοια. Μετά από αρκετές συσκέψεις, συφωνήθηκε να ξεσπάσει μια τέτοια εξέγερση, ενώ συμφωνήθηκε και η μέρα. Οι Αρχές όμως εν τω μεταξύ το πληροφορήθηκαν, και εστάλη η διαταγή να συλληφθεί ο Μερεντίτης, ο οποίος ήταν ένας από τους αξιωματικούς που θα ηγούντο της στάσεως. Εγώ έτυχε να βρίσκομαι στην Πάτρα εκείνο το χρονικό διάστημα, και μαθαίνοντας αυτήν την πληροφορία, πήγα να τον βρω, καθώς ήμουν κι εγώ ένας από τους υποστηρικτές του Αγγλικού Κόμματος. Ο Μερεντίτης συγκέντρωσε αμέσως λίγους άντρες και κατευθύνθηκε στο σπίτι του διοικητή του, ο οποίος δεν ήταν ανάμεσα στους συνωμότες. Σον συνέλαβε και

12 «Ξέρουμε πού βρισκόμαστε», γαλλικά στο πρωτότυπο. (.τ.Μ.)


τον έθεσε υπό φρούρηση, και παίρνοντας την σημαία του τάγματος, επέστρεψε στον στρατώνα. Οι στρατιώτες τον ακολούθησαν, μιας και είχαν ήδη στρατολογηθεί από αυτόν στο κίνημα, και κατέλαβαν το σπίτι του ασκούντος τα χρέη του νομάρχη, ο οποίος το είχε σκάσει. τη συνέχεια κατέλαβαν το Δημόσιο Σαμείο και την Εθνική Σράπεζα και σε λίγες μέρες κατέλαβαν και το Υρούριο της πόλης, το οποίο μέχρι τότε υπερασπίζονταν λίγοι στρατιώτες πιστοί στην Κυβέρνηση. Σο γέμισαν με προμήθειες, και το κατέστησαν ικανό να αντέξει σε μακρόχρονη πολιορκία. Εν τω μεταξύ, οι Αρχές δεν ελάμβαναν κανένα μέτρο εναντίον τους, ενώ δεν ήταν γνωστό πού είχε καταφύγει ο Γραμματέας της Νομαρχίας. Οι κάτοικοι της πόλεως, βέβαια, δεν ενώθηκαν με τους στασιαστές, όπως τους είχαν υποσχεθεί, ενώ ξεκίνησαν συνομιλίες μέσω των ξένων προξένων, για να πείσουν τους αντάρτες να εγκαταλείψουν το μέρος. Αυτοί απείλησαν να πυρπολήσουν και να λαφυραγωγήσουν την πόλη, ελπίζοντας με αυτόν τον τρόπο να αναγκάσουν τους πολίτες να τους δώσουν μεγαλύτερο χρηματικό ποσό, καθώς και να τους εκδικηθούν για το ότι είχαν εγκαταλείψει το σκοπό της εξέγερσης. υγκεντρώθηκε ένα χρηματικό ποσό, και ο Μερεντίτης με τους ανθρώπους του ετοιμάστηκαν να επιβιβαστούν στο H.M.S. Spitfire, το οποίο ήταν αραγμένο στο λιμάνι, όταν ο Γραμματέας της Νομαρχίας μπήκε στην πόλη επικεφαλής μερικών εκατοντάδων χωρικών, τους οποίους είχε επιστρατεύσει από τα γύρω χωριά, και τους επιτέθηκε.»

«Πραγματικά παράξενο», παρατήρησα, διακόπτοντάς τον. «Οι πολίτες πολεμούσαν για χάρη της Κυβέρνησης εναντίον των στρατιωτών. Αυτό είναι αντίθετο από τις συνηθισμένες εξεγέρσεις, αλλά σίγουρα υποδηλώνει πολλά για την κατάσταση των πραγμάτων στην Ελλάδα. ας παρακαλώ, συνεχίστε.»

«Ακολούθησε μια μικρή συμπλοκή στους δρόμους», συνέχισε ο πληροφοριοδότης μου, «και ο Μερεντίτης υποχωρούσε προς την ακτή. Είχαν σταλεί οι λέμβοι του Spitfire και ξεκίνησαν να επιβιβάζονται υπό τα πυρά των κυβερνητικών δυνάμεων. Εγώ τα είδα όλα αυτά και, αντιλαμβανόμενος ότι θα ακολουθούσε κάτι πολύ σοβαρό, μιας και δεχόταν πυρά η βρετανική σημαία, θεώρησα ορθό να επιβιβαστώ κι εγώ στο Spitfire. Ήμουν άλλωστε, ένας από αυτούς που το προηγούμενο διάστημα συνομιλούσε ανοικτά με τους αντάρτες, ενώ τώρα αυτοί ηττούντο. Επίσης ήταν γνωστό ότι ανήκα στο Αγγλικό Κόμμα, ενώ με είχαν δει με τον Μερεντίτη και πριν από αυτήν την εξέγερση, επομένως θεώρησα σώφρον το να θέσω τον εαυτό μου υπό την προστασία της ισχυρότερης πλευράς. Οι αντάρτες επιβιβάστηκαν όλοι, παρά τις διαμαρτυρίες του Γραμματέα της Νομαρχίας, ο οποίος παραπονιόταν για το ότι μια φίλια δύναμη συνέδραμε εγκληματίες στο να διαφύγουν της Δικαιοσύνης, καθώς και για το ότι απεβίβασε ένοπλες δυνάμεις και κανόνια, αφήνοντας μάλιστα και μερικούς στρατιώτες στην Πάτρα όταν απέπλευσε το Spitfire.»

«Σι! Σι εννοείτε;» διαμαρτυρήθηκα έντονα. «τι αποβιβάσαμε στρατεύματα και κανόνια;»

«Βεβαίως», απάντησε. «Αλλά αυτό έγινε μόνο και μόνο για να προστατευθεί το προξενείο και η Ιονική Σράπεζα, στην οποία φυλάσσονταν αγγλικά κεφάλαια.»

«Ψ, μα εδώ είμαι υποχρεωμένος να διαμαρτυρηθώ», σημείωσα, «παρόλο που υπερασπίζεστε τις ενέργειες των συμπατριωτών μου. Μέχρι σήμερα έχουν υπάρξει αρκετές περιπτώσεις όπου οι ζωές και η περιουσία Βρετανών έχουν απειληθεί και διακινδυνευθεί λόγω εξεγέρσεων, αλλά εγώ δεν έχω ακούσει ούτε μια φορά για ένοπλη επέμβαση σε μια ξένη χώρα χωρίς να συνοδεύεται με κήρυξη πολέμου. Κάτι περίεργο συμβαίνει εδώ πέρα. Η κυβέρνησή μας έχει μεγάλες ευθύνες αν επιτρέπει τέτοιες συμπεριφορές απέναντι στην Ελλάδα.»

«Ας συνεχίσω», είπε ο Έλληνας. «Ο Γραμματέας διαμαρτυρήθηκε και για το ότι το Spitfire μετέφερε και τα χρήματα που είχαν αφαιρεθεί από το Δημόσιο Σαμείο και την Εθνική Σράπεζα της Ελλάδος, αλλά δεν γνώριζε ότι το μεγαλύτερο μέρος αυτού του ποσού


είχε παραμείνει στην Πάτρα, μιας και ο Μερεντίτης δεν είχε προλάβει να το μεταφέρει όλο στο πλοίο.»

«Και πού ακριβώς βρίσκονταν τα χρήματα αυτά;» ρώτησα.

«το Βρετανικό προξενείο», μου απάντησε.

«Πω πω, πολύ λυπηρό. Και τι απέγιναν;»

«Δόθηκαν στον Μερεντίτη», είπε εκείνος, «από την Αγγλική κυβέρνηση, με την πρόφαση ότι πληρώθηκαν από τους πολίτες σαν λύτρα ή δωροδοκία προς τους αντάρτες για να εγκαταλείψουν την πόλη».

«Μα, νομίζω ότι μου είπατε ότι είχαν ακολουθήσει τον ασκούντα τα καθήκοντα του Νομάρχη», διαμαρτυρήθηκα.

«Ακριβώς έτσι έκαναν», μου απάντησε, «αλλά είχαν συμφωνήσει να δώσουν τα χρήματα πριν αναγκαστούν να ακολουθήσουν τον Γραμματέα.»

«Ψ, τι ποταπό τέχνασμα!» δεν μπόρεσα να συγκρατήσω την οργή μου. «Εσείς, τουλάχιστον, δεν έχετε όμως κάποιον λόγο να παραπονιέστε για τους Άγγλους».

«Μα, και βέβαια έχω. Σι καταφέραμε από όλα αυτά; Είμαι στην εξορία, και παρόλο που με υποδεχθήκατε σε αυτήν σας την αποικία, θα προτιμούσα να με είχατε αφήσει ήσυχο στην χώρα μου και να μην εξωθούσατε τους Έλληνες σε κινήματα, στέλνοντας διακοινώσεις στον Βασιλιά θωνα, στα οποία να του λέτε ότι έχουν κάθε λόγο να εξεγερθούν εναντίον του. Να είστε σίγουρος, ότι τέτοια πολιτική δεν πρόκειται να ωφελήσει ποτέ κανένα έθνος, όσο ισχυρό και να είναι, επειδή δεν εδράζεται σε σωστές αρχές ούτε σε σωστά συναισθήματα. Και αν οι συμπατριώτες σας υποστηρίζουν μια τέτοια χωρίς αρχές και συναισθήματα κυβέρνηση, να είναι σίγουροι ότι σύντομα θα χάσουν την εκτίμηση όλων των άλλων εθνών.»

Ομολογώ ότι δεν μπορούσα να βρω μια ταιριαστή απάντηση σε αυτά. Αλλά πάλι, ποτέ μου δεν τα κατάφερα να υπερασπίζομαι την εξωτερική πολιτική της χώρας μου. Μάλλον είναι δικό μου λάθος, γιατί είμαι σίγουρος ότι δεν είναι δυνατόν να είμαστε πάντοτε λάθος. τι πάντοτε είμαστε έξω, εκτός, βέβαια, και αν κάτι τέτοιο ισχύει επειδή βρίσκεται στην εξουσία η παρούσα κυβέρνηση. πως και να έχουν τα πράγματα, άφησα τον Έλληνα φίλο μου αρκετά ταραγμένο, και άρχισα να σκέπτομαι αν θα είχα καλύτερη άποψη για τη χώρα μου αν δεν είχα φύγει ποτέ από την Κλαρνς Βίλλα, Φόλλυ Γουόλκ του Έλμινγκτον, γιατί τώρα που ανακαλύπτω τι είδους εξωτερική πολιτική ασκούμε, δεν μπορώ να μην κατηγορώ το έθνος που αδιαφορεί για την τιμή του και τα συμφέροντά του διατηρώντας αυτόν τον Τπουργό Εξωτερικών στην Κυβέρνηση.


ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ IΙ - Η αλληλογραφία Πατρινών-Προξένων-Πλοιάρχου

Spitfire-Ροντόπουλου τις μέρες του κινήματος

Αμέσως μετά τη λήξη του κινήματος, στις εφημερίδες τόσο τις κυβερνητικές όσο και της αντιπολίτευσης, δημοσιεύτηκε η αλληλογραφία που αντάλλαξαν μεταξύ τους οι Αρχές της Πάτρας, οι αντιπρόσωποι της Αγγλίας και της Εθνικής Σράπεζας.

Επιστολή Νο 1 – Οι προεστοί προς τους Πρόξενους

Προς τους Κυρίους Προξένους εν Πάτραις.

Κύριοι!

Είσθαι αυτόπται των θλιβερών περιστάσεων του τόπου τούτου. Δυστυχήματα τρομερά τον επαπειλούσι.

Οι ευσεβάστως υποφαινόμενοι θεωρούντες υμάς ως μέλη της κοινωνίας των Πατρών, γνωρίζοντες την υπέρ αυτής συμπάθειάν σας, πιστόν διερμηνέα των ευνοϊκών διαθέσεων των Δυνάμεων, των οποίων τα συμφέροντα προστατεύετε ενταύθα, λαμβάνομεν την τιμήν να σας παρακαλέσωμεν να μεταχειρισθήτε όλα τα εφ’ υμίν συνετά μέσα να πείσητε τον λοχαγόν κ. Μερεντίτην ν’ αναχωρήση με τους υπ’ αυτόν αποσταστήσαντας στρατιωτικούς, της πόλεως, προ της εισβολής των στρατευμάτων της Β. Κυβερνήσεως, εκ της οποίας θέλει αναμφιβόλως προκύψει ρήξις αιματηρά εν τη πόλει, και αναπόφευτκτοι θλιβεραί συνέπειαι.

(Έπονται αι υπογραφ. των επισημοτέρων κατοίκων των Πατρών)

Εν Πάτραις την 30 9βρίου 1847.

Επικυρούται το γνήσιον των ανωτέρω υπογραφών, και προσθέττομεν και ημείς, ως εκ της θέσεώς μας, τας παρακλήσεις μας περί του αυτού αντικειμένου.

Εν Πάτραις την 30 9βρίου 1847.

Ο Δήμαρχος Πατρέων

Κ. κουρλέτης.

Επιστολή Νο 2 – Οι προεστοί προς τους πρόξενους

Ο Δήμαρχος Πατραίων.

Προς τους κ.κ. Προξένους Αγγλίας, Αυστρίας, Γαλλίας και Ρωσσίας.

Εν Πάτραις την ά. Δεκεμβρίου 1847

Η πόλις των Πατρών διευθύνει προς υμάς Κύριοι, την εσώκλειστον αναφοράν. Γνωρίζοντες τας υπέρ της πόλεως συμπαθείας σας, πεπεισμένοι ότι είναι και εις υμάς, καθώς και εις όλον τον κόσμον καταφανής ο επικείμενος κίνδυνος της καταστροφής της, ενώνομεν τας παρακλήσεις μας με εκείνας των συμπολιτών μας και επικαλούμεθα την μεσολάβησίν σας εις την εκπλήρωσιν της ευχής των πολιτών.


Δεχθήτε την έκφρασιν του προς υμάς εξαιρέτου υπολήψεώς μας.

Ο Δήμαρχος

Κ. κουρλέτης.

Επιστολή Νο 3 – Ο Γραμματέας της Νομαρχίας προς τον Άγγλο Πρόξενο

Προς τον κ. Πρόξενον της Αγγλίας

Κύριε Πρόξενε.

Γνωρίζετε, κ. Πρόξενε, τα δεινά, εις τα οποία υπέκυψεν η πόλις αύτη εκ της αποστατικής σκηνής, την οποίαν ήνοιξεν ο αποστατήσας λοχαγός Μερεντίτης και οι περί αυτόν κακούργοι. Εισελθών σήμερον εις την πόλιν με ισχυράν εγχώριον και κυβερνητικήν δύναμιν, δια να διεκδικήσω την εξουσίαν εναντίον των κακούργων τούτων, και επαναφέρω την ισχύν των νόμων, εύρον τους αποστάτας ετοίμους να επιβιβασθώσιν εις το ενταύθα ελλιμενισμένον Αγγλικόν ατμόπλοιον, φέροντας μεθ’ εαυτών τα ληστευθέντα από το κατάστημα της Σραπέζης χρήματα, δρ. 120.000, και τα παραληφθέντα από το ταμείον Πατρών δημόσια χρήματα δρ. 34 χιλ. ο πόλεμος ηνοίχθη μετά των κακούργων και θέλουν καταστραφή αν δεν κατωρθώσητε να επιβιβασθώσιν εις το ατμοκίνητον.

ας παρακαλώ να μη τους δεχθήτε με τα ληστευθέντα χρήματα, συνεννοούμενοι με τον κ. Πλοίαρχον του ενταύθα Αγγλ. Ατμοκινήτου, προς τον οποίον γράφομεν και ημείς, αλλά να διατάξητε να επιστραφώσι ταύτα εις την Νομαρχίαν, δια να δοθώσιν εις ούς ανήκουν, αν νομίζητε ότι έχετε το δικαίωμα να δεχθήτε τους κακούργους τούτους εις το ατμοκίνητον.

Αναμένω την απάντησίν σας, και υποσημειούμαι με την προσήκουσαν υπόληψιν.

Εν Πάτραις, τη 1 Δεκεμβρίου 1847, ώρα 6 μ.μ.

Ο αναπληρών τον Νομάρχην

Γ. Ροντόπουλος

Επιστολή Νο 4 – Οι πρόξενοι προς τον πλοίαρχο του H.M.S. Spitfire

Εν Πάτραις τη 2 Δεκεμβρίου 1847

Προς τον κ. Διευθυντήν του ενταύθα ελλιμενισμένου ατμοπλόου της Α.Β.Μ.

Κύριε Πλοίαρχε!

Έχομεν την τιμήν να σας εκθέσωμεν ότι οι έμποροι και επισημότεροι πολίται της πόλεως ταύτης, ευρισκόμενοι ήδη εις χείρας των αποστατών, βλέπουσι τον έσχατον κίνδυνον, εις όν είναι εκτεθειμένοι όχι μόνον καθόσον αφορά την ζωήν και την ιδιοκτησίαν των κατοίκων, αλλ’ έτι πλέον καθ’ όσον αφορά την άφευκτον καταστροφήν του εμπορίου των, αν οι αποστατήσαντες οροφύλακες εξακολουθήσωσι να διαμείνωσιν ακόμα ενταύθα.

Δια τους λόγους τούτους το δημοτικόν συμβούλιον και οι κάτοικοί μας παρεκάλεσαν επισήμως να μεσολαβήσωμεν παρ’ υμίν, κ. Πλοίαρχε, όπως υπέρ της σωτηρίας της επαπειλουμένης δια πυρός και μαχαίρας, πόλεως ταύτης, συγκατατεθήτε να δεχθήτε επί του υπό την διεύθυνσίν σας πλοίου τους αρχηγούς της αποστασίας μετά των οπαδών των και τους μεταφέρητε αλλοχόθεν, καθ’ ήν η πόλις έκαμε μετ’ αυτών συνθήκην.

Παραδεχθέντες προθύμως την αίτησίν των νομίζομεν χρέος μας να σας παρακαλέσωμεν και ημείς, κ. Πλοίαρχε, να συγκατατεθήτε εις την παράκλησιν των κατοίκων, αν το νομίζητε


πρέπον, δια να απηλλαχθή και η πόλις και οι κάτοικοι, των αδιακόπως επαπειλούντων αυτούς δεινών.

Δράττομεν την ευκαιρίαν ταύτην κτλ.

Ο Πρόξενος της Αυστρίας Σσόκολης

Ο ύμβουλος του εμπορίου, Πρόξενος της Ρωσσίας .Π. Καλογεράκης

Ο Πρόξενος της Γαλλίας . Ν. Βερτίνης.

Ο Πρόξενος της Μεγάλης Βρεττανίας Βούδ.

Επιστολή Νο 5 – Ο Γραμματέας της Νομαρχίας προς τους Πρόξενους

Αριθ. 8.177

Προς τους Κυρίους Προξένους των ξένων Δυνάμεων.

Εν Πάτραις, την 4 10μβρίου 1847.

Κύριοι Πρόξενοι!

Επανελθόντες εις την έδραν μας, και διαλύσαντες δια πεισματώδους πολέμου την αποστατικήν σκηνήν του λησταποστάτου Μερεντίτου και των οπαδών του, καταληφθέντων εις την ξηράν από την υφ’ ημάς εγχώριον και κυβερνητικήν δύναμιν, επληροφορήθημεν, Κύριοι, ότι κατά το διάστημα της εντεύθεν απουσίας μου, την οποίαν υπηγόρευεν ανάγκη ισχυρά και ακαταμάχητος, δεν εφείσθητε κόπων, δια να εμποδίσητε την πρόοδον του κακού και την καταστροφήν, την οποίαν κακόβουλοι εχθροί της τάξεως εσχεδίασαν κατά της πόλεως ταύτης.

Εκτιμώντες, Κύριοι Πρόξενοι, τα οποία εδείξατε εθνικά αισθήματα υπέρ της πασχούσης ανθρωπότητος κατά την διάρκειαν της απουσίας μας και της λυπηράς αποστατικής σκηνής, δεν διστάζομεν να επαναλάβωμεν δια της παρούσης, ό, τι και προφορικώς εν ονόματι της Κυβερνήσεως σας ανεκοινώσαμεν προς εξήγησιν των αισθημάτων της ευχαριστήσεώς μας.

Ο αναπληρών τον Νομ. Γραμματεύς

Γ. Ροντόπουλος

Επιστολή Νο 6 – Ο Διευθυντής του υποκαταστήματος της ΕΣΕ προς τον Άγγλο πρόξενο

Προς τον Πρόξενον της Α. Β. Μεγαλειότητος Κ. Θ. Βούδην κτλ. κτλ.

Αριθ. 868.

Εν Πάτραις την 4 Δεκεμβρίου 1847.

Ε θ ν ι κ ή Σ ρ ά π ε ζ α τ η ς Ε λ λ ά δ ο ς

Η Διεύθυνσις του υποκαταστήματος ταύτης.

Κ. Πρόξενε!

Σο μεν συμβούλιον του υποκαταστήματος της Εθνικής Σραπέζης της Ελλάδος με επεφόρτισε δια της σημερινής πράξεώς του, να εκφράσω προς υμάς κ. Πρόξενε, την εκ μέρους τούτου, και της εμπορικής ολομελείας της πόλεως Πατρών βαθυτάτην ευγνωμοσύνην δια τας προσπαθείας, τας οποίας μετά τοιούτου ζήλου φιλανθρωπικού


κατεβάλατε υπέρ της σωτηρίας της πόλεως ταύτης, κατά τας τελευταίας δυστυχείς ημέρας της ληστανταρσίας Ν. Μερεντίτου, καθόσον δια των προσπαθειών αυτών επροφυλάχθη η πόλις αύτη από ολεθριωτέρας συνεπείας. Κοινοποιών την έκφρασιν ταύτην του συμβουλίου προς υμάς, κ. Πρόξενε, οφείλω ιδίως να απευθύνω το αυτό αίσθημα βαθείας ευγνωμοσύνης εκ μέρους του κοινωφελούς τούτου καταστήματος, του οποίου τα συμφέροντα τοσούτον ταυτίζονται με την ευημερίαν των κατοίκων της πόλεως ταύτης.

Δεχθήτε κτλ.

Ο διευθυντής

. Α. Παπάς


ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ ΙIΙ - Για την Εθνική Σράπεζα

Η αλληλογραφία της Διοίκησης της Εθνικής Σράπεζας με την Κυβέρνηση, και ο Νόμος που ψηφίστηκε για την αποζημίωση της Σράπεζας από τη ληστεία.

Αριθ. 1283

ΕΘΝΙΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ.

Ο ΔΙΕΤΘΤΝΣΗ ΑΤΣΗ

Προς τους Κυρίους Μετόχους.

Σην 27 Νοεμβρίου (9 Δεκεμβρίου) το εσπέρας, ο λοχαγός Μερεντίτης εν Πάτραις, μετά των υπ’ αυτού στρατιωτών, δεσμεύσαντες τον αρχηγόν του ώματος αυτού, αντισυνταγματάρχη Ευθύμιον τουρνάρην, και διώξαντες τας αρχάς της Κυβερνήσεως επέπεσαν εις το αυτόθι υποκατάστημα της Σραπέζης, και απειλήσαντες δια των όπλων τον Διευθυντήν και Σαμίαν αυτού, του οποίου αφήρεσαν όλον το χρηματικόν, συμποσούμενον εις δραχμάς 117.843,15. Έτι δε και τα ενέχυρα και παρακαταθήκας, εκτιμημένα εις δραχμάς 2.865,15. Ομού δραχ. 120.708,50.

Μέχρι δε της 1/13 τρέχ. Δεκεμβρίου η αποστατική αύτη σκηνή διελύθη και η ησυχία και τάξις απεκαταστάθησαν εντελώς εις την πόλιν.

Η είδησις αύτη έφθασεν εις Αθήνας περί την 4 μ.μ. της 30 Νοεμβρίου (12 Δεκεμβρίου), και ευθύς ο υποφαινόμενος έσπευσα προς τους κυρίους υπουργούς, τους οποίους εύρων συνηγμένους εν υπουργικώ συμβουλίω, εξέφρασα εις αυτούς την βαθείαν θλίψιν μου δια την εκ του συμβάντος τούτου γεννωμένην διττήν βλάβην, της τε χρηματικής ζημίας και της ηθικής προσβολής της Σραπέζης. Οι δε κ.κ. Τπουργοί δεν εδίστασαν να διαβεβαιώσωσι τον υποφαινόμενον ότι η βασιλική Κυβέρνησις είναι ετοίμη να αποζημιώση την Σράπεζαν δι’ οποιανδήποτε συμβάσαν εις το υποκατάστημά της ζημίαν.

Εντούτοις ο εν Αθήναις προ ολίγου αφιχθείς αξιότιμος Κύριος Σριαντάφυλλος Πατζούρης, το αυτό εσπέρας, άμα μαθών το ρηθέν συμβάν, ήλθεν εις αντάμωσίν μου εις το κατάστημα της Σραπέζης, και απόντα με μαθών εις το υπουργικόν συμβούλιον, επανήλθε την επιούσαν από πρωίας παραδούς αφ’ ενός 70.800 δρ. προς κατάθεσιν εις την Σράπεζαν άνευ τόκου, και διαβεβαιών με αφ’ ετέρου ότι, αν η κυβέρνησις δεν αποζημιώση την Σράπεζαν, είναι έτοιμος αυτός μετά των φίλων του να αποζημιώσωσιν ολοκλήρως αυτήν, μη ανεχόμενοι να πάθη εκ τοιούτου συμβάντος η υπόληψις της Σραπέζης. Σούτο δε ευθύς κατόπιν εγνωστοποίησε και εγγράφως εις την Σράπεζαν δια της υπό στοιχ. Α΄ επισυναπτομένης επιστολής του.

Οι εν Πάτραις έμποροι, κατά τας πληροφορίας του τε διευθυντού του αυτόθι υποκαταστήματος της Σραπέζης και του υμβούλου αυτής κυρίου ιδέρη Πράτζικα, της 2/15 τρέχοντος, άμα αποκατασταθείσης της ησυχίας, εξέφρασαν ότι είναι έτοιμοι να αποζημιώσωσι πάσαν ζημίαν της Σραπέζης, υπό των αυτών αισθημάτων κινούμενοι.


Σέλος η κυβέρνησις της Α. Μ. δια του υπουργείου των Εσωτερικών απεύθυνε προς την Σράπεζα το υπό στοιχ. β. έγγραφόν της, δι ού επιβεβαιοί την προφορικήν, ως είρηται, δοθείσαν εις τον υποφαινόμενον υπόσχεσιν αποζημιώσεως.

Εκ του όλου αφαιρεθέντος χρηματικού των δραχ. 117.843,15 αι δρ. 55.438,72 είναι χρήματα του δημοσίου, κατατεθιμένα παρά της Κυβερνήσεως δια την κατασκευήν του μώλου Πατρών.

Εν τω μέσω της θλίψεως την οποίαν ησθάνθημεν εκ του τοσούτον απροσδοκήτου τούτου συμβάντος, το οποίον σπεύδομεν κατά χρέος ν’ αναγγείλωμεν εις τους κ.κ. Μετόχους, είμεθα ευτυχείς δυνάμενοι να τοις γνωστοποιήσωμεν συνάμα τας προεκτεθείσας υποσχέσεις, αίτινες ενώ μας διαβεβαιούν την ικανοποίησιν πάσης ζημίας, τιμώσι και τους δόντας αυτάς, μαρτυρούσι ενταυτώ τα υπέρ της Σραπέζης αισθήματα των Ελλήνων και της Κυβερνήσεως της Α.Μ.

Εν Αθήναις την 6/17 10βρίου 1847.

Ο Διευθυντής

Γ. ΣΑΤΡΟ

Ο Γραμματεύς

Θ. Φαιρέτης

~ ~ ~ ~ ~

Αριθ. 20.841

ΣΟ ΤΠΟΤΡΓΕΙΟΝ ΣΨΝ ΕΨΣΕΡΙΚΨΝ

Προς τον Διευθυντήν της Ελληνικής Σραπέζης

Κύριε Διευθυντά!

Απαντών εις το προς εμέ έγγραφόν σας, σπεύδω να σας κοινοποιήσω, ότι και εις εμέ και εις όλα τα λοιπά μέλη της Β. Κυβερνήσεως βαθείαν επροξένησε συναίσθησιν και λύπην η εις το εν Πάτραις Τποκατάστημα της Σραπέζης πραχθείσα υπό των στασιαστών αφαίρεσις χρημάτων. Εν τοιαύτη δε περιπτώσει, μην ανεχομένη ποσώς η Κυβέρνησις να υποφέρωσιν οπωσδήποτε τα συμφέροντα της Σραπέζης, απεφάσισε να υποβάλη όσον τάχιστα, εις την έγκρισιν των Βουλών Νομοσχέδιον περί της αποζημιώσεως της Εθνικής Σραπέζης εκ μέρους δημοσίου ταμείου, δια τα εκ του ειρημένου Τποκαταστήματός της αφαιρεθέντα υπό των στασιαστών χρήματα, το οποίον πέποιθα ότι και τα Νομοθετικά ώματα θέλουν προθύμως παραδεχθή, και ως ωφέλιμον θεωρούντα θέλουν προθύμως παραδεχθή, και ως ωφέλιμον θεωρούντα την πλήρην και ακεραίαν της υπολήψεως του Εθνικού τούτου Καταστήματος διατήρησιν.

Εν Αθήναις, την 5 Δεκεμβρίου 1847.

Ο Τπουργός

ΡΗΓΑ ΠΑΛΑΜΙΔΗ

.Κ. ΑΝΣΨΝΟΠΟΤΛΟ

~ ~ ~ ~ ~


ΝΟΜΟ ΠΖ΄

(Εφημερίς της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος, αριθ.15/1848, 5 Ιουνίου)

Περί αποζημιώσεως της Εθν. Σραπέζης.

ΟΘΨΝ κλπ.

Χηφισάμενοι ομοφώνως τη Βουλή και τη Γερουσία, απεφασίσαμεν και διατάττομεν:

Άρθρ. 1.

Σην αποζημίωσιν της Εθνικής Σραπέζης δια τα αφαιρεθέντα υπό των στασιαστών χρήματα εκ του εν Πάτραις υποκαταστήματος αυτής αναλαμβάνει εις βάρος του το Δημόσιον, και θέλει ενεργηθή αμέσως η πληρωμή αυτής εις το Σαμείον της Σραπέζης μετά την επίσημον δήλωσιν του αφαιρεθέντος ποσού των χρημάτων.

Άρθρ. 2.

Η δοθησομένη αποζημίωσις θέλει επιστραφή παρά της Σραπέζης εν μέρει, ή καθολοκληρίαν εις το Δημόσιον ταμείον, άμα ως εκ των ενεργηθησομένων κοινώς καταδιωκτικών μέτρων ήθελον αποδοθή εις αυτήν τ’ αφαιρεθέντα χρήματα.

Άρθρ. 3.

Προς τον σκοπόν τούτον χορηγείται συμπληρωματική πίστωσις εκ δραχ. 120.800, εις το επί των εσωτερικών υπουργείον επί του προϋπολογισμού του του 1848.

Εις τον Ημέτερον επί των εσωτερικών υπουργόν ανατίθεται η εκτέλεσις και δημοσίευσις του παρόντος Νόμου.

Εν Αθήναις, την 12 Μαΐου 1848.

ΟΘΨΝ.

Ο υπουργός Λ. Ι. ΚΡΕΣΕΝΙΣΗ.

Εθεωρήθη και ετέθη η μεγάλη σφραγίς του Κράτους.

Εν Αθήναις, την 28 Μαΐου 1848.

Ο επί της Δικαιοσύνης υπουργός

Λ. Ι. ΚΡΕΣΕΝΙΣΗ.


ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ ΙV - Εγκύκλιοι της Κυβέρνησης

ΔΙΑΚΗΡΤΞΙ.

ΒΑΙΛΕΙΟΝ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ.

ΣΟ ΤΠΟΤΡΓΙΚΟΝ ΤΜΒΟΤΛΙΟΝ.

Προς τους κατοίκους του νομού Αχαΐας και Ήλιδος.

Η Κυβέρνησις επληροφορήθη με λύπην της, ότι κατά την 27 του τελευταίου Νοεμβρίου περί την 7 ώραν μ.μ. ο λοχαγός Μερεντίτης και ο υπολοχαγός Ζωγράφος, αποτελούντες μέρος του εν Πάτραις σταθμεύοντος τάγματος της οροφυλακής, συνεννοηθέντες μετά 50 περίπου στρατιωτών εκ του αυτού τάγματος, συνέλαβον και έθεσαν υπό κράτησιν τον διοικητήν του τάγματος αντισυνταγματάρχην τουρνάρην και τον λοχαγόν τέφον τράτην, συνέλαβον και άλλα τινά πρόσωπα εκ των εν Πάτραις αρχών, τα οποία έθεσαν ωσαύτως εις κράτησιν, και επέπεσαν ληστρικώς κατά δημοσίων, και άλλων καταστημάτων. Ο εν Πάτραις επισταθμεύων λόχος των ακροβολιστών και η εκεί χωροφυλακή, μένοντες πιστοί εις τον όρκον των, ήλθον εκ διαλειμμάτων μετά των στασιασάντων εις διαφόρους συμπλοκάς, εξ ών προέκυψαν τρείς φόνοι και πλήγωσις ενός υπαξιωματικού.

Η Κυβέρνησις, άμα επληροφορήθη το ληστρικόν τούτο κίνημα, έσπευσε να λάβη έντονα μέτρα προς κατάθλιψιν αυτού, ευθύς εις την πρώτην εμφάνισίν του, διορίσασα επί κεφαλής των Βασ. τρατευμάτων και των άλλων δυνάμεων, των αποσταλεισών επί τούτω εις Πάτρας, τον υποστράτηγον και υπασπιστήν της Α.Μ. κ. Παναγιώτην Νοταράν, και προσωρινώς νομάρχην Αχαΐας και Ήλιδος τον νυν νομάρχην Ακαρνανίας και Αιτωλίας κ. . Θεοχαρόπουλον, αποστείλασα συγχρόνως και τον αρχηγόν της χωροφυλακής αντισυνταγματάρχην κ. Δεληγεώργην.

Σο υπουργικό συμβούλιον, φέρον εις γνώσιν των κατοίκων του νομού Αχαΐας και Ήλιδος το ληστρικόν τούτο κίνημα, δεν αμφιβάλλει, ότι όχι μόνον θέλουν αποδοκιμάσει αυτό απαξάπαντες, αλλά και θέλουν συντρέξει ετοίμως και μετά ζήλου τας δημοσίας δυνάμεις, εις την ταχείαν αποκατάστασιν της διαταραχθείσης ησυχίας και τάξεως, και εις την καταδίωξιν και σύλληψιν των επιόρκων αξιωματικών και στρατιωτών. Ιδίως δε δεν αμφιβάλλει, ότι ο φιλόνομος λαός των Πατρών, προβλέπων τα επιζήμια αποτελέσματα, τα οποία έπεται να προκύψουν εις τα συμφέροντα αυτού, θέλει καταβάλει πάσαν προσπάθειαν και θέλει χορηγήσει πάσαν συνδρομήν, δια να δοθή τάχιστα τέλος εις την ληστοστασιαστικήν ταύτην σκηνήν.

Εν Αθήνας, την 3 Δεκεμβρίου 1847.

Ο Πρόεδρος Κ. Σσαβέλας, ΡΗΓ. ΠΑΛΑΜΗΔΗ, Δ.Γ. ΒΟΤΛΓΑΡΗ, ΚΨΝΣ. Θ. ΚΟΛΟΚΟΣΡΨΝΗ, Ν. ΚΟΡΥΙΨΣΑΚΗ.

~ ~ ~ ~ ~


Εγκύκλιος Αριθ. 21.033

ΠΕΡΙΛΗΧΙ

Περί της διαλύσεως του κατά τας Π. Πάτρας τολμηθέντος ληστοστασιαστικού κινήματος.


ΣΟ ΕΠΙ ΣΨΝ ΕΨΣΕΡΙΚΨΝ ΤΠΟΤΡΓΕΙΟΝ.

Προς τους Νομάρχας του Κράτους.

πεύδομεν να σας αναγγείλωμεν ότι το αποτολμηθέν εις τας Π. Πάτρας ληστοστασιαστικόν κίνημα, περί ού διέλαβεν η υπό χθεσινήν ημερομηνίαν διακήρυξις του Τπουργικού υμβουλίου, κατετροπώθη πληρέστατα, και η ησυχία και τάξις επανήλθεν εντελώς εις την πόλιν Πατρών.

Ο αναπληρών τον Νομάρχην Νομαρχικός Γραμματεύς Αχαΐας και Ήλιδος κ. Ροντόπουλος, στρατολογήσας έως 400 πολίτας, εκ των κατά την επαρχίαν Πατρών δήμων Δύμης και Υαρών, και βοηθούμενος από τον 1 λόχον του 4 τάγματος των ακροβολιστών, διοικούμενον υπό του λοχαγού Υρουδάκη, εισέβαλε την 1 Δεκεμβρίου κατά την 4 ώραν μ.μ. εις την πολιν Πατρών. Η συμπλοκή ήρχισεν αμέσως μεταξύ των ρηθεισών δυνάμεων και των αποστατών, οίτινες τραπέντες εις φυγήν, επολιορκήθησαν στενώς εις έν κατά την παραλίαν Ξενοδοχείον.

Μετά πεισματώδη μάχην, διαρκέσασαν εφ’ ικανόν χρόνον, οι αποστάται ηναγκάσθησαν να εγκαταλείψωσι το ξενοδοχείον, και να προσφύγωσι εις τας λέμβους του Αγγλικού ατμοπλοίου, αίτινες επί τούτω τους επερίμενον εις το παραθαλάσσιον, δια ν’ αναχωρήσωσιν εις Μύτικα της Ακαρνανίας. Διότι [δήθεν]13 προς της εισβολής εις την πόλιν Πατρών των ειρημένων δυνάμεων, οι εν Πάτραις κύριοι Πρόξενοι επί τη αιτήσει του Δημάρχου, και των πολιτών Πατρών, είχον μεσολαβήσει δια την αναχώρησιν τούτων, προς τον σκοπόν του να απαλλάξωσι την πόλιν από τας δυστυχείς συνεπείας της εμφυλίου ρήξεως.

Και οι στρατολογηθέντες δημόται των δήμων Δύμης και Υαρών, και οι πολίται εκείνοι των Πατρών, οίτινες συνενώθησαν μετά του Νομαρχεύοντος Γραμματέως, και ο λόχος των ακροβολιστών έδειξαν μέγαν ενθουσιασμόν και ανδρείαν κατά των αποστατών, εκθέσαντες αφειδώς την ζωήν των υπέρ της δημοσίας τάξεως.

Εις την συμβάσαν συμπλοκήν εφονεύθησαν δύω ακροβολισταί, και είς επληγωθη καιρίως, εκ δεν των αποστατών εφονεύθησαν δύω, δεκαπέντε επληγώθησαν, διαασωθέντες εις τας λέμβους και τέσσαρες συνελλήφθησαν. Ελήφθησαν δε αμέσως τα αναγκαία μέτρα, δια την καταδίωξιν των αποστατών τούτων εις το μέρος της αποβάσεώς των.

, τι ιδίως ευχαρίστησε την Κυβέρνησιν εις την προκειμένην περίστασιν είναι ο ενθουσιασμός, τον οποίον οι λαοί έδειξαν υπέρ της δημοσίας τάξεως και ησυχίας, την οποίαν υπερασπίσθησαν με κίνδυνον της ιδίας αυτών ζωής.

Η Κυβέρνησις πληροφορουμένη ακριβώς περί των εκδουλεύσεων ενός εκάστου, επιφυλάττεται να ανταμείψη αυτούς αναλόγως.

Εν Αθήναις την 4 Δεκεμβρίου 1847.

Ο Τπουργός

Ρ. ΠΑΛΑΜΗΔΗ

. Κ. Αντωνόπουλος

13 Για την παρεξήγηση που δημιουργήθηκε από την χειρόγραφη προσθήκη της λέξης «δήθεν», βλέπε παραπάνω, το κεφάλαιο «Σα παρεπόμενα της στάσης», σελ. 30.


ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ V - Σο υπόμνημα του Τπουργού Εξωτερικών προς τους

εκπροσώπους των Μεγάλων Δυνάμεων

Με αυτό του το υπόμνημα, που αναδημοσιεύτηκε και σε όλες τις εφημερίδες εκείνες τις μέρες, ο Τπουργός Εξωτερικών Γεώργιος Γλαράκης ενημερώνει τους Πρέσβεις Αγγλίας, Γαλλίας, Ρωσίας και Αυστρίας για τα τεκταινόμενα στην Πάτρα, ενώ ταυτόχρονα διαμαρτύρεται για τη στάση των Άγγλων προξένου και πλοιάρχου του Spitfire.

Τπόμνημα του επί των Εξωτερικών υπουργού κ. Γλαράκη προς τους εν Αθήναις αντιπροσώπους της Αγγλίας, Γαλλίας, Ρωσσίας και Αυστρίας.

Κύριοι!

Γνωρίζετε τα λυπηρά συμβάντα, των οποίων το θέατρον υπήρξαν αι Παλαιαί Πάτραι. Καθώς επίσης γνωρίζετε, με πόσην ετοιμότητα η στιγμιαίως διαταραχθείσα τάξις απεκατέστη εις την πόλιν ταύτην, χάρις εις τον ζήλον και εις την καλήν διάθεσιν των πνευμάτων των πλησιοχώρων Δήμων.

Είτε η τολμηρά επιχείρησις των Πατρών δεν υπήρξεν ειμή μεμονωμένον γεγονός, η δικαστική ανάκρισις, είτε επιληφθείσα του γεγονότος ευθύς μετά την επάνοδον των Αρχών εις τας θέσεις των, δώση εις αυτήν χαρακτήρα άλλον, η κυβέρνησις του βασιλέως ένεκα του μέρους, το οποίον οι κύριοι Πρόξενοι παρέστησαν εις τας δυσχερείς ταύτας περιστάσεις, νομίζει καθήκον αυτής να διευθύνη προς υμάς έκθεσιν ακριβή της διαγωγής των εαυτής υπαλλήλων. Ελπίζω, Κύριοι, ότι αι λεπτομέρειαι επί των οποίων έχω την τιμήν να επικαλεσθώ την προσοχήν υμών, θέλουσι φανή εις την κυβέρνησιν της Α.Μ. . . . φύσεως τοιαύτης, ώστε να αναγνωρίση αδιαφιλονικήτως, ότι θεωρούσα ως ανύπαρκτον και μη γενομένην συμφωνίαν, περατωθείσαν υπό το κράτος της ανάγκης μεταξύ λαού εστερημένου των μέσων της υπερασπίσεως και ενός στρατού επαναστατήσαντος, ετοίμου να παραδοθή εις όλας τας αταξίας, η Ελληνική Εξουσία άλλο δεν έπραξεν, ειμή να διατηρήση τα δίκαιά της και να υπακούση εις τα καθήκοντά της.

Σην 9 Δεκεμβρίου περί την 6 ώραν της εσπέρας, είς αξιωματικός του 8 τάγματος της Οροφυλακής φρουρούντος εις Πάτρας, ο λοχαγός Μυριδύτης, ύψωσε την σημαίαν επαναστατικής κινήσεως, φερόμενος μετά τινων στρατιωτών προς τον αρχηγόν του τον αντισυνταγματάρχην τουρνάρην, όστις εκπληχθείς από το απροσδόκητον δεν εδυνήθη να αντισταθή.

Ο υπουργός του πολέμου πληροφορηθείς περί τινων υπονοιών, τας οποίας κατά του Μυριδ΄του συνέλαβον αι αρχαί των Πατρών, ως έχοντος συνεννόησιν μετά του υποστρ. Θ. Γρίβα, και έχων αφ’ ετέρου να τιμωρήση αυτόν δια κακολογίας, απεφάσισε την ανάκλησίν του. Σο συμβάν εδικαιολόγησεν αρκούντως τας υπονοίας ταύτας, και φαίνεται πιθανόν, ότι η έκρηξις μιας τινός συνωμοσίας, εις την οποίαν ο αξιωματικός ούτος έπρεπε να λάβη δραστήριον μέρος, προελήφθη συνεπεία της εντυπώσεως, την οποίαν προυξένησεν εις αυτόν η νομιμωτάτη δυσπιστία της κυβερνήσεως ως προς αυτόν τον ίδιον.


πως αν έχη, αφ’ ού ο Μερεντίτης, κατέστη κύριος του προσώπου του αντισυνταγματάρχου τουρνάρου, και κάτοχος της σημαίας του τάγματος της Οροφυλακής ηκουλούθησαν αυτόν δύω λόχοι του σώματος τούτου ευρισκόμενοι εν τη πόλει, και παρευθύς διευθύνθησαν κατά των σκοπών των διατηρουμένων υπό τινων στρατιωτών των τακτικών στρατευμάτων, άτινα συνεπλήρουν την φρουράν. Μόλις ήρχισεν ο τουφεκισμός επί διαφόρων μερών, και παρευθύς διεχύθη ο φόβος και ο τρόμος εις τας Πάτρας. Η Νομαρχία ήτο άνευ υπερασπίσεως. Σην στιγμήν καθ’ ήν ο γραμματεύς εκπληρών προσωρινώς τα του Νομάρχου χρέη, συνεννοείτο μετά του Αστυνόμου δια τα ληφθησόμενα μέτρα εις περιστάσεις τας οποίας το ανεπαρκές των δυνάμεων, ας εδύνατο να διαθέση, αποκαθίστων δυσκολωτάτας, οι αντάρται εισέβαλον εις την οικίαν του. Αυτός δεν είχεν εις αυτούς να αντιτάξη, ειμή την σταθερότητα του χαρακτήρος του, ήτις όμως δεν ήθελε τον διασώσει από του να πέση εις την εξουσίαν των, και της οποίας, σπεύδω να το είπω, ώφειλε να κάμη παρευθύς καλλητέραν χρήσιν. Δεν εδίστασε λοιπόν να προσφύγη δια τινος εσωτερικής συγκοινωνίας εις το Αυστριακόν Προξενείον, εις το οποίον επίσης εισέβαλον, αλλ’ εκ του οποίου ηδυνήθη να εξέλθη εν καιρώ νυκτός, χάρις εις την σταθερότητα του κ. Σσούκολη, δια να απαιτήση εκτός των Πατρών, τα όποια τω έλλειπον μέσα, και να εξασφαλίση ούτω την διατήρησιν της τάξεως εις το υπόλοιπον της επαρχίας.

Εν τω μεταξύ τούτω οι επαναστάται βιαίως εισήλθον εις το υποκατάστημα της Εθνικής Σραπέζης εν Πάτραις κα αφήρεσαν έν ποσόν εξ 116 χιλιάδων και 843 δραχμ. και επέβαλον χείρα επί παρακαταθηκών αξίας 2885 δρ.

Μια άλλη προσβολή κατά του δημοσίου ταμείου, την οποίαν αντέκρουσεν είς σκοπός εκ των τακτικών στρατευμάτων, και του οποίου η διαγωγή εξησφάλισε τα χρήματα του ταμείου, νέα παραβίασις του Αυστριακού Προξενείου, η κατοχή του άνωθεν των Πατρών εκρημνισμένου φρουρίου, το οποίον δεν ηδύνατο να υπερασπίση επί πολύ τους ολιγαρίθμους στρατιώτας, ένθα ευρίσκοντο άνευ τροφών περικεκλεισμένοι, τοιαύτα υπάρχουν τα κύρια γεγονότα της επαναστάσεως.

Έν είδος πολιτικής φυλακής, συγκροτουμένης εκ 300 σχεδόν ανθρώπων, ατάκτως σχηματισθείσης και τεθείσης υπό τας διαταγάς ενός αρχηγού, του οποίου η παράδοξος διαγωγή εδικαιολόγησε, μετά την επάνοδον της τάξεως, την προσωρινήν αυτού κράτησιν, συμπαρευρίσκετο όλως απαθής θεατής εις τας λυπηράς ταύτας σκηνάς.

Σότε, κύριοι, άρχεται μία τις σειρά γεγονότων, τα οποία η Ελληνική κυβέρνησις καθυποβάλλει μετά σπουδής εις την εκτίμησιν της Α.Μ.

Ο δήμαρχος των Πατρών, μάρτυς του πανικού φόβου του κατακυριεύσαντος τους κατοίκους, ανήσυχος ως εκ της ακατανοήτου απραξίας της πολιτικής φυλακής, εχούσης επί κεφαλής της άνθρωπον, του οποίου ο τρόπος του φέρεσθαι ως προς τον Μυριδύτην δεν ήτο δυστυχώς φύσεως τοιαύτης, ώστε να καταγγέλη εις το πρόσωπον αυτού τον δραστήριον υπερασπιστήν των ιδιοκτησιών και της τάξεως, διεύθυνεν εις τους κυρίους προξένους της Αγγλίας, Γαλλίας, Ρωσσίας και Αυστρίας αίτησιν, δι’ ής επεκαλείτο την επέμβασιν των πρακτόρων αυτών παρά τω αρχηγώ των αποστατών, δια να τον παρακινήσωσι δια προσφοράς χρημάτων να αφήση την πόλιν και να αποβιβασθή εις το ατμοκίνητον της Βρεταννικής Α.Μ. πίτ Υίρ, σταλέν εκ Ζακύνθου εις Πάτρας επί τη αιτήσει του Άγγλου Προξένου.

Η κυβέρνησις του βασιλέως, το ομολογώ, Κύριε, ελυπήθη, διατί οι κύριοι Πρόξενοι δεν ενόμισαν εαυτούς εις θέσιν να ωφεληθώσι της εμπιστοσύνης, την οποίαν έδειξαν προς αυτούς οι κάτοικοι και να κρατύνωσι την κλονισθείσαν ανδρείαν των. Αλλά ταυτοχρόνως αναγνωρίζει, ότι αυτοί δεν είχον άλλας υποχρεώσεις, ειμή τας εκπορευομένας εκ της δημοσίας αυτών θέσεως. Θέλω περιορισθή λοιπόν εις την διήγησιν των διαπραγματεύσεων, τας οποίας έκρινον πρέπον να κάμωσι μετά του αρχηγού των επαναστατών, και να λάβωσιν υπό την περιληπτικήν αυτών εγγύυησιν.


Ο Μυριδύτης προσκληθείς εις το προξενείον της Αυστρίας, απεποιήθη να υπακούση εις την πρόσκλησιν ταύτην. Οι κύριοι Πρόξενοι εστοχάσθησαν τότε ότι η αξιοπρέπειά των επέτρεπεν εις αυτούς να υπάγωσιν εις αυτόν, συνωδευμένοι υπό του πλοιάρχου του ατμοκινήτου πιτ Υίρ. Εκεί έλαβε χώραν φιλονεικία τις περί των όρων τους οποίους οι επαναστάται ήθελον ως προς την αναχώρησίν των. ημαντική ποσότης, προστιθέμενη εις εκείνην, της οποίας είχον γίνει κύριοι, γυμνώσαντες την τράπεζαν και καταλαβόντες μίαν άλλην χρηματικήν αποστολήν, και προς τούτοις αίτησις της αμέσου αυτών αποβιβάσεων εις μέρος της Ελληνικής Επικρατείας κατά την αρεσκείαν των, τοιαύται ήσαν αι απαιτήσεις του Μυριδύτου και των συνενόχων του. Ουδέν απεφασίσθη εις την συνέντευξιν ταύτην. Νέαι συνδιαλέξεις ηλάττωσαν τας απαιτήσεις των επαναστατών: δέκα χιλιάδες δίστηλα προσεφέρθησαν εις αυτούς από τους κατοίκους της πόλεως, οίτινες επέτυχον παρά του δημοσίου ταμία, επί τη υποσχέσει ότι θέλουσι τα αποδώσει εν διαστήματι τριών ημερών, να λάβωσι όσα περιείχε το δημόσιον ταμείον, το οποίον μέχρι της ώρας ταύτης ήτο απρόσβλητον από τας κατ’ αυτού προσβολάς. Σα χρήματα ταύτα, συνοδευόμενα υπό τινός αποσπασματος Άγγλων ναυτών, αποβιβασθέντων μεθ’ ενός πυροβόλου ευθύς μετά την εν Πάτραις άφιξιν του Αγγλικού ατμοκινήτου, μετεκομίσθησαν εις την οικίαν του κ. αντιπροξένου Άγγλου. Σο εμπεριεχόμενον αυτού βεβαιωθέν ενώπιον των πρώτων εμπόρων των Πατρών, δεν ανέβαινεν, ειμή εις το ποσόν των 31.000 δρ. ποσόν πολύ κατώτερον εκείνου, το οποίον ο Μυριδύτης είπεν ότι λαμβάνων, θέλει ευχαριστηθή. Ούτως εχόντων των πραγμάτων, ο κ. αντιπρόξενος Άγγλος επεφορτίσθη να υπάγη μόνος εν ονόματι των εγκατοίκων και των συναδέλφων του, ίνα υποχρεώση τους αντάρτας να μην απαιτώσιν επέκεινα του ποσού, το οποίον επρομήθευσαν. Παρευθύς δε ούτος επιστρέψας ανήγγειλεν, ότι αι προσπάθειαί του έλαβον αίσιον τέλος. Αφ’ ού δε ετελείωσε τούτο, ο δήμαρχος εζήτησεν εισέτι την επέμβασιν των Προξένων παρά τω πλοιάρχω του Αγγλικού ατμοκινήτου πίτ-Υίρ, δια να τον καταπείσωσι να παραλάβη τους αποστάτας. Οι κύριοι Πρόξενοι Αγγλίας, Γαλλίας, Ρωσσίας και Αυστρίας συγκατετέθησαν εις την πράξιν ταύτην.

Μόλις είχε παρέλθει μία ώρα μετά την αποπεράτωσιν των διαπραγματεύσεων τούτων, και ο γραμματεύς της Νομαρχίας κ. Ροντόπουλος, όστις προ τινών ημερών δραστηρίως ενησχολείτο νε συλλέξη δυνάμεις, και όστις εύρεν εν τη αφοσιώσει των πλησιοχώρων δήμων προς την υπεράσπισιν της κυβερνήσεως και της τάξεως αρκετά μέσα προς κατάθλιψιν της επαναστάσεως, έφθασεν εις τας πύλας των Πατρών επί κεφαλής 400 εθνοφυλάκων και ενός λόχου του ελαφρού πεζικού. Είς των προκρίτων κατοίκων, του οποίου τα προηγούμενα πολύ απέχουσι του να συνιστώσιν αυτόν, έσπευσε να υπάγη προς συνάντησίν του και παρεκάλεσεν αυτόν να μην αντιτείνη εις τον συμβιβασμόν, όστις είχεν ήδη αποπερατωθή μεταξύ των πολιτών και των ανταρτών υπό την εγγύησιν των Προξένων. Ο κ. Ροντόπουλος (και η κυβέρνησις του βασιλέως τον συγχαίρει πανδήμως δια την απόφασίν του ταύτην), απεποιήθη να δώση ακρόασιν εις παράκλησιν, εις την οποίαν δεν εδύνατο να υποχωρήση, χωρίς να παραβή τα καθήκοντά του. Δραστηρίως στηριχθείς υπό των εξαιρέτων διαθέσεων των περιστοιχουσών αυτόν δυνάμεων, εισήλθε παρευθύς εις την πόλιν και δεν ηργοπόρησε να απαντήση έν σώμα επαναστατών, οίτινες είχον εκκενώσει την ακρόπολιν και διευθύνοντο προς την πλησίον του λιμένος οικίαν, όπου οι σύντροφοί των τους επερίμενον, ίνα επιβιβασθώσι. Μόλις, αρχισάσης της αψιμαχίας μεταξύ των δύω μερών, τρεις πολίται των Πατρών προσήλθον εις τον Νομάρχην ζητούντες παρ’ αυτού εκ νέου να παύση το πυρ, και εγχειρίζοντες αυτώ την επισυναπτομένην ενταύθα επιστολήν, δι’ ής ο κ. Πρόξενος της Αυστρίας, ως αρχαιότερος του σώματος ειδοποίει αυτόν περί της γενομένης την πρωΐαν υποσχέσεως προς τον λοχαγόν Μυριδύτην. Εν τη περιπτώσει ταύτη εισέτι ο κ. Ροντόπουλος εδείχθη άξιος των υψηλοτέρων αυτού καθηκόντων. Αυτός εννόησε θαυμασίως, ότι, εάν ξένεοι Πρόξενοι, συγκινούμενοι υπό φιλανθρωπικών αισθημάτων και υποχωρούντες εις τας παρακλήσεις μιας πόλεως, ήτις επίστευεν, ότι την επαπειλεί η πυρκαϊά και η λεηλασία, ενόμισαν να προσφέρωσιν εκδούλευσιν και να ενεργήσωσι με σκοπόν τοιούτον, τον οποίον αυτή η κυβέρνησις της Αυτού Ελληνικής Μεγαλειότητος δεν παραγνωρίζει,


εννόησεν όμως, λέγομεν, ότι υπάρχει εναργές, ότι ξένοι πράκτορες ουδέν είχον δικαίωμα να σταματήσωσι τον ρουν καταθλιπτικών μέσων, περί της αρμοδιότητος των οποίων μόνη η Ελληνική Εξουσία υπήρχε δικαστής.

Ο αποπερατωθείς συμβιβασμός μετά των επαναστατών υπήρχε δυναμικώς άκυρος δια μόνης της αφίξεως του κ. Ροντοπούλου. Ήτο ούτος παραχώρησις, την οποίαν αφήρπασαν δια της βίας. Επομένως άκυρος δι’ εκείνους, οίτινες υπέγραψαν αυτόν, αφ’ ής στιγμής η ανάγκη της υποχωρήσεως είχε παύσει. Άκυρος έτι μάλλον δι’ εκείνους, οίτινες, δεν εδύναντο, χωρίς να εκθέσωσιν εις σοβαρόν κίνδυνον και τα πρόσωπα εαυτών και την αξιοπρέπειαν της Κυβερνήσεως του Βασιλέως, να παραδεχθώσιν, ότι πόλις, της οποίας η απελευθέρωσις εξήρτητο από τας χείρας της, εσυνθηκολόγησε μετά των επαναστατών –τι λέγομεν μετά των επαναστατών; Μετ’ ανθρώπων, των οποίων άπασα η διαγωγή από τριών ημερών άλλο δεν ήτο, ειμή σειρά ληστρικών πράξεων.

Ο κ. Ροντόπουλος προέβη και κατεδίωξε τους επαναστάτας μέχρι του λιμένος. Ο Μυριδύτης και το στράτευμά του κατείχον οικίαν τινά επί της προκυμαίας. Αι γείτονες οικίαι έδωκαν είσοδον εις τας δυνάμεις της Κυβερνήσεως, και η συμπλοκή ήρχισε με νέαν ορμήν. Η ήττα των επαναστατών ήτο άφευκτος και βέβαια, ώστε ούτοι άλλο δεν εσυλλογίζοντο πλέον, ειμή πώς να πατήσωσιν εις τας Αγγλικάς λέμβους, αίτινες έπρεπε να τους επιβιβάσωσιν εις το ατμοκίνητον πίτ-Υίρ, και τας οποίας ο πλοίαρχος δεν ενόμισε πρέπον να απομακρύνη.

Εν ώ έν μέρος των ηττηθέντων εύρισκεν ούτως άσυλον, το έτερον υπεράσπιζε την κοινήν οπισθοχώρησιν, διατηρούν την πάλην, αλλά προσεγγύζον πάντοτε εις το σημείον, εις ό έκαστος ήθελε να φθάση. Πέντε ή έξ των ανθρώπων τούτων έπεσον θανατηφόρως πληγωμένοι, δεκαπέντε ως έγγιστα επληγώθησαν κατά το μάλλον ή ήττον βαρέως, και πεντήκοντα τρεις επρόφθασαν να φύγωσι και να επιβιβασθώσιν.

Μία επιστολή του Πλοιάρχου του πίτ-Υίρ, την οποίαν εν τω επισήμω τούτω εγγράφω συνάπτω, έτεινε να καταδείξη, ότι βολαί τουφεκίου διεύθυνσιν επί των Αγγλικών λέμβων. Η Κυβέρνησις της Α. Ελ. Μεγαλειότητος αποκρούει θετικώς την κατηγορίαν ταύτην. Σο άρθρον του συμβιβασμού, το έχον σχέσιν με την επιβίβασιν του Μυριδύτου και των συνενόχων του, δεν είχε μεγαλητέραν των άλλων αξίαν η διατήρησις των Αγγλικών λέμβων εις κλίμακα του λιμένος. Διαρκούσης της αψιμαχίας, ήτις αρκούντως εδείκνυε τον τρόπον του σκέπτεσθαι της Ελληνικής Εξουσίας ως προς τούτο υπήρχε τουλάχιστον αφροσύνη τοιαύτη, της οποίας αι συνέπειαι ήθελον αποβή δια την Κυβέρνησιν αντικείμενον ζωηράς λύπης. Αλλά ουδείς εκ των υπαλλήλων της έβαλε κατά νούν να λείψη από το χρεωστούμενον εις την βρετανικήν σημαίαν σέβας. Δύνανται εις τον βασμόν της καταδιώξεως βολαί τινες πυροβόλου να έλαβον να διεύθυνσιν προς τας Αγγλικάς λέμβους. Πιθνόν ότι εν ώ ο υποπλοίαρχος Μακδονάλδος, ήτο επί της ξηράς μετά του Τποπροξένου, δια να επαγρυπνώσιν εις την επιβίβασιν των ανταρτών, να επληγώθησαν πλησίον των φυγάδες.

Η Ελληνική Κυβέρνησις εκφράζει ειλικρινέστατα την λύπην, ήν εδοκίμασε μανθάνουσα, ότι αξιωματικοί και στρατιώται συμμάχου δυνάμεως διέτρεξαν κινδύνους επί του εδάφους του κράτους της. Είναι όμως ομολογούμενον, ότι εάν τα λυπηρά ταύτα γεγονότα έλαβον χώραν, δεν πρέπει εις αυτήν ν’ αποδοθή η ευθύνη. Η Ελληνική Εξουσία εν τη περιπτώσει ταύτη δεν είχεν άλλο προ οφθαλμών, ειμή να εμποδίση την φυγήν των ανταρτών, και δεν έπρεπεν αύτη να συλλογισθή περί υποσχέσεως, ήν βεβαίως είχε το δικαίωμα να μην αναγνωρίση. Ο Πλοίαρχος του πίτ-Υίρ, ως και οι Πρόξενοι ηδύναντο να στοχάζωνται, ότι εκπληρούσιν έργον φιλανθρωπίας, υποχωρούντες εις τας παρακλήσεις των κατοίκων των Πατρών. Ο λόγος ούτος δεν υπήρχε πλέον, όταν η δραπέτευσις διευκολύνθη απέναντι μάλιστα των στρατευμάτων της Κυβερνήσεως, ελθόντων εις μάχην μετά των αποστατών. Ψς προς το δικαίωμα όμως της καταφυγής, την οποίαν τα πολεμικά πλοία


παραχωρούσιν ενίοτε εις τους όσοι ζητούσιν υπεράσπισιν υπό την σημαίαν των, δεν εκτείνεται βεβαίως, επ’ ουδεμιά περιστάσει, επί τοσούτον ώστε να δίδωνται εις επαναστάτας, ή εις κακούργους επ’ αυτού μάλιστα του εδάφους, όπου το κακούργημα ετελέσθη, τα μέσα του να υπεκφύγωσιν την επικειμένην καταστροφήν. Αι αρχαί αύται είναι κατά τινα τρόπον θεμελιώδεις. λα τα έθνη έχουσι το αυτό και ίσον συμφέρον να τας διατηρώσιν αθίκτους. Και η Κυβέρνησις της Α.Μ. …. δεν θέλει επιτρέψει, ώστε να αθετώνται αύται, προκειμένου περί ανεξαρτήτου Κράτους.

Η σύγκρουσις των στρατευμάτων της Κυβερνήσεως μετά των αποστατών διήρκεσεν επί δύω ώρας. Σινάς στιγμάς έπειτα ο Νομάρχης διεκήρυττε την εντελή της τάξεως αποκατάστασιν εν τω μέσω ενδείξεων γενικής ευχαριστήσεως. Η πρώτη αυτού φροντίς ήτον μετά ταύτα το ν’ απευθύνη εις τον κ. Πρόξενον της Αγγλίας τας δύο επιστολάς, ών επισυνάπτονται αντίραφα, ζητών δι’ αυτών, εν ελλείψει της αποδόσεως των αποστατών, την απόδοσιν τουλάχιστον των σημαντικών ποσοτήτων, την απόδοσιν τουλάχιστον των σημαντικών ποσοτήτων, τας οποίας ούτοι ληστεύσαντες έφεραν μεθ’ εαυτών. Αι ποσότητες ούται ανήκον εν μέρει εις την εθνικήν Σράπεζαν, εις ιδιώτας δηλ. ξένους τε και Έλληνας, η απώλειά των ηδύνατο να φέρη ηθικήν προσβολήν εις την πίστιν ενός δημοτικωτάτου και χρησίμου καταστήματος. Σα πάντα άρα συνέτεινον εις το να καταστήσωσι την αξίωσιν του κ. Ροντοπούλου τόσον ορθήν και δικαίαν, όσον και ευπραγματοποίητον. Δεν αμφιβάλλω επομένως, Κύριε, ότι επληροφορήθητε με λύπην, ότι ο κ. Πρόξενος της Αγγλίας δεν ενόμισεν εύλογον να την παραδεχθή αμέσως, και ότι ο κ. Διοικητής πίτ-Υίρ ηθέλησε ν’ αναφερθή περί τούτου εις τον εν Κερκύρα Λόρδον Μέγαν Αρμοστήν των Ιονίων νήσων. Σρέφω εν τοσούτω την ελπίδα του ότι η Κυβέρνησις της Α. Ελλ. Μ. θέλει λάβει προσεχώς την ευχαρίστησιν του να ευρεθή, δια των μέτρων της Κυβερνήσεως της Α.Μ. Βρεταν, Μ. εις θέσιν να πέμψη εις την Σράπεζαν το όλον ή μέρος ποσότητος αποκτηθείσα υπό των αφαρπασάντων αυτήν κακούργων.

Ο κ. Βουδ έγραψεν επίσης εις τον κ. Ροντόπουλον μίαν επιστολήν, την οποίαν έχω την τιμήν να επισυνάψω ενταύθα. Κατεπολέμησα ανωτέρω τας εν αυτή εκτεθειμένας αρχάς. Αλλ’ οφείλω ωσαύτως να διαμαρτυρηθώ κατά της κατηγορίας, την οποίαν ο κ. Βουδ δεν εδίσταξω να ρίηψη επί της διαγωγής ενός υπαλλήλου της κυβερνήσεως εις περιστάσεις, τας οποίας τα υφ’ ενός Προξένου εκπληρούμενα καθήκοντα δεν δίδουσιν αυτώ δικαίωμα να εκτιμήση άλλως, ει μη εν τη μετά των ιεραρχικώς προϊσταμένων αυτού αλληλογραφία του.

Μόλις είχεν αποκατασταθή η τάξις, και ο Νομάρχης επληροφορήθη, ότι αι 31.000 δραχ. μετεκομισθείσαι την ιδίαν εκείνην πρωΐαν εις την οικίαν του κ. Προξένου της Αγγλίας, ευρίσκοντο ακόμη εκεί παρακατεθειμέναι. Δεν υπέθετε ποτέ, ότι η εις το δημόσιον ταμείον επιστροφή της ποσότητος ταύτης ηδύνατο να γίνη αντικείμενον συζητήσεως. Αλλά μ’ όλην την επιμονήν των κ.κ. Προξένων της Αυστρίας, Γαλλίας και Ρωσσίας, ο κ. Βουδ διεκήρυξεν, ότι ώφειλε να περιμείνη περί τούτου οδηγίας.

Σα¨ελος την 14 ο πίτ-φίρ απέπλευσε του λιμένος των Πατρών, αρνηθέντος του διοικητού το να γνωστοποιήση το μέρος ένθα προετίθετο ν’ αποβιβάση τους αποστάτας. Η Κυβέρνησις της Α. Ελλην. Μ. επληροφορήθη εν τοσούτω με μεγάλην ευχαρίστησιν, ότι, ως προς έν μέρος, ο υποπλοίαρχος κ. Βαγδινάλδ ενόμισεν ότι ηδύνατο να παραβή την μετά του Μερενδίτου και των συνενόχων του συμφωνηθείσαν σύμβασιν, δυνάμει της οποίας εξησφαλίζετο εις τους αποστάτας η προς το απέναντι παράλιον του Κορινθιακού κόλπου μεταφορά των. Η άρνησις της Ιονικής Κυβερνήσεως, καθόσον αφορά την εις Κέρκυραν απόβασιν τούτων, δίδει εις την Ελληνικήν κυβέρνησιν αφορμήν να ελπίση, ότι το μέτρον τούτο είναι σημείον αναγνωρίσεως των αρχών, εφ’ ών κατά την προκειμένην περίστασιν βασίζονται τα δικαιώματά της.

Σελειώνω, Κύριε, την μικράν τούτην διήγησιν συμβάντων, άτινα ελύπησαν μεν την Ελλάδα, αλλ’ απέδειξαν και αύθις το αδύνατον του να διαταραχθή έν έθνος πολλά δυνατόν,


πολλά αφοσιωμένον εις την τάξιν, ώστε ν’ ανεχθή ποτέ τας επί πολύ ενόχους αποπείρας κατά των συμφερόντων και της ησυχίας του. Σο απονενοημένον κίνημα του Μερενδίτου είναι ήδη εντελώς διαλελυμένον. Οι κλάδοι αυτού, αν υπάρχωσιν, ή αι συνέπειαί του, αν τοιούται γεννηθώσι, δεν θέλουσι ποτέ εμπνεύσει εις την Ελληνικήν Κυβέρνησιν σπουδαίας ανησυχίας, και τοιούτος δεν είναι, Κύριε, ο σκοπός της παρούσης διακοινώσεως, την οποίαν σας απευθύνω επ’ ονόματί της. Η κυβέρνησις της Α. Ελλ. Μ. ενόμισε καλόν να σας γνωστοποιήση λεπτομερείας, των οποίων την καταλληλότητα αποδεικνύει αρκούντως ο τρόπος και η διαγωγή του εν Πάτραις προξενικού σώματος. Υρονώ δε ότι αι εξηγήσεις τας οποίας σας δίδω, θέλουσι σας επιτρέψει να εκτιμήσητε, εν πληρεστάτη γνώσει των πραγμάτων, την ισχύν των δικαιωμάτων, τα οποία η Ελλ. Εξουσία ευρέθη εις ανάγκην να υπερασπισθή.

Δεχθήτε Κύριε κτλ.

Γλαράκης


ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ VI - Παράσημα και Βασιλικές ευαρέσκειες

Από την Εφημερίδα της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος

Αξίζει να παρατηρήσουμε τα εξής για το συγκεκριμένο φύλλο της Εφημερίδας:


3.


ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ VII – Αμνηστίες – Ανθ/γός Ιωάννης Μέγας

Να ‘μαστε καλά, ο Βασιλιάς και η Κυβέρνησή του φανήκαν μεγαλόθυμοι και φιλεύσπλαχνοι. Δεν είχε περάσει ούτε χρόνος από το κίνημα του Μερεντίτη, και με ένα Βασιλικό Διάταγμα δόθηκε αμνηστία στους συμμετέχοντες στις στάσεις των Νομών Υθιωτιδοφωκίδος, Αργολιδοκορινθίας, Μεσσηνίας και Αχαϊοήλιδος. Εξαιρούνταν, βέβαια, οι αρχιστασιαστές, οι οποίοι μάλιστα κατονομάζονταν.

Πέφτουμε πάνω σε γνωστά ονόματα ληστάρχων: Βελέντζας, Καταραχιάς, Καλαμάτας και άλλοι, που όμως δεν είχαν σχέση με το κίνημα του


Μερεντίτη. Κι ενώ συναντάμε και το όνομα του Μέγα, ο Μερεντίτης, ο υπολοχαγός Ζωγράφος κι ο Βούλγαρης απουσιάζουν από τη λίστα! Γιατί;;;

την αρχή του επόμενου έτους, του 1850, στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος δημοσιεύονται δεκάδες διατάγματα που απονέμουν ονομαστικά αμνηστίες. Σα άτομα που αμνηστεύονται λίγο λίγο είναι σχεδόν όλα αυτά που αποκλείονταν από την αμνήστευση με το Διάταγμα της 17ης επτεμβρίου του 1848. Επιτέλους, σε ένα από αυτά τα διατάγματα, που δημοσιεύθηκε στο φύλλο υπ’ αριθ. 7/31-3-1850 της ΕτΚ, συναντάμε και έναν παλιό γνώριμο:

Περί αμνηστείας.

ΟΘΨΝ κλπ.

Λαβόντες υπ’ όψιν τας αναφοράς των επί στάσει, κατά τινας επαρχίας των νομών Υθιώτιδος και Υωκίδος, και Ακαρναρίας και Αιτωλίας, γενομένη το 1848. Κατηγορουμένων Παπά Κώστα Σζαμάλα, Ευάγ. Κοντογιάννη, Ιω. Κοντογιάννη, Γ. Παναγιώτου, Π. Σζαμάλα, Γεωργίου Κ. Μπαλάφα, Ιωάννου Μέγα, Ρίζου Ιωάννου ή Ζαχαρέλλου, Δημητ. Σρόμπουλα, Αθ. Ντουαλέττα και Ιω. Π. Ζήτα, αιτουμένων το Βασιλικόν Ημών έλεος, και πεισθέντες, ότι οι ειρημένοι μετημελήθησαν εμπράκτως δια το παρελθόν, επί τη προτάσει του Ημετέρου Τπουργικού υμβουλίου 1848 απονεμηθείσαν αμνηστείαν, εάν εντός τριάκοντα (30) ημερών από της δημοσιεύσεως του παρόντος παρουσιασθώσι προς τινα των εντός του Κράτους Αρχών, ανατιθέμενοι την εκτέλεσιν του παρόντος εις τους Τπουργούς της Δικαιοσύνης, των εσωτερικών και των τρατιωτικών.

Εν Αθήναις, την 30 Μαρτίου 1850.

ΟΘΨΝ

Α. Γ. ΚΡΙΕΖΗ Πρόεδρος, ΑΝΑΣ. ΛΟΝΣΟ, ΙΨ ΣΑΩΚΟ, Ν. ΦΡΤΟΓΕΛΨ, Ζ. Ι. ΒΑΛΒΗ, Γ. ΝΟΣΑΡΑ.

Υυσικά, πρόκειται για τον Ιωάννη Μέγα, τον οποίον η Κυβέρνηση τον καλεί να παρουσιαστεί ενώπιον των αρχών εντός ενός μηνός, για να απολαύσει την χάρη της αμνηστίας.

Τπάρχει όμως ένα ζητηματάκι: ε αυτό το Διάταγμα βλέπουμε τον Ιωάννη Μέγα ως συμμετέχοντα σε κάποια από τις στάσεις που συνέβησαν το 1848 στη τερεά!

Πώς κατέληξε εκεί; Σον Μέγα τον είδαμε να λειτουργεί σαν εκπρόσωπος του Μερεντίτη στις διαπραγματεύσεις με τους Πατρινούς προεστούς και τους Προξένους, ενώ τον πετύχαμε να είναι ένας από τους τελευταίους στασιαστές που αφήνοντας το Κάστρο των Πατρών και κατευθυνόμενοι στο λιμάνι για να επιβιβαστούν στις λέμβους του Spitfire συγκρούστηκαν με τις δυνάμεις του Ροντόπουλου που έμπαιναν στην Πάτρα από την μεριά του παλιού Πτωχοκομείου (σήμερα η «Ακτή Δυμαίων»).

Κατά πάσα πιθανότητα, τα κατάφερε να επιβιβαστεί στο Αγγλικό πλοίο μαζί με τους υπόλοιπους συντρόφους του Μερεντίτη.

Σα ίχνη του τα ξανασυναντάμε τρεις μήνες αργότερα, αν ισχύουν αυτά που γράφει η «ΕΘΝΙΚΗ» στις 4 Μάρτη 1848:

Οι εκ των οπαδών του λησταντάρτου Μερεδίτου αφιχθέντες εις Πρέβεζαν, Μπαλάφας, Μέγας, Βενέτικος και λοιποί, αναγκασθέντες υπό τρικυμίας συμβάσης την 21 Υεβρ. να αποβιβασθώσιν εις την πόλιν, συνελήφθησαν παραχρήμα υπό των Οθωμάνικών αρχών, και εφυλακίσθησαν, μέχρι διαταγής παρά του Πασά Ιωαννίνων, προς όν ανεκοινώθη το συμβάν. Ο εν Πρεβέζη Άγγλος Πρόξενος, προς όν απετάνθησαν οι λησταντάρται, εξαιτούμενοι προστασίαν, απήντησεν ότι εν όσω διετέλουν υπό την Ιονικήν σημαίαν εντός του


πλοίου υπήρχον υπό την προστασίαν του, ήδη δε ουδέ μίαν δύναται να δώση προστασίαν προς αυτούς ευρισκομένους εις την πόλιν, και υπό την δικαιοδοσίαν των επιτοπίων οθωμανικών αρχών.

Για κάποιο λόγο, λοιπόν, ο Μέγας και ορισμένοι άλλοι από τους στασιαστές της Πάτρας –ενδεχομένως μαζί τους και ο ίδιος ο Μερεντίτης- έφυγαν από την Μάλτα και κινούνταν ανάμεσα στα Επτάνησα (την υπό Αγγλική Τψηλή Προστασία Ιόνιο Πολιτεία) και τα παράλια της υπό Οθωμανικής ακόμα κατοχής Ηπείρου. Προφανώς τα κατάφερε και αυτός και οι σύντροφοί του να ξεμπλέξουν από τον μπελά που τους έβαλε ο πασάς των Ιωαννίνων και κατέβηκαν και στην Ελλάδα, όπου συμμετείχαν και σε άλλα στασιαστικά κινήματα, στην Ακαρνανία και τη Υθιωτιδο-Υωκίδα. Διαβάζουμε στην «Ελπίδα» της 26ης Απριλίου 1848 (φ. 456):

Σα γράμματα εκ Ναυπάκτου της 23 τρ. Αναφέρουσιν ότι οι αποστάται Σαρκαζίκης, Θεοχάρης και Μουστάκας κατέλαβον το Λοιδωρίκιον, όπου διευθύνθη και ο Αναγνωστάκης με 40 ενόπλους. Ο Μέγας ενώθη μετά του Παπακώστα. Ο Μπαλάφας στρατολογεί εις Βάλτον. Ο Μερεντίτης εις Άγραφα. Πλέον των 200 ληστών καταμαστίζουσι την Ακαρνανίαν.

Να ‘τος λοιπόν και ο Μέγας, αλλά και ο ίδιος ο Μερεντίτης! την Ελληνική επικράτεια, όπου εμφανίζονται τόσο να στρατολογούν όσο και να συμμετέχουν στα κινήματα των παλιών συμπολιστών τους. Σα κινήματα αυτά ηττώνται, και οι χαμένοι ζούν βίο που προσομοιάζει σε αυτόν των ληστών, όπως μας λέει η «Εθνική» της 7ης Μάη 1849:

Οι αρχιλησταί Σάσος και Μέγας μετά των υπ’ αυτών, διωχθέντες δραστηρίως παρά του 6 ελαφρού τάγματος της Οροφυλακής, ηναγκάσθησαν να προσφύγωσιν εις το Οθωμανικόν κράτος.

Σο ότι ο Μέγας αποκαλείται «αρχιληστής» δεν πρέπει να μας μπερδεύει. Είδαμε και με αφορμή την εξέγερση των οπλαρχηγών της Αιτωλοακαρνανίας ότι για το επίσημο κράτος όλοι οι πρώτα στασιαστές και μετέπειτα φυγόδικοι αποκαλούνται «ληστές».

Ο βίος αυτός του κυνηγημένου κρατάει μέχρι να εκδοθούν τα διατάγματα που προβλέπουν τις αμνηστεύσεις τους. Σο πρώτο εκδόθηκε, όπως είδαμε το επτέμβρη του 1849. ε αυτό αποκλείονται ονομαστικά αρκετοί από τους πρωτεργάτες των κινημάτων της Ρούμελης, και μόνο ένας από τους καταγεγραμμένους στις εφημερίδες της εποχής συνεργάτες του Μερεντίτη, ο Μέγας. Οι υπόλοιποι της Πάτρας που τους είδαμε να αναφέρονται ονομαστικά (ο ίδιος ο Μερεντίτης, ο υπαρχηγός του Ζωγράφος και ο Βούλγαρης) απουσιάζουν. Σο τι έγινε ο Μερεντίτης θα το δούμε στο επόμενο Παράρτημα. Για τους άλλους δύο αγνοούμε την τύχη τους. πως και να ‘χει, από τα δύο διατάγματα στα οποία συμπεριλαμβάνεται το όνομα του Μέγα (το πρώτο που τον αποκλείει από τη συγχώρεση και το δεύτερο που του δίνει την αμνήστευση) διακρίνουμε ότι οι αρχές –τόσο η κυβέρνηση του γαλλόφιλου Κουντουριώτη το 1848, όσο και αυτή του «εθνικού» Κριεζή του 1850- φάνηκε πιο διαλλακτική απέναντι στους στασιαστές του 1848 απ’ ότι στους στασιαστές της Πάτρας. Γιατί; Μόνο εικασίες μπορούμε να κάνουμε. Πάντως, αυτό το συμπέρασμα ενισχύει και το τι συνέβη στον Μέγα όταν προσήλθε αρκετά καθυστερημένα –και σίγουρα στις 30 ημέρες που προέβλεπε το Διάταγμα του 1850- για να δρέψει τους καρπούς της Βασιλικής Ευαρέσκειας, δηλαδή όχι μόνο την αμνήστευσή του, αλλά και την αποκατάστασή του στο στράτευμα, όπως προέβλεπε το παρακάτω διάταγμα που δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (φ. 13 - 16 Μαΐου 1850) τα εξής:

ΔΙΑΣΑΓΜΑ

Περί των ανθυπολοχαγών Ιω. Μέγα και Γ. Κ. Μπαλάφα.

ΟΘΨΝ κλπ


Επί τη προτάσει του Ημετέρου Τπουργού των τρατιωτικών ευαρεστούμεθα να θέσωμεν εις τους εκτός ενεργείας αξιωματικούς τους δια του από 30 Μαρτίου τρ. έτους Ημετέρου Διατάγματος αμνηστευθέντας ανθυπολοχαγούς του 4ου ελαφρού τάγματος της οροφυλακής Ιωάννην Μέγαν και Γεώργιον Κ. Μπαλάφα.

Ο Ημέτερος Τπουργός των τρατιωτικών θέλει εκτελέσει το παρόν Διάταγμα.

Εν Αθήναις, την 30 Απριλίου 1850.

ΟΘΨΝ

ΙΨΑΝΝΗ ΣΑΩΚΟ

ταν λοιπόν παρουσιάστηκε –με την άνεσή του, πάντα!- ο Μέγας για να αναλάβει τα νέα του καθήκοντα, υπήρξε μια… εμπλοκή, η οποία χρειάστηκε να εκδοθεί Διάταγμα υπογεγραμμένο όχι μόνο από τον Τπουργό επί των τρατιωτικών, αλλά και από τον Πρωθυπουργό Κριεζή και όλο το Τπουργικό υμβούλιο (Εφημερίς της Κυβερνήσεως» φ. 17/30-6-1850)!

ΔΙΑΣΑΓΜΑ

Περί αμνηστείας

ΟΘΨΝ κλπ

Έχοντες υπ’ όψιν, ότι η δια του από 30 Μαρτίου ε.ε. Ημετέρου Διατάγματος Ιωάννης Μέγας τυχών αμνηστείας δια την συμμετοχήν του εις την εν Υθιώτιδι γενομένην κατά το 1848 στάσιν, αφού επαρουσιάσθη εις τας αρχάς του Κράτους συνελήφθη ως συμπράξας εις την εν Πάτραις το 1847 στάσιν και κρατείται ήδη εις τας φυλακάς, επιθυμούντες δε να επιδαψιλεύσωμεν αυτώ την Β. Ημών επιείκειαν και ως προς την πράξιν ταύτην, ευδοκούμεν επί τη προτάσει του Ημετέρου Τπουργικού υμβουλίου να επεκείνωμεν εις τον διαληφθέντα κατηγορούμενον την δια του ειρημένου Διατάγματος απονεμηθείσαν αυτώ αμνηστείαν και δια την διαληφθείσαν πράξιν. Η εκτέλεσις του παρόντος ανατίθεται εις τους Τπουργούς της Δικαιοσύνης, των Εσωτερικών και των τρατιωτικών.

Εν Αθήναις, την 20 Ιουνίου 1850

ΟΘΨΝ.

Α.Γ. ΚΡΙΕΖΗ Πρόεδρος, ΑΝΑΣ. ΛΟΝΣΟ, ΙΨ. ΣΑΩΚΟ, Γ. ΝΟΣΑΡΑ, Ν. ΦΡΤΟΓΕΨ

Δείγμα απίστευτου μπάχαλου: Έχουμε έναν αποστάτη, εναντίον του οποίου έχουν εκδοθεί δύο εντάλματα για δύο διαφορετικά περιστατικά. Αμνηστεύεται για το ένα, αποκαθίσταται στο προηγούμενό του αξίωμα και κάποια στιγμή, έξω από την προθεσμία που του είχε δοθεί, παρουσιάζεται στις αρχές για να αναλάβει καθήκοντα. Σο δεύτερο όμως ένταλμα ήταν ακόμα ενεργό, με αποτέλεσμα να συλληφθεί.

Και τι κάνει σύσσωμο το Τπουργικό υμβούλιο; Λέει ένα μεγαλοπρεπέστατο «Δε γαμιέται;» και τον αμνηστεύει και για τη δεύτερη… παρασπονδία του! Και ο Μέγας, βέβαια, δε φάνηκε αχάριστος. υνέχισε αυτό που έκανε καλύτερα: το κυνήγι των ληστών, κάνοντας τους πρώην επικριτές του να τον επευφημούν, όπως για παράδειγμα η «Εθνική» στο δημοσίευμα της 25ης Μάη του 1851:

«Ο ανθυπολοχαγός Μέγας διωρίσθη από τινών ημερών διοικητής του κατά την Λεβαδίαν μεταβατικού σώματος. Η ικανότης του αξιοτίμου τούτου στρατιωτικού παρέχει πολλάς ελπίδας, ότι θέλει επανέλθει η διαταραχθείσα της επαρχίας ταύτης ησυχία.»

5 χρόνια μετά ο Μέγας θα πληρωθεί για τις υπηρεσίες του με τον τρόπο που του ταίριαζε, από βόλι ληστρικό:



ΣΟ ΤΠΟΤΡΓΕΙΟΝ ΣΨΝ ΕΨΣΕΡΙΚΨΝ.

Προς τους Νομάρχας του Κράτους.

Ο υπολοχαγός Ι. Μέγας, ανακαλύψας τη 8 μεσούντος μηνός τας ηνωμένας ληστρικάς συμμορίας των Δαβέλη, Μπελούλη, Υουντούκη και Ζαφείρ διαβοήτων αρχιληστών ηκολούθησεν αυτάς κατ’ ίχνος, διαβάσας τον δήμον Φαιρωνείας και εισελθούσας εις την επαρχίαν Λοκρίδος. Ηνάγκασε δ’ αυτάς να υποστρέψωσι κατά την 11 Ιουλίου προς τον δήμο Αρραχώβης. Σότε ακολουθών ανενδότως την καταδίωξιν, και προκαλέσας την συνδρομήν των δημοτών Φαιρωνείας και Αρραχώβης, προθύμως και αξιεπαίνως δραμόντων, ανεκάλυψε την μεσημβρίαν της επιούσης εις τι ποίμνιον της μονής Ιερουσαλήμ, την φωλέαν των κακούργων, καθ’ ών επετέθησαν πανταχόθεν οι στρατιωτικοί και οι πολίται, και ηνάγκασαν τους ληστάς να κλεισθώσιν εις μικρόν τι ύψωμα μεταξύ Διστόμου και Δαυλίδος, ειδοποίησαν συγχρόνως και τον μίαν και ημίσειαν ώραν μακράν διατρίβοντος μοίραρχον Βοιωτίας, όστις έφθασεν εγκαίρως. Οι λησταί ζωηρώς καταπυροβολούμενοι, αντέσχον μέχρι της 5 ή 6 μ.μ. ότε τα πολεμοφόδιά των σχεδόν εξηντλήθησαν και πολλοί είχον πληγωθή. Σότε το σύνθημα της εφόδου εδόθη και ο Μέγας πρώτος εισπηδήσας εις το οχύρωμα του Μπελούλια, επυροβολήθη υπ’ αυτού και τοι πληγωμένου επιτυχώς, και εφονεύθη κατόπιν υπό των παρατυχόντων κακούργων. Σο γενναίον παράδειγμα του ανδρείου τούτου αξιωματικού εμιμήθησαν και οι στρατιώται και οι πολίται, και αμέσως εκ των πολιορκουμένων είκοσι τεσσάρων ληστών έπεσαν υπό τα ξίφη των εφορμόντων δεκαεννέα, πληγωθέντες δ’ εζωγρήθησαν οι τέσσαρες, και είς διαφυγών τον κίνδυνον κατά την ώρα εκείνην συνελήφθη κατόπιν υπό πολιτών και παρεδόθη εις τας χείρας της εξουσίας.

Σο σπουδαίον τούτο κατόρθωμα κατά της ληστείας, φέροντες εις γνώσιν υμών, και προστιθέντες ότι δι’ αυτού εξηλείφθη εντελώς η μάστιξ, ήτις πρό καιρού ελυμαίνετο εις την Αττικήν και Βοιωτίαν, σας παραγγέλλομεν να κοινοποιήσητε αυτό, δι’ όλων των μέσων της δημοσιότητος και τάχιστα προς τε τας αρχάς και τους κατοίκους του καθ’ υμάς νομού.

Εν Αθήναις, την 14 Ιουλίου 1856

Ο Τπουργός

Δ. Γ. Βούλγαρης

Β. Γιαννούλης


ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ VIII – Σο τέλος του Μερεντίτη

Σην πρώτη μέρα του επτέμβρη του 1849, η «ΕΘΝΙΚΗ» (φ. 245) πετάει αυτήν την ειδησούλα:

Ο περιβόητος Μερεντίτης μετά των αρχιληστών Κουτζουκλή, Καλαμάτα, Μπακογεώργη και Σασσιού εισήλθον έχοντες μεθ’ εαυτών και ολίγους κακούργους έως είκοσι τον αριθμόν εις την επαρχίαν Ευρυτανίας.

Ο Υραγκίστης και ο Δήμαρχος Συμφρηστού Γεωργιάδης εξήλθον προς καταδίωξίν των, προς τον σκοπόν δε τούτον ειδοποιήθει και ο Σαγματάρχης Υαρμάκης. [...]

Σα κινήματα ταύτα δεν είναι παντάπασι επίφοβα. Πιθανόν να καταφύγουν εις ληστρικάς πράξεις, αλλά δεν αμφιβάλλομεν ότι και αύται θέλουν αντικρουσθή αποτελεσματικώς.

Να σημειώσουμε εδώ ότι ο Σαγματάρχης Υαρμάκης, ο οποίος ειδοποιείται για να συνδράμει στην καταδίωξη του Μερεντίτη ήταν ο ίδιος που πραγματοποίησε τη στάση στην ορεινή Ναυπακτία μια βδομάδα πριν τα περιστατικά της Πάτρας.

το επόμενό της φύλλο, 5 μέρες μετά, η εφημερίδα ΕΘΝΙΚΗ ανακοινώνει τον θάνατο του Μερεντίτη (φ. 246, 6 επτέμβρη 1849):

Εφονεύθη εις συμπλοκήν τινα κατά τα μεθόρια υπό των κατοίκων ο προ μικρού εισελθών εις το κράτος με ληστρικήν πρόθεσιν Μερεδίτης, και ούτω έλαβε τέλος άθλιον ο άλλοτε ληστοστασιαστής των Πατρών, ο επί τοσαύτα κακουργήσας υπό την σημαίαν της ληστείας και της στάσεως, την οποίαν εχθροί της δημοσίας τάξεως τον έθεσαν τότε να υψώση.

Η είδηση για το θάνατο του Μερεντίτη επιβεβαιώνεται και από την εφημερίδα ΕΛΠΙ (φ. 542, 10 επτέμβρη 1849):

Πολλά διεφημίσθησαν περί γενομένης εισβολής του Παπακώστα, Βελέντσα, Μερεντίτου και άλλων εις τα Ελληνικά μεθόρια. Αι φήμαι απεδείχθησαν ψευδείς. Ο Μερεντίτης μόνον μετ’ άλλων ήλθεν εις τα σύνορα, δια να πάρη, ως λέγουσι, την οικογένειάν του. [...] Υαίνεται ότι τινές νοστιμεύονται να διαδίδωσι τοιαύτας φήμας, να εκφοβίζωσι την κυβέρνησιν, φια να τους στείλη πάλιν εις την Υθιώτιδα επί κεφαλής Γενιτσάρων να ελαφρώσωσι τους κατοίκους από το βάρος της εφετεινής εσοδίας των. Σα τελευταία εκ Λαμίας γράμματα αναφέρουσιν ότι ο Μερεντίτης εφονεύθη ήδη υπό των κατοίκων του χωρίου Κουφάλα.

Η ΕΘΝΙΚΗ που κυκλοφόρησε την ίδια μέρα (φ. 247, 10/9/1849) αναφέρει και τα ονόματα των πολιτών που σκότωσαν τον Μερεντίτη σε εκείνη τη συμπλοκή, για να εξασφαλιστεί ότι θα εισέπρατταν κάποια αμοιβή από το Κράτος:

Ο διαβόητος ληστοστασιαστής Μερεντίτης, τον φόνο του οποίου εγνωστοποιήσαμεν εις το προλαβόν φύλλον μας εφονεύθη εις το χωρίον Φρύσα κατά την θέσιν Κουφάλα, το κατόρθωμα τούτο του αφανισμού ενός τοιούτου κακούργου του οποίου αι συνωμοσίαι κατά των καθεστώτων, αι ληστείαι και τα αντάρτικα κινήματα άλλοτε εις Πάτρας διετάραξαν και εκλόνισαν την κοινήν ησυχίαν, οφείλεται εις τους κατοίκους Γεώργιον Φελώνην, Δημήτριον Αυγέρην, Δημήτριον Πασσάκην, Νάκον Υλάρον και Γεώργιον Μπάκα, οίτινες και κατ’


εξοχήν οι δύο πρώτοι συνέπραξαν εις την εξόντωσίν του. Η κυβέρνησις πρέπει να τους ανταμείψη.

Κάπου, λοιπόν, στα Άγραφα, πάνω από τη Βίνιανη Ευρυτανίας, ανάμεσα στα χωριά Φρύσω και Δάφνη (παλιά Κουφάλα), παίχτηκε η τελευταία πράξη του δράματος.

Σο αποκομμένο από το σώμα του κεφάλι του Μερεντίτη θα μεταφέρθηκε σε κάποια από τις γύρω μεγάλες πόλεις, -μάλλον στη Λαμία, απ’ όπου φτάνουν και τα σχετικά νέα στην Αθήνα- και θα εκτέθηκε σε κάποια κεντρική πλατεία.

Σο υπόλοιπο σώμα του θα έφτασε στο χωριό του, στο χωριό όπου τον περίμενε η οικογένειά του, για να εκτυλιχθούν στιγμές όπως αυτές που περιγράφει το παρακάτω δημοτικό:

«Βλέπουν κορμί ακέφαλο, κορμί δίχως κεφάλι. Κανείς δεν τον εγνώρισε, κανείς δεν τον γνωρίζει. Πηγαίνει κι η γυναίκα του και το χρυσό του ταίρι,

Εκείνη τον εγνώρισε, εκείνη τον γνωρίζει.»14

14 Από το δημοτικό «του Γιάννη Μαστροκώστα», του τελευταίου ληστή του Παρνασσού, που τον σκότωσαν το φθινόπωρο του 1935. («Ληστρικά Σραγούδια», επιμέλεια Δημ. Φαλατσάς, εκδ. Εστία, Αθήνα, 2000)


Πηγές

Εφημερίδες

- από το ψηφιακό αρχείο της Βουλής των Ελλήνων - http://caralog.parliamenr.gr

Αθηνά

Αιών

Ανεξάρτητος

Εθνική

Ελπίς

Ηχώ των Επαρχιών

- από το ψηφιακό αρχείο του Εθνικού Συπογραφείου - http://www.et.gr

Εφημερίς της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος

Περιοδικά

The New Monthly Magazine & Humorist, edited by W. Harrison Ainsworth, Esq, Volumes 89 – 90, London, MDCCL (1850)

Μπροσούρες

«Speech of Viscount Palmerston, in the House of Common, on Tuesday, the 25th of June, 1850, on Mr. Roebuck’s Motion on the foreign policy of the Government.», London, 1850

«Corresponce Respecting The Demands Made Upon The Greek Government; And Respecting The Islands Of Cervi And Sapienza», London, February 1850 (http://books.google.gr/books?id=XU1BAAAAcAAJ)

«Δρομοδείκτης των ακολούθων οκτώ μερών μεθ’ αξιολόγων υποσημειώσεων του καθενός μέρους: Πελοποννήσου, Βοιωτίας, Αττικής, Θεσσαλίας, Ηπείρου, Μπόσνας, Μακεδονίας και Θράκης» παρά Μιχαήλω Γλυκεί τω εξ Ιωαννίνων, εν Βενετία 1829

Άλλα

«Περί λύχνων αφάς - Η Ληστεία στην Ελλάδα», Ιωάννης . Κολιόπουλος, εκδ. Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2005.

«Ληστρικά Σραγούδια», επιμέλεια Δημήτρης Φρ. Φαλατσάς, εκδ. Εστία, Αθήνα, 2000.

«τρατηγού Μακρυγιάννη Απομνημονεύματα», εκδ. Γνώση, Αθήνα 2003.

Το Κίνημα Του Μερεντίτη

Documents