ΙΔι σ σε _ ιι·­7

ΑΝΔΡΕΑΣ ΜΑΝΟΣ

Ἡ πλατωνικιὶ διανόιισιι εἶναι­ἕνα πεοίπλοκο και τπεοίτε­ | | ΛΑ | 8 Ε Ν Ι Β Ηχνο ὐφόιδι σχέσεων ποὺ ὁοιζονται καὶ ὸιφ­ οοίζονται χόιοιν Ι

τοῦ Άγαθου, του σχεδὸν ἰσοσθενους ποὸς τὸ ὼοαἱο, τουὁστοιου ιι ὐιτεοοχιι, αδιαμφισβήτητο σε ὅλο τὸ φὁισμα τῆςπλατωνικιις φιλοσοφίας, ὐτιτενθομίζει ὅτι τὸ αδοτο φῶς δὲν

εἶναι του ῖιλιου του αἰσθιιτου. Ἐπειδιι ιι θεία τοέλα εἶναιὸινώτεοιι απο τιιν ὸινθοώτιτινιι σωφοοσὐνιι, ιι ιμοχιι, στα χα­

κ | ~ Ω | / κ 5 κ κ ἦμιιλα πεδια τιις ετεοοτιιτος, ιιακοια, συνιιθως, απο τηνεπιειτνοια τῆς θεότιιτος, μετοα τὶς τιτλιινὲς τῆς στιταοανμενιις6 κ Ι 3 ~ κ κ 9 κ ~ Φενοτιιτος τιις, ενω, σε ίῖῖἰιγμθς θἔΟΙΙΟ8ΤΙΚΟΙ ῖΤΓ@ΟνΟμΙΟΙ)χθς, ΟΙ­

νανεται, δια του θείου ἔοωτος, απο του ὼκεανου τῆς ανο­

μοιότιιτος στον ὀντολονικό της τιτοοοοισμο.

*Φ

Ι ΡΗ

Σύνθεστι ὲξωῷύλλοικ εοτεετι|Ε. ΠΔΓΚΑΛΟΥ

ΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙὰΙ

Α ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

ΠΛΑΤΩΝΙΚΗΦΙΛΟΣΟΦΙΑΧΝΔΡΕΛΣΜΑΝΟΣ

Μία ἱερὴ τετρακτὺς ὀιποοιῶν

ι

¬_α>·ιη×·ιωω;ι­ΔΑ ΙΜ”|ϋὕ"ὶ^||'ΑΔ·ΑΡιι·ι··ιιο­ο· ωωνιου­κι·Γ σα: κΜ εωωι αω.=«3· ”Δ·υ=γΛηκι­ .,.ι.ι.ια»σμ.Λι·Ρ›·Λ. ἰν |ΙΟ|ἰ'Ι?|Ν>¬Ι”"·ΙΑ­σησιοηηνῶ ΤΜ ΝΔ!­Ϊ." „χ±”.ῳ.” ιν ι .Μι­ω=γ:.σγ ·

"ΙΟΙ" Υ(νΡΠ­θ|'οΠ·|"||Ι·=# ΨΨὕγ.ϋὔγ|,υ*ΣΪ.,Μαια”­συσ›0σ¬4υ­ωι¬.×νιΑ°,ν·τυ6ΙΝ·ὺ¬Δρ ιι γ·ρψοωἔ:ῇ:Ωωιο·±ΔΕΝΜϋΒ#Ι?°”ρ··..ὴ¦Μ”ιινη·ι··”.ω,ακω»ω±·¬ο›ιι,γ›ιἶωιἐτων­ι­ι›­ων­±›¬· Ι ¬ωω›­ι Μι κανΝ ­ι·κΰἰΰ'ἦ'”ἔἔἶι»σιοιῃινιιυοσιυκσΙ­..Ό „×.ωω.κιοοΜ°ιΛΒ1ιΑν·μ.‹·Ν.Αιισψ

σ ιι Η ι$·υ·ω Θ!„ ΑΜ... ιι στι ισωιωρπΙ _. `±ιιιιιιο­σιμι›­'Α #ι89ιΜυ<·`Ν

.Τ.„.ε,ι ι Α· Ιων·­Αιιτι· ιΠΑΑ

νν°νννν.Ι<85τ2Πἰ0τἰ5.0ὸ1ΉΙ ε­ιτιειἰΙ: ΙοΙο@Ι‹ι1ετιιιιἰ‹›ιΙκ,ι ωιιι Ε­‹ ΕκΔΟΣΕ|Σ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

Ι ενοσ ιι ±­Α1. Ι..­με­4 στά Ο ΑΑ Ο 7

Ε

εεε».­±¬ἶε.±Ρ±­κεκ­­_­εεεεε

Ὁ Άνδοέας Μανος νεννιίθιτκε στο χωοιοΛανια Λειιεσου στιτν Κυποο. Άποφοιτοςτου Λανιτείου Γυμνασίου Λειιεσου και

› | » ι

τιις Παιδαγωνικιις Ακαδιτμιας Κυποου,σπουδασε φιλοσοφία στιτ ΦιλοσοφικὴΣχολιι του Πανεπιστιτμίου Άθιτνῶν, τουὸποίου εἶναι ὀιοιστουχος διδόικτωο φιλο­σοφίας απο το 1989. Μαθιίτευσε ἐπι δε­

καοκταετία κοντα στον Καθιτνιττιὶ φιλο­σοφίας και μελος τῆς Ἀκαδιτμίας Άδιτνῶνκ. Εὐαννελο Μουτσόπουλο, διευθύνοντα τὸ

Χ Χ | Σ Ι

Διεπιστιτμονικο Μεταπτυχιακο ΣεμιναοιοΦιλοσοφικιις Ἑοευνιτς στο ΠανεπιστίιμιοἈθηνῶν, του οποίου σεμιναοίου υπιιοξεσυντονιστιτς ἐπι σειοα ἐτῶν. Δίδαξε φιλο­σοφία και θεωοία τῆς λογοτεχνίας ἐπι πε­

νταετία στα Π. Ε. Κ. Τοιπολεως, καθὼςκαι στιτ Σχολλ Διτμόσιας Διοίκιτσπς του Ύ­

πουονείου Ἐσωτεοικῶν. Ὁ Άνδοὲας Μανος

είναι Άναπλιτοωτιτς Καθιτνιττπς τιις αο­

χαίας ἑλλιτνικιις και συστιτματικιις φιλο­σοφίας του Διτιιοκοιτείου ΠανεπιστιιμίουΘοακιτς. Τα ἐνδιαφέοοντα του ἔστιαζο­νται στον πλατωνικιτ και νεοπλατωνικιτδιανοιτσιτ.

ΓΟΣΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣΦΩΤΟ:ΓΩΡ

Ι

ίτ

ίι

ίι

να

ι Λ.Χι,.

..ς

ς

Χ " « τι·Μ/ε . ν

Πλατωνικὴ φιλοσοφίαΜία ἱεηὴ τετρακτὺς άποηιων

ΣΕΙΡΑ: ‹Ι›ΙΑοΣοΦΙΑ ΑΝΔΡΕΑΣ ΜΑΝΟΣΑΕ

ΚΩΣΤΑΣΑΕΕΑΟΣ Σ ` \ Τ Ττὴ σινὴ του νου

Ὁ Μαθἔ στολαστηέ τηἐ τελνλλωἔ Στοχασμοι πάνω στὴ ζωὴ μας

ΚΡΙΣΝΑΝΙΟΥΡΤΙ (Σεωὰ Α9ὼάμματα σὲ μιὰ νεοωὴ φίλη Στοχασμοἰ πανω στὴ ζωὴ μας

/ (Σειοὰ Β)Γοαμματα στα σχολεια

Στοχασμοἰ πάνω στὴ ζωὴ μαςΕις εαυτον (Σεωὰ Η

(Τὸ τελευταιο ὴμεοολόνιο του) Ταπηωταβήματατηἔμάθησης ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΙΙΟΡΙΩΝΕμπαιὀευσὴ μαι ὴ σὴμασια

της ζωηἔ Το ὁιχτυ τὴς σνιεψὴς

Ἐλευθεθω Το Ἡμεοολόνιο

(Ἡ ἀθλὴ λΐαὶ τὸ τέ/Μέ) Το πέτανμα του αετου

Ἡ ὁὲν ὑἄταλίούεβ τέλοἔ του χθόνου(Ὁμιλίες στὴν Ευοώπὴ)

Η αλὴθεια και το υποιονιτο \ \ ξ |Η ζωὴ μαι ο θανατοςἩ ἀναι/%αΦότλ7τα Τηέ ἀλλαυ/ηἔ του Κοισναμουοτι Α ΙΙ ο Ι Ι Σ

Ἡ ἀπελευθἑοωσὴ απ' τὸ ννωστὸΕ Κ Α Ο Σ Ε Ι Σ Ι ΚΛΣΪΛΝΪΠΪΗ

Ἡ ζωὴ εἶναι μποοστα σας ΠΡΠΕΡ ΦΟΣΛ ἶΙΙΡἘῖξἐ)ξΙ:

Ἡ τέχὴ/77 της ζωῆς Τα ἐοναλεῖα του φιλοσόφου Μἶ| (Φιλοσοφιοιὲς ἔννοιες Α Ε Ι Τ Μ Α

Ἡ φλολ/α της πθοσοχηέ και μέθοὁοι)Ὁ κόσμος εἶστε ἐσεϊς ΝΙΚΟΣ 1­ΠΛΑΒΙΟΣ

Παοαὁοσὴ και ἐπαναστασὴ Ό Κοισναμουοτι στὴν Ἑλλάὁα

Σὴμειώσεις Κτἱεὴτιαιτιιιττἰ ίπ (ἶτεεοε

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

ΙΟ ΙΙΈΒΪ Ο *Θ ΒΤΒΦΙΟ

Ι8­Δι

ΙΜ·

,/ἱιἶϊὴο

εεϊἔω

νω

εἰ° ;κιι#κ τι

τ ..Φ­Ηἄ Φ·

Πεοιεχόμενα

ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ΕΙΣΑΓΩΓΗ . .Ι. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ΙΙΙ. ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΙΙΟΡΙΩΝ

Τὸ Ἀγαθὸ ὡς κοουφαια τῶν "Ιδεών_ και τ® Ἄγοαφα Δόγματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ἡ ἔκδοση του βιβλίου ὲπιχοοηγηθηκε ἀπὸ τὸ Ύπουογειο Παιδειας και Πολιτισμου ­ΠολωσΜὲ€.ΥπηΩεσίε§ τῆς ΚΌπῳακη§ Δημο%@ατω9" 2. Η σωκοατικη ατοπια και η πολιτικη δυστοπια . . . . .

3. Ἡ τοιμεοὴς ψυχη. Ἡ τοιμοοφη καὶἠ υττέοτατη ἀοετὴο Οοργτὶἔὶττ Ἀνδοὲας Μανος ­ Ἑκδόσει; Καστανιώτη ΑΕ., Ἀθηνα 2007 4_ ®Η ὸιοετη ὼε γνώση _

Έτος 1ης ἔκδοσης: 2007

Ἀπαγοοευεταιἡ ἀναδημοστευση ἢ ἀναπαοαγωγὴ του παοόντο; ἔογου στὸ σύνολό του ἢ τμημάτων του μὲ ὁποισν­δὴποτε τοὸπο, καθὼς καιη μετὰφοαση ἢ διασκευή του ἢ ἑκμεταλλευσἠ του μὲ ὁποιονδὴποτε τοόπο αναπα­

Ἡ ἔννοια της δικαιοσύνης στην ττλατωνικη Πολιτεία

οαγωγη; ἔογου λόγου ἢ τὲχνηἔ, συμφωνα μὲ τὶη διαταξεις του' ν. ΖΙἶ1ί1993 και της διἶθνου; Σύμβασης Βέργης­ ΗΕ/να παθἀὀευγμα πλαΈ(Ι)νΙ/κου τθόΰ­ΕΟΤ)Παοισιου, που κυοωθηκε με το ν. 100/1975. Ἑπιση; απαγοοευεται η αναποιοαγωνη τη; στοιχειοθεσιας, σελιδο­ττοιησηη, ἐξωφὐλλου καὶνενικότεοα τη; ὀλης αἰσθητικηη ὲμφἀνισης του βιβλίου, μὲ φωτοτυπικὲςηῆλεκτοονικὲς επιχαηθοπομηση ἘΟΌ μ·υθΟΌ τοη τσι) Αομενιουἢ ὁποιεσδἠποτε ἄλλες μεθόδους, συμφωνα μὲ τὸ ἄοθοο 51 του ν.Ζ1Ζ1|1993.

εΚΔοΣΕ1Σ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ ΑΕ. 4 ποὸα την αληθεια . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ἡ μαγικη σοφια του Σωκοατη παιδαγωγός

Ζαλόγγου 11, 106 78 Ἀθηνα Ο λ8 Ε π ατωνικὸ; ἔσω; ὡς ἀναγωγικη δυναμη . . . . . . . . .

τε·210­330.12.08­210­330.13.27 ΡΑΧ: 210­384.24.31 9 Τ. Ι ι .γ . 5 γ ι γ ι γ

ο­τιτειὶὶ: ὶτιΙο@Ι‹εετειττὶοιἰε.οο1ο ' α /Ωητα· Τα αοαητατ τα αποοοητα και τα απΩΟΩΩητα·η τεχνη της πλατωνικης διαλεκτικ~ς . . . . . . . . . . . . . . .

νννννν.Ι‹ειειτιτιἰοτἰε.οοιιι λντο το υιειλιο ηΪ Υ Π Π Ο Η Κ ΕΣΕ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ

ΙΘΒΝ 978­960·Θ3·4Δ03­5 10. Ὁ λογος της σιωστῆς καὶ. της μυστικηα ἐμπειοιας . . . . . 206

20 ἐΟ; τι ....„·· Τ~η.ι...ι~ττα .

ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ

ΕΠΙΛΕΓΟΜΕΝΑ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΤ' ΕΠΙΛΟΓΗΝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22]ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΟΝΟΜΑΤΩΝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΕΝΝΟΙΩΝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228

Τῷ πατηἱ ἡμῶν,τῷ ὁιαλάμψαντι ἐν λόγοι; άηιθμου.

Οὔ, μὰ τὸν άμετέηας σοφίας εὺηωντα τετρακτύν,παγὰν ἀενάου φύσεως ηιζώματ' ἕχουσαν.

(Ἱόιμβλιχος, ΠΒ, 150)

|Ποολεγομενα

ΜΑΚΡΑ ἐνασχόλὴσὴ μου μὲ τὸν νεοπλατωνισμό, κα­Θ τα κὐοιο λόγο μ" ἑκεῖνον του Πλωτινου και του Ποό­

Π­Ζὸα κλου, μ7 ἔκανε να ἐξοικειωθῶ πεοισσότεοο στὴν πο­οεια τοὐ χοόνου μὲ τα δόγματα της σχολῆς αὐτῆς και να τὴναγαπὴσω. Ώστόσο, ὴ ἐκ των ποαγματων ταυτόχοονὴ ανα­στοοφὴ μου μὲ τὴν πλατωνικὴ φιλοσοφια μου ξὐπνὴσε τὸνἔοωτα γι” αὐτὴν. Άλλωστε ὴ πλατωνικὴ φιλοσοφια δὲν εἶναιπαοα ἕνα ἰσοδὐναμο τοὐ ἔοωτος, για να μὴν τολμὴσω ναἐπαναλαβω αὐτὸ ποὐ αλλοι διετυπωσαν κατα καιοοὐς, ότισυνιστα μια πεοιλὴψὴ τῆς φιλοσοφίας ἐν γένει. Ὁ πλατω­νικὸς φιλοσοφικὸς λόγος δὲν ἔχει χοειαν του δικοὐ μας ἐγκω­μιαστικοὐ σχόλιου, ἐπειδὴ εἶναι δικαιωμένος καθ° όλη τὴδιαοκεια των ἱστοοικων αἰωνων. Ἱδιαιτεοως σὴμεοα, μὲ ἱκα­νοποιὴσὴ παοατὴοῶ ότι οἱ φιλοσοφικὲς συζὴτὴσεις καιἔοευνα πανω στὸ πλατωνικὸ ἔογο βοισκονται σὲ ἔξαοσὴ. Καιτὸ πιο ἑνδιαφεοον εἶναι ότι νεοι ἐπιστὴμονες σὲ μεγαλα ἐοευ­νὴτικα κεντοα και φιλοσοφικὲς σχολὲς επιχειοοὐν να οιψουννεο φῶς, στὴν ποοσπαθεια τους ν” ανιχνεὐσουν νεες ἑομὴ­νευτικὲς ατοαποὐς στα πλατωνικα δόγματα, γοαπτα καὶ.αγοαφα.Τοὐτο δὲν εἶναι διόλου τυχαιο και ὀφειλεται στὸ ἐπι­καιοο ὴ στο ανεπικαιοο τὴς διανόὴσὴς αὐτῆς. Ὁ πλατωνι­σμός, κατα τις φόισεις της διαμόοφωσὴς του, ὐφισταται ανα­νεωσὴ των αντιλήψεων του αναζωπυοωτικὴ του ἐνδιαφεοο­

14 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ ΠΡΟΛΕΙὉΜΕΝΑ 15

ντος καθε ὰνὴσυχης συνείδησης, ὰνεξαοτητως τόπου και τικότητὰ του γίνεται ἀντικείμενο απόλαυσης ὰπὸ τις συνειδη­χοόνου. σεις τις διαθέτουσες φιλοσοφικὴ νοημοσυνη. Ποὰγματι, ὁ πλα­

°Η ζωντανια ηαιη Ωὼμη της πλατωννηηε φγχοαΟφία§ απο­ τωνικὸς Διὰλογος δεν εἶναι μοναχα ἕνα λογοτεχνικό ὰοι­τελουν, ποὰγματι, ποόκληση γιὰ ἔναν φιλόσοφο νου, ἐπειδὴ ὰπὸ στσησνηὰὰ· Μσσφη ηὰτ ττσστελσὰσνσ› στὰλσνσσ κὰι· φτλσσσφτὰντὴ μιὰ ἐξεληφθη ὡς αέναη ὰναζητηση της ὰλὴθειας μὲ ἐπανα­ ὰενὲθη σὲ ὰσσηητη σλἑση ὰστὰἔη τσηστ σσηνσην στη στὰμσσ­φοοὰ και ὰνακατὰταξη στόχων και σκοπών, χωοις νὰ ἐνδια­ φωση μτὰσ σφστνηλησ σσὰησ› τησ σττστὰσ η ττσσσὲνντση κὰι ηφἑοει ὰν τοῦτο εἶναι σωστὸ η λανθασμένο, ἐνῶ, ὰπὸ τὴν ὰλλη, ἑσμηνστὰ ὲπτβὰλλσην την ἐνσσνηττηη σνμμστσλη τση ὰνὰννὼ­ὁλοένα και πεοισσότεοοι ἐσευνητὲς ἔλκονται απο τὴ μεγαλο­ στη ηὰτὰ την ὰνὰσητηση ττὰι την εησεση τῶν ττΩΟθέΟεων τΟτἶ

φὰνταστη διὰνοια, ὁποία ἐοευνα τὰ ποὰγματα στὴν ὰπεοα­ ντὰὰἑνση­ Ἑττὰση ττθεντὰτ ηὰτ σνσητσηντὰττ Χωστσ νὰ ὲἔὰντλση·ντοσυνη του χὡοου και στὴν αἰωνιότητα του χοόνου γιὰ ν, ντὰττ ττληθσσ σηστὰστητσσν ἐσωτημὰτων κὰι ττσσβλημὰτων ττσηὰφουγκοαστεῖ τὴν ὰνόισα του ἶΌντος, νὰ ποοσεγγίσει τὸ ποε­ ὰφσσσην στη ννωστσλσντὰ την ηθητητ την ττσλττητη ηὰτ τηνπον και τὸ δἑον και ν® ὰζιοποιησει τὸν καιοόν. Στὴ συγχοονη ὰτσθητστη στὰστὰση τησ φτλσσσφτὰσ­ Ἡ σσσστὰ τση λσνσστιστοοικὴ συγκυοία, όπου ὀ ὰνθοωπος εὐχαοίστως χανει τὸν ηὰθὼσ ἑτττσησ ὰὰτ τσ βὰθη κὰι· εηση πεστσλσὰενσ τσὰ σ ττλση­ἑαυτό του κυνηγώντας τὸ ἑπουσιῶδες και τὴν ὰσημαντότητα τσσ κὰι ὰηθσντητστησ τση τΡτλσσσφετν› μη ἔνὰν Σωησὰτητ ὼσ

η ὰναμενοντας στὰ όοια μιὰς ὁλόκληοης ζωης νὰ του ἐπιτοα­ ἐστι τσ ττλετστσν› ττσωτὰνωντστη ηὰτ ηὰθσσηνητη τησ φτλσσσ­πεῖ νὰ επιλέξει και νὰ πσὰξει αὐτὸ που ἦταν γιὰ τὴν ἴδια του φστησ σσσητησεωσ ἑτττβσβὰτώνσην την ὰνττληψη σττ στνὰτ κὰ­τὴ φυση ποοοοισμἑνο, ὑφιστὰμενος, τελικα, τὴ μοῖοα του χω­ λστηλσσ ἐττετνσσ ττση ὰσλτσετ τισ φτλοσοφητὲσ τση ὰνὰσητησστσοικου και του φύλακα του ΚειΙΚε,ὴ πλατωνικὴ φιλοσοφία, συ­ ηὰι ἔσσννεσ ὰπσ τσν Πλὰτωνὰ­νιστὼντας μιὰν σχεδια βίου, κεοδίζει τὴν ἐμπιστοσυνη ἐκείνου, Στην ττὰσσησὰ τστσστηη σηνη”σστὰ› σττσσ τσ φὰτνσμ­ενσ τησὁ ὁποῖος, μέσῳ αυτης, θὰ καταστεῖ ὁ φιλόσοφος, ὁ μουσικός και σωησ σὲν εἶνὰτ τττὰ θὰηὰὰ› σπση σ ὰνθσωττσσ ῶσ ττὰσσνστὰ μὲ­ὁ ὲηωααόἔ, δηλαδη ὁ αναπημἑνοε του θεοη Ἡ μαγεία του στα σα στὸν κόσμο τείνει νὰ ἐκμηδενισθει κι όπου τὰ ἑσωτεοικὰχασμου αυτου ὰνιχνευεται στὰ κατὼτεοα επίπεδα της ποαγ­ ὰστἑσσσὰ ἔλσην ντνὰ ὰβὰστὰητσση ττλὰτωντηη φτλσσσφτὰ μττσ­ματικότητος στὴ γνωστικὴ πεσιπέτεια της ψυχῆς μεταξὺ εἰκα­ σετ νὰ λσττσησνησὰ ὡσ βὰλσὰμὰ στὰν τὰ θσσὰττεντστὰ μἑσὰσίας, πίστεως και διανοίας, στὴν πολιτικὴ ποὰξη μεταξυ ὰττστηλσην νὰ ἐττὰνὰφἐσσην στην ὰσμσντὰ τη στὰτὰσὰνμένηηδονης και πόνου, ἐνῶ, η μαγεία βιώνεται, κατ” ἐξοχην, στὰ ψσλτηη τσσσσστττὰ·Τσ φὰσὰὰησ ντὰ την ἐσὰλστψη τση ττσνσττὲ·ὰνὼτεοα ὀντολογικὰ πεδία, όπου ὰναγόμενη ψυχη, ξαφνικὰ φὰλσσ τση σηνλσσνσν Χὰσμτση εἶνὰτ ὰνὰττστσλεσμὰτητσ λω­και γιὰ λίγο, μετέχει τῶν μεγίστων και τιμιοτόιτων. στσ την ττσσηνσημενη μὰντττὴ ττὰσέττβὰση στην ψυχη τθτι Ἡ

Ἡ γοητεία του πλατωνικου στοχασμου συγκεκοιμενο­ ττλὰτωνστη φτλσσσφτὰ› ττση σὲν πὰσὲλετὰτ ῶσ σωσσσσ σὲν στνὰτποιειται στὴ δομὴ τῶν Διαλόγων,ὴ ὁποία τους ὰναδεικνυει σὲ σσηνητ'­ηη στη ννώση ῶσ ὰητσσησττστ ὰλλὰ σἶνὰτ ἔνὰσ τσσπσσκομψοτεχνηματα, όπου, λαμβανομενης ὐπ® όψιν της αίνικτι­ σωησ­ Πσσηὰτὰτντὰ μτὰ ητσλσ­θεσὰττετὰ› σηλὰση την ἐπτμἑλὰὰκότητος και του ἔξυπνου ειοωνικου τόνου, ὁ λόγος, μὲ τὸ βα­ τησ ηησλησ στὰ τησ μσησητησ ηὰτ την ὰσὰηση τση σὼμὰτσσ στὰθος, τὸ πλὰτος και τὰ κενὰ του, τις κυμὰνσεις και τὴν ποισμα­ τησ νσίτνὰσττηησ ττσσηὰμὲνσν νὰ ττσὰνμὰτσσθστ σ σττσττσσ τησ

.

16 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ

καλοκαγαθὶας, καθως ἐπὶσης καὶ η υγεὶα του συναμφοτεοου.Γὶ“ αυτὸ Πλάτων κὶ ὅχὶ Ποὀζακὶ... Αυτο που εἶναὶη φυση τουάνθοὡπου καὶ που ὁ ὶδὶος τὸ γνωοὶζεὶ, συνηθως, άσαφῶς, ὁπλατωνὶκὸς Δὶάλογος τὸ ὁὶποκαλυπτεὶ κὶ ὁ καθενας μποοεῖ νατὸ ποοσλάβεὶ. Σταδὶακά. Μὲ τὶς άποοὶες καὶ τὶς άμφὶσβητησεὶςτου. Ἡ ὁδὸς της άληθεὶας εἶναὶ στενη, ἐνῶ τὸ ὁδοὶποοὶκὸ τηςψυχῆς ποὸς τὸ τεομα της ποοσθὲτεὶ φόβον καὶ άλγημα.

Ἡ πλατωνὶκη φὶλοσοφὶα, πενὶα μαζὶ καὶ πὀοος, άλλά καὶσὶωπη γεμάτη νοημα, άνοὶγεὶ τὶς ποοοπτὶκὲς ἑνὸς κόσμου αὶω­

: κ ι κ π π ὶ : π κ κ

κνὶου μεσα στον χοονο γὶα τον φὶλοσοφο, τον εοωτὶκο καὶ τονμουσὶκὀ. Σὲ καὶοους χαλεπους, η φὶλοσοφὶα ὡς μελετη θανά­του ξυπνά, μὲ τη δυναμη της ὀὶναμνησεως καὶ της ποοσδοκὶας,τὸν πόθο της άναγωγης στὸ υψος του ουσὶὼδους.

Με την ἐλπὶδα δτὶ τὸ πόνημά μου θά τυχεὶ ευνοὶκης υπο­

Εὶσαγωγη ­

›ΑΡἱσΣΩ τὸ εἰσαγωγὶκὸ αυτο σημεὶωγμαγμὲξτη μαοτυ οὶατου Ηοακλεὶδη του Ποντὶκου, κατα την οποὶαν ο Πυ­θαγὀοας, συζητώντας κάποτε μὲ τὸν Λέοντα, τὸν τυ­

οαννο του Φλεὶουντος, κὶ ἐοωτὼμενος που στηοὶζε τη σοφὶακαὶ την ευγλωττὶα του, ἔδωσε την απάντηση δτὶ δὲν ἦταν σο­

: κ τ

δοχης άπὸ τους φοὶτητἑς, τὶς φοὶτητοὶὲς μου κὶ ἀπὸ κάθε ανη­συχη συνεὶδηση, ευχαοὶστω τον Ἐκδοτὶκὸ Οὶκο Καστανὶὼτη

φος, δὲν κατεὶχε καμὶά τέχνη κὶ ὅτὶ ἦταν ἔνας άπλὸς φὶλὀ­σο­φος. Ὁ Λέων αἰσθάνθηκε κάπως παοάξενα, ἐπεὶδη δεν άνεμε­

ὶ ὶ κ ο κε: ι 3 ι ὶ π π ὶγὶα την καλαὶσθητη αυτη εκδοση. νε τετοὶα απαντηση, καὶ οωτησε, παλὶ, ποὶες ηταν οἱ δὶαφοοὲς

μεταξυ των φὶλοσόφων καὶ τῶν άλλων άνθοὡπων. Τότε ὁ Πυ­τ ι : κ κ ι ι ὶ τ ετ

Χοὶστουγεννα, ΖΟΟ6 θαγοοας, εζεὶκονὶζοντας τη ζωη με τὶς συγκεντοωσεὶς ολωντῶν Ἑλληνων κατά την τελεση τῶν μεγάλων άθλητὶκῶν άγω­νων, παοετηοησε ὅτὶ στους άγῶνες άλλοὶ άποβλἐπουν στη νὶ­κη καὶ στὸ στεφάνὶ της, άλλοὶ τους ἐκμεταλλευονταὶ γὶά εμπο­οὶκους σκοπους, ἐνῶ άλλοὶ ποοσὲοχονταὶ σ, αυτους ὅχὶ γὶά τὸκεοδος καὶ τη δόξα, άλλά γὶά νά τους παοακολουθησουν καὶνα δουν, απλως, τὸ θεαμα. Το αυτό, κατά τὸν Πυθαγοοα, συμ­βαὶνεὶ καὶ στη ζωη, ὅπου άλλοὶ ἔχουν καθαοὸ ἐμποοὶκὸ ποσ­σανατολὶσμό, άλλοὶ στοχευουν στη φημη καὶ τη δόξα, ενω,άλλοὶ, οὶ φὶλὀσοφοὶ, παοατηοουν μὲ πεοὶεογεὶα τη φυση καὶτην ὶδὶα τη ζωη χωοὶς νά τους ἐνδὶαφἑοεὶ ὶδὶαὶτεοα ὁ υλὶκὸςπλουτος καὶ δόξα. .

'Η παοατηοηση αυτη του Πυθαγοοα εἶναὶ άξὶολογη γὶάδυο λογους. Ποῶτον, ἐπεὶδη άποδὶδεὶ στη φὶλοσοφὶα τὸ χαοα­

Ζο

18 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΙΙΟΡΙΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 19

πτὴστσττπσ τὴσ στντστστὲλετσσ πσὴ τὴἔ τστστσζετ ἀπσλστσθ πσττ αοιθμὀ, ὁ ὁποῖος, κατα την πύθαγὀοεια παοαδοση, ἔχει στενησεὴτεσσὴ ὲπετσὴ πσσστὴσὴσὴ τὴἐ φὴσεωἔ σσὴνετ στὴ φσ­ σχέση ποὸς τὸ πεοιεχομενὀ της, έτσι ὥστε να διαφανει ὁ δε­στσννωστσ› πστλ μὲ τὴ σττσσ τὴἐκ ετλε σσὴνὴσετ τσὴἑ Πσθσνσ­ σμὸς μεταξύ τῶν μαθηματικῶν καί της φύσης των ποαγμα­σετστἐ στὴν ὴτσθὲτὴσὴ τὴἐ στνττλὴψὴἔ σττ ὴ σὴστσ τῶν σντων των. Με αλλα λόγια, να ύποβληθει η αντίληψη ὅτι οί αοιθμοίσὴνίστστστ σὲ μσθὴίτσττπὲἐ σλέσετἔ­ Πθσνμστὴ σ Σὴλλσνσἔ στὴ­ εἶναι, κατα καποιο τοοπο, οί μοοφὲς των ποαγματων. Ποὀκει­τσἐ τῶν στσνσὴτσν πλετστὴ σὴτὴ Ἀσελφστὴἐη ὴπσστὴστἔε ται για ἔναν τύπο διανοητικού παιχνιδιού, απού καθε ἔννοιαστττσ σὴμπσν ετνστστσμσντσ πσὴσστθμσἐτπστσ τὸν τστσ τσσπσ βοίσκει το αοιθμητικο της ταίοι. Έτσι, οί τέσσεοις ποῶτοιπσὴ πστ ὴ ψσλὴ πστσνσεττστ σὴλσσὴ ὡἑ στσίτσντσ πτ εὴτσἔτσ­ αοιθμοί: 1, 2, 3, 4 σύγκοοτούν την πεοίφημη τετοακτύν (1: τὸἩ θεὡσὴσὴ τσσ πσσμσν στὴ βσσὴ τὴἔ στστθμσλσντσἐ μὲ σλεἐ σημειο, 2: εύθεια, 3: τὸ επίπεδο, 4: τὸ στεοεο). Τὸ αθοοισματτ§ νεωμετστπἑσ φτστπὲἔ πσὴ σσττσντπὲ§ πσσσμὲτσσσῶ ποπ στ τῆς τετοακτύος είναι Δεκας, ὁ τέλειος αοιθμὸς τού παντος.ἄμεσεἐ ἐπτσσστσετἐ τὴἔ στὴν ὴθτπσπσλτττπὴ πστ θσὴσπενττπὴ Ἡ τετοακτύς παοιστανεται ως ἑἔης, στη μοοφη τοιγωνικουποαγματικοτητα δὲν απετέλεσαν μόνο τὸν αξονα της πύθαγο­ ἀῳθμου:οειας φιλοσοφίας, αλλα είχαν τις έπιδοασεις τούς στην πλατω­νικη διανόηση, η ὁποία, δεν μποοεῖ να τὸ αονηθεῖ κανείς, σεκαποιο βαθμο πύθαγοοίζει. Άλλωστε, εἶναι γνωστη η αγαπητου Πλατωνος στα μαθηματικα κι απὸ τὸ γεγονος ὅτι στην εἴ­σοδο της Ἀκαδημίας ύπηοχε ἐπιγοαφη, ὁποία ἦταν απαγο­ ·········

οεύτικη της εἰσοδού εκείνων πού δὲν εἶχαν γνωσεις γεωμετοίας.Τὸ πόσο μεγαλη σημασια απέδιδε ὁ Πλατων στα μαθηματικααποδεικνύεται κι απὸ τὸ σύνολο τῶν μαθηματων της πλατω­ """""""" """""""""νίκης παιδείας στην Πολιτεία: αοιθμητικη,γεωμετοία, αστοονο­ , _. ._ _, α θα , ία _

μία, ασμονικὴ καί διαλεκτικὴ¬ὴ ὁποία ἦταν ὁ θθινκὸἐ των μα­θημἀτων Μὴ τηε ὁποίαε Έ, ἀποτελἐσματα ἑπέβαλλαν .......................................................... .ι

ποιησεις στὸ πεοιεχομενο τῶν ύποδεεστέοων μαθησεων, ὥστενα καταστούν πιο ανταποκοίσιμες στούς τελικούς σκοπούς της Στὸ ὅνομα τῆς τε­ωαχτὐος ὸεῃώηςονταγ Οἱ ΠὉθαγόΩεγΟγ7

πλστωντπὴἔ στσνσὴσεωἔ­ αφού τη θεωοουσαν ως την πηγη της αίὼνιας φύσεως,η ὁποίαἩ σνσφσσσ στσ πὴθσνσσετσ μσθὴμσττπσ σὲν ἔντνε στσλσσ πεοιλαμβανει τα μουσικα διαστηματα τῆς ὀγδὀης (1:Ζ), της πέ­

κατα τύχη. Οί δέκα πλατωνικὲς μελέτες, ως σύνολο, πού σύ­ μπτης (23), και τηἔ τετάωηἔ (3:κ)_

νπσστστν τὸ πσνὴμσ τσὴτσ ἀλλὰ πστ πσθεμτστ ἔελωστστσθ ἔλσ­ Σύναπτοντας τούς αοιθμούς της τετοακτύος ποὸς καθεμίαντσἑ ῶἐ στσχσ νὰ θέσετ πσττ νὰ σὴζὴτὴσετ πσσβλὴμστσ πσὴ απὸ τίς δέκα πλατωνικὲς μελέτες ποοέκύψε έξης σειοαἐνετσετ μτσ βσστπὴ φτλσσσὴππὴ ἔννστσθ θἑλὴσσ ὴ ἐν λσνῳ αοιθμῶν και μελετών, μὲ τὶς ακολούθες ἐπισημανσεις:ἔννστσ νσ βστσπετστ σὲ τὴ­στ ἐἔσμστωττπὴ σσστστλτσ μα ἔνσν Με τὸν αοιθμὸ ἕνα (1) σύνοδεύτηκεη μελέτη: Τὸ Ἀγαθὸ ώς

20 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΙΙΟΡΙΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 2 1

ή κσσυφαία των ἱὁεωτ καὶ τ° Ἄχσαφα Δόγματα. Καὶ τουτο, φοτέοων. Ἀπὸ τὴν αόοιστη δυαδα, δια τῆς μεθέξεὼς της στὸἐπειδὴ τὸ ἕνα (1) εἶναι ὴ αοχη, πηγὴ όλων των αοιθμῶν καὶ έν, ποοκυπτουν οἱ ὶδέες ὡς αοιθμοὶ, οἱ ὁποῖοι δεν ἔχουν μόνοτης ννωσεως. Ποαγματι, τὸ Ἀγαθὸ εἶναιὴ ποώτη τῶν ὶδεῶν, ποσοτικὸ αλλα καὶ ποιοτικό χαοακτηοα. Ποόκειται για τουςυπεοέχοντας τῶν αλλων «ποεσβεἱα καὶ δυναμει». Στὴ μελέτη εἱδητικους αοιθμους. Ἡ παοεμβολὴ της ποοφοοικης διδασκα­αυτὴ έξεταζεταιὴ φυση του Ἀγαθου, καθως έπὶσης καὶ κατα λἱας, τὴν ὁποἱα διέσωσαν οἱ μαθητές του Πλατωνος, καὶ κυ­πόσον υπεοβαἱνειτόν κόσμο τῶν ἱδεῶν ἢ παοαμένειὴ κοουφὴ οὶως ὁ Ἀοιστοτέλης, ἐπηοεαζει, όπως εἶναι ευλογο, τὴ φυσητους, παοα τὴ μεμονωμένη, αλλα σαφη, διατυπωση του Πλα­ του Ἀγαθου, ένω ποοκαλεσε το ένδιαφέοον πολλῶν από τουςτωνος ότι τὸ Ἀγαθὸ εἶναι πέοα από τὴν ουσια ἐπἐκεινα ουσίας. μελετητές του πλατωνικου ἔογου.Με έπιχειοηματα από αλλους Διαλόνους υποστηοιζεται ότι τό "Η μελέτη μὲ τὸν αοιθμὸ δυο (2) εἶναι: Ἡ σωκσατικὴ ἀτσπίαἈναθὸ εἶναι ὴ υπέοτατη αοχὴ του νοητου κόσμου, ποωτη καὶ ή πολιτικὴ ὀυστσπία. ”Αν τὸ 1 επελέγη για να συνοδευσει τὸτων ὶδεῶν κι όχι πέοα τουτων, αφου μια τέτοια αντὶληψη θα Ἀγαθό, εἶναι ἐπειδὴ παιζει τὸν οόλο του ὴγεμόνος καὶ τουδημιουογουσε πολλα ποοβληματα έσωτεοικης συνέπειας στὴν αοχοντος, του ἱσοδυναμου ποὸς τὸν θεον καὶ πατέοα όλωνπλατωνικὴ γνωσιολογὶα καὶ μεταφυσικὴ. “Αλλωστε, κι αυτὴ ὴ τῶν όντων, της δημιουογικης ποωτης αοχης. Ὁ αοιθμὸς 2 συμ­νοητὴ ποανματικότης τῶν ἱδεῶν, ἐνῶ εἶναι ὴ πηγὴ της γνωσε­ βολὶζει τὴ διαφοοοποὶηση από τὴν ποωταοχικὴ ενότητα, εἶναιως, δὲν ποοσφέοεται στὴ συνεὶδηση για διαοκὴ ποόσκτηση καὶ ὴ πηγὴ του ανομοἱου καὶ καθε δυνατὴς αντἱφασης καὶ αποοσ­κόιοπωση, αφου μόνο σ' έξαιοετικὲς στιγμες καποιες ποονο­ διοοιστἱας. Ἐκφοαζει τό υλικό, τό γεννητικο διαφόοων μοοφῶν,μιουχες φυσεις αἔιωνονται τῆς ουσιαστικῆς μέθεξὴς τους. Πέ­ ένω ἐν γένει συμβολὶζει τὴ ζωτικότητα. Θα ἦταν δυνατο ναοαν τουτου, τὶθενται καὶ συζητουνται οἱ σχέσεις νοητου καὶ αοιθμὴσει ένα πόνημα που να έχει ὡς βασικο πεοιεχόμενο τὴναἱσθητου κόσμου μέσα από τὸν κυκλο της καθόδου απο του ἑτεοότητα ὴ κατι αλλο συναφές. Ἑπελέγη, ῶστόσο,ὴ αναφεο­κόσμου τῶν ἱδεῶν καὶ τῆς αναγωγὴς στὴν τελικὴ θεωοὶα της θεῖσα μελέτη, ἐπειδὴ μὲν ατοπὶα,ὴ παοαξενια του Σωκοατηθεότητος. Ἡ γνωση καὶ ὁ αστεοισμὸς των αοετῶν της ψυχῆς ἔχει ένυπαοκτο τὸ χαοακτηοιστικὸ της αποοσδιοοιστιας καὶ,δὲν ἐνεογοποιουνται, ἐν ποοκειμένῳ, για τὴ σωτηοὶα καὶ τὴ δι­ ταυτοχοόνως, τῶν αντιθέσεων. Τὸ αλλόκοτο της φυσιογνω­καἱωση μοναχα τῆς ατομικὴς συνεἱδησης, αλλα ἔχουν ὥς στό­ μιας αυτης της ποοσέδιδε τὴν έζωτεοικὴ ασχὴμια καὶ τὴν έσω­χο τὴν ὀοθοτόμηση της ποοεὶας όλων των πολιτῶν στὸν δοό­ τεοικὴ ὁμοοφιόι. Τὴν αυτοσυγκέντοωση, αλλα καὶ τὴνμο της αληθειας, δηλαδὴ της θεὶας φιλοσοφἱας. Τό τελευταιο σταση, γνωοισματα τῆς δυαδας. "Η δυστοπὶα, από τὴν αλλημέοος της μελέτης μέ τὸν αοιθμὸ 1 (ένα) εἶναι αφιεοωμένο πλευοα, του πολιτικου πεοιβαλλοντος εἶχε όλα τα χαοακτηοι­στὴν ποοφοοικὴ διδασκαλἱα του Πλατωνος, που συνιστα μια στικα του φόβου καὶ της ανασφαλειας, αφ° ενός, κι αφ” ἑτέοουένδιαφέοουσα παοαμετοο του πλατωνικου έογου, κατα τὴν ό­ τῆς θοασυτητας. Τῆς αφοοσυνης καὶ μιας κατ” ἐπιφαση σω­

ποια ὴ θεωοὶα των ὶδεῶν τοέπεται σε θεωοὶα των ὶδεῶν ως φοοσυνης.αοιθμῶν. Τουτο έγινε μαλλον για να δοθεῖ μεγαλυτεοη ἑνότης Ἡ δευτεοη αυτὴ μελέτη ἐπιχειοει να διαγοόιψει τὴν ποοσω­καὶ συνεκτικότης τόσο στὴν αἱσθητὴ όσο καὶ στὴ νοητὴ ποαν­ πικότητα του Σωκοατη, με κεντοικὸ πεδἱο αναφοοας τὴ δικηματικότητα μὲ δεδομένη τὴν ποικιλἱα τὴ χαοακτηοιστικὴ αμ­ του καὶ τα όσα λέχθηκαν κατα τὴ διαοκειόι της.Τὴν ατοπὶα, τὸ

2 2 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΙΙΟΡΙΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 28

αλλόκοτο και τὸ πεοιέογο τῆς στασης και της συμπεοιφοοας οιστοτέλης στὸ έογο του Περι Οὺοανου (Νόμ, Δ 715ο­7168·του, του απέδωσε ό Ἀλκιβιαδης στὸ συμπόσιο έκεινο του έγκω­ Περι Οὐο., Α1, 268έι 11). Δὲν ειναι μοναχα τὸ Συμπαν που ἔχειμιασμου του ἔοωτα. Οι αντιληψεις του Σωκοατη, ἐπαναστα­ αοχη, μέση και τέλος, αλλα και ἦ ανθοωπινη ζωὴ σημαδευεταιτικές για τὴν έποχη του, δέν ἦταν ευκολο να γινουν αποδεκτές από τὴ γέννηση, τὴν ακμὴ και τὸν θανατο. Δὲν παοισταταιαπό τὸ σῶμα τῶν ἐνοοκων, τὸ όποιο, αντι για έναν δικανικό, αναγκη πεοαιτέοω αναφοοας στὸν αοιθμό 3 και στόν σόλοακουε στὸ δικαστηοιο να έκφωνειται ένας φιλοσοφικὸς λόγος. του στὴ ὁομὴ τῶν ττοαγματων Ἀοκειὴ μνημόνευσῃ τῶν τοτῶνἩ σταθεοὴ σταση του Σωκοατη απέναντι στὴ φιλοσοφικὴ α­ έν χώοῳ διαστασεων, καθὼς έπισης και οι αντιστοιχες συμφω­λὴθεια και ειοωνεια του, απλὴ και συνθέτη, ποοκαλουσαν, νιες της τεταοτης, πέμπτης και ὀγδόης.συνέιδητα ἦ ασυνειδητα, τόν φθόνο και τό μισος. Ὁ σωκοα­ Ἡ τοιτη μελέτη διεοευνα τὴ φυση της ψυχῆς, τὴ σχέση τηςτικὸς αυστηοὸς έλεγχος στοεφόταν έναντιον τῶν πολιτικῶν ποὸς τὸ σῶμα, καθως επισης και πῶς αυτη εμφανιζεται στακαι τῶν τεχνιτῶν απο τους όποιους ποοέοχονταν οι πλειστοι δυο έπιπεδα της ποαγματικότητος, τό αἰσθητό και τό νοητό.τῶν δικαστῶν της Ἡλιαιας. Μια δημόσια έκθεση του χαμηλου “Οταν ό Πλατων έχει ὡς πεδιο αναφοοας τὴν αισθητὴ ποαγ­τότε έπιπέδου της αθηναικης κοινωνιας έκ μέσους του Σω­ ματικότητα,ὴ ψυχὴ συνισταται σέ τοια μέοη, τὸ λογιστικό, τὸκοατη θα ποέπει να ἦταν αοκετα ένοχλητικὴ για τους ένόο­ θυμοειδές και τὸ έπιθυμητικό, ένῶ αποτελει όψιστη μέοιμναἦκους, οι όποιοι δὲν συγκινὴθηκαν διόλου από τὴ διαλεκτικὴ νι­ ἐπτμέλετα της ψυχῆς τωὸἔ τὴν κατευθυνση της ὲττιτευἔῃς τηςκη του Σωκοατη έπι του Μελητου.Τὸ πολιτικό κλιμα της έπο­ ενότητας της, ἦ όποια ισοδυναμει ποός τὴν ισοοοοπια τῶνχης έκεινης ἦταν ασταθές και ταοαγμένο, για να ανεχθει τὴν μεοῶν της. Ἑκεινο που παοατηοειται εἶναι ότιὴ ισοοοοπια τηςανεμπόδιστη διακινηση ιδεῶν και αντιλήψεων. Γι° αὐτό και ἦ ψυχης δὲν εἶναι τόσο... ισοοοοπημένη, αφου καθοοιστικὸ οόλομεγαλη ἔκπληξη του Σωκοατη για τὴ μικοὴ πλειοψηφια που διαδοαματιζει τό λογιστικό, τό όποιο, μέ τὴ συμβολὴ του θυ­έδωσε, τὴν ποωτη φοοα, καταδικαστικὴ ψηφο.Ὁ έβδομηντα­ μοειδους, έπιχειοει να τιθασευσει τὸ έπιθυμητικό, τό όποιοχσονος φιλόσοφος, ό τόσο αγαπησας τὴν πόλη τῶν Ἀθηνῶν, πλημμυοιζει όλη τὴν ψυχη, θέτοντας διαοκῶς σὲ κινδυνο τὴντωοα έοχόταν σέ ανοικτὴ οηἔη μα αυτην, γνωοιζοντας ότι τὸ ισοοοοπια και τὴν ἑνότητα της μέ τα παθη, τις αδυναμιες καιτιμημα θα ἦταν θανατος. Ἡ πολιτικὴ δυστοπια, τὴν όποια έ­ τις παοαλογες επιθυμιες του. Ἀπὸ τὴν αλλη, ὴ ψυχὴ καθ° ἑαυ­ξέφοαζε τό σῶμα τῶν ένόοκων της Ἡλιαιας, δὲν μποοουσε να τὴν ἔχει αλλο ετειτιιε, αφου στὴν απλότητα θεμελιωνεταιὴ αθα­κανει τιποτ' αλλο απ” αυτό που έποαξε: να καταδικασει τὸν νασια της. Ἡ μελέτη ποοσφευγει, πέοα από τὴν Πολιτεία, στόνΣωκοατη σὲ θανατο. Έτσι,ὴ πολιτικὴ έδειχνε τὴ σταση της α­ Τίμαιο, όπου ό Δημιουογός μὲ τὸ ἴδιο μὲν δημιουογικὸ όλικόπέναντι στὴ φιλοσοφια. δινει μοοφὴ στὴν Ψυχὴ του Κόσμου και στις ανθοώπινες ψυ­

Ἡ έπόμενη μελέτη, ἦ φέοουσα τὸν αοιθμὸ τοια (3) ειναι Ἡ χές, πλὴν όμως τὸ υλικό διαμόοφωσης τῶν τελέυταιων, πεοισ­τοιμεοὴς ψυχή. Ἡτοἰμοοφη και ή ὑπέοτατη αοετἠ. Ὁ αοιθμὸς 3 σότεοο γαιῶδες, δὲν εἶναι καθαοό και αμεταβλητο όσο εἶναιεἶναι αοιθμητικὴ δηλωση του Παντός. Οι πλατωνικοι Νόμοι ἐκεινο της Ψυχης του Κόσμου, γεγονός που έπιτοέπει ευκολό­κανουν λόγο για έναν θεό ό όποιος έχει στα χέοια του τὴν τεοα τὴ διασπαση και τὴ συγκοουση μέσα στὴν ψυχὴ στα πε­αοχὴ,τὴ μέση και τό τέλος, αντιληψη που έπαναλαμβανειό Ἀ­ δια αυξημένης ἑτεοότητας. Γινεται αντιληπτό ότι ἦ τοιμεοὴς

24 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 25

διαταξη της ψυχης, μὲ τὶς τοεἱς αντἱστοιχες αοετές, τὴ σοφἱα, για τὸ ἑνιαἱο της αοετης. Άν δηλαδὴ οἱ αοετὲς μεταξυ τους ἔ­

τὴν ανδοεἱα καὶ τὴ σωφοοσυνη, καθώς έπἱσης καὶ μὲ τὴ συνι­ χουν τὴ σχέση που ἔχουν τα μέση του χουσου, που εἶναι όμοιασταμένη τους, τὴ δικαιοσυνη, δημιουογεἱ έσωτεοικὲς συγκοου­ μεταξυ τους, ἢ ἔχουν τὴ σχέση τών μεοών του ποοσώπου. Οἱσεις, οἱ ὁποἱες όξυνονταιὴ αμβλυνονται, αναλόγως του οόλου συξητητὲς αποδεικνυονται αοκετα ευφυεἱς στὴ συξὴτηση τουτὸν ὁποῖο εἱναι σὲ θέση να ἐπιτελέσει τὸ λογιστικό μόοιο της θέματος αυτου. Ὁ Σωκοατης μὲ τὴ διαλεκτικὴ του δεινότηταψυχῆς. “Οταν τουτο εἶναι ποοσηλωμένο στὴ θέαση του Ἀγα­ κατευθυνει τὸν διαλογο, ἔχοντας έπἱγνωση τῶν πιθανών έπι­

θου, εἶναι ἱκανό, συμπαοασυοοντας καὶ τ” αλλα μέοη, να έπι­ χειοηματων κατα της διδασκαλἱας του ότι ὴ αοετὴ εἶναι γνώ­

τυχει για τὴν ανθοώπινη ψυχὴ τὴ μέγιστη δυνατὴ ἑνότητα. ση.Τὸ ποόβλημα έπανέοχεται στὸν Μένωνα, όπου ό ΣωκοατηςΤὸ πόνημα υπ” αοιθμόν τέσσεοα (4) εἶναι Ἡ ἀοετὴ ὡς γνώ­ αμφιβαλλει κατα πόσον ὴ αοετὴ διδασκεται μέ τὴν ἴδια ἐπιτυ­

ση. Στὸ σημεῖο αυτό όφεὶλεται μια έξὴγηση, ἐπειδὴ, κανονικα, χἱα που διδασκεται μια ποακτικὴ τέχνη, όπως ὴ ἱππικὴ, ένω,

ὁ αοιθμὸς τέσσεοα θα μποοουσε να συνοδευσει τὴν ἔννοια της μποοστα στὸν αποοημένο συνομιλητη του, παοατηοεἱ ότιδικαιοσυνης παοα έκεἱνες της αοετης καὶ της γνώσεως. “Ωστό­ ὀοθὴ γνώμη, ἐκτὸς από τὴ φοόνηση, όταν εἶναι σταθεοὴ, μπο­

σο, κοἱθηκε ότι θα ἦταν ἐπιτυχέστεοη ὴ συστοὶχηση της δικαι­ οει να ὁδηγὴσει στὴν αοετὴ.οσυνης ποὸς τόν αοιθμό 5. Ὁ αοιθμὸς 4 εὶναι ευοεὶας ἐφαο­ Πολλοὶ σχολιαστές του πλατωνικου ἔογου ασκησαν κοι­μογης (τέσσεοα τα ποωταοχικα στοιχεἱα: πυο, υδωο, αὴο, γῆ· τικὴ πανω στὴ σωκοατικὴ διδασκαλὶα ότι ὴ αοετὴ εἶναι γνώ­

τέσσεοις οἱ κυοιες αοετὲς: σοφία, ανδοεἱα, σωφοοσυνη, δικαι­ ση. Καταγοαφονται οἱ παοατηοὴσεις των Κ. Βοττονν, Οὶιτ.

οσυνη· τέσσεοις οἱ στοιχειακές ποιότητες: θεομό, ψυχοό, υγοό, Βοννε, Τ. Ρεττηοτ, Τ. Ιτννὶυ καὶ ΑΙ. Νεὴεητεε. Ἡ κοιτικὴ ἑστια­ξηοὸ κ.λπ.) καὶ, εἱδικῶς, τέσσεοα εἶναι καὶ τα συστατικα στοι­ ξεται, κυοἱως, στὴν παοαγνώοιση ἐκ μέσους του Σωκοατη ση­

χεἱα της ψυχης: ό νους, ἡ έπιστὴμη, ὴ δόξα (γνώμη) καὶ ὴ μαντικών παοαγόντων της ἠθικῆς συμπεοιφοοας,όπωςὴ βου­

αἴσθηση. Ἀπὸ τουτο τὸ σημεἱο δομώμενοι, συνοδευσαμε τὴν ληση καὶὴ επιθυμια. Ἡ έν λόγῳ κοιτικὴ δἱνει τὴν ευκαιοἱα νααοετὴ ώς γνώση μὲ τὸν αοιθμὸ 4, καὶ για τὸν ποόσθετο λόγο διατυπωθουν καὶ οἱ δικές μας αντιλὴψεις πανω σἱ αυτὴν καὶότιὴ αοετὴ νοεἱται ώς δυναμη έπιτέλεσης του αγαθου δια της πανω στὴ σωκοατικὴ διδασκαλἱα του Πλατωνος.Τα ἑοωτὴμα­διακαιοσυνης. τα καὶ τα ποοβλὴματα ἐπιδέχονται διαφοοετικὲς απαντησεις

Το τέταοτο στὴ σειοα πόνημα έξεταξει ένα από τα πιο πο­ καὶ διαφοοετικὸ τοόπο ποοσέγγισης. Ὁ καλυτεοος τοόπος κα­λυσυξητημένα θέματα της πλατωνικῆς φιλοσοφἱας, αφου ὴ ποο­ τανόησης κι έομηνεὶας των σωκοατικῶν ηθικών ποοτασεων

βληματικὴ του συνισταται όχι μόνον στὴν έομηνεἱα του πώς εἱναιὴ ἔνταξὴ τους στὸ γενικότεοο πλαἱσιο της πλατωνικῆς φι­

αοετὴ εἶναι γνώση, αλλα συνεγεἱοει καὶ τὸ ἐοώτημα κατα πό­ λοσοφἱας καὶ ὴ αναγωγὴ τους στα πολυτιμότεοα κι αφοαστασον ὴ αοετὴ εἶναι διδακτη. Ὁ Ποωταγόοας υποστηοἱξει ότιὴ φιλοσοφικα δόγματα.πολιτικὴ τέχνη, ώς αοετὴ, απαιτεἱ έξασκηση καὶ παιδεὶα, παο' “Ο αοιθμὸς 5 συνοδευει τὴν ἐογασια υπό τὸν τἱτλο Ἡ ἔν­

ότι ἐδόθη υπό του θεου στους ανθοώπους κι ότι ὀἱδιος, καλυ­ νοια της δικαιοσύνης στὴν πλατωνικἠ Πολιτεία. Ὁ 5 εἶναι πο­

τεοα από καθε αλλον, εἶναι δασκαλος της αοετῆς. Σ° έναν έν­ λυ σημαντικός αοιθμὸς στὴν πυθαγόοεια αοιθμοσοφια. Ποώ­διαφέοοντα Διαλογο, Σωκοατης καὶ Ποωταγόοας συξητουν τα­ποῶτα, το συμβολο αναγνώοισης τῶν μελῶν του Συλλόγου

26 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΙΙΟΡΙΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 2 7

τῶν Πυθαγοοειων εἶναι τὁ Πενταγοαμμα, το πεντακτινο α­ οους αοιθμουςαναλὁγως της δυναμης του καθενος. Και τουτοστὲθι: ὡς ἑξης: 9­5 = 4, αποτέλεσμα τὁ ὁποιο δινεται στὸν ἕνα (1). 8­5

= 3, τὸ ὁποῖο δινεται στον δυο (2). 7­5 = 2, το ὁποῖο δινεται στον(3). 6­5 = 1, τὁ ὁποῖο δινεται στὸν τέσσεοα (4), ὁποτε καθε ποα­ξη ποὁσθεσης δινει τον πέντε (5). Ἀπ” αυτο και μονον κατα­νοεῖται ὁ οολος της πενταδας ὡς συμβόλου της δικαιοσυνηςἔ

Ἡ πέμπτη απο τις πλατωνικὲς μελέτες διεοευνα τὴν ἔννοιατης δικαιοσυνης ὁπως αυτὴ αναπτυσσεται στὴν Πολιτεία. Σ°

ένα ποῶτο σταδιο οι συζητησεις πεοι δικαιοσυνης ἔχουν, μαλ­λον, εἰσαγωνικὁ χαοακτῆοα και ποοετοιμαζουν τὸ κυοιο μέ­οος του διαλὁνου που θ” ακολουθησει. ”Ετσι, ὁ Σωκοατης, με

Ὁ αοιθμὁς 5 ειναι, επισης, ὁ γαμηλιος αοιθμὁς ἐπειδὴ εἶναι σχετικὴ ευκολια, καταοοιπτει τις αντιληψεις του Πολέμαοχουτὸ αθοοισμα του ποὼτου αοτιου (2) και του ποώτου πεοιττου ὁτιὴ δικαιοσυνη εἶναιὴ ανταπὁδοση τῶν ὀφειλομένων ὴ ὁτιὴαοιθμου (3), δηλαδὴ του ποὼτου θηλυκου και του ποὼτου έν λονῳ αἔια και αοετὴ συνισταται στὸ ὁτι δι” αυτης ευεονε­αοσενικου αοιθμου. “Η υποτεινουσα 5 του ὁοθονωνιου τοινώ­ τουνται οι φιλοι και βλαπτονται οι ἐχθοοι. Ἡ ἑπομενη αποψηνου, υψουμενη στὴ δευτέοα δυναμη, ισοοοοπεῖ το αθοοισμα πεοι δικαιοσυνης εἶναι εκεινη του Θοασυμαχου ὁτιὴ δικαιο­τῶν δυο αλλων πλευοῶν, 3 και 4, υψουμένων, επισης, στὴ δευ­ συνη εἶναι τὸ δικαιο του ισχυοὁτεοου, μὲ πεδιο αναφοοας τὴντέοα δυναμη (52 = 32 4 42). Ὁ Πλατων, έχοντας πυθανὁοεια πολιτικὴ εξουσια, ὁπου οι πολιτες καλουνται να πειθαοχουντὴν ἔμπνευση, θα δώσει στὴν Πολιτεία πέντε τυπους πολιτευ­ στους νομους που οι εκαστοτε αοχοντες θεσπιζουν ποὁς ὁφε­ματων (αοιστοκοατια, τιμοκοατια, ὁλιγαοχια, δημοκοατια, τυ­ λὁς τους. Κατι αντιστοιχο, μὲ συνκεκοιμένες διαφοοές, υπο­οαννια) και, αντιστοιχως ποὁς τὸ καθένα απο αυτα, πέντε στηοιζει ὁ Καλλικλὴς στον Γοηνια. Καθένας απο τους συνομι­ανθοώπινους τυπους (Πο/ι., Η 544ε 4­5). Ὁ αοιθμὁς 5 εἶναι τὁ λητὲς του Σωκοατη αντιμετωπιζει τα ποαγματα κατα τὁν τοὁ­ιεοὸ συμβολο της δικαιοσυνης, ἐπειδὴ ὁ αοιθμὁς αυτὁς μοιοα­ πο που έμαθε να λειτουονει και να ἐξυπηοετεῖ τα συμφέοονταζει στα ισα τους αοιθμους ἀπὸ 1­9:

Ι Ζ 3 4 5 6 7 8 9 1. Για ὁλη τὴν αοιθμοσοφια τῶν Πυθανοοειων, 1. Ρτ. ΜΑΤΓΕΙ, Ὁ Πυθα­

Και κατι ακόμη που παοατηοει ὁ .Ι Ετ. Μειττέὶ “Αν θέταμε ι|ΞἐαἶτἘ¿60ι5ἔ1ιῖ(έἘ(αἶ)ιειἔ)Ιι3μυ Καωἕυίἶσαιΐθήἶα­ , . ­ , . . . , νοοας, ο ι ασκα ος των

τους τεσσεοις ποωτους αοιθμους στον ενα, τον ἐλαφουτεοο δι­ Ατώνων, Ἱὸεοεεατὁον, Ἀθηνα 1963, σ. 163­172,17­ι­177.Πβ. ου. ΚΑΗΝ, Ρνικε­

σκο μιᾶς ζυναοιαε και Έοὺε τἐσσεῳἔ τελευταίοικ στὸν βαΩύτε_ ςοταε ακα Με Ρντὴαςοτεακε, Α Βτἰε/ Ηιειατν. Ι1τ‹1ὶειτειροΙὶε/(ῖειιυὁτὶαςε, ΗεοΙ‹εττ.

~ Ριιοι (ἶο 2004 σ. 99­101. Πβ. Ν. ΤΑΙΗΛΟΡ, Ἡ αρμονία των Πυθανοοείων, Νε­οο και στὸ κέντοο τὸν 5 ὡ υ οστατ τ δικαιοσυν θι απο­ ' '° °

θ ~ ι 3 Γ ζ εγ τ η ηε 3 ι 4 η€7 , φέλη, Ἀθὴνα 2000, σ. 27­48. Πβ.Α. ΜΑΝΟΥ, Πὁόκλος. Ὁ π/ιατωνικὸςέιιαὁαχος.Ψιθι ισΈΟὉσε Έ ν Ο ­ , , Η \ \ , ε , , 3 ,

„ ε η, Ε Οοοξἶπὁἶχ αφαωωνταἦ απο ΈΟὉΞ μ“εγαλΡτε Ἡ επιστη/.ιη των οντων μυστανωνος πηος τη θεα του Ενας, Γοηνοοης, Αθηναοους τον εαυτο του και δινοντας το υπολοιπο στους μικοοτε­ 2Ο06,σ_156­168_

28 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ Φ1ΛοΣοΦ1Α±Μ1ΑΤΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠοΡΤΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 29

του. Ὁ Πλατων, μέσα στὸ πλαισιο της στοατηγικῆς τού όλου μιὰ αμφισημια, εχει δηλαδη μια κύοια και μια παοαγωγη ση­διαλόγου, θέτοντας στὸ στόμα τῶν εταιοων τις αντιληψεις αύ­ μασια, με αποτέλεσμα να καταληγει σὲ αύθαιοετα συμπεοα­τες ποοετοιμαζε τὸν χοόνο ἔκφοασης των δικων του διανοη­ σματα, όσο και οι αντιληψεις της Ι. Αιυτεε. Ἡ εκλεκτη εοευνη­ματων πεοι δικαιοσύνης, τα ὁποῖα αποοοέουν από τη συστοι­ τοιὰ της πλὰτωνικης φιλοσοφιὰς πὰοατηοει ότι αν πολιτειαχια ψυχης και πολιτειας θεμελιωμένη μεταφυσικα. Άλλωστε, και ατομο ειναι δικαιοι με τὸν ιδιο τοόπο, εἴτε αοχισει κανειςοι απόψεις των ἑταιοων εκφοαζουν τὸ αζιακὸ σύστημα της πε­ από την πόλη για να διεοευνησει τη δικαιοσύνη της ψυχης εἴτεοιοοέουσας πολιτικῆς ατμόσφοιιοαε, την όποια δὲν παοαγνὡ­ αοχισει απο την ψυχη γιὰ να γνωοισει την ουσια της δικαιο­οιζε ό Πλατων, ασχέτως τού αν δεν συμφωνούσε μαζι της. Ὁ­ σύνης της πόλης, τὸ συμπέοασμα θα ”ναι ποοβληματικό. Στηνοισμένες αλλωστε απόψεις τού Θοασύμαχου αποτελούσαν ανα­ ποὼτη πεοιπτωση τὸ αποτελεσμα θα 'ναι ότι οι πολιτες δεν θαγλυφη εικόνα της ποαγματικότητας. Μια κοντόφθαλμη παοα­ 'χουν κοινη ανθοὼπινη φύση λόγῳ των μεγαλων διαφοοῶντηοηση θα επιβεβαιωνε ότι η αδικια καθιστα τὸν ανθοωπο μεταζύ τῶν μελῶν τῶν τοιῶν ταζεων. Στη δεύτεοη πεοιπτωση,εύτυχη, καλότυχο, ενω δικαιοσύνη τὸν όδηγει στην αθλιότη­ με αφετηοια την πόλη, τα ποαγματα όδηγούνται, παλι, σε ποο­τα... Και σημεοα ακόμη οι λόγοι αύτοι εχουν ισχύ, ανεζαοτη­ βληματικὸ αποτέλεσμα, αφού τὸ καθε μόοιο της ψυχης θα εἶ­τως τού αν δεν διαθέτουν ηθικό κύοος. Ἡ παοεμβολη, μαλι­ ναι τοιμεοές, εφόσον εἶναι σύστοιχο ποὸς την ταζη, η όποια,στα, τού Γλαύκωνος εἶναι ακόμη πιο ῶμα οεαλιστικη: αν αφη­ συνισταται από ανθοωπους που εχουν ψυχη με τοια μέοη. Στιςνονταν ελεύθεοοι ενας δικαιος κι ενας αδικος να κανουν ό,τι παοατηοησεις των δύο διανοητῶν ποοστιθενται οι δικές μαςεπιθυμούν χωοις κυοώσεις, τότε εἶναι αδύνατο ό δικαιος να μη αντιπαοατηοησεις. Ένας ζωντανός και παντοτε επικαιοοςβαδισει στα ιχνη τού αδικου! διαλογος ποοκαλεῖ αδιαπτωτο το ενδιαφέοον.

Ὁ Σωκοατης, ποοκειμενου να καταστησει εναογέστεοη τη Ὁ αοιθμὸς 6 ειναι συνοδευτικὸς της μελέτης μὲ τον τιτλο:δικαιοσύνη ιός αζια της ψυχης, ποοσφεύγει στην πολιτεια για Ένα παοαὁειγμα πλατωνικού τοόπου ζωῆς: ὁ μύθος του Ἡοὸςνὰ δειζει τι ειναι και πῶς λειτουογει στὸν χῶοο της η δικαιο­ τοϋ Ἀομενἰου. Ὁ αοιθμὸς 6 δὲν εἶναι ούτε ύπεοτελης, δηλαδησύνη. “Οταν καθε ταζη, οι αοχοντες, οι ύπεοασπιστὲς της πό­ μικοότεοος τού αθοοισματος των διαιοετων του, όπως λ.χ.λης και οι επαγγελματιες, επιτελει αψογα τὸ οικεῖο εογο της εἶναι ὁ αοιθμὸς 20 ‹ 1+Ζ+4+5+10, ούτε ελλιπης, δηλαδη μεγα­χωοις να παοεμβαινει στὸ εογο των αλλων ταζεων, τότε η πό­ λύτεοος από το αθοοισμα τῶν διαιοετῶν του, όπως εἶναι λ.χ. ὁλη εἶναι δικαιη. Κατι αντιστοιχο συμβαινει και στην ψυχη, ό­ αοιθμός 9 › 1+3. Ὁ 6 εἶναι τέλειος, επειδη εἶναι ισος με τὸ α­που το λογιστικό, τό θυμοειδὲς και τὸ επιθυμητικό, με τις αοε­ θοοισμα των διαιοετῶν του: 6 = 1+2+3, αλλα και ἴσος ποὸς τὸτές του τὸ καθένα, επιτελὼντας τὸ οικειο εογο, συμβαλλουν γινόμενό του: 6 = 1›‹2›‹3. Έτσι, κοιθηκε σκόπιμο να συνοδεύ­στην ισοοοοπια της όλης ψυχης. Οι πλατωνιστὲς αντιμετὼπι­ σει την εν λόγῳ μελέτη, η όποια, δινει ένα παοαδειγμα, ενασαν με πολυν ποοβληματισμὸ τη σχέση μεταξύ ψυχῆς και πο­ ποότυπο δηλαδη ζωης τόσο πληοους και τόσο εντελούς όσολιτειας. Στην παοούσα μελέτη καταγοαφονται τόσο οι ποο­ μποοει νὰ τη διαμοοφὼσει μ° αύτὸν τὸν τοόπο ὁ ανθοωπος.βληματισμοι τού Γο. Βλαστού, ὁ όποιος ύποστηοιζει ότι διέφυ­ Στὸ δέκατο βιβλιο της Πολιτείας ὁ πλατωνικὸς Σωκοατης,γε της ποοσοχης τού Πλατωνος πως η δικαιοσύνη εμφανιζει αφηγούμενος στον Γλαύκωνα τον μύθο τού Ἡοὸς τού Ἀομε­

30 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 31

νίου, φτανει στὸ σημείο ἐπεῖνο, ὅπου οί ψυχές, συγκεντοωμἑ­ λστττὴὴ§ Ιτεγὰλὴτεσὴἐ φτλσσσφτὴὴἐ ὡστμστὴτσἐ τσσ Πλάτω­νες στὸ φωτεινὸ λιβαδι, ἐποὅπειτο νὰ ἑπιλέξουν, μεσα ἀπὸ ἕνα νσἐ ὴὰτ τὴἐῖ στσὰσὰὰλτὰἐ τῶν μεὴττῶτ Υετῶν­μεγαλο πλῆθος ποοτυπων βίου, ἐκεῖνο που, κατὰ τὴ γνωμὴ Ἡ ὰελέτὴ μὲ τστ ὰστθμσ ἑπτὰ (7) εἶνὰτ Ἡμὰυὰτὴ σσφίὰ τουτους, ἦταν τὸ καλυτεοο γιὰ τὴ νέα ζωὴ τους. Κι ὁ πλατωνικὸς Σωτθὰττλ ρζτὰτσὰι/ωι/ὸἔ πθὸέ τὴν ἀλήθεταί Ὁ ὰστθμσἐ 7 εἶνὰτ ἶεσσἐΣωποατὴς παοατὴοεῖ ὅτι οί καθαοες ψυχές, αυτες που κοὰτὴ­ ὰστθμσἐί ετνὰτ Ἀμὴττσσί ὰτὰσὴ σὲν εἶνὰτ τσ Υτνσμετσ ὰστθμῶν μὲ·σαν τον ἑαυτό τους σὲ κατασταση, θὰ λέγαμε σὴμεοα, ὰγιὅτὴ­ σὰ στὴ σσὴὰσὰί ὰλλὰ ετνὰτ ὴὰτ Ἀπὰττσσ ἐττὰσὴ σὲν Υστνὰ ὼἐ ττὰττος, ὰποτυγχαναν νὰ επιλέξουν τὸν παλυτεοο τοοπο ζωῆς. Ἀ­ σὰγτστ ὴὰνὲνὰτγ ἐτττσὴσ ὰστθμσ μὲσὰ στὴ σεὴὰσὰ­ Σσνὰντὰτατντιθέτως, οί ψυχὲς που πόνεσαν οί ίδιες ὴ που εἶδαν ὰλλες, ττὰντσὰ ὰφσσ ἑπτὰ εἶνὰτ στ ττλὰτὴτεἐ ἑπτὰ μἑσσἑ στὰσττετ %ὰθε

ὰδελφές του ς, νὰ υποφεοουν ἔκαναν παλυτεοὴ ἐπιλογὴ τοὅπου φὰσὴ τὴἐ σελὴτὴσ ἐτῶ ὴὰνεὴ ὰλλσὰστε, ἔντστὴ τὴν πὰσσὴστὰ τσσζωῆς, ἐπειδὴ δὲν υπηοξαν ὰγυμναστες στους πονους κατ στὰ στὴν ἱστοοία των ίδεῶν: ἑπτὰ οί σοφοί, ἑπτὰ τὰ μυστὴοια, ἑπτὰκακα. Τὸ ποὀβλὴμα που τίθεται, ἐν ποοπειμἑνῳ, εἶναι γιατί ὰλ­ στ ἐτστλὴσίξἐ κλπ­ Οἱ Πσθὰγσσετστ τσν εἶλὰν σὲ τστὰττεσὴ ὰτττμὴτλοι ἐπιτυγχὰνουν, ἐνῶ καποιοι ὰλλοι ὰποτυγχὰνουν στίς ἐπί­ σὴ› ὰφσσ ὴτὰτ τσ ὰθσστσμὰ σὴσ σὴὴὰντστῶτ ὰστθμ­ῶτ τὴἑ ὰστθτλογἑς τους; “Υπο ποιὲς ποουποθεσεις ἐπιλεγεται ὅ ὰοιστος βίος; μσσσφτὰἐ τσσ§› τσσ 3 ὴὰτ τσὴ 4­ Ὁ ὰστθίτσἐ 7 ἑττελἑγὴ Υτὰ τη ὰστθ­Στὴν ὰντιμετώπισὴ του ποοβλὴματος ὴοθε ως ὰοωγὸς ὴ ψυ­ μὴσει, στὴ σειοὰ των πλατωνικῶν μελετών, τὴ σωκοατικὴ σοφία.χολογία του βὰθους, καποιες ὰντιλὴψεις του Ο. Ιιιιτς, οί ὁποιες Ὁ Σωὴσὰτὴἐ ὴττὴσἔε ἔνσἐ φτλσσσφσἔ­μὰγσσ ττσὴ μὲ ττἐ στ­ωττὲἑ

δίνουν ἔμφασὴ στὸν οολο του ὰσυνειδὴτου, καθως ἐπίσὴς καί τῶν ὰττσσὴσσεών τσὰ ττἐ ὰττσστσσττὴσετἐ σὲ ὴὰτστὰ σὴμετὰ τῶνὴδιδασπαλία του Πλωτίνου καί του Ἀοιστοτελὴ.Τὸ πιο σὴμα­ στὰλσγτὴσὰτ σσζὴτὴσεὼτ τστὴ τὴ Χσὴσὴ τὴἑ ετ­σσσνετὰἑῖ τσὰ Υσὴ­ντικὸ καί ταυτοχοονως τὸ πιο παοὰδοξο της ποοβολὴς ἑνὸς τεσε τσὴἐ σσνσμτλὴτἑἐ τσσ­ Τὸ σὰτμσντσ ὴὰτὴ θετὰ φλσγὰ ττὲσὰποοτυπου ζωῆς που συνδυὰζει ὴδονὴ καί πονον, μὲ ὅλες τὶς του του ποοσὲδιδαν μιὰ θεοείδεια που του ἐπέτοεπε νὰ βλεπειὰναγπαῖες ποὸς τουτο διευκοινίσεις, εἶναι ὅτι τὸ παοὰδειγμα τὴ ἔωὴ. τσσ ὡἐ θετὰ ὰττσστσλὴ­ Ώἔ ἐκ τσὴτσσ σὲτ ἔεντζετ σ συ­αυτὸ τὴς ὰοιστὴς ζωῆς διαμοοφωνὀταν ὡς ὰποτὲλεσμα τῆς σλεττσμ­σέ τὴἔ μ­ὰγστὴἐ τσὴ σσφτὰἐ ττσστἐ τὸν ὰστθμὸ 7­

ὰνταλλαγῆς ἐμπειοιῶν, ἑνὸς διαλόγου μεταἔυ των ψυχῶν που Ἡ σσςρίὰ του Σωτωάτὴ, ἀναγνωοισμενὴ ἀπὸ τὸν θεὸ των Δελ­κατἑοχονταν καθαοὲς ὰπὸ τὸν ουοανο πι ἐπείνων που ὰνε­ φσὰλϋ σὴντστὰτσ στὴ Υνὼσὴ τὴἐ ὰγνστὰἐ­ Πσσσωπστστὴἑ ὴσεμὴβαγναν απὸ τὸ χαθαοτἠογο του χααματοε τηἐ γῆα ἀλλὰ ἐπαναστατικὴ, δὲν γινόταν εὐπολως ὰποδεκτὴ ουτε ἀπὸ

Ὁ μυθοἔ του Ἡαόα μαζι μὲ Έ, αλλα παοβλἠματα καὶ Έα τὸν παθὴμεοινὸ ὁίνθοωπο ουτε ὰπὸ τὴν ἐξουσία. "Οταν ἐπι­ἑοωτὴματα που ἐγείοει, δείχνει ἔναν Πλὰτωνα νὰ ἔχει στοαμ­ Χετσετ νὰ στσέψετ τσὴἔ πσλττεἑ στσν σσσμσ τὴἐ ὰλὴθετὰἐ Ττσστ

μἐνο τὸ βλεμμα ποὸς τὴ γῆ, κατὰ πυοιο λογο, καὶ. νὰ τὸ ὰνα­ σὴσσὴετ στὴ σὴτὴ τσὴἔ %σσμσὰνττλὴψὴ› βὰσετ τὴἑ σπστὰἐ σὰστσὴκωνει μόνον ὅταν παοίσταται ὰναγπὴ γιὰ μιὰ πλὴοεστεοὴ ττσἐ τὴἐ ζωὴἐ ετνὰτ ὴςἐττττσχτὰιὴ σσἔὰ ὴὰτ τσ Χσὴμὰ­ Κσστσ μὲ­ζωὴ. “Αλλωστε ἔχει κανείς ὰνοικτὸ τὸ δικαίωμα νὰ υποστὴοί­ λὴμὰ τσσ Στσὴσὰτὴ ὴτὰν σ ὰὴτσέλεγλσἐ ὴὰὴ ἑτττσὴσ σ ἔλελτχσἐζει ὅτι ἕνα παοαδειγμα ζωῆς, τὸ ὁποῖο πεοιλαμβὰνει τὸ ὰγαθὸ τῶν ὰλλων­Τὸ τσὰνὴτσ τσὴ Υτὰ τὴ σὴμσὴσὰττὰ ὴτὰτ σττ θὰ ,τσε­καί τὴν ὰοετὴ ὰπὸ τὴ μιὰ καί τὴ γυμνασία στους πονους ὰπὸ Ι πε τὰ ,νὰτ τσ ττσλττεσμὰ τσυ μὲτσσστ ὴὰτὰ τσ ττὰσὰσετγμὰ τὴἔτὴν ὰλλὴ, δὲν εἶναι παοὰ μιὰ ποοδοομικὴ διατυπωσὴ τὴς μελ­ τσσσσστττὰἔ τῶν μσστσσν τὴἐ ὰνθσσστττνὴἐ ψὴλὴἐ­ Ἡ σω%ΩΟίΉ%ὴ

32 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ‹Ι›ΙΑο›:οΦΙΑ; ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΙΤοΙ>ΙΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 33

ὰγνοια ὀὲν στηοίζεται πανω σ” ἔναν σκεπτικισμό, ὁ ὁποῖος αμα ματέττθὴναέτἔτ μταν ααττἐανττααατέ ὴ ψμλὴ να ταλτταατταττ

υποστηοίζει ὅτι γνώση εἶναι ανέφικτη, ὰλλὰ ἐκεῖνος που πι­ ὴαέτ τὴν ένατὴτα τὴ§› ματ μτα μαθέτὴτὴ απατα τὴν ααὴνέτ αταν

στευει στὴν ὰὁυναμία του ὰνθοώπου νὰ γνωοίσει τὰ θεια ποαγ­ μααααταμα τὴ§ μέσα αμα τὴ μέθέἔὴ μταἐ αέτααἐ βαθμταων ταττ

ματα. Ἀπὸ τὴν ὰλλη πλευοα, ωστοσο, ὴ διστακτικοτης ἐκ με­ ὼααταττ τα ατταταν ὼἐ αἔτα› έμτραντἔέτ ματ ατα ααα έτττττέαα τὴἐοους του Σωκοατη στὴν ἔκφοαση καποιων ὰληθειῶν εἶχε νὰ κα­ τταανματτματὴταἐ τὴ μέναλὴτέαὴ έναανέτα αμνματττμα ττααἐ

νει μὲ τὴν επίγνωση του ὅτι οἱ συνομιλητές του δεν εἶχαν τὴν αλλέἐ αἔτέα αττωἑ έτνατ λλ­ ατ ὴθτμέἑ­ Ὁ έαωἐ έτνατ τταθαἐ ανα­

ἱκανοτητα νὰ γίνουν κοινωνοί τους. Ἡ αληθεια του Σωκοὰτη νωνὴἔ ατα ατταλτττα ὼαατα ματ τα αναθα ματ αμἐ έμ ταττταμ α

δηλώνεται μὲ τὸ θειο σημὰὁι, τὸ ἐνυπαοκτο μεσα του, καὶ βε­ έααατὴἐ έτττθμμέτ να θέαματὴαέτ ταν έαὼμένα­ Ἐττταὴματναντατβαιωνεται στὴ συγκοουσὴ του μὲ το κατεστημένο τὴς ὰθη­ ματτατέτ αταφααέἑ μέταἔα Φαταθατ ματΣαμττααταα ττθέντατ μτ

ναἰκης πολιτείας, καθως ἑπίσης καὶ μὲ το θανατο του. αναλτταντατ ατ ττααβλὴματταματ τῶν αλαλταατῶν Α­τν Ρτταα τἩ ἑπομενη μελετη, φεοουσα τον ὰοιθμὸ υκτὼ (8) εἶναι Ὁ ΑΗ­ Αττττέτταττἔν ένῶ ὴ μέλέτὴ ττααλωαέτ ατὴν έττταὴμαναὴ τῶν

πλατωντκὸς ἔοως ὡς ἀναγωγὶκὴ ὁυναμη. Οἱ Πυθαγοοειοι δὲν αματατὴτων ματ› μματωα τῶν αταφααῶν μέταἔα Πλατωνααμιλουν γιὰ ἔοωτα ὴ δὲν χοησιμοποιουν τὴ ὅνομὰ του. Μια, ῶ­ Πλωττναττ ματ Πααμλαττ ῶἔ ττααἔ τα θέμα τατ έαωταἐ­ Γτνέτατ

στοσοζ ὰπὸ τὶς κυοιες ὰξίες τῆς φιλοσοφίας τους ὼς τοοπου ανττλὴτττα αττ αέν έτνατ αλέἐ ατ τὶτμλὲἐ τταντατέ ἔτατμέἐ ντα ταζωῆς ὴτανὴ φιλία. Έμεινε θουλικὴ στὴ ὀιαὀοομὴ τῶν αὶὼνων ὁααττταατμα τὴἔ αναντμντμὴἐῖ ττααέταα Ταμτα έτνατ θέμα τταταέτα§

ὴ φιλία μεταξυ του Δαμωνος καὶ του Φιντίου. °Οα ἔοως του μτ έλέμθέαταἐ μτ έἔαατατατ αττα τὴν αἔταθέττμὴ ματ αἔταττατὴ­

ὰντοα καὶ τὴς γυναίκας, του ὰοσενικου καὶ του θηλυκου, συ μ­ ττμὴ τμανατὴτα τὴἔ τὶμτλὴέ­

βολιζομἐνων με τον πεοιττὸ καὶ τὸν ὰοτιο ὰοιθμο, μεταστοι­ Ἡ μέλέτὴ μέ ταν αατθμα έννέα (9) τττλαφααέτταττ Τα Ωτ7τα›

χειωνοταν σε μιὰ ὰγαπητικὴ σχεση σώματος, ψυχῆς καὶ πνευ­ τα αθαμταω τα ατταθαὴτα ματ τα αττααθθμτα­ Ἡ τέχτ/77 τηέ ττλατω·

ματος, σ® ἕναν μικοοκοσμο ὰομονίας ὅπου ὴ φιλοκαλία συνι­ ντμηέ ατα×τέμττμτΪ€­ Ὁ αατθμαἐ 9 έτὴνλανέ τὴἔ αέαααὴἑ έμττμὴτ

στα ὰναγκαστικὸ καὶ τελικο αἴτιο. Ὁ ὰοιθμὸς 8 ὡς τοίτη ου­ σέωἔ αφαττ ὴταν τα τταῶτα τέταανωνα ατὴ αέμααατ ταὴ τταώτ

ναμη του Ζ εἶναι ὁ ποῶτος κυβος ποὸς το 10. Συμβολίζοντας τὴ τομ ττέαττταττ αατθματ (32) Γέντμῶ§ ατ αατθματ 6­9 αέν έτλαν ντα

φιλία, ὅπως καὶ ὁ Ζ, ἐκοίθη σκόπιμο νὰ ὰοιθμὴσει τὴ μελετη τοττἐ Πμθανααέταττἐ τὴ αττατταατατὴτα τταα έτλαν ατ ττττ μαθὼἑπεοὶ του πλατωνικου ἔοωτος, αφου, πἑοαν της φιλίας, ἐκφοα­ ματ α 5· Ώατααα, α αατθμαἐ 9 έἔέφααἔέ τὴν ααμαντα τὴἐ φτταέ­

ζει τὴν κοσμικὴ ὁιομογίοι, ως μεσα ὰπὸ τὴν ὰομονικὴ σχεση ὅλων τῶν συστατικῶν της

Ὁ ἔοως συνιστα τὴν κινητὴοια δυναμη της πλατωνικῆς φι­ ατατχέτων­ Ώἑ έμ τααταμ έττέλένὴ νυ αατθμὴαέτ τὴν αναφέα­λοσοφίας καὶ λειτουογεῖ μεσα στὸ πεοιβαλλον του ὡοαίου. Ἀ­ θέταα μέλέτὴ¬ έττέταὴ› ματ ατὴν ττέαττττωαὴ τὴἔ ττλατωντμὴἔ ατα­

γαθὸ καὶ ῶοαῖο χοησιμοποιουνται ὰμφὀτεοα, ποοκειμενου νὰ λέμττμὴτἐ αττνέαναἔαντατ αλα τα ναὴττμα μέαα, τα μαθένα αταν

καταστει ευκοινὲστεοη ὴ φυση του ἑτἐοου, καθε φοοὰ που πα­ ματαα ταμ ττααμέτμέναμ ὴ αταλέμττμὴτ λέττααανὼνταἐ ῶἐ ττααν·

οίσταται αναγκη ποὸς τουτο. Ὁ ἔοως, ὡς δυναμη ὰναγωγικὴ, ματτμὴ τέΧνὴ› να έττττττχέτ αταν αταΧα τὴἑ­φἐοεται ποὸς τὸ ὼοαῖο καὶ γεννα μέσα σ” αυτο. Ἡ ὰναγωγὴ Ἡ ττλατωντμὴ αταναὴαὴ έτνατ ατααμῶἐ ατααμμένὴ ττααἑ τατης ψυχῆς, διὰ του ἔοωτος, ποὸς τὸ απολυτο ὼοαῖο ὰκολουθει ττμτατέαα ματ τα μαλλτατατ ττ­Ξ ααὼματέἐ τττταατααέτἔ ταττ ναὴ­

30

34 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 35

τον τοομον­ Γτὰ τὴν ἔνφοὰοὴ τοοἑ οττοοτὴοτζοτὰτ οττ ο ττοο­ μαθαίνουμε οτι ὁ νους εἶναι τὸ ἔν, ὴ ἐπιστημη τὸ δύο, ἐπειδὴφοοοτοἔ λονοἔ του φτλοοοφοο οἰνὰτ ὴὰτὰλλὴλοτοοοἔ τοο νοὰ­ γνωοίζει ἔναν και μόνον δοομο ποὸς τὴ μοναδα, ὁ αοιθμὸς τηςπτού, τὸν ὁποῖο, τελικῶς, ενισχύει. "Ο πλατωνικὸς λογος γνω­ ἐπγφανειαἐ εἶναι γνώμη (ὁόξα), ἐγὼ ὁ αοιθμὸς τού ογκουοτἔὰποτο νὰ οτνὰτ οὴτοοττοτο ὰοοὴτοἔ ­ποτὲ οὲν ετνὰτ ὰττοο­ εἶναι ὴ αἴσθηση. Οἱ αοιθμοἱ αύτοί, λέγανε οἱ Πυθαγοοειοι,οὴτο§_ νὰτ ττοτο ὰττοοοοὴτοτῷ οὲν ἐνφοὰζοτὰτ οὴλὰοὴ ττοοτο* εἶναι οἱ μοοφὲς των ποαγματων, απο τα οποἴα αλλα συλλαμ­οα, οταν δεν είναι ἱκανὸς να τον ακούσει ο δεκτης. Ὁ γοαπτὸς βάνονταγ μὲ τὸν νου, ἄλλα μὲ τὴν ἐπγστἠμηη ἄλλα μὲ τὴ γνώμηλον率 ὰπο τὴν ὰποψὴ ὰοτὴ› οὲν νντοοτἔοτ οὲ ποτοο§ νὰ μτλὴ­ κι αλλα με τὴν αἴσθηση (Περὶ ψυχῆς, Α 2, 4Ο4ο). Οἱ αοιθμοιοοτ νὰτ οὲ ττοτοο§ νὰ μοτνοτ οτωπὴλοἐ­ Έτοὴ τον οολο ὰοτον ταυτίζονται μὲ τα τεσσεοα εἴδη των ποαγματων που γίνονταιτον ὰνὰλὰμβὰνετ ο ζοοντὰνοἐ κτ ἔμψολοἐ λονοἐ τοο ἐτττοτὴμο­ γνωστα με τίς ἐν λόγω τεσσεοις γνωστικὲς δυναμεις. Παοακο­νοἔ­ "Οοο ὴ ψολὴ ὰνοολοτὰτ ττ ἐτττλοτοοτ τὴ θἑὰ τῶν ττμτοτοοτον λουθὼντας τὸν Ι. Ρτ. Μεττεἰ, καταγοαφονται πολλὲς ἐκφανσειςτοοο ττοοτοοὰἐοτὰτ ὴ οονὰμὴ τοο λονοο­ Ὁ λονοἔ ντὰ τὰ ττμτο­ της τετοακτύος, οποία εἶναι δηλωτικὴ εἴτε ἑνὸς συνόλου τεσ­τοοὰ ετνὰτ οὴτοἑ οτοοἔ Ζττνοοἐ κτ ὰοοὴτοἐ οτοοἔ ὰνομνὰοτοοἔ­ σαοων ποαγματων, εἴτε της ακολουθίας τῶν τεσσαοων ποὼ­Ὁ λονοἐ ποοἔ ὰοτοοἐ ετνὰτ ὰττοοοοὴτοο οὲν λένοτὰτ Ιτοοο)οὰ› των αοιθμῶν, εἴτε τού τεσσεοα ως βασης καθε τετοαμεοουςὰλλὰ οτὴν ὴὰτὰὴλὴλὴ οττνμὴ: ντὰ νὰ ἔλοτ ὰποτολοομὰ­ Ἀλλω­ κατανομης. Κατα τὴν ἔννοια που γίνεται λογος για μοναδα,οτο› ο Πλὰττον οτνὰτ νὰτὴνοοὴμὰτοτοἐ οτὰν οποοτὴοτἔετ οττ δυαδα,τοιαδα, γίνεται καί για τετοαδα. Οἱ Πυθαγοοειοι διεκοι­ντὰ τὰ ττμτοτοοὰ› τὰ οποτὰ οττοοοὰἔοττ οὲν ττοοκοττὰτ νὰ οττὰο­ ναν ἔντεκα τετοιες διαφοοετικὲς τετοαδες (Πβ. Ι. Ρτ. Μειττόὶ, Ὁἔετ νὰνένὰ οοννοὰμμὰ οοτο τον··­ Πυθαγόοας καὶ οί Πυθαγόηειοι, σ. 129­130). Ἡ τετοακτυς ἦταν

Γτὰ τὴν ὰποοοοὴ τοο ττοοτολομὲνοο τῶν οποοτὰτοον ὰλὴ­ τὸ πιο σημαντικο σύμβολο. Ἡ μια στιγμὴ συμβολιζε τον Δημι­θοτῶν ὴ ὰποφονὴ τοο ποοφοοοτοο ὴὰτ του νοοοττοο λονοο ἰοοτ ουογο, οἱ δύο στιγμες τὴν ύλη, οί τοεις στιγμες τὸν κοσμο, ὡςοονὰμοτ ποοἔ τὴ οτοοπὴ­ Ττθοντὰτ οτο οὴμοιο ὰοτο ἑοτοτὴμὰτὰ αποτελεσμα της ἑνωσεως Δημιουογού και ύλης, Μοναδος καὶτὰ οποτὰ ὰπὰολολὴοὰν τοοἐ ἐοοονὴτοἔἱ πῶἑ ὲτοτὰοτοοτὰτ ὴ Δυαδος, και οἱ τεσσεοις στιγμὲς ὴταν το σύμβολο τῶν ἐπιστη­ννώοὴ τῶν ὰοοομὰτοον οοοτῶνἐ Ὁ οτὰλοντοτοἔ οτνὰτ βοβὰτο οττ μῶν και τῶν τεχνῶν που συμπλὴοωναν τον κοσμο? Ἡ τετοα­θὰ φτὰοοτ οτο τολοἐ τὴἔ οοοο­ Ποτοοἐ θὰ τὰνετ νοτνωνοοἐ τὴἔ κτυς πεοιλαμβανει τις τοεἴς βασικὲς συνηχὴσεις: τὴν τεταοτηἐμποτοτὰἐ τοο ὴὰτ μὲ ποτον τοοττοἐ Ἡ οοονοὰττνὴ οἰοωνοτὰ νὰτ 4/3, τὴν πεμπτη 3/Ζ καί τὴν ὀγδοη Ζ/1 και δικαιολογημένα θεω­ὴσιωπη, ως μέθοδοι και ὡς αναγκαἱες συνειδησιακὲς στασεις, Ωετταγ τὸ σύμβολο τῆς μΟΌσΜη§ καὶ τηἔ μαθημοῃ­Μῇ€ ὁωμο­οτνὰτ οὴλωτοτὲἐ ὰοτοννοοοτὰἔ­ Μτὰ οτοοπὴ› νομὰτὴ νοὴμὰ νὰτ νίας του σύμπαντος, αφου ὁ κοσμος εἶναι ὀογανωμενος αομο­ττνοομὰ› ονντοτὰ τὴν ὴοοοφοοοὴ τὴἔ οτὰλεκττνὴἐ ῶἔ τολνὴἑ νικα,και αομονία εἶναι σύστημα τοιῶν συμφωνιῶν,της τεταο­ποο ννοοοίζοτ τὰ μὲτοὰ τῶν κὰτοῶν· της, τὴς πεμπτης και τῆς ὀγδοης. Σ” αύτὴ τὴν κλίμακα τοαγου­

Ἡ τελευταία, ὴ ύπ' αοιθμὸν δεκα (10), μελετη του πονὴμα­ ὀουσαν οἱ ΣεγΩηνε9”τος αυτού είναι Ὁ λόγος της σιωπης και της μυστικης ἐμπειοίας.Ποιν λεχθουν πεοισσότεοα ποαγματα πεοὶ. τῆς τετοακτύος με­ ¬ Η ­ 7 τ ­ Ν =2 2. Το αθοοισμα των τεσσαοων ποωτων αοιθμων 1+2+3+4 ειναι ὴ Δεκας,λετωντας ενα αποσπασμα απο το Περι ψυχῆς του Αοιστοτελη ἡ ἑνὀτηε του εἶνολ

36 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ ΤΙΤΛΟΣ ΚΑΘΕ ΞΕΧΩΡΙΣΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 37

Ἡ μελετη μὲ τὸν αναφεοθὲντα τίτλο συνεδεθη μὲ τὸν αοίθ­ ἔτσί, δεχονταί καποτε τα κτυπηματα της μοίοας. Ἡ γλῶσσα

μὸ 10 γία τὸν λογο ὅτίη σίῶπη καίη μυστίκη ἐμπείοία ἑκφοα­ τῆς μεγαλης ποίησης, στη μανίκη της ἔνταση, πατεί στα κοα­ζουν, καθεμία με τὸν δίκο τους τοοπο, την αληθεία του μί­ σπεδα του οίκου τῶν θεῶν. Καίη πίεση τῆς ὀοαματίκῆς θεαςκοὸκοσμου καί του μακοὀκοσμου ὡς συνεχῶν, με τίς ασυνεχεί­ πανω στον λογο εἶναί συντοίπτίκη. Ἀπὸ την αλλη πλευοα ἔχείες τους, μεγεθῶν, ποαγμα που επίσης κανεί καί ὁ αοίθμὸς 10. κί ὁ λογος τα κενα καί τίς σίῶπες του.

Ἡ γλῶσσα υπηοξεῆ υλη, δία της ὁποίας ἑξεφοασθησαν τα Οί δεκα αυτες πλατῶνίκὲς μελέτες, στον αοίθμὸ της τετοα­ἑπίτευγματα του ανθοώπίνου πνευματος καί σε αλλους τομείς, κτυος, χωοίς να εἶναί το πλατῶνίκὸ συμπαν, παοέχουν, ῶστο­αλλα, κυοίως, στους τομείς της λογοτεχνίας καί της φίλοσο­ σο, τα μέσα γία μία δοαση αλλα καί γία μία ἐνοοαση του πλα­φίας. Ἡ γλῶσσα ἔχεί τη δυναμη καί την αδυναμία της, αφου, τωνίκου αίσθητου καί νοητου κοσμου.δταν ποοκείταί να αποδοθεί ὁ βαθυτεοος λογος τῶν ποαγμα­τῶν,η γλῶσσα αίοθανεταί δτί ὁ οὀλος της εἶναί ἐξαντλημενος.Ώστοσο, δίνεταί η ἐντυπῶση δτί, σε καποίες πεοίπτὼσείς, ηγλῶσσα αποδίδεί τὸίποαγμα. Ὁ Πλατων εἶχε δίακοίνεί τοσοτη δυναμη δσο καί την αδυναμία του λόγου. Ουτε δ Πλατωνουτε ὁ Σῶκοατης ποοσδίοοίσαν μὲ λεξείς καί λογους την ου­σία του Ἀγαθου. Ἡ σοφία καί η ἐπίστημη, ὡς αοετὲς του αν¬

θοῶπου, παοαμένουν παντοτε ατελείς. Ἡ φίλοσοφία, ὁμολο­γὼντας την αδυναμία της γλώσσας να ἐκφοασεί τίς υπεοτατεςαληθείες, δμολογεί τη δίκη της αδυναμία. Ὁ λόγος της σίῶπῆςκί ὁ μυστίκὸς λογος υπενθυμίζουν στὸν ἐοαστη της αληθείαςδτίη συλληψη της ἐκ μεοους του εἶναί ακαοίαία, χῶοίς δίαοκεία.

Κί ὁ ἑομητίσμὸς του Ζου μ.Χ. αίῶνος αναζητεί την αληθείαπου αγνοεί. “Ο νους γίνεταίη δυναμη τῆς ἑνοοασης, της αοοη­της θεας τῶν ποαγματων. Ἡ γλῶσσα, απο την πλευοα της, δσοχοησίμοποίεί συμβολα καί μεταφοοες, τοσο πίὸ αποτελεσμα­τίκα παοαπἑμπεί στην ποωταοχίκη ενότητα δπου αἴοονταί οίαντίθέσείς. Ὁ Ε. ιλἢττςειτετεἰο παοατηοεί δτί υπαοχεί κατί πουδὲν λεγεταί με λογία καί που δείχνεταί. Αυτο σημαίνεί δτί γίαὅσα δὲν μποοεί καποίος να ὁμίλεί, γί” αυτα ποεπεί να σωπαί­νεί. Να σωπαίνεί γονίμα κί ἐκφοαστίκα. Ἑπείδη σίῶπη δὲνεἶναί το κενο ουτε τὸ μηδεν. Ὁ ποίητης, ὁ μαντης κί ὁ ποοφη­της ανίχνευουν το αἰῶνίο μεσα στὸν χοονο. Κί ἐνεογῶντας

Μία ἰεῳὴ τετωοικτὺς ἀποςμῶν

Π]Τὸ Ἀγαθὸ ὡς κοουφαὶα τῶν “Ιδεών

καὶ τ" Ἀνοαφα Δόγματα

ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ Φ1λοΣοΦ1Α, αν κοατὴθὴκε παντοτε στὴνἐπὶκαὶοὀτὴτα, τὸ ὀφεὶλεὶ στὸ ὕτὶ δὲν ὑπὴοξε μοναχα

ε νε­/|· ~" ω π τ τ σ ι :μεγαλοφανταστὴ καὶ πολυσὴμαντὴ, αλλα κὶ ενὁὶαφε­

οὀντως ἑλκυστὶκὴ σὲ πολλὲς καὶ δυσκολες πτυχὲς τὴ; ανα­πτυξεὼ; τὴς. Ὁ ὁὴμὶουογος τὴς, φυση ὀὶαοκῶ; φὶλομαθὴς,κατα τὴν ἐξὲλὶξὴ της ὁὶανοὴσεὡς του ὁὲν υπηοξε ακαμπτος καὶαμετακὶνὴτος, αλλα, αντὶθἑτως, κατω κι απὸ τὴν κοὶτὶκὴ τουμεγαλου μαθὴτῆ του, του Ἀοὶοτοτἑλὴ, αναθεὼοὴσε καὶ ἐμπλου­τὶσε πολλὲς πτυχὲ; τὴς ὁὶὁασκαλὶας του. Κεντοὶκὸ; αξονας τὴςπλατωνὶκὴ; φὶλοσοφὶας ὐπὴοξε, ποαγματὶ, θεωοὶα τῶν ἰὁεῶνἕτὴν ὀποὶα ποτὲ ὁ Πλατων δὲν απεμπὀλὴσε. Τὸ μονο που ἕκα­νε ἦταν να τὴν ἐμπλουτὶσεὶ. Θα ποἐπεὶ να τον εἶχε ποοβλὴμα­τὶοεὶ πολυ ὴ θεωοὶα του αὐτὴ,ὴ ὁποὶα τελουσε κατω απο τὴνἔντονὴ κοὶτὶκὴ του Ἀοὶστοτἐλὴ. Ὁ Πλατων, ντα τὶς υπὲοτατεςαλὴθεὶε; τῆς ὀὶὀασκαλὶας του δὲν ἔγοαφε, ντα ευλονες αὶτὶες,λεπτομεοεὶακα. “Ωστὀσα ἔλενε πεοὶσσὀτεοα ποανματα κατατὴ δὶαοκεὶα τὴ; ποοφοοὶκὴα του ὀὶὁαοκαλὶας. "Ετσμ δὲν συ­ντοὲχεὶ ἰὁὶαὶτεοος λόγος να δυσπὶστὴσουμε στα ὅσα ὁ Ἀοὶ­

3. Πβ. Α. ΜΑΝΟΥ, Ποοσωκοατικἠ, π/ὶατωνικὴ καὶ μεταπλατωνικὴ ὁτανόη­

ση. Ἀξιολοντκὲς Ἐοευνες, Τυπωθὴτω­Γ. Δαοὁανὸςτ Ἀθὴνα 2001, β' ἔκὁ. 2003,

Ο. 68­83.

4 2 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ ΤΟ ΑΓΑΘΟ ΩΣ Η ΚΟΡΥΦΑΙΑ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ 43

στοτέλης μνημονευει ὡς μέοος της ποοφοοικης διδασκαλίας μία μοναδικη διατυπωση σέ ὅλο τὸ πλατωνικό ἔογο ὅπου τότου Πλατωνος (Ἄγοαφα Δόγματα)/ί ὅτι η θεωοία τῶν ίδεῶν Ἀγαθὸ τίθεται πέοαν της ουσίας.5 Ἡ αντιληψη αυτη, απομο­τοέπεται σὲ θεωοία τῶν ίδεῶν ὡς αοιθμῶν. νωμένη καί μη έχοντας συνέχεια στὸ υπόλοιπο ἔογο του Πλα­

Τὁ φιλοσοφείν εἶναι διεογασία στην ὁποία έπιδίδονται τωνος, δὲν μποοεί να υποτεθεί ὅτι συνιστα παγια πλατωνικηὅλοι οί φιλόσοφοι καί οί φιλοσοφουντες. “Ωστόσο, ὁ τοόπος ὰποψη. Ἡ ποὼτη ὰοχη κὰί πηγη τῶν ὅντων θὰ τεθεί ἔπὲπεινὰτου φιλοσοφείν διαφέοει στὸν καθένα, ὅπως, έπίσης, εἶναι δια­ ουσίας αογότεοα, στὸν νεοπλατωνισμὸ του Πλωτίνου καί τουφοοετικὁς ὁ τυπος του φιλοσοφείν καί της φιλοσοφίας που Ποόκλου.Τὸ Ἀγαθό,ὼςη κοουφαία τωνίδεῶν,βοίσκεταιστὁνκαθε φιλοσοφικὸς έοαστης ποοτιμα η θαυμαξει. Έτσι, αλλοι ι νοητὸ κόσμο των ίδεῶν, η ποωτη μεταξυ ίσων, καί ποτὲ δενλένε ὅτι είναι πλατωνικοί, αλλοι αοιστοτελικοί, αλλοι χεγκε­ τὸν υπεοβὰίνει γιὰ νὰ κὰτὰστεῖ μίὰ υπευνθητη πηγη Έῶν ἶδεῶνλιανοί, χαίντεγγεοιανοί κ.τ.ὅ. Ὁ Πλατων δέχθηκε καί δέχεται καί των ποαγματων του αίσθητου κόσμου. Τὸ πλατωνικὁ κεί­ακόμη τίς έπικοίσεις πολλῶν φιλοσοφουντων ὡς ποὸς τη θεω­ μενο της Πολιτείας δὲν δίνει καμια αφοομη παοεομηνείας. "Ω­οία του τῶν ίδεῶν, δηλαδη στὸ σημείο έκείνο ὅπου υποστα­ στόσο, μια τόσο σθεναοη αντίληψη θα έπαναλαμβανόταν συ­σιοποίησε τίς ίδέες σ' έναν υπεοουοανιο χῶοο, δίνοντας τους χνα στὸ ἔογο του Πλατωνος καί ίδιαιτέοως στους Διαλόγουςαπόλυτη αληθεια καί αξία, κι έξαοτὼντας την ὅποια καταξίω­ της ὅψιμης πεοιόδου, λ.χ. στὸν Φίληβο. Ἀν τὸ Ἀγαθὸ ἦτανση των ποαγματων της αίσθητης ποαγματικότητος από την ίκα­ έπέκεινα ουσίας, στὸν έν λόγῳ διαλογο ὁ πλατωνικὁς Σωκοα­νότητα μέθεξης τους στὸν κόσμο τῶν ίδεῶν. Κατα τ” αλλα ὁ της δεν θα υποστηοιξε την αποψη ὅτι, αφου εἶναι ανέφικτη ηκαθημεοινὸς πλατωνισμὸς δὲν ένοχλεί διόλου. Λέμε π.χ. ὅτι ‹‹υ­ συλληψη του Ἀγαθου υπό μία μοοφη, είναι δυνατὸ να συλλη­παὁχει επιδημία», αποὁίὸοντας ποαγματικη υπόσταση σὲ κα­ φθεί υπὸ τοείς μοοφές: ὡς καλλος καί συμμετοία καί αληθεια.6τι που δέν την ἔχει, ποίν ποοσβαλει έναν συγκεκοιμένο ὁο­ Ὁ Πλατων εἶναι ποοφανές ὅτι αναξητουσε ένα μέτοο για ὅλαγανισμό. "Η λέμε «σ° αὐτὸ τὸ χωὁιὸ υπαοχει πολλη φιλοξενία» τα ποαγματα καί ὡς τέτοιο δὲν μποοουσε να εἶναι κατι έλλι­έννοωντας ὅτι πολλοί χωοικοί εἶναι φιλόξενοι. Ὁ ίσχυοισμὸς πές, παο, ὅτι πολλοί δὲν θα ποοχωοουσαν πεοαιτέοω, αοκου­ὅτι τουτο διαφέοει πολυ από την υποστασιοποίηση τῶν ίδεῶν μενοι στα υπόλοιπα δεδομένα? Ὁ πλατωνικὸς Σωκοατης, μὲσε υπεοουοανιο χῶοο μποοεί νί ανατοαπεί από την αντίληψη πεοισση διαλεκτικη τέχνη καί μ' έπαγωγικη μέθοδο θα θέσειὅτι ὁ Πλατων ηθελε να ποοσδίδει θεία βαση στη διδασκαλία μπθοστὰ στθὺυ σννομίλητὲἐ τον Τὸ ὰἴίημα τῆἐ ὑπέθτατηἔ μά­του, καθως έπίσης καί να υπομιμνησκει στη συνείδηση την θησης που εἶναι η γνώση του Ἀγαθου,η ὁποία αξίξει να έπι­αίγλη του Ἀπολυτου. τυγχανεται μὲ τη μεγαλυτεοη δυνατη ακοίβεια καί διακοιτικό­

Στην Πολιτεία διδασκεται κανείς για την υπαοξη μιας κο­ τητα. "Οταν ὅμως τὸ ένδιαφέοον θεομαίνεται καί οί ἑταίοοιουφαίας ίδέας, του Ἀγαθου, η ὁποία, σέ μια αποστοοφη τουπλατωνικου κειμένου τίθεται «ἐπέκεινα ουσίας». Ποόκειται για

5. ΠΑΑΤ., Πολ., ΣΤ, 5ο9ι› 7­10.Ω 6. τον Αντόν, Φιλ, 65ε 1­5.

4. Πβ. ΑΡΙΣΤ., Φυο. Ἀκο., Δ, 2, 209θ 14­15: καί ἐν τοῖς λεγομένοις αγοαφοις 7. ΤΟΥ ΑΥ1ὉΥ,Πολ.,ΣΓ,504ο 1­4: ίδίως 2­3: ατελές γαο ουδέν ουδενὁς μέ­δόγμασιν. τοον.

44 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ Ή) ΑΓΑΘΟ ΩΣ Η ΚΟΡγΦΑΙΑ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ 45

αγωνὶωὅῶς αναμένουν νὰ ἑκφοασθουν γὶὰ τὴν ὶὅέα του Ἀγα­ επὶμέοους εἰὅτκῶν επὶστημῶν ῶς εφαλτηοὶο ἑνὶσχυουν τὴ φο­θου ὅπως εἶχαν τὴν ευκαὶοὶα ν' ακουσουν καὶ νὰ μαθουν γὶὰ ηὰ της συνεὶὅὴσεως μέχοὶ της Ἀνυπόθετης Ἀοχης του ὅλου,τὴ ὁὶκαὶοσυνη καὶ τὶς αλλες αοετες, ὁ Σωκοατης ὅὶατυπωνεὶ ὥστε, ποοσεγγὶζοντας την καὶ στηοὶζόμενη πὶὰ στὴν καθαοό­τὴν αποψη πως αυτό που ὴ ψυχὴ πεοὶσσότεοο ἑπὶὅὶωκεὶ, μα­ τητα του κόσμου τῶν ὶὅεῶν μποοεῖ νὰ κατέλθεὶ μέχοὶ τὰ ἔσχα­ντευοντας κατὰ καποὶον τοόπο τὴν υπαοξη του, δεν μποοεῖ νὰ τα, απαλλαγμένη από τὴν επενέογεὶα τῶν αἰσθητῶν: Ἀπὸ τηςτο καοπωθεῖ, μένοντας αποοημένη κὶ αποοη ὡς ποὸς τὴ γνω­ καθαοότητος τῶν ὶὅεῶν, ὅὶὰ τῶν ἰὅεῶν στὶς ὶὅέες.11 Ὁ Ρ Νέι­ση της ουσίας του.8 Καὶ ενῶ εἶναὶ ετοιμος νὰ αφησει. κατὰ μέ­ ὶοτρ εομηνευοντας τὸ επέκεὶνα ουσὶας παοατηοει ὅτὶ τὸ ανυ­οος τὴ συζητηση, αοχὶζεὶ νὰ μὶλα εξεὶκονὶστὶκὰ γὶὰ τὸ Ἀγαθό: πόθετο με τὴ σημασὶα του ὁέοντος­εἶναὶ του ζητουμένου μπο­Ἰ 7

ὅ,τὶ εὶναὶ ό ὴλτος γὶὰ τὴν ὅοαση καὶ τὰ ὁοατα, εὶναὶ τὸ Ἀγαθὸ σει νὰ υπεοβει τὴν ουσὶα. Ἄν σε καθε επὶμέοους εὶναι ὶσχυεὶγὶὰ τὸν νου καὶ τα νοητα.9 "Οπως ὶὁὶὁοῶν, γὶὰ νὰ ὶὀεῖ το ὁοὼ­ ένας νόμος, στό ὅέον­εἶναὶ δεν τὶθεταὶ ὁ ῖὀὶος νόμος, αλλὰ απατ­μενο χοεταζεταὶ τὸ φῶς του ὴλὶου, ἔτσὶ καὶ ὁ νοῶν, γὶὰ νὰ συλ­ τειταὶ. Σε καθε εμπεὶοὶκὸ δεδομένο υπαοχεὶ ἔνας πεοὶοοτσμός,λαβεὶ το νοουμενον, ἔχει. τὴν αναγκη του Ἀγαθου, τό ὁποῖο, μὶὰ τοοποποὶηση, μὶὰ μεταβαση. Μόνο ό νόμος ὡς αἴτημα ἔχεὶὅπως ὁ ὴλὶος συνὶστα τὴν αὶτὶα του γὶγνεσθαὶ τῶν όοατῶν, δεν απεοὶόοὶστη τὴν ἰσχυ. Ὁ νόμος καθ° εαυτόν, ὁ θεμελὶωτὴς ὅλωνεἶναι. μόνο ῇωαὶτὶα του νὰ γὶνεταὶ γνωστό τὸ ανττκεὶμενο τῆς τῶν νόμων, εἶναὶ ανὼτεοος τουτων κατὰ λογὶκὴ ποοτεοαὶότη­γνωσεως, αλλὰ συνὶστα καὶ τὴν αὶτὶα του εἶναὶ του. Τ τα (πρεσβεία) καὶ κατὰ λογὶκὴ σπουὅαὶότητα (ὁυναμει).1Ζ Καὶ7 ΌΤΡ Νετοτρ, στο σχετὶκὸ πόνημα του γὶὰ τὴν πεοὶ ὶὅεῶν κατω ὅμως απο τὶς έομηνευτὶκες αυτες συνθηκες, τὸ αγαθόθεωοὶα του Πλατωνοςχῦποστηοὶζεὶ ὅτὶτὸ Ἀγαθὸ δεν αντὶποο­ μποοει νὰ εχεὶ μὶα ποοτεοαὶότητα καὶ μὶα σπουὅαὶότητα με­σωπευεὶ καμὶὰ επὶμέοους γνωση καὶ δεν συνὶστα κανένα ἐπὶ­ γαλυτεοη τῶν αλλων ἰὅεῶν, αλλὰ δεν μποοεῖ, καὶ παλὶ, νὰ εἶναὶμέσους Εἶναὶ, αλλὰ αποτελει τὸ θεμέλὶο καθε γνωσεως καὶ κα­ πέοαν της ουσὶας. Τὸ μόνο που μποοει νὰ καταλαβεὶ εἶνατ ὴ

θε ουσὶας, εκφοαζοντας τὸν νόμο τῆς καθαοότητος καὶ του θέση της ποωτης ἰὅέας. Δὶαφοοετὶκα, πολλες βασικες αντὶλη­ἀνυπόθετου ὅὶανοεῖσθαὶ, εκεὶνου που συνὶστα τὴ βαση καθε ·ψεὶς του Πλατωνος θὰ ποέπεὶ νὰ αναθεωοηθουν. Ἡ ἰὅέα τουεπὶστὴμης.10 Ποόκετταὶ γὶὰ τὴν αναλυση τῶν δεδομένων της Ἀγαθου εἶναὶ η ὀογανωτὶκὴ αοχὴ της λογὶκης, της ὅὶαλεκτὶ­πεοὶφημης γοαμμῆς του ἔκτου βὶβλὶου της Πολὶτεἰας, ὅπου από κης, της ηθὶκης καὶ της κοσμολογὶας, αυτὴ που θεμελὶωνεὶ τὸντὶς εὶκόνες της εἰκασὶας, τ° αντὶκεὶμενα της πίστεως, τὶς υποθέ­ ὅημόσὶο καὶ τὸν ὶὅὶωτὶκὸ βὶο.13 Με ὀεὅομένο ὅτὶ τὰ συμβαὶνο­σεὶς της ὁτάνοιας, ὁὀηγουμαστε ὅὶὰ της νοἠσεως στὴν ανυπό­ ντα στὸν αἰσθητό κόσμο συνὶστουν απεὶκασματα του νοητουθετη αοχη. Στὸ τελευταιο αυτό σημεῖο ὁ καθαοὸς λόγος καὶὴ κόσμου, η ὶὅέα του Ἀγαθου, επὶὅοωντας αμεσως πανω στὴὅὶαλεκτὶκὴ ὅυναμη, χοηστμοποὶωντας τὶς θεμελὶακες αοχες τῶν νοητὴ ποαγματὶκότητα, επὶὅοα εμμέσως καὶ πανω στὸν τοόπο

όογανωσης του αὶσθητου κόσμου, ἔτσὶ που μποοεῖ νὰ χαοα

8. Πβ. Αὐτόθὶ, ὅθὅὀ 11­50621 Ζ. τῷ]9, Αὐτόω, 5οευ 12­ο 2. 11. ΠΑΑΤ., Πολ, Στ, 5111› 3­ο 2.

10. Ε ΝΑΤΟΒΡ, Ἡ περὶ των ἰὁεων θεωρία του Πλάτωνος, μτφο. Μὶχ. Τσα­ 12. Ρ ΝΑΤΟΚΡ, ὅ.π., σ. 190.

μαὅου, Κοοαῆς, Ἀθηναὶ 1929, σ. 186. 13. Αὐτὀθι, σ. 191.

48 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΑοΣοΦΙΑ; ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΙΙοΡΙΩΝ 'ιο ΛΓΑΘΟ ΩΣ Η ΚΟΡΥΦΑΙΑ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ 47

Ήηωστετ ὡς ὁ βασΜὸ§ Ωηθμιστὴς ως εἶνω και ως γίγνεσθαι. γονται στον κοσμο τῶν ἰδεῶν, εἶναι καταδικασμένοι; δ) Κι οσοιΤο Ἀγαθο εἶναιὴ κοουεραια των ἰδεων. Ἡ θεωοια αὐτὴ των ολομν το οονὰτοτητὰ» οὰττὰνώντὰ§ λοονο νὰι μοΧθο› ντὰ νὰ νντσ

ἰδεῶν πέοασε απο διαφοοα σταδια. Ώστοσο, δὲν απεμπολὴ­ Ωισομν τισ ἰοἑοἐτ οτνὰτ βοβὰτο οττ θὰ το ἐπττολομνὲ Και ο Πλὰ·θηκε ποτὲ απο τον Πλατωνα, ἐξακολουθώντας μέχοι τέλους ντ των οον ὰννοοτ τουτομ Το βὰσμτο ἑοώτημὰ οἔὰμολοοθετ νὰ ετ·αποτελεῖ τον κεντοικο αξονα της φιλοσοφικης του ὀιὁοισκα­ ναι ἕνα: τι ειναι έκεῖνο που κανει τὴ φιλοσοφικὴ κατα Πλατω­λιας. Θα ποέπει να λεχθεῖ οτι ο Πλατων, για τὴ θεωοια του νὰ ἔωτυ τον ὰνὰνωνὴ στον κοσμο τῶν ἰοεῶν› τοσο ὰἔτολονηαὐτὴ, δέχθηκε κοιτικὴ οχι μόνο απο τον καλυτεοο μαθητὴ του, ὥστε νὰ οτνὰτ ὰνώτεοτι ὰπο κὰθο ὰλληἐτον Ἀοιστοτέλη, αλλα έπικοιθηκε κι απο πολλους αλλους σὲ Ὁ Πλὰτων› οττοστηοτἔει ὁ Κτειιιι, πιστεοοτ οττ οτ ἶοέεἐ σοντ·ολο το μακοος του ιστοοικου χοονου, ἑνῶ οι θιασῶτες της οτοον το μονὰλοτοοο ὰπο τὰ μὰλὰ ποὺ οττὰολομν ποοὰ ὰττο τὰπλατωνικης φιλοσοφιας, και αλλοτε και τὼοα, ὐποστηοιζουν συνηθτσμονὰ: ττἔ ὴοονέἔι τιἐ ττμοο μὰι τὴ νοητοιὰ τηἔ οἔομστὰἐ­οτι θεωοια του Πλατωνος πεοι του Ἀγαθου και τῶν ιδεῶν Ώἐ ον τοοτοον ο τρτλοσοξὶοοἔτ ο οποτοἐἐ μὰοπώνετὰτ το ὰνὰθὰσυνιστα τὴν πιο μεγαλη φιλοσοφικὴ του συλληψη. Και οι δυο τοο μοσμοο τῶν τοοῶν› ετνὰτ μοντμοἐ οοὰπέτηἔ τηἐ σμτώοοοἔομαδες των φιλοσόφων και τῶν φιλοσοφουντων αναπτυσσουν ιζωηἔ μὰι τηἐ σμνἠθοτὰἐ· Το θομολτῶοοἐ ντὰ τον Πλὰτωνὰ οὲνὴκαθεμια τὴ δικη τους έπιχειοηματολογια βλέποντας τα ποαν­ ἦτὰν οτττοετἔτι οτὰνοηττνοο ἑνοτὰφοοοντοἐ ὰνοἔὰοτἠτωἔ τῆἐματα απο τὴ δική τους σκοπια. Οι πλατωνιστές, ἔχοντας υπ” μὰτομθονσοωἐ ποο τοοτο λὰμβὰνετ­ Άν οὲν οττηολε νὰττ πολοοψιν τους και τις δυο αντιθετες αποψεις, διαθέτουν τὴν έτοι­ ὰἔτοτττστον ἔἔω ὰπο τον ἑὰοτο μὰἐν μὰι ττἑοὰ ὰπο τον ὰτσθτιτομοτητα να οωτουν μαζι μὲ τον Κτειιιτ: α) Γιατι ὴ ζωὴ ένος μὴ μοσμο› στο οποτο ο λονοἐ νο ὰνὰνετὰτν θὰ ἐἔολι­στο ἡ οννὰτοτηἐπλατωνιστὴ, που δὲν ποοσβλέπει, μὲ τον φιλοσοφικό του νου, τῆἔ νὰτὰφὰνοοἐ οποοολῆἔ μτὰἑ μοοφηἐ ἔωηἔ ἔνὰντν μτὰἐστον κοσμο των ιδεῶν, εἶναι πλανεμένη; β) Ἑφοσον το ἐπιχει­ ὰλληἔ­ Ώστοσοι ο νοσμοἑ τῶν τοοῶν οὲν ττοοσφέοετὰτ ντὰ νὰ­οημα του Πλατωνος ἦταν οτι, αν δεν μελετὴσει κανεις τὴν ιδέα τολτι ὰλλὰ μονὰλὰ ντὰ μελέτη μὰι· ννὼση· Ποοσθἑτοομε: μὰιτης δικαιοσυνης, το πιθανοτεοο εἶναι να ὐποπέσει σέ λαθη σὲ ντὰ μτὰ ὰνὰοτὰτὰ ττὰοοομτὴ βίωση νὰτ νὰτολἠ· Ἀλλωστο το νο­ο,τι αφοοα στο ποιὲς ποαξεις, ποοσωπα ὴ θεσμοι εἶναι δικαια νονοἐ ὰοτο› οττἠ τοοὰ του Ἀνὰθοο οὲν οτνὰτ ττοοστττι οτἠοτἔεκαι ὡς έκ τουτου να λαμβανει κακὲς αποφασεις στις ποαξεις τὴν ὰποψη του Ἀοτστοτἐλη πὼἔἡ τοομφὰιὰ τῶν ἰοοῶν ττοοποττου, τοτε ο Πλατων δὲν θα έθετε ὡς δεδομένο κατι που εἶναι νδ ὰττονλετστετ ὰττο το νὰ θοωοοττὰτ ολτ μονον ὡἔ ὰνὰθον μὰλοιζητουμενο; Γιατι εἶναι τοσο σημαντικο ν” ανακαλυψει κανεις ὰλλὰ οψτστο ὰνὰθο› ἐττοτοττ ὡἔ ὰττοοσττη τοον μποοετ ττὰνοτἐπῶἑ νὰ πΩἀττε|, τὰ ὀίκωα σὲ ὅλεἔ ἀνεἔαωἑτωἔ με πεῳπτὼ­ να τὴν κατέχει­ αδυνατει να ανταποκοιθεῖ σ” αὐτον τον οὀλο.σεις; Ποαγματι, έπισημαινει ο Κτειιιτ, αν το να ποαττει καποια Πολλοἔ φοοοἐτ οτὰν ἔνὰἐ σλολτὰσμοἐ ἐτττλοτοετ νο ὰνττμοτωτττ­δικαια ειναι καλο γι® αὐτὸν και ὴ γνώση των ἰδεῶν εἶναι απα­ σετ ομσκολὰ ττοοβλἠμὰτὰ Χοτιστμοττοτετι ἐντοτσ ττὰοὰοετνμὰτὰοαιτητη ποος τουτο, τοτε χοειαζεται αὐτὴ ὴ γνώση. Παλι ομως

τὸ ἐπιχεωημα αὐτὰ ἀπλῶἔ και μόνο θὲτεα αῃ ὁ Πλάτων πάει 14. Β. ΚΚΑΠΤ, ΤΙΙε Βείειτεο οἱ Ιιιειἰοε ΙΙΙ τΙΙε Ζἔεριιὺἰἰσ, Τἰτε Οαικὺτἰιἰςενδ ὰποοείἔεμ πὼἔ το νὰ ποὰττετ Μὰνειἔ οικὰιὰ εἰνὰτ κὰλο ντὰ Οοπιραπἰοπ το Ρἰατο (Β. Κτειυτ ἐπιμ.), Οειιυοτὶὸςο Πτιὶνοτεὶτν Ρτοεε (1992), 1999,τον ἴδιο. γ) "Οσοι δὲν διαθέτουν αφαιοετικὴ ικανοτητα ν° ανα­ σ. 318­319.

48 ΠΑΑΤΩΝΙΚΗ ‹Ι›ΙΑοΣοΦΙΑ± ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΙΙοΙ>ΙΩΝ Το ΑΓΑΘΟ ΩΣ Η ΚΟΡΥΦΑΙΑ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ 49

ὰπο τὴν ὰὰθὴὰοοτνὴ ζωὴ­ Ὁ Κτοττὴ οτὰτνττοονοντὰἔ τὴν ὰττο­ Ἡ ἐκτενὴς ὰνὰφοοὰ στὶς ὰντιλὴψεις του Κτειιτ ἔγινε σκοπι­ψὴ οττ το ἐν λονοο ἐὰτλττοὴμὰ τον Ἀοτοτοτὲλὴ εἶνὰτ ὰοὴνὰτὰ μοι, ποοκειμένου νὰ συγκεντοωθουν κὰποιὰ ἐπιχειοημὰτοι οπο­οττοοτὴοτἔε οττ ετνὰτ δονὰτο νὰ ἔλὰ ὴοοτοτοἐ Ή­ὰττ Χωοτἐ νὰ το στηοικτικὰ τὴς ἐπιμονης του Πλὰτωνος γὶὰ τὴν ὰμεὶωτη σπου­ὴὰτέλὰ­ Αλ­ ἔλοο!­το φτλοοἐ Χωοτἐ νὰ ετνὰτ οτὴν νὰτολὴ ὰὰτ τὴν ὅὰιοτητοι τὴς θεωοτὰς των ὶοεων κὰὶ του Ἀγοιθου: ὅτι λειτουο­τοτοντὴοτὰ μὰἔ­ Κὰτ ποτοἐ ἐνὰνττοττὰτ οτὴν ὰττοψὴ οττ ντὰ μτὰ γοῦν ὡς ὰξὶες, ὅτι μποοουμε νὰ τὶς ἔχουμε κὰὶ ὅχι νὰ τὶς κὰτέ­ὴὰλὴ ὴὰτ εὴτολτομἑνὴ ζωὴ Χοετὰἔοντὰτ οτ φτλοτἐ Τοττο οὴμὰὴ χουμε, ὅτὶ εἶνοιι γνωσιμες κι ὅτι ποοκὰλουν τὴν ὰγὰπη κὰὶ τὴ μὶ­νὰ οττὴ μὴ ὴὰτολὴ τῶν ἰοεῶν οὲν ὰττοὴλοτοτ τὴ μεθοντοτὴ ολο­ μηση μὰς. Πεοὰν τουτων: ἐνισχυουν τὴν τὰση γιὰ μτὰ ὰνὼτεοηοὴ μὰζτ τοοἐτ ὰφοο ὼἐ ὰἔτε§ τττὰ¬ ἐπτοοοτν θοττὴὰ οττἐ φεοὰ μοοφὴ ζωῆς. Συμπληοωμὰτικως ποὸς τ' ὰνωτεοω, ὅ νιιΚ.Ο. (ἔτι­μενοἐ ποοἑ ὰοτὲἔ οονετοὴοὰο Κὰτ πὰλτ ἔνὰ ονμττλὴοωμὰτοτο τΙΙΙΙε, ὅιεοευνώντὰς το θεμοι του πως κοιτεληξε ὁ Πλὰτων στὴπὰοὰοοτνμὰ τον Κτοοτ­ Πνοτὰτ ὴὰτὰνοὴτο ὴὰττοτοἐ νὰ θεωοττ οιὰτὐπωση της θεωοτὰς τῶν ὶοεῶν κὰὶ του Ἀγοιθου, ποιοὰτηοειἐἔὰτοοττὴο ποονομτο τὴἔ ἔωὴἔ τον το οττ ἔλοτ ννωοτοὰ μτὰ ἐἔἐτ ὅτι ὁ Πλὰτων, ἔνθεομος ὐποστηοικτὴς τὴς σωκοὰτικὴς ὅιοὰσκοι­Χονοὰ κὰὶ ὰοτνονομὲνὴ ττοοοωπτνοτὴτὰ­ Πὰοη οττ οὲν ὰἔτώ· λὶὰς πεοὶ υπὰοξεως ὰπολυτων ὴθικων ποοτυπων, ὰλλὰ κὰὶ τὴςθὴτε νὰ ντνετ οτενο€ τὴἑ φτλοὰ ἑντοὴτοτο νομτμοττοτεττὰτ νὰ ὰνττληψης γιὰ ἐπιστημονικὴ γνωση, κοιτεληζε στο ουμπὲοὰσμὰὰτοθὰνετὰτ ντὰ ὰὴτὴν ὰνὰπὴ κὰὶ θὰνμὰομο νὰτ νὰ εὴλὰοτοτετ ὅτι τ° ὰντικεὶμενοι της γνωσης, τὰ τιθεμενὰ ποὸς ὀοισμο, ὴ οι­τὰτ μολετὡντὰἐ τὴ ἔωὴ τὴἐ­ Πὰοομοτὰ μττοοετ νὰ οτνὰτ κὰὶ κὰιοσυνη, ὴ σωφοοσυνη κὰὶ οἱ λοιπὲς ὰοετὲς κὰὶ ὰἔτες, οὲνολέοὴ ττοοἔ ττἑ τοὲεἔ ὴὰτ το Ἀνὰθὰ ττοοτἐ ττἐ οττοτεὰ ῶἔ ἐἔὲλοτ ποεπε ν° ὰνὰζητηθουν στὴν οιὶσθητὴ ποὰγμὰτικοτητὰ τῆς ὰστὰ­ντὰ ὰνὰθὰ­ ὰνὰνομενεἐ οτ οὴνὰοὴοὰὰ ττἐ ννωοτἔοτν› ττἐ ὰνὰ­ θειὰς κὰὶ τὴς μετὰβολῆς, ὰλλὰ, κοιτὰ τὴν ὰποψη του, ὑπὴοχὰνποον ὴὰτ τὶ­8 μτμοοντὰτ­15 Κτ οτὰν¬ τὰτὰ Πλὰτωνὰ› οτ τοέοἔ σ° ἔνὰν υπεοουοὰνιο χῶοο, πεοὰν του χωοου κὰὶ του χοονου.ετνὰτ ὰνὰθὰ› οὴλὰοὴ οτὴν ττοὰνὰὰτὴτοτὴτὰ οττέοτὰτὰἐ ὰἔτεὰ Ποοκειτοιι γιὰ τὶς πεοτφημες ὶοεες οὶ ὸποῖες ἔχουν ὅπὰοξη ὰνε­οὲν ετνὰὴ τὰτὰ τὴ οτοὰοὰὰλτὰ τὴἔ Πολττείὰέτ οὔτε ὴοονὴ οὔτε ἔὰοτητη ὰπο τὶς ποὰξεις στὶς ὸποῖες ἐκοηλωνοντὰι, κοιθὼς ἑπτ­

ὰττοτὴμὴ­16 Κὰτ τὰ οτὰνοττοτὰ ννωοτομὰτὰ τὴἐ ὴπεοολὴἑ τῶν σης κι ὰπὸ τον νου, ὁ ὁποῖος, ενίοτε, τὶς συλλὰμβὰνει. Στὴ οιοὰ­τοεῶν­ ττἑοὰ ὰττο το οττ οτὰθἑτοτν ὰνὼτεοο οντολονοτο βὰθμο σκοιλτοι του ὰὐτὴ ο Πλὰτων δέχθηκε ἐπιοοὰσεις ὅχι μόνον ὰπὸὰπο τὰ ὰτοθὴτὰ¬ ετνὰτ οττ ἔλονν ἔνὰν ὰνώτεοο βὰθὰο τὰἔοωἐ τὴν ὰμεσοτητὰ της ἐπικοινωνἰὰς του με τὸν Σωκοὰτη, ἀλλὰ κιὰὰτ ὰομοντὰἐ­17 Κτ ὰν ὴ ττολττὰὰ ψνλὴ› το οῶμὰ ἔλονν τὴν ὰπὸ τὴν ὀοφικὴ κὰὶ τὴν πυθοιγοοειὰ φιλοσοφικὴ κὰὶ θοησκευ­τὰἔὴ κὰὶ­ τὴν ὰοττοντὰ› ττἐ κὰτὰλλὴλοἐ ττοοἐ τὴ φὴοὴ τοοἐν το τικὴ πὰοὰοοση μὲ ὰξονὰ τὴν ὰἰωνιοι φυση της ψυχῆς. Ἡ θεω­τοτο τολὴοτ κὰὶ ντὰ ττἐ τοὲοἑ κὰὶ ντὰ τὴν κοοὴφὰτὰ τοοΞ› το Ἀ­ οἰοι τῶν ἰοεῶν ζεῖὴ κοιτὰπίπτει μὰζὶ μὲ τὴν πὶστη γιὰ τὴν ὰθὰ­νὰθο· νὰσὶὰ της ψυχης.18 Γιὰτὶ, ὰν ψυχὴ δεν ζουσε, ποὶν ἔλθει στὴ

γένεση, στον μὰκὰοιο κόσμο των ἰοεων με τὶς οποιες συζουσε κι

15. Πβ. Αὐτόθι, Ο. 319­321.

16. Πβ. ΠΛΑΤ., Πολ., ΣΤ, ὅθὅὅ­5060. Α17. Πβ. Αὐτόθι, ΣΤ, 506ο 2­3: ὰλλτ εἰς τετοιγμὲνὰ ὰττοι κὰὶ κὰτὰ τοιὐτὰ ὰεὶ 18· νν·Κ.Ο ΟΠΤΗΚΙΕ7 Οί Έλληνες φιλόσοφω Ἀπὸ τὸν Θ (1/γῆ στὰ/ Ἀῳστα

εχοντα Οοῶνταἔ "αν θεωμένονἔ· τέλη, μτφο. Ἀντ. Σὰκελλοιοτου, Δ. Ποιποιὁὴμοι, Ἀθὴνὰ 1987, σ. 88 κε.

40

50 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΙΙΟΡΙΩΝ Το ΑΓΑΘΟ ΩΣ Η ΚΟΡΥΦΑΙΑ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ 5 ι

επικοινωνουσε, τὸ φαινόμενο της γνώσης και της μαθησης τῶν πεοαιτέοω εοώτηση, όπως δεν υπαοχει για την ευδαιμονία:ποαγματων στὸν αισθητὸ και τῶν τελειοτητων στὸν νοητο κό­ γιατί ὁ καθένας θέλει να ειναι εὐδαίμων;σμο θα παοέμενε ανεομηνευτο, αφου ελλειπτικότης τότε μό­ πλατωνικη θεωοία τῶν ιδεῶν υπηοξε η λογικα αναγκαίανον θα γνώοιξε την τελειότητα, αν ειχε ποοηγουμένως πληοη ακολουθία της εκ μέοουςτου φιλοσόφου αποδοχης δυο ποαγ­γνώση της. Τουτο, ποαγματι, θέτει τὸ εοώτημα της γνώσεως ῶς ματων: του δυνατου της γνώσεώς και της όπαοξης απόλυτηςαναμνησεως και ώς νίκης πανω στη ληθη. Ἡ συμβολικη γλῶσ­ αξίας, γνωσιολογικῆς, ηθικης και μεταφυσικῆς. Ἀπὸ τη στιγμησα και οι μυθοι επιστοατευονται για να εξυπηοετησουν τους που ενας στοχαστης ιεοαοχει την ποαγματικότητα, ὀντολο­ανώτεοους σκοπους της πλατωνικης φιλοσοφίας. γικη και ηθικη, μια αοχη ποὸς τα ανω, πέοαν της ὁποίας ειναι

Ὁ ΚΜΚΩ. Οιιτιπτὶε παοατηοει ότι στην ιδέα του Ἀγαθου συ­ ανέφικτη αναγωγη, κι ενα εσχατο ποος τα κατω, δηλωτικὸναπτονταιτοεις αντιληψεις: ὁ υπέοτατος σκοπός της ξώης, τὸ μιας σκιώδους ποαγματικότητος, θα ποέπει να θεωοηθουνῦπέοτατο αντικειμενο καθε επιθυμίας και πόθου καιη ανώτε­ αναμενόμενα. Σε τοῦτο, αλλωστε, παοαπέμπουν οι δυο ισχυ­οη επιδίωξη της ψυχης. Συνιστα τὸν όοο της γνώσεως,η ὁποία οοι πόλοι της ποογενέστεοης φιλοσοφικης παοαδοσης, ὁ Ἡ­καθιστα τὸν κόσμο εννουν και τὸν ανθοώπινο νου νοημονα. οακλειτος και ὁ Παομενίδης, πηγες που συνέβαλαν τα μέγισταΤὸ Ἀγαθὸ ειναι τὸ στηοιγμα τῶν ιδεῶν, οι όποιες, με τη σειοα στη διαμόοφωση τῶν βασικῶν αξόνων της πλατωνικης φιλο­τους συνιστουν τις δημιουογικες αιτίες τῶν φυσικῶν ποαγμα­ σοφίας. Ἀφ® ενὸςη κίνηση καιη μεταβολη κι αφ) ετέοου η στα­των και τῶν ανθοωπίνων ποαξεων. Ἡ πλατωνικη ὀντολογία ση και η σταθεοότης. Ἑκεινο που ξενίξει κι αιφνιδιαξει μιακαι η επιστημολογία ἔχουν την αξιολογικη τους παοαμετοο. Οι συγχοονη διανοουμενη συνείδηση ειναι η ανεξαοτητοποίησηιδέες ειναι και αξίες, πόλοι ελξεως της ψυχης και τῶν συνειδη­ μ μιας ποαγματικότητος τῶν ιδεῶν, και μιας κοουφαίας τουτων,σεων. Έτσι, τὸ Ἀγαθὸ ειναι τὸ υπέοτατο αντικείμενο της γνώ­ του Ἀγαθου, απ) ό,τι συνιστα τὸ εξαοτημα της ­την αισθητησεως (τὸ ὁποῖο ό Σωκοατης αδυνατουσε να πεοιγοαψει). Ώ­ ποαγματικότητα­ τὸ ὁποῖο, χωοις εκείνην παοαπαίει ὁντολο­στόσο, αλλη μοοφη του, τὸ απόλυτο καλλος, στὸ Συμπόσιο γικα, γνωσιολογικα και ηθικα. Αυτό δεν μποοουσαν να τὸ κα­ποοσεγγίξεται μὲ ένα επίπονο ὁδοιποοικὸ της ψυχης κι όχι με ταλαβουν οι Ἀοιστοτελικοι κι όσοι διανοουνται όπως εκεινοι.τὸν διεξοδικὸ λόγο και με ὀποιαδηποτε αλλη γνωστικη δυνα­ Ἡ επεξεογασία τῶν δεδομένων της απτης εμπειοίας διαμοο­μη, αλλα με αμεση γνωοιμία, με ξαφνικη αποκαλυψη. Γι° αυτό φώνει ενα πλέγμα σχέσεων της συνείδησης με τὸν εαυτό τηςστη συλληψη της ιδέας του Ἀγαθου επιστοατευονται νυξεις και με την αντικειμενικη ποαγματικότητα οι όποιες καθοεφτί­και όλα τα εκφοαστικα μέσα του Πλατωνος από αλλους Δια­ ξουν τη μεγαλη ατέομονη πεοιπέτεια της συνείδησης μέσα στὸνλόγους. Ὁ Οιιτὶπτὶε δίνει εια Ιτοο και μια εόστοχη εομηνεία του κόσμο. Ὁ Πλατων, διαπιστώνοντας τ” αδιέξοδα από την πεοι­Ἀγαθου ὡς επέκεινα ουσίας: στην πλατωνικη τελεολογικη σφαι­ πλανηση αυτη της συνείδησης, θέλησε να ὀοθοτομησει την πο­οα τῶν ποαγματων αν κατι ειναι η ὑπαοχει, επισυοει τὸ εοώτη­ οεία της διαυγαξοντας την με την φωτοχυσία ενὸς ηλιου νοη­μα: για τί υπαοχει; Τί ειναι τὸ αγαθό του; Τὸ καλὸ για ενα του,του Ἀγαθου,του ὁποίου οι ακτίνες ­ιδέες­ διανοίγουν τιςποαγμα ειναι συνυφασμένο με την τελικη εξηγηση της όπαο­ ποοοπτικες μιας αλλης μοοφης ξωης υποστατωμένης μοναχαξης του. Ώστόσο, για τὸ Ἀγαθὸ καθ” εαυτὸ δὲν ῦπαοχει τέτοια απὸ τη φοοα του χοονικου ποὸς τὸ αχοονο και του μεταβαλ­

52 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙἈ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ ΤΟ ΑΓΑΘΟ ΩΣ Η ΚΟΡΥΦΑΙΑ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ 53

λομενου πόὸς τὸ αμεταβλητο και μονοειδες.Τὸ γεγονὸς αυτό σο, η γνώση αυτὴ δὲν ἔοχεται απ” ἔξω, από ἐξ επαγγέλματοςνοειται υπό του Πλατωνος ὡς ἑπιστοοφὴ της ψυχῆς σ' ἕνα πα­ δασκαλους, οι όποιοι, ταχα, τὴ δινουν ὅπως θα ἔδιναν στους

ι : ι : ε τ ιι λιο ιδανικο πεοιβαλλον, ως παλιννοστηση, δια της αναμνὴσεως, τυφλους τὴν ὅοαση.19 Ὁ καθε ανθοωπος, διδασκει ό πλατω­

σὲ μια χαμενη πατοιδα. Ἡ ξενιτεια της ψυχῆς τοεπεται σε ὅ­ νικὸς Σωκοατης, ἔχει ἐνυπαοκτη μεσα του τὴν ικανότητα ναμοοφη πεοιπἐτεια μοναχα μὲ τὴν αονηση της ἐκ μεοους της γνωοιξει, και τὸ καταλληλο για τὴ γνώση ὅόγανο,=ιὴ νόηση. Κιψυχῆς: τῆς συνειδησεως. Τὸ καιοικὸ ἐκεῖνο σημειο μεταξυ λη­ αν οι αλλες αοετὲς της ψυχῆς καλλιεογουνται μὲ τὴ συνηθειαθης και αναμνησεως σηματοδοτει τὴν ἐναοκτηοια κινηση μιας και τὴν ασκηση, ὴ αοετὴ της φοόνησης, ὴ ικανότης του δια­χαλαοας παλινδόομικης διαδοομῆς, ὅπου ὴ ταυτότης ειναι νοεῖσθαι, ἔχει ὅντως θεικότεοη τὴ φυση, δεν ἑξασθενεῖ ποτε,

ἐνυπαοκτη στὴν ἑτεοότητα κι ὅπου, ποοοδευτικα,ὴ ἑτεοότης ὲνῶ, αναλόγως της χοησης που της γινεται, μποοεῖ ν" αποβειεἶναι ἐνυπαοκτη στὴν ταυτότητα. Αυτη εἶναι η μοῖοα και τὸ χοησιμη ὴ βλαβεοη. ”Ως ἐκ τουτουχδιακοινεται ἔνας τυποςαισιόδοξο πεποωμενο της πανοοαμικης θέασης του πλατωνι­ ανθοώπου, σοφὸς και πονηοὸςςταυτοχοόνως, που ὅσο μεγα­

κου κόσμου. Για να μὴν πω ὅλου του κόσμου σὲ καθε χῶοο λυτεοη ειναιὴ ὀξυδεοκεια του, τόσο μεγαλυτεοο κακὸ ποοξε­και σε καθε καιοό. 7

νει.20 Τὸ ποόβλημα εἶναι να χοησιμοποιεῖ κανεις τὴ δυναμη τηςΜι βαση τὴν πλατωνικὴ διδασκαλια, ὅτι ὴ ψυχὴ ποιν από νόησης του ποὸς τὴν κατευθυνση του Ἀγαθου. Ἀπὸ τις αντι­

τὴν ἑνσωματωση της ξουσε στον κόσμο των ιδεών, τὸ μεταφυ­ λήψεις αυτες ποοκυπτει ὅτι δυο ισχυόὲς αντιοοοπες δυναμειςσικο συστημα του Πλατωνος εἶναι καθοδικό. Με αφετηοιακὴ ασκουνται πανω στὴν ψυχη. Ἡ μια ὡθει ποὸς τα γηινα καιὴαοχὴ τὴ μεγαλη ἔμφαση που δινεται στὴν αναγωγὴ της ψυχῆἐ αλλη ποὸς τα ουοανια: ποὸς τις ιδέες και ποὸς τὸ Ἀγαθό.στὸν κόσμο τῶν ιδεῶν και στὸ Ἀγαθό, τὸ συστημα του Πλα­ τσι, ουτε οι αδαεις κι απαιδευτοι δικαιώνονται, αφου πεοι­

τωνος εἶναι, κατ” εξοχήν, ανοδικό. Πολλὲς φοοὲς μεχοι τώοα, πλανῶνται διαόκῶς ανεοματιστοι, ουτε ἐκεῖνοι, που αλλο στὸνὅσες φοοὲς δινεται ὴ ευκαιοια, ἔχουμε υπενθυμισει αυτό που νου τους δὲν ἔχουν πασα τὴν καοπωση των αγαθῶν τῆς νοη­κοουφαιοι σχολιαστές ἔχουν διατυπώσει, ὅτι αοχαια φιλο­ της ποαγματικότητας στεφανουνται. Χοὲος, λοιπόν, των ιδου­σοφια και, κυοιως, ὴ πλατωνικὴ,·εἶναι θεολογουσα. Το ξητου­ των της πλατωνικης πολιτειας εἶναι να πεισουν τους θεαμονεςμενο εἶναι η γνώση των ιδεῶν και του Ἀγαθου. Ἡ αναγωγὴ τῆς αληθειας να κατἐοχονται και να συμβαλουν μὲ τὴ γνώση

στον κόσμο των ἰδεῶν εἶναι γνωσιολογικης ταξεως. Καιη γνώ­ τους στὴν απελευθέοωση τῶν δεσμωτῶν και τὴν όοθοτόμησηση του Ἀγαθου ειναιτό μέγιστο μαθημα. Έτσι διανοιγεται μια τῆς ποοειας τους ποός τὴν κατευθυνση του Ἀγαθου.Ζ1 Ύπιποοεια από του σκότους στὸ φως, από της αγνοιας στὴ γνώση. αυτὴ τὴν ἔννοια ὁ Πλατων θεωοει τὸν ἑαυτό του κατ” ἐξοχὴνὉ Πλατων αοεσκεται να ἐπισημαινει τὴν αναστατωση που πολιτικό φιλόσοφο, ὁ ὁποῖος δὲν ἐνδιαφεοόταν για τὴν εξυπη­υφισταταιὴ ψυχὴ κατα τὴ μεταβαση της από του σκότους στὸ οέτηση του συμφεοοντος τῶν ὅλιγων ουτε των πολλων, αλλαφῶς, αλλα και κατα τὴν πτώση της από του φωτὸς στὸ σκότος.Γιατι και οι δυο δυνατότητες εἶναι ανοικτές. Και ὴ ποώτηΰ μα­ 19' ΠΛΑΤ­Ξ Πολ” Ζ, 51%)

καοιξεται, ἐνῶ δευτεοη ἐλεεινολογεῖται. Ποαγματι, η ανα­ 20' Πβ. Αὐτόθῳ Ζ7 518ὀ_5198­

γωγὴ της ψυχῆς στὴ θεικὴ θεωοια ειναι θεμα γνώσεως. Ώστό­ 21. Πβ. Αικόθι, Ζ, 51% 7­οι 7.

54 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ ΤΟ ΑΓΑΘΟ ΩΣ Η ΚΟΡΥΦΑΙΑ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ 55

ὅλων. Εἶναι ανοικτὴ δὺνατοτης για τὸν καθενα να ἐπιτὺχει τῶν ιδεῶν και μέσω αὺτῶν δ κοσμος ποὺ ζοὺμε εἶναι ἑναομο­

σ' ὅλα τα σταδια της διαλεκτικὴς της γνωσεως, αφοὺ αλὴ­ νισμένοι και διαὺγασμενοι απο τὴ λαμψη τοὺ Ἀγαθου. Και ὴ

Θεια ειναι ὲνὐπαοχτῃ στὴν κάθε η›ὺχὴ_22 αληθεια τοὺς δὲν εἶναι λογικὴς, αλλα μαλλον θοησκεὺτικῆς τα­

Τὸ καθε γνωστικὸ σταδιο παοεχει στὴ σὺνειδηση τὴν αντι­ ξης, κατι ποὺ θα επιβεβαιωθει πανηγὺοικα στὸν Τίμαιο7 ὅποὺ

στοιχη βαθμιδα γνὼσεως μεχοι ποὺ ὴ ψὺχὴ αναχθεῖ στις ιδεες. ὴ ποωτη αιτια δὲν καλειται αγαθο, αλλα θειος νοὺς.Ζ^ Οι ιδέες

Ἡ διαλεκτικὴ δινει στὴ σὺνειδηση τὴ δὺνατοτητα να γνωοισει και τὸ Ἀγαθὸ ἔχουν ῶς κὺοιο διακοιτικο τοὺς γνὼοισμα τὴ

τις ιδέες μεσω τῶν αἰσθητῶν δηλώσεων τοὺς. ”Ο,τι δὲν κατοο­ θειοτητα. Γι° αὺτο και ὁ φιλόσοφος ἐοαστης τοὺς, αναγὀμενος

θῶνει ὴ διανοια εἶναι ὴ γνωση τῶν. μεταξὺ τῶν ἰδεῶν, μεθε­ στοὺς κολποὺς τοὺς γινεται θειοειδὴςη ὅσο τοὺ ἐπιτοἐποὺν οι

κτικῶν σχέσεων καθως επισης και γνωση της τελικὴς ἐξαο­ δὺνόιμεις τοὺ κοιιἠ ανθοὼπινη ἑλλειπτικοτης τοὺ.

τησὴς τοὺς απὸ τὸ Ἀγαθο. Αὺτὸ εἶναι ἔογο της νοὴσεως ὴ, Ὁ Πλάτων­ στὴ μεταγενἑσπθη φάση τηἑ ὀιανοἠσεὼἐ τωναλλιῶς, του νσυ, ὁ ὁποῖος, απο ὺποθεσεις, αναγεται στὴν ανὺ­ μετἑτοεψε τὴ θεωοια τοὺ τῶν ιδεῶν σὲ θεωοια τῶν ιδεῶν ῶς

ποθετη αοχὴ, τὸ Ἀγαθο. Τὸ ὅτι ὴ ανὺποθετη αοχὴ εἶναι τὸ Ἀ­ αοιθμῶν. Ἡ διδασκαλια τοὺ αὺτὴ αποτελοὺσε μεοος τῶν ποο­

γαθὀ. τὸ αποδέχονται οι πλειστοι τῶν μελετητῶν τοὺ Πλατω­ φοοικῶν τοὺ παοαδὀσεων στὴν Ἀκαδημια, ὴ ὀποια διεσωθη

νος ὅχι χωοις ἑξαιοεσεις (ΚΜ. $εντε).23 Τὸ τελος της γνωστικης απο τοὺς μαθητές τοὺ, ὅπως αὺτοι τὴν εἶχαν κατανοησει. Ποο­

ποοειας δὲν ὁοιοθετειται απο τὸ τέλος της διανοητικης διεο­ κειται για τα πεοιφημα Ἄνοαφα Δόγματα, για τα ὁποῖα ἔχει

γασιας, αφοὺ ὴ φὺση τοὺ ὺπἑοτατοὺ ὅντος σὺλλαμβανεται μὲ ὴδη γινει λογος στον Ποολογο. Ποοκειται για πεοαιτεοω ανα­μιὸι ἔαφγιχὴ ματια) ἡ ὀποια ὀὴμιοῃθγετ σχέσεις οιχειότὴτος με­ πτὺξη θεματων, τα ὁ3τΟια εἶχαν Έεθει και οὺζητηθεἶ σὲ διαλό­

ταξὺ τοὺ γνωοιζοντος ὺποκειμενοὺ και τοὺ αντικειμενοὺ της γοὺς ὅπως ὁ Φίληβος, ὁ Παομενίὁης και ὁ Ταιαιος. Ποιν γινειγνωσεως και της θεασεως. Ὁ Πλατων στο ατομο, στὴν πολιτεια λογος για τὴν τοοπὴ τῶν ἰδεῶν σὲ αοιθμοὺς, κοινεται αναγκαιακαι στο σὺνολο της ποαγματικοτητος απέδωσε εὺταξια, εὺοὺ­ μια ἀναψοοὰ στα Ἄγοαφα Δόγματα, στὴν ποοφοοικὴ διδασκα­

θμια και αομονιοι, ὥστε, κατα τὴ λειτοὺογια και τις δοαστηοιο­ λια του Πλατωνος, ἐπειδὴ εἶναι ἕνα αοκετα ἐνδιαφεοον μεοος

τητες τοὺς, να ἔχοὺν τὴ δὺνατοτητα να σὺμπεοιφεοονται σαν τῆς πλατωνικῆς διανόησης ποὺ δὲν μποοει ν” αφησει αδιαφο­

ἔνας ὀογανισμὸς διεπομενος απο ἑνοποιητικὲς αοχἑς. Ἄλλω­ οο κανεναν πλατωνιστὴ. Άλλωστε, τοὺτο ἔποαξαν ἑπιφανεῖς

στες μὲ βαση τις βαθμιδες ἑνὸτητος αξιολογουνται στοὺς νεο­ ποοσωπικοτητες τοὺ εἰκοστοὺ αιωνα: Βοὺὶο, Βιιτιτετ, Ρτειοὶς,

πλατωνικοὺς στοχαστὲς τα ὀντολογικα επιπεδα τοὺ νοητοὺ και 8τει1ΖεΙ, Οειὶεετ, Κτὲὶιττετ και ΡὶιταΙεγ, οι οποιοι, ἐπιχειοωντας ν°

τοὺ αισθητοὺ κόσμοὺ. Ὁ Οιιτὶπτὶε παοατηοει ὅτι ὁ διακοσμος αναλὺσοὺν τὸ πεοιεχομενο τῆς ἐσωτεοικης διδασκαλίας καθεαλλο παοα σὺμφωνοὺν μεταξὺ τοὺς. Και το παοαδοξο, παοα­Α­ὲ τηοεῖ ὁ Κεοοτὺ Μ. θειντε. εἶναι ὅτι δὲν ὺπαοχει ὴ εὺχἑοεια να

Οι Ο

23. Πβ. ΚΜΚΩ. θΠΤΗΒΙΕ,Α Ηἰετοτν ο/ Οτεεἰτ Ρἰτἰἰοεορἰτχ, ὅ.π., σ. 511. σημ. ι

1. Πβ. ΙΑΝ. ΜὉΕΙΕΒ, Μετὺειὺετὶοεὶ Μοτὺοα ειτὀ ΡΙ1ὶΙοεορΙτὶοεΙ Ττιιε, Τἰτε ­­ΑΟακτὺτιαἶςε δοκτραπἰοπ το Ρἰατο, σ. 184. 24. Πβ. Αὺτόθι, σ. 511­512.

ῦθ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ Το ΑΓΑΘΟ ΩΣ Η ΚΟΡΥΦΑΙΑ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ 57

βλὴμενο νὰ βασὶστει κανεὶς στὶς ὰναφορὲς του Ἀρὶστοτἑλὴ,25 λὶκῆς μαρτυρὶας, ὰλλὰ καὶ τὰ όσα, δὶατυπωμενα σὲ δὶαλόγουςτὶς δποῖες ὰλλοὶ σχολὶαστὲς δεχονταὶ ὡς ὰνταποκρὶνόμενες της υστερὴς περὶόδου, όπως ὁ Φἰληβος, τὴν ἐνὶσχυουν.πλὴρως στὸ πνευμα τὴς πλατωνὶκὴς προφορὶκῆς δὶδασκαλὶας Ὁ μετασχὴματὶσμὸς της θεωρὶας τῶν ὶδεῶν σε θεωρὶα τῶνκαὶ ὰλλοὶ τὶς βλεπουν με πολυν σκεπτὶκὶσμό, γνωστου όντος ὰρὶθμῶν φαὶνεταὶ ότὶ ἔγὶνε γὶὰ νὰ στὴρὶζεὶ τὴν πρόθεση τουότὶ δ Ἀρὶστοτὲλὴς καὶ σε ὰλλες περὶπτὼσεὶς δεν υπηρξε τόσο Πλὰτωνος, κατὰ τὴν τελευταία περίοδο τὴς δὶανοὴσεὼς τουγὰξὶόπὶστος στὴν ὰπόδοσὴ τῶν ὰντὶλὴψεων τῶν προγενεστε­ νὰ δὼσεὶ μεγαλυτερη ἐνότὴτα καὶ συνεκτὶκότὴτα, τόσο στὴνρων δὶανοὴτῶν, όπως λ.χ. τῶν Προσωκρατὶκῶν στὴν ὰρχὴ τῶν αἶσθὴτὴ πραγματὶκότὴτα όσο καὶ στὸ νοὴτὸ πρότυπό τὴς, δε­Μετὰ τὰ Φυσικα. Έτσὶ λ.χ.. ὁ Οὶτετιυεε υποστὴρὶζεὶ δτὶ οἱ ὰνα­ δομενὴς τὴς ποὶκὶλὶας που χαρακτὴρὶζεὶ καὶ τους δυο κόσμους.27φορες του Ἀρὶστοτἑλὴ δὲν στὴρὶζονταὶ στὴν προφορὶκὴ δὶδα­ Ὁ Πλὰτων, κατὰ τὴν μαρτυρὶα τῶν ὰρὶστοτελὶκῶν Μεταφυ­σκαλὶα του Πλὰτωνος, ὰλλὰ στους γραπτους Δὶαλόγους, τους στκων,28 μετέτρεψε τὶς ὶδεες σε ὰρὶθμους που ἔχουν ὡς συστα­ὁποὶους ό Σταγὶρὶτὴς. συχνα, παρερμὴνευεὶ. Ἀντὶθετως, ὁ Κ.Μ. τὶκὰ στοὶχεια το ἔν καὶ τὴν ὰόρὶστὴ δυὰδα ­τὸ μεγαλο καὶ τοΒεγτο, ὁρμὼμενος ὰπὸ τὴ δὶαλεξὴ του Πλὰτωνος Περὶ του Ἀ­ μὶκρὸ­ τὰ ὁποῖα, ὡς στοὶχεὶακὲς ὰρχὲς τῶν ἰδεῶν, ὰποτελουνγαθου, ὴ ὀποὶα δεν ὰμφὶσβὴτεὶταὶ, ὰλλὰ καὶ ὰπὸ το γεγονὸς τὰ θεμελὶα όλων τῶν πραγματων του κόσμου. Ὁ ΑΕ. Τεγὶοτότὶ, πραγματὶ, το Ἀγαθὸ ἐντασσεταὶ στους τελευταὶους δὶαλό­ παρατὴρεῖ ότὶ αυτό εἶναι. καὶ τὸ νόὴμα της δὶατυπωσὴς ότι τὰγους (Φἰληβος) σ" ἔναν μαθὴματὶκὸ σχεδὶασμό, παρ” ότὶ ὰπο­ αὶσθὴτὰ μετέχουν τῶν ὶδεῶν.Ζ9 Ἑπεὶδὴ ἦ μἑθεξὴ μεταξυ τῶνδἑχεταὶ τὴν ὰποψὴ πὼς τὸ τὶ εἶπε δ Πλὰτων στὴν προφορὶκὴ δυο μεγεθῶν θὰ ἦταν ὰνεφὶκτὴ ὰν τὰ συστατὶκὰ τους μερητου δὶδασκαλὶα θεωρειταὶ ὰπὸ πολλους αἰνὶγματὶκό, υποστὴ­ ἦταν ἑτερογενη. Αυτο που οὶ Πυθαγόρεὶοὶ όνόμαζαν ὰπεὶρο,ρὶζεὶ ότι., ὰν αυτό που εἶπε ὁ Πλὰτων στὶς προφορὶκὲς παρα­ καὶ ὰποτελουσε, σὲ ὰντὶπαρὰθεσὴ πρὸς τὸ πέρας, μὶα ὰπὸ τὶςδόσεὶς του δεν ἦταν δὶαφορετὶκο ὰπὸ τὸ περὶεχόμενο τῶν Δὶα­ δευτερες κατὰ συστοὶχὶαν ὰρχες, (τὸ περας θετὶκὴ, τὸ ὰπεὶρολόγων, δὲν θὰ ξἐνὶζε τόσο τους ὰκροατἐς του. Καὶ κὰτὶ πολυ ὰρνὴτὶκὴ ὰξὶα), ὁ Πλατων τὸ ὰποκαλεῖ ὀὶόρὶο­τη ὁυαὁα ἦ μεγα­πὶὸ σὴμαντὶκό: ἦ προσἐγγὶσὴ του Ἀγαθου στὴν προφορὶκὴ δὶ­ λη καὶ μικρή. Ἡ ἐν λόγῳ δυὰς δεν εἶναὶ ὁ ὰρὶθμὸς δυο πουδασκαλὶα εἶναὶ τόσο δὶαφορετὶκὴ ἐκεὶνὴς που γὶνεταὶ στὴν προσδὶορὶζεὶ ὁρὶσμενο ποσό. Πρόκεὶταὶ γὶὰ δυαδα, ὰόρὶστὴ,Πολιτεία καὶ στὸ Συμπόσὶο, ὥστε θὰ ἦταν παρὰλογο νὰ μὴ λη­ δὴλαδὴ ὰπεὶρὴ προς τὴ μὶα ὴ τὴν ὰλλὴ ὰπὸ δυο κατευθυνσεὶς.φθεῖ υπ' όψὶν, ὡς δῆθεν ὰρὶστοτελὶκὴ παραπλανὴτὶκὴ κατα­ Ὁ Τεγὶοτ δὶκαὶολογεῖ τὶς ὰπόψεὶς τῶν σχολὶαστῶν, οἱ ὁποιοὶ,γραφὴ. Ἡ παρερμὴνεὶα τῶν λόγων ἑνὸς ὰλλου στοχαστῆ δὲν ὰναλυοντας περαὶτερω το πραγμα, παρατὴρουν ότὶ ὰπὸ τὴμπορει νὰ φτασεὶ μὲχρὶτἑτοὶας δὶαφοροποὶὴσὴς, ὥστε νὰ τους μοναδα ὁδὴγεῖταὶ κανεὶς στο πλῆθος εἴτε με τὸν πολλαπλα­καταστὴσεὶ ὰγνὡρὶστους.26 Τὰ όσα, συντόμως, θἶ ὰναπτυχθουν σὶασμὸ εἴτε μὲ τὴ δὶαὶρεσὴ, ὁπότε τὰ δυο συνολα ­τὸ ἕνα με­περαὶτερω, ἔχουν ὡς δεδομενο τὴν ἐγκυρότὴτα της ὰρὶστοτε­τσ 27. Ε ΝΑΤΟΚΡ, Ἡ περὶ των ίὁεῶν θεωρία του Πλάτωνος, ό.π., σ. 420.

25. Κ.Μ. ΒΑΥΒΕ, Ρἰατου [κκε Οπτοἰοἕν. Α Ζἔἰοἰιἰἰε Ιἔεεοἰνειἰ, Ρτὶιτοετου 28. ΑΡΙΣΤ., Μ.τ.Φ.. Α. 987ϋ 18­25.

Πυὶνετεὶτγ Ρτοεε, Ρτἰι1οετου.Νενν Ιετεεγ, 1983, σ. 78. 29. ΑΕ. ΤΑΥΙ.ΟΒ, Πλάτων. Ὁ ἄνθρωπος καὶ τὸ ἔργο του, μτφρ. Ί. Ἀρζό­26. Πβ. Αυτόθι, Ο. 78­81. γλου, ΜΙΕΤ, Ἀθἠνα 1990, Ο. 573.

58 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ Το ΑΓΑΘΟ ΩΣ Η ΚΟΡΥΦΑΙΑ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ 59

γαλυτεοο τὸ ὅιλλο μικοὸτεοο απο τὴ μοναδα­ ὁὲν ἔχουν μὲγι­ ται απὸ τὴν ὁοισμὲνη ὁυαὁα, ὁηλαὀὴ τὸν αοιθμὸ 2, ὁ ὁποῖος,στο και δὲν ἔχουν ἑλαχιστο ὁοιο αντιστοιχως. Ἡ ὸιαιοεση ἑνὸς μετα τὸ ἔν, ουνιστα τὸν ποῶτο καθοοισμο, ἑνῶ ἑκεινη,ὴ αόοι­ὁοισμενου συνὸλου σε υποσυνολα σημαινει ὁτι στὸ αοχικὸ νε­ στη ὁυαὁα, το μένα και σμικοὸν εἶναι ταυτὸσημη ποὸς τὸ αο­νος εἶναι ἑνυπαοκτες ὁυο η πεοισσὸτεοες Ἰὁἑες. Έτσι, κατα οιοτο και απειοο. Ὁ Ἀλεξανὁοος ὁ Ἀφοοὁισιευς στα σχόλιατὸν Τενιοτ, η θεωοια τῶν αοιθμῶν συσχετιζεται μὲ τὸ ἐκ μέ­ του τῶν Μεταφυσικών παοατηοει ὁτι κατα Πλατωνα οι αοιθ­οους του Πλατωνος ἔντονο ἐνὀιαφἑοον για τὴν υποὸιαιοεση μοι παοαγονται ἑκ της ὁυαὸος του ανισου, ἑνῶ κατα τὸν Πυ­τῶν Ἰὁεῶν, τὸ ὁποῖο ἑπιὁεικνυεται στους Διαλονους της ὅψι­ Θανὸοα ὴ γένεση τῶν αοιθμῶν ποοεοχεται απὸ τὸ πληθος.33μης πεοιὸὁου και, ἰὁιαιτἑοως, στὸν Φἰληβοἔθ Τὸ ἑν αντιστοιχει ποὸς τὸ ἴσον, τὸ μαλλον και ὴττον, αὸοι­

Ἡ αντιθεση αλλα και αμοιβαια σχεση του ἑνὸς και τῶν στος ὁυας, ποὸς τὸ ανισον, για τὸν λογο ὁτι απὸ τὴ φυση τουπολλῶν εἶχε ποοβληματισει τὸν Πλατωνα σε Διαλὸγους ὁπως εῖνοιτ αοοιοτο Ἡ αοοιοτη αυτὴ ὁυας, ὁεχὸμενη τὴν ἑπιὁοοισηὁ Παομενίὁης και ὁ Φίληβος. Ἀπὸ τις πολλὲς ιδέες ἐττιχειοεῖτοιι του ἑνὸς, τοεπεται στὸν αοιθμὸ 2 ὁ ὁποῖος εἶναι ὁοισμἑνος ἐπει­ὴ αναγωνὴ σε μια ιὁεα γενικη, μὲ τις ὁιαφοοες ιὁἑες να συνι­ δὴ ἔχει ἑνὸτητα, μεταβαλλὸμενος στὸ ὁιπλασιο και τὸ ὴμισυ,στουν εἰὁικὲς ὁηλὼσεις της μιας ιὁἑας. Ταυτοχοονως, ισχυει τα οιτοτοι ειναι ὲκφοοιοτικα μιας οοιομένης σχὲσης. Ἀπὸ τὴνκαι τὸ αντιστοοφο: απὸ μιαν ιδεα, μὲ τὴ μἑθοὁο της ὁιαιοεσης, αὸοιστη ὁυαὁα, τὸ μέγα­και­σμικοό, ποοκυπτουν ὁια της με­καταλήγουμε σὲ πολλὲς ειὁικὸτεοες ιδεες, οι ὁποἰες εἶναι ἑνυ­ θέἔεὼς της οτο ἐν οι ὶοὲες ὡς αοιΘμοιἕ4 Καθετι τὸ ὁοισμενοπαοκτες στὴ νενικὴ ἰὁεα. Ἡ σχεση του ἑνὸς και τῶν πολλῶν σημαινει τὴν ἑνὸτητα. Ἀντιθἑτως, καθε αοοιστο ὁὁηνεῖ στὴ ὸια­αντιστοιχει ποὸς ἑκεινην του πεοατος και του απειοου, του ὁ­ οπαση και τὴν πολλὸτητα. Ἡ αοοιστια αυτη, μὲ τὴν παοἑμβα­οισμενου και του ακαθὸοιστου. Στὴν πεοιπτωση τῶν αοιθμῶν, ση της ἑνοποιητικης ικανὸτητος της συνειὁησης, τοεπεται σὲΟἱ ὁυτσμὲνθν ἀῳθμθι Ζ, 3. Δ Μ­λπ­ι μαζι μὲ Έὸ ἔνι ἀνἠ%ΟΌν στὴν πλῆθος ἑνοτητων, τῶν ὁποιων οι ἑπομενες αναπτυσσουν συγκε­πλευοα του πεοατος, αντιτιθεμενοι ποὸς τὸ απειοως αὸοιστον, χοτμἑνῃ οχὲοῃ ττοος τιε ιτοοηνουμενες κοιτ° αντιστοιχο τοοποτὸ απειοον.31 Τὸ ἔν και τα πολλα ἑμφανιζονται στὸν Ἀοιστο­ που αναπτυοοεται αοιθμητικὴ σχέση μεταξυ της μοναὸος καιτελη ὡς σχέση μεταξυ του ισου και του ἄνισου. Ἡ βάση τῆι; τῶν ὁοισμὲνων πολλῶν.35 Νοειται ὅτι ὁ αοιθμὸς κοιιὴ αοιθμη­ἀντιλἠψεως αὐτῆς ἄνἀνειτὴν ἀοχὴ της στὸν Φίληβ0.3ΖὉ Πλἀ­ τικὴ σχεση ὸὲν μποοουν, στὴν ποσοτικη τους ὁιασταση, νατων ἑνἑταζε στὴν ἔννοια της ανισότητας τὴ φυση του μαλλον ἑκφοασουν τὴν ποιοτικὴ σχεση τῶν ιὁεῶν. Ώς ἑκ τουτου,ὴ ἐκκαι ἦττον συνκοιτικα ποὸς τὴν ἑνοτητα, ἡ ὁποια αποτελει τὴν μεοους του Πλατωνος χοὴση τῶν αοιθμῶν ἑπεκτεινεται, ποο­ισὸτητα. Ἡ ὁυας του μαλλον και ἦττον ὡς αὸοιστη ὁιακοινε­ κειμενου να καλυπτουν ὸχι μοναχα ποσοτικὲς αλλα και ποιο­

30. Πβ. Αυτόθι, σ. 574­575. 33. ΑΛ. ΑΦΡΟΔ., Εἰς τα Μ.τ.Φ. (Ατἰετ, Ρ. 1087ι› 4­12), Οοικιτιετιτανἰο έκ

31. ΠΛΑΤ., Φιλ., 16ο­ο. Πβ. Ε ΝΑΤΟΒΡ, Ἡ πεοι των ἰὁεων θεωοἰα του Πλα­ Ατἰετοτεἰεκτ (ῖναεεο, τ. Ι, σ. 797 (Μ. Ηενὀιιολ ἑπιμ.).τωνος, απ., σ. 420­421. 34. ΑΡΙΣΤ., Μ.τ.Φ., Α, 6, 9871» 20. Πβ. Β Νλτοιτε, Ἡ κεοι τον Ζοεων Θεωοια

32. ΠΛΑΤ., Φιλ., 25ε. Πβ. Ρ ΝΑΤΟΒΡ, Ἡπεοι των ἰὁεων θεωοία του Πλἀτω­ του Πλάτωνος, ὁ.π., σ. 424.

νος, ὁ.π., σ. 423. 35. Πβ. Ρ ΝΑΤΟΒΡ, Ἡ πεοι των ίὁεων θεωοία του Πλάτωνος, ὁ.π., σ. 425.

ε

ΘΟ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ Το ΑΓΑΘΟ ΩΣ Η ΚΟΡΥΦΑΙΑ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ 61

τικὲς σχεσεις. Ποόκειται γιὰ τους λεγόμενους ειδητικους ­κι ὴ επιστὴμη συλλαμβανει τις ποοκειμενες και το συμπεοασμα,ὅχι γιὰ τους ἀοιθμους της ἀοιθμητικὴς­ οι ὁποιοι δεν υπόκει­ καθὼς επισης και τὴ συνδετικη τους σχεση." Τὰ ποαγματανται σε ποσοτικους ὅοους και στὴ διαδικασια, λ.χ. τῆς ποο­ του αισθητου κόσμου εἶναι αυτό που εἶναι χαόη στὴ μἑθεξη τουςσθαφαιοεσης, ἀλλὰ γι' αυτους ισχυειὴ λογικὴ σχεση του αιτι­'ὅ τῶν ιδεῶν. ”Ως εκ τουτου, τὰ συστατικὰ στοιχεια τῶν ιδεῶνου και του αποτελέσματος, ενῶ τὰ συστατικα τους στοιχεια ειναι, ῶς εναν βαθμό, και συστατικὰ στοιχεια τῶν ποαγματῶν:δεν εἶναι ὁμοειδη ὅπως οι μοναδες του ἀοιθμου, ἀλλὰ διαφο­ ὴ ενότης και τὸ μεγα ­και­ σμικοὸ ὴ ἀόοιστη δυαδα. Τουτοοετικα. ειναι μια αναπόφευκτη συνεπαγωγὴ, ἀφου δεν εἶναι δυνατὸ νὰ

Καθισταται σαφὲς ὅτι οι ἀοιθμοι οι ἀποδιδοντες τις ιδεες ποοκυψει ἀπὸ τις ιδεες τιποτ) ἀλλο παοὰ εκεινο ἀπὸ τὸ ὁποῖοδεν εἶναι ὀντότητες, ἀλλὰ μιὰ ειδικὴ ταξινόμηση ιδιοτητῶν. Σὲ συνισταται ουσια τους. Οι ἀοιθμοι 2, 3, 4 δεν ἀντιπσοσωπευουνκαθεμιὰ απο τις ἀοιθμητικὲς αυτὲς ιδιότητες εναν οόλο δια­ μοναχα τὴ γσαμμὴ (2), τὸ επιπεδο (3) και τὸ στεοεό (4), ἀλλα,δοαματιξειὴ ενότης κι αλλον ὴ πολλότης. Συγκεκοιμενοι ἀοιθ­ επισης κι ἀντιστοιχῶς, τὴν επιστημη, τὴ δόξα και τὴν αισθηση.μοι ἀποδιδουν συγκεκοιμενες ιδεες: η ἑνότης ­ τὸ ἔν ἀποδιδει Ὁ νους εκφοαξει τὴν κι εκφοαξεται διὰ της ἑνότητος. Ἡ επι­τὸν νου, ὴ ικανότης ν” ἀποδειχθει κατι (επιστήμη) ειναι διττό­ στημη ἀποδιδεται διὰ του ἀοιθμου 2, επειδὴ χωοεῖ κατ' ευ­της, ὴ γνώμη (δόξα) ειναι τοιττότης, ενῶ αισθηση ειναι τε­ θειαν, δικην γοαμμῆς, ἀπό τῆς ποοκειμενης στο συμπεοασμα.τοαδικότης.36 Οι ἀοιθμοι ἀντιστοιχουν στους ἀναβαθμους της Δεδομένου ὅτιὴ δόξα εἶναι κατὼτεοο επιπεδο γνώσεῶς, ἀπαι­γνὼσεως μεσα στὸ πλαισιο της διαλεκτικης ποοειας της.Το πιο τει τοεῖς ὅοους και, κατὰ τον ἴδιο τοόπο, ὴ αισθηση τεσσεοις.σημαντικό εἶναι ὅτι ὴ ἑνότης ταυτιξεται ποὸς τὸ ἀγαθό. Τὸ Ὁ Πλατῶν δεν εγκατέλειψε ποτὲ τὴν ιδεοκοατικη του θεῶ­εσῶτημα ποοκυπτει ἀβιαστα: πῶς ἑνότης κι ἀγαθὸ ταυτιζο­ μια. Μεσῳ αυτῆς θέλησε νὰ δώσει εναν δεικτη ποοσανατολι­νται; Ο Ι.Μ. Οτοτυισὶο υποστηοιξει, ὁοθῶς, ὅτι τὸ ἀγαθὸ ὡς ιδεα σμου της συνειδησης μεσα στὸν κόσμο υπὸ τὸ ποισμα μιας με­

και ὡς ἀξια εμφανιξει μιὰ συνεκτικότητα, συνιστὼντας μια φυ­ γαλης ποοσδοκιας, καταξιωτικῆς ὅσο και λυτοωτικης γι' αυ­ση. Στὴν πλατῶνικὴ Πολιτεία υποστηοιξεται ὅτι ὁ κακὸς κι ἀ­ τὴν. Τὸ Ἀγαθὸ τὸ εθεσε ῶς κοουφαια τῶν ἰδεῶν, γιὰ νὰ τονι­δικος ανθοωπος εἶναι δυό­τοια ποαγματα: ἀνθοῶπος, λιοντα­ σει, μαξι με τὴν υπόσταση τῶν ιδεῶν, τὴν αξια τους. Το θεμα,οι και πολυκεφαλο θηοιο, ενῶ ὅ καλός, ὁ δικαιος ἀνθοωπος ὼστόσο, τῶν σχεσεῶν τῶν ιδεῶν μεταξυ τους, ἀλλὰ και με τὴνεμφανιζει ενότητα με τὸν εαυτό του. Ἀογότεοα, στον νεοπλα­ αισθητὴ ποαγματικότητα ἀπασχολουσε τον Πλατωνα σε ὅλητωνισμό, οι όντολογικὲς και, ταυτοχοόνως, οι ἀξιολογικες, ει­ τὴ φιλοσοφικη του διαδοομὴ. Γι” αυτό και οι τοοποποιὴσειςναι βαθμιδες ενότητος. Ἡ διαφοοὰ νου, συναπτομενου ποὰς που επεφεοε στις ἀοχικες του ἀντιλὴψεις που ἀφοοουσαν στὴτὴν ενότητα, κι επιστημης, συναπτομενης ποὸς τὴ διττότητα ει­ σχεση νοητου­αἰσθητου κόσμου. Ἡ ποοφοοικὴ διδασκαλια τουναι ὅτι ὁ νους συλλαμβανει το συνθετο ποαγμα ῶς ενα, με τις Ιιλατωνος δεν υποκαθιστα το γοαπτό του εογο. Και πανω στὴνσυνεπαγωγες του κατανοητὲς ὡς ἀδιασπαστα στοιχεια του, ενῶ υωμηνεια ὁοισμενων χωοιῶν της παοατηοουνται εντονες δια­

36. Πβ. Ι.Μ. ΟΚΟΜΒΙΕ, Απ Εχακτίκατἰοκ ο/Ρἰατοε Ποσττἱκεε, Κοιιὶιοὀςο & 37. ΠΛΑΤ., Πολ., Θ, 588ει­ε. Πβ. Ι. Μ. ΟΒΟΜΒΙΕ, Απ Εκακτἰκιττἰοκ 0/ ΡΖατοθ

Κεςεο ΡειιιΙ, Ν. Υ. Ηιιιυειιτἰτὶεε Ρτεεε, Εουαοη 1962, 1963, σ. 442. | )‹›‹·υ·Ζτιεε, ὅ.π., σ. 450.

62 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ ΤΙΤΛΟΣ ΚΑΘΕ ΞΕΧΩΡΙΣΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 63

φωνὶες μεταξὺ τῶν σχολὶαστῶνἔἕ Ἡ ἱδὶαὶτεοὴ αὀὺναμἱα ποὺ νωνης στὴν καὶὴ μέθεξὴ της οὺσὶας της ὺπεοτατὴς αὺτὴς ποαν­ἕτοεφε ὁ Πλατων στα μαθὴματὶκα τὸν ἕκανε να μετατοεψεὶ τὴ ματὶκοτὴτος, χωοὶς τὴν ὀποἱα ὁποὶαὁὴποτε ταὺτοποὶὴσὴ καθεθεωοἱα τῶν ἱοεῶν σὲ ὶθεωοἱα των ἰοεῶν ὡς αοὶθμῶν. Κατα τὴν αλλης ἱὀὲας παοαμενεὶ ανεφὶκτὴ, αφου εἶναὶ αναγκαἱα ὴ γνω­ποοφοοὶκὴ τοὺ ὀτὁασκαλἱα, ὅπως τὴ ὁὶασωςεὶ ὁ Ἀοὶστοτελὴς, ση τῶν σχέσεων ποὺ ὴ ἐν λόγῳ ἱὁεα αναπτὺσσεὶ ποὸς τὸ Ἀνα­οἱ ἱὀὲες, ἕπεὶὀὴ σὺνὶστουν τὶς αἱτὶες των ποαγματων, παοἐχοὺν θόἔῃ Οἱ σχὲσεὶς ποὺ ὁὴμὶοὺονοὺνταὶ στὸν κόσμο τῶν ἱοεῶν ἐμ­τα σὺστατὶκα τοὺς στοὶχεἱα, τὸ ἕν καὶ τὴν αόοὶστὴ δὺαὁα ­τὸ φανἱζοὺν αντὶστοὶχὶες ποὸς ἐκεινες ποὺ δὶαμοοφωνονταὶ στὴνμένα­καὶ­σμωωα ντα ν' αποτελεσοὺν σὺστατὶκα στοὶχεἱα ὅλων αἱσθὴτὴ ποαγματὶκότὴτα. Ἡ δὶκαὶοσὺνὴ λ.χ. ὡς οἱκεὶοποαγἱατῶν ποαγματων. Δὶα της μεθεξεως τῆς αοοὶστὴς δὺαδος στὸ ἶἔχεὶ νοὴμα μόνον τοτε, ὅταν ὴ ποαξὴ καθενος σὺμβαλλεὶ στὸἕν, οἱ ἱδεες ὺπαοχοὺν ὡς αοὶθμοὶ αν καὶ ὁ ΝΒ. Ιἰοεε ὺποστὴ­ να καταστει ὁ ανθοωπος αγαθὸς σὲ μὶαν αναθὴ πολὶτεἱα. ΚαὶΩὶζετ ὅῃ ὁ Πλάτων δὲν ταὺτὶζε ἱὀεες καὶ αοὶθμοὺς, αλλ7 απλως τὸ αῖτὴμα τουτο δεν μποοεἱ να ἕχεὶ οὺσὶαστὶκὸ πεοὶεχὀμενοαπὲὁτὁε αατθμοὺς στὶς ἱὀἐες.39 'Αν οἱ ἱὅεες σὺνὶστανταὶ απο το πασα μοναχα μὲ τὴν ποοσὴκοὺσα αναφοοα στὸ Ἀγαθὀ.ἕν καὶ τὴν αόοὶστὴ ἑδὺαοα, τἱ γἱνεταὶ με τὸ Ἀγαθο, "Αν ντα “Ο Πλατων ἕχεὶπλὴοὴ ἐπὶγνωσὴ του ὅτὶ οἱ φὶλοσοφὶκες τουτοὺτο ἴσχὺε ἕνα πολὺ δὶαφοοετὶκὸ απο τὶς ἱὀεες καθεστως κτ σὺλλὴψεὶς ακολοὺθοὺσαν ὀὺσκολες καὶ ακανθώδεὶς δὶαὀοο­ὅχὶ τὸ ὅτι. εἶναὶὴ κοσὺφαἱα τοὺτων, τοτε θα ἱσχὺε ὴ αποψη τοὺ μες, τὶς ὁποἱες ἕπὶχεὶοουσε, σὲ ἕλὴ τὴν ἔκτασὴ του φὶλοσοφὶ­Η,1, Κτητῃθτ ὀττ τὸ Ἀναθὸ θα ἦταν ἰσοὁὺναμο ποος τὸ ἕν των κοὺ τοὺ ἕογοὺ, να ἐξομαλὺνεὶ. Άλλωστε, τὸ αὺθεντὶκὸ φὶλο­Νεοπλατωνὶκῶνἔὶθ Τα ποαγματα, ῶστὀσο, δεν φαὶνεταὶ να εἶ­ σοφεἱν δὲν ἐνθαοοὺνεὶ, ἐκ τῶν ποαγματων, τὴν τασὴ της εὺκο­ναὶ ἕτσὶ κατα τὴν ποιοὴγοὺμενὴ αναφοοα μας. Πολλα ἐοωτὴ­ λὶας. Ἡ αναζὴτὴσὴ τῆς αλὴθεὶας ἐκ μἑοοὺς τῆς σὺνεὶὁὴσὴςμανα θα μποοουσε να ὺποβλὴθουν σχετὶκα μὲ τὴ φὺσὴ του Ἀ­ εὶναὶ ἔογο ὴὁονὶκὀ, αλλα, ταὺτοχοονως, καὶ αλγεὶνὀ. ”Επεὶὁὴ ὁναθου ὼα τηἐ ἀννπόὶθετὴς αοχὴς, πανω στὴν ὁποἱα στὴοἱζο­ τελὶκὸς στοχος σὺνὴθως ζεφεὺνεὶ απομακοὺσμενος. Ώστοσο,νταὶ καὶ απο τὴν ὁπτοὶα ἕξαοτῶνταὶ όλα ὅσα αφοοοὺν στὸν σε καποὶες στὶγμες ἐξαὶοετὶκα ποονομὶοὺχες,ὴ σὺνεὶὀὴσὴ μέ­νοὴτὸ καὶ τὸν αἱσθὴτιὸ κοσμο, δεὀομενοὺ ὅτὶὴ θεασὴ τοὺς ἕχεὶ σα στὸ σκοταδὶ ὴ μέσα στὸ τὺφλωτὶκο φῶς, σὺγκοοὺεταὶ μὲσχεση με τον βαθμὸ βεβαὶοτὴτος καὶ αλὴθεὶας ὅλων των ποο­ τὴν αλὴθεὶα ὴ, μετα απο ἕνα φεὺναλεο βλεμμα, θεαταὶ μἱατασεων γνωσὶολογὶκοὺ καὶ μεταφὺσὶκοὺ χαοακτὴοα. Ἡ γνὼ­ ιὶἱκὀνα ὴ ἕνα σχημα τὴς, παοαπεμπτὶκα σ" ἑκεἱνὴν. Καὶ ὅλὴ ὴσὴ ὀποὶασὀὴποτε ἱὀεας εἶναὶ ανὲφὶκτὴ χωοὶς τὴ γνωση του Ἀ­ αστοατεὺτὴ ζὴτὴσὴ της ποοσλαμβανεὶ τὴ σὴμασἱα ἑνὸς κό­ναθοττ Ἀπὸ τὴν αλλη εἶναὶ ὀεὀομενὴ ὴ ὀὺσχεοεὶα της ανα­ σμοὺ αἱωνὶοὺ. “Ενα εἶναὶ τελὶκα τὸ βεβαὶο: τ" ανοαφα δογμα­

τα ταοαξαν ακὀμὴ πεοὶσσοτεοο τ” ανὴσὺχα νεοα της πλατω­38. Πβ. ο±.ντΑετοε, .Πλατωκκὲς Μελέτες, μτφσ. °Ι. Ἀσςσνλοὺ, ΜΙΕΤ, 0 νὶκης μεταφὺσὶκὴς.

ἕκὁ., Ἀθὴνα 2000, σ. 52­53.

39. Πβ. Αὐτόθὶ, σ. 545. Πβ. ΚΝ. Ι). ΒΟ88, Ρἰατοἄ Τἢεοτν ωίτἰεαε, ΟΧίοτα 1951,

σ. 218. Πβ. ΚΝ.Κ.Ο. ΘΠΤἩΒΠΕ, Α Ηἰετοτν ο/ Οτεεἰσ Ρἢἰἰοεορὴν, τ. 5, ΟεωοτὶαςσΠιτὶνετεἰτν Ρτοεε (1978) 1989. Ο. 437. 1­τζἶ

Δα Η_1_ ΚΚΑΜΕΒ, Αττετε ὺεἰ Ρἰατοπ ιικεἰ Ατἰετοτεἰεε: Ζιιτπ Ια/εεεπ μπεί 41. Ν.Ρ ΙΝΗΙΤΕ, Ρἰατο οκ Κκοινἰετἰἔε απτἰ Κεαἰἰτν, Ιτ1αὶειτ1εροΙἰε,Ηειὶ‹:Κεττ,

Οεεσἰτἰεἰιτε τἰετ ρΖατ. Οκιοἰοἔἱε, Ηεὶαοὶὶσετς 1959, σ. 516. Ριιὶπὶἰεὶπὶιτς Οοιτιρειιτν, 1976, σ. 101.

_ ΣΩΚΡΑΤΙΚΗ ΑΤΟΠΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΥΣΤΟΠΙΑ 65

Σωκοατη στὴν ποωτη ψηφοφοοία, ένω, κατα τὴ δεὺτεοη, καίμετα τοὺς λόγους τοὺς σχετίκοὺς, μὲ μεγαλὺτεοη πλείοψηφίακατεδίκασε τὸν Σωκοατη σὲ θανατο.

[2] \ Ἡ καταδίκη του Σωκοατη δεν ἔχεί συγχοονίκὴ αλλα δία­Ω ί › Ι ›ονίκ` σ ασία.Ἡ οί ατῶν αθὼων ὺπ~ ξε β οῖοα του.ὉΗ σω%©Οῃ:Μη ατοπία )ἑίι›κοαΖηςΊ:αταδίκαατηἰε απο τὴν πλείοαιμηφίαα ΐῶν ἐνὀοκων

%Οίί ἡ Τίθλίῖίῦίὴ ὀΌΟΈΟΤΕίΟί γία αθεία ἢ γία απίστία στοὺς νενομίσμένους θεοὺς, καί, ἐπί­σης, γία δίαφθοοα τῶν νέων. Ὁ ανθοωπος ποὺ αναλωσε τὴ ζωὴτου κατέχοντας μία μοναχα τέχνη, τα ἐοωτίκα, τὴν παίδαγω­

, γίκὴ αγαπη, ὁ ὁποῖος μὲ τὴ μαίευτίκὴ του μέθοδο κέντοίζε τοὺςΜΕΛΗτ0Σ, ΕΝΑΣ αγνωστος ποίητὴς, αλαἶςὼν γίὸς ἑνὸς μαθητές του να γνωοίζουν τὸν ἑαυτό τοὺς καί τὴν αλὴθεία καίπλουσίου βυοσοδεφη, στην παοουσία δυο μαοτυοων, που ακουε τη φωνη του θεου μεσα του να τον καλεί να γίνείσυναντησε τὸν Σωκοατη καί, θέλοντας να τὸν μηνὺ­ συνεογος του, κανοντας κί ἐογαζομενος μουσίκὴν, ὁ ανθοω­

σεί, τὸν ποοσεκαλεσε να έμφανίστεί μετα τέσσεοίς μέοες ένω­ πος ποὺ ανηγαγε τὴ ζωὴ στὴν ανωτεοη έκφανση της, κοίθηκεπίον του αομοδίου αοχοντος. Ποαγματί, ὁ κατηγοοος μετα ἰίνοχος θανατου. Στὸ ποόσωπο του ίστοοία, ἔκτοτε, ἐπανα­τῶν μαοτὺοων, κατα τὴν ὁοίσμένη μέοα, ἑπέδωσε στον αοχο­ λαμβανεί δίαοκῶς τὸ τοαγίκὸ μοτίβο δτί οί φωτίσμένες συνεί­ντα τὴ γοαφὴ (κατηγοοία), ὁοκίσθείς δτί ἔγοαψε τὴν αληθεία, δὴσείς, οί ἐοχὀμενες σὲ οὴξη μὲ τὴν πολίτίκοκοίνωνίκὴ συμβα­ἐνῶ ὁ κατηγοοοὺμενος, ἐγγοαφως επίσης, κατέθεσε τὴν αντί­ τίκὀτητα, πληοὼνουν, συνηθως, ακοίβὸ τίμημα. Ὁ Σωκοατηςγοαφη (ἔνσταση) του, ὁοκίσθείς, επίσης, δτί ἔγοαψε τὴν αλη­ ὺπηοξε ανυποχωοητος στὴν ποοασπίση της αλὴθείας,ὴ ὁποία,θεία. Ὁ αοχων, αφου δίεἔηγαγε τὴν ανακοίση κί αφου πεί­ χωοίς αὺτὸν ὴταν ανὺπαοκτη. Ποία ὴταν; Ἡ αγωνίωδης ποο­

στηκε γία τὸ βασίμο τὴς γοαφης, παοέπεμψε τὴν ὺποθεση στὸ σπαθεία του να πείσεί τοὺς συμπολίτες του να στοαφουν ποὸς

δίκαστηοίο. Ἡ γοαφὴ ἔλεγε: αὁίκεϊ Σωκοατης οὕς μὲν ἠ πόλίς τὴ σοφία, τὴν αοετὴ καί τὴ δίκαίοσυνη. Ἡ παοαξενη αὺτὴ μοο­νομίζεί θεοὺς οὐ νομίζων, ἔτεοα ὁὲ ὁαίμόνία καίνα εἰοηγούμενος· φη, μὲ τὴν αποκοουστίκὴ έξωτεοίκὴ ἐμφανίση: τὸ πλατὺ ποὀ­

ἀὁίκεἰ ὁὲ καί τοὺς νέους ὁίαφθείοων. Τίμημα θανατος. Ένα σωπο, τὴ μὺτη με τα οουθοὺνία γυοίσμένα ποὸς τα πανω, τα πα­

ποωί του ἔτους 399 π.Χ., μετα τὴ σχετίκὴ θυσία, αοχίσεὴ δίκη χία χείλη, τὸ μεγαλο στομα, τὸ χαμηλὸ αναστημα με τὴν ἐἔο­τοὺ Σωκοατη, ὁποία, δπως δλες οί δίκες, κοατησε μία μέσα. γκωμένη κοίλία, τα ἴδία παντοτε λεοωμένα οοὺχα, αλλα με τὴνΜετα τίς αγοοευσείς τῶν δίαδίκων, τίς ποοφοοίκές, ἐπείδὴ δὲν αντίστοὸφως αναλογη ἐσωτεοίκὴ ῶοαίοτητα, ἔμελλε ν” απα­ἐπετοέποντο οί γοαπτές, δ ποοεδοος του δίκαστηοίου, ὁ σχολὴσεί τοὺς αίῶνες ὔχί μονο μὲ τὸ ὺψηλὸ πνευμα της δίδα­αοχων βασίλεὺς, καλεσε τα 500 μέλη τῶν κληοωτων δίκαστῶν σκαλίας του, αλλα καί μὲ τὴ δίκη καί τὴν καταδίκη του. Ἡ συ­

τὴς Ἡλίαίας να ψηφίσουν, καί ψὴφίσαν δυο φοοές. Τὴν ποὼ­ νυίδητὴ ἢ ὴ ασυνείδητη ὺποβαθμίση του ὴθίκοὺ αναστὴματοςτη φοοα γία τὴν ἐνοχὴ ἢ τὴν αθώωση, ένω τὴ δευτεοη φοοα τῶν κατηγὸοων του καθίστα ακομη πίὸ ἐπίτακτίκὸ τὸ ἐοὼτη­γία τὴν ποίνὴ. Τὸ δίκαστὴοίο της Ἡλίαίας κὴουἔε ἔνοχο τὸν μα, γίατί οί πολίτες της Ἀθὴνας, δία τῶν ένόοκων δίκαστῶν

Πχ.

66 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ ΣΩΚΡΑΤΙΚΗ ΑΤΟΠΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΥΣΤΟΠΙΑ 87

της Ἡλιαίας, του ἔδωσαν νὰ πιει στὰ έβδομηντα του χοόνια τὸ πααέαετνε σὲ ανανὴστατ ὅαθτοτ τατ ατοχαζὀαενοττ αττὸ τὸ παωτν·ώνετσ!··· τῆς μιἀς ὥς τὸ ποωὶ της ἀλλης μέοαςέσ Ἡ ἀτοπία του Σωκοἀ­Ὁ Σωκοἀτης δὲν κέοδισε οὔτε την ἐπιείκεια τῶν ένὸοκων τὴ φατνετατ ακόμα στὴν αλλὴ ὅψὴ τὴτ νοὴτετατ του, ὴ ὸποτανστσ τὴν ἐτττμέτσὴσὴ τὴἔ ττστνὴθ μετὰ τὴν ὴστσσστσσττὴὴ δεν ἦταν μοναχα έλκυστικη ἀλλὰ κατ ἀπωθητικη, ἀφοῦ ὁ συ­ἀποφαση. Ποιὸ ηταν τὸ ἔγκλημὰ του;Τί ἔκανε τη σταση τῶν νομτλὴτὴτ τοὴ δὲν ἀντεχε καποτε τὸ βααοτ τηε εὴθὴνὴς νιδικαστών ἀπέναντί του τόσο ἀτεγκτη; Λέγεται μ® ἐπίταση ἀπὸ αναχθετ, αὲ αταατὴαὴ τταοατταθετατ στὸ ὴψοτ του ἑαττοὴ του.τους μελετητές της δίκης του Σωκοἀτη ὅτι, ἀν ἀνέθετε σ” έναν Τὸ αλλόὴοτο τὴτ σὴαττεατφοαατ του Σωὴαατὴ αττοαεττ ἐτττσὴασττσ τσὴἔ ννωστσνἔ τστε λσνσνσσφσνἔ νσ τστ νσσψετ τὴν νττε­ νὰ διαπιστωθεί στην πεσίφημη σωκοατικη είοωνεία, στηνοἀσπισή του κι ὁ σοφὸς ποεσβυττης την ἀπηγγελλε στὸ δτκα­ αττλὴ Ματ τὴ αὴνθετὴ αοαφὴ τὴτ. Στὴν αττλὴ ἐκὁοχὴ τὴτ τταΩἐ_στὴστσ ὴ ἔὴβσσὴ τὴἔ σὴτὴἔ σσ ὴτσν στσφσσεττὴὴ· Αὴτὴ ετνστ πεμπε, συνηθως, στὰ ἀντίθετα τῶν ὅσων ὁ Σωκοἀτης έλεγε.μτσ σννττσθετὴ τὴτσθεσὴ· Ὁττστσἔ ννὼστζε ὴσλσ τσν Σω"σστὴ> Στη συνθετη είσωνεία τὰ ποἀγματα ἦταν ἀλλιὡτικα. Τίθενταιδὲν θὰ την έκανε, γιὰ τὸν ἀπλουστατο λόγο ὅτι ὁ γιὸς του Σω­ ατο ἔννοτεα αττὸ τττ ὁττοτετ ατα ντνετατ αττοὀεὴτὴτ ἐνῶ αλλὴφσσντσὴσν ὴστ τὴἔ Φστνεσὲτὴε σὲν ὴτσν ἀπὸ τοντ ἀνθσὼπονἔ γίνεται ἀντικείμενο ἀποποιησεως έκ μέσους του Σωκοἀτη.εκείνους που θὰ ποοδιδαν τὴν ἀληθεια γιὰ νὰ γίνουν ἀοεστοὶ. τσττ ἦταν κατ δὲν ὴταν σοφός. =Ηταν αοφὀτεαοτ τῶν αλλωνἢ συμπαθεις. Ἑνα ἀπὸ τὰ βασικοτεοα χαοακτηοιστικὰ της ποο­ ανθαὼττων, ἑπετὀὴ ἐὴεῖνοτ ἐνὀατζαν ὅττ ὴἔεααν χωατα στὴνσωπικοτητος του Σωκοὰτη ἀφηνει ὁ Πλατων νὰ του το ἀπο­ τταανααττὴότὴτατ να ννωατζοτντ ἐνῶ ὁ Σωὴαατὴτ δὲν ννὡατζεδώσει ὁ Ἀλκιβιἀδης, ὁ ῶσαιος νέος, μὲ τὰ έντονα πὰθη καί Τὶ; καί δὲν νόμιζε ὅτι γνὼοιζε. Δεν ἦταν σοφὸς μὲ την ἔννοια πουευγενεις δομές, την ἀτοπία: οἱος δὲ οὑτοσἰ γέγονε τὴν ἀτοπίαν αὸνον ὁ θεὸς εἶναττέιεἄνθρωποςἕσ Ἡ πεοίεσγη αὐτὴ μοοφὴ που πεοπατουσε ξυπὀ­ Ἡ ἀγοσευση του Σωκοἀτη στὸ δικαστἠοιο δὲν εἶχε τον χα­λστὴ στὴν σνσσσ> νσὴτενσε τσσσ τσν Πλστωνσ στὴν ττσὼτὴ οακτηοα της ἀπολογίας. Ἀπολογία την εἶπε/Π ἀλλὰ τέτοια δὲντους συναντηση, ὥστε ὁ τελευταίος γυοισε έντελῶς διαφοοε­ ὴταν.Ἑτταόὴεττα ααλλοντντα ἕνα φτλοσοφὴτὸ ααθὴαατ σαν αὴ_τικὸς στὸ σπίτι του, καίοντας τὰ ποιήματα του. Ὁ Σωκοἀτης τα ποὴ ὁ Σωααατὴτ ανἑτττὴασε στὴν ανοαατ σὲ ὴαθὴαεατνὴ βα_ἀσκησε τέτοια μαγικη έπίδοαση στὸν Μένωνα, ὥστε ὁ τελευ­ αὴ. Ποτὸτ Ἀθὴνατοττ μετα τὴν ττανωλεθατα στοὴτ Αἰνὸτ Παταῖος έμεινε ναοκωμένοςἴσ Στὸ Συμπόσιο ὁ Ἀοιστὀδημος ἀφη­ ταμους κατ τὰ ὅσα ἀκολουθησαν, θὰ μποοουσε ν” ἀκουσει μὲνεττστ στττσἶωὴσστὴξ ετχε μετνετ σντνὴτσσ σὴ ἔὴστσσὴ: στσν συμπἀθεια καὶ κατανόηση έναν κατηγοοουμενο νὰ έκφωνεῖ

44' > \ 5 | ι 7 ε: κ στ ετ ι τ €σσσμσ ντσ ωσσ ττσλλὴ= ενω στὴν εὴστσστετσ τὴἔ Πσττσστσἔ στο δικαστηοιο εναν φιλοσοφικο κι οχι εναν δικανικο λογο; Ο

42. ΠΛΑΤ, Συμπ., ΖΖ1£ὶ 1­2. Πβ. Β.Ν.ΤΑΤΑΚΗ, Ό Σωκοάτης. Ἡ ζωή του, δι­ 45. Πβ· Αῦτόθττ 2200 3_ασασκαλία τοτὴ Ἀστὴσ Ἀλ· κατ Ε· Παπαὁὴμὴτθτστὴ Ἀσὴνσ 197σ› ἔκσ­ 19τ5› σ· 90· 46. ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ,Ἀπολ., 2Οσ 6­Θ 3. Πβ. Γο. ΒΛΑΣΤΟΥ, Σωκσάτης: εἰοωνευτὴς

43. Πβ. Αὐτὀθι, σ. 92. ΠΛΑΤ., Μέν., 80ει 7­8: καὶ συ δοκείς μοι ἐμὲ τοιοῦτον να¿ ὴθτνὸτ ςαλὀαοαοττ ατφα Π' Καχχτναα Βτβχτοττωχετον τὴτ Ἑστταττ δι ἔὴδτττι πεποιηκέναι [ ναοκαν ]. Ἀὴὴνα 20049 στ 70­

44­ ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ7 Σϋιαπ­› 1758 Η) 3­ 47. Αὐτόθι, 17ο 7­8: ἐὰν διὰ τῶν αὐτῶν λόγων ἀκουητέ μου ἀπολογουμένου.

68 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙλοΣο‹Ι›ΙΑ± ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΙΤοΡΙΩΙ×Ι ΣΩΚΡΑΤΙΚΗ ΑΙΟΙΙΙΑ ΚΑΙ ΙΙΟΛΙΙΙΚΙΙ ΔΥΣΤΟΙΙΙΑ 80

Ἀθηνὰῖος ἔνοοπος ὴθελε νὰ πετσθεῖ μὲ συνπεποτμὲνη στάση Μ λὰις. Γτὰ ὅλους. Πὰ ὅλὰ τὰ ἔθνη. Κὰὶ θεωοηττπὰ μἰλησε, πὰτ'Ι Ι 3 Ι ­¬ οι ε Ι | Ι ι κ

ἐὰμχονοὴμὰνὰ ννὰ τὴν ὰθωονὴτὰ τον Σωμοὰνὴμ πὰοὰ Ν ονὰ_ εξοχην, στην επτ του Οοους ομΙ.λτὰ.Ύπὰοχετπὰνετς που νὰ πτ­

~ × Ι Ι ~ ~ = · = = Ι στευετ σοβὰοὰ οτι. ἔνὰ συνολο πεντὰποστων πλ ωτῶν δτκὰ­φωττσ ετ πὰνω στο εμὰ της σωκοὰττπης ὰ η ετὰς, η οποτὰ,ὰλλωστε. ντὰ τους πολλους ὴτὰν ὅχτ μονὰχὰ ὰπὰτὰνοητη, ὰλ_ στων, κὰτὰ το 399 π.Χ., θὰ πὰτὰπλησσοτὰν πὰι. θὰ Ιστεογε στὰ

Ι Ε Ι ~ Ν ~ ε ε Η | 3

λὰ κὰὶ. ἑπτπτνδυνη. Στὴν ἐποχὴ μὰς, τὴν τοσο ὰποποοσωποποτη­ λ9νΙ®Ι ενοἔνμαἶνλον ΟΙΙΩΘΙΙΙΙΟΙΙ στολαστην 9 9π9Ι9§ ὀελοταν ΞΙΙΧΙΙΤ

μένὴμ νομίζω θὰ νμνχὰνε ομμμὰθὰὰοὴ ομολονίὰ νοο Σωμοὰ οτστως ὰπο μεοους του Θεου τον τττλο του σοφοτὰτου μετὰἔυ

τη ὅττὴ δτκὰντπὴ νλῶσσὰ του ἦτὰν ὰνοἰπετὰ, ὰφου στὰ ἑβδο­ Ολων τῶν ΟΙνθΘὼπΙΙ)ν¬ ὰπλῶἔ ναν μόνον ἑπεωὴ εἰλε ἐπΙννω9ΙΊετ ε Ι Ι 3 τ Ι : : ... ~ ν |

× Ι Ι ¬ ~ ~ Ι ¬ οττ η σοφτὰ του δεν ὰξτζετ ττποτὰ ενωπτον του Θεου; Ουτε τομηντὰ του χοοντὰ, ποωτη φοοὰ πὰτουσε το πο ττου στο τ

κ Ν ε Ι Ν ε: __ Ι τ

κὰστὴοτο.°Ωστοσο, ὁ Ἀθὴνὰῖος του 399 π.Χ. τὴν ὰπουσε μὰλλον σοφωτατον Οντε Ι' ΟΟΙΡΙΟΙ Ιηἔ ΙΙννΟΙΟΙἔ μποθονσε τοτε να πθοτὰονὰφοοὰμ ἑμὰοὴ ζουοε οὲ πολνμμὴ οονχοοὴ μὰὶ ὰνὰοφὰλενὰ πὰλεσετ συμπὰθετὰ. Ἀνττθετὰ, ὰν ποοκὰλουσε κὰττ, τουτο ὴτὰν

σε μτὰ πεοτοδο ἐκπεσμου τῶν δημοκοὰττκῶν ὰἔτῶν. Ὁ Σωποὰ­ φθονοἐ χθτἰ μῖσοςἔω ΚΙ ὁ ποῶτος που το γνωοτζε ὴτὰν ὁ Σω­Ι ε ε ~ ο :Ι τ 'Ξ' : Ι Ν Α. „„

=Ι Ι Ι Ι ¬ ε ~ = ¬ = Ι_ κοὰτης, ο οποτος, εξ ε πετοτὰς, ητὰν ὰνὰτο ος τ ς υ τωντης, εχω την πεποτ ηση, γνωοι. ε πως μ ουσε σε ωτὰ μη ὰπουοννων μομ ννὼομἐὰ ἐμίοὴὰ ομ οἱ φνλοοοφνμοὶ ονοχὰομον τομ πολλων που ὰοεσκοντὰι. νὰ πολὰπευοντὰτ μὰλλον πὰοὰ ν°

~ Ι : Ι κ Ν Ν σ κ Ι Ξ' Ι

μονο μνὰ ἐλὰὰμονὴ μὰονοτὴνὰ μποοοοοὰν νὰ ἐπὴοεὰοοον­ ὰπουν την ὰληθετὰ. Το πληθος των ενοοπων δεν ητὰν πὰθολου

~ < = × ~ Ι ~ · τε Ι ~ δτὰφοοεττπὸ ὰπὸ τους πολτττπους, τους τε νἰτε κὰὶ του ποτ ­.ν πο οντα, πὰοὰτηοετ σο ως ο οττ σρ Ινε, ὰποτε ει.ν ἔνὰ ὰμο τὰ μενὰλονεοὰ ὰονονοοονὴμὰνὰ τοὰννμὴο εἰοωνὰὰο τες, τους οποτους ετχε ελεγξεμλτνο ποτν. ο Σωποὰτης. Άλλωστε,

Θ Ι” × ΙΙ ι ι Ι τ Ι

στὴ λονοτεχντὰ. Τὸ ἔονο ἐνοὰφη υπὸ του Πλὰτωνοῷ που πὰ­ ΟΙ ἶνΟΩ"ἶ)Ι πωοωχονταν ΟΙΙΙ9 Οωτονἔ ΙΙΟΙΙ7 ΙΙΙΙΘΙωἔ› ἀπο ΙΙΟΙΙ§ τε­

οὰπολουθησε τὴ δἰκὴ, πὰὶ δεν ποεπει. το νοὰμμὰ καὶ τὸ πνευμὰ χνττες. Το πληθος τῶν Ἱουδὰτων, οτὰν βολτδοσκοπηθηπε ἀπὸ

του ν” ὰπέχουν πολυ ὰπ” δσὰ ὁ Σωποὰτης δτὰ ζὼσηε εἶπε στο τον Ρωμὰῖο ὰνθυπὰτο, πὰτὰ ποσο θ" ὰποδεχοτὰν νὰ μὴ στὰυ­

ονμὰονὴονο. Πὰ τὴν ὰπομὰλοψὴ νὴο ὰλὴθενὰο του ὰπολονὴτμ οωθεῖ ὁ ἔῖὰσωευς των Ἰουὁὰἰων, πεοτσσοτεοο φωνὰζε νὰ στὰυ­~ ± ο Ι ς Ι τ ι Έ” ο ~ π

μου λονομ τον Σωμοὰνὴ ὰμὰννεττὰν ἐἔίοον ψμχολοννμὴ μομ φμ οωθετ. Ετνὰτ επτπτνδυνο η βὰστλετὰ σου νὰ μην ετνὰτ επ του πο­

λοσοφνμὴ ἑμμηνείμ. Ἡ εἰοωνεμχ του Σωμοὰτὴ σοννστὰ ἔμφοὰ σμου τουτου, δπως ἐπτσης εἰνὰι. ἐπτπἰνδυνο νὰ εἰσὰτ κάτοχος μτὰς

ν ~ Ι = Ν · Ι Ν ε × σοφτὰς πὰτ μτὰς εντολυς που εοουν τ` σ ὰ ῖδὰ του Θεου.ση ου μενὰ ετου του. ποτε ει. το πὰτὰφυντο του σοφου πὰτ,

Ώ / 5 ×=< Ώ Ν Χ Ι 3!

σννεπῶἐτ του τὰπετνου, οτὰν ἐπτποτνωνεῖ μὲ τους πολλους κὰὶ ΟΣωνΘΟΙΙΙΊΙΞ› ενω 9ΙπεἶΙΟνεΙΙΟ¬ στην ΙΙΘΟΙΥΝΟΙΤΙΙΙΟΙΙΊΙΙΟΙ εστθετὰοὰετο Μὲ τον ἔνὰ ὴ νομο Μνοοο νὰ μοὰνμὰνὰ θὰ ὴτὰν ονὰ_ φε τους μυδοους του πὰτὰ της πολεως τῶν Ἀθηνῶν, πὰτὰ των

φοοεμμὰ Ώονοοομ ο πλὰνωννμοο Σωμοὰνὴο εἶχε ὡο πεοίο συμπολττῶν του. Φὰντὰζεστε ν° ὰκουτε πὰποτον νὰ σὰς λεειτι τ Ι οκ κ Τ Ι 3 ,.. ν ~ ν ἘΙ

ὰνὰφοοὰο τομ οὰμ νομο Μνοοο μὰὶ νομο ἐμλεμνονὰ ὰλλὰ νο ο.μ_ οττ δεν θὰ ηθελε νὰ ετνὰτ σὰν εσὰς, ἀλλὰ ποοττμουσε νὰ ητὰνο κ τ 3' Ι : Ι ~ Ι : ... 5 ι ετ ε

νολο της πολτττπῆς ποτνωνιζὰς. Ὁ Ἱησους μίλησε ἐν πὰοὰβο­ αννο πον ητανἔ ΚΟΙΙ απο σαἔ να εἔΟΙΘΙΟΙΙ9ΙΙἠ αθωωση Ιι ΙΙ ἐνοτχη του; Αυτο εκὰνε ὁ Σωποὰτης. Ἀπευθυνομενος σ” ἔνὰ ὰνττ­

48. Ν. ΡΒΥΕ, Άνὰτομίὰ της ποττιπης. Τέσσεοὰ Δοοείμιὰ, Εἰσὰνωγὴ. Ζ.Ι. Στὰ­

φλἐκης, Ποολογος ­ Ἑπτμελετὰ Μὰοτζ. Γεωονουλεὰ, Οιιτειτυετἔ, Ἀθὴνὰ1996, Ο. 39.

49. ΠΛΑΤ.. Ἀπολ. , 248 6­7.

70 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ ΣΩΚΡΑ­ΠΚΗ Α­1­ΟΙ­ΠΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΥΣΤΟ1­ΠΑ 7 1

ττοοοοαττοοτητο τμημα τοο αθηνατνοο λαον _πολττητο率 ττοτη­ καλυψει τὴ δικη τους ὴθικὴ ανεπασκεια. Καί ο ΑΙ. Νοὶτειιυεε,τὲἔ ααα ηοοτωα τοχνττοἐτ τοοἐ εἶπε οττ οὲν θα ηθελε να ὲτνατ υπεοθεματίζοντας, υποστησίζει οτι ὴ εἰοωνεία δίνει τὴν έντυ­οοτο οοφοἐ μὲ τη οοφτα τοοἐ οοτο αμαθηἐ μὲ την αμαθαα τον§› πωση πὼς ο χσὴστης της ἔχει τὴν αἴσθηση της υπεοοχης. Πσαγ­αλλου ατταντὡνταἐ τοοο οτον Χοηομο οσο καὶ· οτον ἑαντο τοα ματι, δὲν εἶναι λίγοι που εἶχαν τὴν αποψη οτι ο εἰσωνικὸς Σω­δηλωσε οτι τον συνέφεοε να εἶναι οπως εἶναι.50 Ὁ Ι.Α. Οοὶεὶει­ πσσσησ, πίσω ἀπὸ ἔνσ πσσσωπεισ φσγνσμενσγῆσ ἄγνσγσσ κσγ

οο παοατηοοτ οτα ἐνῶ αποηαλοψη τηἔ οηλοτηταἔ τῶν ανττ­ ταπεινοφοοσυνης, ἔκουβε τὴν αλαζονεία του.54 Ώστοσο, οί πλα­ληψοοαν τῶν Ἀθηνατων ττολττῶν ἐηοτνηἐ τηἐ ηοτοητηἔ ττοοτο­ τωνικοὶ Διαλογοι διαγσαφουν μια ποοσωπικὀτητα,η οποία εἶ­οοο οὲν θα ηατοοοταἔα απο μονη τ秛 τον Σωηοατη οὲ θανα­ χε πληοη αυτοέλεγχο κι αυτογνωσία, καθὼς επίσης καὶ μια βα­τοτ ἐν τοοτοτἐ η οηαοοτα ἔηθοοη του τητοβαθμτοαονον ἐττητἐ­ θια αίσθηση του μέτσου τοσο για τον ἑαυτό της οσο καὶ για τὴδου της αθηναίκης κοινωνίας θα πσέπει να ἐνοχλησε πολλους σχέση τησ μὲ Έσ πσσγμστσἐνοονοοἐ­ Οἱ Ἀθηνατοτ _μονον αοτοτἑτ οὲν ηθελαν να αηοον Κατα τὴ διασκεια της δίκης ο Σωκοατης πέτυχε διαλεκτικὴτην αληθαα ντα τον ἑαοτο το”ο€·51 Κατ ααλτοτα οτοοἔ τονοοἔ νίκη κατα του Μελητου. Συγκεκοιμένα, ὡς πσὸς τὴν κατηγο­τηἔ οοητοατητηἔ οτοοανοταἐῖ­ Εἴοτον οτην αττητη ηωμτοοτα οττηο­ σία της διαφθοσας τῶν νέων, ο Μέλητος, μετα απο σειοα έσω­ἔο ἔναἐ παμττονηοοἐ οττοηοττηα ο οττοτοἐτ ττοοοττοτοτητονοἐ οττ τησεων του Σωκσατη, μὲ πσώτη: «Ποιος κανει τους νέους η­οὲν ηταν εοφοηἐϋ ἔοοεττο ντηοἑ οὲ βαοοἔ ονοἐ αλλον ηωμ­τηοο θικα καλυτεοους;››, απαντησε οτι οἱ νέοι γίνονται καλυτεσοιτνατοοτ ηαηληοταοηἄοο Ἀλαἶζονοἐ­52 Ὁ 1­Α­Τοοτηοοο τητοοτη­ απο τους νομους, τους δικαστές, τους βουλευτές, τα μέλη τηςοίζει οτι ο αλαζὼν ἐμφανίζεται οτι εἶναι κατι πεσισσοτεοο, ένῶ Ἐκχχησίσσ κι σπν σχσσσ τσσσ σχσσσσὲσ της σσσησ Τότε, ὁ Σω­ο εἴοων κατι λιγοτεοο απ” ο,τι εἶναι, στ“ αληθεια,ο καθένας τους. κσσσησθ μὲ σηκτσγσ τσσπσ) πσσσσησετ στὸν Μἑχητσ ὅσ πολὺὉ ττοῶτοἐ αττοναλτηττατ ονῶ ο οοοτοοοἔ οονηαλοτττα­ Κατα ευδαίμονες θα πσέπει να εἶναι οἱ νέοι, αφου ολοι τους ῶφε­Κτνοοωνα­ Οἱ ἔνοοηοττ του ἐκ τοοτοα τταοατηοοτ 1­Α­Τ1τοτηοοο›53 λουν, ένῶ ένας τους βλαπτει!... Ἀναλογικα, για ν” αποδείξει τοαττοοονταἐ τον Στονοατη να ττοοτνοααλα τη ντηη τον πανω οτοοἔ ανυποστατο του ἰσχυσισμου του Μελητου, αναφέοεται στουςκατ) ἐπτφαοη οοφοοα Τττθανον να ετλαν οομττεοανα οττ ο Στο­ ἴππους, τους οποίους μονο οἱ «ἰππικοὶ» τους έκπαιδευουν, ἐνῶηοατηἔ Χοηοταοποτοοοε τον λῶοο του οτηαοτηοτοο ντα να απο­ οἱ λοιποί τους χαλουν.55 Ὁ Σωκσατης εἶχε τους λογους του να

Ι υποστηοίξει τὴν αποψη αυτην, ἐπειδὴ, στὴ συνέχεια, θα πασα­5σ Αὺϊόθ,5Ζ2θ 1_5. τηοὴσει οτι μοναχα ο ῖδιος καί οσοι σκέπτονται οπως αυτος51. Πβ. 1.Α. οοιΑΙΑοο, Σωκράτης εναντιον Ἀθηνῶν. Ἡ φιλοσοφία στὸ ὁιαπαιδαγωγουν τους νέους, οσθοτομὼντας τὴν ποσεία τους

ἑὁώ/το μτφο­ Ετοηνη Ραἔυτ Ἰωαννα Γανλίαν Σταωοολα Μεταἔατ ἑπτμ­ Α­ Ἀ­ στὴν οδο της αληθείας. Στὴν ποσεία της απολογίας του θ” απο­σηηαηοπονλοα Ἐννανοο Ἀθηνα Ζοοα σ· 106· δείἔει έναν ακομη παοαλογο ἰσχυοισμο του Μελητου ὡς πσος

52. Πβ. Αυτόθι, σ. 110. Ν. ΡΒΥΕ, Ἀνατομία της κσιτικης. Τέσσερα Δοκίμια, σ.

33­34, 169­170, 228­230. Ν­Α53. Ι.Α.ΤΗΟΜ$ΟΝ, Ποπν. Απ Ηἰετοκἰεαἰ Ικττοιἰιιετἰοπ, Οεωοτὶαἔο 1927, ο. ΙΟ. 54. ΑΙ, ΝΕΗΑΜΑ87 Πω Αη ωτ Πνίῃἔ, ΒετΙςεΙεγ­Ιιοε Αι1,‹ἑοΙο5­Ι.ο11ὀ011 1998,

Ἡ πσὼτη αναφοσα οφείλεται στὸν Ἀσιστοτέλη. Πβ. ΑΡΙΣΕ, Ἡθ. Νικ., Δ, 13, σ 49623 577 60, 6263.

11278 20­26. 55. ΠΔΑΈ, Ἀπωι, Ζω 3­25ο 1.

7 2 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΙΙΟΡΙΩΝ ΣΩΚΡΑΤΙΚΙ­Ι ΑΤΟΠΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΥΣΤΟΠΙΑ 73

τὸ θέμα της διαφθοοὰς τῶν νέων, ὰναγκόιζοντὰς τον νὰ πα­ τοῦτο πηάσσω.58 Με τὸν ιδιο ισχυοὸ τοόπο ὁ Σωκοόιτης ὰφο­οαδεχθει, ποῶτον ότι εἶναι καλυτεοο γιὰ τὸν καθένα νὰ θέλει πλιζει μποοστὰ στοὺς ενόοκους τὸν Μέλητο και ῶς ποὸς τὸνὰ ζει μεταξὺ ὰγαθῶν κι όχι κακών πολιτῶν και δευτεοον ότι θέμα της ὰθειας: ὰν ὁ Σωκοὰτης εισὰγει νέες θεότητες (καινὰὁ καθένας ποοτιμὰ νὰ ὼφελειται παοὰ νὰ βλὰπτεται ὰπὸ τοὺς ὁαιμόνια), δεν εἶναι, λογικα, δυνατο νὰ μην πιστευει σε θεους,συμπολιτες του. Με ὰφετηοιακη ὰοχη αυτην και την ἄλλη πω ὰφου τὰ παιδιὰ των θεῶν ειναι θεοι. Με ποιὰ λογικη ὁ Σω­οαδοχη του Μελητου, ότι ὁ Σωκοόιτης ηθελημένα διαφθειοει κοόιτης πιστευει σε παιδιὰ θεῶν και δεν πιστευει στοὺς θεους,τοὺς νέους, ὁ φιλόσοφος κατακεοαυνωνει τον Μέλητο με τὸ τοὺς γεννητοοές τους,59επιχειοημα ότι ὁ κατηγοοος, τόσο νέος, γνωοιζει πως οι κακοι Ὁ ευτελισμός του Μελητου δεν συγκινησε, εκ των ποαγμα­κανουν κακό στοὺς πλησιον τους, ενῶ ὁ κατηγοοουμενος, γε­ των, τοὺς δικαστές. Άλλωστε, σημασια βαοιὰ γιὰ τοὺς ενόο­οων ὥν, ὰγνοεῖ ότι θὰ ὺποστεῖ κακὰ ὰπο τοὺς κακους, τοὺς ὁ­ κους δεν εἶχε τὸ συγκεκοιμενο ὀιτομο, ὰλλὰ οι κατηγοοιες κα­ποιους, εκουσιως, ετσι, διαμοοφὼνει; Και ὁ Σωκοατης ὁλοκλη­ τὰ του Σωκοόιτη. Ἡ δικη του, ποόιγματι, δεν σημαινε τιποτ° όιλ­

οὼνει τὸ επιχειοημὰ του κατὰ του Μελητου με την παοατηοη­ λο παοὰ τη συγκοουση φιλοσοφιας και πολιτικης.Τὸ θέμα αυ­ση ότι, κι ὰν ακόμη διέφθειοε τοὺς νέους, θὰ τὸ εποαττε ὰκου­ τὸ εχει τη συγχοονικη και τη διαχοονικη του ποοσέγγιση. Ποῶ­σια, ὀπότε εποεπε νὰ τυχει διαφωτισεως εκ μέοους του Μελη­ τα διαχοονικη. Ὁ Θουκυδιδης ὺποστηοιζε ότι, εφόσον φυ­του κι όχι κατηγοοιας, δικης και καταδικης.56 ση του ὰνθοωπου εἶναι αυτη ποὺ εἶναι, πόλεμοι γινονται και

Τὸ σκεπτικό του Σωκοόιτη στηοιζεται στην ὰξιωματικη ὰο­ θὰ γινονται, ποόιγμα ποὺ σημαινει ότι οι ὰδικιες, οι ὰλληλουπο­χη του ότιη ὰοετη εἶναι γνωση κι ότι κανεις δεν εἶναι εκουσιως νομευσεις, τὰ μιση, οι κακιες ειναι χαοακτηοιστικὰ στοιχεια τηςκακός. Εἶναι ευλογο νὰ ὺποστηοιχτει ότι οι δικαστες και οι ὰνθοὼπινης ὰδυναμιας κι ελλειπτικότητος.Τὸ κοινό, συνηθως,ὰκοοατες της δικης του Σωκοόιτη δεν θὰ συγκινηθηκαν διό­ σέβεται, ειλικοινὰ η κατὰ συνθηκην, όσους διαθέτουν ισχυοηλου ὺπεο του Σωκοόιτη ὰπο τη διαλεκτικη ηττα του Μελητου, οικονομικη και πολιτικη δυναμη. Γιὰ τοὺς δικους του, εκαστο­ὰλλὰ, λόγῳ της ποακτικης τους εμπειοιας, θὰ συντὰσσονταν τε, λόγους. Ώστόσο, δεν εἶναι λιγες οι πεοιπτὼσεις, όπου φωτι­ποὸς την όιποψη ότι οι εγκληματιες δοουν, μαλλον, ηθελημένα. σμένες ηγετικὲς μοοφες επεσαν θυματα στυγνης δολοφονιαςἈληθεια, πόσοι, εκ τουτων, ηταν σε θέση νὰ δεχθουν ότι η κι­ (Γκόιντι, Πόιλμε, Κέννεντυ κ.ὰ.). Ἡ νοοτοοπια τῶν πολλῶν ειναινητηοια δυναμη της ὰμαοτιας ειναι όιγνοια;57 Πόσοι θὰ ὺπο­ ὰδηλο πῶς εκδηλώνεται κὰθε φοοόι. Μποοουν νὰ διαποόιξουντιμουσαν τη δυναμη των παθων υπεο της λογικης; Οι ὰνθοω­ τό μεγαλυτεοο εγκλημα και μποοουν νὰ εκδηλώσουν την ὰνὼ­ποι, χωοις αιδω, γιὰ όποιους λόγους, ποὰττουν, δυστυχως, αυ­ τεοη μοοφη ηθικότητος.τὸ ποὺ γν ω ο ιζο υ ν ότι εἶναι κακό. Ὁ Σωκοόιτης δεν εδωσε Στην ηλεκτοονικη εποχη μας οι ὰξιες και οι ὰζιες ποοσωπι­σημασια σ° αὺτὸ ποὺ θὰ επισημόινει ὰογότεοα ὁ ὰπόστολος κότητες,συχνὰ,παοαγνωοιζονταιχόιοιν της εἔυπηοέτησης σκο­Παυλος: ου γὰρ ὅ θέλω ποιω ἀναθόν, ἀλλ° ὅ ου θέλω κακόν πιμοτητων, ετσι ποὺ νὰ πλαναταιη ὰντιληψη ότι τὸ νὰ εχει κα­

56. Αὐτόθι, 250 5­262 4. 58. Ποὸς Ρωμ., ζι, 19.

57. Πβ.1.Α. οομΑῖΑοο, απ., ο. 182. 59. ΠΔΑΤ., 1­ιπωι., επ» 3­οι ιο.

'74 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ ΣΩΚΡΑΤΙΚΗ ΑΤΟΠΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΥΣΤΟΠΙΑ 75

νεις αξια και να διαθετει ικανότητες εἶναι μειονέκτημα. Ώστό­ ενσθντοτἐ και νὴ αττσθα ττεσσν τσὴτσσ σττ ἄν σεν στψετἐ αθωω·σο, αλλοτε και τωοα, οι ἐκλεκτὲς ποοσωπικότητες δεν συμβι­ τικὴ ψὴφσ θα σεσστεσετἑ σε θτασνὴ σττνὴλτσθ σστσ τὴἔ σττσταἔ σό­βαζονται, δεν ἑτεοονομουνται και δεν μεταμοοφωνονται σε κοι­ νσν σ θεσ€› στ) σθτλσν αττεσταλμενσσι τστσσετ να σε σὼσετ­62 ΏΞνωνικα αυτόματα, δοωντας, εκαστοτε, κατα παοαγγελια. Τε­ ἐν τθὴτοα ὁ Σωαθαιηἐ δθεἰμααε μεγαλη ἔκπλὴἔὴ για τὴ μικσὴτοιος ὐπὴοξε ὁ Σωκοατης. Ἀσυμβιβαστος, χωοις να παοεααλτ­ πλειοψηφια των καταόικαστικῶν ψηφων (280 καταόικαστικες,νει στο ελαχιστο απο τὴ φιλοσοφικη του ποοεια, ὐποστηοιξε 220 αθωωτικες).Τὴν πεοιμενε, ποαγματι, πολυ μεγαλυτεοη! Καιενωπιον του ὀικαστηοιου ότι, αν αθωονόταν υπό τὸν όοο να τοῦτο, επειδὴ εἶχε επίγνωση του φιλοσοφικου λόγου που εξε­παψει ν" ασχολεῖται με τὴ φιλοσοφια, δὲν θα τὸ αποὁεχόταν, φώνὴσετ θπωἐ νντσστἔε σε ττστσὴἐ αττεσθὴνετα Μαλτστα ἔνανεπειθόμενος πεοισσότεοο στὸν θεο παοα στις αποφασεις του ὀι­ τὴν ὴττσθεσὴ ττὼἐ αν ὴταν μόνον ὁ Μελὴτθἐ νατὴνοθθἐ ταα τακαατηοιου, αφοα πατ° ἐντολὴν του θεοῦ, ανέλαβε τὴν απο­ τε, ὁ τελευταῖος θα πληοωνε ποόστιμο χιλιων όοαχμων και θαστολὴ να ἐξεταζει και να ελέγχει τους συμπολιτες του, ὥστε να ἔλανε τσ θτνατωμα να μὴνὴετι αφοσ δεν θα ανννεντθωνε ὴπεθμὴ φοοντιζουν για τα πλούτη και τὴ δόξα, αλλα για τὴν αλη­ τὴἐ ιτὴνσσεώἐ τον τὸ ενα πεστττσ τῶν ενσσττσσν (ενστσ ψὴφστ)­63θεια, τὴ φοόνηση και τὴν ποιοτικὴ βελτιωση τῆς ψυχης τους.60 Ἡ εντττλὴἔὴ τσσ ΣΘ9%@όιτὴ για τὴ μικοὴ πλειοψηφια που ἔδω­Ἡ ατοπια του Σωκοατη εδώ κοουφώνεται, ενῶ, εισ Ιιοατου σι­ σε ναταθσταστστὴ ψὴφσ θειτελτώνετστ στὴν στντθτὴψὴ ττὼἑνεται εὐιιατοια να ὁιατοπώοοι μιαν ἔχφοτνοη τηἐ ἀνττχηψὴς ἐπιθεσὴ του κατα της πόλεως θα ἔποεπε να ἐπισυοει πεοισσό­του για τὴ φιλοσοφια ὡς μελετη θανατου: κανεις δεν γνωοιζει τεσσ τὴν σσνὴ τῶν ενσθὴων­ νοταν σ Μελὴτσἐ τσλθθτἔαταν στττι εἶναι ὁ θανατος· ενω μποοεῖ να εἶναι τὸ μέγιστο απο τα καλα θλστ στ ττσλττεἐ τθτνταστεἐτ βσσλεντεἐι εττντλὴαταστεἑι αντθσατεἐστὸν ανθοωπο, πολλοι τὸν φοβουνται λες και εἶναι τὸ μεγαλυ­ τὴἐ θθτὴἐτ θτθασντσνν τὴν αθετὴι δεν εἔεφθαἔε πασα τσ ν­Οτνὸ

τεοο κακό. Ἡ σταση αυτὴ ποοσὀιοοιζει τὴν αμαθεια των πολ­ ατσθὴμστ και τὴν τσατσσσα σθτσψὴι θταχντὴ σὴ σλὴ τὴν ττσλὴτὴλὼν καιγ ταυτοχοονως, ὲκφοαζετ τη θεμελιτομἑνη οτὴν ἄγνοτοτ όποια εἶχε ἐμπεόωθεῖ με θεικὴ παοεμβαση, ἐπειδὴ, διαφοοετι­σοφια του Σωκοατηττ Συνεπώς, τυχον ιταταοατῃ οὲ θανατο κόι,ὴ κοινωνια δεν θα μποοουσε να λειτουογὴσει. Στὸν πλατω­του φιλοσόφου μποοει να εἶναι γι' αὐτὸν αγγελος καλῶν ἐπῶν. ντντσ Πθωτανόθα ὴ ατθὼἐ νατὴ θθτὴ νεμσντατ σε θλονἐ τσθἑ ατσ­

Ἡ απολογια του Σωκοατη στο ὀικαστὴοιο ἦταν, ουσιαστικα, λιτες εἔἰαθα Ματ, εντολὴν τσσ Δτστἐι ὥστε αν τταττστσἐ δεν αε­ἔνα φιλοσοφικὸ μαθημα σὲ μονολογικὴ μοοφη. Άλλωστε, δεν τεῖχε ατιἐ εν λσνῳ σνἔτεἔ ὴταν ἔνσχσἐ θανατσα θεωθαὴμενσἐ ῶἐαισθανόταν ἔνοχος για ὁτιθὴποτε, ὥστε να απολογηθεῖ. Ώστόσο, νσσσἐ τὴἐ ττσλεωἐ­64 Στὸν Μένωνα εστι­σὴ§ι ὅταν σ Σωνθατὴἐ ντα­

ἔνας ανθοωποςι ανισχυοος πολιτικα και οἰκονομικα,ὴταν εἱὅκο­ λετ τὸν σετεττεττα νατὴνσσσ τσσι τὸν Ἀνντσι να σττοθετἔετ σελη λεια για ἕνα πλῆθος ἐνόοκων, τὸ ὁποῖο ακουε απὸ τὸν Σω­ ττστσὴἐ Ἀθὴνατσνἔ θα μττσσσσσε ν, σστενθννθετ %αττΟτσ§ τταὴκοατη ότι ὁ ἴὀιος ενεταλη απο τὸν θεο για να τὸ αφυπνισει, όπως ὴθελε να θτθαχθετ τὴν αῷετἠι ὁ Άνετο; παοατὴοεῖ ὅτι ὁπΟι0Ο­ὴ μυγα τὸ νωθοὸ αλογο! Για φαντασου να εἶσαι ἔνας από τουςεε­ε 62. Αιυτὀθι, 30‹1 7­318 7.

ω. Αὐτόει, 29ο 6­εοε 7. 63. Αϋτὀθι. 368 5­Β 1.

τι Αὐτόαγ 2987 τ_ οι τοτ Αντοτ, Ποωταγ., απο τα 5.

78 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ γ

Μι! Κ ΡΑΤΙΚΗ ΑΤΟΠΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΥΣΤΟΠΙΑ 77

ὰἠποτε Ἀθηὰὰιοἔι ποὺ πιστεύει στὸ ὰγὰθὸ ιηἔ ιιὰλοιιὰγὰθιὰἔι τσι„ οἱ θεοι δεν παθοοιζοὺν τοὺς θοὴσνιεὺτιποὺς πανὸνες, ὰλλ'μποοει νὰ διδὰξει τὴν ὰοετὴ παλὺτεοα ὰπὸ ἔναν σοφιστὴ!...65 ῇπὀκεγνιαι σ› Οωτοὐἔ­ ­Η ἀλογὀμω/α δὲν πεῳόῳζε τὴ Φάση της

Γινειὰι εὰιώλωἔ ὰνιιληπἶὰ ὅτι ὁ Ἀνὰιοε βὰλλει ἐιιιιέσωἔ ιιὰιὰ στὰ πολιτινιὰ, ὰλλὰ τὴν ἐπεζέτεινε και στὰ θοὴσπεὺτινιὰ ποόιγ­

ιὰιὰ Σὰὰὰὰὰιιηηὀ ὰιιοιοε Βινὰι ἐιιιὰἔ ιὰιιιιὰτοἔ· Μιὰ ἐιὰληησὲἶιε: ματα. Και ἦ ὰνατοεπτινιὴ αὺτὴ δοαστὴοιοτὴς, ἦταν πιὰ θεμαΞιοδαπολιτιπων αναταοαξεαν και σὺγχὺσὴς, δενειναι εὺνοιπα χοὀνοιγ, νὰ πλῳὼσεβ τὸ τίμημἀ τηεη

ϋιαπειμενἦ στον ωιλοσοφο, ο οποιος5γινεται\σὺχνα ενοχλὴτιπος ­Η σωκθαῃκὴ ἀωπω δὲν γνὡῳζε ὅῳα­Τὸ φγλοσοφγκὸ μά­

ὰιιφισβηιωνιὰιἔ ιιἔ ὰιὰὰὰὰοσιὰὰιὲἔ ὰἔιεἔ· Σε τοῦτο ειιοιὰζε με θὴιια ποὺ παοεδωσε ὁ Σωποὰτὴς δεν ὰξιζε τὴν παταδιπὴ τοὺιοὰἔ Σοφισιὲἔι ὰλλὰ δὲν ἠιὰν σὰν ὰὰιοὰὰ Τὰ γεγονὸἔ ὰὰιὰ σὲ σὺ θανατο ὰπὸ μεγαλὺτεοὴ, τώοα, πλειοψηφια (360 παταδινια­ὰιινὰιιὰὰιιὸ μὲ τὴν ἐἔωτἶὰιιιὴ ὰὰχὴιιιὰ ιιὰιὰὴν ὰιηιιελησιὰ ιὰὰ οτιπὲς σὲ θανατο ψῆφοι, 140 παταδινιαστινιὲς σὲ ποοστιμο), διλ­

ιον ὰὰτεσιηὰε ιιενωιιιο πὰοσωπο στην ὰὰιὰιοφὰνειὰ ιιωμω” λὰ τὴ δωοεὰν σιτισὴ τοὺ στὸ Ποὺτανεῖο. Ὁ Σωκοὰτὴς ἔθετε τὴὰιὰ (ιιιεφἑλεἦ) ὰποιι ὰὰιε λιλζο Οὰιε ὰιὰλὰ>:ειιὰὰὰὰιζειὰι\ὡἔ σε­)φι“ ιριλοσοφια στὴν πιο τιμὴτινιὴ θεση τῆς πόλεως. Ἡ σωποατινιὴσιιιἔι Η ιιεγὰλη ὰὰιη ὰὰσφηιιηὰη ιιοὰ τοι) εγινὰ ιιὰθωἔ επισηἔ ὰτοπια ιιεταστοιχειωθὴνιε σὲ οὺτοπια, γιὰ νὰ ποοσποοὺσει στὴνκαι ὴ στοέβλωσὴ τῆς ὰλὴθειας ἑομὴνεὺθὴπε ὰπὸ τον ἴδιο τὸν ¬ · 68πολιτικὴ δὺστοπια. Σὲ μιὰ δὺστὴνὴ δὺσπαμψια ποὺ πεοιὀοι­Σωιιὰὰιη ως Ο πὰοὰγγελοἔ ιηἔ ιιηνιὰσεωἕ ιιὰι ιηἔ πὰὰὰποιιὰιηε ζιι τὴ ζωὴ στὰ ὅοια νται τοὺς ὅοοὺς ποὺ ἐπεινὴ ἔθετε. Ἡ πολι­τοι) σὲ ὰιιιηω Κὰιὰ τὴ χὰοὰιιιὴ ὰιιγιιὴ ιηιἔ ὰιιιηἔ ὰὰιηὰχὰ πὰὰὰι Ι τιπὴ ὰσέβὴσε, δσο μποοοὺσε, απεναντι στὴ φιλοσοφια. Ὁ Σω­ιιὰιιι Ωἠἔη ιιειὰἔὰ του Σωιιὰὰιη ιιὰι της ὰὰλεωἔ τῶν Ἀθηνῶν· κοὰτὴς ἐξακολοὺθεῖ ὰνιομὴ νὰ ποοεὺεται ποὸς τὸν θανατο καιΜἶιὰἔὰ φιλὰὰοφιὰἔ ιιὰι ὰιοἶιιιιιιηἔ· Μιὰ ὰηιιὰνιιιιὴ πιὰχὴ ιῆιἔ οἱ. διῶνιτες τοὺ ποὸς τὴ ζωὴ. Ποιὸς πηγαινει ποὸς τὸ παλὺτεοο,διαστασης αὺτῆς ὺπηοξαν οι ανατοεπτινιες αντιλὴψεις τοὺ Σω­ "ἱνω άὀηλο σὲ ὅλουεϋ ἑγαὸἐ ἀπὸ τὸν θεό­νιοὰτὴ γιὰ τὴν παοαδοσιαπὴ θοὴσνιεια. Ειναι γνωστο ὅτιἦ πό­λις­ποὰτος ἦταν ἔνας θειπὸς θεσμός, τὸν ὁποῖο ἦταν δὺσπολονὰ θίξει κανεις ὰτιμωοὴτι. Ὁ Σωποατὴς δὲν ἦταν λιγες οἱ φοοὲςποὺ ὰμφισβὴτὴσε τὰ ἔογα των Ὁλὺμπιων. Στὸν Εὐθύφοονὰ, μὲτὴ γνωστὴ τοὺ μέθοδο, ὀδὴγὴσε τὸν Εὺθὺφοονα ν° ὰποδεχθεῖτὴν ὰποψὴ ὅτι τὸ ὅσιο δὲν ειναι οσιο επειδη αγαπαται ὰπὸ τοὺςθεοὺς, ὰλλὰ ὰγαπὰται ὰπὸ τοὺς θεοὺς ἐπειδὴ ειναι ὅσιο.67

65. ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ, Μἐν., 920 1­6. Πβ. Ι. Α. ΟΟΕΑΪΑΟΟ, Σωκράτης ἐναντίον Ἀ­θηνῶν, ὅ.π., σ. 184.

66. Πβ. ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ, Ἀπολ., 190 Ζ­εἰ 7. Πβ. ΙΑ. ΟΟΕΑΪΑΟΟ, Σωκράτης ένα­

Ἰ/των Ἀθηνωνι ὰπ” σ' ὰἶ' 68. “Ο δοος εἶναι εἰλὴμμἑνος ὰπὸ τὸν Μδ/ὶττἰ. Πβ. Μλ/ΙΤΠ, Φθοοὰ και λό­67. ΤΟΥΑΥΤΟΥ, Εὺθυφοων, ΙΟΘ Ζ­3. Πβ. Ι.Α. ΟΟΕΑΙΑΟΟ, Σωποατης ενα­ Ήθς εἰσα)/ωγὴ στὴν ποίηση του Πώω/Ου Σεφἑῳβ Βιβλιοπωλεῖον τηε Ἑστω§5

ντιον Ἀθηνων, ο.π., σ. 191. Ἀθὴνα 19787 σ. 26, 134­

ὶὶ ΤΡΙΜΕΡΗΣ ΨΥΧΗ 79

νη, ἔχουν την αξία καὶ τον σόλο τους, παο' δτιη υπέοτατη α­ηετη συγκεντοὼνει στὸν ἑαυτό της τὴ μέγιστη δυνατη ἑνότητα.

Μια από τὶς σημοιντικότεοες έκφανσεις σωκοατικης δι­δασκαλιας ειναι η επιμέλεια της ψυχης. Τι ειναι ομως ψυχη;

Ω , , Πῶς την ἐννοουσε ό πλατωνικὸς Σωκοατης; Ἱστοοικα ἔχει τηΗ Ἱωαμεἑὶηἔ ψυχη· `° σημασία τῆς αναπνοης, της αδιασπαστης σχέσης ποὸς τὸ σῶμα,

ΕΗ ιΞ@ὶμΟ@φ"η %Ο£ὶ η Ό3'Εἐ@Ἐ(ΧἙη (ΧΩΕΈΤΙ ὡς ψυχη­πνευμα ανταποκοινόταν σε ποοσκλησεις θνητῶν γιανα γνωοἐσουν τα μέλλοντα, σήμαινε τη ζωη, αλλες φοοὲς τηνιιυψυχία, καποτε ποοσελαμβανε την ἔννοια του χαοακτηοα, κιαλλοτε σήμαινε τη διανοητικη ῖ.κανότητα.69 Για τὸν πλατωνικὸ

ΤΩΝ ΚΕ1ΜεΝΩΝ καὶ τῶν σχολίων πανω σ' οιυ­ Στυκθατὴ ψτὴέὴ ὴταν ὁ ἔωνταναἔ ανθθακταἐκἑ αλὴθτναἔ ἑαα­τα απο διακεκοιμενους εοευνητεςἶαφηνει, συχνα, ενα ταἐ ααα Ο Οπθἔθε χοησιμοποιει το σωμα όπως ενας τεχνιτης το

εαακἦἔ ὐπὀλοιπο αποοιῶν ως ποος τὸ τι ειχε ακοιβως ο Πλα­ ῖιογαλειο του. Η ψυχη, ως ελεγκτης και κυβεονητης του σω­των στὸν νου του, όταν διατυπωνε μεοικα από τα διανοηματα ματ0;, ἔχει διανοητικὸ χοῶμα, αφου μόνον ἔτσι θα μποοουσε,του. Ἀπὸ την αλλη, αν δὲν δεῖ κανετς, ἰδιαιτέοως στα μεγαλα μὴ αθετὲίἔ τὴ ααφτα κατ τὴ φΘὀνὴαὴ› να ττθααεναετ τα καθὴ κατσ” ἔκταση ἔογα του, την ἐξέλιξη της διδασκαλίας του, παοαμέ­ τὶἐ ἔντανεἐ ταααἑ ντα αἰαθὴατακὴ ἔωὴ­ Ὁ αυαχετταμὸἐ ψϋχὴἐ­νει ανοικτός ὁ κὶνδυνος της έξαγωγῆς λανθασμένων συμπεοα­ ναυ ἔχετ ττἐ καταβαλέἐ τον ατὴν ἰωντκὴ κατ τὴν πνθαναθαασματων. Εἶναι, μὲ αλλους λόγους, δυνατὸ ν” αποδοθεῖ μεγαλη αττατὴμοντκὴ τταθααααὴ­70 Ἡ κθατααττὴ να ννωθταα ὁ ανθθωτσημασὶα σε ποαγματα που ἴσως αποδειχθουν μικοα, ῆ,τουλα­ ττΟΞ τὸν ἐαττα ταα τταὴ ὴταν ανανενθαμμὲνὴ ατα μαντετα τῶνχιστον, λιγότεοο σημαντικα στην ποοετα τῶν συζητησεων. Ώ­ Δελφῶκ δὲν αὴαατνε τατατό αλλα τταθα να θέτα κανετἔ ὼἐῖ ττθαστόσο, το καθε σημεῖο, η καθε αντίληψη ἔχουν τη σπουδαιό­ τεοαιότητα του να μαθαίνει τὸν ἑαυτό του, τη διανοητικη καὶτητα τους ἐκεῖ όπου ανευοτσκονται, ἐπειδὴ, ξετυλτγουν τὸ νη­ αϋναταθὴααττκὴ τον ὴτταατααττ νη αακετ αὴτακθτττκὴ κατ να ἔχαμα τῶν διανοηματων του Πλατωνος. Μέσα στὶς συνθηκες τῶν τὴν ἐἔανατα κανω αττἑ κτνὴαετἐ κατ ττἔ αααατὴθτατὴτὲἐ ταν­ Ἡἰδεῶν αὐτῶν, ὴ τΩτμεΘὴ§ αταταἔὴ τὴἐ ψνχὴα στὸ Α| βιβλίο της Ν

ψυχη, ὡς αἰώνια κινουμενη καὶ αθανατη, κινει τὸν ἑαυτό της,Πολιτείας, ἔχει τη σημασια της, ανεξαοτητως του αν ό πλατω­ τξντατἐ πὴνὴ κατ ὴ αθχὴ τὴἑ κτνὴαὴἔ ντα τὴ αλλα αντα­ Αὴτὴνικὸς Σωκοατης, στην ἐξέλιξη της διδασκαλὶας του, ηθελε την αναα κατα τὴν ττλατωντκὴ ατααακαλτα αὴατα κατ ὁ ὁθταμὸἐψυχη αμεση. Καθένας από τους δυο κόσμους, ό αἰσθητὸς καὶ τὴἔἑ ψνχὴἑ­ Πατα ετνατ μὲ καθε ακθτβαα κατ λετττααέθαα ὴ ατα­ὁ νοητός, ἔχει τα δικα του χαοακτηοιστικα γνωοἐσματα, τη δι­ ατα τὴἐ ψνλὴα ντα να καταατετ ννωατὸ ακαττεττατ ανναμὴ κατκη του αξὶα, ἡ όποτα μειώνεται μόνο συγκοιτικα, λαμβανομέ­

νον ὑπ› ὅψ" του βασωωυ ὰἔαολογιὴου ὴῳτηθίονν του ἔχοντος 69. Πβ. ννκο. ουτΗκ1ε, Σωκεάτης, μτφο. Τ. Νικολοιτὸης, ΜΙΕΤ, γτ ἔκὸ.,σχέση μὲ τη θεωοὶα των ἰδεῶν. Έτσι, οἱ τοεις αοετὲς της ψυχῆς Μήνα 20017 σς ΖΟΜΟ5.

­μία για καθε μέσος της­ καὶ η συνισταμένη τους, ἡ δικαιοσυ­ 70. Πβ. Αικόθι, σ. 206­Ζοτ.

κτ­Η

80 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΙΙΟΡΙΩΝ Η ΤΡΙΜΕΡΗΣ ΨΥΧΗ 8 4

μοτποοτ οτὴνὴοὴ­ Π) οοτον τον λονο ο Πλοττων ποοοέφονο­ οτον τοέῖς Χαοίτές κ.λπ.). Ἑπίποοσθέτως, ας μὴ λησμονεῖταί ὴ τοία­Φοττοοο τοοτ οτὴν ποοοφτλὴ τοο μοθοοοπὴἐ ἐἔετποντοὴἐ τὴἔ τὶτο­ δα τὴς χέγκελίανὴς δίαλεκτίκὴς: αοχὴ (τὸ ἔν), το απλὸ,ὴ μέ­

λὴέτ ποτοτοτοτνοντοτἔ τὴν μ­7 ἔνοτ ἔεονοἔ τππων ποπ τν ἔνοτν ὴντο­ ση ­το αλλο του γίγνεσθαι. (αντίθέση),ὴ ἑνοτης­ το τέλος συ­

Χο­71 Ἡ οτνθοὼπτνὴ τπονοτὴτῶ οτοτφοοοντοτἐ οτἔτποτ οπο τὴ οπο, νίστα τὴν ἑπίστοοφὴ του αλλου, του ἑτέσου, στὴν ένοτητα.75 Ὁοτνοττ το πονο ποο μποοοτ νοτ ποτνοτ­ Ἡ ετπονοτ τὴἔ ψολὴἔ ολο­ Πλατων στὴν Πολίτεέα αναπτυσσέί ένα σκεπτίκο τὸ ὁποῖοπλὴοὼνετοπ οτοοἐ Νόττοοέ­ οποο ο Ἀθὴνοττοἔ Ξονοἐ οτοοτοποτ Τ ὁδηγει στὴν ομολογία οτί τα μοοία τὴς ψυχῆς εἶναί τοία.Τουτοοττὴ ψολὴ πτνοτ ολοτ τοτ ποοτνμοττοτ οτον οοοοτνο­ οτὴ νὴ ποπ τὴ ἐπίχέίοειταί ποῶτα θέωοητίκα καὶ υστέοα ποακτίκα μὲ συγκέ­οοτλοτοοοτ μὲ τὶ­Ξ οτπέἐ τὴἐ πτνὴοετἔ (οτ οποτο§ ποοτλοτμβοτνοον κοίμένο παοαδέίγμα:Τὸ ἴδίο ποαγμα, μὲ το ἴδίο μέσος του ἑαυ­ποτθε οτοοἑ μετοτβολὴἐ ποο μποοοτ νοτ οπέλθοτ ο, ἕνοτ ποοτνὶτοτ): του του, στον αυτον χοονο ὡς ποὸς το ἴδίο αντίκέίμενο δὲντὴ βοολὴοὴ τὴ οτοτνοὴττπὴ ἐνἑονετοτ ποπ ποτθο οονπτνὴοτοτπὴ εἶναί ποτὲ δυνατο να ἐνεογει ὴ να πασχέί τα αντίθετα. Πίο συ­

ποττοτοτοτοὴ­7Ζ ­ γκέκοίμένα,ὴ δίψα καθ” ἑαυτὴν εἶναί δίψα του ποτου. Ἡ ψυχὴἩ οτοττοοοὴ τὴἔςψολὴἐ οο τοτοτ μἑοὴ ίλοντοττπο θοττοετοἑἐτ του δίψῶντος τίποτ° αλλο δέν ἑπίθυμέῖ. πασα να πίέῖ. Τουτο

οπτοοττὴττπο) οον οτνοττ οτολετὴ μὲ ττἑ ποοοτνοοετοἐ ποττοτβολοἐ ἐπίθυμεῖ καὶ ποὸς το ποτὸ φέοέταί.Τὸ αν θα πίει κουο ὴ ζεστοτὴἔ πὴοττωντπὴἐ φτλοοοφτοτἐ οὴ ο­ττ οτφοοοτ οτοτ μοτοὴμοτττποτ· Ὁ ποτό, λίγο ὴ πολυ κλπ., ἐξαοταταί απο τὴν αναφοοα σὲ ὁοί­Ἀοίστοτέλης παοαδίδέί οτί τὸ Συμπαν καὶ τα παντα μέσα του Ο­μἑνεἐ ἀλλεἐ πΟγὸτηἘε9 Ἀνθ τώοαθ σγγμβετ κά" ποὺ δὲν ἀφἠ­

οοτζοντοττ οτπο τον οτοτθμο 3­ οτφοο οτολὴ­ μἑοὴ ποτττολοἔ οτνοον νεί τὴν ψυχὴ να πίέῖ, ένῶ δίψα, τουτο θα ὀφείλεταί σ' αλλοντον οτοτθμο τοο Σομποτντοο ονῶ οτοτῶν ποτλτ ο οτοτθμοἔ ετνοττὴ παοαγοντα απο ἐκέινον που τὴν σποὼχνεί ἔντονα να πὶέι.

τοτοτοοτ·73 Στοοἔ πλοττωντποοἔ Νόττοϋέ ἔολοτοττ οτο ποοοπὴγίο Ποαγματί, οπως ἔχέί ὴδη λέχθέῖ, το ἴδίο ποαγμα μὲ τὸ ἴδίο μέ­

μτοτ ποτλτοτ οοτίππὴ οτοοτοποτλτοτ­ οομφώνωἔ ποοἔ τὴν οποτοτ ο σος του ἑαυτου του ἐν σχέσεί ποὸς τὸ ἴδίο αντίκείμενο δὲνθεοἐ ἔλοτ οπο τὴν ἐἔοοοτοτ τοο τὴν οτολὴ­ τὴ ττοοὴ ποπ το τολοἐ­74 μποσέι να κανέί τὴν ῖδία στίγμὴ αντίθετα ποαγματα. Δὲν έἶναί,Ἀλλτοοτετ ο οτοτθμοἔ 3 ομφοτντζοτοπ οολνοτ οτὴν τοτοοτοτ τῶν δηλαδη, θέμίτὸ να ἐπίθυμέῖ κανέὶς τὴν ἴδία στίγμὴ να πίεῖ. καὶτοοῶν ίτοοτἐ Μοτοεἐ­ τοτοτ το οοοτοτττποτ οτοτλετοτ τοο μοτνττοττοἐ να μὴν έπίθυμει να πίέι. Ώστοσο, υπαοχουν μεοίκοὶ που ὲνῶ

τοο ποομοο ποποτ τον Τίποτα τοτοτ οτοἑλφτοτ οτοτ ποοοττοθτοο ο δίψουν δὲν θέλουν να πίουν. Μία δυναμη τους σποὡχνέί νατοτοτοτποἐ θεοἐτ οτ τοοτἐ οποοτοτοοτἐ στον νοοπλοττωντομοτ οτ πίουν καὶ μία αλλη, ὶσχυοοτεοη, τους αποτοέπέί. Αυτὴ ὴ απο­

τοεπτίκὴ δυναμη έἶναί, κατα τὴν πλατωνίκὴ δίδασκαλία, τὸού­ λογίστίκο, ἐνῶ, ὴ αλλη δυναμη εἶναί τὸ έπίθυμητίκὀ, συντοο­

71­ΠΛΑΤ­.Φατὁο­.Ζ¿τ5Φ·246ϋ φος της ψυχης στὶς απολαυσείς καὶ στὶς ὴδονές. Ἑκέῖ, κατα72. ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ, Νόμ., Ι, 896ο 8­8978 8. Πβ. νν.Κ.ο. οΗΤΗ111Ε,Α Ηίετοτν 0/ .Πὴν Ἱωίσγμη στιγμή) ὅταν ἀνῃμὰχοντω τὸ λογγσωὼ πω τὸ ὲπυ

θτεεκ Ρἰπἰοεορὴν ο.π.,τ. 4, σ. 420­421. Ι ίγ Υ ί Υ Ν7 θ τκο τα το θ δε κα συ α εί ὲτὸ λο ίστίκο.

73. ΑΡ1Στ.,ΠεΩί Οί3τ¿›.,Α1,26έτίίί. ομὴ τ ΦΩΧΘ ί υμοεί ς ί μμ χ μ γ

74. ΠΛΑἙ, Νόμ., Δ, Ήὅσ 7­71621 Ζ. Πβ. Ι. Ρτ. ΜΑΤΙἙΙ, Ὁ Πυθαγόρας καὶ οἱ ­

Πυθαγόρετοί, μτφο. Κίκὴ Καψαμπέλη, Ἰνστίτουτο του Βίβλίου­Μ. Καοδαμί­ „„.,..ζ..ΈΟὉ., Ἀθἠνα 1995, σ. 137­138. 75­ Αῦτόθω σ­ 138'

ί Ι"

82 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ Η ΤΡΙΜΕΡΗΣ ΨΥΧΗ 83

Κὰτὰ Ξτσν ἴστσ τσσττσ τση στὰ ἐττητεσσ τη§ ττσλεωἔ στ ττσλεμτ­ ποοσφεύγεὶ στην ἑξεὶκὁνὶση. Ἑτσὶ, ποοκύπτετη εὶκὁνα τούστὲἐ ετνὰτ πτσ φνστσλσντηὰ νὰ σνμμὰλστν μὲ τσηἐ ὰσλσντεἐν νὶὀχού του ὁὁηγούντος τα ὁύο αλογα τού αοματος της ψύχης.ὰπωἔ τὰ σττηλτὰ τντὰνσηστν στσηἔ βσσησηἐ­76 Ποσο πεοὶεογη εἶναὶη πλατωντκη, έν ποοκεὶμένῳ, ὁτὁασκαλὶα,

Ετνὰτ ττσσφὰνὲἔ στν τστμεσηἐ στὰτὰἔη τηἑ ψνληἔν σητετ· η ὁποὶα,τὸ τοὶμεοὲς της ἐνσαοκωμένης ψύχης αποὁὶὁεὶ καὶ στὶςσττσὰντὰ τση ηὰθτνσἔ ὰττσ τὰ μέση νὰτ η ὰσμσνστη σλέση με­ ψύχὲς τῶν αθανατων θεῶν; Ὁ θτιτὶπὶο θα ύποστηοτζε ὁτὶ ποσ­τὰἔη τση§ ἑἔτττησττετ ττἐ ττσσθἑσὰέ τση Πλὰτωνσἐ νὰ στὰμσσ­ κεὶτατ γὶα ὁύο ὁὶαφοοεττκές, ὡς ποὸς τη φύση τούς, ἑνοτητες,φὡσετ σηνθηηεἔ σμσλσντὰἐ ττετὰἔη τηἐ ψνληἑ ττὰτ τηἐ ττσλττετὰἐτ απο τὶς ὁποῖες ἑκεὶνη των θεῶν εἶναὶ απλη, ένω ἐκεὶνη της ψύ­ὥσττ η η)τλη› ὡἔ μστσσνσσμσἔν ηὰτ η ττσλττττὰ› ὼἔ μὰνσσησ· χης πού ζεῖ στὸν χῶοο της αἰσθητης ποαγματὶκὁτητος εἶνατ μὶασμσἑ νὰ ἔλστν¬ τὰ νὰθτ μἑνεθσἔ ἔελωστστὰ› ηὰθὼἐ ηὰὶ στη με· σύνθεση ὁὶαφοοετὶκων μεοων.80 Ποαγματὶ, τα μοοὶα της ανθοω­τὰἔν τστἐ σΧὲση› ἑνστητὰ­ Ω/Οτὰν, ὡστσσὰη φτλσσσφστη σσὰε πὶνης ψυχης αναπτύσσούν μεταξύ τούς σχέση, πού ποοσὁὶο­ση τση Πλὰτωνσἑ σὲν ἑσττὰἔετὰτ στην τσὲλστσὰ νστνωντησττσ­ οὶζεταὶ απο την ὶὁτοοούθμτα τού ἑνὸς απο τούς ὁύο ἴππούς τηςλττητη ττσὰνμὰτττστητὰ ὰλλὰ ἑλττὰττ την πσσσσλη ηὰτ τσ ἐνστὰ· πλατωνὶκης εὶκόνας, ὁ ὁποῖος, γεματος ύβοη καὶ αλαζονεία, ὁὲνφέσσν τηἑ η τελττστη§ τση ησσμστ τῶν τσεῶν› τστε ηνστσ μέλη· ύπακούετ, ἐνὶοτε, ούτε στὸ μὲ κεντοὶ μαστὶγτο τού ηνὶὁχού, ποο­μὰ τηἐ ετνὰτ η ὰττὰλλὰνη τηἔ ψηληἐ ὰττὁ σττστσσηπστε σωμὰττ· κεὶμένού να ὶκανοποὶησεὶ τὶς αναγκες καὶ τὶς ἐπτθύμύες τού!ηηἔ τὰἔεωἐ ΤτΩσσ”κτημὰ› ἔτστ ττσὰ μὲ νὰθὰση τη στὰνστὰ› η ψτ­ Ἀπὸ τὶς αμέσως ποοηγούμενες ὁὶατύπωσετς ποοκύπτεὶ ὁτὶλη νὰ φἑσετὰτ στην ηὰτὰητηση τηἑ ὰληθετὰἔ­77 Στην ττσσττετμὲ· τα μέση της ψύχῆς, κατω απο ὁοὶσμένες σύνθηκες, λεττούογούννη πεσηττωση πὰσὰτησεττὰτ σττ ἔτητσστσ τηἔ ψτλητηἐ ὰνὰνω­ σαν, πεοὶπού, ανεξαοτητα μέση, ἔτσὶ πού ύπονομεύετατη ένο­νηἐ στὸν ησσμσ τῶν τσεῶν σὲν ετνὰτ ἔνὰ ηὰτὼτεσσ μἑσσἔ τηἔ τητα της ψύχης. Καὶ τούτο ὁὲν ὶσχύεὶ μόνο γὶα τὸ ἐπὶθύμητὶκο,ψτληἔν λλ­ τσ ἐτττθτ!·τηττνσ› ὰλλὰ τσ σῶμὰ­ Ἡ ψτλητ ὰητη ηὰθύ τὸ ὁποῖο αντὶποοσωπεύεὶ ὁ ατὶθασος ἰππος, αλλα ἰσχύεὶ καὶἑὰητηντ στντστὰτὰτ στην ὰττλστητὰ ηὰτ την ἑνστητὰ› σττἐ σττστεἐ γὶα τὸ θύμοεὶὁές, τὸ ὁποῖο, ένω, κανονὶκα, εἶναι ύπακούο στασφετλετ την ὰθὰνὰστὰ τηἔ­ Ώἐ ἐκ τσττστν η ψτλη μστὰἔετ μὲ τη κελεύσματα τού λογὶστὶκού, καποτε, λογω κακης ανατοοφῆς,θεστητὰ ῶἐ λτὰττ ὰνστστ ἐνῶ τὰ σῶμὰ ὶτστὰἔετ μὲ τσ θνητσ­78 Πσὰντ λεὶτούογεῖ στασὶαστὶκα έναντὶ τού λογὶστὶκού. Οἱ παοατηοη­μὰτη ὰλλη ετνὰτ φύση τηἐ ψηληἐ τηἔ ηττσηετμενηἔ “στὸν ηη­ σεὶς αύτὲς έχουν νοημα μονον έαν θεωοηθεῖη λεττούογὶα τηςνλσ τῶν νεννησεων ηὰὶ ὰλλη ἐηετνηἔ σττστὰ ετνὰτ ττλησωἔ νὰ­ ύ ψύχης ως μτα ὁύναμτκη ὁὶεογασὶα, ἐπεὶὁη ὁ ηνὶοχος, το λογτ­θὰση ηὰὶ μσντμωἐ ἐνηὰτεστημένη στην ττεστσλη τση θετσσ ηὰτ στὶκὀ, ἐπὶτύγχανεὶ, πολλὲς φοοές, να ἐπὶφέοεὶ την ἑνοτητα στηντον ὰθὰνὰτστ·79 Ἐττετση σὲ Ρττὰ τἐτστὰ πεσσττωση η ἐννστσλσ­ ψύχη.Τούτο έξαοταταὶ απο πολλούς παοαγοντες: απο την ἰὁὶο­νητη πσσσἑνντση τηἔ ψτληἐ στντστὰ στσλτσὲἐ ἔσνστ σ Πλὰτων σύστασία καὶ την ὶὁὶοσύγκοασὶα της ψυχης, καθως ἐπτσης καὶ

απο την αγωγη καὶ την πατὁεὶα πού αύτη λαμβανετ. Ἡ πλα­76­ ΠΛΑΤὉ Πο/γή Δ! ΜΙ) 8_440ὸ 6' τωνὶκη ὁὶὁασκαλὶα εὶναὶ ἐπτκαὶοη καὶ ἔχει. την ἰσχύ της σὲ ὁλη77­ ΤΟΥ ΑΥΤΟΥἹ Φαίὸη 650 6668 6. τη ὁὶαοκετα των πολὶτὶσμτκων αὶωνων. Ὁ πλατωνὶκὸς Σωκοα­78. Πβ. Αὐτόθτ, έοε 8­9. νΙα­79. Πβ. ΚΜΚΩ. ΟΠΤΗΕΙΕ, Α Ηὲετοτν οτ Οτεεκ Ρκὶἰοεορἰτν, απ., σ. 423. 80· Πβ. Αὺτόθιι σς 424. Πβ. ΠΛΑἙ7 Φαϊὁθὴ 2468 Ἀἑ.

84 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ Ι Ι ΤΡΙΜΕΡΗΣ ΨΥΧΗ 85

της, γιὰ νὰ δειξει τὴ ὅιαφοοὰ μεταξὺ τῶν τοιῶν μοόιων της ψυ­ ὴφιστὰτὰτ πὰσὰμσσφωσὴ ὰπσ μὴστὰ κὰκὰ› τὰ σπστὰ σέλετὰτχῆς, παοατηοει ὅτι τὰ παιὅιὰ κατὰ τὴν ποὼτη πεοιοὅο τὴς ζωῆς ὼἑ ττσσσὴτὴμὰτὰ κὰτὰ τὴν ἐνσὡμὰτὴ ἔωὴ τὴἐ­84

τους ἔχουν ισχυοό θυμοειὅες, ἐνῶ, ὅσον ὰφοοα στὸ λογιστικό, Θὰ ὴτὰν ὰννὰτσ νὰ πὰσὰτὴσὴθετ στν στὰ ὴὰτὼτεθὰ σντσ·ὰλλοι τὸ ὅιαμοόορὼνουν πολὺ ὰογὰ, ἐνῶ ὰλλοι ὅὲν τὸ κατοο­ λσνὴτὰ ἐὰτὴτεσὰ ὴ ψνλὴ ἑὰφὰντιζὰτ στὴ λετσστεσὴ πεσιτττωσὴ›θώνουν ποτὲ.81 Ὁ Ἀοιστοτελης φαινεται νὰ ὺποστηόιζει κατι μιὰ στὰφσσσπσιὴμὲνὴ στὰσπὰσὴ ὴὰὴ στὴν νὰλὴτεσὴ σννὰτὴ σὰν­ὅιαφοοετικὸ ὰπό τὸν Πλὰτωνα ὅταν ὅιὅὰσκει ὅτι τὰ μέση της μὴ τὴ§¬ μτὰ στὰφσσσπστὴμἑνὴ ἑνστὴτὰ› σττσιὰ τετνεὴ βστσὴετψυχῆς ­ἐκτὸς ἀπὸ τὸν νου, ὁ ὁποτοἔ εῖνατ ἄλλο γὲνοα ψὉχῆΞ_ ται καθ, ὁὅόν, πόός μιὰ ὰὅιαφοόοποιητη ἐνότητα, τὴν όποιαδὲν ὺπὰόχουν χωοιστὰ τὸ ἕνα ὰπό τὸ ὰλλο, καθάπεό τινὲς φα­ ττσσσεννιζὰε ὰλλὰ σπὰνιωἑ ἐττττννλὰνετ­ Ύπσστὴσιζετὰὴ σσθῶὰσίν, εννοώντας τόν Πλὰτωνα, ὰλλὰ χωοιζονται με τὴ νόηση, σττ ἐνεῖνσ ττσὴ ντνετὰτ ὰττσσεὴτσ ὡἐ ττσσἔ τὴ φὐσὴ τὴτ ψνχὴἐλόγῳ, ὰφου εἶνατ ὁιαφοοεττκὴ ἡ αἴσθῃσῃ ἀπὸ τὴ ηΟἔασω,82 ειναι πὼς πόόκειται γιὰ συνθετη ἑνότητα,ἑνῶ ἑκεινο ποὺ ὰποό­Τὴν ὰποψη αὺτὴν ἐπαναλαμβανει και ὰλλου, ὅταν, μεσα στὸ σὴττετὰτ εἶνὰτ πὼἐ τὰ μέσὴ τὴἔ βσισὴσντὰτ νὰτι ὰνὰνὴὴν σὲπλαισιο τῆς ὅιὅασκαλιας του γιὰ τὸ χοεος του πολιτικου νὰ ὰὐνὴσσνσὴ μετὰἔὴ τσὴἔ­85 Πσσὴὰμένσν νὰ ὴὰτὰστετ πλὴσἑτγνωοιζει τὴν ψυχὴ, τὴν ἔὅοα τὴς ὰοετὴς και τῆς εὺὅαιμονιας στεσὴ ὴ πλὰτωνὴιὴ ὰπσψὴ ὡἐ πσσ§ τὴν ψνλὴ ὴὰι τὰ μέσὴ τὴἐττὴς πόλεως και τῶν πολιτῶν, ὺποστηόιζει ὅτι τό ὰλογο και τὸ σἶνὰτ ὰττὰσὰττὴτσ νὰ νινετ ὰνὰφσσὰ στὴν πεσι ψνλὴἔ στσὰσὴὰ­λογικό μόόιό της δὲν εἶναι χωῳσμἑνα, ποωὰ μονάχα νοεθῶευ λια του Τιμαίου, ὁ ὁποῖος εἶναι ἔνας ἀπὸ τοὺς ὰντιπόοσωπευ­ἐνῶ ἀπὸ τὴ φυση τους εἶναι ὰὅιαιόετα, ὅπως ὴ κυότότης καιὴ τὴτστεσσνἐ στὰλσνσνἐ τὴἐ ὥστμ­ὴἔ πεστσσσν τσῦ Πλὰτωνσἑ­κοιλότης στὴν πεσιφὲοεια του κυκλου.83 Έχουμε τὴν εὺλογη Ὁ Δὴμτσνσνσἑ τσσ Ττμὰίστ» ἔνὰἐ ὴὰτὼτεσσἑ νὰι­ σλτ ὴττἑσ­αισθηση ὅτι ὰοιστοτελικὴ κοιτικὴ ὰφοόὰ μόνον ἔναν συγκε­ τὰτσἔ θεσἔτ σ τελνιτὴἐ τσυ νσσμσὰ σνὰμσσφὼνὰ πσῶτὰ τὴν Ψν­κοιμενο χῶοο τὴς πλατωνικὴς ὅιανόησης και ὅὲν ὰναφεοεται λὴ τσὴ Κσσμσὰ ἐἔ σλσνλὴσσν ὰθὰνὰτὴ› Ιτὰσὰσετνμὰ ντὰ τιἐστὸ συνολο τῆς πλατωνικὴς ψυχολογιας, ὴ όποια, στὴ συνεχεια ὰλλεἑ ψνλὲἑ πσὴ θὰ ὴ?σσ%ὴψσνν› νι· ὰὴσλσὴθωἔ νενντσὴντὰτ σἰτης, ὅιαψεὺὅει τὸν Ἀοιστοτἑλη. Έχει ὴὅὴ λεχθει ὅτι ό Πλὰτων ὰτσμὴτὰἐ ψνλὲἐ τῶν ὰνθσὡττων› νὰι τῶν ὰλλων ἔμψνλων σντωννὅιὅὰσκει ξεκὰθαοα πὼς ὴ ψυχὴ, στὴν ὰληθινὴ της φυση, ὅὲν ἐν μέσει ἀθἀνὰτεἐῖ ὴὰι ἐν μὲσὰ θνὴτέἔ· Ὁ ὰἰωνιωἑ ὴπὰσλωνειναι κατι ποικιλόμοόφο, οὺτε γεμὰτο ὰνομοιότητα και ὅιαφο­ ὴεσἐ σὴμτσὴσνὴσε τσ σῶμὰ τσυ ὴσσμσὰ ἐντὰτσ ὴὰι τὲλὰσν σν­οὰ. Αὺτὸ ποὺ συμβαινει μὲ τὴν ψυχὴ εἶναι τὸ ὰναλογο του θα­

Ν νιστὰμενὰ ἐὰττσὴὰ ὰττσ τὲλετὰ ιτὲσὴ­ Στὸ ὴἑντσσ τσν ὴσσμτὴσυλασσιου Γλαὺκου, ό ὁποῖος γινεται ὰγνὼοιστος, ὅταν φυκια σὼμὰτσἐ ἔθεσε τὴν ψνχὴν ἔτστ ττσὴ νι ὰπλώνετὰτ νὰι νὰ ὴὰλὴ·και πετοες, καθὼς και ὴ ὰγόιεμἐνη θαλασσα, ὰλλοιὼνουν τὴν τττὰ σλὰ τσν τὰ μ·ὲσὴ› ὰὴσμὴ ὴὰι τσ ἐἔωτεστντσ τσν πεσιβὴὴμὰ·ὰοχικὴ του μοόφὴ. Κατὰ παοόμοιο τοόπο,ὴ ψυχὴ, στὴν ποὼ­ Ὁ ὴτὴτλτὴσἐ ὰὴτσἐ ὴσσμσὰ ὰὴτὰσὴὴἔ νι· ὰνὰπὴτσἐ στσν ἑὰὴτστη της μοοφὴ, εἶναι καθαοὴ και σε πλὴοὴ ἑνότητα. Ώστόσο, τσὰ εἶνὰτ ἔνὰἐ εὴσὰτμων θεσἐ­ Τὴν Ψνλὴ τσυ Κσσμσν σ θεσἑ

τὴ ὅημιοὺογησε ποιν ὰπὸ τὸ σῶμα του, ὥστε νὰ ποοηγεῖται χοο­

ει τον Αντόν, Πολ., Δ, 4418, υ. ­­Ϊ·ετ ΑΡΙΣΤ., Πεμ νωχ., Β 4ι3υ 24­32. 84. ΠΛΑΤ.τ Πολ, Ι, 6113 10­©3­

83. ΤΟν ΑνΤΟν, Ἡθ_ Ν¿%0μ_, Α 137 11028 Ζ6_32_ 85. Πβ. Βλλἐ ΗΑΗ., Ρἰατο απτά τἰτε Ιπτἰἰνἰἀιιαἰ, Τὶτε Ηεςιιε, Μ. Ν. 1963, σ. 152.

86 ΙΙΑΑΤΩΝΙΚΙΙ ΦΙΑοΣσΦΙΑ± ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΙΙΟΡΙΩΝ Η ΤΗΜΕΡΗΣ ΨΥΧΗ 87

νικὰ του σώματος, ὰλλὰ καὶ γιὰ νὰ υπεοέχει ἐκεὶνου στὴν ὰοε­ του Κόσμου μετέχει τόσο της ὰμέοιστης όσο καὶ της μεοιστηςτὴ, έτσι που νὰ εἶναι κυόὶαοχη καὶ νὰ τὸ κυβεονόιἐὁ Ἡ Ψυχὴ ουσιας, δεν ἐχει τὸ ἴδιο ετετιιε συγκοινόμενη ποὸς τὶς ὰνθοὼπι­του Κόσμου διαμοόφώνεται μἐ τὸν ἐξῆς τοόπο: ὰπὸ τὴν ὰμέ­ νες ψυχές. Καὶ τουτο ἐπειδὴ το σὥμα του ὰνθοὥπου εἶναι πε­οιστη καὶ ὰμετὰβλητη ουσια κι ὰπὸ τὴ μεοιστὴ καὶ μεταβλητὴ οισσότεοο γαιὥδες, πιὸ διασπασμένο, ἐν ὰντιθέοειποὸς τὸ ἐνιαῖοστὰ σώματα ουσια συντὶθεται ἐνα τοὶτο εἶδος ουσίας, ἐνδιὰμε­ σῶμα της ψυχῆς του κόσμου. Ὁ Δημιουογὸς μὲ τὸν ἴδιο τσό­σο, συναποτελουμενο καὶ ὰπὸ τὰ δυο. Με τὴ χοὴση του ταυ­ `_ πο χοησιμοποιεῖ τὸ υλικό του, ὰναμειγνυοντὰς το στὸν ἴδιοτου καὶ του ἐτέοου (όν, ταυτότης, ἐτεοότης, κἴνησις, στὰσις, εἶ­ κοατῆοα. Ώστόσο, τὸ υλικό, όντας δευτεοης καὶ τοὶτης πιὰ ἐπι­ναι, ὥς γνωστόν, τὰ πέντε μέγιστα γένη του πλατωνικου Σοφι­ λογὴς, δέν εἶναι τὥοα τόσο καθαοὸ καὶ ὰμετὰβλητο όσο ἦτανστη) διαμοοφὼνοντας ἐνδιόιμεσα μεὶγματα, πεοιλαμβόινοντα ἐκεὶνο, τὸ διαμοοφωτικὸ της ψυχῆς του κόσμου. Έτσι, στὸ ὰν­τὴν ὰμέοιστη ουσὶα. Τὰ τοια αυτὰ συστατικὰ στοιχεια, μὲ τὴν θοὥπινο ἐπἴπεδο, δεδομένου ότι ὴ ὰνὰμειξη ψυχης­σώματοςὰνόιμειξὴ τους, γὶνονταιὴ δημιουογικὴ υλη, διὰ της ὁποἴας συ­ ποοκαλεῖ μεγαλες ἐσωτεοικὲς συγκοουσεις, ταοαχὲς καὶ πὰθη,γκοοτεῖται ό κόσμος καὶ ὴ ψυχη του, τόσο στὰ ὰνὥτεοα όσο τὸ ὰθὰνατο μέσος τὴς ψυχῆς εἶναι υποχοεωμένο νὰ δσαστη­καὶ στὰ κατὥτεοα ἐπὶπεδα της ποαγματικότητος στὴ βαση οιοποιηθεῖ ἐντονότεοα, ὥστε ὁ ὰνθοωπος, κυοιαοχὥντας πα­ὰοιθμητικὥν σχέσεων, ὥστε ό μακοόκοσμος κι ὁ μικοόκοσμος νω στὰ πόιθη, νὰ δημιουογησει μέσα του, ὰλλὰ καὶ στὴν ἐξω­νὰ ἔχουν ἐνυπαοκτη τὴ μαθηματικὴ καὶ τὴ μουσικὴ ὰομονὶαβἴ Ι τεοικὴ ποαγματικότητα. συνθὴκες δικαιοσυνης. Γιατὶ διαοκὥς

Ἡ Ψυχὴ του Κόσμου δέν εὶναι ουτε ὰμέοιστη ουτε μεοιστὴ, ἐλλοχευει ὁ κἴνδυνος ἐπικοὰτησης τῆς ὰδικἴας.88ὰλλὰ μετέχει καὶ στὶς δυο καταστὰσεις. Ώστόσο, εἶναι ὰθανα­ Ἡ διδασκαλὶα του Τιμαἰου ἐνισχυει καὶ συμπληοώνει ἐκεἴ­τη καὶ παοὰδειγμα γιὰ τὶς ὰλλες ψυχές, οὶ όποιες θὰ ἐλθουν στὴ νην της Πολιτείας, ὰφου, τὥοα πια, γἴνεται ἐναογέστεοο πόσογένεση, ἐπειδὴ τὸ σὥμα του κόσμου, όπως ἐχει λεχθει ποση­ δυσχεοἐς καθισταται τὸ ἐογο της ψυχικῆς ἐσωτεοικὴς ἴσοοοο­γουμένως, εἶναι τέλειο τόσο στὸ συνολο όσο καὶ στὰ μέση του. πἴας, δηλαδὴ πόσο ἐπἴπονη γινεται ὴ ἐπικοὰτηση της δικαιο­Ἡ ἐτεοότης στὸ ὀντολογικὸ ἐπὶπεδο της ψυχης του Κόσμου συνης σέ ψυχικὸ ἀλλὰ καὶ σὲ πολιτικο ἐπὶπεδο, όπου τὰ ποαγ­δὲν εἶναι τόσο μεγαλη ὥστε νὰ ἐπιφέοει τόσο μεγὰλον ουπο ματα εἶναι πιό πεοἴπλοκα καὶ δυσκολα. “Ο,τι μποοει νὰ ἐπιτυχειστὴν καθαοότητα της ὀντολογικὴς αυτης διαστοωμόιτωσης. μὶα ποονομιουχα συνεὶδηση, καλουνται νὰ τὸ ἐπιτυχουν όλες.Τὰ ποόιγματα διαφοοοποιουνται κατὰ τὴν πεοαιτέοω ἐξέλιξη Ν Αυτο εἶναι μιὰ ὰνοιχτὴ δυνατότης, ὥστόσο ὴ ποαγματικότηςτης γενεσιακῆς διαδικασίας. Οὶ ψυχὲς τὥν ὰνθοὥπων διακοὶ­ καὶ ὴ καθημεοινὴ ποακτικὴ ὰποδεικνυουν πόσο ὰκανθὥδηςνονται σε δυο μἐοη: τὸ ὰθόινατο καὶ τὸ θνητό. Παο° ότιὴ Ψυχὴ εἶναιὴ ποοεἴα της ὰναγωγης του ὰνθοὥπου στο υψος του ἐαυ­

του του ὴ στὸ ἐπίπεδο τῆς αυθεντικότητας του. Ἡ πλατωνικὴ­ΤΤ­ἶ ουτοπἴα ἦταν καὶ παοαμένει μιὰ ὰνοιχτὴ ποόκληση γιὰ τὶς ὰνὴ­86· ΠΛΑΤ·> Τῷ®·Ι348 84) 9·, συχες συνειδὴσεις που δὲν έχουν συνηθισει νὰ βλέπουν τὸν87. Πβ. Α. ΜΑΝΟΥ, Πηοκλος, 0 πλατωνικὸς Διαὁοχος. Ἡ επιστημη των

όντων μυσταγωνὸς ποὸς τὴ θέα του Ἑνός, Ἑκδ. Γοηγόοη, Ἀθὴνα 2006, σ. 156­ ­εε· ό

162. Πβ. Ε ΚΑΚΡΙΚ, νὶἰὶτετ τὶτε Μοττειὶ Ρειττε οί τὶτε Βομὶ ΚεειΙΙγ Ατε'?, Βἰπταἰ. Α 88. Πβ. ΠΛΑΤ., Τπι., 42ε 3­εἰ 4. Πβ. Ρ. ΚΑΒΡΙΚ, Η/Ιτατ Με Ματια! Ραπ: ο/ Με

]οιιτκα! /οτ Απεἰεπτ Ρἰτϋοεορἰτν απά δσἰεκεε, τ. Ζ, Νο 2, 8ΕΑΑΡ, 2005, σ. 197­198. Σοκ! ΠεαΖΖν Απε?, ό.π., σ. 200­201.

88 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ ιι ΙΓΡΙΜΕΡΗΣ ΨΥΧΗ Θε

κόσμο δπως εἶναι, αλλα θελουν κι επιθυμουν, με αφετηοια τὸν ιι' αυτὴ τὴν εσωτεοικὴ, ποῶτα, και τὴν εἔωτεοικὴ, υστεοα, συν­εαυτό τους, να τον κανουν όπως ποεπει να εἶναι. Στὴν Πολι­ θετότητα: Ποαγματι, τὸ λογιστικό μόοιο της ψυχῆς εμφανιζε­τεία δινεται εμφαση στὸ συνθετο τῆς ψυχῆς, ενω στόν Τῷιαιο ται να εχει αυξημένο οόλο στὴ συνθεση τῶν ψυχικῶν δυναμεων.τα μεση της ψυχῆς εντοπιζονται σε διαφοοα μεοη του σώμα­ ”Ήτσι, ὴ συνθεση δεν ποαγματοποιειται από ισότιμους παοα­τος (στὸ στηθος και στὸν θώοακα το θνητὸ μεοος, τὸ θυμοειδες γσντες,ὴ ισοοοοπια δεν ειναι τόσο ισοόοοπημενη και οικειο­μεταἔυ κεφαλῆς κι αυχενος, τὸ επιθυμητικὸ στὸ ἦπαο, τὸ λογι­ \ πόαγια των μοοιων της ψυχῆς επιτυγχανεται μεσῳ του ενισχυ­στικὸ στὴν κεφαλὴ).89 Ἡ ].Αι1υεε παοατηοεῖ ὅτιὴ ανθόὡπινη μενου οόλου του λογιστικου. Ἑνῶ τὸ θυμοειδες και το επιθυ­συ μπεοιφοοα εἶναι συνθετη διαδικασια, δεδομενου ότι τὸ ενεο­ μητικὸ επιτελουν το καθενα τὸ δικό του εόγο, τὸ λογιστικό εν­γουν υποκειμενο εἶναι ενα συνθετο ὅν. Ώς εκ τουτου, οι πόαξεις διαφεοεται για δλη τὴν ψυχη, επειδὴ διαθετει τὴ σοφια να γνω­

~ Ν ~ ι :ι ι ι ι π Ντων ανθοὼπων δεν ὀφειλονται σ' ενα μόνον, αλλα σε πλειαδα ηιζει ποιο ειναι τὸ συμφεοον του καθενος απο τα τοια μεοη τηςκινὴτόων. Οι μελετητὲς της ανθοώπινης συμπεοιφοοας, διεοευ­ ψυχης, καθως επισης και του συνόλου της.91 Τὸ ποονόμιο αυτό,νὼντας τους τόόπους εκδὴλωσὴς της, επιχειοουν ν" ανευοουν τὸ λογιστικό δεν τὸ πηοε αυθαιοετα ουτε του εδόθη χαοιστι­τὸ πῶς συνδέονται μεταξυ τους οι πηγες τῆς εν λόγῳ συ μπεόι­ κα, αφου εἶναι τὸ μοναδικό από τα μεση της ψυχῆς, φιλομαθεςφοόας. Τὸ ποόβλη μα που απασχόλησε τὸν Πλατωνα υπηοξε και φιλόσοφο, τὸ ὁποῖο τεινει παντοτε ποὸς τὴ γνωση της αλη­ἔνα απο τα κεντοα ενδιαφεόοντος της ψυχολογιας κατα τὴ θειας, παοεχοντας στὸν ανθόὡπινο τυπο που αντιστοιχει σ° αυ­διαοκεια τῶν αιώνων. Ἀόκεῖ να μνημονευθει ὴ πεόιφημη θεω­ τό, τὸν φιλόσοφο, τὴ δυνατότητα να καοπωνεται τὴν ὴδονὴ τηςοια πεοι τῶν τοιῶν παοαγόντων τῆς ψυχικης συσκευης του 8. αναζητησης και κατακτησης της αληθειας. Ἀντιθετως, τ" αλλαΡτειια: του ια (εκεινο), του εςο (εγω) και ειιρετεςο (υπεοεγὼ). Ὁ δυο μόοια, τὸ θυμοειδες και τὸ επιθυμητικό, φεοονται, το ποῶ­όόλος, δηλαδη, του ασυνειδὴτου και του συνειδητου στὴν ανα­ το στὴ νικη και τὴν ευδοκιμηση, δινοντας στον ανθόωπινο τυ­πτυξη τῆς ανθοὼπινης συμπεοιφοόας.90 Τὸ ποόβλημα ῶστόσο, πο, τὸν αντιστοιχουντα σ° αυτό, τὸν φιλόνικο και φιλόδοἔο, τὴπου αμεσως εμμέσως θέτει δ Πλατων δεν εἶναι μόνο τὸ συν­ δυνατότητα καοπωσης τῆς ὴδονης της δόξας, ενω τὸ δευτεοο,θετο τῆς συμπεοιφοόας και τὸ συνθετο της ψυχῆς, αλλα πεοι τὸ επιθυμητικό, φεοεται ποὸς τὸ κεοδος, δινοντας στὸν αντι­ποιας συνθεσεως ποόκειται. Τελικα θα πόεπει να γινει ξεκα­ στοιχο ανθοώπινο τυπο, τὸν φιλοκεοδη, τὴ δυνατότητα καοπω­θαοο για ποιας μοοφης εσωτεοικὴ ισοοοοπια και αόμονια, για σης τῆς ἡδονῆς του κεοδους.92 Γινεται φανεοὸ ότι χωοις τὴνποια δικαιοσυνη γινεται ὁ λόγος. Ἡ ποοσεγγιση του εοωτὴμα­ ενεόγοποιηση του ὴγετικου οόλου του λογιστικου, η ψυχὴ ὁδη­τος αυτου και τὸ εγχειοημα τῆς απαντησὴς του δειχνει, εν ποο­ γειται στὴν κατασταση της συγκοουσης και τῆς αναόχιας, ενω,κειμενῳ, μια ανισοτιμια στὴ συ μμετοχὴ τῶν μοοιων της ψυληἔ όταν όλη ψυχὴ ακολουθει τὸ φιλόσοφο μεοος της, χωοις να

στασιαζει, τότε όχι μόνο τὸ καθε μεοος πεοιοοιζεται στὸ οικεῖοΤΤ ___ ιιογο, αλλα καοπὼνεται τὸ δικό του μεοιδιο αληθινῶν και κα­

89. Τζω., 69ι;›­710. Πβ. Ι. ΑΝΝΑΞ, Εισαγωγή στὴν Πολιτεία του Πλάτωνος,μτφο. Χόυσουλα Γοαμμενου, επιμ. Χο. Ζαφειοοπουλου ­ Παοι Μπσυολακη, πππτζΚοιλέντης7 Ἀθὴνα 2006 σ_ 16Ο_ 91. ΠΛΑΤ., Πολ., Δ, 4410 Δι­6. Πβ. 4420 5­8.

90. Πβ. Αυτόθι. ι 92. Πβ. Αυτόθι, Θ, 58θα 3­5832 10.

θο ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ‹Ι›ΙΛοΣο‹Ι›ΙΑ± ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΙΤοΡΙΩΝ Η ΤΡΙΜΗΡΗΣ ΨΥΧΗ Θ Ι

λῶν ὴοονῶν.93 Καὶ εἶναὶ ὀοθοτατὴ, ἐν ποοκεὶμενῳ,ὴ ἑομὴνεὶα οτε να ἐπὶτὺχεὶ τοὺς ανοσὶοὺς οκοποὺς καὶ τὶς ἐπιθὺμὶες τοὺ.τὴς Ι. ΑΗΙΙεε οτι το λογιστὶκο κοὶνει ντα λοναοὶασμὸ τὴς ολὴς Ἑτσὶ, το λογιστὶκὸ οὲν ασκεῖ μονο παοεμβατὶκο οολο, αλλαψὺχὴς ὺπὸ το ποὶσμα τὴς ποανματωσὴς τῶν οὶκῶν τοὺ σκο­ ἔχεὶ ὡς οὶκο τοὺ αποκλεὶστικο οολο τὴν αναζὴτὴσὴ της αλὴ­πῶν. Γὶ' αὺτὸ οὲν θεωοεῖ οεοομενοὺς τοὺς οτοχοὺς τῶν αλλων θεὶας, γεγονὸς ποὺ ἐπὴοεαζεὶ καθοοὶστὶκα τὴν κατασταση τὴςψὺχικῶν μοοὶων, παοεμβαὶνοντας τοοποὶὴτὶκα σ' αὺτοὺς.9^ ψυχῆς ως οὺνολοὺ.95 Ώστοσο, στο οὴμειο αὐτὸ αναφὺεταὶ ἕνα

Ἡ πλατωνὶκὴ οὶανοὴσὴ εἶναὶ ἕνα πεοὶπλοκο καὶ πεοὶτεχνο ποοβλὴμα ποὺ σὺναπτεται. μὲ τὴ οὺναμὴ του λογιοτικοὺ να ἐπὶ­ιηφἀὀι σχέσεων ποὺ ὁοὶζονται. καὶ αφ­οοὶζονταὶ χαοιν του Ἀνα­ τὺνχανει τοσο τοὺς οικοὺς τοὺ οσο καὶ τοὺς σκοποὺς τὴς ψυ­θου, του σχεοον ὶοοσθενοὺς ποος το ῶοαῖο, τοὺ ὁποὶοὺ ὴ ὺπε­ χης ὡς σὺνολοὺ. Κὶ αὺτο μὲ τὴ χοὴοὴ της οἰκεὶας αοετης, τηςοοχὴ, αοὶαμφὶοβὴτὴτὴ σε ολο το φασμα τὴς πλατωνὶκὴς φὶλο­ αοφὶας, ὴ ὁποὶα, γενὶκῶς καὶ κατω απο ποοὺποθεοεὶς αοιστεὶας.οοφὶας, ὺπενθὺμὶζει οτὶ το αοὺτο φῶς οὲν εἶναὶ του ὴλὶοὺ του εὶναὶ ακαταμαχὴτὴ, αλλα, εἰοικῶς. καὶ σὺμφὼνως ποὸς τ” αν­αὶσθὴτοὺ. "Επειοὴ ὴ θεὶα τοελα εἶναι ανωτεοὴ απο τὴν ανθοω­ θοωπινα μὲτοα, οὲν εὶναὶ, σὺνὴθως, ακατανὶκὴτὴ. Ὁ Σωκοα­πὶνῃ σωφῳσὐνη, ῇ ψὺχὴ. στα χαμὴλα πεοὶα τὴς ἑτεοοτὴτος. τὴς θα °λεγε οτὶ οποιος κατέχει. μὶαν αοετὴ, κατέχει. ολες τὶςσωχὴθωε μαχῳὰ ἀπὸ Έὴν ὲπὶπνοια της θεοτὴτος, μετοα τὶς πλὴ­ αοετές.96 Ὁ Πλατων, αντιθέτως, θα το αποοεχοταν, νομὶζω,νες της οπαοαχμενὴς ἑνοτὴτας τὴς, ἐνῶ. σὲ στιγμες ἐἔαὶοετὶκα κατω απο ἐξαιοετὶκὲς σὺνθηκες, αλλα οχὶ σε ολες τὶς πεοιπτὼ­ποονομὶοὺχες, ανανεταὶ, οτα του θεὶοὺ ἔοωτος, απο του ῶκεα­ σεις. Ὁ Λεοντὶος ἔχεὶ τὴν ἐπιθὺμὶα να οει απο κοντα τα πτω­νου της ανομοιοτὴτος στον ὀντολογὶκο τὴς ποοοοὶομο. ματα τῶν ἐκτελεσεων, ἐνῶ, ταὺτοχοονως, αὶσθανεται. απο­

Ἡ τθλμεθὴἐ δτἀταξὴ τῆς ψυχῆς οὴμὶοὺογεῖ ἐοωτεοὶκες σὺ­ στοοφὴ για το αθλὶο θέαμα. Στο τέλος, θα ἐπικοατὴσειὴ ἐπὶ­γκοοὺσεὶς. οἱ ὁποῖες ἐντεὶνονταὶ, μεὶωνονται., πεοὶοοὶζονται. στο θὺμὶα να οεῖ τα πτώματα." Θα μποοουοαν, ωστοσο, τα ποαν­ἐλαχὶστο ὴ καὶ. ἐνὶοτε, ἑξαλεὶφονται αναλογα με τὶς σχεσεις, τὶς ματα να ἐξελὶχθουν οὶαφοοετικα. Το λογιοτικὸ οὲν παοεμβαὶ­αναπτὺοοομενες μεταξὺ τῶν μεοῶν. "Εχει ὴοὴ ἐπὶσὴμανθει ὁ νεὶ καὶ οὲν ἐλἐγχεὶ τὶς ἐπὶθὺμὶες τῶν ανθοωπων με τον ἴοὶο τοο­καθοοιστικος οολος του λογὶστικοὺ, το ὁποῖο, μὲ τὴ σὺνεονα­ πο οὔτε ἔχει παντοτε ὡς βοὴθο τοὺ το θὺμοεὶοες, το ὁποῖο, μεσὶα του θὺμοεὶοοὺς, τὶθασεὺοντας καὶ ελέγχοντας το ἑπὶθὺμὴ­τὶκο, μποοεῖ να ἐπιφεοεὶ τὴ μένὶοτὴ οὺνατὴ αομονὶα κὶ ἑνοτὴτα τπτ­

Ι 7 Ε 7 ς ε : ι Α7 Ν λ | Πβ.στην ψυχη' Η σοφια (ἔκ η Οωεἶη ἹΞΟΌ λΟγ[σΠἴ”0Ὁ°.ὀεν σΌν|“σἘα 96. Ηβ. Τ. ΙΙτινΙΝ. Ριαω Μοκιι Τιωωχ Τιτε εων ακα Ματια οιτιιοἔμω,τω μονάχα στην Μανοτητα μακ οθθολογυκηα ταξεωἐ παΩεμ_ (ῖΙειΙεΙΙαοΙΙ Ρτεεε. ΟΧίοΙα 1977 σ. 54­55· Το ἑπιχεὶοὴμα του Σωκοατὴ ἔχει. ὡςβασηἔ στιἔ ψυχακὲἔ λεπΟὉΩγίεἔ› ὀπωἔ αὐτὲἔ ἐ%ὸηλὼν0ντω ἀπο ὑἔης: 1. Ἡ ανοοεὶα καὶ ὴ ανοοεία ποαξὴ εἶναι. παντοτε εὺεογετικὲς. 2. Οἱτὶς τοεῖς ἐν λόγῳ ψὺχὶκὲς δὺναμεὶς. ποαζεὶς ἑνὸς ανθοώποὺ οὲν μποοει να εἶναι. παντοτε εὺεονετὶκὲς. ἐκτὸς ἐαν

Ἑπεὶοὴ, καλλὶστα, παοατὴοεῖ ὴ Ι. Αιτιτειε, ο ὀοθολογὶομὸς ὁ|ἄνθΘωῖΕΟ€ Υγωοἰἔει κι ἐπιοὶὼκεττο τελικο ἀναθό. Ἑνοιε ἄνθειιἶποε γνω­

Οὶὺτὸς θα μποοουσε να χοηυὶμοποὶὴθεῖ καὶ απο τὸν αοὶκο, ὥ­ οὶζειῇκὶ επὶοὶωκει. το τελὶκο αχαθοἕ μοὴον εαν εὶναι κατοχος ολων τωναοετων. 4. Ως εκ τοὺτοὺ, μποοει να ειναι ανοοεὶος και να ποαττει. ανοοειως.“Δάρρα μόνον ἑαν εἶναὶ κατοχος ολων τῶν αοετῶν.

93. Αὺτόθὶ. Θ. 586ε 4­5872 1. 97. ΠΛΑΤ.. Πολ.. Δ. 3390 6­440.21 7. Πβ. Έ ΙΚΨΙΝ. Ρἰατοο ΜΟΜΖ Τἰτεοτν, ο.π..94. Ι. ΑΝΝΑ8, Είσαχωχὴ στὴν Πολιτεία του Πλάτωνος, ο.π.. σ. 172. ιΙ. 191­192.

ῖ

92 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ Φ1λοΣοΦ1Α± ΜΤΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠοΡ1ΩΝ

τη σείοά του, δὲν βοίσκετάί πάντοτε σέ άομονίκη σχέση μὲ τὸἑπίθυμητίκό. Ἡ άομονίά της ψυχῆς, σὲ μίκοὸ μεγάλο βαθμό)

ἐξάοτάτάί άπό την ἱκάνότητά της ψυχης νά είνάί εμλοθεάμώνκάί, τελίκά, θεάμών της άληθείάς κί ότάν άκόμη είνάί ἐγκλώ­ [ Δ ]

βίσμένη στὸ άνθοώπίνο σῶμά.98

Τά τοίά μόοίά της ψυχῆς εἶνάί σε κάτάστάση ἰσοοοοπίάς, ΕΗ (χοετὴ ὡς γνώσηότάν θυμοείδὲς κτ ἐπίθυμητίκὸ υπάκουουν στίς ἑντολὲς του λο­

γίστίκου. Ώστόσο, δτάν τά δυο ψυχίκά μόοίά τηοησουν στά­σίάστίκη συμπεοίφοοά ἔνάντί του ηγεμονίκου, η οίκείοποάγίάάνάτοέπετάί κάί ψυχίκη δίκάίοσυνη υπονομευετάί στὸν μέ­ ΑΙΑΑΣΚΑΑΙΑ του πχατωνννου Σωνωἀτη ὅτνῆ ὰοετὴ εἴ.γίστο δυνάτὸ βαθμό. Δεδομένου ότί λογίστίκό, θυμοείδὲς κάί ναν ννὼσηϋ ποωαχχἠχωα ποὸε τὴν άποψη ότι «Οὐὁἀς

ἐααθααηααὸ ὀλατηθαυν παντα" αλἑαη μεταἔὐ ΈΟΉΘ ὁ δεαμόἐἱ ἑκὼν κακός» (κανείς δὲν εἶνάί, μὲ τὸ θέλημά του, κά­τοαἐ γίνεται αανεαααὸτεθοἑ καὶ αΟαΟνααατεΩΟ§› ὅταν Τὸ λαγα κὸς), συνίστά ένά άπό τά πίὸ πολυσυζητημένά ποοβλημάτάσῃχςχ συμπάοοίσόοοντάς κάί την όλη ψυχη, θεάτάί την ψυχη της πλάτώνίκης φίλοσοφίάς. Κάί τουτο γίά ευνόητους λόγους.του νοητου φωτὸς κάὶ. της άληθείάς. Τ Ἡ συνείδηση δὲν εἶνάί τόσο δεκτίκη στην άντίληψη ότί η κε­

ντοίκὴ άξίά του ποάκτίκου λόγου ­η άοετη­ τάυτίζετάίἢ εἶνάίἰσοδυνάμη ποὸς έκείνην του θεώοητίκου λόγου ­ τη γνώση. Τοποόβλημά δὲν όίπτετάί μόνο τῶν σχέσεων θεωοητίκῆς κάί ποά­κτίκης δοάστηοίότητος, άλλά έγείοεί κάί τὸ θέμά του δίδάκτουτης άοετης, ἀφοῦ, γίνετάί άντίληπτὸ δτίη άοετηγ άν εἶνάί γνώ­ση, εἶνάί επίσης ευλογο νά δίδάσκετάί. Ἡ πλάτώνίκη εεἰ Ιποο

δίδάσκάλίά άποτελει άνάπτυγμά της πεποίθησης του πλάτω­νίκου Σώκοάτη ότί ἡ φίλοσοφίά, ὁ ἔοώς δηλάδη του φίλοσο­φίκου ἑοάστη ποὸς την άληθείά κάί τη σοφίά, δὲν ἔχεί κάνένάνόημά κάὶ δὲν έξυπηοετεῖ κάνένάν σκοπό, άν στεοειτάί άοετης.Τί έννοουσε ό Σώκοάτης μέ την τάυτίση άοετης κάί γνώσης;Ποτά ποοβλημάτά δημίουογεῖη τάυτίση άυτη;

Ἡ ἔννοίά της άοετης ποοσλάμβάνεί ἰδίάίτεοο ἑνδίάφέοονσὲ κάθε φάση τῆς άοχάίάς ἑλληνίκης δίάνόησης.99 Στην πλά­

98. ΠΛΑΈ, Θεάίτ., 176ό 2­3: ὁμοίωσίς δὲ δίκάίον κάὶ. όσιον μετά φοονησεως 99 Πβ_ Α_ ΜΑΝΟΥ, Ἡ εὐὁατμονἰα ώς ευοοτα βίου στὴν ἀοχαία στωτκὴ ότα­γενέσθάί. νόηση, Ἑκδόοείς Ἀ. Κάοδάμίτσά, β' ἔκδ., Ἀθηνά 2002, σ. 111 κἑ.

94 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ Η ΑΡΕΤΗ ΩΣ ΓΝΩΣΗ 95

τωνικὴ φιλοσοφιαὴ αοετὴ ανακυπτει ως ὴ σοφια του λογιστι­ θέματα τεχνῶν, τὸν λόγο ἔχει μοναχα ὁ ειδικος. Ὁ Ποωταγὸ­κου, ἡ ανδοεια του θυμοειδους και σωφοοσυνη του έπιθυ­ Ωας διδασκει ὅτι, παοα τὸ γεγονὸς πως ὴ πολιτικὴ τέχνη έδο­μητῃωυ μωιοη της ψυχηξγ ἀχλὰ και ὼἔῇ δικαιοσυνη της ψυ­ θη υπὸ του θεου σὲ δλους τους ανθοὼπους, έν τουτοις δὲν λει­χικης ὁλοτητος, ἐνῶ διεοευναται τὸ ποὸβλημα της ἑνοτητος και τουογει ὡς φυσικὴ και μόνον ικανὁτης, αλλαὴ αοετὴ αυτὴ χοεια­τῆε πολχαπχὀῖηωεγ χαθὼε ἐπισηε Μαι ἡ συναφὴ της ἀωετης, ξεται παιδεια, έξασκηση και ἐπιμέλεια.10Ζ Ἀλλωστε, οι ανθοω­ἀπὸ τὴν άποψη ΉἘ ἀνΈωτ©ΟσωπεΌΉ_%η€ τῃἐ ἔκφοοισῃς, της σο­ ποι, κατα το αποδεικτικο ὲπιχειοημα του Ποωταγοοα, τιμωοου­φιας, ποὸς τὴν ευδαιμονια.10Ο Ἀπὸ τὴν αλλη πλευοα ὴ γνωσιο­ νται, ὅταν αδικουν, για να γινονται καλυτεοοι, ἐπειδὴ εἶναι δια­λογια συνιστα τὸ θεμέλιο της πλατωνικης φιλοσοφιας, αφου ὁ χυτη ιἦ αντιληψη ὕτιὴ αοετὴ εἶναι διδακτὴ.1Ο3

Πλατων, κατεξοχὴν, γνωσιολογει και μετα κανει δ,τι αλλο. Ἀπὸ τὴ στιγμὴ που αοετὴ διδασκεται, ὁ Ποωταγόοας υπο­Ὁ Σωκοατης, έκεινο το αθηναικὸ ὀοθοινο, παοέα μὲ τον νεα­ στηοιξει ὅτι ὁ ιδιος, καλυτεοα απο καθε αλλον, εἶναι δασκαλος

οὸ Ἱπποκοατη του Ἀπολλοδὼοου, πηγαινουν στὸ σπιτι του της αοετῆς και ανταξιος του υψηλου μισθου τουἔοα Ὁ Σωκοα­Καλλια, ὅπου παοεπιδημεῖ ὁ σοφιστὴς Ποωταγὸοας, του ὁποι­ ΤΠΞ, πθιοέμβαινοντας, ανοιγει διαλογικὴ συζητηση με τὸν Ποω­ου ὁ Ἱπποκοατης ἐπιθυμεῖ πολυ να γινει μαθητὴς, μὲ τις καλες ταγόοα ὡς ποὸς τὸ ένιαιο ἢ μὴ της αοετῆς. Συγκεκοιμένα, τιθε­συστασεις του Σωκοατη. Θα ποέπει στὸ σημειο αυτο να λεχθει ”ιΟιι τὸ έοώτημα κατα πόσον οι πέντε κυοιες αοετές: σοφια, σω­ὀτι μεταξυ του μεγαλυτεοου στὴν ὴλικια Ποωταγοοα και του Ι φοοσυνη, ανδοεια, δικαιοσυνη και ὁσιοτης, ἔχουν μεταξυ τουςΣωγωάτηη παοὰ τὶς ὀταφωἑς ΈΟὉΞ ὡε Ϊωὸξ τὴ Θεὼῳγσῃ της τὴ σχέση που έχουν τα μέοη του χουσου, τα ὁποῖα εἶναι ὅμοια

ζω秬 ὐπῆθλε ἔνοιἐ ἀμΟιβΘιἶΟ€ σεβασμός. Κατα τον πεοιφὴιιο μεταξυ τους και ποὸς τὸ δλο,ὴ συναπτονται μεταξυ τους δπωςμυθο του Ποωταγοοα, μετα τὴν έκ μέσους του Ποομηθὲως κα­ τα μέοη του ποοσωπου, τα ὁποῖα διαφέοουν τόσο μεταξυ τουςτανομὴ της σοφιας τῶν τεχνῶν και του πυοὸς στους ανθοὼ­ ὕσο και πθὸἐ Τὸ ὅλον­ Ὁ Πθωταγόθαἔ ὐποστηθιἔει ὅτι Τὰ Έὲϋ·πους, και μετα τὴ διαπιστωση τῆς αισθητης απουσιας της πο­ ϋΘΩΘι μέοη της αοετῆς εἶναι, σχεδον, δμοια μεταξυ τους, αλλα ὴλιτικης τέχνης ­ὴ οποια, ὅντας κοντα στὸν Δια, δὲν μποοουσε ανδοεια διαφέοει, ἐπειδὴ πολλοι αδικοι, ακόλαστοι και αμαθεῖς,να κλαπει ἀπὸ τὸν Ποομηθέα­, ὁ Ζευς στέλνει τὸν Ἑομη να μποοεῖ να ειναι έξαιοετικα ανδοεῖοι, δηλαδὴ θαοοαλέοι, αντιθέ­δώσει στους ανθοωπους τὴν αιδὼ και τὴ δικη, για να σωθει το Τωἐ πθὸἐ Τὴν ἄπθψη ΤΟΌ Σωκθατη, υποστηοιξοντος τὸ ένιαιοανθοὼπινο γένος, τὸ ὁποῖο, χωοις τις αξιες αυτές, κινδυνευε να τῆς αοέτῆς.105 Έτσι, κατα τὸν Ποωταγοοα, ανδοεια δὲν μπο­

καταστοαφει. Ἡ οητὴ έντολὴ του Διὸς ἦταν να δοθουν σὲ ὁ­ οεῖ να ειναι δμοια ποὸς τὴ διακαιοσυνη, τὴ σωφοοσυνη και τὴλους ανεξαιοέτως τους ανθοὼπους, ἐπειδὴ διαφοοετικα, δεν θασώξονταν οι πολεις.101 Τὸ γεγονὸς αυτὸ υποβαλλει τὴν υπο­ τζά­χοέωση ὅλων να λαμβανουν μέσος και να έχουν λογο σὲ ξητὴ­ 102· Πβ· Αὺτόθι 3230 5­8­

ματα πολιτικῆς αοετης, ένω, ὅταν ποοκειται για συζητησεις σε 103 Πβ° Αυἶοθιι 3248 34) 5°104. Πβ. Αυτοθι, 328υ 2­4: και διαφεοοντως αν των αλλων ανθοωπωνἶ_._...ς ὁνησαι τινα ποὸς τὸ καλὸν και αγαθὸν γενέσθαι, και αξιως του μισθου δν

ιοο. ΠΔΑΤ., Εὐοω, και 6. ποἀττομαι και ἔτι πλειονοο­101. τον Αχτον, Πυωτ., και 1­ιι. 105­ Πβ· Αὐτόθι 34% Ζ­8.

98 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΙΙΟΡΙΩΝ Η ΑΡΕΤΗ ΩΣ ΓΝΩΣΗ 9­7

σοφία. Ἡ σώκοατιπὴ διαλεπτιπὴ αποδεικνὺει στον Ποώταγοοα οοἑ τὴ§ ποτττπὴἔ τὴἔ οτοποομονὴἐ πονο) οτὴ βοτοτπὴ οτὴτὴ οωτὕτγ ἡ ὰνὀαὶγα ἔχει ἀνάγχη τὴν γνώση: ὁ ῖππἑαἔ ποέπεγ νὰ γνωομ ποατιπὴ διδασκαλία παἱὴ ὁποία θ” αποτελέσει τὸν αξονα της

ζει ἱππιπὴ για να πολεμα μὲ τοὺς ἱπποὺς, ἐνῶ οἱ κολὺμβητὲς, ποοβλὴμοτττπὴἐ ποο Θ, οτνοτπτνλθετ οτὴν ἐἔέλτἔὴ τὴἐ μελἑτὴἔ οτοτ

χωοἱς τὴ γνώση της κολὺμβητιπὴς, δὲν μποοουν να πολὺμβὴ­ τὴἔ­ Ποοτνμοττο ο Σωποοττὴἔ ποτοοττὴοετ οττοτ πεοτοοοτοοοτ οτπί

σοὺν θαοοαλεα στα φοὲατα. Με βαση το σπεπτιπὸ αὺτὸ ὁ Σω­ οτοτοοἔ ποο οὲν οὲλοντοπ τὴν οτποψὴ τον ντοτ τον ποτθοοτοττπο

κοατης διατυπώνει τὴν αποψη οτι, παο" ολα αὺτα, ὺπαοχοὺν οολο τὴἐ ννὼοὴἐ οτὴν ἐποὴλτοοὴ τὴἐ οτοοτὴἐι οποοτὴοτἔοον πώἐτ

ανίδεοι ποὺ εἶναι θαοοαλὲοι. 'Αν οἱ θαοοαλἐοι αὐτοί, στὴν αμα­ πολλοττ ποτο) οττ ννωοτζοον το βέλττοτοτ οὲν θἑλονν νὰ το ποοττ·

θεια τοὺς, εἶναί ανδοειοι, τοτε ανατοέπεταιὴ αποψη του Ποώ­ τοον› ποοτττοντοτἔ ἄλλον ντπὴμονοτ οτπο τὴν ὴοονὴ ποπ τοτ ποθὴ

ταγὀοα, ο ὁποῖος εἶχε παοαδεχθεῖ ποοηγοὺμενώς οτι οἱ γνώστες το率 οποοἔ ετνοπὴ οονὴν ο φοβοο ο ἔοωἐ π­λπ­109 Καὶ αὐτὸ ἀπο­

τῶν ποαγματών εἶναι θαοοαλεοτεοοι τῶν αγνοοὺντών.106 Ὁ τελοτ μτοτ οοβοοὴ οτνοτλοοὴ τὴἐ οτνθοὼπτνὴἑ οομπεοτφοοοτοὴ οτ

Σώποατης θέλει να εῖπεῖ οτι το θαοοος χώοἱς γνώση εἶναί τοελα. ποτοτ οοοπολοτ πλοντἔετοττ­ Ὁ Στοποοττὴἐν ὼοτοοο› οὲν ἔλετ ποτμτοτ

Καί τοῦτο, για να ὺποβαλει οτιὴ ανδοεία ἐξομοιώνεται ποος τὴ ἐπτφολοἔὴ οττὴ οτοτποοτἔὴ τοο ποοτοο ετνοττ θὲττοτ οτμοτθετοτἔ­ ῃο·

σοφία. Ὁ Ποώταγοοας αντιλαμβανεται τὴν παγίδα ποὺ παει να τον ο οτνθοωποἔ οφοτλλεπὴ οττττοτ εἶνοπὴ οννοτοτ πτ ολτὴ ἑλπτττ

του στὴσεί ὁ Σώκοατης καἱ διεὺποινίζει πώς σκεψη τοὺ σὺνί­ Μὴ οονοτμὴ τὴοὴοονὴἑὴ ὴ ποοτοτολὴτὴ ἑπτποοττὴοὴ του ποτθοο§·110

στατο στο οτί οἱ ανδοειοι εἶναί θαοοαλέοι, αλλο οἱ θαοοαλὲοι Ἀν ὴ οτοοτὴ ετνοττ ννὼοὴ¬ τοτε θοτ ποἑποτ νοτ οτοοτοποτοπ­ Αοτὸδὲν εἶναι κατ° αναγκην ανδοεῖοιἔοτ Στο σημεἱο αὺτὸ μποοεῖ να ποὴ ο Σωποοττὴἔ οτὴν οτολὴ οτονὴθὴπο λονῳ του οττ οὲν λοοω·

ὺποστηοιχθεἱ οτι ο Σώποατης μαλλον βοἐθηπε σὲ δὺσπολη θέ­ νε τον Ποωτοτνοοοτ μὲ τὴ ννώοὴ τὴἑ οτοετὴο τὼοο τοτνετ νοτ το

ση, ἐπειδὴ ὁ σοφίστὴς απέδειξε οτι είναι αοπετα εὺφὺης. οτποοελθετ: το οτοοτπτο τὴἔ οτοετὴἑ­ Κοττ ο Ποωτοτνοοοτἐν οτοτο

Τα ποαγματα θα ὁδηγηθουν ἐκεῖ οποὺ τα πατεὺθὺνειὴ δια­ ποὺ ποτέφοοπο το οτοοτπτο τὴἔ οτοοτὴἔν τὼοοτ βοτολτοτοπ μποο­

λεπτιπὴ δεινὀτης του Σωποατη, οτι δηλαδὴ ὴ αποιβὴς γνώση οτοτ οτο ἐνοελομενο νοτ το οτνοποέοετ­Π1 Ὁ Σωποοττὴτἐγ οτο οὴτ

εἶναι απατανίπητη τοσο ἔναντι τὴς ὴδονὴς οσο κι ἔναντι ὁποιοὺ­ ίτετο οτὴτο του οτοοτονοτπ θοτ ποἑπετ νοτ ὴτον οτοποτοτ ποοβλὴμοττ

δὴποτε αλλοὺ μεγεθοὺς. Τὴ δὺναμη τὴς ἑπιστημης οχι μόνον ττζομενοἔν οτφοο ὴθελο οονἐλτοὴ τὴἐ οοἔὴτὴοὴἑ τοο θἑμοττοἐ­

δὲ τὴ μείωσε ὁ Ποώταγόοας, αλλα παἱ τὴν ἔθεσε πανώ απ” ολα Το ποοβλὴμοτ τοο ποττοτ ποοον οτοοτὴ οἶνοττ ννὡοὴ ποπ ποττοτ

τὰ ἀνθθώπγνα πθάγματα­ιοε Ὁ Σωγωἀτηα ἔχεγ σῖαθωὴ τὴν πε, ` ποσον εἱναι δίδαπτὴ, ἐπανεοχεται στον Μένωνα, ὁ ὁποῖος γοα­

ποίθηση οτι γνώση εἶναιὴ ὁδηγητιπὴ πεοἱ του ποακτεοὺ ας» φτηπε μετα τὸν Ποωταγόοα. Οἱ πλατώνιποἱ Διαλογοι αποτελουν

χὴ παἱ εἶναι ποοφανὲς οτι ἔχει πληοη ἐπίγνώση του τί εἶναιὺπο­ ο ποτθένοτἔ πτ ἔνοτ οτοτττοτνττ οτὴ βοτοτοτ οτολτομένὴ ποοονοτ τὴἐνομεὺτιπο τὴς διδασκαλίας τοὺ αὺτὴς.Τοὺτο, αλλωστε, εἶναι μέ­ πλοττωντπὴἑ οτοτνοὴοὴἐ­ Κοττ ετνοττ οτπολοτωἐ οτποτνολονὴμὲνοἔ

οποιος διεοώταται πῶς σὺγπεντοώθηπε τοση σοφία διαχοονιπὴς

106. Πβ. Αὐτόθι, 350ει 6­7: οἱ ἐπιστημονες τῶν μὴ ἐπιστημονών θαοοαλεώ­ Α απτωογ εἰσγν, 109. Αττόα 352ι› 3­8.

107. Πβ. Αὐτόθι, Με 8­351τ› 1. 110­ Αὐτὀθι 3570 6­Θ 1­

Ιοε. Αὐτόθι, 352ο ε­α 3. 111­ Αὐτόθε 3612 5·0 1­

7”

98 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ Η ΑΡΕΤΗ ΩΣ ΓΝΩΣΗ 99

αξιας στο ἔογο ἑνος φιλοσόφου. Μιὰ σσφίσι ὰνὰμεμινμὲνη μὲ οω­ που δεν το πεοιμενεις, να... δοαπετευσειμω Και ὁ Σωκοατης,φοοοονη μαι οοτοτητοτ· Πολλομ οττοοτηοτἔοτ ο Σοομοὰτνιἔτ οττηο γιὰ νὰ κανει πιο παοαστατικὸ τὸν λογο του, κανει μνεια τώνἔὰν ἐἔὰτοοτοτ οτὰ ὰτολτττλὰ ττοὰνμὰτὰ­ ὰλλὰ οττῆοἔὰν ὰττοηἔ τμ ὰγαλματων του Δαιδαλου, ὁ ὁποῖος, λαμποος τεχνιτης, χωοι­ἐναοετοι ὰνθοωποι, τυγχανοντας γενικης ὰποδοχῆς. Το ἑοώτη­ ζοντας τὰ σκέλη τους, ποοεβαλε μὲ τοσο ἐπιτυχημἑνο και ζω­μα εἶναι ὰν μποοεσαν νὰ μεταδώσουν τὴν ὰοετη τους σε ὰλλους, ντανὸ τοοπον το ἕνα σκέλος σὲ σταση βαδισματος, ὥστε δημι­μὰτ ττοὰὰτὰ­ττοοὰτὰ οτο οτὰετο ττοοτβὰλλον τοο€› οτὰ ττὰτοτὰ τοοἐ­ Τ ουογηθηκε δ μυθος ὅτι, αν δὲν δενονταν, θὰ ἔφευγανμῃ Ἡ δε­Ἀοτοτομἐ μτποτἐ μποοοτ νὰ τοοἔ ἔμὰνὰν μὰι λὰμττοοοἐ ττολομτ­ σμευση τῶν ὀοθῶν γνωμων γιὰ νὰ μὴ... φυγουν γινεται μὲ τὴνστὲς διδασκσντὰς τους τὴν ιἑχνη Τοοἐ ἢ ἀνοτθἐτοντὰἑ οὲ οτὰ­ εἰσαγωγὴ της ἑομηνευτικης αἰτιας: αἰτίας λογισμῷ. Κι αυτο δὲνποοποτἐ οἰοτμοοἐ νὰ τοοἐ οτοὰἔοον τὴ οτμτι τομἔ τολντι ὰλλὰ οὲν εἶναι τιποτ' αλλο απο τὴν αναμνηση. Έτσι, οἱ γνώμες γινονταικατοοθωσαν να τους κανουν σοφους λ.χ. και δικαιους. Ὁ Σω­ γνώσεις (ἐπιστημαι) και ποοσλαμβανουν σταθεοοτηταμδ Μεμοὰτηο μὲ ττὰοὰοοτνμὰτὰ μὰτπολλὴ ὰττμονἠ›μὰτὰλἠνετ› μὲ τοοἔ βαση τὴν ταξη αυτὴ τῶν ιδεών, αν ὰοετὴ δεν εἶναι γνώση,οονομτλητοΞ τον Μονωνὰ μὰτἈνοτο­οτο οομπἐοὰομὰ οττφοβὰ­ εἶναι ὀοθὴ γνώμη, τὴν οποια χοησιμοποιουν οι πολιτικοι αν­Τομ Ττὼἑ ἡ ὰοοτὴ οὲν εἶνὰτ οτοὰλτὴ τμ οττ οὲν τμτὰολονν οὰομὰ­ δοες, ὅταν ὰνοοθώνουν τις πολιτεῖες, ἐξομοιουμενοι ποὸς τουςλοτ τηἐγ οττμτὰλοομονοἐτ ττοοἔ τοῦτο­ μὰι τὰ οτιμὰτὰ τοο Θοονντ­ χοησμωδους και τους θεομαντεις που ἔχουν αντιστοιχη σχεσηδος: άλλα ὁιδασκων οὐ ποιἠσεις τὸν κακὸν ἄνὁο) αγαθόκλὰ Κι ποος τὴ γνώση, αφου λένε πολλὰ ὰληθινὰ ποαγματα χωοις ναἔνὰ νοο ἑοὰὰττὶμὰ ὰνὰμτλτττεμ μὲ οοοομὲννι τὴν ὰπὰοἔη ἑνὰοοτοὰν γνωοιζουν τι λενε!μ9 Ὁ διαλογος δλοκληοώνεται μὲ τὴν τελικὴὰνθοώπων ποτοἐ τι ττοτὰ μοοὰ τοο§ ντοττἐοτηοὰν τοτοτοοἐἑω Κ αποψη δτιὴ ὰοετὴ, αφου δὲν ποοεοχεται ἐκ φυσεως ουτε εκ δι­

Μττοοοτὰ οτον ὰποονιμονο Μονωνὰ ο Σωμοὰτηἔ οτοὰνοτ τον δασκαλιας, ὰποτελεῖ θειο δώοο (θεια μοιοα).1Ζ0 Ποαγματι, καιπαοαγοντα ὰοετὴς και ὸοθὀτητος τῆς πσὰἔεωἐ τὴν «οοθὴ οο° ὀοθὴ γνώμη ὁδηγεῖ στὴν ὰοετὴ εἴτε συμπτωματικὰ εἴτε μὲ τὴἔὰνὰ τὴ οωοτὴ ννώμτι· ὰθλτ μονὰλὰ φοονηονι ὰλλὰ νὰτ ἡ μέθοδο της δοκιμης εἴτε μὲ τὴν ἐσωτεοικὴ διαφώτιση, μὴ απο­ὁοθὴ γνώμη μποοει νὰ εἶναι ὁδηγὸς της ὀοθοποαξιαςἔμ Ὁ­ κλεγομένηἔ και τηἔ θε·¿%η€ ἐπίπνογοωδηγὸς ἑνὸς δσσμσο πσοε μια οονμεμοτμονη μὰτοοθννοτι μττο­ Πολλοι σχολιαστὲς του πλατωνικοῦ ἔογου διετυπωσαν τιςοοτ νὰ οἶνὰτ μοὰ οττοτοἔ ἔλοτ οοὰοτὴ ννὡμτι ντο ὰοτον κτ ολτ μος παοατηοησεις τους πανω στὴ θεμελιακὴ αυτὴ σωκοατικὴ διδα­νὰλὰ ἐμοτνοἐ ποὺ τον ἔλοτ οτὰνμοετ­115 Ἡ ὰττοτἠμτλἡ ὰμοτβὴἑ σκαλια. Ὁ Κ. Βοττονν υποστηοιζει οτι γιὰ τον πλατωνικὸ Σω­ννὼοὰ οτὰφοοοτ ὰττο τὴν οοθτι ννὼμη μὰτὰ τοοτο: ἡ ττοοοττι κοατη ὴ ἠθικοτης δὲν εἶναι θεμα αυθαιοετων ἐπιλογῶν ἐκ μέ­εἶναι σταθεοὴ, ἐνῶ δευτεοη, ὰν δεν δεσμευθεῖ., μποοεῖ, ἐκεῖ

τπτ­_ 116. Αὐτόθι, 970 6­9821 4.112. ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ, Μέν., 93ε 2­96ει 2. 111 Αὐτόθτγ 97ε1 6.1ο_

113. Αὐτόθι, 96ο 2­4. 118. Αὐτόθι, 98ο 3­6. Πβ. Ο. ΡΙΝΕ, Ιηηιμτν ἰο τοο Μοιτο, δακτοτἰεἰἔε Οοκτριι­ΠΔ­ Αοτόθτι 96ο 197­ Πβ· ΟΒ­ ΚΕΚΡΕΒΠ­ Ἡ οοφτοτϋνὴ λὰντ7ο17› μτφο­ Π· πἰοκ το Ρἰατο (Ιἰ. Κτειιτ), Οεητοτὶεἰεε Πηὶνοτεὶτν Ρτοεε (1922),1999, σ. 210.

Φαναοας, Ἑκδοσεις Μ. Καοδαμιτσα, Ἀθὴνα 1996, σ. 211 κἑ. Πο Αὐτόθγγ 991) 113 Ο 5·

115. Αὐτόθι, 96ο 1­3. 120. Αὐτόθι, 990 Δ­1008 Ζ.

Ιοο ΤΙΑΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΑοΣοΦΙΑ± ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΙΙΟΡΙΩΝ Η ΑΡΕΤΗ ΩΣ ΓΝΩΣΗ 101

Ωοκ ἀτὀμων καὶ ὁμἀὀων καὶ ότι ἡ ἀντίληψη πεῷ Έηἔ ὁωετηε Ο Τ.|ΡεΙΙΙΙεΙ πγαοατηοεῖ πανω στὸ ιδιο θεμα ὅτι ὅ Σωκοατης

ως γνωσεως ποουποθετει και συνεπαγεται ὅτι ειναι ἑφικτὴ τηἔ πθωτηἔ πεθνοἶλἶν μεναλεωνζεναν αλλεβ "αθΟιΡα3πΩανΕν'νεἔ

γνωση του αγαθου. Ἡ αναγνὼοιση του καλου σημαινει τη δια­ ὀθαἶνηῳονηνεἔι η 'ννπασναεμαθαννεναν μεσοὶνον ενθννἶνι λεν

ποαξη του καθ” ὅτι αποκλειεταιη πεοιπτωση ἠθικῆς συγχυσης. θωἶἔ επνσηἔ ηγ πννμεχλνα κοινη ὁναννβεθνηθη πλονων· Ωἔ

Εἶναι λογικα ανόητο να γνωσιζεις ὅτι μια ποαξη εἶναι ὀοθη και τΟνν(ἶν= ννατν να γμη σνμβαἔνἶν το νὁνο ναν με την αθετηἔ/Σνουἔ

να την αποφευγεις. Ο Β. Βοττονν διατυπώνει τις ἐπιφυλαξεις ἔωιλονοιλἔγτηἐ μεσηἐ λαλτῃἐ Ρσἶεθηἐγπεαλοὁθα α ΣϋἐλθατιιἐαΈΟΌ μὲ τὴν π(10ατὴΩηση ὅτγθ πλὴν τηε γνὡσεωἐη ἀποφασισωὡς αντιμετωπισει διαφοσετικα την αοετηγ, η οποια δεν ειναι πια το

παοαγοντας στον καθοοισμὸ του τοὅπου ασκησης του ποακτι­ Εἶιπονελἔσμοι ιλοναλαγτηἔ Υνωαεωἐἶ αλλα ϋἶαι αλλωνγπαοαγοντων,

κου βιου εἶναιη αδυναμια της θελησης: γνωοιζω τι ὀφειλω να Οπωἔ ελνανἐο σννοωνσγθημον η ὀνἶλνηθνλ ογμνθοἔ η θωσνη μον­

ποαἔω, αλλα συνειδητα αποτυγχανω. Ο Βοττονν ίιποστηοιἶζει πε­ σννη ν;λ3]·1 γο Τ· Ινννω επνλενθεἱ ινα αἔνολονλ] τἶμνι Επην πλα­

οαιτεοω ὅτι εἶναι αδυνατο να ἰσχυοιζεται κανεις πως γνωοιζει ταὶνννιλ εν λΟνῳ> ἶλνδγασνοξλνα τον ἶωνθοιτηζτηἔ οθθἶιἔ ννεομηἔ

τὸ αγαθό, αφου υπαοχουν ποοτασεις των ὁποιων ἡ αληθεια ιἶαεθη α|0ἔα»).=ί3ι μη φιλοσοφοι, οι δουλικοι, μποοουν να ενεο:

παοαμἑνει ανεπιβεβαιωτη, ὅπως λ.χ.: «Ὁ θεὸς ὐπαοχει››.121 Ὁ Ϊησολλν Οπἑαἐ Οϊεναθἦολ ανἶθωπολ­γο ΪΝἸΠ παθαἶιιθελ­ ῃἕωθη

ΟΙΙΙ. Βοννο θετει τὸ ἐοὼτημα γιατι ὁ πλατωνικὸς Σωκοατης ἔδω­ ἶπνστημη εννοια αἔνοωαννηνοἔ Οθοἔ ννα ννιν αθἶτη Μ Ολν ννα την

σε τὅσο μεγαλη σημασια στὸν παοαγοντα της γνωσεως ἐν σχε­ ενααετη Η ‹ἶιακοιση~ μεταξυ των γνησιωνξφιλοσοφωνσει σωὸε τὴν υωαγμάτωση τῆε ἀΩετη§_ Ἡ ὰπάντηση ποὺ δίνει) ολων των αλλων επιχειοειται στον Φαιὁωνα. €Οι=φιλοσσφοι

για να διακιολογησει τὸν Σωκοατη, εἶναι ὅτι η μακοα ἐνασχὅ­ εννανγπἔλανματν ανὀξἔενονὅν ελονναηγσἶφθοσννη ωἕ ιἶιιἔετηλ/7λω_

ληση του μὲ την πειθὼ τὸν ἔκανε, ὑπεοβαλλοντας, να θέσει ψη­ Ονἔ νεα Όἕρνσταννανἕην νοωοιλη ανο νἔἔ ἶντονεἔ επνθυμνἶἔ· Ολ Ρονλα τη γνώση ὡς ὅοο της αοετης. Άλλωστε, ὁ Σωκοατης διαπι­ λνἶαζν Ἑν Ξνολνλον εννοια φθοελἔ μνἕλιἔ ανοηνηἔ σωφθοσννλβ επεν­

στωνε αμεσα τ” αποτελεσματα της γνωσης στη συμπεοιφοοα των δἶλἕνω αἶνελονν ἑχπο νθιπονεἔ ηὀςἶνεὕ 3ταΘαδ'·§ΟντΟι¦> 5®στΟ(ἶΟ=

ανθοωπων, ὅταν ἔλεγχε κι ἐξἐταςε τη γνωστικη τους ἐπαοκεια σε αλλεε­ Εται, ειναι σωφοονεςγλογω ακολασιας και ανδοεισι

μεσα απὸ την ἐφαομογη της διαλεκτικης. Το γεγονὸς αὐτὸ τὸν λθνῳ ἶροβἶν Ϊοἶο παθαἔενο κ'· αν ςιἶαννετοω· τοντἶα επειδη: απἶ)

ἔκανε να υποβαθμισει τον οὀλο αλλων παοαγὅντων της ασε­ Ἐαν φαβ0 ενος επεοχοΰμενου μγεγαλυτεοουηγκακου, μποοουν να

της, ὅπως ἡ επιθυμια καιη βουληση. Ὁ ἐν λόγω διανσητης ἐπι­ Όπομἶθ/Οαν Μ αεῖαν α%Ομη τον θανατο;

σημαινει πως τὸ κυοιὅτεοο ποοβλημα που δημιουογει η διδα­ Ολ|φλλ(ὶσε)φΟἕ ελαϋα μεσα ιααε ως θειο ηγεμογικογαογοντα

σκαλια αυτη του Σωκοατη εἶναι ὅτι καποιος, γνωσιζοντας τι νον λονΟ> Ο Οπονοἔ τονἔ νανενθννεν παντοτε πθοἔ την αθετη·

εἶναι ὁοθὅ, δὲν μποοει να ποαζει διαφοοετικα.1Ζ2

123. Τ. ΡΕΝΝΕΚ, δοοπιτεε ακα Με Εατἰν Πἰαἰοἔιιω, Οειητὅτὶὀἔο Οοιτιρειμιοιτιο ΡΙειτο (Β Κτειιτ) Οειπιὅτἰαἔε Πηὶνετεἰτγ Ρτεεε, 1992 σ. 125­126. Πβ. ΠΛΑΤ.,

121. Β. ΒΟΒΒΟΚΝ Ρἰατο ακα Ειἰπσατιοπ, Ηειτθογ, ΕοΙΙ‹:ὶοΙΙ, Βοετοπ 1976, σ. Ε' ° °

” Πολ., 376 κε.' . . . 124.Τ.ΙΒννΙΝ,ΡΖ 'Μ ΖΤ|τ .ΤΗΕΖ ιἰΜ' ΖΠΖ 7

19761ἶ.3ἔΙΙ3ΙἐΚΟΨΕ, Απ Ικττοιἰιιετιοπ το Οτεεπ Ετἰιιεε, ΗιιτοΙΤΙΙΙεοΙΙ οι Ι.οΙπ‹:ΙοΙΙ ΟΧΕΟτ(1)ΠΠὶνθτ8ἰτΥ Ρἔἐἶσγ 1ΖἔΖΠβ­ ἶἑ)/ςἰΤ.7 ‹ΞαίἕΪὲἑἕΖ_698 Θ Ια Οἔὅἰω

1 ΟΖ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ Η ΑΡΕΤΗ ΩΣ ΓΝΩΣΗ 103

Ρἶ ὁοῖλλλ­αοἰι Οἱ μη φιλοοοφολ τον οἐλονταλ απ, ἔἔωι ἔται ποὺ οισματα της. Θα ἦταν, ωστόσο, τουλαχιστον αστοχο έκ μέσουςολοι οι ανθοωποι καθιστανται ομοιοι, κατα το δυνατο, και φι­ του Σωκοατη να υποστηοιζει ὅτι ὅποιος γνωοιζει τὸν ὁοισμολοι, έχοντας μέσα τους τὴν ιδια κατευθυντικὴ αοχη. Το αὐτὸ της δσιὀτητος γινεται ὅσιος. Τὸ θεμέλιο και ὴ ποοέκταση τουσυμβαινει με τα παιδια, των οποιων η λογικη καλλιεογειται μὲ σωκοατικου σκεπτικου έχουν καθοοιστικὴ σημασια ποοκειμε­Έη αλλη ααα ὥατει αιὸν καταλληλο ηαιθὁ. απῦααὼνταε ηγεμό· νου να έομηνευθεῖ σωστα κι ὅχι βεβιασμένα ὴ διδασκαλια αυ­να και φυλακα τὸν λογο, να αυτονομουνται.125 Ὁ ΑΙ. Νοὴεπτεε \ τὴ του Σωκοατη. Άν ὁ ὀοισμὸς δέν ειναι καθαοὴ θεωοητικὴ δια­έπικεντοώνει τὸ ένδιαφέοον του στο σωκοατικὸ αξιωμα, ὅτι ὅ­ δικασια, αλλα ὴ αναγκαια γλωσσικὴ συνέπεια και ὴ έκφοασὴποιος γνωοιζει τὸ ὸοθὸ τὸ ποαττει κιολας. Ὁ Σωκοατης, ὲπι­ της βιωματικης σχέσης της συνειδησης ποὸς τὴν ποαγματικο­

ι ι ε τ οκ ι 3 π ε: 6 Δ ι ε ι: : ι ›: ι ε π ι κι τμενοντας στους οοισμους, εχει την εντυπωση Οτι η αναγνωοι­ τητα, η οποια αποτυπωνεται ευστοχα στον οοισμο, τοτε ο οσι­Φ Ι : ~ ε ... Ν : ι εκ ι κ ι » ι ι : ι :ση, εκ μεοους καποιου, του οοισμου της ὁσιοτητος σημαινει οτι σμος παοαπεμπει στο βιωμα και το βιωμα στον ὅοισμο. Μο­

τ Ν σα ~ κ Ν οι : εκ 3 ι ι ι κ :ν ε 5 π ~ ε Ν ... ε ιτον εχει ηδη αποδεχθει και, συνεπως, εχει γινει οσιος! Κατ) επε­ ναχα υπ° αυτη την εννοια η αναγνωοιση του οοισμου της οσιο­Ε 5 : Δ : ι τ π ι Ν π ει Η Δ : ι ικταση, η αναγνωοιση, εκ μεοους καποιου, ένος έναοετου και τητος καθιστα καποιον οσιο. Αν λ.χ. η ὀσιοτης, στην ποαξη,

αγαθου ανθοωπου ποοϋποθέτει ὅτι ὁ ιδιος ειναι ὴδη αγαθὸς ἔχει ὡς ουσιαστικα χαοακτηοιστικα τα α', β', γ' και δ', έπικυοω­κι έναοετος. Ο Νεὶτειπεε θέτει τὸ έοώτημα κατα πόσον ὁ Σω­ μένα κατα καποιον τοοπο απο τὴ συγκεντοωμένη πειοα της

ι ι : 'Ξ σ τ ι ι ι κ η γ Ι κ ε ε ι ... ω 'Ξ'κοατης γνωοιζει τι ειναι αοετη. Στους ποωιμους Διαλογους δεν ανθοωποτητος, και, ταυτοχοονως, ο οοισμος της εννοιας ειναιδειχνει κατι τετοιο. Στους Διαλογους, ὡστοσο, της μέσης και τόσο έπιτυχης, ὥστε να μποοει να λεχθει ὅτι ὅνομα και ποαγ­της ὅστεοης πεοιοδου δέχεται μὲ αυτοπεποιθηση ὅτι καποια μα συμπίπτουν, τοτε αναγνώοιση του ὁοισμου παοαπέμπειαποτελέσματα του ελέγχου του ειναι αληθη. Στὸν Μένωνα, μὲ στὴν ποαγματικότητα, τὴν ὁποια αποδιδει. Έτσι, «γνωοιζω το

λ Ι Ν = ι Ε ι ~ Ξ ι # τ ι τ ε: ι ι ι 5 : κτη θεωοια της αναμνησεως, εομηνευεται πως εγνωσθη, καπο­ ποαγμα» σημαινει «γινομαι ενα με το ποαγμα». Αυτο, καταΤα η αληθεια ηαι πῶε, ἔκιοτει ανα­γνωοιζεταιβὀ πασα πιθανοτητα, έννοουσε ὁ Σωκοατης. Και έχει δικιο ὁ Νε­

Τα σημεια στα ὁποῖα έστιαζεταιὴ κοιτικὴ κατα του Σωκοα­ Ιτειυεε να παοατὴοεῖ ὅτι για τον Σωκοατη ὴ αναγνὼοιση ένοςτη ὼἐ πθὸἐ τὸ ὑπὸ συζητηση θέμα ειναι ὴ ἐπιμονη του στὴν ἐναοετου ανθοὼπου έκ μέσους του συνανθοὼπου του ποου­παντοδυναμια της γνωσης και ταυτιση της ποὸς τὴν αοετη, ποθέτει ὁ συνανθοωπος να εἶναι ὴδη έναοετος.καθως επισης καιὴ παοαγνώοιση σημαντικῶν παοαγοντων του Ἡ τελευταια αὐτὴ αντιληψη έπαναφέοει στὸ ποοσκὴνιο τὴνηθηιοο βιοα ὅπωἐ ἡ βούληση λαὶη ἔπιθυμια. Ποῶτα, ένα σχο­ παλια αληθεια ὅτι το ὅμοιο γνωοιζεται μὲ τὸ ὅμοιο (Όμηοος,λιο πανω στο θέμα τῶν ὸοισμῶν που αναφέοει ὁ Νοὴεοτεε. Ἑμπεδοκλης).Ποια ειναι, έν ποοκειμένῳ,τα ὅμοια,Ἀν παοου­

ι ξ Ι ' ι Ν λ 8 ι : εκ 5 ι ετ τ ι στ : εΠοαγματι, ο Σωκοατης δινει μεγαλη εμφαση στους οοισμους, με δυο οσιους ανθοωπους, ὁ ενας γνωοιζει τον αλλο λογῳ ο­μέσῳ τῶν ὁποιων αποδιδονται σὲ μια ἔννοια τα ουσιώδη γνω­ μοιοτητος στὴν έσωτεοικὴ και τὴν ἐξωτεοικὴ τους διασταση,ὴ

δποια εἶναι καθοέφτης της έσωτεοικης. Παοατηοειται μια ὁμο­| Ι ἔ ἔ | 7 ΰ \ \ Ι Ἱ

125. Πβ. Αὐτόθι, σ. 160­161. Πβ. Πλλτ., Πεκ., ο, που 8­5918 3. λογια μεωο) τοιἱο η οποιο ὁιἶχπισἶῖἶἶνεταα Ϊ" απο Ϊοαιἔ ὁιἶἶ Στηἶ126. ΑΙ. ΝΕΗΑΜΑ8, Τἰιε Απ ο¦ Εὶνὶπς. δοετατιε Κε/ἰεστἰοπε /κοκ Ρἰατο το πεολπτωοη του οοιομοο ιολοεα το Ιοιοε μονο και μονο οταν ο

Ροιιωκιι, Ηωνειειιγ οι Οειιτοτπιε Ρτεεε, 1998, σ. ει­82, ετ. δοισμὸς ἑκφοαζει τὸ ὁοιζομενο. Μέ τὴν ποοσθηκη ἑνὸς σχεὁὸν

ιοχ, ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ Η ΑΡΕΤΗ ΩΣ ΓΝΩΣΗ Ι οη

ὴ πεοίπου τὰ ποοβληματα θὰ ὴσαν λιγότεοα, έπειδὴ ό όοισμός σχολιαστών ἔναντι του Σωκοατη ειναι ό αποφασιστικός οόλσςδεν ἑκφοαζει ακόιβῶς τό όοιζόμενο. Και εἶναι γνώστό, τελικα, που αποδιδει στὴ γνώση γιὰ τὴν ἐπιτευξη της αόετης, όταν,ότι γλῶσσα δὲν αποδιδει μὲ πιστότητα τό ποὰγμα. Καποτε, μαλιστα, ἐξισώνει τὰ δυο μεγέθη. Οι σχολιαστές ἐπισημαινουν,ώστόσο, δινειαυτὴ τὴν έντυπώση.Τό ποόβλημα γιὰ όσους έχουν ἐν πόοκειμένῳ, τὰ έξης: ό Σώκοατης δὲν έλαβε υπ' όψιν τουαντιόοηση συμπυκνώνεται στό έοώτημα: δέν μποοει ό αδικος τόν παοαγοντα της αδυναμιας τὴς θέλησης: γνώοιζώ τι όφει­ὴ ό μὴ δικαιος νὰ γνώόισει τόν δικαιο; “Ενα παοαδειγμα από \ λω νὰ ποαξω, αλλα, συνειδητα, αποτυγχανώ στὴν ποαξη (Κ.τὴ Βιβλο: όταν ό ένας από τους δυο ληστές ακουσε πώς ό Ἱη­ Βοττονν). Καποιος, γνωοιζοντας τό ὀοθό, δὲν μποοει νὰ ποα­σους εἶναι θεός, τὸν παοακαλεσε, ζητώντας, αν ἔτσι ἔχουν τὰ ἔει διαφοοετικα. Ὁ Σώκόατης, δηλαδη, παοαγνώοισε τὴν έπι­ποαγματα, νὰ σώσει τόν ἑαυτό του και τους δυο συσταυοωμέ­ θυμια, καθώς επισης και τόν παοαγοντα της έλευθεοιας τηςνους. Ὁ αλλος ληστὴς, μετανοημένος, έπέπληξε τόν συντοοφό επιλογης (θιττ. Κοννε). Ὁ Ἀθηναιος φιλόσοφος μεταχειοιστη­του γιὰ τὴν ασέβεια του, μὲ τὴν παοατὴοηση ότι οι δυό τους κε τὴν αόετὴ ώς ἐμπειοικὴ γνώση, όπως εἶναι λ.χ. ὴ ιππασιαυφιστανται δικαιώς τις συνέπειες τῶν ανομηματών τους κι ότι καιὴ πυγμαχια, γνώσεις διδασκόμενες από ειδικούς (Τ. Ρειτιτετ).δὲν έχουν καμια σχέση με τόν δικαιο Ἱησου, ό όποιος αδικα Ἀν ὴ αόετὴ εἶναι γνώση, πῶς γινεται κανεις έναοετος; Ἡ μέ­ἐσταυοώθη. Πῶς γνώοισε ό αοτι μετανοημένος ληστὴς, ό μέχοι θοδος του έλέγχου έχει αποτελέσματα μόνον υπό ποουποθέ­ποό τινος αδικος, κι όχι ακόμη δικαιος, ληστὴς τόν δικαιο Θεό; σεις (ΑΙ. Νειτειοτεε). Άν ὴ αόετὴ εἶναι γνώση και κατοχοι τηςἩ καθημεόινὴ ποακτικὴ ποοσφέοει πλῆθος παόαδειγματών. εἶναι οι φιλόσοφοι, τι γινεται μέτους μὴ φιλοσόφους; (Έ Ιτννὶιτ.)Πῶς αναγνώοιζει ό ασεβὴς τόν εὐσεβη, ό ψευτης τόν φιλαλη­ Πόαγματι, τὰ ἐόώτὴματα ειναι σημαντικα. Τὰ γνώσιολογι­θη, ό κακός, έν γένει, τόν καλό; Ὁ Σώκόατης δὲν θ” αποδεχό­ κὰ και τὰ ὴθικὰ ποοβληματα ὴ νεότεοη και ὴ συγχοονη φιλο­ταν ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Θὰ ῦποστὴοιζε μαλλον ότι ό αδι­ σοφια τ” αντιμετωπιζει μ® έναν διαφοόετικό απ” ό,τιὴ αοχαιακος δέν γνώόιζει τόν δικαιο κι ότι ποόκειται πεοι γνώμης κι όχι διανόηση τοόπο, γιὰ τὴν όποια γνωσιολογια και ὴθικὴ δέν ἦτανπεοι γνώσεώς, ὴ όποια, υπαοχει τό ἐνδεχόμενο, νὰ καταστει μεγέθη διακόιτα, αλλὰ συγκεχυμένα και αναγώγιμα τό ένα στόγνώση. Γενικῶς,ὴ δικη μας αποψη εἶναι ότι ό κακός, ό όποιος αλλο. Στὴν πλατώνικὴ, αλλὰ και στὴ νεοπλατωνικὴ διανόηση,γινεται κακός λόγῳ συνθηκῶν, αναγνώοιζει τόν καλό από τις οι αξιες του ποακτικου βιου καθοοιζονται από τό ποότυπόαντιθετες ποός τις δικές του, κακές, αγαθές πόαξεις, χώοις, ώ­ του, τόν κόσμο τῶν ιδεών και του Ἀγαθου. Στὴν πλατωνικὴστόσο, νὰ τις έχει βιώσει ό ιδιος. “Η θὰ μποόουσε νὰ υποστη­ ιἶιπέοτατη αοχὴ δεν μποοει νὰ εἶναι αλλη ὴ γνώση κι αλλη ὴοιχθει ότι ό κακός δέν εἶναι αμιγῶς κακός, ὁπότε, μέ τό λευκό, βούληση. Και τουτο υπαινισσεται ὴ φυση του ποακτικου λό­μόλις διακόιτό, σημαδι καλοσυνης, τό ἐνυπαοκτο μέσα του, γου του φιλοσόφου,του έόώτικου και του μουσικου, ό όποιος,και τό όποιο μεγεθυνεται υπό όόισμένες συνθῆκες, γνώοιζειὴ ώς ένιαια πόοσώπικότης, συνιστα ό,τι πιό θεοφιλές και οικεῖοαναγνώοιζει τόν καλό και τις καλές ποαξεις. Ἀφὴνουμε κατὰ ποός τὴ θεότητα υπαοχει στὴν αισθητὴ ποαγματικότητα καιμέσος τό κόισιμο έοώτημα τι εἶναι καλό, τι κακό και ποιό τό τόν κόσμο του γιγνεσθαι. Εἶναι γεγονός πὼςὴ διδασκαλια τουδιαχώοιστικό τους σημειο... Σώκόατη ότιὴ αοετὴ ειναι γνώση, θα ”λεγα ὴ γνώση, έδωσε τό

"Εκει όπου, κυοιώς, ἐστιαζεταιὴ έπικοιτικὴ σταση πολλῶν έναυσμα πολλῶν και διαοκῶν συζητὴσεών μέχοι σὴμεοα, θε­

1 06 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ Η ΑΡΕΤΗ ΩΣ ΓΝΩΣΗ 107

ωοοὺμενη ὅτι σὺνιστα τὸ λεγόμενο σωκοατικό παοαδοξο. Ὁ τὸ ποακτικο αποτέλεσμα. ΓΕ αὺτὸ μετοαει λιγότεοο γνώσηΣωκοατης εἶχε πολλα κοινα χαοακτηοιστικα με τὸν κὺκλο τῶν του τι εἶναι ιατοικη και πεοισσότεοο μετοαει ὺγεια, κατα τὸνσοφιστῶν, αφου, πασα τις οὺσιαστικἐς μαζι τοὺς διαφοοές, ἴδιο τοόπο ποὺ η αξια τῆς θεωοητικῆς γνώσεως τῆς πολιτικῆςαμφότεοοι ἐστοεψαν τὸν λόγο στὸν ανθοωπο, ὺποστηοιξαν μὲ ἐπιστημης εἶναι μειωμένη μποοστα στην αξια τῆς ἐμπέδωσηςθέομη τις ἐλλογες διαδικασιες, θεμελιωσαν τις ἐπιστῆμες και του νόμοὺ και τῆς ταξεως στην πολιτικη κοινωνια. Στὸ σημειοανηγαγαν σε τέχνη τη δὺναμη τῆς διαλεκτικῆς. Ἡ απόδοση Τ αὺτὸ γινεται εὺκολα κατανοητό ὅτι οι αντιληψεις­τῶν Σωκοα­τόσο μεγαλης σημασιας στη γνώση ἐκ μέοοὺς του Σωκοατη τη­Ἀοιστοτέλη βοισκονταισὲ απόκλιση,αφου ὁΣωκοατης δενδεν εἶναι ασχετη με τὸ πνεῦμα τῆς ἐποχῆς τοὺ ποὺ ηταν γνω­ θ' αποδεχόταν τη διακοιση μεταξὺ τῆς θεωοητικῆς γνώσεωςσιοκεντοικό, μὲ τοὺς σοφιστές να εἶναι ἔνθεομοι ὺποστηοικτὲς τῆς πολιτικῆς ἐπιστημης και τῶν ποακτικῶν ἐφαομογων της.του γνωστικου παοαγοντος σε καθε ἐκφανση τῆς κοινωνικο­ Αὐτὸς εἶναι ό λόγος ποὺ ώθησε τον Ἀοιστοτέλη να διατυπώσει,πολιτικῆς ζωῆς. ὺπὸ την πιεση τῆς σὺγκοισης θεωοητικῆς και ποακτικῆς γνώ­

Ὁ Ἀοιστοτέλης σὺνιστα μια αξιόλογη πηγη, ποοκειμένοὺ σεως, την αποψη ὅτι δὲν θα ποοέκὺπτε κανένα ὅφελος αν γνώ­να γινει πεοισσότεοο κατανοητὸς δ τοόπος μἐ τὸν όποιο δ οιζε κανεις τι εἶναι αοετη και δεν ἦταν όἴδιος ἐναοετος.128 Ώ­πλατωνικὸς Σωκοατης διενοεῖτο. Ποαγματι, ό Σταγιοιτης δια­ στόσο, ό Σταγιοιτης κανει παοαχώοηση στὸν Σωκοατη, ὅταντὺπώνει την αποψη ὅτι ὁ Σωκοατης, αναγοντας την αοετη στο ὺποστηοιζει ὅτι τὸ παθος, τὸ σὺναισθημα, παοαμένει ανενεο­ἐπιπεδο τῆς ἐπιστημης, ὺποβαθμισε το αλογο μέοος τῆς ψυχῆς γὸ μποοστα στη δὺναμη τῆς κατεξοχην ἐπιστημης, ἐπιβαλλο­και, κατ” ἐπέκταση τὸν οόλο τῶν παθῶν και του ῆθοὺς στη ντας την ισχὺ του μοναχα στη γνώση τη θεμελιωμένη στην αι­διαμόοφωση τῶν ποαγματων. Ὁ Πλατων, αντιθέτως, κατα την σθηση.1Ζ9

αοιστοτελικη μαοτὺοια, ποονόησε, ὥστε, με τὸν διμεοῆ χώοι­ Ὁ Σωκοατης εἶχε μέσα τοὺ μεγαλη ηθικη δὺναμη,την όποιασμὸ τῆς ψὺχῆς σὲ λογικη και αλογη, να δώσει στὸ καθένα απο ἐπέδειξε στὸ δικαστηοιο τῆς Ἡλιαιας.Τὸ να μην το γνώοιζε φαι­τα δὺο μόοια τις ποοσηκοὺσες αοετέςἔῃ Ἡ έμμονη του Σω­ νεται απιθανο. Ἡ ποοσωπικότης αὺτη αντιμετώπιζε τα ποσ­κοατη στοὺς όοισμοὺς έκανε τὸν Ἀοιστοτέλη να ὺποστηοιξει βληματα τα ὁποῖα ανακὺπτοὺν παντοτε στις σχέσεις μιας σὺ­ὅτι στις ποιητικές, λεγόμενες, ἐπιστῆμες εἶναι αλλος ὁ στόχος, γκλονιστικῆς παοοὺσιας ποὸς τοὺς αλλοὺς. Ἡ μέθοδος τῆς δι­πολὺ διαφοοετικὸς ἐκεινοὺ τῶν ἐπιστημῶν τῆς γνώσεως. Στις δασκαλιας τοὺ ταιοιαζε απόλὺτα στὸ ἦθος και στην ὺπεοοχηποῶτες, ιατοικη λ.χ. θέτει ώς τελικο στόχο την ὺγεια. Σὺ­ τοὺ, τα ὁποῖα δὲν ηταν οὺτε σωστο οὺτε κομψὸ να ἐμφανιζο­νεπῶς, δὲν ἐχει τόσο μεγαλη βαοὺτητα γνώση του τι ειναι ια­ νται στοὺς σὺνομιλητές τοὺ κατα τοόπο αμεσο και ώμα οεαλι­τοικη, αλλα σημασια ἔχει να γινεται κανεις ὺγιης. Γενικη πε­ στικό, αλλα, θα 'λεγε κανεις, ἦταν ἐνδεδειγμένο να σὺγκαλὺ­ποιθηση του Ἀοιστοτέλη ειναι ὅτι στις ποιητικές ἐπιστῆμες ῆ πτονται. Εἶναι πολὺ ἐπιτὺχης, κατα την αποψη μας ό τοόποςγνώση δὲν εἶναι αὺτοσκοπός, αφοὺ μεγαλὺτεοη βαοὺτητα ἔχει μὲ τὸν ὁποῖο ό ΚΜΚ. Οιιτὶπιο αναλὺει τὸ θέμα τῆς αοετῆς ὡς γνώ­

ιετ. Πβ. νν.ι‹.ο. οοτιτειε, Ὁ Σωκεάτης, μτφθ. Τασοὺ Ν ικολαιιὀη, ΜΙΕΤ, 128. ΑΗΣΈ, ἩΘ. Νικομ, Β, 2, ιιοεε 26­29. Πβ. νιικο. οοτΗ1‹ιε,ὅ.π., σ. ιεε.Ἀεηνα εοοι, σ. 179­ιει. Πβ. Αι>1Στ.,ἩΘ. Μεγ., 1182 τι 20. 129, Πβ. Αὐτόει, Η, 5, 11‹ι7ι› 15­17.

108 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ να Η ΑΡΕΤΗ ΩΣ ΓΝΩΣΗ .Θα

σεωσ νξὰ τηἔ σπστσἔ τὴν οὐσία ὁ Σωνσσττηἔ δὲν μποσουσε πα­ σπὰλοὶ της. Τὸ ὅτι. ὴ ὰοετὴ εἶνὰτ γνώση ὲνεχετ τἑτοτὰ ὰξτοπτ­

σσ νὰ είχε στντίληψη­ ῖΗτσν› στφΰ ἑνσἐἠ ννὼστὶ τσσ τελτνσσ σντστ στὶὰ που δεν πλονὶζετὰὶ με τὶποτε. Κὰὶ σημεοὰ, ὰν ζουσε ὁ Σώ­

πσν τηἔ ἀνθσώπτνηἔ ζωηθ τντεσβστστσν όλων τῶν ἐπνμέσσνἔ ποὰτης, τὸ ἴὁτο θὰ υποστὴοτζε. Πολλοὶ θὰ εἶχὰν τὶς ὰνττοοὴ­στσλων στσσ λσττσσσνσσσσν σστλσσἔ "στ μσνσν ῶἔ μὲσσ (στλσυσ σετς πὰὶ τὶς ἐπὶφυλὰξετς τους πὰὶ λὶγοτ θὰ ὴτὰν οἱ θτὰσῶτες τῆςτσ§¬ ττσλτττνὴ τσλσἐ ν­λττλ "στ ἠτσν, ὰφ” ἑτὲοου, στὴν ἄλλη τηἐ ὁτὀὰσπὰλὶὰς του. Εἶνὰὶ ποοφὰνὲς ὅττ ὁ Σώποὰτης γνωοὶζεὶ τὴὅψη, ὴ ὰυτογνώσίὰ. “Οποιος λεττσσσνστ μὲ σνθσὼτττνσ μἑτσσ Ν θεώοὶὰ τὴς ὰνὰμνὴσεώς πὰὶ τὴ θεώοὶὰ τῶν ἰὀεῶν ποὶν λὰβουνπὰὶγνώοίζεττὰ χοιοὰπτηοὶσττκὰ της φυσεώς του, γνώοὶζετ, ἐπὶ­ ααγαεααγαένη καὶ ααστηααααὴ αοαφὴ ἀπὸ τὸν ἔἔοχο μαθηῃῆ

στὶθ νστ τσν σνσστσ τῆἔ ζωῆἔ­ Αστὴ τι ννώστὶ τστ μ­σνσν στστἠτ ο του. Ἑνὰ εἶνὰτ βἐβὰτο. Ὁ Σωποὰτης, ὅτὰν υποστηοὶζε πώς ὴπσσἑλστ τὴν σσστττ τὴν σπσσσττητη ντσ τὴν ττσσνττστωση τῶν ” ὰοετὴ εἶνὰτ γνώση, εἶχε μὲσὰ του πολυττμότεοὰ ποὰγμὰτὰ ὰπ”ἐπὶὀτώἔεών μὰςἔσσ Καὶ τὰυττζετὰὶ, πεοτπου, μὰζὶ της. Ὁ πὰτο­ αὐτα ποὺ ὲἔἐφααζεγ Καγἠ δύναμή τογγα ἐἔουὁετεαὼνα τγἑ ὅ­

Χσἐ τηἐ σσετῆἐ σστηἔτ τὶ σστστστ κτ σ εσστσντσττενσἑ στσν σσσμσ ποτες, φὰὶνομεντπὰ, ὰθυνὰμτες της ὁὶδὰσκὰλτὰς του. Ὁ ὰνθοώ­τησ νντσστζστ σττν τσττστσθ ἔλετ τη σσνστστητσ τῶν ἐπτλσνῶντ πος ἔχετ ἐνυπὰοπτη μἑσὰ του τὴ φτλοσοφὶὰ: ἔνεστί ττς φτλοσο­ενώ, ουσὶὰστὶπόςὴ ἐπτλογὴ του εὶνὰὶ μτὰ: ἐπεὶνη που ποοσὀτο­ φία τῇ του αγ/ὁαὸς ὁγανοίας Ἀακετ ὁ ανθαωποε να τὸ γνωαηζεςοὶζετὰτ ὰπὸ τὴ ὁυνὰμη του ὰγὰθου. Το ὰυτὸ ἰσχυετ κὰὶ με τὶςἐπτθυμὶες κὰὶ μὲ τὶς ὰνὰγπες του. Φὰὶνομεντπὰ εἶνὰτ πολλὲς πὰὶὰλληλοσυγποουομενες. Ώστοσο, ουστὰσττπὰ, συμπυπνώνοντὰτσὲ μτὰ. Ὁ Σώποὰτης ἦτὰν ὰληθὶνὸς φτλοσοφος. ®Ως ἐκ τουτου,δεν ομολόγησε ποτὲ ὅττ ἦτὰν γνώστης πὰὶ σοφὸς. Οὶ μὴ φιλο­σοφοτ, ὰλλοτε πὰὶ τώοὰ, ἰσχυοίζοντὰὶ, με τὴ μεγὰλυτεοη ευκο­λὶὰ, ὅτι εἶνὰτ πὰτοχοτ της γνώσης κὰὶ τῆς σοφὶὰς, της πὰθόλουπὰὶ της ἐπτμὲοους. Γὶ" ὰυτὸ πὰὶ ὁ Σώποὰτης, πολλὲς φοοες,ἔστοεψε τὴ φοοὰ της συνεὶδησης του ποὸς τὰ ἔσω κτ ὰποστώ­πουσε ποὰγμὰτὰ, στὰ ὀτὰστημὰτὰ τῶν στοχὰσμῶν του, κὰτὰτὴ θοὰμὰττπὴ ἐξελτἔη τῶν Δτὰλογών. "Οχι μονὰχὰ ἐπειδὴ `

υπηοζε φιλο­σοφος, ὰλλὰ κτ ἐπετθὴ πολλοὶ ὰπὸ τους συνομτ­λητες του δὲν ὴτὰν πὰτὰλληλοτ γτὰ τὴ φτλοσοφτὰἔν

Ἡ ὰοετὴ γτὰ τὸν Σώποὰτη εἶνὰτ γνώση πὰὶ ὴ γνώση ὰοετη.Κὶ ὰν ὴ ὰοετὴ δεν εἶνὰτ ὀτὁὰπτὴ, εἶνὰτ ἐπεὶθὴ σπὰνίζουν οἱ θὰ­

130. Πβ. Τ1τ. Α. ΒΖΙΕΖΑΚ, Πῶς νὰ ὁτὰβἀζουμε τὸν Πλάτωνα, μτφο. Π. Κο­τζὶα, Θυοὰθεν ἐπὀόσετς (1993). Ἀθὴνὰ 2004, σ. 34.

131. ΠΔΑΤ., Φατὁθ., 2798.

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ 1 1 1

του σε ἐσφαλμὲνες αντίληψεὶς. Καὶ είναί τόσο ατεγκτος σὲ θε­ματα αληθείας, ὥστε να υποστηοίζεὶ πως εἶναί ποοτίμότεοο ναεἶναί κανεὶς ακουσὶος φονὶας, παοα απατεώνας σε ζητήματα

[5 ] που σχεση ἔχουν με το ῶοαῖο, το αγαθό καὶ τὸ δίκαι.ο.132 Τί εἶ­εΗ ἔννοια τῆε ὀωωωοσὐνης ναὶ δὶκαὶοσυνη; Ιιοὶα ἠσχεσηῖτης ποὸς τὶς αλλες αοετὲς τῶγ

μοοίων της ψυχης, Γίατί δεν είναὶ μία πεοὶττη ποοσθηκη στηΟιῖην 3'ΕλΟί”Εωνὶ%η ΠΟ/ὶίϊείῶί σοφία, τὴν ανδοεία καὶ τη σωφοοσυνη; Πῶς συναπτονταίη δὶ­

καὶοσυνη της ψυχῆς καὶ δίακαὶοσυνη της πολὶτείας; Ποίαεἶναὶ τα αναφυόμενα ποοβληματα;

Με το δὶαλεκτίκό καὶ κοίτὶκό του πνευμα ό Πλατων αφηνει.1 ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΙ ΔΙΑΛΟΓΟΙ δὲν εἶναί μοναχα μνημεία λό­ ανοὶκτὸ τὸ πεδίο στους συνομίλητες του, ποοκείμενου να γί­γου κτ αναλυσης βασὶκῶν φίλοσοφὶκῶν ἑννοίῶν καὶ νουν πολλὲς ποοσεγγίσεὶς της ἔννοίας~της δὶκαίοσυνης. “Ετσιποοβληματων, αλλα είναι καὶ αληθὶνα κομψοτεχνη­ ἑξεταζεταὶ κατα πόσονἠ δὶκαίοσυνη εὶναὶῆ ανταπόδοση τῶν

ματα, αφου ό συγγοαφεας τους δὲν αφἠνεί τίποτε να δίαμοο­ όφεὶλομενων (Πολεμαοχος­Σίμωνίδης), ἢ το να ευεογετουνταίφωθει καὶ να ἐξελίχθεῖ στην τυχη. Ὁ δὶαλογος Πολιτεία, ό ὁποῖος οἱ φίλοὶ καὶ να βλαπτονταὶ οὶ ἑχθοοί (Πολεμαοχος). Ὁ ἔλεγ­ἐπεκοατησε να μνημονευεταί μ” αυτό του τὸ όνομα καὶ όχὶ Πε­ χος των αντὶληψεων αυτων εἶναὶ σχετίκα ευκολος. Ὁ Σωκοα­εἰ δικαίου, όδηγει τὸν αναγνώστη μ° ἕναν αοὶστοτεχνὶκὸ τοόπο της ανατοεπεὶ τὶς πεοὶ δὶκαίοσυνης, ἐν λόγῳ, απόψεὶς, με τὸστην υπό συζητηση ἔννοὶα. Ὁ Δίαλογος αοχίζει. καὶ τελείωνεί σκεπτὶκὸ ότι. συχνα οἱ ανθοωποί δεν εἶναὶ ευστοχοὶ στὶς κοί­μὲ αντίστοὶχο τοόπο. Ὁ ανθοωπος, στην αοχη του Δίαλόγου, σείς τους ὡς ποὸς τὸ ποίος εἶναί χοηστὸς καὶ φίλος καὶ ποίοςκοντα στὸ τέλος της ζωῆς του, εἶναὶ ανήσυχος καὶ φοβὶσμενος φαυλος κτ ἐχθοός. Έτσι, υπό τὶς συνθηκες αυτές, πὶθανὸν ναγία τὶς τυχὸν αδίκίες που διεποαξε κατα τη δίαοκεὶα του ἔγχοο­ ευεογετεῖ κανεὶς τους φαυλους καὶ να βλαπτεί τους χοηστους.νου βίου του, ενω τὸ τελος του Δίαλόγου σφοαγίζεταί μὲ την Άλλωστε, αποδείκνυεί, ότὶ δεν μποοεῖ να εἶναι. ἰδὶότητα του δί­αφηγηση του Ἡοός του Ἀομενίου γία τα όσα ό σκοτωμενος καίου να ποοκαλεῖ κακό σὲ κανεναν εἴτε ποόκεὶταί πεοὶ φίλουστοατὶὼτης εἶδε στὸν αλλο κόσμο. Ὁ Σωκοατης καὶ τωοα καὶ εἴτε ποόκείταὶ πεοὶ ἐχθοου.133 Ἡ ευκολία με την ὁποία ό Σω­αλλοτε δίνεὶ καὶ ἔδὶνε μεγαλη σπουδαὶότητα στη συναναστοο­ κοατης καταοοίπτεὶτὶς αντίληφείς του Πολεμαοχου πεοὶ δὶκαίο­φη του με φίλους καὶ φοόνὶμους ανθοὼπους, απέναντί στους συνης αποδεὶκνυεὶ πόσο δίκὶο ἔχεὶἡ Ιυὶἰει Αιυπειε όταν υποστη­όποίους ἔνὶωθε την ασφαλεὶα καὶ τὸ θαοοος να ὁμίλησεὶ γία οίζεί ότὶ εἶναι. ανεπαοκης η αποψη πως μποοεῖ κανεὶς να ὁοίσείποαγματα σημαντίκα καὶ ποοσφίλη, αοκει να κατείχε την αλη­ τί εἶναι. δὶκαίοσυνη, απλως καὶ μόνο ποοσδίοοίζοντας καποίουςθεία. Ἑπεὶδη, ὡστόσο, δὲν ἔχεὶ, στην ποοκείμενη πεοίπτωση, τύπους ποαξεων (ευεογεσία φίλων, βλαβη ἐχθοων). 'Ο Πλα­την πεποίθηση του γνωστη κὶ επείδη αναζητεῖ μαζὶ μὲ τουςἑταίοους να βοει την αληθεια, αἰσθανεται. φόβο, μηπως του 132. ΠΛΑΤ” Π„χ7Ε7¿γ50θ_Δ518.

δίαφυγεὶ καὶ παοασυυεὶ μαζὶ μὲ τὸν ἑαυτό του καὶ τους φίλους 133. Πβ. Αυτόει, Α, αεκ­335ε.

1 ι 2 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ Ι Ι 3

ι ο .. τ Ι ~των, στην εξέλιξη του Διαλογου θὰ στοέψει την ποοσοχη του τοχοονως πανω του πολιτικοκοινωνικη δυναμη, ἔτσι που ειναιστον ποαττοντα, και τὰ έοωτηματα πεοι δικαιοσυνης θὰ ἑστια­ σὲ θέση νὰ γινεται, συνηθως η καποτε, ὁ ουθμιστης των ποαγ­στουν στον δικαιο ανθοωπο, ένω τὰ έοωτηματα γιὰ τις δικαι­ ματων. Στην τοτε, αλλα, κυοιως, στη συγχοονη ανταγωνιστικηες ποαξεις θὰ ἔχουν δευτεοευουσα σημασια.13έ® Ἡ .Ι.Αι1ι1εε δὲν κοινωνιαη αποψη του Θοαουμαχου θὰ ἔβοισκε πολλους θιασῶ­πεοιοοιζει την κοιτικη της μοναχα στὸ σημειο αυτο, αλλὰ ποο­ τες. Ἡ εισοδος του Θοασυμαχου στη συζητηση χοωματιζει,χωοει πεοαιτέοω υποστηοιζοντας ὅτι σε μια, βασικα, ανταγω­ την ιδια στιγμη, πολιτικὰ τὸν Διαλογο. Ὁ Κέφαλος και ὁ Πολέ­νιστικη κοινωνια, ὅταν ὁ Πολέμαοχος κανει λόγο γιὰ φιλους μαοχος, στη διατυπωση των απόψεων τους, δὲν ἔχουν ὡς πε­δὲν ἐννοεῖ τις έγκαοδιες σχέσεις μεταξυ τῶν ανθοὼπων, αλλὰ διο αναφοοας την πολη αλλὰ τὸν έπαγγελματικὅ τους χῶοο.ἔχει υπ' ὅψιν του τους συνεογατες στὸν αγῶνα της έξυπηοέ­ Ώς ἔκ τουτου, τὸ νὰ αποδιδεται στὸν καθένα ὅ,τι του ανηκειτησης συμφεοοντων. Και ὅταν ὀμιλεῖ γιὰ ἐχθοους δὲν ἔννοει και νὰ λέγεταιη αληθεια εἶναι ποαγματα που ἔχουν νὰ κανουνέκεινους που εἶναι δέκτες του μισους μας, αλλὰ έκεινους οι μὲ τις ἔμποοικὲς συναλλαγές. Ἡ συνέπεια στις ἔμποοικὲς υπο­ὁποιοι στέκονται ἔμπὅδιο στην ποαγματωση τῶν ὼφελιμιστι­ χοεωσεις και η τηοηση τῶν λόγων ἑνὸς έμπὀοου δεν ειναι δυ­κῶν μας σχεδιων. Ἀντι τουτου, δ Σωκοατης, στην ἔλεγκτικη του νατὸ νὰ καλυψουν ουτε τὸ πλατος ουτε τὸ βαθος της ἔννοιαςποοσπαθεια λαμβανει τους ὅοους «φιλος» και «ἔχθοὸς» στην της δικαιοσυνης. Οι αντιληψεις αυτες ἔοχονται στη συζητησηκυοιολεκτικη τους σημασια.135 Γι' αυτο, ισως, ὁ Πολέμαοχος ποοκειμένου τὸ Αι βιβλιο της Πολιτείας νὰ λειτουογησει ὡς ει­μένει ἔμβοόντητος απο την καταληξη που παιονουν τὰ ποαγ­ σαγωγικὸ μέοος γιὰ ὅλα τὰ λοιπὰ που θὰ ακολουθησουν. Ὁ κα­ματα. λὸς μελετητης του Πλατωνος ΑΕ. ΤετγΙοτ θὰ παοατηοησει ὅτι

Ὁ διαλογος η, καλυτεοα,η λογομαχια Σωκοατη­Θοασυμα­ ὁ πλατωνικὸς Σωκοατης, θέτοντας τὸ ἐοωτημα σε τι συνιστα­χου καλυπτει τὸ σημαντικότεοο μέοος του Α' βιβλιου της Πο­ ταιη δικαιοσυνη ως κανόνας του δικαιου, δὲν ἔχει ἔτοιμη τηνλιτείας. Ὁ Θοασυμαχος, ὅνομα και ποαγμα, παοεμβαινοντας απαντηση με βαση τὰ καθιεοωμένα ηθικὰ ποὀτυπα, αλλὰ πι­μέ σκληοὸ και αγενῆ τοὅπο στη συζητηση, «σὰν θηοιο», διατυ­ στευει ὅτι υπαοχει ἐνώπιον των ἑταιοων του και, ευουτεοα, τουπωσε την αποψη ὅτιη δικαιοσυνη δὲν εἶναι τιποτ" αλλο παοὰ πολιτη ἔνα ποὅβλημα ποὸς αντιμετώπιση. Γι” αυτο και ὅ Τεγ­τὸ συμφέοον του ισχυοοτέοου. Άν θεωοηθουν τὰ ποαγματα Ιοτ υποστηοιζει ὅτι δικαιολογημένα ἐξεταζονται τοεις θέσεις:στην ποαγματικη τους διασταση, δηλαδη ὅπως συμβαινουν κι α) έκεινη του μη­φιλοσόφου αλλὰ ἔντιμου ἔκποοσωπου τηςἔξελισσονται καθημεοινα, κι ὅχι ὅπως θὰ ἔποεπε νὰ εἶναι, ὁ συμβατικης ἠθικῆς (Κέφαλος­Πολέμαοχος)· β) ἔκεινη τηςΘοασυμαχος της Πολιτείας, ὅπως κι ὁ Καλλικλης του Γοογία αντικομφοομιστικης έπαναστατικης ηθικης μὲ έκποὅσωπο τὸνἔκφοαζουν κατι που παοατηοειται ἔντονα σὲ καθε χῶοο και Θοασυμαχο· και γ) η ποοεοχὅμενη απὸ τὸν φιλοσοφικὸ στο­σὲ καθε καιοὅ: τὸ ὅτι οι ισχυοὅτεοοι ἔπιβαλλουν τη θέληση τους χασμο, που ἔκποοσωπεῖται απο τον Σωκοατηἔἔόστους ασθενέστεοους. Ὁ ισχυοὸς οικονομικα συγκεντοὼνει ταυ­ Ἡ ποὼτη θέση, ὅπως ἔχει υποστηοιχθεῖ ποογουμένως, αντι­

κοουεται μὲ σχετικη ευκολια. Ἡ αποψη του Θοασυμαχου ὅτι

134. Ι. ΑΝΝΑΒ, Εισαγωγη στὴν Πολιτεια του Πλάτωνα, ὅ.π., σ. 36. Η135. Πβ. Αὐτόθι, σ. 43. 136, Α.Ε.ΤΑΥΙ.ΟΚ, Πλάτων. Ὁ ανθρωπος και τὸ ἔργο του, ὅ.π., σ. 313.

Η”

1 14 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ Ι 15

~ Ν: : : : κ τετ __,

δικαιοσυνη ειναι το δικαιο του ισχυοοτεοου, πεοα απο το οτι νομοθετει ασφαλτα αὺτὸ ποὺ τον συμφέοει κι αὺτὸ ακολου­καλὺπτει ποόσωπα, τοὺς πολιτικοὺς ηγέτες, αναφέοεται κυοιως θουν οι ὺπὴκοοι.139στὴν πολιτικὴ ἐξουσια καὶ συγκεκοιμενοποιειται στὴν πειθαο­ Καθένας απο τοὺς συνομιλητές τοὺ Σωκοατη βλέπει τὴ δι­χια στοὺς νόμους καὶ τοὺς θεσμοὺς ποὺ οι εκαστοτε αοχοντες καιοσὺνη συμφωνως ποὸς τα αντιληπτα σχὴματα μὲ τα όποιαθεσπἰἔολλν πθὸἐ ὅφελὀἔ τσϋἐ­ Ὁ λαὸἐ δὲν ἔλεὶ άλλη δθναΐότη· ἔμαθε, ἑκαστοτε, να λειτουογει.Τὸ σημαντικο εἶναι πως δὲν πα­τα ἀπὸ τὴν ὲφοιόμόγὴ τῶν νόμων αὺτῶν, διαφοοετικὰ ὺφιυτα­ οαμένουν παθητικοὶ δέκτες απόψεων καὶ αντιλὴψεων, αλλαται τὶς συνέπειες. Ἡ πολιτικὴ ὲξουσια, ως τέτοια, αντλεῖ απο τὴ παοεμβαινουν, συζητοὺν, λέγουν καὶ αντιλέγουν, ανεξαοτὴτωςφυση της καὶ μόνο τὴ δὺναμη να ἑπιβαλλει τὴ θέληση της. Οἱ του αν στο τέλος ἔοχονται να συμφωνὴσουν ποὸς τὶς απόψειςἀντιλὴψεις τοὺ Θόασὺμαχου θυμιζουν ἐκεινες του Καλλικλῆ του Σωκοατη. Καὶ δὲν εἶναι σιγουοο ότι, τελικα, συμφωνοὺν κα­στον πλατωνικὸ Γοογία, μὲ τὴ βασικὴ διαφοοα ότι~ὁ Καλλικλῆς τα τοόπο οὺσιαστικό. Ὁ Θοασὺμαχος, μαλιστα, μισοσοβα@ἀ_ὺποστηοιζει πως κατα τὸ θετικὸ δικαιο (νόμῳ) ειναι ασχημο­ μισοαστεια, στὴν καταληξη του μεταξὺ τοὺς διαλόγου, λέει στοντεοο καὶ κακιστο το αδικεῖν, ἐνῶ κατα το φυσικο δικαιο (φύ­ Σωκοατη ότιὴ όλη συζητηση ἦταν ἕνα συμπόσιο ποὺ του δό­σει) πιο ασχημο ειναι αὺτὸ ποὺ ποοκαλει τὴ μεγαλὺτεοη βλα­ θηκε φιλικα μὲ τὴν εὺκαιοια της γιοοτης των Βενδιδιων ὡς ἔν­βη. Ποαγματι, ὁ αδικοὺμενος βλαπτεται πεοισσότεοο απο τον δειἔη ἐκτιμησης ποὸς το ποόσωπο του φιλοσόφου. Οὶ τοποθε­ὰὁικοὺντοι Κοιτα τὴν αποψη του Καλλικλῆ δὲν αομὐζεὶ Οι ἐ­ τὴσεις τῶν έταιοων κατα τὴ διαοκεια του Διαλόγου μποοοὺνλεόθεόό αγθοωπο, αλλα σὲ δουλο, να μὴν ὺπεοαοπιζεταὶ, ἀδὶ­ να ἐξετασθοὺν, αοαγε, καθ' ἑαυτὲςὴ ἐπιβαλλεται να διεοευνη­κοὺμενος, τὸν ἑαυτό του. Κατα τὸ θετικό δικαιο, ωστόσο, ι­ θοὺν μέσα στὴ στοατηγικὴ καὶ τὴν τακτικὴ του φιλοσοφικοὺσχὺει τὸ εντελως αντιθετο: εἶναι, δηλαδη, δικαιο ὁ καλὺτεοος ἔογου ὡς συνόλου; Πιὸ εὺλογη φαινεται να εἶναιὴ δεὺτεοη ἐκ­να πλεονεκτει του χειοοτέοου καὶ ὁ ισχυοότεοος τοὺ ασθενε­ δοχὴ. "Ωστόσο, ό Πλατων, θέτοντας στο στόμα των συνομιλη­στὲΩοὺ,137 τῶν του τὶς αντιλήψεις αὺτές, αφ° ενός, κατα τὴ δεὺτεοὴ έκδο­

Αὺτὴ εἶναι ὴ ξεκαθαοη σταση του Καλλικλη, ὁ ὁποῖος ταο­ χὴ, ποοετοιμαζει τὸ ἔδαφος για να ποοβαλει, αογότεοα, στὴνσεται ὺπὲο του φυσικοὺ δικαιου. Ἀντιθέτως, ὁ Θοαοὺμαχος καταλληλη στιγμὴ τα δικα του διανοὴματα πεοὶ δικαιοσὺνης,εἶναι ὺπὲο του συμβατικοὺ, τοὺ θετικοὺ δικαιου, ὺποστηοιζο­ τα ὁποῖα αποοοέουν από τὴ συστοιχια ψυχῆς καὶ πολιτειας καὶντας ότι καθε ἐἔουσια, αναλογα ποὸς το πολιτευμα ποὺ ισχὺ­ τα ὁποῖα θεμελιωνονται μεταφυσικα, κι αφ” ἑτέοου, λαμβανο­ει, νομοθετει κατα τὸ συμφέοον της. Το δημοκοοιτικὸ πολιτευ­ ντας ὺπ® όψιν τὴν πεοιοοέουσα πολιτικὴ ατμόσφαιοα, θέλει ναμα λ.χ. θέτει δημοκοατικοὺς νόμους καὶ ὴ τυοαννὶς τυοαννι­ καταγοαψει τὸ αποτὺπωμα της. Καὶ κατι, ακόμη, πολὺ σημα­κους, ὁοιζοντας ότι δικαιο εἶναιὴ ἐκ μέσους τῶν πολιτῶν τη­ ντικό. Καθε ἑταῖοος, καθε σκεπτόμενος ανθοωπος ἔχει το δι­οηση τῶν νόμων ποὺ έχουν θεσπιστει, ποοκειμένου να ἐξυπη­ καιωμα, αλλα καὶ το χοέος, όντας ἐνεογὸς πολιτης, να ένδια­οετοὺν τα συμφέοοντα της ἐξουσιας.138 Ὁ αοχων ὥς ἄοχων φέοεται καὶ να διατυπώνει τὶς απόψεις του πανω σὲ τόσο σπου­

137. ΠΛΑΤ., Γοογ., 483ε1 7­α Ζ. “ 139. Πβ. Αὺτόθι, Α, 3406 8­34121 4. Πβ. ΑΕ. ΤΑΥΕΟΚ, Πλάτων. Ὁ ἄνθρωπος138. ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ, Πολ., Α, 338€ Ι­33921 Ζ. καὶ τη ἔωκο τους ὀπη σ­ 315.

1 16 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ 1 17

δαῖα ζητήματα τῆγς πολιτικῆς ζωης όπως ειναι δικαιοσύνη. Ἡ συμβατικη ὴθικη,η ἐπαναστατικη ἠθικη και φιλοσοφικηΔεν ειναι εφικτό, αλλωστε, ιδιαιτεοα σὲ μια δημοκοατικη κοι­ ἠθικη. Καθεμια τοξεύει, πληγωνοντας λιγότεοο ἢ πεοισσότεοο,νωνια, να εχουν όλοι τὸν ἴδιο τοόπο θεώοησης τῶν ποαγμα­ το δεδομενο. Τα ποαγματα που αφοοούν στη δικαιοσύνη ἐ­

των. Και ο πλατωνικος Σωκοατης ακουει με σεβασμο τις σκε­ μπλουτιζονται ακομη πεοισσοτεοο με την παοεμβαση, στην αο­ψεις τῶν συνομιλητῶν του, τοσο του Κεφαλου και τού Πολέ­ χη του Β βιβλιου, του Γλαυκωνος, ο οποιος καταθετει μια νέαμαοχου όσο και του Θοασύμαχου. διασταση σχετικώς ποὸς τη δικαιοσύνη και την αδικια, όποια,

Ἀντικοιζόμενο τὸ ανωτἐοω ποόβλημα απο μια πιο σύγχοο­ υποστηοιζει, ειναι καοπὸς τῆς φυσικης σύστασης τῶν ποαγμα­νη σκοπια θα ύποστηοιζαμε ότι οι ἐν λόγῳ πεοι δικαιοσύνης των: αν αφηνονταν ἐλεύθεοοι στην ποαγματωση τῶν ἐπιθυμιῶν

: 5 ... : ~ ε κ 4: τ ω τ ετ ›τ χ Έ' 5 τ ε »

διαλεγομενοι ειναι δοωντα ποοσωπα, των οποιων η δοαση συ­ τους ενας δικαιος κι ενας αδικος, τοτε ειναι αδυνατο ο δικαιοςνιστα αντιθεση ποὸς μια ύπαοχουσα αντιπαλη κατασταση ­ να μη συλληφθει επ' αύτοφωοῳ να βαδιζει στα ιχνη τού αδι­δοαση, της οποιας τὸ αποτελεσμα δεν ειναι εκεινο η δεν ειναι κου. Και τούτο λογῳ του εμφυτου της πλεονεξιας,ἠ ὁποια χα­ἑ ὁλοκλι ου ἐκεῖνο που ”ταν π ιν. Ἡ στασ αύτ` ειναι ια λινα ω ειται και πε ιο ι εται απὸ τ`ν κατανα καστικ` ισ υμ η Ύ Ι! λ

3 Ι \ 3! Ώ Ι Ι Ι υ­× Ι Έ' ×`× 7 ' Ι Ώ | Ζ |αονητικοτης, μια αονηση ενος δεδομενου. Και τουτο δεν ειναι του νομου.1^2 Και ως κοαυγαλεο παοαδειγμα μνημονευεται εατιποτα αλλο παοα μια ἔκφοαση ἐλευθεοιας,ὴ όποια, ὡς αονη­ Ιποο ύπὸ του Γλαύκωνος ὁ μύθος του Γύγη. Ἡ πἐτοα τού χου­τικη δοαση, συνιστα ποαξη δημιουογιας: απο την αονηση τού σου δαχτυλιδιού, τὸ ὁποῖο βοηκε σ° ἕνα χασμα της γῆς ὁ βο­

δεδομενου ποοκυπτει κατι νεο, που δεν υπηοχε μεχοι εκεινη σκος του βασιλια καθιστωντας τον αφανη στους αλλους ὅταντη στιγμηἔαο “Οταν οι Κέφαλος και Πολἑμαοχος λενε ότι δι­ στοεφόταν ποὸς τα κατω, τον ὁδηγησε στὸ παλατι του αφε­καιοσύνη ειναι η απόδοση τῶν ὀφειλομενων και ἡ ἔκφοαση ντικου του, όπου, κανοντας χοηση του μαγικου αύτου πλεονε­τῆς αληθειας, ἑκφοαζουν, μεσα στην ασαφεια τῶν λεγομενων κτηματος, συνωμότησε με τη βασιλισσα, σκότωσε τον βασιλιατους, πεοισσότεοα από αύτα πού λενε και που δὲν ειναι ακοι­ κι απο βοσκός του καθισε στο θοόνο του.Μ3

βῶς αύτα που ύποστηοιζαν ποιν ὁ Σιμωνιδης και αλλοι. Πως Πόσοι, λοιπόν, ἐνοικούντες ἐπι της γῆς και φοοωντας τὸγινεται η απόδοση τῶν ὀφειλομενων, δταν αυτα δὲν ειναι πο­ μαγικο δαχτυλιδι του Γύγη, θα παοεμεναν πιστοι στη δικαιο­σοτικὸ μεγεθος; Ποιο καλο στους φιλους αποδιδεται και με ποιον σύνη, ἐνῶ θα μποοούσαν, μὲ μια στοοφη της πολύτιμης πε­

τοοπο; Κατ' αναλογο τοόπο ποιο κακο ποοκαλειται στους ἐ­ τοας, να εκαναν δικα τους τα αγαθα τῶν αλλων, να ἔπαιονανχθοους και με ποιὸν τοόπο; Στην πεοιπτωση, παλι, τού Θοασύ­ ανενόχλητοι απο την αγοοα δ,τι ηθελαν, να ἔμπαιναν στα ξέ­μαχου ἔχουμε μια νέα αντιληψη μποοστα μας, ασχετως του αν να σπιτια και να ιχαν όποια γυναῖκα γούσταοαν, να σκότωνανγινεται ἢ όχι αποδεκτη: η αδικια καθιστα τὸν ανθοωπο εύ­ και ν° απαλλασσαν απὸ δεσμα και να λειτουογουσαν ὡς ισό­τυχη­καλότυχο, ενω η δικαιοσύνη τον ὁδηγει στην αθλιότηταἔέθ θεοι μεταξύ των ανθοωπων;1^4 Το ποοφανες νόημα του μύθου

140. Πβ. Η ΠΕΒΟΟΜΒΕΒ, Τὸ ιδιο και τὸ ἄλλο. 45 χοόνια γαλλικης φιλοσο­ 142. Πβ. Αύτόθι, Β, 359Ι3 6­0 6.

φίας, μτφο. Λένα Κασιμη, ΡτεΧὶε, Ἀθηνα 1984, σ. 51­55. 143. Πβ. Αὐτόθι, Β, 359ο 6­360 α 7.

ΜΙ. ΠΛΑΤ, ΠΟΛ, Α, 34421 Ι­6. 14­Ι. Πβ. Αὐτὀθι, Β, ὅόθιῦ 3­Ο 3.

Ι 18 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ‹Ι›ΙΛοΣοΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΙΙΟΡΙΩΝ Η εΝΝοΙΑ ΤΗΣ ΔΙκΑΙοΣνΝΗΣ ΣΤΗΝ Πο/ΙΙΤΕΙΑ Ι το

ειναι πὼς δυναμη, όταν δοα ανενόχλητη και δεν συναντα δασκαλιας σὲ ό,τι αφοοα στὴν ὀογανωση της ζωῆς, μὲ κοιτὴ­αντιδοαση, ἐπιβαλλεται, κανοντας αυτό ποὺ έπιθυμει ό κατο­ οια όλότελα διαφοοετικα ἑκεινων του Θοασὺμαχου, ἐλενκτικαχός της. “Οταν δινεται ὴ εὺκαιοια ικανοποιησης των παθῶν, της θεμελιακης αοχης πανω στὴν όποια στηοιζονται οι διδασκα­χωοις τυψεις, με τὴ βεβαιότητα της μὴ αποκαλυψης και τιμω­ λιες των συνομιλητων του συνισταμενης στὸ «πλέον ἔχειν», στὴνοιας, θα ἦταν ανόητο ἐκ μέοους του ανθοὼπου να μὴν τὴν πλεονεξια. Κατεναντιον τῆς αοχης αὐτῆς ό Σωκοατης, εισαγειέκμεταλλευτεῖ. Ἡ ανθοωπινη αοετὴ ὺπονομευεται από τὴ σι­ τὴν αξια του μέτοου,ὴ όποια θι αναπτυχθεῖ σε μεταγενέστεοουςνουοια της ασυλιας. Αὺτὴ εἶναι κατα τὸν ΑΕ. Τεινιοτ ὴ αἰχμὴ Διαλόγους, όπως ό Φίληβος και ποὺ θ“ αποτελέσει αογότεοατου μυθου.Μ5 Το ιδεωδες ποὺ ἐπιβαλλεται τόσο από τὸν Καλ­ μιαν από τις ὺπέοτατες αξιες στὴν ὴθικὴ διδασκαλια του Ἀοι­λικλῆ, όσο κι από τὸν Θοασὺμαχο και τον Γλαὺκωνα εἶναι αὺ­ στοτέλη. Στό σημειο αὺτό, μετα ποὺ ό Θοασὺμαχος συμφωνη­τὸ ποὺ ποόθυμα ἐναγκαλιζεται ἔνας τυπικός ὴθικός σκεπτικι­ σε ότι ὁ δικαιος ἔχει τὴν αξιωση να πλεονεκτεῖ όχι ἔναντι τουστὴς.146 Ὁ καθε έταιοος στὴν Πολιτεία, λαμβανοντας τον λόγο δικαιου, αλλα του αδικου, ένω ό αδικος ποοσπαθει να πλεο­για ν" αναπτυξει τις αντιληψεις του πεοι δικαιοσύνης, χαοαζει νεκτεῖ τόσο ἔναντι του δικαιου όσο και του αδικου, ό Σωκοα­τὸν δικό του ηθικό δοόμο, και ὁ πλατωνικὸς Σωκοατης ποοο­ της χοησιμοποιεῖ τὴ δικαιοσυνη ως τέχνη ποὺ δαμαζει και τι­δευτικα χαοαζει τὸν δικό του ποὺ εἶναι πιό μοναχικὸς και δὺ­ θασσεὺει το ὺλικό της. Έτσι, ὁ μουσικός, ό γνώστης της τέχνηςσκολος, του, δεν θα ηθελε να τεντωνειὴ να χαλαοωνει τις χοοδὲς ἑνὸς

Ὁ Θοασυμαχος δὲν ὺποστηοιζει, τουλαχιστον κατα τὴν ὀογανου πεοισσότεοο από ἔναν αλλο μουσικό, αλλα από ἔναναντιληψη του Σωκοατη, ότι αδικια ῶφελεῖ αὺτὸν ποὺ τὴ με­ μὴ μουσικό. Κατα τὸ ιδιο σκεπτικό, ένας γιατοὸς δὲν θα ὴθελετέοχεται, παο' ότι ειναι ποαγμα κακό κι ασχημο. Ἀντιθετα, ἐπι­ ποτὲ να ξεπεοασει ὡς ποὸς τὸν καθοοισμὸ του διαιτολογιουμένει να της αποδιδει ιδιότητες, τὴν όμοοφια και τὴ δυναμη, οι ἑνὸς ασθενοὺς ἕναν όμότεχνό του, αλλα ἕναν μὴ γιατοό. Μό­όποιες ανὴκουν αποκλειστικα, διδασκει ό Σωκοατης, στὴ δι­ ὁ ανεπιστημων, ὁ αδαὴς, έπιχειοει να πλεονεκτησει τόσοκαιοσὺνηἔ" Και δὲν αοκειται σὲ τουτο. Ποοχωοὼντας πεοαι­ ἔναντι των ἐπιστημόνων όσο κι ἔναντι τῶν αδαων. Σὲ τοῦτοτέοω παοατηοει απεοιφοαστα ότιὴ αδικια εἶναι αοετὴ και σο­ μοιαζουν ό αδαὴς και ὁ αδικος, αφου, όπως ἔχει ὴδη λεχθει, όφια, ένω ὴ δικαιοσυνη τὸ αντιθετο.1^8 Ὁ Σωκοατης, αντλωντας αδικος ἐπιδιωκει να πλεονεκτησει ἔναντι δικαιων και αδικων.από πυθαγόοειες πηγές, ποιν ὁδηγησει τὴ συζητηση ἐκεῖ. όπου Συνεπως, ὁ δικαιος εἶναι σοφός και καλός, ένω ὁ αδικος αδαὴςθέλει να τὴ παει, δινει ἕνα ποὼιμο στιγμα της βασικὴς του δι­ και κακός, αντιθέτως ποὸς ό,τι ὁ Θοασὺμαχος ὺποστηοιζε. Ἡ

πλεονεζια κανει τον αδαῆ να καταστοέψει τὴ ζωη του, τὸν για­_4­)­ τοό να ὁδηγησει τὸν ασθενη του στό θανατο και τόν μουσικο145. ΑΕ. ΤΑΥΕΟΒ, Πλάτων. Ὁ ἄνθοωπος και τὸ ἔονο του, ό.π., σ. 318. να χαλασει τὸ ὅ@γ0ινό ιῖΟΌ.Μ9146. Πβ. Ι. ΜΟΒΑΚ/Ο8ΙΚ, Ρἰατο από ρἰατοκἰεκτ. Ρἰατου (ἶοιτεερτἰοκ ο[Αρ­

ρατακεε απο! Ηεαἰἰτν ιο Οκτοἰοἔν, Ερἰετεκτοἰοςν, ακα Ετἰτἰεε απο! ἰιε Μοτἰετπ ­­ΨΕελιοεε, Οκίοτεἰ, Οειυὺτιαςε (ΠΒΑ), ΒΙειοΙ‹ννοΠ, 2000, σ. 104. 149. Αὐτοθι, Α, 349ὺ 1­3500 11.'Πβ. Α.Ε.ΤΑΥΙ.ΟΙι, Πλάτων. Ὁ ἄνθοωπος και

147. ΠΛΑΈ, Πολ., Α, 348ο 6­349ε 2. ' τὸ εονο του, ο.π., σ. 316­317. Πβ. 1. ΑΝΝΑ8, Εισανωνη στην Πολιτεια του Πλα­148. Αῦτόθι, Α, 3486 1­3. τωνα, ό.π., σ. 69.

<Ο

1 2ο ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ Ι­Ι ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΣΤΙ­ΙΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ 1 2 1

Ἡ ἐκ μἑοους του πλατῶνικου Σῶκοατη ἑπὶγνῶση ότιὴ ζὴ­ ψυχῆς.152 Μουσικὴ καὶ γυμναστικὴ δὲν εἶναι ποὼτη για τὴντηση τῆς οὺσὶας της ὀικαιοσὺνης καὶ κατ” ἐπἐκταση της αόι­ ψυχὴ καὶ ὴ δευτεοη για τὸ σῶμα, αλλα καὶ οὶ δυο λειτουογουνκὶας απαιτεῖ. ὀἔὺ ὁιανοητικὸ βλεμμα, κατι ποὺ δὲν παοαὁεχε­ για χαοη της ψυχης.153 “Ο αομονικός τους συνδυασμός απο­ται ότιτὸ θιαθετεμτόν κανει να ποοσὅιοοὶσει τὴ μεθοὀολογι­ τοεπει τὴν ὺπεοβολὴ στὴν αποκλειστικὴ σῶματικὴ ασκησηκὴ του ποοεὶα ἐξετασης της ὁικαιοσὺνης με τετοιο τοόπο, ὥστε ποὺ καταλήγει στὴ σκληοότητα καὶ τὴ βαναυσότητα, ἑνῶ, απόνα καταστεῖ εὺκοινἑστεοη ὴ ουσια της. Καὶ καταφεὺγει στὸν πα­ τὴν αλλη, αποφεὺγει τὴν ὺπεοβολὴ στὴ χαλαοῶση κατα τὴνοαστατικὸ ἐξεικονισμὸ της αντὶληψὴς του αὺτης. Άν καποιος, αποκλειστικὴ καλλιἑογεια της μουσικης καὶ της φιλοσοφίαςμὴ ἔχοντας ὀυνατὴ όοαση κι ἑπιχειοὡντας να διαβασει από ποὺ καταλὴγει στὴ μαλθακότητα.15όὶκαποια απόσταση γοαμματα πολὺ πιό μικοα, ανακαλυπτε ότι Ἡ συζητηση, μὲ όιαλεκτικὴ τεχνη, αποδεικνύει ότι ὴ ταζητα ἴδια αυτα γοαμματα τα ἔβοισκε καὶ καπου αλλου σὲ μεγα­ καὶ ὶσοοοοπὶα σὲ ποόσῶπα καὶ λειτουογὶες κατοχυοώνουνλυτεοους χαοακτῆοες, τότε θα ποοσἑφευγε στα τελευταῖα αὺ­ τὴν εὺημεοὶα καὶ τὴν ποόοόο της πολιτικῆς κοινῶνὶας καὶ τῶντα καὶ, ἐν συνεχεια, θα ἔκανε τὴ όιαπὶστωση ότι τα μικοότεοα μελῶν της. Τὸ κοὶσιμο σημεῖο εἶναι να γνωοὶζει καποιος ταἦταν τα ἴδια ποὸς τα μεγαλὺτεοα. Με τὸ παοαὀειγμα αὺτὸ ὁ όοια του, μἐχοι που, δηλαδη, μποοεῖ να φτασει εἴτε διασκεδα­Σωκοατης ὴθελε να καταδείξει ότι δικαιοσυνη ὡς αἔὶα της ζοντας εἴτε ἐογαζόμενος για να βελτιώσει τὶς συνθηκες τῆςψυχῆς θα καταστεῖ ἐναογὴς τότε μόνον, όταν γίνει ἔεκαθαοο ζωῆς του. Οὺτε ὁ πλοὺτος οὺτε ὴ πενὶα ῶφελουν στὴν ποοκει­τὶ εἶναι καὶ πῶς λειτουογεὶ δικαιοσυνη στὴν πολιτεὶα. Ἡ δι­ μἐνη πεοὶπτωση. Ἑκεῖνο για τό ὁποῖο ό Πλατων ἐνόιαφὲοεταικαιοσὺνη στὸν μικοόκοσμο της ψυχῆς εἶναι ὀμοοὺσια ποὸς πεοισσότεοο εἶναι να ἑπιτελει ὁ καθενας το οἰκεῖο του ἔογοἐκεὶνην του μακοόκοσμου της πολιτεὶας.ι50 Ἡ πολιτεὶα, συγκοο­ αποόσκοπτα, χῶοὶς ποοκλὴσεις καὶ ποοβλὴματα. (Ως ἐκ του­τοὺμενη για να ὶκανοποιει όλες τὶς αναγκες τῶν πολιτῶν της, του ἦταν ἐναντὶον τῶν εὺκολων αλλαγῶν καὶ της αλόγιστηςδιαθέτει όλων τῶν εἰὀῶν τοὺς ἐπαγγελματὶες, από τοὺς γεῶο­ ποοσαομογης σε μια αναμενόμενη νεα ταξη ποαγματων. Αὺ­γοὺς ῶς τοὺς ἐμπόοους, τοὺς καλλιτέχνες, αλλα καὶ τοὺς φὺ­ τὸς εἶναι ἔνας από τοὺς λόγους ποὺ ὴθελε τοὺς αοχοντες φω­λακες, απέναντι στοὺς όποιους εκδηλώνεται ὶὁιαὶτεοη μεοιμνα τισμἑνους. Μια τυχον μεταβολὴ σ' ἔναν τοόπο μουσικης, θα ποσ­ὡς ποὸς τὴν αγωγὴ καὶ τὴν παιὁεὶα τους, λόγῳ της σοβαοότη­ καλουσε, ταυτοχοόνως, αλλαγὴ στοὺς μεγιστους νόμους,155 δε­τος της αποστολης τους. Ὁπλισμἐνοι μὲ καοτεοικότητα, αφι­ δομενου του συσχετισμοὺ όλων τῶν ποαγματων σὲ μια πολι­λοχοὴματοι, μιμητὲς της ανὀοεὶας,τῆς σωφοοσὺνης καὶ της ὁσιό­ τεὶα ποὺ ὺπαοχει για όλους καὶ για τὸν καθένα. Ἡ πολιτεὶα,τητος, αποβλέπουν στὸ ἰὀεῶόες του μετοημενου ανθοὼπου.151 για ν” ανταποκοὶνεται στὸν λόγο της ὺπαοξὴς της, θα ποὲπειἩ ποὶηση, μουσικὴ καὶὴ γυμναστικη, ὡς μυθος καὶ διὴγηση,μουσικὴ καὶ ουθμὸς ἑὸοαζονται στον λόγο, στὴν απλότητα καὶ ­ΣΣσΈὸ μἐτΩ0 ,καὶ σὲ ὅηπ ἄλλο θεμελιώνω και πθοἀγει τὸ ἦθος τηἐ 152. Πβ. Α; ΜΑΝΟΥ, Πηοοωκοατική, πλατωνικὴ καὶ μεταπλατωνικὴ ὁια­

νοηση,Τυπωθητω­Γ. Δαοὀανος, β' εκὁ., Ἀθηνα 2001, σ. 87­109.ζι­ 155. Αὐτόθὶ, Γ, 410ο 5­6.

150. ΓΙΛΑΓ., Πολ., Β, 36εο 7­(1 7. 154. Αὐτόα, Γ, 4100 8­411 5 1.

151. Αϋτόθι, Γ, 396ο 5. 155. Αὺτόα, Δ, 424ο 5­6.

1 2 2 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ Ι 23

να ειναι θεμελιωμένη πανω σὲ αξιες όπως ὴ σοφια, ὴ ανδοεια, σης, τὴ συνισταμένη τούτων, τὴ δικαιοσύνη. Ὁ πλατωνικὸς Σω­ὴ σωφοοσύνη καιη δικαιοσύνη. Πιο συγκεκοιμένα,ὴ σοφια,η κοατης γνωοιζει και ακόμη μετα τὴν αποδοχη τῆς όμοιότητοςόοθὴ κοιση (εύβουλια) αναγεται στὴν έπιστημη πού έχει ὡς μεταξύ τῶν δύο μεγεθῶν, της πολιτειας και της ψυχῆς, ότι ὴπεδιο αναφοοας της όλη τὴν πολιτεια και δ,τι αφοοα σὲ αύτην, αποψη του αύτὴ δεν εἶναι τόσο στέοεη, ἐπειδὴ απαιτειται ἔναςκαι κατοχοι της εἶναι οι αοχοντες. Ἡ ανδοεια εἶναι ὴ αοετη, τοιτος παοαγοντας ὁ όποιος θα συναψει πληοέστεοα τα δύο μέ­δηλαδὴ ὴ δύναμη αντιστασης στὸν φόβο, στὴν ὴθικη, τὴ λύπη, ση. Εἶναι βέβαιος μόνο για τό ότι ποόκειται για μια πολύ καλὴτὴν έπιθυμια και ποὸς δ,τι αλλο ύπονομεύει τὴ νομιμότητα και αοχη, αφού οι τέσσεοις αοετὲς της πολιτειας δεν ποοηλθαν πα­πού εύλογα αποδιδεται στούς στοατιῶτες, τούς ύπεοασπιστὲς σα από τὸ έσωτεοικὸ πεοιεχόμενο της ψυχῆς τῶν πολιτῶν. “Ο­τῆς πόλεως. Ἡ σωφοοσύνη, έγκοατεια στις ὴδονές και τις έπι­ πως στὴν πόλη ύπηοχαν τοεις ταξεις, οι αοχοντες (σοφια), οιθυμιες, εἶναι κόσμημα της πολιτειας στὴν όποια δεσπόζειὴ σο­ πολεμιστές (ανδοεια) και οι ἐογαζόμενοι (σωφοοσύνη για όλεςφια. Ἡ αοετὴ ,αύτὴ δεν εἶναι ποονόμιο μιας μεοιδος πολιτῶν, τις ταξεις), έτσι και μέσα στὴν ψυχὴ λειτουογούν τὸ λογιστικό,αλλα ανηκει τόσο στούς αοχοντες όσο και στούς αοχομένους, Ι τὸ θυμοειδὲς και τὸ έπιθυμητικό. Και στὴν πεοιπτωση τῆς ψυ­απλωνει τὴ δύναμη της σὲ όλη τὴν πόλη και εἶναι έναομονι­ χης, αν τό καθε μόοιό της ἐπιτελει τὸ οικειο ἔογο, χωόις αλλεςστικὴ τῆς ανιύτεοης, της μεσαιας και της κατώτεοης ταζης ὡς παοεμβασεις, τότε η ψυχὴ αναγεται σὲ μια ταξη και ισοοοοπιαποὸς τὴ φοόνηση, τὴ δύναμη η τον πλούτο.156 Ἡ δικαιοσύνη, πού εἶναιὴ δικαιοσύνη: Το μικοό μόοιο της ψυχῆς, τὸ λογιστι­παοατηοει ό Σωκοατης, ειναι αύτὸ πού κοατὡντας το στο χέ­ κό, κυβεονα κατέχοντας τὴν έπιστημη τού τι συμφέοει στο κα­οι δεν χοειαζεται οι κατοχοι του να το αναζητούν αλλού: ειναι θένα από τ' αλλα δύο, τὸ θυμοειδές, μέσα απο λύπες και ηδο­ὴ αοετὴ να έπιδιδεται καποιος στο δικό του ἔογο και να μὴν νές, ἔχει τὴν ανδοεια, ακολουθώντας τις όδηγιες τού λογιστι­πολυποαγμονει. Ἡ δικαιοσύνη έδωσε τὴ δύναμη στις αλλες κού, ν“ αντιμετωπιζει μὲ σωφοοσύνη τις έν λόγῳ καταστασεις,αοετὲς να γεννηθούν, διασφαλιζοντας ταυτοχοόνως και τὴ ένῶ τὸ έπιθυμητικό, σύμφωνο και φιλικό ποός τ“ αλλα δύο, συμ­διατηοηση τους.157 Ἀντιθέτως, αδικια εἶναι ὴ παοέμβαση στο βαλλεται μὲ τὴ σωφοοσύνη του στὴν ισοοοοπια της όλης ψυ­έογο πού ανηκει σὲ αλλους: ὁ αοχοντας λ.χ. δὲν ἔχει το δικαι­ χης, πού εἶναιὴ δικαιοσύνη,ὴ συναομογὴ τῶν τοιῶν μοοιων τηςωμα να παοεμβαινει στὸ ἔογο τῶν στοατιωτῷν. ψυχης, λές και εἶναι οι τοεῖς τόνοι της μουσικης: ό ύψηλότεοος,

Ἡ θεμελιωση μιας τέλειας πόλης πανω σύὴ βαση της δικαι­ ό μέσος και ὁ χαμηλότεοος.158_

οσύνης και τῶν συνακόλουθων αοετῶν μεταφέοεται για να Ἡ πλατωνικὴ διδασκαλια τού Σωκοατη, ότι ένας ανθοω­ισχύσει και στὸ ατομικό έπιπεδο, στὴν ψυχη. Κατα τὴ σωκοα­ πος εἶναΰδικαιος κατα τὸν ἴδιο τοόπο πού ειναι δικαιη ὴ πολι­τικὴ διδασκαλια, ό δικαιος ανθοωπος μοιαζει μὲ τὴ δικαιη πό­ τεια,159 απασχόλησε πολύ τούς σχολιαστές τού πλατωνικούλη ὡς ποὸς το ότι ἔχει ἐνύπαοκτα στὴν ψυχη του τα τσια φυ­ ἔογου. Ὁ (ὶτλ/Ιειετοε, ποιν διαγνώσει ένα σφαλμα στὴ συλλο­σικα γένη, τὴ σοφια, τὴν ανδοεια και τὴ σωφοοσύνη και, έπι­ “Η 158. Αὐτόθι, Δ, ΔΒΔΕΙ 1­ΔΑΔ­21 2.

156. Αύτόθι, Δ, 427ε 10­432ε. 159. Αὐτόθι, Δ, 4­Πα 5­6: και δικαιον δη, ὥ Γλαύκων, οἶμαι φησομεν ανδοα151 Αὐτόθι, Δ, 432‹:Ι 8­433ε 1. ειναι τῷ αύτῷ τοόπω ῷπεο και πόλις ἦν δικαια. '

1 2 4 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΙ­ΙΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΣΙΙΙΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ Ι 2 5

γιστικη του πλατωνικου Σωκοατη πανω στο ζητημα αυτο, θε­ λη, ὅταν καθεμια απο τις τοεῖς ταξεις της ειναι δικαιη μὲ τηντει ἐπι ταπητος τα δυο σταδια του σκεπτικου του: σταδιο α) κυοια σημασία. Και παλι: αν παοάγωγη σημασία του δικαιουπόλις ηταν δικαιη επειδη το καθενα απὸ τα τοια στοιχεῖα ποὺ ανθοὼπου ποοσδιοοιζει τὸν τοὁπο ποὺ εἶναι δικαιη η πόλη,πεοιεχει (δηλαδη οἱ ταξεις) κανει τα δικα του (441α 8­10). Και τοτε και τὸ ατομο, εφοσον εἶναι δικαιο μὲ τὸν ιδιο τοοπο (τῷσταδιο β) στην πεοιπτωση του καθενος μας, σ" ὅποιον τα τοια αὐτῷ τοόπῳ) ποὺ εἶναι δικαιη η πόλη, ὁφειλει να εἶναι δικαιοστοιχεια (δηλαδη τα μὁοια της ψυχης), ποὺ ἔχει μέσα στην ψυ­ μὲ την παοαγωγη σημασία. Ἑαν, υποστηοιζει ὁ νιειετοε, ὁ Πλα­χη του, κανει τα δικα του, εἶναι δικαιος ανθοωπος κι ανθοω­ των εἶχε ἐπιγνωση της αμφισημιας αυτης, θα ἔβλεπε ὅτι ἐκεῖνοπος ποὺ κανει τα δικα του (4=ι1‹:Ι 12­ο 2). ποὺ αποδεικνυει μὲ την ἐπιχειοηματολογιαἐἶτου ειναι ὅτι ὁ

Ο νιειετοε υποστηοιζει ὅτι ὁ ὅοος «δίκαιος» πεοιεχει αμφι­ ανθοωπος εἶναι δικαιος μὲ την παοαγωγη σημασία ὅταν τα με­σημια,η ὁποια δεν ποοσἑχθηκε. Πιὸ συγκεκοιμενα στην κυοια οη της ψυχῆς του «κανουν τα δικα τους». Έτσι, τὸ τελευταῖοσημασία του ὁ ὅοος, αποδιδὁμενος ως κατηγοοημα, εἶναι δη­ συμπέοασμα του βη σταδιου, ὅτι ὁ ανθοωπος εἶναι δικαιος μελωτικὸ μιας σχέσεως, πῶς, δηλαδη, τοποθετεῖται απεναντι σὲ την κυοια σημασία (ανθοωπος ποὺ κανει τα δικα του), συναγε­ποὁσωπα η ὁμαδες. Ειδικὁτεοα σημαινει την αποχη απὸ την ται αυθαιοετα.πλεονεξια (Ζδιοποίηση ξένης πεοιουσίας ξένων αξιωματων), ενω Ἡ κοιτικη του Χ/Ἱειετοε ειναι ευφυέστατη αλλα και συνεπηςγενικὁτεοα καλυπτει καθε ἑναοετη ποὸς τοὺς αλλους συμπε­ σὲ ὅλη την ποοεια της. Άλλωστε, εἶναι γνωστο ὅτι ποὀκειταιοιφοοα. Ποοκειται για κοινωνικη αοετη, μεταφοαζομενη σὲ υ­ για ἐγνωσμενου κυοους φιλοσοφικη ποοσωπικοτητα η ὁποιαγιεῖς διαποοσωπικὲς σχεσεις, κατι τὸ ὁποῖο, παοατηοεῖ ὁ νιει­ μελέτησε πολὺ τὸν Πλατωνα. Ώστοσο, αισθανόμαστε την ανα­ετοε, λειπει απο τὸν πλατωνικὸ ὁοισμο, αφου ὁ Πλατων συλ­ γκη να κανουμε καποιες, ἐν ποοκειμὲνῳ, παοατηοησεις πανωλαμβανει τη δικαιοσυνη ὡς συναοτηση της ταξης της ἐνυπαο­ στην κοιτικη αυτην. Ὁ Πλατων δὲν θ” αποδεχὁταν σε καμιακτης στην ψυχη του. Μια, ὼστοσο,παοαγωγη σημασία του ὅοου πεοιπτωση την υπαοἔη και την ἐφαομογη δυο τυπων δικαιο­δίκαιος εἶναι ἑκεινη, ὅπου χοησιμοποιεῖται ὡς μονοθὲσιο κα­ συνης,η ὁποια εἶναι μια. “Οταν στὸ σταδιο αὺτὸ διατυπώνει τιςτηγοοημα αποδιδὁμενο σὲ ὁμαδες η υπο­ομαδες, ἐφοσον τα σκεψεις του για την ταυτοποιηση της δικαιοσυνης, της ποαγ­μελη τους εἶναι δικαια κατα την κυοια σημασια του ὅοου.160 Ο ματουμενης στα δυο ἐπιπεδα, ἔχει υπ' ὅψιν του αυτα τα ὁποῖανΙειετοε ἐφαομὁζει τη διακοιση αυτη (κυοια­παοαγωγη σημα­ θα διδαζει πεοαιτεοω. Οι αποψεις του και ειδικα το τελικο τουοία) στὸ βη σταδιο της συλλογιστικης του Πλατωνος και ἐοωτα ουμπεοασμα, το ὁποῖο και δεχεται τα πυοα της κοιτικης τουποια σημασια του ὅοου δίκαιος ταιοιαζει στὁ δικαιος ἄνθοωπος νιεετοε, διαυγαζονται απο τὸ φῶς του Ἀγαθου. Μὁνο η συν­και ανθοωπος ποὺ κανει τα δικα του; Κι απαντα: ἑφὁσον τὸ β' Θηκη αυτη μποοεῖ να φεοει τη δικαιοσυνη τῆς πολης και τη δι­σταδιο συναγεται απο το α' σταδιο, θα 'ποεπε λογικα ὁ Πλα­ καιοσυνη της ψυχης σὲ σχεση ταυτοτητος, απαλλαγμενης απὸτων στὸν δικαιο ανθοωπο του β' σταδιου ν” αποδώσει την πα­ την πιθανοτητα διακοισης μεταξὺ του δικαιος1 και δικαιος2οαγωγη σημασία του δικαίου, ἐκεινην ποὺ αποδιδεται στην πο­ (κυοια και παοαγωγη σημασια του ὅοου δίκαιος) ποὺ ἐπεχει­Ζ) .οησε ποοηγουμἑνως ὁ νΙειετοε. 'Επειδη ατομο, πολιτικη ταἔη

160. οινωετοε,Πιοτωνικὲςμοιέιες, ὀ.ιτ.,σ. 175­175, 194­195. και πόλις μποοεῖ να ειναι τὸ ἴδιο σε ὅ,τι αφοοα το γνωοισμα

1 26 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ 1 2 7

της δικαιοσυνης, αφου η ταξη αποτελειται από ατομα και δικαιοσυνη της πόλης. Ποῶτα ἐκκινηση από την ψυχη. Ὁ δι­πόλις από ταξεις. Ώς ἐκ τουτου, έπειδη ὁ πυοηνας της συλλο­ καιος ποοκυπτει όταν τό καθε μόοιο κανει με τόν καλυτεοογιστικῆς αυτης εἶναι τό ατομο, συμφωνουμε απολυτως μὲ τόν τοόπο τη δουλεια του. Με την αντιληψη αυτη μεταφεοόμενηνιειετοε ότι ό Πλατων θα ηταν πιό ευλογο ποωτα να ἐξαόει την στην πολιτεια, η καθε ταξη της, συνισταμενη από ατομα πουψυχικη αομονια και ισοσοοπια και υστεοα να τις μεταφέοειὼς ἀντιστοιλουν στὸ μὀθιο Τηἔ ψλλλῆἐι Τὸ λωθιοιθλο μέσα ΤΟΌΘποοδιαθεση της ψυχης να ὲνέόγει δικαιοι στὸ πολιτικό ἐπιπε­ έπιτελει τό οικεῖο ἔογο. Άν η καθε ταξη εἶναι ἐπακοιβως αντι­δο. Ἀντι τουτου, ό Πλατων θέτει την ψυχικη αομονια ως συ­ στοιχη σὲ καποια πεοιοοισμένη ψυχικη λειτουογια (δημιουο­μπέοασμα των διανοηματων του.161 Στην καταληξη του Θι βι­ γ0ι <­· ἐπιθυμητικό, αοχοντες Θ λογιστικό, φυλακες <­ θυμο­βλιου τῆς Πολιτείας, ό Σωκοατης, απευθυνόμενος στόν Γλαυ­ ειδές), εἶναι αδυνατο οι πολιτες της πολιτειας να ἔχουν κοινηκωνα, παοατηοει ότι τό ποότυπο της πεοι ης ό λόγος πόλεως ανθοωπινη φυση, λόγῳ των μεγαλων διαφοοων μεταξυ τωνυπαοχει στόν ουοανό και αυτός εἶναι ό ουθμιστης της πολιτειας μελων των τοιῶν ταξεων. Ἀλλιῶς θα λειτουογει τό λογιστικότης ψυχης. Δὲν έχει σημασια για τόν Σωκοατη τό αν η ουοανια στους δημιουογους κι αλλιως στους φυλακες και στους ασχο­αυτη πόλη υπαοχει η θα υπαοξει καποτε, αφου, γι) αυτόν, ό ντες. Μέ αφετηοιακη αοχη την πολιτεια, ειναι δικαιη η πολι­σοφός πολιτης μοναχα σὲ μιας τέτοιας πολιτειας τα πολιτικα τεια ότανη καθε ταξη της (αοχοντες, φυλακες, δημιουογοι­έαποαγματα θα αναμειγνυόταν.162 Συνεπως, δὲν εἶναι αλλη η δι­ γαξόμενοι) έπιτελει τό οικεῖο ἔογο. Ἡ αντιληψη αυτη πεοι δι­καιοσυνη της πόλεως (γνὼοισμα αποδιδόμενο σὲ πολιτικα συ­ καιοσυνης, μεταφεοόμενη στην ψυχη, ποέπει να διαμοοφωνεινολα) και αλλη δικαιοσυνη της ψυχης (δηλωτικη σχέσεως), την ἴδια δομη ὡς ποός την αξια αυτης. Τα μόοια της ψυχηςόπως υποστηοιξει ὁ Χ/Ιειετοε. εἶναι, έτσι, αντιστοιχα ποός τα μέλη των τοιῶν διαφοοετικῶν

Τα ατομα και οι ὁμαδες μιας πολιτικῆς κοινωνιας, ποοσβλέ­ ταξεων, δηλαδη πσός τους ανθοὼπους τῶν ταξεων αυτων, τῶνποντας στό ιδεατό ποότυπό της, κανουν τα δικα τους μὲ τόν ὁπθιων °ἦ ψυχη κυθιθιθχεἶτοιι ἀπὸ θιθιφυθετικὸ ϋιΐθιλεἶο­ Έτσι,καλυτεοο τοόπο που η φυση τους μποοει να επιτελέσει τό οι­ υπό τις συνθηκες αυτές, τό καθε ψυχικό μόοιο θα εἶναι τσιμε­κειοποαγειν. Ό Ήειέτοε θέλει, σώνει και καλα, ό Πλατων να θές, διαθέτοντας τό δικό του λογιστικό, θυμοειδὲς κι επιθυμη­ἔβλέπε τη δικαιοσυνη αμφισημη, ἔτσι ώστε τα συμπεοασματα τικό, ένω οι διαφοοὲς μεταξυ τους θα εἶναι αντιστοιχες ποόςτου να ἦταν διαφοοετικα και όχι αυτα στα όποια κατέληξε. Ἡ τις διαφοοὲς τῶν ταξεων:ΙυΙὶε Αιτόεε από τη δικη της πλευοα παοατησει ότι αν πόλη και πλ­ (Ι) Φὐλωιεἐ­ἈΩλ0ντεε _τ· λογιϋτικὸατο ο εἶναι δικαιοι ὲ τόν ἴδιο ακ ιβῶς τ όπο, τότε τό συ πέ­ιι μ Ω ο μ

ασ αειναιπ ο λ ατικό ειτεα ισει καποιο από τι δικαιο­ο ιι ο Β τμ οκ ε ησυνη της πόλης μὲ στόχο ν“ ανιχνευσει τη δικαιοσυνη της ψυ­ λογιστικό θυμοειδές ἐπιθυμητικό λογιστικό θυμοειδές έπιθυμητικὸχης ειτε αοχισει από τη δικαιοσυνη της ψυχης για ν” ανευοει τη (Π) Ἐπικουοοι ­> θυμοειδὲς

ι6ι.Πβ. Αικὀθι, σ. 172, σημ. ε. ­ Δ /162 ΠΛΑΤ” ΠΟ/ι_,Θ, 5921) 2­5_ θυμοειδὲς λογιστικό ἐπιθυμητικό θυμοειδὲς λογιστικό ἐπιθυμητικό

Ε

1 28 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΙΤΟΡΙΩΝ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ 1 2θ

(ΠΙ) ΔημγοΌ9γοι,­ἐΩγαζὀμενοι _) ἑπιθύμητικό ψύχὴεἶναιτό ἴδιο ποαγμα, ἔχει, δηλαδη, τὴν ἴδια δομὴ, τότε,αύστηοα κοινοντας, τό λογιστικό μόοιο της ψύχῆς, ῶς αντι­4 /Φ\στοιχο τ” ταξ ς τῶν ύλακων­α όντων, θα ειναι κι αύτόηἔ η φ Ολ

ἐπιθύμὴτικό λογιστικό θύμοειδὲς ἑπιθύμὴτικό λογιστικό θύμοειδες τσιμεσές, μὲ λογιστικό, θύμσειδες, ἐπιθύμὴτικό, όπως ακοιβῶςκι ὁσανθοωπος ὡς όλον της πολιτικῆς ταἔεως τῶν φύλακων­

Καιη ΙιιΙὶε Αιτόειε παοατηοεῖ ότι ὁ Πλατων κακῶς ἐπεμεινε αοχόντων. Με μια δύναμικὴ θεῶοὴση τῶν ποαγματων στό μὲνότι πολιτεια και ψύχὴ ειναι δικαιες κατα τόν ἴδιο τοόπο κι ότι λογιστικό τῆς ψύχῆς, εφόσον κύοιαοχει ὁ λόγος, εἶναι δύνατόντα ποαγματα θαεἦταν διαφοοετικα, αν ύποστὴοιζε ότι πολι­ να ἐπιτεύχθεἴ αομονια, ταξις και ἰσοοοοπια όταν, μὲ τὴ σύν­τεια και ψύχὴ εἶναι δικαιες κατα παοόμοιον τοόποἔῶ δοομὴ τού θύμοειδούς, ὁ λόγος κατεύθύνει και τό ἑπιθύμητι­

Οι φιλόσοφοι και οι φιλοσοφούντες δὲν θέλούν τὴ φιλοσο­ κό. Στόν μακοόκοσμο τῆς πολιτειας, τό ποαγμα φαινεται δύ­φια να εἶναι αποκομμένη από τὴν καθημεοινὴ κοινωνικοπολι­ σχεοεστεοο. Ἑπειδὴ οι φύλακες δεν εἶναι ἔνας αλλα πολλοι.τικὴ ποακτικὴ. Γι' αύτό, ἑκόντες ακοντες, οι πλεῖστοι τῶν σχο­ Ἐδῶ εἶναι Τὸ σημεἶθ ὅπΟΌ ἡ ΑΠΠΘ8, στηθιἔονταἐ Τὴν ἐπιχειση·λιαστῶν στὴν πλατωνικὴ διδασκαλια πεοιταύτότητος πολιτειας­ ματολογια της, ύποστηοιζει ότι οι διαφοοὲς θα εἶναι μεγαλεςψύχης ἐν σχεσει ποός τὴν ἐνύπαοκτη σ° αύτὲς δικαιοσύνη, της μεταἔύ τῶν ατόμων: από τὴν αποψη της σύνηθισμενης ανθοώ­όποιας ὴ ψύχολογικὴ καιὴ κοινωνικὴ διασταση ταύτιζονταν, πινὴς σύμπεοιφοοας.16^ "Ο Πλατων όμως θετει τα ποαγματατηοούν ἐπικοιτικὴ η, τούλαχιστον, ἐπιφύλακτικὴ σταση. Οι κοι­ στὴν ιδεώδη τούς μοοφὴ: αν ἔνας ανθοωποςὴ μια ψύχὴ μπο­τικὲς παοατηοὴσεις τῆς Αιύτεε, διαποεπούς ἐοεύνὴτοιας τού οουν να ἐπιτύχούν τὴν πλὴοη αομονια μεσα τούς, μὲ τὴν εύλο­πλατωνικού ἔογού, εἶναι πολύ εύστοχες, όπως κι ἐκεἴνες τού για τού Ἀγαθού και τῶν Ἰδεῶν, τότε όλοι οι ανθοωποι και οιΚ/Ιεετοε. Ώστόσο, ἔχούμε τὴν αποψη ότιὴ ισχύς τούς εἶναι σύ­ ψύχὲς μποοούν. Ποαγματι, τα σύμφεοοντα και οι ἐπιθύμιεςνύφασμἑνη μὲ μια στατικὴ θεωοηση της πλατωνικὴς διδασκα­ τού λογιστικού αποτελούν αναδιπλασιασμό ἑκεινων τού όλούλιας ὡς ποός τὴ σχεση φύχης και πολιτειας. “Οταν καποιος με­ ανθοώπού. Τό ἐπιχειοημα της Αύιτεε γινεται ακόμη ισχύοότε­λετα τις ἑομηνεύτικὲς αναλύσεις τῶν δύο ἐν λόγῳ σχολιαστῶν σο στό θύμοειδὲς και πανισχύοο στό ἐπιθύμητικό μόοιο τῆςσχεδόν πειθεται ότι ὁ Πλατων διεποαξε σοβαοό λογικό ατό­ ψύχῆς, καθως επισης και στις αντιστοιχες ταξεις τῶν ἐπικού­πὴμα ταύτιζοντας τὴ δικαιοσύνη τῆς ψύχῆς ποός ἐκεινην της οων (στοατιωτῶν και στοατιωτικῶν) και τῶν δὴμιούογῶν όπού,πολιτεἴοις Μιὰ, ὼστὁσα δύναμικὴ θεώθηση της ὁομης και της αντικειμενικα, τό λογιστικό δεν εἶναι τό κύοιαοχο στοιχειο. Αύ­λειτούογιας τῶν μοοιων τῆς ψυχῆς και τῶν πολιτικῶν ταξεων, τό ύποβαλλει μια πιό πολύ στατικὴ θεὼοηση τῶν ποοηγούμε­μαθὼἔ ὲπἴσηἐ και τῶν μεταξύ Ἑούἔ σχέσεων, μποοετ να κοιτα­ νων σύσχετισμῶν. Μια δύναμικὴ ποοσἑγγιση τῶν ποαγματων,στὴσει τὴν κοιση μας πεοισσότεοο πλαστικὴ και εύλύγιστη, λι­ μὲ βαση τὴν κινητικότητα μεταξύ τῶν πολιτικῶν ταζεων, καιγότεοο μαθηματικὴ και πεοισσότεοο διαλεκτικὴ. τὴν αντιστοιχη διαφοοοποιηση τῶν ψύχικῶν μοοιων και αοε­

Πιό σύγκεκοιμενα, αν ὴ δικαιοσύνη στὴνποςλιτειοι και τὴν τῶν, καθιστα εφικτό οι ἐπικούοοι και οι δημιούογοι να σύμπε­

163. Ι. ΑΝΝΑΒ, Εἰσαγωγὴ στὴν Πσλιτεια του Πλάτωνα, ό.π., σ. 187­193. 164. Πβ. Αύτόθι, σ. 186.

0..

130 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ Ι 3 1

οτφεοοντατ οτττοἔ οτ ασλοντεἐι εἴτε ααταλααβανονταἐῖ εττε ατί κι να ασκεῖ ἔλενχο πανω στο θηοίο, με τη συνδοομη του λιο­ναταλααβανονταἔ το οττεοτατο αἔαοαα τῆἐ ττολττεταἔ­ Αοαετ νταοιου.165 Ὁ Πλατων ννωοίξει οτι ο «μεγαλος» ανθοωπος, κινα νινΟσν φοοετσι στον οττεοτατο βαθαοι τηἐ ανττστοτλτίἔ αἔταἔ οχι αυτος ο μικοος που εκποοσωπεί το λογιστικό, είναι ίκανοςη αοετης, δηλαδη της σοφίαε­ Με βαση τα ανθοωἶττνα αετοα να ὐποταξει το θειοτατο μοοιο της ψυχης του στο πιο αθλιοααί τὴ οοαὴ τηἐ ττολττεταἐ τταντοτε θα ντταολονν εττοτοοοοτ κατ καί μιαοο (το λογιστικο στο επιθυμητικο). Έτσι, αὐτὸ που συμ­| Ω χ ε : ·¬­ ~ 7 3 ί : ι 5 κ κ ι ι ε ι ι 3 ιοτίατονσνοτ· Ωστοσο, οτ μεν ποοατοτ αποοονν ν οναπτνἔονγ βαίνει στην ατομικη ψυχη με την αομονικη και ισοοοοπημενηπεοισσοτεοο το λογιστικό, χωοιἐ τοοτο να νινετατανησνλητοτα αυτην σχεση, συμβαινει μὲ τον ίδιο τοοπο και στην πολιτεία.σε βαοος του θυμοειδους καί οι δευτεοοττ εαττστιῶ το λοντοτοτο› Στον Πλατωνα δεν αναννωοίξονται διακοίσεις τυπων δικαιο­αε τετοτον τοοττοι ὥστε να αττοοοον να ελενλοον τνἐ επτθομτεἔ συνης, ὥστε αλλη να είναιη δικαιοσυνη της πολιτείας κι αλλητους. Έτσι ίσοοοοπία μεταξυ τῶν τόιξεων και μειιιἔσ της ψυχηςἔοο “Αν θεωοηθουν τα ποανματα αλλιῶς,τουτο είναιταἔεων ναί τῶν αοοττον τηἔ ψνλῆἑ θα ετνατ τι τοτα· Κατω απο ενοχλητικό. Μια, ωστοσο, δεοντολονικη εκδοχη της ἐσωτεοι­τον ουοανο των ίδεῶν, σε μια ίδεωδη πολιτεία, οπου η καθε τα­ ΜἘ ψηχολονικης καί της εξωτεοικης πολιτικῆς ποαγιιοιτιιιότη­ξη και το καθε ατομο ττοαττοον τα οτττα τοσο οτανναζοαενοτ τος μποοει να δωσει ὡς αποτελεσμα την πλατωνικη οὐτοπία.απο το φῶς του Ἀναθου καί των ίδεῶν. “Οταν ὁ Πλατων δεν Γυ αὐτὸ γινόμαστε μἀθτωεἔ μιαἔ ἐκ μὲῳυς του Πχάτωνοε ὰ­ἔχει καλη αποψη για τη σταση τῶν πολλῶν ἔνανττ τῶν αἔαολο πεγνωσμενης ποοσπαθειας να δημιουονησει συνθηκες αναλο­ιιόινει μια απλη διαπίστωση μὲ πεδίο ἀνσιφοοασ τη σννξὴθτ! πο­ νίας μεταξὺ δικαιοσυνης καί υγίειας, ἔτσι ὥστε να καταστησειλιτικη κοινωνία. Ἡ δικη του πολιτεία, ὡστοσο, είναι ιδεωδης σι­χφὲ§ ὅτι και ἡ ἴδια ζωὴ χανει απο την αξία της αν ατομαμε ίδεωδεις πολίτες. , καί κοινωνικα συνολα υπολείπονται ως ποος την επίτευξη της

Ὁ Πλαττσν οεν ἔλετ αννοτα τῶν ονσλεοετῶν ττον σννεαανε­ ίσοοοοπίας σε ψυχολονικο καί πολιτικο επίπεδο, δηλαδη τηςται η ταυτιση της πολιτικῆς καί της ψυχικης διυθιιοσοντίἔ­ Δν δικαιοσυνηςἔὀτνοντας μεγαλη δυναμη στο λογιστικό, τὸ Φιθιθιστα οοθατστίαο Μια κοινωνία οδηνεῖται με μαθηματικη ακοίβεια στην πα­παοανοντα του ανθοωπου ῶἐ ολοο Στο Θ' βτβλτο τῆἔ Πο/ατα­ οακμη. Ἡ ίσχυουσα πολιτικη δομη ἐξαντλεῖ αονα αλλα οίνου­ας ο πλατωνικος Σωκοατης ιι” εναν τταοαστατατο τοοττο απο­ οα τίς μεοες της. Ἡ ὥοα της κοίσεως αναβει τους οοαματι­δεικνυει πως το λονιστικο αναπαοανει, κατα τη διατυπωση

τ ` “ ' του ανθ ωπου ὡ ολου: μεσα στον ξπῖηε ΑΠΠΕΙΪ Πο Μωίἶπητεε , Ο ι λ ς ι λο θ ΕΟ ὲ 165. ΠΑΑΤ., Πο/1., ο, 5881» 6­58% 6. Πβ.1.ΑΝΝΑε, Ειοανωνὴ στὴν Πο/ικεεαανθοωττο ναταολα ενα πολομοοφο και πο Όκεαἰα ι ΠΩ ° μ τοϋ Πλάτωνα, απ., σ. 185­186.ατεφαλτα ἄγοοων καὶ ῆμεοων ζώων, ποὺ τα γενναωκαο τα μεἙα­ 166. Ι. ΑΝΝΑΞ, Εἰσαχωχὴ στὴν Πολιτεία του Πλάτωνα, ο.π., σ. 194. Πβ. Έβάλλει κοιτα βΟὐληΟη. ΤΟιυΈΟχ@ονσὔσ ὑττοτοχετ κτ ενα λοονταοα ΙΚΧΝΙΝ, Ρἰιποἰτ Μετα! Τἰτεοηι Τἰτε Εατἰν ακτἰ Μἰιἰτἰἰε Πἰαἰοςιιεε, Οίετεησοηιιικοοτεοο απο το ποοηνοομενο θηοίο, καί μεναλυτεοο απο Ρτεεε, Οποιοι 1977, σ. 205­206. Πβ. απ. ιῖοννε, Α” Ικιωιιιιειιοκ το Θκεεκἔναν ανθοωπο, ο οποίος είναι μικοοσκοπικος κι ὁ μικοοιεοοξ Εικιω, Ημιοιτιιιεοη οΗ.οΠ‹:1οΠ,1976,σ.65 κε.

ἔναν ἄὀυίοη τὰ ΈΩΜ αὐτὰ συγ%ΩΟὐΟνταΕ μονὑ 167. Κ. ΚΒΑΠΤ, Τἰτε Πε/ειπε ωεἰιιετιεε ιη τἢε Κεριιοἰιε, Τἰτε Οακτὺτιάἕεξ „ , , τι ι 3 ι 5 θ ι δοικρακιοκ το Ρἰιιτο, εο. Κ. Κτειιτ Οεωίστἰοςε Πσὶνετείτν Ρτεεε (1992) 1999, σ.μωε, Ενώ Ο ὀίτίθίίοξ Εχεί ΕἱΤΕίΈΌχεί, (ΠΟΤΕ ΈΟ εσωΤΕ@ί%Ο αν Ωωπθί Ή1­3317 333.

1 3 2 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ

σμους του Πλατωνος για μια δικαιη και τέλεια κοινωνια κατε­ναντιον ἑνὸς αδικου, ευτελους και ἑκφυλισμενου κοσμου. Ὁνομος, ακομη και στην πιο καλη στιγμη του, δὲν μποοεῖ να ικα­νοποιησει τις ιδιοτυπιες και τις ανομοιοτητες μεταξυ τῶν αν­

θοωπων. Ἡ πλατωνικη ουτοπια εἶναι ἐξαγομενο της συγκεκοι­μἐνης ἱστοοικης συγκυοιας, στοαμμἑνη, ωστοσο, ἐναντιον της.Ὁ φιλοσοφικὸς νους του μαθητη του Σωκοατη και του δα­

[6]

"Ενα παοαδειγμα πλατωνικου τοοπου ζωης:ι ι Ι ΰ : ~

σκαλου του Ἀοιστοτἑλη, αντιδοωντας μποοστα στην κατισχυ­ση της αδικιας σὲ μια πολη που δειχνει να βαοεθηκε τὸ μεγα­λειο της, ὁοαματιζεται και δομεῖ μια ανέφικτη στην ποαἔη δι­καιοσυνη, της ὀποιας, ὼστοσαη μεθεξη αοκεῖ για να κανει τηνπολη” και τουςιπολιτες ευτυχἐστεοους; Ι `

επικαιοοποιηση του μυθουτου Ἡοὸς του Ἀομενιου*

Ε Μ1Α1:1 ΠοΑ1Τ1ἶ:ΜΠἶΗ πεοιοδο ἔντονης και βαθιας κοι­σης των θεσμων σε παγκοσμιο επιπεδο, στην πιο κοι­σιμη, ισως, καμπὴ της ιστοοιας, ὅπου αοχισε ηδη να

ἐπικοατεῖη αοχη της αυτοδικιας και να ἐφαομόζεται δια πυ­οὸς τὸ δικαιο του ἰσχυοοτεοου, ἔντονη ποοβαλλει για τὸ καθεατομο και για το κοινωνικὸ συνολο η αναγκη της αναθεώοη­σης του τοόπου ζωῆς και συμπεοιφοοας σὲ ολο τὸ πολιτικο­κοινωνικὸ φασμα: απο τῶν κεντοων ληψης τῶν αποφασεωνκαι τῶν ὀογανωμενων συνολων μεχοι και του τελευταιου αση­μου πολιτη. ”Αλλωστε,η ανεξὲταστη ζωη, παοατηοει ὁ πλατω­νικὸς Σωκοατης, ειναι αβιωτη.168 Σὲ μια πεοιοδο ἐκπεσμου τηςαξιας του ανθοωπου και ιδιαιτέοως του υψιστου αγαθου τηςανθοὼπινης ζωης ἐν ὀνοματι του ανομου υλικου συμφἑοο­ντος, η υγιης φιλοσοφια και ὁ πλατωνικὸς φιλοσοφικὸς λογοςμποοουν να διαδοαματισουν ἔναν σημαντικο οολο ποὸς την

* Ποωτοδημοσιευτηκε στὸν τόμο Ροὁόπη, Ἑπετηοιδα του Τμηματος Ἑλ­ληνικῆς Φιλολογιας, Κομοτηνη 2005.

168. Πωσ., Ἀπωι, 388 5­6.

1 34 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΙΙΟΡΙΩΝ Ο ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΗΡΟΣ ΤΟΥ ΑΡΜΕΝΙΟΥ 135

ποττοοθονοὴ τὴἑ οτοτμοοφτοοὴἑ μι­οτἐ ἱοοοοοπὴιτονὴἐ ἔωὴἐ· Ὁ­ ἐπιλογὴ γινεται μεταξὺ ἑνὸς χειοοτεοου κι ἑνὸς καλὺτεοου τοο­ποτοοὴποτε οτοτνοὴοὴη ὼοτοοο› ντο νο οἶνοττ οτποτολοομοτττπὴ που ξώὴς. Χειοοτεοος εἶναι εκεινος ποὺ καθιστα τὴν ψυχὴ α­ποττ ντο νο ποττοτοτοτ ἔνοτἐ οτπο τοοἔ οοτπτεἐ ποοοοτνοττολτοιτοο δικοτεοη, ένῶ καλυτεοος εἶναι εκεινος ποὺ τὴν κανει δικαιο­της ανθοωποτητος, απαιτει γονιμη ποοσέγγιση και ταυτοχοο­ Έεοηγτπ ὀῃλαὀὴ ισοωοπὴμέγὴ: σοφή, ανδοεια και σώφοονα.νωἐ βτωοὴ τῶν οτἔτῶν τὴἐ­ Ἡ οονομὴ τοο πλοττωντποο λονοο Τουτο εἶναι τὸ βασικὸ κοιτὴοιο ἐπιλογὴς,ὴ οποια δεν εἶναι το­ἔνποττοττ οτὴ οτοτλοοντπὴ οἔτοτ τῶν οτοινοὴ!­τοττων τοο­ Το οοποο σο εὺκολη ὺποθεση, δεδομένου οτι δὲν γινεται μεταξὺ δυο σα­το και τελευταιο βιβλιο τῆς Πολιτείας ποοβαλλει ἕνα παοα­ φῶν αντικειμένων. “Ἀνὴ έπιλογὴ γινοταν μεταξὺ ἑνὸς αμιγώςοοτνμοτ ζωὴἐι ἐἔοττοοττπὴἐ οὴμοιοτοτο το οποτο ποττ θο τολοτ πο· ο χοηστου κι ἑνὸς αμιγῶς πονηοου βιουῃὴ συνειδηση δεν θι αντι­οοτττοοω οτοοοονὴοεωο ποοπττμονοτ νοτ οτοτφοτνοτ ποττοτ ποοον μετώπιξε κανένα ποοβλὴμα να διακοινει μὲ ασφαλτη γνώσημποοει ν" αποτελέσει τὴν αοχὴ ὸοθοτομησης τὴς ποοειας του τὸ π©ΟσφοΩὀτεΩΟ γι° αὐτὴνσὺγχοονου ανθοώπου. Συγκεκοιμένα,ὁ Πλατών παοατηοει οτι “Ενα παοαδειγμα­ποὸτυπο ζωῆς, έδοαζὸμενο στὴ δικαιο­ὴ οονοτοὴοὴ ὴ οποτοτ ποοοολοτοττ οπο τοοἑ οοομοοἐ το οοοοο σὺνη και τὴ χοηστοτητα, ένέχει ένα πλῆθος απὸ θετικης αξιαςνοο›ὴ λοὴοτὴ οοἔ ποοἑ το ὴθοἐ ποπ οτποττὴι ντο νο ετνοττ οοοτο­ χαοακτηοιστικα, αντιστοιχα ποὸς τα αονητικὴς αξιας έκεινουΧὴ οττἐ ἐπτλονοἐ τὴἐι θὰ ποοποτ νο μὴν οτνοττ οτνομνοτοτὴ οτοοἐ ποὺ θεμελιώνεται στὴν αδικια και τὴν πονηοια. Ἄλλώστε, ὸπονοοἐ ποττ οτι­Ξ οοοπολτεἐ τὴἐ ἔωὴἐ­169 Και τοοτο› πἐοοτ οπο τὴ Πλατων γνωοιξει καλὺτεοα απο καθε αλλον, και ποιν ακομηοοοομονὴ οοωοτὴτοτ ποπ τὴν ποτθοτοοτὴτοτ τὴἐ­ απὸ τὴ συγγοαφὴ του Φιλήβου, οτι στὴ ζωὴ στὸ χῶοο της αὺ­

Ὁ Πλατων, κλεινοντας τὸ δέκατο και τελευταιο βιβλιο της ξὴμένὴς ἑτεοοτητος απαιτειται συνδυασμὸς πολλῶν ποαγμἀ­Πθλπείαἔ ποπ οτφὴνοομενοἐ μὲ το οτοιτοτ τοο Στοποοττὴ τον πο­ τών, καθώς επισης και χωοιστὴ θεώοησὴ τοὺτων, ὥστε να δια­θο του Ἡοὸς του Ἀομενιου στὸν Γλαὺκωνα, παοατηοει οτι οι μωφωθετ στὴ συνειὁὴσὴ ὴ ὁοθὴ αντιληψη για μιαν αοετὴν τουψϋχές, μετὰ ἀπὸ τη χιλιετῆ %ὁιθΟιΩση τῶν ἀνθμημἀιων ΤΟΉΞ βιου,172ὴ οποια, στὴν ποοκειμένὴ πεοιπτωση,ισοδυναμει ποὸςοτο οτοτοτοοο ποπ ποττοο Χοτομ­οτ τὴἐ νὴἐ ποπ μοτοτ τὴν ποιοποοοὴ μιαν τέχνην βιου. Ὁ Πλατων, για παοαδειγμα, ὺποστηοιξει ὸτιτων ὴδονῶν ποὺ συνεπαγοταν ὁ ακηλιδωτος στὸν οὺοανὸ εἶναι αοκετα δυσκολο να γνωοιξει καποιος ποσο καλλος θα ποέ­βιος τους, αφου συγκεντοώθηκαν στὸ φωτεινὸ έκεινο λιβαδι, πει ν° αναμιχθει μὲ ποιὸν βαθμὸ πενιας ὴ πλουτου, καθώς έπι­ἐποοπεττοτ πλὴοωτοἐι νο ἐπτλὲἔοον τον ποπλο τὴἔ νοοτἑἔ ἔωὴἐ σης και με ποιαν συγκεκοιμένη διαθεση ψυχῆς, ώστε να γινει ὁτοοΞ› ιτἑοοτ οπο ἕνοτ μονοιλο πλὴθοἔ ποοτοπτον βτοο ποο ἔοεοε ανθοωπος καλὸς ὴ κακος. Και πέοαν τουτου, ποὺ κατατεινουνονὼπτον τοοἔ ο ποοφὴτὴἐι λοτμβοτνοντοτἔ τοι οπο το νονοττοτ τὴἐ ὴ εὺγενὴς και ταπεινὴ καταγωγη, ιδιωτικὴ ζωὴ και τα δη­Λοθιοοὴἔ­170 Ὁ Πλοττωνι οο ὴοον ποοβοττνοτ οο οοτοιτονοἐ ονοτοτ­ μοσια αξιώματα, εὺοωστια καιὴ ασθένεια, εὺμαθεια και ὴφέοουσες οσο και καταπληκτικές διατυπώσεις. Ποιὸς εἶναι ὸ ὁυσμαθειατ ὥστε, αναμειγνυομενα μεταξὺ τους καιὺπολογιζὀ­ποτλοτεοοἔ τοοποἔ ζτοὴἑ ποο μποοοτ ποτποτοἐ νο ἐπτλὲἔοτἐ Ἡ μενα απο καθε δοαστὴοια συνειδὴση, να συμβαλλουν, με βα­

169. ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ. Πολ. Ι. 61% 3­ 171. Αϋτόθι, 17 ειεσ 5­ε 2.170. Αὺτόθι, 1, 61­ιο 8­617‹1 5. 172. Αὺτόθιγ 1, 6180 1­8.

Ι Βθ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ Ο ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΗΡΟΣ ΤΟΥ ΑΡΜΕΝΙΟΥ 137

ση τη φυση της ψυχης, στην έπιλογη μεταξυ του καλυτεόου από τό θανατό του, υποστηοιζε μὲ ευσχημο τόόπο ότι τό ηδυκαὶ του χειοότεοου τόόπου ζωῆς;173 καὶ τό αλγεινό που τελουν σέ αντιπαοαθεση έπειδη ό θεός δεν

Οἱ ψυχές, μὲ βαση τὶς ποοηγουμενες έμπειοὶες τους, αν τὶς μπόοεσε κατα καποιον τοόπο να τα συμβιβασει, ένωσε τὶς κο­ῶφέλησαν η τὶς ἔβλαψαν, αλλα καὶ μὲ βαση τη γνωση τους, έπέ­ ουφές τους μέ τέτοιον τοόπο, ὥστε, όταν πόοσλαμβανει κα­λεγαν τόν τόόπο του κυκλου της νέας ζωῆς τους από υπεόαοιθ­ ποιος τό ένα από τα δυο, ν' ακολουθει έπειτα καὶ τό αλλο.176μα, έν συγκοὶσει ποός τό δικό τους πληθος, παοαδεὶγματα. Πολ­ Ἡδονη καὶ πόνος δεν αποτελουν έννοιες ταυτοπλατεῖς ποόςλές φοοές, ῶστόσο, συνέβαινε ν7 αλλαζουν ζωη κι από τα καλα τό αγαθό καὶ τό κακό, συνιστουν, ωστόσο, υποδιαιοέσεις τους,να πανε στα κακα καὶ αντιστόόφως. Μεόικα παοαδειγματα: “Ο εἶναι εἴδη των γενων αυτῶν. Ἡδονη καὶ λυπη εἶναι στόν Φίλη­Ὁοφέας διαλεξε τη ζωη του κυκνου από μισος πόός τό γυναι­ βο μεγέθη αναμεμιγμέναἔ” "Ο Πλατων δέν θα υποστηοιζε πο­κεῖο φυλο, ό Αἴας ποοτὶμησε ζωη λιονταοιου, μη στέογοντας να τε ότι ό ανθοωπος, ποαττοντας τό κακό, θα όδηγειτο ασφαλέ­γὶνει παλι ανθοωπος, λόγω της πικόὶας του στην υπόθεση των στεοα ποός τό αγαθό. Ἡ γυμνασια, ωστόσο, στους πόνους θε­όπλων του Ἀχιλλέως, ένω ό ”Οδυσσέας, κουόασμένος από τη ωοεῖται από τόν Πλατωνα ότι διευκολυνει πολυ την ευστοχηλαμψη της δόξας, έπέλεζε τόν ησυχο βιο του απλου ὶδιωτη.174 επιλογη του καταλληλότεοου τοόπου ζωης.Τὶ έννοεῖ στην ποο­

Κατα τη διαδικασια της έπιλογης του τοόπου ζωης, ὁ Πλα­ κειμένη πεόιπτωση ό Πλατων, "Ενας μεγαλος στοχαστης, μέτων διδασκει ότι οἱ συνειδησεις που πόνεσαν στη ζωη τους καὶ ἰσχυόη απηχηση στην έποχη του αλλα καὶ με διαχοονικη έπι­που εἶδαν αλλες να υποφέοουν, κανουν με μεγαλυτεοη πεοὶ­ δόαση στη φιλοσοφικη διανόηση, τέμνει τα ποαγματα με λόγοσκεψη την έπιλογη τους, επειδη δεν υπηοζαν απειοες καὶ αγυ­ ὁ ὁποῖος έμφανὶζει τέτοια πλαστικότητα, που μποοει να έπι­μναστες στους πόνους καὶ στα κακα. 'Ο καλυτεοος τοόπος ζωης, δέχεται πολλαπλους τοόπους αναγνωσης καὶ κατ” έπέκτασηὡς έκ τουτου, εἶναι έκεινος που στηοιζεται στην υγιη φιλοσο­ έομηνεὶας καὶ κατανόησης. Άν η συνειδηση, η ποοσανατολι­φὶα καὶ που συνδυαζει την αοετη καὶ την ἐμπειοὶα των κακῶν. σμένη ποός τὶς ὶδέες που εἶναι ταυτοχοόνως καὶ αξιες, εἶναιἩ αντιληψη αυτη αποτελεῖ ποοδηλωση ἑνὸς βασικου αζονος έκτεθειμένη στόν κὶνδυνο λανθασμένων έπιλογῶν πεοισσότεοοτης πεοὶ παιδείας διδασκαλὶας του Πλατωνος στους Νόμους, από έκεὶνην που, πόοεόχόμενη από τη ζωη των παθῶν, εἶναιόπου υποστηοιζεται ότι ηδονη καὶ πόνος αποτελουν δυο πη­ έζασκημένη στην αόετη καὶ η όποια ταυτοχοόνως δεν εἶναιγὲς που κυλουν τα νεόα τους στη φυση. "Οποιος αντλεῖ στην απειόη των πόνων καὶ τῶν λοιπῶν κακῶν, εἶναι έπειδη ὁ Πλα­καταλληλη, την καὶοια στιγμη από τόν ένδεδειγμένο χῶοο καὶ των, γνωοὶζοντας την αναγκαιότητα της υπαοζης του κακου ωςστη σωστη ποσότητα ευδαιμονει, ένω, αντιθέτως, έκεῖνος που υπεναντὶας, ἐν σχέσει ποός τό αγαθό, δυναμης,178 θέλει να ποσ­ένεογεῖ αστοχα δυστυχεῖ.175 Άλλωστε, ό Σωκοατης, λιγο ποὶν στατευσει τη συνεὶδηση όταν, στόν νέο κυκλο της ζωης της,

δὲν θα ζει μόνο κατω από τόν αστεόισμό των θετικων αζιῶν,

173. Αϋτόθι, Ι, 61εο 6­ε Ι. ­·­ζ17Δ_ Αὐτόθι, Ι, 61% 5­Ωω 2_ 176. ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ, Φαιὸ., 60ό 3­ο 7.

175. ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ, Νόμ., Α, 6366 5­ε 3. Πβ. Α. ΜΑΝΟΥ, Πυοσωκηατικη, πω­ 177. ΤοΥ ΑΥΤοΥ, Φα., κιεε Ι­2· 5­6.

τωνικη καὶ μεταπλατωνικὴ διανόηση, Αξιολογικὲς Έρευνες, ό.π., σ. 111. 178. ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ, Θεαίτ., 1768 6.

νι

1 38 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ 1 Ο ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΗΡΟΣ ΤΟΥ ΑΡΜΕΝΙΟΥ 139

αλλα θα εἶναι καὶ ὁ στοχος της πσοκλητικὴς έπιθετικὁτητας του ὴ ζωὴ στα ατεσία τὴἔ ἑτεσστὴτσἐτ σἰ ἐταταστεἐ τῶν πσνων ααἰ τῶνκακου. Άν ὁ Πλωτῖνος υπηοξε καλος έομηνευτὴς του Πλατω­ σναφσσῶν› ασντα σ) ἐὴετνεἔ τὴἐ ασετὴἐν εἶνατ αναναατσἐ αλλανος,ὴ αποψὴ του εἶναι ἰδιαιτέσως σημαντικὴ, ὅταν υποστησὶ­ αχτ ἐπασαὴἔ ασσ§ ντα τὴ σωστὴ ἐπτλσνὴ­ Τα Χσεταἔετατ ϋτὲεαανζετ ὅττ ὴ ἐμπετωςχ του ααχχοῇ ὀὀὴνεῖ 0' ἐνςχ©γὲστεΩη γνώση του ΈΟΙΪΈΟὉ; ΕΟ Πλόῖῖων δὲν ἐΤῖυχ8ὶ@Ετ άμεση απαντηση. εΩσ”ΕόΟΟ, σταμ­

αγαθου ὁσους ὴ δυναμη εἶναι ασθενέστεοη, ὥστε να γνωοὶ­ φώνωε πΩὸ£ τὸν μϋθα ὁ ανθυωπθε ἔχα μέσα του τὸν δαίμοναζουν το κακὸ θεωοητικῶς πσὶν τὸ πσαξουν.179 Ἀπὸ τὴν ανα­ που τον συνοδευει καὶ ὁ ὁποῖος διαθέτει τὴ δυναμη να συμβα­λσσῃ τησ δτατσττωσὴς αὐτῆς ττσσαστττσσν τα ὲἔηε; α) Οἱ ψσχὲσ λει στὴν πσαγματωση τῶν έπιλογῶν του.Τὸ πὁοβλημα ὅμως πουστσν ασσμσ τῶν ἰσεῶν, κατα Πλατωνα, Ματ στὴ νσητὴ ττσαγ­ τὶθεται ἐν πσοκειμένῳ εἶναι ὴ ἴδια ὴ έπιλογὴ, τί δηλαδὴ αποφα­ματικὀτητα, κατα Πλωτῖνον, γνωσὶζουν μόνο τὸ αγαθο. β) Ἡ αἰἔα Υὕ αὐτὴν­ Ο Ρ ννἰΙΙἰΘΠΙ$, ψνχθθευαπευτἠετ ὁ ὁπθῖθε ἔφασ­συνεὶδηση, κατα τὴν πεσιπλανησὴ της στὴν αἰσθητὴ πὁαγμα­ μόζει τὶς αντιλὴψεις του Ο Ιιιιτς στὴν ψυχοθεσαπετα καὶ ὁ ὁ­τικὁτητα, μποοεῖ να γνωσὶζει τὸ κακὸ θεωοητικα χωσὶς να τὸ πστσ€ ἑστταἔα τὴν Ττσσσσλὴ τσν στὴν αναλνσὴ ααα τὴν ἑσττὴνααποαττει. γ) Οἱ αδυναμες συνειδὴσεις λαμβανουν πσακτικὴ έμπει­ τῶν ανα­σων ὡἔ ἔναν τσσπσ σταννωσὴἔ καὶ ττσανττατωσὴἑ τῶνστα του κακου, ἐπειδὴ δέν διαθέτουν τὴν ἱκανοτητα να το πσο­ ατσαστῶν σὴμτσνσνστσαν ἱαανστὴτωντ στσασατα κατ, ασλαἔ σττσεγγὶσουν γνωσιολογικα χωσὶς να παὁὶσταται αναγκη να τὸ ααθε ψνλὴτ φέσσνταἔ μέσα τὴἐ ατα μσνασστὴ ἐσωτεσστὴ ννώσὴτπ©ςχξΟῃν_ ὁο Πλόῃ;ων7 μὴ ὐποστηοτζοντςχἔ μὲ χςχνἑνςχν τΩὀπο ὀὶΟὶ%ΟΓΕὲχ€”ῖΟιι, ΈΟῖΌιῖΟχ@ὸνως, ἀπὸ Έὴ δτΟι%0ι'ῆ ἐπτθιαμυθῖ να ανθϋμνη­τὴν έκουσια διαπὁαξη του κακου, συντασσεται μέ τὴ δευτεὁη σθετ αὴτὴἔ τὴἐ ννὼσσωα πσανττα πσὴ σνντστα ἕνα τταλτσ ασχε­αποψη, αναφοοικα παντοτε πσὁς το έν γένει κακό. "Ως πσὁς τυπικο θέμα που ἔχει μεγαλη βασυτητα για τὸν καθένα.180 “Ητὸν πσνσ ἢ τσ σσνατσθημα της λσττῃσ, ἐττστσὴ σσνὴθωσ ττσσ­ ψυχολογια του βαθους, για να συμβαλει στὴν ποαγματωση τηςσβαλλουν τον ανθοωπο πασα ὁ ανθσωπος φέοεται πσὸς αυτα, ἐπιθυμίας αυτὴς, συχνα καταφευγει στους μυθους καὶ τους θου­ὴ ἐχγὐμντχσὴ της τψηχεηε σ” αὐτὰ ἔχετ μαλλον τὴν ἔννοττχ της λΟΌς.£Ο ΡννΙΙΙΙΕΙΠ18ζ(υν”ΕΟιν8ὐετΕ1€Ι Ι1ΟΟ”ῖὀΟΟΈὸν μυθθ ἙΟΪΙ 3Η@ὸςἑτοτμὀτὴτόἔ της νὰ ὀἐχεττχτ μὲ ἀἔ|,0ῃ;Θὲπε|,(χ7 χωῷα νὰ σηντΩτ­ ἙΟ'υ Ἀ@μΕνυΟΉ ὅσθ %Οιὶ Έὴ δτὁΟ£σ%Ο£λυΟὶ ΈΟΪΙ Ο. .ΙΙ1Πἐ. :Ἀν ἡ ἐ3”ῖιλΟγὴ

βεταιὴ ν" αλλοιώνεται, τους πόνους, τα βασανα καὶ τὶς λυπες τσν καταλλὴλστεσσν βἰσντ σννθεσὴ αταἔ Ττλαασσἐ ασετῶν καὶγπου έπιφυλασσει ὴ ανθσώπινη μοῖὁα κατα τὴν πεσιπέτεια τὴς τὴἐ ἑττπετσἰαἐ τσσ ααττσα εἰνατ τσ απστέλεσμα ννὼσεωἐα αὐτὴζωῆς. Ύποδειγμα ὡς πσὁς τουτο αποτελεῖ ὁ γαλὴνιος τσὁπος Υνὼσὴτ ὴ ὸατσία βσίσαετατ στα βαθὴ τὴἔ ψνλὴἑ ααα ἔεχντέταττμέ τον ὁποῖο ὁ Σωκοατης αντιμετώπιζε τα δυσασεστα πεοι­ αφσσ ὴ ψνλὴ στα νεσὸ ααα τσν πσταασ τὴἑ λὴθὴα σὲν λανετατνστατικα καὶ αυτὸν ακομη τον θανατο. αλλα έσχεται στὴν επιφανεια υστεσα απο τὴν ἐπὶγνωση τὴς

Γιατὶ, κατα τὸν μυθο του Ἡὁὸς του Ἀσμεντου, αλλοι ευστο­ ψυχηυ ὕα %αττ της λαπαὴ ὅττ σὲ ααυιοτθν ανἠκαὴ ὅτι απ0μα­χουν καὶ αλλοι αποτυγχανουν; Τὸ μοντέλο ζωῆς, τὸ ὁποῖο πσο­ κυὐνθὴκε απὸ τὸν φυλακα δαιμονα.181τεὶνεται ὡς το καλυτεοο, υπὸ ποιές πσουποθέσεις ἐπιλέγεται; ὉΠλάτων φαωεταα νὰ υποσιῖηοίζεμ μέσα ἀπὸ ὅλο τὸ ἔ@γο του) ὅτι 180. Ε ιΝΠ.Ι.ΙΑΜ8, ()ειτΙ Ιυπἐ, ΡΙειτο, εισα Τἰςοτ ννοοσε, ἰιιπἔ δοεἰετν ο/τα Λιῖακω (2001) 2002, σ. 1­2.

179. Εντ., 1ν,ε, 7, 15­17. 181. Πβ­ Αὐτόα­

1.

Ι το ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΑοΣοΦΙΑ± ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑτΙοΙ>ΙΩΙ×Ι Ο ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΗΡΟΣ ΤΟΥ ΑΡΜΕΝΙΟΥ

ΕΗ ὰφοττντοὴ τὴἔ ψολὴἔ ὴὰτὴ ον μἑοοοἔ τὴἔ οονοτοὴτοττοτ­ πικο ὅσο και σὲ συλλογικο ἑπιπεοο. Ποαγματι, το μελανο στιγ­ὴοὴ τὴἔ ὰοτολὴοιτοντὰἔ ὰποτελοτ μ­τὰν ὴλὴοὴ τὴἐ ψολὴἔ νὰ μα,ὴ ὅιαψευσὴ ὅτι τα ποαγματα στὴ ζωὴ εἶναι ὅλα φιοτεινα,ἐπανακαμψει στον ἑαυτο τὴς, ἔτσι ὥστε, ὀξυνοντας τὴν κοισὴ δὲν ὐττσβαχχετ ττσνσ τὴν ανανττττ σττασἔησ τττατ σνναατττ ττσὺ ν=

τὴἔτ νι ὰνττλὴφοττ οττ› οφοοον τζετ οτον λῶοο τῶν ὰνττθὲοοων αντιμετωπιζει τις αντιξοότητες, αλλα, κυοιως, ἐζαιοει τὴν ικα­που συμπυκνὡνονται τελικῶς στο ζευγος «αγαθο­κακο», το νσττττα ἐἔανωνησ τταχσν αττσ τσ τταττσ κατ χασασ μέσα αττσ τὸν

ἔνὰ μἐοοἔ ὰοτοτὴ το ττοῶτὰ θὰ ττοὰτὰ· νὰ το οτττοτώὴεὴ ἐνῶ το πονο και τις λυπες. Ὁ Ἀοιστοτελὴς ὅιὅαξε ὅτι το χειοοτεοοαλλο θα ποὲπει να το αποφευγει, γνωοιζοντας το «ἐπιστὴμῃ σττασχετ ἑἔατττατ τσυ τταχτττεσσαιετ ἐνῶ σ Πχωττνσσ υττσστὴσν

ττοο ττοτοὰἐ»­182 Ἡ ὰοὴὴοὴ οτοοἔ πονοοἐ οὲν εἰνὰτ ὰοτοβὰοὰ­ ξε ὅτι ο λογος μποοει να μεταχειοισθει τα κακα ποος το καλυ­ντομοἐτ ὰλλὰ ὰντὰττοὴοτοὴ οτο ττονὰλοτο τοο ὰνοοὰὴττνοο πο­ τεοο και ὅτι αυτο εἶναι το οιακοιτικο σὴμιαὅι τὴς μιεγαλὴς ου­ποωμενου, καθὼς ἑπισὴς και πεοαιτὲοω ισχυοοποιὴσὴ του ναττττα να χσηστττσττστετ τταχῶσ κατ τα τταττα.Ιε5 ·ΙΟταν ἡ ανατσ­

οοὲνοοἔ οὴετνοο τὴἐ ψολὴο το οποτο ιτττοοετ νὰ λἑνετὰτ και λικὴ σοφια αποφαινεται ὅτι χαοα του ανθοώπου εἶναιὴ λυ­ὴὰοτοοτὴοτὴἐ ποὰ μετὰ τον ττονοτ ὰνὰιτὲνὰ τὴ λὰοὰ ὴὰτ τὴν πὴ του, ὅὲν θελει να πει τιποτ” αλλο πασα ὅτιὴ χαοα που ακο­ὴοονὴ­ Τὰ ὰνοοοοπτνὰ ττοὰνμὰτὰ οὲν οτὰνοὰφοτν τον ὴοὴὴο λουθει, σὲ αλλα ἑπιπεὅα, τις θλιψεις ειναι πιο λαμπεοὴ, ἐπειδὴτους; Ὁ Ο Ιιιοἔ θα οποστὴοιζε ὅτι ὴ γνὼσὴ, για τὴν οποια κα­ ἡ θχτψττ στταβετ ττἐχστ τα ἐνσστεσα βαθη τὴν ἐσωτεσστσττττα

τὰβὰλλετὰτ ττοοοπὰοὰὰ νι ὰνὰὴλὴοοτ» ττοοοονντιἐοτὰτ μὲ τὴν του ανθοὼπου, ἑπιτοεποντας ἐν συνεχεια στο εὐαοεστο συναι­ἐἔοοοονὴοὴ τοο ὰοονὰοὴτοο ὴὰτ τὴν ἐνοωμὰτωοὴ τῶν ττοοτο­ σθὴμα ν” αναουεται πιο γνὴσιο και πιο μετοὴμενο. “Ως ἐκ του­λοττονων τοο οτὴν ττοὰνμὰττὴοτὴτὰ τὴἐ οονετοὴτοτὴτὰἐ­ Τὰ τουιὴ συνειὅὴσὴ οικαιολογὴμὲνα ἐκοὴλώνει τὴν ἔμφυτὴ οοπὴοοὰοομὰτὰ τὴἔ τὰοτοτὴτοἑ τοο ὰνθοοοποο ὰοο ἔλοον ὴὰτοὴ τὴς ποος το αγαθο, το ὅικαιο και το καλο και οοθῶς ποαττειπτεοθετ ὴ οοτοὰοὴοοτ ὴὰτω οοτο τὴ φοὰτοτνὴ τὴἔ ἔνφὰνοὴ¬ οτὰν να ειναι ἔτοιμὴ για το κακο, καθὼς ἐπισὴς και για ὅλες του τιςἐπὰνὰὰονοοθοον οὲν θὰ οοτἔοον μονο τὴν ψολὴ ὴοὴ φὲοετὰὴ ἐκφανσεις. Ὁ πονος και ὴ θλιψὴ, ἔχει ὅικιο ο $‹:Ι1οΡοΙΙΙΙειιΙετ,

οοτο τὴ φοοὴ τὴ§› ποοἔ το ὰνὰοο¬ ὰλλὰ ὴτ οὴοτνὴν ὴοο ιοτοοοτ συνιστουν ισχυοὴ ποαγματικοτὴτα, πεοισσοτεοο αισθὴτὴ στὴτι ὰνττοοτὰ­183 συνειὅὴσὴ απ“ ὅ,τιὴ χαοα, και ὴ οποια αφὴνει τα ιχνη τὴς βα­

Ἡ ὴὰτὰλλὴλοτοοὴ οπτλονὴ ὰττοοοἑοτ ὰττο τὴ ννὼοὴ τὴἐ βὰ­ θια στὴν ανθοὼπινὴ ἑσωτεοικοτὴτα.θὐτεεπ; ὰλὴθεταε τιιε ννκτιε τηε λενκὐτπτὸε τπτ. κατα κει­ιο· το Πλάτων, στὸ Β βιβλιο τῆς Πολιτείας, αφηγήθηκε δια στὸ­νὰ λονον› ὴὰτ τὴἔ μολὰνὴἑ ὴὴλτοοἑ τὴἔ· Στὴν οτττὴοτντονιὰ τῶν ματος του Γλαυκωνος τον μυθο του Γυγὴ, ὅπου ο βοσκος τουσυνειὅὴσεων, αλλα και στον σιωπὴλο ὅιαλογο τῶν ασυνειοὴ­ βαστχτατ στατσὲχσντασ τὴν αττσστασττ απσ τσ φῶσ στὸ σκοτα­

ττον› ὰνὰθὴ ψολὴ›ὴ νομνὰομὲνὴ οτοοἐ πονοοἐ ὴὰτ τι­Ξ οομ­ ὅι, ὅοαπετευει απο τὴν ὑπευθυνοτὴτα του ­καθισταμιενος αο­φοοοο ιὴτοοοτ νὰ οομβὰλοτ ὰποτελοομὰττὴοτεοὰ οτὴν ὰμοτ­ οατος μεσῳ του ὅαχτυλιοιου­ και στοεφομενος σ” ἔναν ματω­βὰτὰ ὴὰτὰνοὴοὴ Ρτετὰἔο τῶν ὰνθοὼττωὴ τοοο οὲ οτὰττοοοτοτ μιενο ἔοωτα, ασχετο ποος ἐκεινον του Συμποσίου, κὲοοισε τὴν

182­ οτ”­› τν­ 8» τ των­ · 184. ΑΡΙΣΓ., Πολιτ., Η, 4, 13338 21­22.183. ΠΛΑΤ., Νόμ., Ι, 896€ 5­6. 185. Ἐν]/τα ΠΕ Ζ, 5, 2024.

Ι 4 2 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛοΣοΦΙΑ± ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΙΙοΙ>ΙΩΝ Ο ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΗΡΟΣ ΤΟΥ ΑΡΜΕΝΙΟΥ Ι 48

ὲπιτυχια ­ ἔγινε βοισιλιας ἐκ τύχης και δια φόνου. “Οσο να πε­ Οεμελνακὸ κΟηηΟιΟ και ΪελικΟ ακΟκΟ τηἔ νἐαἔ ζωηἔ τΟη§­188θανει και να ἐκμεταλλευθει καποιος αλλος τὴ μαγικὴ ιδιότὴτα Σ7 ἔναεαλλα ἑπι=πεΟΟ›η αναληψη αητη ἐνιαχηἶιαι ακα τα Υε­του λαμπεοου όσγανου του σκότους. Στὸν δευτεοο μυθο, του νΟνΟ§ Οτι· Οι|ληΟἙέ§› Οι τελαλνεἦ και Οἱ κὀθνεἑ ειναι Οι κΘῶτΟι›σπὴλαιου, στο Ζ βιβλιο της Πολιτείας, ὴ πσσεια εῖναγ ἀντηι μετα τὴ μετανοια τους, που κοινονται αξιοιτὴς βασιλειας τῶνστοοφὴ. Ἀπὸ του σκότους, ό φιλόσοφος ανόιγεται στὸ φῶς του ανααναν·αγαθου, για ν' αναλόιβει, ἐν συνεχεια, ἔχοντας ἐπιγνωσὴ της ααλανη ναν καλντεαξανααοπον ζωηἔ εἶατννλανεναν κα­ευθόνὴς του, τό ἔογο της διαφὼτισὴς τῶν αδαῶν δεσμωτῶν νωιαἶαα την ααααααη νηξ αναανηαηἔ νοηικααααα τῶν ααῖὀῶνκαι τῆς δδὴγὴσὴς τους στὴν όδό της αλὴθειας. Ὁ τελευταιος καν την ααοἔ αηταν φααα τηἔ ηηηιηἔ: καθωἔ αααηἔ και αε τημυθος, του Ἡόὸς του Ἀσμενιου, στὸ Ι βιβλιο τῆς Πολιτείας, θε­ αημβΟλη ταα θααϋ ΟαιμΟνΟΞ› ααα ενηκαΟκτΟη Οτην ψκλη ΤΟΟλει να ῦποδειξει ότι ό ανθοωπος κσατεῖ τὴ μοιοα του στα χε­ ανθαώπαν θαον ανοηιεααη· Ἡ ααμοννκη κινηση τῶν Ονααναυνοια του μὲ τὴ δυνατότητα τῆς ἐλευθεόὴς ἐπιλογὴς του, στὴν αωμ·ατων¬ γαὲ ΘηθικΟακη!αΟλη Ἐηνεαανανκη και αἔ ἘΟΕἙΞ ΜΟΈ­όποια όπόκειται ἐξ αναγκὴς.186 Άν ἔχει ἑξαιοετικὴ σημασια 9εΞ·θηναΤεΟε§ τηα ΟκΟβαλλα Ἑηνζηωθενηαη ενΟ§ τΟΟκΟΟ ἔωηἐπαοατὴοὴσὴ ότι ό μυθος του Ἡοὸς αντιστοέφει τὴν αλλὴγο­ ααααἶἔαμἶνον στην ναἔη καν την αααΟννα= παανμα παν σημαν­οια του σπὴλαιου, εἶναι ἐπειδὴ τὸ καλυτεοο ποότυπο της ζωῆς γ να αναν αντνατοηαα μἦταἔν τον μακαακααιἑον ααα τον ιακαο:τὸ ἐπιλεγουν και τὸ διδασκουνγ ὡς ἐπι τὸ πλειστον, ανθοωποι κΟααΟη· ΠΟΟκα·ταν για την κανθνα Οανμη Οναν ΈΟ καν ηπου ποοεοχονται από τὸ βασιλειο τῶν σκιῶν, ποὸς ἐκεινους νηκτα> κατα την παααεννααα\ ανααακαλια αεαα στην αναΟὼ°που ζουν κατω απο τὴ διαυγασὴ του ὴλιου του νοὴτου και του πινη ψηλη αηιαΟηΟΎΟΟνι3με την καλη ΤΟΌ§ ανα!­ιαἔη την ανα·αγαθου.187 Τὸ παοαδοξος πεοαν του ότι διακοινεται ἔνας νεος νκανα αηνθηκη ννα την ΟΘθΟτΟμηαη τηἔ πΟΟααἔ ταη ανθθώτπλατωνισμός, εἶναι ότι τὸ ποοσγειωμενο αυτό παοαδειγμα ζωῆς ἶνον παὸἔ τηνϋπαανααἶωαη νηἔ εννελἐλααἔ ταν· Εἰναν η αααπσοεκυψε από τὴν ανταλλαγὴ ἐμπεισιῶν μεταξυ τῶν ψυχῶν επισημη ωΘα› Οναν Ο Γηνηε ἶΕεΟκΡΘΟνεἶ την πΟΟκληαη ταυ Οα­ποὺ κατέθχονταν καθαοὲἔ ἀπὸ τὸν Οὐοανὸ Μ ἐχείνων ποὺ ἀ_ χτυλιδιου και ελκυστικα αποτελέσματα τῶν σκοτεινῶν επι­νἐβωναν ἀπὸ τὸ καθαωἠῳο Έσυ χὰσματοε τηε γῆἔ· Θά =χεγε θυμιῶν τουχκοιι οταν οι δεσμῶτες του υπόγειου σπὴλοιιου απαλ­καποιος ότι οι ψυχὲς που ὑποφεοουν, αν εἶναι σε θεση να κα­ λαααονταα απο τα αεαααῦτονιἕ· Ο] μαθω αὲν παααφεαονναα ναανουν τὴν καλυτεοὴ ἑπιλογὴ, εἶναι ἐπειδὴ κοατουν από τὴ δικὴ αΟηλ'·κη αναααΟα"ίωνη› αλλα νια Οηαωηανικη εθαηναα· εΥκΟτους ἐμπειοια τὴ θεωοὴτικὴ γνὼσὴ τῶν κακῶν της ζωῆς ὡς ποο­ ναν ΟΟΟν αηνΟν›.η ἦπ'·λΟΥη ἘΟΟ καἙαλληλΟτ\εΟΟη ΈΟΟΪΕΟΟ ζωηἑστατευτικὴ ασπιδα, ποοκειμενου να ποολαμβανουν ἢ και να αεν νννεταν α Ρηοα αλλα αναν' ανα €α'·αΟκηἔ αααηιαανα πανὑπεοβαινουν πόνους, θλιψεις και πικοιες, και ἐπειδὴ υιοθετουν ακα τη Ονκη ιἶηἔ Οηναικκη­ ζΩατΟΟΟι η αἶαθεἐαη πΟΟΟηλωαη σὲτὴν καθασότὴτα και τὴ δικαιοποαγια τῶν οὐσανιων ψυχῶν ὡς καπονεἔ ααλεἔ και αἔνεα μετα τη αναμ~ΟΟφα)αη τῶν βααικῶν

δομῶν του χαοακτὴόα και της πσοσωπικότὴτος, δειχνει ότι, λι­τπ γο ὴ πολυ, πἑοα από τα κοινα ὴθὴ και τις συνὴθειες, ό ανθοω­186. Πβ. Β. ΒΠΖΑΝΝΕ, Τιιε Ιἰιης οί Ογςοε, Πολιτεία, ΡΙειτο®ε Βἰειιοςυεε,

Ιἔεριιόϋσ, 1996.`

Ιετ Πε. Αααα. Ιεε. Πβ. ΙΤΛΑΤ, Πεκ., Ι, εμε Ι­6158 3.

Ι.

Ι 44 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΑοΣο‹Ι›ΙΑ± ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΙΙοΡΙΩΙ×Ι Ο ΜΥΟΟΣ ΤΟΥ ΗΡΟΣ ΤΟΥ ΑΡΜΕΝΙΟΥ Υ 45

ττοἐ οτνοτἶὴτοτ κτ ἑἔεοοτοτετ τον τοοττο ἐντετνον τὴἑ ἔωὴἐ ττοὴ Γλαύκο, του ὁποιου αληθινὴ μοοφὴ κούβεται απο κοχύλια,οτνοττ ονττφωνοἔ μὲ ττἔ οτἔτεἐτ ττἐ ποττοτθὴοοτέ νοττ το οοοτμοττοτ τον­ φύκια και πετοες.19Ζ “Ωστοσο οιαθετει τὴν ικανοτητα, συμφώ­

Οτ νομοτ τον τνβεονουν τον νοομο οὲν ἑπτβοτλλονν οτὴ ον­ νως ποος τον μυθο του Ἡοος, να πιεῖ. απο τὸν ποταμὸ τῆς λή­νθιὀηση ΤΟ Τι ἑ%(λσΈΟἹἶίἱ θὰ ποθιἔει. Τῆς ΤΠἹῖΟβθιλλΟΌν, ὡσιῖὀσθ, θηἔ τόσο νεοόυ όσο δὲν τὴν χάνω νὰ ἔεχνα τὸν ἑςχῃτὀ τηςἐη

τὴν οτνοινττὴ τττοτοἔὴἐ τττοτ§ τοτἔὴἐ οτι­9 ονἑψοω ττοττ ττἔ ττοοτἔοτἐ τις γνώσεις και τις ἑμπειοιες που εἶχε ποοσλαβει.193τής, τὴν οποια ἔχει καθε δικαιωμα νι ανασυντασσει, ποοκειμἑ­ Ἡ ψυχή, αν εἶχε ὡς αφετηοιακὴ αοχὴ στις ἐνὲογειες της τὴννοο νὰ ετνοττ οι­οονῶἐ οτντοτττοὴοτοτμὴ οτοτ οτττὴμοττοτ τὴἔ ἐοωτο· αληθινή της φύση, αφαιοουμενων τῶν ποοσθετικῶν στοιχει­οτνοτὴτοἐ τὴ€› Χωοτἐ νὰ τὴν νοττοτονοτ νοττοτ τοοττον ἑττὴττνοο­ ων, τα ὁποῖα ποοσλαμβανει κατα τὴν ἐνσώματη ποοεια της, κινο­ Στὴ οονετοὴοὴ τῶν οτολοττων Ἑλλὴνων ὴ κοομτττὴ ὴοττ ὴ αν ἑστιαζε τὴν ποοσοχή της στὴν καθαοότητα και τὴ φιλοσο­ὴθικὴ ταἔη ὁμολονουσαν και ὁμονοουσαν. Μετα τα μιασμα­ φη σταση της, θα ἔκανε πολύ οιαφοοετικὴ επιλογή. Ὁ Πλα­ττκοτ ἐννλὴττοττοτ τον οτκοτ τῶν Πελοπτοῶν ο ὴλτοἔ οτνὲτοτλο των, συνεπώς, οταν εισηνεῖται ως καλύτεοη ἐπιλονὴ ἔναν μει­οοτο τὴ ονοὴι­­­189 οτ νο!­τοτ τὴἔ Ψοοοωἔ οὲν ττοτοειτττοοτιξοον τὴ κτο τοοπο ζωής που πεοιλαμβανει τὴ θεωοητική, ὅπως επιση­οονοτοὴοὴ νι οτνοτλοτμβοτνετ τὴν εὴθὴνὴ τῶν ἐτττλονῶν τὴἔη μι μανθηκε, γνώση του κακού, ποοσοιὀει βαούτητα στὴ ζωὴ τουἐλ8Όθ8@ιθι Κι ἐνΈιμόΈη”Ε(1, χωθια νὰ Ήινθτιῖθιι θιόΩΟιΈΟ 'Κι κόσμου τῆς ἑτεθότητος και τὴν πεΟ¿πὲτε¿ςχ τηα ιψηχης στὴνματικὸ τΩόπΟ­ Ἡ ἐννομνοιοὴ οτοὴἐ ττονοοο το ποοοοτο νο­ πολλότητα και στὴν πολλαπλοτητα του αισθητου κοσμου. Ἡτττοτἔ στον τὴἐ ἀνθιλονοτ Χτοοτἔ νὰ λοτνετ τον ἑοτντο τὴἔι τὴἐ πο· ἐν λόγῳ ἑπιλογὴ ἐγειοει κι ἕνα αλλο ποοβλημα: πως ὴ συνει­οεχει τὴ δυνατοτητα να μεταβαινει απο το φῶς στο σκοτος κι ὀηση ἔχει θεωοῃ­"κή γνώση του κακού, χωοις να τὸ ποαττει;οτνττοτοοφωἐι Χτοοτἐ νὰ οὴοτοτντοτἔοον το μάτι­οι τὴἐῖ νοττ Χωοτἔ Ἡ σταση αύτὴ οὲν ἔχει τὸ στοιχεῖο τῆς ἐκμεταλλευτικοτητος,νοτ τοφλὡνετοττ·190 Ἡ ττλοττωντττὴ οτνττλὴψὴ οτνοττ οοτφὴιἐ­ Ὁ μὲ τὴν ἔννοια οτιοισυνειοήσεις,σὲ μια τετοια πεοιπτωση,λαμ­οτνθοωττοἔ εἴτε φἑοετ εἴτε ολτ το οοτλτολτοτ τον Γτινὴκ οτι­Ξ ἐτττ· βανουν υπ” οψιν τους τις συνέπειες τῶν ποακτικῶν ἐνεονημα­λονὲἐ νοττ οτοτ ἐνεονὴμοττοτ τον ἔλετ ὼἔ χοττὴοτο και τολτνο των αλλων συνειοήσεων του παοοντοςὴκαιτου παοελθοντος,οττοττο τὴν οτἔτο τὴἐ οι­νοττοοονὴἑ οὲ ιττοτ οτοτοττετοτ λοονοο οτε­ Συνκεκοιμενως, αν μια συνειὀηση δεν ποοσβλεψει στα αονη­λεὴτὴτὴ ποὺ νοτλὴπτετ το οτοτοτὴττοτ ολτ μονον οτὴτὴἐ» οτλλοτ τοι τικα βιώματα και στις επιπτώσεις τῶν ἐνκληματικῶν και τῶντὴἐ οιλλὴἐ ἔτοὴἔ· Ἡ ἐλοοθοοτοτ τὴἔ ψνλὴο ττοὴ οοτττ!­τοτζοτοττ οτττο ποαξεων αοικιας ἐκ μέσους τῶν αλλων συνειοήσεων, πῶς θατὴν τελτττὴ τὴἐ οτοτοὴ οοτένοτνττ οτοτ πολλὰ ττοτοοτοετνμοττοτ βτων¬ οιαμοοφὼσει μεσα της τὴ θεωοητικὴ γνώση του ποσο ανοοθο­νοττοτἔτὼνοτοττ οτοτν ννωοτιζοτ νοττ οτνοτ­ννωοτζοτ τον νοομμἐνο οοξες, αντικανονικὲς και καταστοεπτικὲς εἶναι οι ἐν λόγῳἑαυτό της.191 Ὁ Πλατων τὴν παοομοιαζει με τον θαλασσιο παχἔεφἔθ ὥστε νὰ μὴν τἰα ἐπαναλἀβεν;

Ἡ κατανοηση ὀοισμενων αντιλήψεων ἑνὸς μεγαλου οια­

189. ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ, Πολιτ., 2680 8­Ζ692 5. Ο190. ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ, Πολ., Ζ, 51821 1­3. 192. ΠΛΑΤ., Πολ., 1, 6110 7­61 5.191. Πβ. 5. ΒΑΥΕΕΒ, Ρἰατοτ Ηερμὑἰἰσ. Απ Ιτιττοειιιετἰοκ, Εοἰυοοτἑ Πιπἰνετ­ ¬ 193, ΚΑΤΗΒΥΝ Α­ ΜΟΚΟΑΝΥ Μ)/ῃι αῃα Ρ;Υ¿Ζ0δ0ΡχΟχ #07" Με Ρχεδοω­ωίω

εἰτν Ρτεεε, 1999, 0. 159. Το ΡΖατο, Οειυοτιαςε Πηὶνοτεὶτν Ρτεεε, 2000, σ. 209­210.

ιο"

146 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ Ο ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΗΡΟΣ ΤΟΥ ΑΡΜΕΝΙΟΥ 1 47

νοητη, όταν ποοπαντός αποτελουν ασυνέχεια στὴ συνέχεια οτοος ττετοοιομοοε της ζωῆς οὲν εἶνοὶτ τίττοτ° αλλο ποιοα ἔγοιετης διδασκαλιας του, θεομαὶνουν τὸν ποοβληματισμὸ καὶ δὲν άλλος τοόπος ἰσχυοοποὶησης τῶν δεσμῶν της συνειδησης καὶἐπιτοέπουν, συνηθως, τὴν έἔαγωγὴ ἑνὸς ασφαλους συμπεοα­ του αγαθου. Ποαγματι, ό φιλόσοφος αποκλεὶεται να εἶναι καὶσματος. Στὴν ποοκειμένη πεοὶπτωση, κι αν ακόμη δοθεῖ έμφα­ φιλοφευδὴς.196 Ὁ Πλατων δεν θα υποστηοιζε ποτὲ τὴν απα­ση στὴν ποόθεση του κειμένου καὶ όχι στὴν ποόθεση του συγ­ θεια που δίδασκαν οἱ Στωικοὶ καὶ δεν θα υὶοθετουσε ποτέ τὴγοαφέως, τὸ έοωτημα γιατι δ Πλατων έδωσε ποοτεοαιότητα διδασκαλία τους ότι ὁ ανθοωπος ὴ θα ἦταν το ποότυπο του σο­στὴν έκγυμναση της ψυχῆς στους πόνους, στὶς λύπες καὶ στα φου­εεὐδαιμονος ὴ θα ἦταν ὁ χεὶοιστος όλων, χωοὶς να ὐπαο­κακα δεν μποοεῖ ν° απαντηθεῖ κατα τοόπο τελεσὶδικο καὶ ὸοι­ χουν ένδιαμεσότητες μεταξυ των δυο ἐν λόγῳ ακοοτητων.στικό. Μηπως εἶχε ὁ Πλατων συνειδησιακὴ κοὶση, από πολυ Τα μόοια της ψυχης, τὸ λογιστικό, τὸ θυμοειδὲς καὶ τὸ έπι­νωοις, έν σχέσει ποός τὸ έξιδανικευμένο ποότυπο ζωῆς που θυμητικὸ δεν ἔχουν μόνο τὶς αντιστοιχες αοετές τους, τὴ σο­εἶχε ποοτεινει μὲ κέντοο τὴ θεωοια των ὶδεῶν; Μηπως ηθελε, φια, τὴν ανδοεὶα καὶ τὴ σωφοοσυνη, αλλα καὶ τὶς αντίστοιχεςασυνειδὴτως, να τὸ υπονομευσει ταυτοχοόνως με τὴν ποοβο­ κακιες τους, τὴν αμαθεια, τὴ δειλὶα καὶ τὴν αμετοια. Συνεπως,λη του; "Η μηπως ηθελε, στὴν πιὸ έπὶσημη στιγμη, να φωτὶσει οἱ αοετὲς της ψυχῆς δεν εἶναι δεδομένες ὴ έξασφαλισμένες,μὲ έντονο τοόπο, τὸ μεγαλεῖο του ανθοὼπινου πεποωμένου;Ἡ αλλα ττοοκοτττουν ὡς ὸοτοτὲλεομοι μτας οτὶμοττηοῇς τταλῃε τηςτελευταὶα έκδοχὴ ἐνισχυεται όταν, λὶγο ποὶν απο τὴ διηγηση φυχὴς ποὸς τὶς αονητικὲς έκεῖνες δυναμεις που απειλουν καὶτου μυθου του Ἡοὸς του Ἀομενὶου, ὁ πλατωνικὸς Σωκοατης όπονομευουν τὴν αληθινὴ φυση της. Το λογιστικό μέοος τηςδὶδασκε ότι σὲ καθε ποαγμα διακοὶνεται τὸ καλό καὶ τὸ κακό. ψυχης ἔχει ἐκ φυσεως τὴν ταση να θέτει ως σκοπο του τὴν κα­Έτσι, τα ματια έχουν τὴν όφθαλμια, τὸ σῶμα τὶς νόσους, τὸ σι­ / τακτηση της σοφὶας, ποαγμα που σημαινει τελικώς τὴν ανα­ταοι τὴν έουσὶβη, το ξυλο τὴ σηψη καὶ τὸ Οὶδεοο τὴ Οκαϋοὶα­ γωγὴ στον κόσμο των ἰδεῶν. ”Ωστόσο, δὲν συμβαὶνει αυτό μὲΤὸ κακό καὶ τὸ νόσημα εἶναι ένυπαοκτα σὲ όλα.]9^ Άν αο­ ολες ανεἔοιιοέτως τὶς ψυχές, αφου, καποιες, λησμονὼντας τονοωστια ­κι όχι οἱ κακης ποιότητος τοοφὲς­ φθεὶοει τὸ οῶμα,ἠ ἑαυτό τους καὶ χανοντας τα φτεοα τους, όπως θα υποστηοιζεψυχη, αν θεωοηθει καθὶ ἑαυτὴν καὶ ὅχι στην ἔνωαη τη; μὲ τὸ παοαστατικα ὁ πλατωνικὸς Φαϊὁοος, πλανῶνται στὸ πέλαγοςσωμα, εἶναι αφθαοτη καὶ αθανατη, αφου η αδικία. η ακολα­ της αγνοιας, με όλες τὶς επιπτώσεις αλλοτοιωσης που συνεπα­σὶα, ὴ δειλὶα και ὴ αμαθεια εἶναι μόνο ποοσθετικα στοιχεια γεται τουτο. Τα διανοηματα του Πλατωνος έκφοόιζονται μέσωστὴν ουσια της, τα ὁποῖα ἡ ψυχὴ μποοεῖ, ὕπὸ ὁοὶαμένωλς ὅ­ γ μιας μυθογένεσης σε ό,τι αφοοα στὸν τοόπο, ένω σε ό,τι αφοοαοους, ν° αποτιναξει, αποκαλύπτοντας την αληθινη της φὐαη.195 στὸν χοόνο, εκδηλώνονται σὲ μὶα στιγμὴ που οἱ ψυχές έτοιμα­Με βαση τὴν ταξη αὐτὴ τῶν ὶδεῶν,ὴ θεωοητικὴ γνώση του κα­ ζονται, μετα τὴν ποογενέστεοη, ν° αοχισουν μια νέα ζωη. Ἡκου, αλλα καὶ ὶἦ ποακτὶκἠ τΟΌ πυἴθατ τὴν ὁπθὶα δΟ%ὶμαἔεὶ ὁ πλατωνικὴ διδασκαλὶα τόσο για τὸν καλυτεοο τοόπο ζωηςανθοωπος όταν, ένεογωντας κατ° ανθοωπον, λυγὶζει μποοστα όσο καὶ γι° αυτους που έχουν αυξημένες πιθανότητες να τὸν

· ἑπιλέξουν, αἰφνιδιαζει κυοὶως έκεὶνους που συνηθισαν ἔναν194. ΠΛΑΤ., Πο/ι, 1, ωεε 6­60% 4. ­Α195. Αὐτόει, 1, 60% ­ εαυ 7. 196. Αὐτόει, ΣΤ, 4ε5ο 12­(1 1.

1 48 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ Ο ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΗΡΟΣ ΤΟΥ ΑΡΜΕΝΙΟΥ 1 49

έντελῶς διαφοόετικό τοόπο αντιμετώπισης τῶν ποαγμάτων έκ λυπη. Στὴν ὴδονὴ καὶ τὴ χαοά, ῶστόσο, παοατηοουνται πολ­

μέοους του Πλάτωνος. Ἡ γυμνασὶα στοὺς πόνους έομηνευτη­ λὲς παοαφθοοὲς τῆς αληθινὴς ουσίας τους στα κατωτεόα ἐπὶ­

κε, ανωτέοω, ὡς θεωοητικὴ γνωση του κακου. Ἡ ἐομηνεὶα πεδα της ποαγματικότητος. Πολλοὶ ανθοωποι, ἐπειδὴ δέν εἶ­Ογ­υτὴ ἐπγὁὲχετω ὁχοχχἠἐγωση· ναι γνωστες των αληθινῶν ὴδονῶν, ὡς αδαεῖς της αληθειας δέν

Ὁ πόνος, σωματικὸς καὶ ψυχικός, πεσιλαμβάνεται στὸ πλά­ ἔχονν ὀοθὴ ἄπθψὴ ως ποὸς τὸ τι εἶναι ὴδονὴ, πόνος, λυπη καὶτος τὴς έννοιας του κακου, πλὴν όμως εἶναι ανέφικτο ὁ ανθοω­ μέση κατάσταση. Ὁ Πλάτων, στὸ σημεῖο αυτό, μνημονευει τὸπος να μὴν τον δοκιμάσει πόακτικά. Νόσοι, λυπες, αλγὴματα πΘὶΩόὶδεινμΟι τ0υ φυσικου χὼοου όπου ὺπαοχουν τα πόοσανα­

δὲν αφηνουν αποόσβλητα σωμα καὶ ψυχη, κατω από ὁποιέσ­ τολιστικα σημεὶα ποὺ λέγονται κάτω, μέσον καὶ ανω. Πολλοὶ,δὴποτε συνθηκες. Ἡ ασκηση στοὺς πόνους δὲν ἔχει μόνο τὴν ποοευόμενοι από τὸ κατω πόὸς τὸ ανω, φτάνοντας στὸ μέσον

έννοια της αποδοχης τοὺς μέ αἔιοποέπεια ὴ τὴν ένὶσχυση της νοο ἀνομονοὼντοἐ το ονοέοτημοι ποο ἔλοον οὶονοοο­› νομίζουναντοχης της ψυχης, αλλα εἶναι ένα αναγκαὶο στάδιο, πόοκει­ ότι έχουν φτάσει στὸ ανώτατο σημεῖο, κατα παοόμοιο τοόπομένου ὴ ψυχὴ ν” αναχθεὶ σ” ένα αλλο, πιὸ οὶκειο ποὸς τὴ φυση ποὸς έκεινους ποὺ από της λυπης κινουμενοι σέ μια μέση κα­της, όπου τὴν αναμένουν όχι πόνοι αλλα καθαοὲς ὴδονές. Με­ τόιστασὴ, στὴν ὴσυχὶά της ψυχῆς, έχουν τὴ βεβαιότητα ότιταἔὺ ἡδονῆς καὶ λυπης παοατηοεῖταὶ μια μέση κατάσταση, απολαμβάνουν τὴν ὴδονὴ, έκλαμβάνοντας τὴν έλλειψη λυπης

όπου έἔουδετεοώνονται τα δυο ακοαῖα συναισθηματα ὴ πάθη ὡἐ ἀληθννὴ ῆὁ0νὴ.197

της ψυχῆς, ὺπέο μιας μέσης κατάστασης ποὺ εἶναι ὴ ὴσυχια Ἡ ἐκγυμναση τὴς ψυχῆς στοὺς πόνους, στὶς λυπες καὶ στατης ψυχῆς. "Οταν κάποιος λυπεὶται, ἐπιζητεῖ τὴν απαλλαγὴ από νονὰ οὲν ἔλεν Έὴν ἔννονο μονον Τηἐ ἀπολλονηἐ τοοἐι ἐπειδὴτὴ λυπη ­όχὶ τὴ χαοα­ τὴν ὴσυχὶα της ψυχῆς, ὴ όποια έκλαμ­ / τουτο δὲν σημαινει τὴν κάοπωση της αληθινὴς ὴδονὴς. "Ωστό­βὰνεταγ ὡς χαοὰθ ἐνῶ ὅταν χἀπογος πάψει νὰ χαωεταηὴ ηση­ σο, τὸ μέσο αυτό στάδιο εἶναι αναγκαῖος όοος για τὴ δικαίωση

χὶα της ψυχῆς ποοκαλει λυπη. Συνεπῶς,ὴ ὴσυχυα της ψυχῆς,ὴ του ἐπὶλονηἐ ἑνοἐ τοοποο ζωηἔ ποὺ ἔλεὶ ἑνοποοντη τὴν ποιοομεταξὺ ὴδονὴς καὶ λυπης, πόοκαλεῖ, αναλόγως των συνθηκων, του πόνου καὶ τῶν κακῶν. Ἀοκει να διαθέτει κάποιος τὴν ποοαι­

ὴδονὴ καὶ λυπη, μέ δεδομένο ότι ὴ αονηση τῆς λυπης δὲν εἶναι σθηση νυ αφηνει πισω του τα μεικτά συναισθηματα ὴδονῆς καὶὴδονὴ καὶ ὴ αονηση της ὴδονὴς δὲν εἶναι λυπη. “Ο Πλάτων δὶ­ λοπηο ἐνολ ποέοοέλλἠλωἐν νὰ ονοέθὲτεν τὴ οοφίο νο ννοοοίἔεν οτν

δάσκει ότι γαληνη τὴς ψυχης, ὴ μέση κατάσταση, δέν εἶναι τὸ καλὺτεοο ­ὴ μετάβαση από του πόνου στὴ γαληνη της ψυ­ουτε χαοα ουτε λυπη: φαὶνεται χαοα συγκοινόμενη ποός τὴ χὴς­ συνεπάγεται τό βέλτιστο καὶ αοιστο, τὸ πιο οἰκειο στὴ φυ­

λυπη καὶ φαινεται λυπη, παόαβαλλόμενη ποὸς τὴ χαοά, για να οη Τῆἔ ψοληἔτ ποὺ δὲν εἶναι τὸ εἴδωλο της Ἑλένης, αλλα Ἑ­καταστει έναόγὲς ότι στο πεδὶο της ἑτεοότητος δὲν ὺπάοχει λένὴ ὴ ἴδιουὴ αναγωγὴ στὸ όντως όν καὶὴ κάοπωση της αλη­

άληθινὴ ὴδονὴ, αλλα γοητεία τις, μια μαγικὴ αυταπάτη, ἐπειδὴ θινῆς ὴδονης.

ουτε ὴ καθαοὴ ὴδονὴ εἶναι τό ἑπακόλουθο της λυπης ουτε ὴ Πο'­οἐ ἀποφασίἔεν Το Τελννὸ Έἰνανμα πΩο€ Το ἄνωὲ Ένακαθαόὴ λυπη τὸ έπακόλουθο της χαοας, αφου ὴ καθαοὴ ὴδο­ ὰνοέβλομμοο μνο ὀωαματικὴ ποοοπτικὴ, ὴ πόοαὶσθηση καὶὴ δι­

νὴ συνιστα κατόοθωμα σ' ένα ανωτεόο γνωσιολογικὸ καὶ ὀντο­ .Πλογικὸ ἐπιπεδο. Ἑκεινος ποὺ λυπεὶται, δοκιμαζει, πόάγματμ 197.Ατ5τόα,ο,5ε3ε­5878 1.

150 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ

αισθὴσὴ ότι, πέοα απο τὴν ὴδονὴ ποὺ ειναι ἔτοιμὴ να πονέσει,ὺπόιοχει μια όιλλὴ ποαγματικότὴς όπου βασιλεὺει ὴ όιπὴμωνζωὴ. Για να καταστει ἐφικτὴ μετόιβασὴ της ψυχῆς ἀπὸ τηςἑτεοότὴτος στὴν ταυτότητα, ειναι όινανκαιο αὺτὴ ν' όισκὴθειστις λὺπες, στοὺς πόνους και στὴν όιναμεμινμὲνὴ μὲ αὐτοὺςχαοόι. Τότε ὴ ψυχὴ, φιλόσοφὴ κι ἐοωτικὴ, ἔμπειοὴ φοονὴσεως,ἔχει όλες τις δυνατότητες ν” όιναχθει ἀπό του μεικτου βιου τηςγης στὴν καθαοότὴτα του κόσμου τῶν ιδεών.

[7]

"Η μαγικὴ σοφια του Σωκοόιτὴπαιδαγωγός ποὸς τὴν όιλὴθεια

ΣοΚΡΑτΗΣ ΥΠΗΡεΕ μια από ας πιο αινινματικὲς πόο­σωπικοτὴτες στὴν ιστοοια τὴς φιλοσοφιας. Η παοα­ξενιόςὴ ἀτοπια ποὺ του ποοσεόωσε ό Ἀλκιβιόιοὴς, ἐκ­

δὴλωνόταν ζωντανὴ στὴν ιδια του τὴν παόουσια, ἀφοῦ ὴ εξω­τεοικὴ του όισχὴμια καθιστουσε ἀκόμη πιο ἑλκυστικὴ τὴν ἐσω­τεοικὴ του ὡοαιότὴτα. Ὁ ποωτανωνιστὴς τῶν πλατωνικῶν Δια­λόγων, εκεινος ποὺ δεν ἔγοαφε, μὲ τις σιωπὲς τῶν πεοιεογωνόιποσυοσεὼν του ποιν από τὸ Συμπόσιο, αλλα και στὴν Ποτι­ὁαια, μὲ τις σκόπιμες όιποσιωπὴσεις του στις καιοιες στινμὲςτης ὁιαλεκτικὴς του, όιλλ° ἐπισὴς και μὲ τὴν παιχνιὀιόιοικὴ λει­τουόνικότὴτα της ειοωνειας του, μεταμοοφωνόταν σ" ἕναν φι­λόσοφο­μαγο, ὁ ὁποῖος ὀισκουσε όικατανικὴτὴ ἔλξὴ στους συ­νομιλητές του. Το ὁαιμόνιο, ὴ θεια φλόγα, ὴ ἐνὺπαοκτὴ μέσατου, συνἑβαλλε στὸ να καθισταται, ἑκόιστοτε, ἔνας φιλόσοφος­καλλιτεχνὴς. Και με δεδομένο ότι θεια όιποστολὴ του ἦταν ναελέγχει τὸν ἑαυτό του και τοὺς όιλλους, ὴ φιλοσοφια του ισο­ὁυναμεῖ ποὸς παιὀεια, ὁὁὴνὴτικὴ από το σκοτόιὀι στὸ φῶς κιαπο τὴν όιννοια στὴ ννὼσὴ και τὴν όιλὴθεια.

Δεν ειναι λιγο ἔνας φιλόσοφος μὲ τόσο όισχὴμα ἐξωτεοικαχαοακτὴοιστικὸι ν) αποτελει πόλον ἔλξεως, κυοιως τῶν νεων.Ὁ Σωκοόιτὴς εἶχε ἐκ θεου το ὀῶόο ν° όιντιλαμβόινεται, σχεδόν

πι κ ι :ι κ ε | ι ι 3:ι αμεσα, τὴν τυχον εσωτεοικὴ ομολονια του ποος τους αλλους,

15 2 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ Η ΜΑΓΙΚΗ ΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΗ 1 53

καθως επισης, κατ” ἔπέκταση, γνὼοιζε και τό αγεφυοωτο χα τισε με φαομακα, ἔτσι που δεν μποοει ν' αοθοώσει λόγο πεοισμα που, ἔνιοτε, τόν χωοιζε από τους συνανθοωπους του. Ώ­ αοετης, παοαλληλιζοντας τόν Σωκοατη με τη μουδιαστοα τηςστόσο, διακοιτικός παντοτε, δὲν υποτιμουσε κανέναν, αφου, Οαλασσας και υποστηοιζοντας ότι, αν ό Σωκοατης ταἔιδευεκαθως υποστηοιζει στην Ἀπολογια, δεν διδαξε ουτε υποσχέ­ ἐκτὸς Ἀθηνῶν, σὲ ξένον τόπο, θα κινδυνευε να συλληφθεῖ ὡςθηκε μαθημα σε κανέναν, ἔχοντας σταθεοὴ τη συνήθεια να μην μαγος.200 Κι αυτα ό Μένων τα διετυπωνε, ευοισκόμενος σε μιαναπευθυνει τόν λόγο του σὲ καποιον ιδιαιτέοως, αλλα να τόν κατασταση μεταξυ θυμου και αμηχανιας.απευθυνει εις ευηκοον παντων.198 Τό χαοισμα του Σωκοατη, Μια ἔκλεκτη ποοσωπικότης, διακοινόμενη σαφως από τουςτης ἑτεοογνωσιας, τό ἔχει καθε ποοικισμένος δασκαλος, ανε­ αλλους ὡς ποός την αἔια της, αντιμετωπιζει, συνηθως, δυο κοι­ξαοτητως τόπου και χοόνου. Και δὲν ειναι τουτο ἔνα αγαθό σιμα ποοβληματα.Τό ποῶτο αφοοα στη γνώση του ἑαυτου της.ποοσλαμβανόμενο δια της αγωγης και της παιδειας. “Η τό ἔχει Έχοντας ἔπιγνωση τῆς αξιας της, κινδυνευει, αισθανόμενη τηνκανεις ιὴ δὲν τό ἔχει. Αυτό σημαινει να ειναι καποιος γεννημέ­ υπεοοχη της ἔναντι των αλλων, χωοις να τό θέλει, να ἔἔωτεοι­νος δασκαλος και να μαγευει μὲ την παοουσια του ἢ μὲ τους κευει ἔνα ειδος ἔγωισμου, ἔνιοτε, ανεπαισθητου. Ὁ Σωκοατηςλόγους του τις ψυχὲς των νέων, αλλα και να γοητευεται απ® ιἦταν, ωστόσο, ταπεινός. Ἀοκει ποός τουτο τό ἐπιχειοημα ότιἠαυτους. Οι ἔν λόγῳ ἔμπειοιες εἶναι τέτοιας φυσεως που εἶναι σοφια που αναγνωοιζει στόν ἑαυτό του, θεόσδοτη, συνιστατοαμεταδοτες με λέξεις και μὲ λόγους. Ποαγματι, εἶναι, ποός του­ στη γνωση της αγνοιας του, αν και τουτο, πολλὲς φοοὲς ἑομη­το, απαοαιτητο τό ποοσωπικό βιωμα. Ὁ Ἀλκιβιαδης στό πλα­ νευθηκε ως κουφός εγωισμός. Τό δευτεοο ποόβλημα αφοοατωνικό Συμπόσιο ἔξομοιωνει τόν Σωκοατη ποός τόν σατυοο στις σχέσεις της ἔν λόγῳ ποοσωπικότητος ποός τους αλλους.Μαοσυα, ό όποιος συναγωνιζόταν στόν αυλό τόν θεό της μου­ / Μια τέτοια ἔξαιόετικη ατομικότης, ἐπειδὴ ειναι μποοστα απόσικης, παοατηοὼντας ἔν συνεχεια, ότι, όπως ό Μαοσυας γοη­ τὴν ἔποχη της, ανατοέπει τό συστημα των αξιών της κι ἔνεο­τευε τους ανθοὼπους με τη μελωδια του αυλου του, ἔτσι και ό γωντας ως ἔπαναστατης δεν γινεται ευκόλως αποδεκτός απόΣωκοατης πετυχαινε τό ιδιο αποτέλεσμα μέ τους λόγους του, τόν μέσο ανθοωπο και την καθεστηκυια ταἔη. Ώστόσο, ό φω­στῶν όποιων τό ακουσμα ἔμενε κανεις ἔκστατικός και γοητευ­ τισμένος αυτός νους, όταν κυκλοφοοει καθημεοινα και συνα­μένος.199 Ὁ Πλατων εἶχε γοητευθει τόσο από την ποοσωπικό­ ναστοέφεται μὲ τους ανθοωπους, όχι μόνο δὲν πεονα απαοα­τητα του Σωκοατη, κατα την ποωτη τους συναντηση, ὥστε, ἔπι­ τηοητος, αλλα αφηνει ἔντονα τα ιχνη της γοητειας του στις ψυ­στοέφοντας στό σπιτι του, ἔκαφε τα ποιηματα που ποοόοιζε χὲς τῶν απλῶν ανθοωπων, οι όποιοι, όταν εἶναι στό υψος τουγια τό διονυσιακό θέατοο, για να μαθητευσει κοντα στόν Σω­ ἑαυτου τους, διαθέτουν ἔνστικτο ικανό ν° αξιολογεῖ. ασφαλτακοατη. Ὁ Μένων, στόν όμωνυμο διαλογο, σε μιαν αποστοοφη τα ποαγματα. Ἡ μεγαλη δυσχέοεια για τυχόν συναναστοοφητου ποός τόν Σωκοατη, παοατηοει ότι μὲ τα λόγια του ό φιλό­ και μαθητεια κοντα στόν Σωκοατη ἔκδηλωνόταν στην αοχησοφος τόν ἔχει ναοκώσει, λες και του "κανε μαγια και τόν πό­ της συναντησης του υποψηφιου ἑταιοου με τόν φιλόσοφο. Ἀν

198. ΠΛΑΤ., Ἀπολ., 33ι3 3­8. _ Ζθθ. ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ, Μέν., 8021, Ό. Πβ. ἩΚ.Ο. ΟΠΤΗΒΙΕ, Σωκηατης, ό.π., σ.

199. ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ, Συμπ., Ζ15ι3 3­α 1. Ι Ι3­114.

154 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ Η ΜΑΓΙΚΗ ΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΗ 155

Οκ

εκ.

ἔἰ

οψηφιος πεονουσε ἔπιτυχῶς το ποῶτο σταδιο της δοκιμα­ κτυπησε την καταλληλη πόοτα. Έτσι, ὁ Σωκοατης υπέδειξε στὸν

σιας, του ἔλὲγχου, που ἔκ των πόαγματων υφιστατο απο τὸν πατἑοα ὅτι, αν ὁ γιός του θελει να σπουδασει τα πολιτικα ποαγ­

Σωκοατη, τότε γινόταν θαυμαστης και σταθεόὸς φιλος του. ματα, τότε καταλληλοι γι' αυτόν δασκαλοι εἶναι ό Ποόδικος ὁ

Ποαγματι. δὲν ηταν και δὲν εἶναι ευκολο ποαγμα ν, αναγνω­ Κεῖος. ὁ Γοογιας ὁ Λεοντῖνος και ὁ Πωλος ό Ακοαγαντῖνος. αλ­| Ι Ἱ 7 Ι ι Ι Ι \ ΰ 7 Ι Χ Ν Ἡ 5! Ώ/ Ό. | (Ι ~ Ι

οιζει και να δεχεται κανεις τις ἐλλειψεις και τις αδυναμιες του. λα και πλειστοι αλλοι. Οχι ομως ο Σωκοατης, ὁ οποιος δεν γνω­

Και τουτο ισχυει πεοισσότεοο για ἔκεινους που δὲν ἔχουν α­ οιζει τόσο καλα κανενα γνωστικό αντικειμενο, του όποιου να κα­

ξιολογησει σωστα τις γνωστικές τους ικανότητες. Τὸ αλγεινὸ ταστεῖ δασκαλος. Αα Ιτοο, ὅ Θεαγης ἔἔὲφοασε την απογοητευση

σημεῖο της διαδικασιας εἶναι η αντιμετώπιση αυτου του δυσα­ για τη σταση του Σωκοατη, μὲ την παοατηοηση ὅτι, ἔνῶ ὁ ιδιος,

οεστου συναισθηματος της αμηχανιας που αισθανεται καποι­ ἔχοντας διαπιστώσει τη οαγδαια ποόοδο πολλών συνομηλικων

ος ὅταν. μετα τη βασανο της διαλεκτικης, διαπιστώνει ὅτι τα του που μαθητευσαν κοντα στὸν Σωκοατη, ἔχει ὅλη την ποοθυ­

ποαγματα δεν εἶναι ἔτσι ὅπως τα πιστευε στην αοχη... Δὲν μια να συνεογαστεῖ μαζιτου, συναντα ἔπιμονα την αονηση του.

υπηοξε ουτε ἔνας συνομιλητης του Σωκοατη δ ὁποῖος να μη Ἡ σταση αυτη του Θεαγη ἔδωσε την αφοόμη στὸν Σωκοατη να

θεωοουσε αυτονόητη την απαντηση του στὸ κλασικό ἐοώτημα μιλησει για αλλη μια φοοα για τὸ δαιμόνιο. τὸ ἔνυπαοκτο μεσα

του Σωκόατη: τί ἐστιν χ, ὅπου χ ισοδυναμουσε ποὸς μιαν ἔννοια του από τα παιδικα του χοόνια, μια φωνη του θεου, η ὁποια πα­

Ειιῖε εποοκειτο πεοι της ανδόειας (Λαχης) ειτε πεοι της σωφοο­ ντοτε του λεει τι να μην ποαττει. οχι τι να ποαττει. Ἡ θεια φωνησὐνηα (χαθμίὁῃςχ ηταν αποτοεπτικη, ποτὲ ποοτοεπτικηἔα Τὸ αοχαιοελληνικὸ

Οι πιθανότητες ν” αγαπηθεῖ η να μισηθεῖ μια ποοσωπικότης. πνευμα απο του Ὁμηοου, των Τοαγικῶν και τῶν Ποοσωκοατι­

ὅπως ηταν ὁ Σωκοατης, μοιοαζονταν. Ἑπειδη η αληθεια που κών, φοβουμενο μην υπεοβεῖ τὸ μετοο και τὸ φοονεῖν κατι αν­

ἔξἐφοαζε, η γνώση της αοετης και της δικαιοσυνης. ηταν αλγη­ θοωπον, απέδιδε καθε ἐξαιοετικη ικανότητα του ανθοώπου, στην

μα. "Οχι μόνον αυτη καθ) ἔαυτην ώς αιματηοη διαδοομη είς γηιι· ποοκειμἔνη πεοιπτωση την ικανότητα ψυχογοαφησης ἑνὸς νεου

τὴν ύψη/ῖήν. αλλα και στὸν μοιοαῖο συσχετισμό της μὲ ὅλους ἔκει­ ανθοώπου, στὸν θεό. Μην ἔπιπεσειη ατη... Ὁ Θεαγης, αφου κα­

νους που πιστευαν και πιστευουν ὅτι ὁ υπεοτατος σκοπός της ταλαβε, πεοιπου. τι σημαινε η συναναστοοφη με τόν Σωκοατη,

ἔωητὸν

ς εἶναιη ἔπιτυχια,η δόξα και τὸ χοημα. “Οταν ἔπιλεγει κανεις ἔγινε δεκτός, υπό δοκιμην, ὡς μαθητης του.202 επειδη αυστη­

δασκαλο, ἐπιλἔγει τη διδασκαλια. Κι ὅταν επιθυμεῖ να επιλε­ οοτης του φιλοσόφου δεν μποοουσε να ηταν ισχυοότεοη από

ξει μια συγκεκοιμἔνη διδασκαλια. επιλέγει, ἔν συνεχεία. τὸν κα­ την ἑπιμονη του νεου να μαθητευσει κοντα του.

ταλληλο γι” αυτην δασκαλο. Κατα τὸν ἴδιο τοόπο που ὁ ΙΕ θειτιτυ τ Ἡ κοουφαιας σημασιας διατυπωση της Ἀπολογίας ὅτι

υποστηοιζε στους μεταγενἔστεοους αιώνες ὅτι ὅποιος επιλέγει ανεξἔταστη ζωη εἶναι αβιωτη203 ἔβοισκε την πληοη ἔφαομόγη

τόν συμβουλατοοα ἐπιλεγει και τη συμβουλη. “Ο Δημόδοκος. λοιπόν, πηγε τὸν γιό του Θεαγη στὸν Σωκοατη, φλεγόμενος απο την

3 | γ 2ο1.ΠΑΑτ.Θεάγ,12τσ2­ιεεμεὲπιθλιμία να βθει εναν δασκαλο να Έον εκπαωεἔωει· στην πολῃι 202. Αυτόθι, 131ει αθ: Ἀλλ° ει δοκεῖ χοηναι ουτω ποιεῖν ουτω ποιῶμεν.

Παὀαευται για τὴν ευλογη ανησωαα και Έη φαον­ααα πσυ κα 203. ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ, Ἀπολ.. 38ει 5­6: ὁ δὲ ανεξέταστος βιός ου βιωτὸς αν­

θε γονεας νιώθει για τὸ παιδι του. Πλην ὅμως ο Δημοδοκος δεν Οοὼπῳ.

ε­

Ι 56 ΙΙΑΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΑοΣο‹Ι›ΙΑ± ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΤΙΟΡΙΩΝ Η ΜΑΠΚΗ ΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΗ Ι 57

στο ποόσωπο αὺτοῦ ποὺ τὴν έξέφεοε, ό ὁποῖος αισθανόταν ως απὸ τὸν Σωκοατη. Τι ἔχασε; Καθε φοοα, παοατηοει, ποὺ ἦτανθεια αποστολὴ του τὴν εξέταση τοῦ ἑαυτοῦ του και τῶν αλ­ μαζι μὲ τὸν Σωκοατη,οῦτε καν στὸ ἴδιο δωματιο, αλλα στὸ ἴδιολων. “Ηδη ὁ Ἡοακλειτος μὲ το ἐὁιζησάμην ἕμεωυτόν (= ἀνθιἔἠ· σπιτι, γινόταν καλὺτεοος. Και τοῦτο ἴσχυε πιο πολὺ ὅταν ἦταντησοι τὸν εαυτό μ0υ),204 εἶχε δώσει τὸ στιγιισ τηε ὀιἔισε τηὲ 010­ μαζι του στὸ ἴδιο δωματιο και τὸν ακουε όμιλοῦντα με τα μα­τογνωσιας στις πιὸ βαθιές πηγές της, ἐκεῖ ὅπου ὴ ανασκαφὴ γι­ τια καοφωμένα στο βλέμμα ἐκεινου. Κι ακόμη πεοισσότεοο γι­νεται δυσκολο αλλ" ὡοαιο κατόοθωμα, αφοῦ κτυπα κοιτόικασ­ νόταν καλυτεοος ὅταν καθόταν διπλα του και τον αγγιζε.206δα τὸν ναοκισσισμὸ κι ὅποιες ψευδαισθὴσεις ἔχει, τυχόν, θοέ­ Ἡ ὀπτικὴ καιὴ απτικὴ ἐπαφη, στὴν ποοκειμένη πεοιπτωση, δη­ψει τὸ έγω μας. ”Ως ἐκ τουτου, δεν ειναι πεοιεογο ποὺ οι φοο­ μιουογοῦν συνθηκες Θετικῇς συναισθηματικης μεταβιβασηςἦθἴῦδικὲς ανακαλὺψεις, οι όποιες μειωναν τὴν αἔια τοῦ έγω, συ­ σχεδὸν ἐοωτικης. Ποὸς αποφυγη, ωστόσο, καθε παοεομηνειας,γκοινονται ποός ὲκεινες τοῦ Κοπέονικου ποὺ ἔδωσαν στὴ Υῆ θα μποοοῦσε να ὺποστηοιχθει ὅτι παντοῦ και παντοτε μικοατὴν ταπεινὴ της θέση μέσα στὸ σὺμπαν. Ὁ ανθοωιτοἐ ποὺ παιδακια, ὅταν θαυμαζουν τὸν δασκαλό τοὺς και γοητευονταισκαβε τόσο τον ἑαυτό του και ποὺ συνέβαλε τόσο καθοοιστι­ από τὴν ποοσωπικότητα του, αοέσκονται να καθονται διπλακα, μὲ τὴ διαλεκτικὴ και τὴ μαιευτικὴ του μέθοδο. στὴ γνώση. του και να τον αγγιςουν... Τέτοια ῦπηοζεὴ μαγικη σοφια τοῦἐκ μέσους τῶν αλλων, τοῦ αληθινοῦ ἑαυτοῦ τους, ἐπετυγχανε Σωχοατη, χαθοεφτισμὲνη στὸ ποόσωπό του κι αντανακλωμε­θα·”λεγε κανεις, αὐτὴ τὴ σιωπηλὴ επικοινωνια των ασυνειδὴ­ νη στὸ ἔσοπτοο της ψυχῆς τῶν ἐθαστῶν της αληθειας.των,ΖΟ5 ποιν αὺτὴ πεοασει στὸ λεκτικὸ σταδιο για να καταστει "Οσοι καταλαβαιναν τὸν Σωκοατη, τον συμπαθοῦσαν. “Ο­ζωντανὴ μεθεκτικὴ σχέση διδασκοντος­διδασκομένου μὲ σκο­ σοι δὲν γνωοιζαν τι ἔκανε, μὴ νιώθοντας τον, τὸν αντιπαθοῦ­πὸ τὴν πνευμοιτικὴ τεκνογσνια. σαν. ἶΗταν αὺτοι ποὺ δὲν εἶχαν τὴν ικανότητα να συλλαβουν

Ὁ σωκοατικὸς λόγος, ποοστιθεμένου και τοῦ ὺφους, αγνω­ τὸ νόημα μιας αλὴθειας ποὺ ό Σωκοατης έταξε ὡς σκοπό τηςστου κι αναπαοαστατου σὲ μας, μετασχηματιζεται σε ὺφαδι, ζωῆς του να ὺπηοετὴσει έναντι οιουδὴποτε τιμὴματος, πεοι­πανω στὸ ὁποῖο διακοσμειταιὴ ὀμοοφια της ἐσωτεοικότητος, χαμβανομένου και του θανατου. Ἡ ὴοεμια και ὴ σταθεοότηςποὺ ὡς λαμποὴ στολὴ της ψυχης ποοσφέοεται δωοεαν ποὸς τοῦ χαοακτὴοα του, σὲ καθε πεοιπτωση, ἔδειχναν τὴ συναι­καοπωση σὲ μιαν αλλη, αδελφὴ ψυχη. Και δὲν εἶναι ὅ σωκσσ· σθηματικὴ του διαθεσιμότητα208 απέναντι στοὺς αλλους, απότικὸἐ λὸλἴοἐ μιὰ ψλλλθὴ λογικὴ ἑπιλειθηματολογω­ Δὲν ἔχει· ἰὀι­αι· τοὺς όποιους ὴ σταση αῦτη, για να κατανοηθει και να εκτιμη­τεοη αξια τὸ τι λέει ὴ το τι ποαττει ἔνας φιλόσοφος­δασκαλος, θει δεόντως, απαιτοῦσε ὅχι μοναχα συναισθηματικὴ ποιότητα,αλλα κοουφαια σημασια ἔχει τὸ τι εἶναι. Ώς ἐκ τουτου, ποσ­ αλλα και γνωστικὴ, λογικὴ ἐπαοκεια. Γι' αὺτό,ὴ ἐπαναστατικὴσλαμβανει ιδιαιτεοο νόημα ὴ όμολογια τοῦ Ἀοιστειδη τοῦ Λυ­ παοουσια του Σωκοατη ὀημιουογηοε πολλοὺς ἐχθοοὺς, σε μιασιμαχου ὅταν, δικαιολογημένα, εἶχε απομακουνθει, για λιγο, πεοιοδο ὅπου τα πολιτικα ποαγματα ὴθελαν ὴοεμια κι ὅχι ανα­

204. ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΥ, Β 101 (Π. ­ Κ.16). Ζθό. ΠΛΑΤ., Θεάγ., Πθα Ζ­Θ 4.

205. Πβ. Ο. ΜΑΠΟΟ, Ψυχανάλυση και ἐκπαίὁευση, μτφο. Νανα Παπα­ 207. Πβ. νν.Κ.Ο. ΟΠΤΗΚΙΕ, ὅ.π.,Σωκοατης, σ. 118.

γιαννη, “Εκδόσεις Καστανιώτη (1993), Ἀθηνα 1997, σ. 37­46. 208. Πβ. Ο. ΜΑΠΟΟ, Ψυχανάλυση και ἐκπαίὁευσυ, ὅ.π., σ. 170 κἑ.

1 58 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΙΙΟΡΙΩΝ Γ |ι ΜΑΓΙΚΗ ΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΗ 1 59

τοοπες. Οι αξιες, οἱ ποοβαλλόμενες απὸ τὸν Σωκοατη, ἔοχο­ του πολὺ λιγότεοοι απὸ τὸ ποσοστὸ των αθωωτικῶν ψηφωννταν, απο ἑνὸς σημειου καὶ μετα, σὲ σὺγκοουση με τὶς παοα­ τῆς Ἡλιαιας. Καὶ τουτο, δὲν αοεσε σὲ πολλοὺς.όοσιακὲς πολιτικὲς καὶ θοησκευτικὲς αξιες τῆς πόλεως τῶν Ἀ­ Ἡ οοφιοι τοϋ Σωκοατη μαγευε μὲ τὴ ὸὺναμη της αόυναμιαςθηνῶν. "Ενας απὸ τοὺς πολλοὺς πυοῆνες της ὸιὸασκαλιας του της, αλλα καὶ μὲ τὴν αόυναμια της όυναμης της. Μαγευε ἐκει­λ_χ,) ότι ἡ ἀῳτὴ εἶναι γνώση κι ότι ἡ γνώση ἀλῃθινὴ εἶναι νους ποὺ εἶχαν τὴν ικανότητα να γνωοιζουν τα μετοα τῶνανέφικτη, ακόμη καὶ για τὸν ἴδιο, κι ότι αληθεια εἶναι πολυ­ καιοῶν. Ποιὸς γοητευεται απὸ ἔναν ἐπηομενο; Ποιὸς γοητευ­τιμο γεοας τῶν ὀλιγιστων, οι όποιοι, καὶ παλι, δεν μποοουν να εται απὸ ἔναν εὺτελη, Ἡ Ιιιὶὶει Αιποειε, ὸιεοευνωντας τὸ θεματὴν κατεχουν σὲ μόνιμη βαση, ὸημιουογουσε ἕνα κλιμα όυσφο­ αὐτό, τὸ εμφανιζει καπως όιαφοοετικα, ἐπαναφἑοοντας τὴ δια­οιας στοὺς πολλοὺς, ἐπειδὴ αντιλαμβανονταν ότι, αν ασπαζο­ κοιση μεταξὺ των διαλόγων τῆς ποωιμης καὶ τῆς λεγόμενης με­νταν τὶς απόψεις του Σωκοατη, θα ἦταν δυσκολο γι” αὺτοὺς να σης πεοιόδου του Πλατωνος. Στοὺς ποωτους, τοὺς αποοητι­κυβεονησουν καὶ να κυβεονηθουν, αφου θα τοὺς ἔλειπε τόσο κοὺς Διαλόγους, ὁ Σωκοατης, ὸιαὸοαματιζοντας τὸν οόλο τουἦ γνώση όσο καὶὴ αοετὴ.209 Ὁ Σωκοατης αγαπουσε την Ἀθη­ ἐλεγκτη τῶν συνομιλητῶν του, τοὺς ποοκαλεῖ ν' αποὸειξουννα, αλλα δεν ἦταν αγαπητὸς απ” όλους τοὺς Ἀθηναιους, παο” ότι γνωοιζουν, ποαγματι, αὺτὸ ποὺ ανεπιφὺλακτα ἰσχυοιζο­ότι τὸ πεόιο αναφοοας του καλυπτε όλο τὸ φασμα της πολι­ 77911: Τὴν οὐσία Μλπολων πθαγμόιτων ιἀνὀθείαι ὀσλὸτηἔ κλπ­λτικης κοινωνιας, χωοὶς ὸιακοισεις. Ἡ ἐσωτεοικὴ δικαιοσυνη, ιινῶ, ταυτοχοόνως, ό ἴὸιος ὲμφοινιἔειτὸν ἑοωτο τοϋ ὼε ἀγγοοὺ­μὲ τὴν ἔννοια της ἰσοοοοπιας των μοοιων της ψυχης καὶὴ ποο­ ντα. Στοὺς μεταγενέστεοους, ῶστόσο, πιὸ φιλόόοξους Διαλό­βολη της στὸ επιπεδο της πολιτειας, ὸιεπόμενης απὸ ὸικαιους γους, ὁ Σωκοατης αναλαμβανει ἔναν ὸιαφοοετικὸ οόλο, αφουνόμους, ως αποτελεσμα ἑνὸς συνολικου αὺτοελεγχου, ἦταν τὸ ἔγκοιτοιλειπει τὴν ποοηγοὺ μενη αονητικη του σταση, ποοβαλ­ιδανικό του για τὴ ὸημοκοατια, ἐνῶ για τὸ καθε ατομο ὴθελε λοντας σα αὺτοὺς θετικες, όογματικὲς αντιληψεις, οἱ όποιες ὺπο­ανεπτυγμένη τὴ λογικη του, ὥστε να ὸιακοινει, εκαστοτε, τὸ στηοιζονται με αμειωτη ἐπιμονη.212 Ἡ φαινομενικα παοαὸοζηκαλὸ απο τὸ κακό.21Ο Ὁ ῖόιος, ῶστόσο, παοἑμεινε ἐκτὸς πολι­ αὐτὴ οταοὴ τοϋ φιλοσόφου φαινεται αναγλυφη στὸν πλατω­τικῆς, τὴν όποια απαἔιωσε στὸν απολογητικό του λόγο στὸ οι­ νικὸ Θεαίτητο, όπου παοατηοεῖ ότι του συμβαινει κατι παοόμοιοκαστηοιοβῃλ αφου ἔβλεπε ότι ἦ σχέση φιλοσοφιας καὶ πολιτι­ μὲ τὶς μαιες, αφου, κατ" ἐντολὴν του θεου, ξεγεννα αλλους, χω­κῆς, μὲ γοαμματικοὺς όοους, δὲν ἦταν συ μπλεκτικὴ αλλα δια­ οις να τεκνοποιεῖ ό ἴὸιος. Δέχεται, μαλιστα, εια Ι1οο, ὡς αληθινηζευκτικη. Ἡ ὸιαισθητικη του γνώση ανοιγε ἔναν ὸοόμο, τὸν Ο τὴ μομφὴ ποὺ του αποὸιὸεται ότι, ενω ἐοωτα τοὺς αλλους γιαὁποῖο μποοουσαν να όιανυσουν ἦ να μπουν στὴν κατεὺθυνσὴ όλα, ὁ ἴόιος δὲν απαντα σὲ τιποτε, ἐνστεονιζόμενος τὴν αντι­

ληψη ότι εἶναι στειοος απὸ σοφια.213 Στὸν αὺτὸ Διαλογο, λιγοῷη­ παοακατω, ὁ Σωκοατης ὺποστηοιζει τὴν αληθεια του μὲ τοό­2Ο9. Πβ. ΙΕ 8ΤΟΝΕ, Ἡ ὁικη του Σωκοατη, μτφο. Σασας Ταμβακη, Ἑκὸό­

σεις Α.Α. Λιβανη, Ἀθηνα (1988), σ. 71­72.

210. Πβ. Α. ΟΟΤΓΙ.ΙΕΒ,Σωκοάτης. Ὁ μάρτυρας της φιλοσοφίας, μτφο. Μιο­ 212. Ι. ΑΝΝΑ8, Ρἰατοκἰσ Ετἰτἰεε, Οἰεἰ ακα Νειν, Ζτἰιασα ακα βοπτἰοκ, Οοτ11οΙΙκας Σκαοα, Ἑναλιος, β' ἔκὸ., Ἀθηνα (1997) 2001. ιληἰνοτεὶτγ Ρτεεε, 1999, σ. 16­17.

211. 11λΑτ.,:4πωι., 32ο 2­εεε 1. Πβ. 31‹1 6­ε 1. 213. ΠΑΑΤ., Θεαετ., 1500 3­ι1 2.

180 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ Η ΜΑΓΙΚΗ ΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΗ 181

πο ποὺ, χωοίς εκβιασμό, δεν ὰερὴνει πεοιθὼοια στὸν σὺνομι­ οττοτοτ ἔνοτἐ οομ­νοἔ ννώοτὴἔ θοτ ἔττοεττο νί οοτολονθὴοοττ οοτο­λὴτὴ τοὺ νὰ τὴν ὰμφισβὴτὴσει: ὁ θεὸς εἶναι δικαιοτατος κι φοννοντοτἐ το λοτθοο οτο οτοτοτο οοτο› τονλοθίτοτον› νοτ ἐττθὲ­οποιος ὰπὸ τοὺς ὰνθοὼποὺς εἶναι θεοειδὴς γίνεται δίκαιος γιὰ σει τίς δικές τον γνώσεις. Γιὰ φανταστεῖτε, μετὰ τὴν ὰπὀλὺτὴνὰ του μοιαζει. Ἡ γνώση αὺτὴ εἶναι σοφία καί ὰοετὴ, ένῶ ὴ κτ οτνοτττφὐλοττὴ οτττοτντὴοὴ τον οννομ­τλὴτὴ τον οτο ἑοὼτὴμοτὰγνοια του θεμελιακσυ αὺτου ποόιγματος εἶναι ὰμὰθεια καὶ. ττ οἶνοττ οτνοοοτοττ ὴ ττ εἶνοτ οοτοτὴἐκ ο Σωττοοττὴἔ νοτ τοο οοτοτ·

χαθοωὴ χαμίοι Ὁ Σωτωὰτηε π‹χ@ατηΩετ7 ἐπίσηεΰ ὕῃ Οἱ ἄὀγχογ ντουσε ὁ ίδιος ολωσδιόλου ὰνατοεπτικὰ. Ὁ διαλογος, μαλλον,θὰ ποέπει νὰ γνωοίζοὺν τίς συνέπειες τὴς αδικίας ὡς τοοποὺ θὰ ἐἔολτοοοτοτν οὲ ἐθτοττττὴ οοἔὴτὴοὴ ὴ θὰ οτεττοπτετο­ Το νε·ζωῆς, οί ὁποῖες δεν εἶναι αὺτὲς ποὺ νομίζουν. Καί έπιγοαμμα­ νονοἔ οτὴτο οοτοοοοτννοο ντο οτλλὴ μτοτ φοοοθ οττ ο Σοντοοττὴἑτικὰ κανει λογο γιὰ δὺο ποὀτὺπα στὴ ζωὴ: ἕνα θεέικὸ καί εὺ­ ὴτον ντοτλλττέλνὴἐ νοττ ττοτνοἐ τὴἐ οτοτλοττττττὴἐ τὲλνὴἐ· Ἡ ννὼοὴδαιμον κι ένα χωοίς θεον κι ὰθλιὀτατο, τὸ ὁποῖο είναι πασα­ τὴἐ οτννοτοτἐ κοττὴ ομολοντοτ τὴἑ οτνοττ οτλτττοτνὴἔτ ντοτθτοτὼντοτἔδειγμα ποὸἐ ἀποφμγἠοττ τὸν Σωκοατὴ έναν, ποὰγματι, ἱδίοὺ γένους. σκεπτικιστὴ φιλο­

Ἡ ]τιΙ1ειΑιτιτειε, αἴοοντας τὴν ὰνωτέοω παοαδοξοτὴτα, ὺπο­ οοφο7216 μὲ τὴν ἔννοτοτ οττ οτοττνττὼνοτ ἔνοτ ννωοτολοντττο ον­στὴοίζει οτι στοὺς σωκοατικοὺς Διαλὀγοὺς ο Σωκοατὴς, ὡς οτὴμοθ το οττοτο ττοτοοτμἑνετ ίτέοοτ οτοτ οοτοτ του οτνθοωτττνωἐ οτ)­ἐἔασκοὺμενὴ μαῖα, ἐξαγει ὰπὸ ὰλλοὺς τίς φιλοσοφικές ίδέες. νοττοο› οτοοοὴμονο κτ οττολεοτομενο τὴἐ θετοτἐ οοφτοτἐ­ Έτοττ ὁΔὲν τίς γεννὰ ὁ ἴδιος, ἀλλὰ τίς έκμαιεὺει ὰπὸ τοὺς έν φιλοσο­ ο%οττττττΨμο§ τον οὲν εἶνοττ ἐττετνοἔ ο οποτοἐ ὴττοοτὴοτζετ οττὴφία ἑταίοοὺς, ελέγχοντας στὸ τέλος τὸ ὰποτέλεσμα τὴς ννὼοὴ ετνοττ οτνέτΡττττὴ› οτλλοτ ἐττετνοἐ ττοὴ εἶνοττ ττεοτοοτομἑνοἑγκτικὴς διαδικασίας. Ἀντιθέτως, στοὺς Διαλογοὺς της μέσης οτὴν οτοννοττοτὴτοτ τὴἐ ννὼοὴἐ τῶν θείων ποοτνμάτων­217 Καίπεοιὀδοὺ ὁ Σωκοὰτὴς έογὰζεται πιὰ ὡς λειτοὺογὸς τὴς μαιεὺ­ μτοτ οίλλὴ› ἐττττνλὲοτεοὴτ νοττοτ τὴ ννὼμὴ ττοτἐν ἑομὴνοτοτ τὴἔ ἐκτικης, γεννὼντας ὁ ῖδιος φιλοσοφικές ίδέες. Καί ὴ μέθοδος μἑοονἑ του Σωττοοττὴ οτττοοτὼττὴοὴἔ τὴἐ οτλὴθετοτἐτ ολτ μονοτχοτ

αὐτὴ, στὰ δὺο τὴς στὰδια, εἶναιὴ καλὺτεοὴ γιὰ τοὺς ςητὴτές στὸ ὰνωτέοω σὴμειο του Θεαιτἠτοὺ, ὰλλὰ καί σε αλλους Δια­τὴς ὰλὴθειας. “Όσοι εἶναι πεπεισμένοι, ποοωοα, γιὰ τὴν ὰλὴ­ λονονο οτνοττ ὴ ττοτοοττὴοὴοὴ του ΤΒΑ· 8Ζ1οΖο­Κ τμὲ οτφοομὴ τὴθεια τῶν ὰποψεὡν τοὺς γίνονται τοωτοί στὰ βέλη αὐτῶν ποὺ νολοτοττοτὴοὴ τῶν οοφτοτῶν Εὴθνοὴμοο χοτ Δτοννοοοώοοοὰναζὴτουν καί ποὺ δὲν ἔχουν ποτὲ έτοιμη τὴν ὰλὴθεια. Κι ὁ στον Εοθύὁηττο τοο Πλόττωνοἐτ οττ ο Σωττοοττὴἐτ ττολλὲἐ φοοἑἐτΣωκοὰτὴς. ὅταν διατὺπὼνει τίς δικές τοὺ φιλοσοφικές ὰντιλὴ­ λοττοοονοοοο μὲ τοοττο ἑοτοτοοτττοτ οὴλοτοὴ› μὲ τὴν οἔοοἑοττοτοτρεις, δὲν τίς ἐμφοιγίζει ὡα δόγμα τὸ ὁποῖο τηπεεγασπηζεταγς ἀχ. ςῖ καί τὴ διοοατικοτὴτὰ τοὺ. "Οταν ὰντιλαμβανοταν ὅτι οἱ σὺνο­

λὰ μαλλον ὡς κατι ποὺ αὺτοεπαινειται μποοστὰ στὰ ματια τοὺ.2"° μτλὴτέἔ τον οὲν εἶχον τὴν οοτοτττονμονὴ ἐττοτοττοτοτ χοτ τὴν ττοο­Καί τοῦτο σὺνιστὰ μιὰ, ἐκ μέοοὺς τὴς Ι Αιτιτειε, εὺφὺὴ ἑομὴ Ο οοτομοοττὴοτὴτοτ οη ἔνο φτλοοοφοτο ττεοτβοτλλον› οτττοοττοττοὴοονεία. Θὰ μποοουσα νὰ ποοσθέσω ὅτι ὴ ποοσπὰθεια έκμαίεὺ βοτθτὲἔ φτλοοοφτττὲἔ ννὡοετἐ ντο !τονον τον λονο οττ ὴ ὴττονθν·σὴς τῆς ὰλὴθειας ὰπὸ ὰλλοὺς ὰποτελει μιὰν στοατὴγικὴ, τὴνο 216. Πβ. Η.Η. ΒΕΝΒΟΝ, δοσπιτἰσ νῖ/ίπἰοκτ Τἰτε Μοτἰε! οτ Κποινἰεάγςε ίπ

Ζμι Πβ_ Αὐτόθγη 1761) 84778 8. Ρκποτ Εατἰν Πἰαἰοἔπετ, ΟΧίοτ‹:ἰ, Πττἰνετεὶτν Ρτεεε, ΝΥ, σ. 185.

215. Πβ.1.ΑΝΝΑε,Ρω±οκεε Ετκεω. Οια ειπα Νεκ, απ., σ. 19. 217­ Πβ· Αὐτόθι

ιι"

ιοα ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ Φ1ΑοΣοΦ1Α± ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠοΡ1ΩΝ η Ξ Η ΜΑΠΚΗ ΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΗ 163

νοτηἔ τον τον νποοαπννο αττ η ττοταοοοη μταἔ τοτλοοοοππηἑ σταση μιας έσφαλμένης, παντοτε κατα τη γνώμη του Σωκοα­αληθειας λαμβανει ποὼτιστα ύπ° ὅψιν τούς αποδέκτες της.218 τὴ, αποψης απὸ μιαν ὁοθὴ πεποίθηση δὲν σημαίνει δτι μποοεῖΚατ τοντο οὲν αφηνα τον ἐλαλτοτο νπατντννο νποττττηοηα ἐν να έπαναλαμβανεται με την ἴδια επιτυχία στὸ διηνεκές, επειδηνἑοον§ τον Στοποατη› τῶν οννοατλητῶν τον· Ἀνττθοττοα απο” σ° ἔναν μελλοντικὸ ἔλεγχο πιθανον να ποοκύψει αποτυχία καίοετπννοτ αττ νο τη μαντπη οοφτα τον ννὼοτζο ποτοτ πατ ποτε διαψευση. Γι” αύτὸ καὶὀ Βλαστὸς ύποστηοίζει ὅτιὁΣωκοατηςεἶναι ίκανοτ να καταστούν κοινωνοί τῶν ύπέοτατων αληθειῶν. ἀττεποτεττο την χατοχη της γνώσης,219 μ° ἔναν τοοπο ὁ ὁποῖοςἩ απλοοοφτπη αποπαλνψη ἔλοτ τα αοτα τηἔ­ Κτ αντα παοοοτο παοέπεμπε σ” ἕνα απο τα εἴδη της σωκοατικης εἰοωνείας.ζονται απο τον φιλόσοφο, ὁ ὁποῖος εἶναι σὲ θέση να ννωοίζει Σὲ ττοτθε φτχοοοφοτο ποοβχὴμοο μοτοο ὴ μεγοτχο οτνοντοττ

τον βαθμο οοπττποτητοἔ τῶν μαθητών η τῶν οννοίπλητῶν τον› πολλὲς λύσεις, ὅπου καθεμια ἔχει τη δικη της αξία, χωοίς του­τοὺς ὁπ0ί0Ό;, αατω απο οποτεοοηποτο οννοηπεα οέλα να το να σημαίνει δτι δεν ύπαοχουν πεοισσοτεοο καὶ λινοτεοο έπι­ὼφοληοοτ πτ αλτ να βλαψα· τυχεῖς λύσεις. Στο ανωτέοω ποοβλημα, το ζητούμενο εἶναι για­

Ὁ τοοπο§ μὲ τον οποτο ο Σοοποατηἔ ἐπτλαοοτ τον ἔλονλο τί ὁ Σωκοατης ποοσποιεῖταιη αναννωοίζει αγνοια. Το καίοιοπανω στους συνομιλητές του, χωοίς να παοεμβαλλει ο ἴδιος σὴμετο της διαδικασίας εἶναι η αναζητηση καὶ εἱίοεση τηςτην ποοοτοπτπη τον αποψη παν ννὼαη> απασχόλησε πολλονἔ αληθειας. Ἄς μη νελιομαστε!... Ὁ Σωκοατης ννωοίζει, σ" δ,τιοοττηνεντὲἐ τηἐ πλατοοντπηἔ οτανοηαηἔ· Εντνχααα ίτεταἔν τῶν αφοοα στο εκαστοτε ένειοομενο ποοβλημα, ὅσα ἔνας συνετοςπαλῶν ολολταοτῶν ποοτλααβανετατ πατ ο Γο­ Βλαοτοἔν Έλλη­ στοχαστης καί αοιστος έοευνητης τῶν ποαγματων μποοει ναναἐ οτανοητηα ο οποτοἔ τννλανα οπττνηοη§ απο τονίἐ οννα­ γνὼοίζει. Άν η αληθεια εἶναι κουμμένη κατω απο τίς ἐσφαλ­οέλφονἐ τον· Ὁ Βλαοτοἔ νποοτηοαἕα αττ απα τη αττνμη πον μένες αντιληψεις τῶν ἐταίοων, δὲν εἶναι ἐνύπαοκτη καί στογίνεται ζεκαθαοο οτι ὁ Σωκοατης, δια της έλενκτικης μεθόδου, γνωοτοχογτὴο ττεοτεχομενο τὴο οονετοὴοὴο του Σωττοοττὴ; Άνδὲν ἔχει σκοπο του να θέσει καὶ να ύπεοαμυνθεῖ μιας δικης οὲν τὴν ὴἔεοοΰ θοτ γνὼοτζε τον τοοττο νοτ τὴ βοετ μὲ τὴ μοττε­οττ­

τον ανττληνὲοοοἐ ντα παττ πον ττθοτατ ὼἔ ποοβληματ πτ απο τη κη του μέθοδο; "Οταν καποιος δὲν ἔχει ύπ” ὅψιν του τὸ τί, τὸοττναη πον οποποἔ τον οὲν οτνατ η απλη ανατοοπη τῶν απο­ πῶς εἶναι ακομη δυσχεοέστεοο να το έπινοησει. °Ως ἐκ τούτου,ψοτον τον οννοτττλητη τον αλλα η αντλνονοη τη§ αληοοταἐ­ ἔχουμε την αποψη ὅτι ὁ Σωκοατης εἶχε αλλα ποανματα στὸνπειδη ὁ ἴδιος ομολογεῖ αγνοια, θα ποέπει να την αναζητησει νοο τοο μὲ τὴν ομοχογτοτ τὴο οτγνοτοτο τοὴ­ μὲ τὴ οὴνθετὴ ετοω­πατ να την ἐἔανανοτ απο τονἔ οννοατλητἑἔ τον> οἱ αποτοτ=~πα“ ζ νεία, κατα την εύστοχη αναλυση του Βλαστού. Στην Ἀπολονία,τω απο τίς λανθασμένες αντιληψεις τους, θα ποέπει να εἰναι σὲ μτοτ οοτοοτοοφὴ τοο ποοο τοοο οοτοτοτἑοΰ ποτοοττὴοοτ οττ οὲνφοοοτἐ τη€› λοοοτἔ να τὸ ννοαοτζονν­ Ἡ ἐπτνοηττπη αντη ταπττ­ ύπηοξε κανενος δασκαλος μέχοι τουδε. ”Ωστοσο, συνεχίζει,πη, ονοτοοα αναζητοανταἔ την αληοοτα πτοω απο τη οοοαλοοη ἦταν ανοικτὸς στον φιλοσοφικὸ διαλογο μέ καθε πολίτη, πλού­γνώμη του συνομιλητη, δὲν ἑγνυαται βεβαιότητα. Ἡ ύποκατα­1ΤΤ 219. Γο. ΒΛΑΣΤΟΥ, Σωκοάτης: εἰοωνευτὴς καί ἠθικὸς φιλόσοφος, μτφο. Π.

218. Τ11. Α. ΒΖΕΕΖΑΚ, Πῶς να ὁιαβάζουμε τον Πλατωνα, μτφο. Π. Κοτζια, Καλλτγαϋ Πθὸλογος Ἀλ­ Νεχαμὀμ Βιβλιοπωλεῖον τῆε Ἑστία§7 Ἀθἠνα 19917 δν

Θύοαθεν ἐκδοσεις, Ἀθηνα (1993) 2004, σ. 33­35. ἔτος 20045 ο­ 180482­

· ΧΡ ι184 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ ζ η·"·^ΟΣ ΚΑΘΕ ΞΕΧΩΡΙΣΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 1

στο ὴ φτωχό, ὁ ὁποῖο; ὴθελε νὰ τὸν ὰκοὺσετ, νὰ τον σωτηστι. τσ τη φωττσμἐνη κσθσθηνηση του ὀτὀὰσποντος. Μὲ ὰὺτη του τὴνσθὼἑ ἐτττσὴἐ νστ ν) σστσντὴσετ σττἐ σστὲἐ τσσ ἐσωτὴσετἐ­ Ὁ μέθοδο ὰπἐφευνε τὴ μὴ ὰποὀοττκη, τὴ ερθὰσττπη, πὰσὰτησεῖ ὁΣωκσστὴσ νστὴνσσὴμσττνσττ ὴττσστὴστἔστ σττ σὲν στσσἔε Οὴττ '|`. .Ρσιυ1οτ, ἐπτὁοὰση της σωπσὰττκης ὰὺθενττὰς.2ΖΔὺποσχἑθηπε νὰ ὀτὀὰξετ σὲ πὰνἑνὰν πὰμτὰ ννώση.2Ζ0 Αὺτὴ εἶνὰι Ἡ παωεστικηθ δηλαδη η φνλοσοφτχὴ ὰποστολη του Σω­

ὴ σσνθετὴ εἰσωνετσ τσσ Σωντσστὴ· Δὲν σσσσσὲλετστ σττ σἶνστ πσὰτη, κὰθοστὡνετὰτ ὰπὸ τὶς ὺπὰγοσευσετ; του θετπου σημεί­σστσντσλσἐτ ἐνῶ σλὴ τσσ τὴ ζωὴ τὴν ἔλετ σφτεσὼσετ στὴ στσσσ ου, του ἑνυπὰσπτου μὲσὰ του. “Οσο ὁ Σωπσὰτη; δὲν ὴτὰν σὰ­σνσλτσ τὴἐ σσετὴἔ­ Ὁ Λσλὴσ στσν σμὼννμσ Δτστλσνστ ττθσ· σπὰλοα, ὰλλο τοσο δὲν ὀτὀὰσπετὴ φτλοσοερτὰ κτ ὰλλο τοσο ὀὲνσφἑσετὰτ σ® ὰὺτὸν ντὰ νὰ τὸν ὀτὀὰξετἔῃ Κὰτ ὁ Σωπσὰτης δὲν ηταν θστσπσλοσ ὁ θεση τῶν Δελφῶν, ὅτὰν, χσησμοὁοτὼντὰσ,ὰσνεῖτὰτ. Το ὰὺτὸ πσὰττετ πὰὶ μὲ τὴν πολτττπη. Στον Γοηνίὰ δη­ ὰνηννελλε στσὺσ ἰστοστποὺ; ὰἰῶνες ὅτι ὴ σοφοτεση σττνμὴ τουλὡνετ στὸν Πῶλο ὅττ δὲν εἶνὰτ πολτττπὸςΖΖΖ ­πὰττ πὰσομοτο ἀνθσὼπσθ εῖνστη ἐν μέσσσε τση ννὼση τησ άννστὰε του. Στὴνἔλσσττε ττσσστὴσὴσετ νστ στὴν Ἀττσλσνίστ ἐνῶτ στσν σὴτσ Δτσ· τη ὰτελευτητη ποσετὰ τῶν ἐντὰυτῶν ὴ πόλη ποὺ ὰγὰπηθηπε θὰλσνσ› σστσσνσλστττσ ὴπσστὴστἔσττ νστ μὲ νσστωἐ σσσνὴθτστσ κὰτὰθίπὰζε τον σοφὸ ὴ τὸν θεο ποὺ τὴν ὰνὰπησε. Κὰὶ. ὁ Σω­ὺφος, ὅτι, ὰν δὲν εἶνὰτ ὁ μονὰὀτπος, συγπὰτὰλὲνετὰτ μετὰἔὺ . %©ὰτη€9 ἐν ὀνὸμαῃ τη§ φτλοσοφησἔ ὼἔ μεχὲτηε θσνσσσσ) κάθετῶν ὀλτνων Ἀθηνὰίων ποὺ ὰσπουν ὰληθτνὴ πολτττκὴ τἑχνη.Ζ2­λ Ϊ φσσὰ ποθ η ηεση Πστσσλσσ θσ φστνετστ στ° στνστπτὰ του Σουνίου,Ἡ σλὴθετσ νστ ὴ ννὼσὴ σὲν μετσστσσντστ σστσ τσὴἐ ττσστνττ Ο θὰ ἑτοτμὰζετὰτ νὰ πτνετ τον θὰνὰτο του γτὰ νὰ ζεῖ. ὴ ὰληθετὰσμὲνσσέ σσσνστλσνἐ μὲ σμεσσ τσσττστ ἐττετσὴ σὲν βστσνσσν του. Γτὰττ ὰὺτὴ δὲν ὺπὰσχετ χωοἰ; ὰὺτον. Κτ ὰὺτὸς δὲν ἔχετὰπὴχηση στὶς συνετδησετς τῶν ὰὁὰῶν.Τουτο πεστσσοτεοο ἰσχυετ νσημσ νσ θπστσχετ χωση; στθ·τ;ην_

γτὰ ννὼσετ; δυσκολες στὴ σὺλληψη πὰὶ τὴν πὰτὰνοηση της. ὉΣωπσὰτης δὲν δτὁὰσπε ὰμεσὰ ὰὺτὸ ποὺ ὁ συνομτλητης του, μὲτὴ ὁτπη του συμβολὴ, μποσουσε νὰ εὺσετ. Ἀπὸ ὰὺτὴ τὴν ὰπο­ψη δὲν ὴτὰν ὀὰσπὰλος. Ἀπὸ μτὰ ὰλλη, ὼστοσο, σποπτὰ, ἑκείνητης ἑξετὰσεω; πὰτ του ἐλἐγχου, πσοθσομτπῆς ὀτὰὀτπὰστὰς πσο;τὴν πὰτευθυνση της ννὡσεως, ἦταν μέγὰς σὰσπὰλος. Ὁ Σωκσὰ­της θὰ μποσοὺσε νὰ ἦτὰν ἔνὰς, πσὸ του γσὰμμὰτοσ, θτὰσώτηςτης ὰὺτενεσγοὺ μὰθησεω;,ὴ ὁποτὰ γτνετὰτ ὰποτελεσμὰττπὴ μὲ

ΑΜ

220. ΠΛΑΤ., Ἀπολ., 33ει 5­Β 8.

221. ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ, Λάχ., 189ο 2­3: καὶ. ὀτὁὰσκετν πὰὶ. ἐλἐνχετν ἐμὲ σ,τι ὰνβουλη.

222. ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ, Γοην., 4736: 6: οὐκ εἰμτ τῶν πολτττπῶν. ­Α­μ223 Αὐτόθττ 5Ζ1σ 6­8­ Πβ· Γσ· ΒΛΑΣΤΟΥ›Σω%Ωάτ17€­'εἶθωντττὴἔ τατ ἠθτχὸέ 22=1.Τ.Ρ ΡΕΝΝΕΚ, Βοοτειτσε ειησ τὴσ ΕειτΙν Πἰειὶοἔυσε, Τἰτε Οατηὺτἰεἰἔε δοτπρα­

φτλόσϋφθέτ σστ­3 σ· 350854­ τιἰοτι το Ρἰαιο, Οειιυυτὶὰεσ Πιτὶνστεὶτν Ρτσεε (1992) 1999, σ. 144.

ο ΠΛΑτΩΝ1ΚοΣ ΕΡΩΣ ΩΣ ΑΝΑΓΩΠΚΗ ΔΥΝΑΜΗ ι 67

τ στε, ὁ ελληνικος πνευματικὸς πολιτισμός, μὲ τὴν ανοικτὀτητατου πνευματος του, διαφυλαξε μυθους για τον ἔοωτα, διαφο­

[ 8 ] σ οετικους κι αντιφατικους μεταξυ τους, οἱ ὁποιοι αγαδεικνυουν1 την πολυδιαστατη ουσια, καθως επισης και την αξια του, θε­

°Ο πλατωνωγὸἔ ἔοωε Μ μελιωνοντας την οντολογια και την αξιολογια του.ὡ ἀνα ι ὁὐνα Ϊ Το εοωτικο στοιχεῖο ειναι διαχυτο σε ολο τὸ εογο του Πλα­

€ ν ν η μη τωνος. Ἡ διεξοδικὴ, ωστοσο, αναλυση της ἔννοιας γινεται στὸΣυ πόστο, στὸν Φαϊὁ ο, αλλα και στον /1ύσιν.”Ἀν πα ακολου­μ εθὴσει κανεις τὸν εγκωμιαστικὸ λογο του καθενος απο τους συ­

". μποσιαστὲς στὸ Συμπόσιο, θα διακοινει τὸν ἔοωτα ὡς πηγὴνΠΡΑτΜΑΤ1ΚοΤΗΣΑΛΑΑ και Ω εγαλη σημασια του ἔ ω­ ­ ­ ­ ­, , , , λ, ,η μ Ο πολλων αγαθων στὴ σχεση ἐοαστου­ἐοωμενου (Φαιδοος) και

ε _ ειναι απο τα ι ` ι · . , Ν . ι . γ

Ν ε να παχνμανα στον ἶοσμο "Ον δεν ­ τον πνευματικο­ουοανιο εοωτα απο τον αισθησιακο (Παυσα­ειναι θε ιτὸ ν ” ~ ` 3 ° ' να“Κ”­°`° α _ : ι τ Δ Ι ι π ~ ι Δ Νμ μςινσβηἦηθοιιδ' Καἶ ε"α'=)εΌΤὉλημΟι νιας). Θα παοατηοησει ακομη την ἑνοτητα φυσικης και ηθικης

ἔχἶοΐἕἔἕἔ φνλοσοφξεὀςἴπωἶἐ Πἶνατωἔῇ αἶχςἶληθηκἶ εκτενῶἔ μι × ποαγματικοτητος ὡς κόσμον, διαμοοφουμενον απο τὴν καλὴο σ αντικο ε α. ' ι τ ι ι , ι ι

, ὰποχλ ημ , ςμ 3 ,νἐτοσοτ εν αἔηνἶν στον Πλατωνα ν αναμειξη, την ευκοασια των συστατικων του στοιχειων. Συγκε­ειστικοτ τα τ απ ' Ν ­ α ι ι γ γ ι ι ε ι

η ιΉὀ Ε ., η Ω ,Πε , Ο οἶηε Οπου, αφτἶιτοἔ στον εΩω α κοιμενως, η μουσικη, γυμναστικη, ἰατοικη δεν ειναι παοατν. ι ,η Ο φμηῳἶ Ο~Ησ'°Ο§Οἔ= οι Λυθυφλ λίαν ΟΒΤθΟιΥΕ%ΟΒ ποιη­

να ἐπιστῆμες των φαινομένων του ἔοωτος (Ἑουξιμαχος). Ἀκολου­τεν” η ωφννη ναν η των ποωτων φνλοσοφων ποωαὁοση κανε­ θως τὸ ἑγκωμιο του Ἀοιστοφανους συνιστατο στὸ φυσικο τελοςστ σαν τὸνἔ ωτα ὅ ον ανα ” ” ι ' τ ­ι Η ι τ ¬ ι ι, η Ω _ ,Ω , φοξαἔ ἙΟΡ9 αντνμἶτωἶαζονταἔ τον του εοωτος, οπου ο καθενας, στην ἐλλειπτικοτητα του, αναξη­ωἔ νοσμονοννχη ὀνναμνν ωἔ ποθον ηὀΟνη€° ωἔ επνθνμνα τον τει ν" ανευοειτὸ ἔτεοον ὴμισυ ποοκειμενου να ἐπιτυχει τὴν δλο­

β ι ν ξ ι | τ ο ι: οτ ; ν

ΘΦΩΟΦΦΟΌ και ως συναισθηματικη σχεση. Δεδομενου οτι ο εοω; ι κληοωσὴ του Με τὴ σειοα του ὁ Ἀγαθων δινει τα ποωτεῖα στονδιαδ α ατι ει τοσο απο α ' ' ` ' ν Ν ι­ θα ι ι ­ι ι , ι ι 3 ι ι ι γ ιΕἰ θμ ζς , ὁ φ σνσννῖἶο Ωολιἶντη ζωητ δεν θα ποε εοωτα ως ποος το καλλος και την αοετη του, για να κλεισει το

εω ειται πα α ο τ ι ι ι .ι ι ν ι . γ .ι ε ιἐνὸἔ ΠλἀΈΞ)νΟ Έὸν Ξθεσ ἔἶ πον ενας φνὀςἶσοφος Ἐοιἐμενἶθονἔ ἐγκωμιο του εοωτος η Διοτιμα, για την ὀποια ὁ εοως ηταν με­

8 ω : κ Ν ι ~ ι π ιἈντ θ, ς , ε κννἑιτηῳαγ Βναξνη τηἦ νανοησηἔ ­ γας δαιμων μεταξυ θεου και θνητου, μεταξυ γνωσεως και αμα­. ι ετω · αινεται π ν τα ι 3 τ γ ι ι . ι ι ι ι . ι

θέ λἔθφ ςλλ αἔαγ Οςἔο το ΟΠ ένα τοσο ζωτνχο θιας, κι ακομη τοκος μεσα στο ωοαιο κατα το σωμα και καταααε κεαονα ι , ι Ν γ 3 Ν τικὴμδγανὸῖσὴη ἑιγὰητουμἔ ἔποεῖὲγιεἶἑιἶῖέλἔἔτεθη Ωἦλλοἶοφνγ την ψυχη. Αν και ο λογος της Διοτιμας απηχει, ποοφανως, τις

, Β , ” , , Ο _ Ξ Ον ωη σνον νοσμςν πεοιἔοωτος αποψεις του πλατωνικου Σωκοατη,ἐν τουτοις κα­Ἰἔἐἑἐανωνἔἶὲεταϊνο ενδἕἔ ενω ὀνα τῃἐ εἰνἶτνκνἔς ὀνναμεωἔ και θε λογος τον ὁποῖο αναπτυσσει καθενας απο τους ποιν απο τὴεωοουνταιυ ­ ιι .γ ιι. ιν € ην Ο οντα στην π ηθη Οωμοννα· Αλλω Διοτιμα ομιλητες θιγει μιαν ιδιαιτεοη πτυχη του εοωτικου φαι­

νομενου, τὴν ὀποια, παο' ὅτι φαινεται ν” αποοοιπτει ὁ πλατω­* ι τ Ι Ι τ : 3 π τθ Νε λ κ ι

Ποωτοδημοσιευτηκε στο Φιλοσοφίας Ἀγώνισμα Μελέτης, ποος τιμην νϋκθξ Σωἱκηθιιῖηξ, 8νΈΟΌΈΟιξ Ἐη Ξωθει ως ΟὉμΤΕ ηθωμθιῖιϋιη %Οιι

του Καθηγητοϋ Κ­ Βονδοὐεηι Ἀθἠνα 2004. εἰσαγωγικὴ του λογου της ποοφητιδος απο τὴ Μαντινεια.

1 68 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ Ο ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΕΡΩΣ ΩΣ ΑΝΑΓΩΠΚΗ ΔΥΝΑΜΗ ιθθ

Ποοκείμένου να συνείδητοποίηθεί σημασία καί ό οόλος [τό] ὡοαίο. "Υπό τὴν ἔποψη αυτὴ των ποαγματων ταυτίζόμα­του ἔοωτος στὴν πλατωνίκὴ φίλοσοφία, δεν αοκείὴ μελέτη Δία­ στε μὲ τὴν αντίληψη του ΚΙ. Ο° ΟοηπεΙΙ ότί τό ῶοαίο ἦτανλόγων όπως ό /Ιυσίς, τό Συμπόσίο καί ό Φαίὁοος, αλλ” απαί­ αγαθό, ότί τό πίό αυθεντίκό αγαθό, τό αντίκείμενο της βαθυ­τείταί συνδεση της ἔννοίας αυτης ποός αλλες, τίς ὁποίες ό Πλα­ τεοης ἐπίθυμίας του ανθοὼπου, υπὴοἔε τό ῶοαίο, κί ότί μονα­των δεν συναπτεί ἐναογῶς ποός τόν ἔοωτα. Μία καλὴ αφετη­ χα ένας αίσθαντίκός, αοκετα ἑκλεπτυσμένος τυπος συνείδησε­οίακὴ αοχὴ γία τὴν ποοσέγγίση της φίλοσοφίας του ἔοωτος θα ως θα μποοουσε ν” αναχθεί ποός τό ὡοαίο καί τό αγαθό, να τόἦταν τοποθέτηση καίὴ εξέταση της μέσα στό πλαίσίο της κε­ θεαθεί, να τό γνωοίσεί καί να του δοθεί μὲ όλη του τὴν υπαο­ντοίκης σωκοατίκης καί πλατωνίκης αντίλὴψεως ότί τα ανθοω­ ἔη. Στόν ανθοωπίνο αυτόν τυπο θα ποέπεί να συμπίπτουν ὴπίνα όντα ζουν καί δοαστηοίοποίουνταί, δεοντολογίκα, μέσα γνώση καί ὴ αοετὴ, αν λαβεί κανείς υπ) όψίν του τό συνολοσ” ἔναν ἦθίκό κόσμο, δίαμοοφωμένο από τα ίδία. Ποαγματί, πλατωνίκό ἔογο.228 Ώστόσο, ανεἔαοτὴτως τῆς ἰδίαίτεοης ση­από τὴν αξίωματίκὴ αυτὴ αοχὴ αποοοέουν όλες οί πτυχὲς της μασίας που καποτε ό Πλατων αποδίδεί στὴν ἔννοία του ὡοαί­πλατωνίκης δίδασκαλίας πεοί θεου, πεοί ἐλλόγων καί αλόγων ου, τό αγαθό παοαμένεί, αξίολογίκα, σὲ ανωτεοη βαθμίδα.δυναμεων, πεοί της σχέσεως μεταἔυ αοετῆς καί γνωσεως, κα­ Γίατί, δὲν ὲπίδίωκεταί τό αγαθό χαοίν του ὡοαίου, αλλα τόθὼς επίσης πεοί της σχέσεως μεταξυ του ὡοαίου καί του αγα­ ῶοαίο χαοίν του αγαθου.θου.2Ζ5 Ὁ ἔοως εἶναί στενα συνδεδεμένος καί λείτουογεί μέσα “Ο ἔοως, λοίπόν, εἶναί δυναμη αναγωγίκὴ. Τί σημαίνεί του­στό πεοίβαλλον του ὼοαίου, αφου θα ἦταν όλωσδίόλου πα­ το; “Ο ἔοως δεν εἶναί μοναχα ἕνα ανθοὼπίνο παθος όπως εἶναίοαλογο να ποοσελκυεταί από τό ασχημο, συμφὼνως ποός τὴν σήμεοα γνωστό, τό όποίο ἐνεογοποίείταί από τὴν έλξη ἑνός ποσ­αναφοοα του Συμποσίου.2Ζ6 Τό ὡοαίο, ῶστόσο, ποοκείμένου σὼπου καί που αοκείταί στὴ σωματίκὴ απόλαυση. Εἶναί ἕναςνα καταστεί ουσίολογίκα σαφέστεοο, υποκαθίσταταί υπό της θεός, ἐξείκονίζόμενος ὡς δαίμων, ό όποίος δεν ἔεχνα τὴν κα­Δίοτίμας δία του αγαθου, του ὀποίου ποόσκτηση όδηγεί, ταγωγη του, ποοεοχόμενος από τὴν Πενία καί τόν Πόοο. Καίαναμφίβολα, μ" ευθυβολο τοόπο, στὴν ευδαίμονία. Τό αντίστοο­ ὡς θεός ἐπίδίὼκεί τό αγαθό μετέχοντας στὴν ουσία του, μὴ ἐπί­φο έπίχείοείταί υπό του Πλατωνος στόν Φίληβο, όπου, όταν ζητώντας, απλως, τὴν κατοχη του, αλλα τὴν παντοτίνὴ του κα­δὲν γίνόταν ευκόλως κατανοητὴ ὴ ἰδέα του αγαθου, ό φίλόσο­ τοχὴ. Καί δεν συνίσταταί ό ἔοως στὴ φοοα ποός τό ὡοαίο, αλ­φος ποοσέφευγε στὴ φυση του ὼοαίου.ΖΖ7 Τουτο σημαίνεί ότί λα στόν τοκετό ἐντός του ὡοαίου κατα τό σῶμα καί κατα τὴνγία τόν Πλατωνα τό ῶοαίο ἦταν [τό] αγαθό καί τό αγαθό ἦταν ψυχη. Ἑτσί, με δεδομένη τὴν ασταματητη γεννητίκὴ δίαδίκα­

σία, ό ἔοως εἶναί ένας πόθος αθανασίας. Κατ° αυτόν τόν τοό­­_ πο, ὴ κυοφοοία καί ἦ γέννηση, ποοκυπτοντας από τὴ συνου­ΖΖ5. Κ). Ο” (ΪΟΝΝΕΕΕ, ΕΙ05 ΘΠΕΙ Ρίίὶίἰεί 111 ΡΙ21ί078 ΜΟἘΒΙ ΟΟΒΙΏΟ8, Νεορίαἰο­ σία ἀνὀΩὸ€ καί γῃνςχῃςῃὸςΰ εἶγςχς θεία πΩό¿γμ(χτ(χ7 ἐνὐπ(χΩαῃ;(χ στὸ

πἰε .απσἰ Εαην Οἰιηετἰαπ Τἰτοίηςἰττ (Η..Ι. ΒΙι1ιτίεΠτΙπεΙ ­ Κ.Α. Μετείιε ἐπίμ.), θνητὀ.229 Μὲ τὰ χαΩα%τηΩ[στΜἀ ἙΟΌ αὐτά, ὀηλαὀὴ τὴ θεία τουνεαοτίιω ΡίιυΙ., Εοόεἰοπ 1981, σ. 3­4.

226. ΠΛΑΤ., Συμπ., 1971: 5: αίσχεί γαο ουκ ἔπί ἔοως. _°¬`°Δ“τ°227. Πβ. Αυτόθί, 20­ία 1­ε 7. Πβ. Φίλ., 64ο 5­6. Πβ. Α. ΜΑΝΟΥ, Πουσωκυα­ 228. ΚΙ. Ο° ΟΟΝΝΕΙΙ, Ετοε ειπα Ρίτὶυε ἰιτ ΡΙετο°ε ΜοτειΙ Οοειηοε, ό.π., σ. 8.

τίκή­πλατωνίκὴ καί μεταπλατωνίκὴ ὀίανόηση. Ἀξίολογίκὲς ἔοευνες, ό.π., σ. 131. 229­ ΠΛΑΤ­5 Συμπ­7 2Ο63·207Θ­

1 70 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ Ο ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΕΡΩΣ ΩΣ ΑΝΑΓΩΓΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ 1 71

φύση, τὴν ἐπὶδὶωξη του αγαθού, τὴ γέννηση μέσα στὸ ῶοαῖο λε σεὰμσνμμὰ πσσμενμενσσ νὰ μὰνὰσεεἔεν πὼἔ σ εσωἔ ὰμσ μνὰσῶμα χω τὴν ῶθαία ψιγχὴγ ἀλλὰ καὶ ὡς πὀθοε ἀθανασίααγ ὁ ζητητὶκὴ ανὶκανοπούητη ἐπὶθυμὶα, φεοομενη πσὸς πολλα ὡοαιαἔοωἔ συνκῃα ἀναγωγωγὴ δύναμη. καὶ ἑπὶθυ μητα ποαγματα, μετατοέπεταὶ, ὡς αληθὶνὸς κὶ αύθε­

Στὸ πλατωνὶκὸ Συμπόσιο ἐντοπὶζεταὶμὶα ἐἔαὶοετὶκης σημα­ νμμσἔ εμὰ εσωἐη στὸν ἔνὶτητὴ εμείνσσ του ὰνμμεὶμένοϋ ποὺσὶας κὶ ἐνδὶαφέοοντος δὶατύπωση, συμφωνως ποὸς τὴν ὁποία πσσσσν­σσὶἔενσμ ὼἑ Τὸ ὰνὰθσ­ ΝΟΧΙ ενσἐ σπσὶσμσἠπστε ὰνὰθσὰὁ ἔοως εἶναὶ κενωτὶκος ὡς ποὸς τὴν αλλοτσὶωση τηἐ ψνλῆἐ μὰὶ αλλα του κατ" ἐξοχὴν αγαθού, του απόλυτου κτ αὶώνὶου. Δὲνπληοωτὶκὸς ὡς ποὸς τὴν οὶκεὶότητα πού αύτὴ αὶσθανεταὶ στὴ πσσμελτσμ πνὰ πεσὶ τηἐ ενμθμμἰὰἐ μὰτσλῆἐ ενσἔ ὰνμμενμενσσ,μεθεκτὶκη της σχέση ποὸς ποαγματα ανταποκοὶσὶμα στὴν αὐθε­ αλλα πεοὶ της ἑπὶθυμὶας τού εσῶντος να γεννησεὶ μέσα στὸντὶκὴ της φύση.Ζ30 “Ως ἐκ τούτου, ὁ ἔοως εἶναὶ αναγωγὶκὴ ὡς ῶσὰῖσ' μὰὶ μεσὰ σε μνὰν ῶσὰέὰ ψσχὴ σ πλὰτωννμσἐ εσὰστὴἐκενωτὶκὴ δύναμη. Ἡ δεύτεοη αύτὴ ἰδὶὸτης ἑνὶσχύεὶ τὴν πσωτη μπσσετ νὰ νεννἠσεν ῶσὰίσνἔ λσνσμἔ (πσμισηλ ὼσὰτὰ σνὰνσλὶαπο τὴν αποψη του δτὶ αν ὁ ἔσως δὲν ἐκμηδενὶσεὶ τὶς δυναμεὶς μὰΈὰ› εμλεμνεἑ σμννμνἠσενσ μὰὶ σμνσμσθἠμὰνὰ· Μπσσετ νὰ νεν­ἑκεῖνες, τὶς απεὶλητὶκες της καθαοοτητος της ψυχῆς,τότε ανο­ νἠσεν ὼσὰτεἐ εἰμσνεἐ μὰὶ­ μπσσεῖ· ὰμσμη νὰ λμνἠσεν Έὴν ψσλὴδὶκὴ ποοεὶα της ποὸς τα ανὼτεοα ὀντολογὶκα επίπεδα, ποὸς πσσἐ νὴν ὰνεμεὰσνη εμεννην ὼσσμσΉΊτὰ› τσ ὰφὰνεἐ μὰὶ ὰμἠλὰετὶς ἰδέες του καλλους καὶ του αγαθού, ανακόπτεταὶ. Ἡ ψυχη, νσν μὰλλσἔ­ Ὁ εσωἔ τὼσὰ σεν εἶνσμ ἔητημνσἐη ὰλλὰ σημνσσστκατω απο τὶς συνθηκες αύτές, χανεὶ κατα τον πλατωνὶκὸ Φαϊ­ νμεσἐ­Τὰ σνενὰ σσνὰ Έσσ εσωτσἐ ῶἐ ενωμενωὶκθυ πὰθσσἐ σπεΩ·όρο τα φτεοα της. Καὶ γὶα τὴν ψυχὴ ύψὶστη ποοτεοαὶοτης πα­ βὰίνσντσμ­232οαμένεὶ ὁ στοχος της να καταστει αύτὸ που ἦταν ποὶν κατέλ­ Ὁ Α­ΙΜ Ρσεεμ σνεσεσνώννὰἔ τσ πσσβλημὰ νσυ εσεστσἐ ὡἔθεὶ στὸν κοσμο τὴς ἑτεοὀτητος. Ἑπεὶδὴ καθε ανθοωπὶνη ψυχὴ ὰνὰνωνὶμησ σννὰμνὶἐν πὰσὰτησεἶ σμ μὰνὰ Τὴν ὰνσσνμὴ πσσεὶὰέκ φύσεως τεθέαται τα ὅντα.231 Τὸ ἐσωτημα που αναφύεταὶ, ἐν νηἐ ψνλῆἔ σνὰμσσφὼνσντὰν σμσ μὰτεσθμνσενἐ: μνὰ σσνἔσνμὰπσοκεὶμένῳ, εἶναὶ: πού ἐντοπὶζεταὶ στὴ μεγαλύτεοη της ὶσχύ ὴ μὰὶ μ'­ὰ μὰθετνὶ­ Τσστὰ θὰ ,λενε μὰνεὶἐ σμ πσσσλὰμβὰνεὶἢ σμαναγωγὶκὴ αύτὴ δύναμη του ἔοωτος; Στὸν ἐοαστη, στὸν έσω­ εεμμὰὶσσμσνεῖ μὰτὰ πσσληψη νὶ§ σμστὰνετἔ μὰὶ ενεσσνὰνετἐ με­μενο, ἢ παοέχεταὶ ως δωοεα απὸ τὴν κοουφαὶα των ἰδεῶν, τὸ θεἔενἐ τηἔ πσσμλενὰἐ μετὰφνσμέῆσ σπσν ἡ ψμλὶλ ὰν σεν νὰ­ἀγαθὀ; τοοθωσεὶ στὸν μέγὶστο βαθμο τὴν ενότητα της μέσα σὲ μὶαν

Κεντοὶκὸ σημειο της πλατωνὶκης δὶδασκαλὶας, ὁ ἔοως ποο­ σνεσλσνμέὴ σσνἔσνμὰ μὰτώτεση τὰἔη› σεν μπσσετ νὰ εεμτμλεὶ­σεὶλκυσε τὸ ἐνδὶαφέοον τῶν ανανεωτῶν του πλατωνὶσμού,τῶν νὴν ὰνσσσ νηἔ στὴν ὰμεσωἐ ὰνώνεσνὶ σντσλσνμεὴ βὰθμἰσὰ­233Νεοπλατωνὶκῶν φὶλοσσφων καὶ κυσὶως του Πλωτὶνου καὶ του Ἡ ὰνσσνμὴ εσωμμὴ μλεμὰμὰ τον Σσμπσσίσσ σνὰμσσφὡνενὰνΠσόκλου. Πασα τὶς ὁμοὶὀτητες της δὶδασκαλὶας τους, οὶ τοεις στὴ βὰση τηἐ εμ μεσσνἐ τῆἐ ψσχηἐ μεθεἔεωἐ μνὰἐ σελσὰἐ βὰθ­ἐν λογω δὶανοητὲς φωτὶζουν με δὶατροοετὶκὸ τοὀπο τὸ θέμα Ο Μ­ε­

Ν Ν “ ε 3 Ν | Ε | ε 232. Πβ. Α.Η. ΑΒΜΒΤΚΟΝΟ ΡΙετοτιἰο Ετοε ειπα Ομτὶετὶαυ Αςειρε ΡἰοτἰκἰαπΈΟΌ ε (ΠΤΟ (1) (Χνθὶ (1) Ι/Η. ΟΌΎ/(Χ εω . Ο Πλ()ὶΈων Χὶνεὶῖθὶὶ πο­ . . . 7 9Ο Ξ § γ Υ ηα μ Ξ ακα Οτπετιαπ δττιεἰιεε, ΚΙ Β., Ι.οι1σο11 1979, σ. 107.Ο 233. Πβ. Α. ΜΑΝΟΥ, Ἑν καὶ πολλά. Ἡ λειτουργία της μεθέξεως στὸ μετα­23ο_ Αὐτόθτ, τοτα 1_ φυσὶκὸ σύστημα του Πρόκλου, Ποσλογος Εύ. Μουτσοπούλου, ΕΕΦΜ, Ἀθηνα231. Τογ Αντον, Φατὸα, 24% 4­5. Ι 1990, σ. 49­55.

›.

1 7 2 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ ¿ Ο ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΕΡΩΣ ΩΣ ΑΝΑΓΩΓΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ 173

μιὁων τοο ὡοαιοαη οποια, απο τα ὼοατα σὼματα, τις ὼοατες τι τα ανω εἶνοιι ατελὲοφοοο χωοι; την ποιοεμβολη του θεοῦ. Ὁ| \ Ε γ · \ | γ οτ ε ι ε | π : ι 5 ι οι τ

ψυχές, τα ωοαια ἐπιτηοευ ματα (ποακτικες ἐνασχολησεις), τους εοως ενος ωοαιου σωμοιτος ὡς αφετηοιακη αοχη εχει καταλη­| , \ , γ | ι ι ~ : : τ ς 5 ι ι Ν

ὼοαιους νομους, το καλλος των ἐπιστημων, τη θαλασσα της . ἔη τη θεα τον αττολοτοο ναλλοοἐ­ Η ανανωνη απο τον κατω­ὼ Ομότ το ἀνὰ εγ Έτν Ὁ τ στα θὲασ του ἀπολὐτομ μἀλ. τι τέ ου ἐπιπέοου στ` ν υπέ τατ α ο ισοουνα εῖ π ο ιαν ανο­

Ω |η Υ Τ] η η ¬ Ἱ ἴ 3 | ξ | \ 5 Τ Τ ξ

λους. Ἡ ψυχη, στο καθένα απο τα ἐπιπεοα αὐτα, μυεῖται στη Μ οικη κλιμακα εμβιωσεων του ωοαιου. Και ταυτα ετταοη το αλ·γ , | Ε | ..Ι Ω 5 κ 5 : κ ν :ι ι ει ι ι κ

βιωση μιας γενικης θεας του ὡοαιου, του οποιου ποοηγειται τ οατοϋωἔ αἔτα σαφαντἔετ τοσο στην ατσθητη οσο ηατ στη νθητηπαντοτε ο ἔοως του καλλους ποὺ ἕνα αντικειμενο στο καθένα 9 τον ονοολη αοναλοτοοη ενεονετα απο ττἑ λοοτεἐ αἔτεἐι οττωἐ

\ \ 3 / γ 3/ | Ε Ή 5 'Ξ' ε ο ι ι ε ι κ Ξ' ι ιαπο τα εν λογῳ ἐπιπεοα ποοκαλει. Ετσι, ποοκυπτει ο εοως _, ειναι λιχι η αοετη και η οωφοοσυνη που ειναι πιο συγκεχυμε­του σωματικου ἐν γένει καλλους ­μετα τον ἔοωτα του ἑνος σὼ­ νεἐ στη θεατθητταη νται την ττοοικτικἠ τους ἑκοηλωση. Το ὡοοιῖοι

ματος ποὺ ουσιαστικα ισοουναμετ μὲ τον ἔοωτα ἑνος ττοοσώ­ αλλωστε, ειναι συλληπτο απο τις αισθησεις κατα τοοπο αμεσοπου­ του συγγενους καλλους τῶν αξιών, ποὺ τα ἐπιτηοευμα­ ; και αποτελεσματικο, επειδη ειναι ἐκφανέστατον και ὲοασμιώ­τα και οι νόμοι αναοεικνυουν και του πελαγους της ὡοαιοτη­ τ τατσν­235

το π ιν απο το τελικο αλ α π ο τ` θέασ του απολυτου Ὁ ΑΗ­ Ατηισττση 7 αναλοοντα ττ σ ἐστι ἐ ῶντσ ·ἐ ωτει ο ιι ο ε η ηκαλλους. “Ο Ρτὶοο παοατηοει ακομη οτι αὐτὴ η γενικευμένη θέα­ ; μονοο στον Φατοοσ νατ στο Σοαποστο τταοατηοετ οττ νατ στοοἐση του ὼοαιου ἐν φι/τοσοφάμ ἀφθότῳ ὲἔωτημετετ ὀυο σκοπούς; α) , ουο ιλιαλογους απὼτεοος σκοπος ειναι να οειχθει οτι ο ἔοωςἑοοαιὡνει την αντιληψη οτι το νοητο κόιλλος ειναι ανὼτεοο απο οον οτνατ ονωηοντοτνοἔ” οον οτνατ τταθοἔ τοο ανθοὡττοο αοτστ­τὸ σωματμὼ ­καὶ φμσγμὀ­ β) πθοετογμάζες τὸ ἔηαφοε της ἐμφὰ­ ο κανοποιητικο, ατομοκεντοικο, οια του οποιου ἐπιοιὡκεται ἐκνισης στο ποοσκηνιο του απολυτου καλλους στο ὁποῖο τα επι­ 9 μοοοοἐ τησ ψοληἐ η ναοπωση τῶν αποτελεσματων απο τη με·μἐςομς ὼοατα πῷἀγματα μετἐχοω/_234 , θεκτικη σχεση της ποος το αγαθο και το ὼοαιο. Ἀντιθέτως, ο

Ἡ ανοοος συντελεῖται απο του ένος στο αλλο ἐπιπεοο. 'Η εθωει 099 ττθθθε τθλινιης ανοινωνῆς ττοὸς τὸ απόλυτο ῶοοιῖο καιγενικευμένη ἐποπτεια του ὡοαιου εἶναι θέμα νοητικης, γνωι το αγαθο, καθισταται αναποφευκτα ἐπιθυμια μιας πεοαιτέοωστικης ταξεως (κοιτανοησαι). Οι παοατηοησεις του Ρτὶοε αποσ­οέουν σχεδον αμέσως απο το πλατωνικο κειμενο του Συμπο­

ἑπεκτασεως του αγαθου και του ῶοαιου, ὥστε ο συνανθοω­πος να καταστει καλυτεοος και ὡοαιοτεοος. Μονο η μεταφο­

σίου. Ἡ ἐπιλογη και ὁ τοοπος της ανοοου οὲν ποέπει να λησμο­ Ο οαν παοατηοετ ο Ατοιοττοοὲτ εἶναι οιαφοοοτοτη στοοἑ οοο Δτα­νεῖται οτι γινεται οπο την καθοοηγηση της ποοφητιοος απο τη

Δ γτ λονοοἐ· Στον ςἶατοοο ο οοαστηἐ οον ανττμετωτττιξα τον οοὼμετΜαντινεια. Αυτο οὲν εἶναι ένα σκηνοθετικο εΰοημοι του πλα­ ' νο ­ο οττοτοἐ ετνατ ανοοαἐ κατ ολτ νοναιααι ντα να μην οοηνη­

~ κ τ τ ~ ι ιν : ὁ ἔ α α ιθ Ν δ τ ~ οιὸτωνικου Σωκοατη ποοκειμενου να ποοσποιηθει την αγνοια του Τ οωἔ ττοοἑ την αατοο ονση τησ τατοοντσοωἐῖ τον οτ οοἐμποοστα στοὺς λοιποος συμποσιαστές, αλλ' αποτελεῖ τη βαθια Τ Ύ ὡἐ αντταοτμονο σωααττνηἐ η ττνοοματτνηἔ αττολαοσεωἐι αλλαῆἐπιγνωση του ανοοος οτι ένα τέτοιο τιναγμα της ψυχης ποος Ξ βαστνη τον οπτοτωἔη οτνατ να τον θοοττοτησετι ηατασνεοαἔο·

234. Ανν. ΡΚΙΟΕ, βονε ακα Ρτἰεαιἰεἰτἰρ ἐκ Ρἰατο ακιἰ Ατἰατοτἰε, Πετοιταοη 235. ΠΛΑΤ., Φαϊὁο., 250α 7­ε 1. Πβ. Α. ΜΑΝΟΥ, Ποοσωκοατικὴ ­πλατωνικὴΡτοεε (1989), Οχξοτςὶ 1990, ο, 38­42_ τ και μεταπλατωνικὴ ὁιανὀηση, ὅ.π., σ. 133­134.

Ι74 ΤΙΑΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΑΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΙΙοΡΙΩΝ Ο ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΕΡΩΣ ΩΣ ΑΝΑΓΩΓΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ Ι 75

ντσσ μὲσσ στὴν ψσχὴ νσσ ­σὰν τσ άγαλμα ὁ νλ­ὐπτηα τὴ μσσ Ι κτησης είς ανταλλαγμα του φαινομενικου τὸ καλλος τὸ αληθι­φη καὶ τὸ ὲσωτεσικὀ του εἶναι, ὥστε, καθιστώντας τον θεοειδην Ι ναν› ττατ τα αλέαταν σον εἶνατ πθανματτ Χαλπτ­να να δώσετε παὶνα γίνεται ὁ ἴδιος ὅμοιος πσὸς ἐκεῖνον.236 Στὸ Συμπόσιο ὁ ἑσα­ λθναα να παθὴἔ­ Μα παλατνλα ανλλονί­σον παλὴτεθα­ Ἱσωἐατὴἐ νεννα στὴν ψυχη του ἑσωμὲνου λόνσνσ μσὶ ὰἔίεσΰ ὥστε, σ δὲν αξίζω τίποτε, καὶ συ δὲν τὸ αντιλαμβανεσαι. Εἶναι ννω­τελευταῖσε να καταστει καλλιστσ; καὶ να πσαττει τα βἑλτι­ θα στόν> τον πνενααταἔ ὴ αθαατἐ αθλτἔετ να βλἑπετ αἔναεθαέατετστα.237 Μακσια απο τὸν Πλατωνα αντιληψη να υπσστησίξει 2 Ωα› ὅταν ὴ αθαατἔ τῶν ὀφθαλ!­τῶν πλὴσταἔη να πασαπμάση,ὀμοφυλοφιλικὲς σχέσεις αλλου τυπου.238 Πσανματι, στην τε­Ι Ι ααα αν απὲλαἐ απαττὴ απ, αὐτὸ παλν)·Ζ39λευταία φαση του Συμποσίου, ὅταν ὁ Ἀλκιβιαδης, πλεκοντας Ὁ Ατὴπτταὴἐ θα ὴθελε απὸ ταν Πλατωνα να πθαλωθὴαεττὸ ἐννὼμνσ τσυ Σωνσσσ­η, σμσλσνησε σ ἴσνσσθ ὡς ἐσὡμενσθ ἐἔσ ν πεσαιτεσω τη διδασκαλία του στὸν Τίμαιο, ὅπου υποστησίζειδηλωσε τέτοιες διαθέσεις απεναντι στον Σωκσατη, ὁ σοφότα­ ·α αττ α αὴατανθναἐτ ὲπεταὴ ὴταν αναθαἔ αὲν ὴταν ανναταν νατος ὅλων τῶν ανθσωπων του ἔκανε την αποστσοφη ἐκείνη η έ ἔλετ φθανο ντα ττπατε­ Ἐταπ λααταντ απαλλανμὲνοἐ απα ταὁποία δὲν πσοσεχθηκε τόσο πολυ καὶ δεν πσοεβληθη ὅσο θα ἔ κακα αὴτα αλα θέἕτὴαε να νίνανν παθαπλὴατα πθὸἐ τὸν ἐανττπσσπσ ἀπὸ νσσσ σχσλνσσνὲσ νσσ πλστωνσνσσ ἔσνσσ· Τὴν πω Ι τό του: ὁ ασιστος είναι αθέμιτο να πσαττει αλλο απὸ τὸ καλλι­σαθἐτω αὐτσλεξεὶ στη μεταφσαση του Ι. Συκουτση: ‹‹αμηχα­ αν ατα­240 Ὁ ἐν λανῳ αλολταατὴἑ ἑπταὴττατνα αττ α Πλατων ἔφτα­νὸν τοι καλλος δσωης αν ἐν ἐμοὶ καὶ της πασα σοὶ ευμοσφίας σε παντα στὴ λθτατταντπὴ αταααπαλτα τὴἔ αναπὴἔ τον θεαα ὴπαμπολυ διαφεσον. Εί δη καθοσῶν αὐτὸ κοινὼσασθαί τε μοι α ὁποία ἐναὴλὼνετατ ατὴ αὴμτανθντα τον πααμοα ανντατὼντα§ἐπιχεισεῖς καὶ αλλαξασθαι καλλος αντὶ καλλους, οὐκ ὀλίνῳ τὴν ατττα τὴἑ­ Ὁ Πλατων αὲν αταφεννεττὴἐ πθαααλὴἑ τον ΑΠἩ·μου πλεονεκτειν διανοῇ, αλλα αντί δόξης αληθειαν καλῶν κτα­ τ 8τταΠθ¬ ὴποατὴθτἔετ αττ Οϋτε θεαἔ αντε ανθθωπαἑ μποθετ να εἶ­σθαι ἐπιχεισεις, καὶ τῷ ὅντι “χσυσεα χαλκείων” διαμείβεσθαι νατ αναθαἔη Χωθτα πατα παποτον τααπα να ανμβαλλα ατὴ μὲ­νοεῖς. Ἀλλζ ὥ μακασιε, αμεινον σκόπει, μη σε λανθανω οὐδὲν σε θεἔὴ τον αναθαν αὐτοῦ απα τοὴἐ αλλονἑτ τα να εἶνατ πανετἐὥν. “Η τοι της διανοίας ὅψις ασχεται ὀξυ βλέπειν ὅταν η τῶν Υ αναθα§ αὴμαίνετ αττ πθαττετ τα αναθα· Ὁ Ἀθτατοτἐλὴἐ απεθ­ὀμματων της ακμης ληνειν ἐπιχεισῇ· συ δὲ τουτων ἔτι πόσσω» ν Σ θε!­ταταζετ ὼἔ πθὸἑ ταυτα­241 Ώσταααὴ ανανωντπὴ αὴναμὴ τον(Πσοφανῶς ἕνα καλλος απεσίνσαπτον θα διακσίνεις μεσα μου, ἔθωτοἐ αὲν ἐνταλὴετατ απὸ τα ανώτεθα ὴ απα τα ὴπὲθτατο ανανὼτεσον πασα πολυ απὸ την ῶσαίαν σου μοσφην. Αὐτὸ λοι­ τι τι αλλατ ττνθτωα ὴπα τὴἔ αναμνὴαεωἐ· Ὁ αλὴθτναἐ ἐθαατὴα α φε­πὸν βλεπεις καὶ δι' αὐτὸ θελεις να συντσοφευσωμεν καὶ να κα­ θαμενοἔ πΟα§ τα ὼθατα πατ ὁ πατελαμεναἔ ὴπα τὴἐ ττανταἔ τὴνμωμεν ἀντσλλσνὴν νσλλσνησ Έτσι, ἀπσβλὲπενσ νὰ πσανμα_ = ὁποία μεταδίδει στὸν ἐσὡμενο εἶναι αὐτὸς που κατοσθὼνει ν'τοποιησης είς βασος μου κεσδος ὅχι ασἠμαντον. Ζητεις ν” απο­ * ¿ί ανανετατ ίτέαῳ τῶν ααφαθων αναβαθμῶν τον παλλονἐ στα από·

έ ἶ λυτο καλλος. Καὶ τοῦτο είναι ἔσνο τῆς φιλοσοφικης διανοίας.τα ± .

236. Αὐτόα, 252‹1­2531› Ι. ± τη237. Α.Η. ΑΙιΜεΤΚοΝσ, Ριετομὶο Ετοε ΑΠΔ Ο1πΙειΙ8ΙΙ Αςμρε, σ. Ιοε­Ιω. ν Ζ Δ 239­ τον ΑΥΤΟΥ7 Συμπ­Ι Με τ·219­3 4­

238. ΠΛΑΈ, Φαϊὁσ., Ζ50ε 4­2512 1: ῆδονῇ πασαδους τετσαποδος νὸμον 240· ΤΟΥ ΑΥΤΟἘ Πιτ 298 1808 7·

βαίνειν ἐπιχεισειν... οὐδτ αἰσχὐνεται πασα φύσιν ἡδονὴν διωκων. 241· ΑΡΙΣΤ·> Ἡα· Ντχοτα Θ­ 8­ Παν) Τ 1169α­

Ι76 ΙΤΑΑΤΩΝΙΚΙΙ <Ι›ΙΑοΣο<Ι›ΙΑ± ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΙΤοΙ>ΙοΝ Ο ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΕΡΩΣ ΩΣ ΑΝΑΓΩΠΚΗ ΔΥΝΑΜΗ 177.Ύ

Σννεττῶἔτ ττλετστεἐ ααεἐ ψνχὲἐ αδυνατοτν να ττἐααἔονν ταυτα ὅτι ὰφὴνει νὰ νοὴθεῖ κατι τετοιο.2^5 Ὁ Ατιτιεττοηἐ ὲπισὴμαἰνο­αταὀὴ κλανῶντατ μέσα ατὴν ααὴααντὸτὴτα τὴἐ αδτκταἔτ τῶν ντας τὶς ὰντιφασεις αὐτὲς παοατὴοεῖ ὅτι, αν το Ἑν δὲν ἐκδὴ­κακῶν ανναναατθοφῶν κατ τὴἐ βλαττττκὴἔ ὴαονὴἐ­242 λὼνει τὴν ὰγαπὴ του γιὰ τὰ δὴμιουογὴματα του, εἶναι ἐπειδὴ

Ὁ Πλωττνοἐτ ανττθὲτωἐτ κατ ὁ ΠΩακλαΞ› καΟα τὴν κολλὴ ὁ πλωτινικὸς ἔοως στὰ ὰνωτεοα ὁντολογικὰ επίπεδα παύει νὰανννένετα τονἔ κθὸἔ τὸν Πκατωνα› ανττττετακττααν τὸ ττθαβλὴτ εἶναι παοαγωγικὸς­δὴμιουογικος, ἑνῶ, αφ” ἑτεοου, ὁ Πλωτῖνοςμα τὴἔ ανοὀτκὴἔὴ ἐκτατθεκττκὴἔ ττΟ©αα§ τὴἐ ψνχὴἔ ὀταφοθετ εἶναι ἐπἰμονος ὡς ποὸς τὴν αντιληψη ὅτι το Ἑν παοαμενειττκα ακα αὐτὸν­ Ὁ Πλωττνοἔτ ἐτταναλααβανονταἐ τὴν ετκὀνα ὰναλλοιωτο καὶ αμείωτο σὲ ουσια απο τὴ διαδικασια της ὰποο­του πλατωνικου Φαέὁοου υποστὴοἰζει ὅτι ὁ ἐοαστὴς κατεογα­ οοηογ μὴ ἔχονναο ἀναγμὴ ἀπὸ τα παοαγομεναἔκ Ὁ ΑΙΙΙΤετΙοΙΤἔ,ζεται τὸ δικο του ὰγαλμα κι ὅχι ἑκεινο του ἐοωμενου, ὥστε νὰ ὡονοοο, ἀποφεονεν νὰ ἑομηνεοοεν τὴν παοοπηοηθεῖοο ἀνπκαταστεῖ ἱκανὸς γιὰ το τελικο αλμα της θεασεως του ὰγαθου. φογοη. Κοπὰ Τὴν άποψή ποπ ο Πλοπῖνοο οὲν άλλαξε οτονοπυ

Πέθαν τοὴτοα ἐτττχα­θα ὀτακἑκαὴ μεταἔὴ τὴἔ ἑτττθὴαταἐ τον αφου αποτελει ὰξιωματικὴ γι° αὐτὸν ὰοχὴ ὅτι τὸ Ἑν παοαμὲ­ῶθατον κατ ἐκανὴἐ τὴἔ αθανααταἐτ ὴττοατὴθαζονταἐ αττὴ ττΩὼ­ νει ὰδιαφοοο γιὰ ὅ,τι συμβαινει στὴν κατωτεοὴ απ” αυτο ποαγ­τὴ ανατ ανὼτεθὴτ ΧωΘτ§¬ ὼατααα να τταθανθαφα τὴ ανναφαα ματικοτὴτα. Ἡ ὰντιφασὴ μποοεῖ. ν” ὰοθει αν λὴφθεῖ υπ" ὅψινπου υπαοχει μεταξυ του καλου καὶ. του αιδἰου. Κατ εἰναι ανω­ νο πνεῦμα ποπ οχι το νοἀμμο του πλοπνννποο λονον· τοπον ο

τεθὴ ὡἔ αττταθκὴα ἐνῶ ὴ ὀεὴτεθὴ αττὸ τὴ αττναὴ στον ἐτττὁτὼ­ Πλωτῖνος λ.χ. υποστὴοτζει ὅτιὴ ψυχὴ αἱσθανεται ἔοωτα ποὸςκα να καταατετ νεννὴττκὴ› ατεθεττατ αττταθκααἐ­ Έταττ ντα τὸν τὸ Έν, ἐπειδὴ τουτο τὴν κτνὴσε ὰοχικὰ ποὸς τον σκοπὸ αυτον,Πλωττνο ὴ ὕψτατὴ αοθφὴ ἔθωτοἐ δὲν ετνατ ὴ τταθανωντκὴ κατ δὲν θελει νὰ πει ὅτιὴ ἑνεογοποίὴσὴ τὴς ἐοωτικὴς φοοας κατὰὁὴατΟνΘντκὴ› ἐνῶ ἐαωττκὴ ττθὸἐ τὸ αναθὸ φΟΘα ετνατ ααφῶἔ τὴ στιγμὴ τὴς ἐκδὴλωσὴς τὴς ὁφείλεται στο Ἑν, αλλ” ὅτι εδο­αοναχτκὴ­Μ3 Θ) ανέμενε κανετἔ αττ τὸ αναθα τὸ ττθοαδτοαζό· θὴ αοχικῶς στὴν ψυχὴ ὴ δυνατοτὴς ἐπιστοοφὴς στο Ἑν, λόγῳαενον ῶἔ ἐθααατον κατ ἔθωἐ θα αετὲαταε τὴν ἐθωττκὴ ὀταθεαὴ του ὅτι ὴ ψυχὴ ὰπέοοευσε απο ὑπεοαφθονια δυναμεως καὶστὶς ποοκυπτουσες απ° αυτο υποστασεις. Τουτο, ὼστοσο, δὲν ἐνοονποο τον Νο­ο, νῆο ποοπηο οποοτοοοωο ποὺ οὲν ποοέπο

αναβατνετ­ Ὁ Πλωττνοῶ μὲ ατα αετΩα αττὸ ααφετἔ ὁτατνκὼαετα ψε απο τὸ Ἑν, με τὸν ἴδιο τοὅπο. Ύπ' αὐτὴν τὴν ἔννοια τὸ Ἑνὐποστὴοιξζει ὅτι τὸ πλωτινικὸ Ἀγαθὸ δὲν παοἑχει στὰ παοα­ οὲν εἶνοπ μονον οοοομοο ἀλλὰ ποπ πογντογχοο.

γωγα του θεἰον ἔοωτα, ὴ, ἔστω, τὸ ἐνδιαφἐοον τουἔκ παοὰ τὸ Ὁ ΠΩὁκλΟ§¬ ακατβὴἔ κατ ααφὴἐ στὴν ἔκφοασὴ τῶν ἀνῃλἠ­ψεών του, πεοιοοίζει τὸν οὸλο του ἔοωτος σὲ μιὰ ὀμαδα θετων

·­··¬­ῃη κατ θεοειδῶν ὰνθοὼπινων δυναμεων, ποοβαλλοντας ἔναν θεῖο242· Π^ΑΤ·¬ Φατὁα 2490­2500· ἔοωτα, ὅ ὁποῖος ὰποτελει τὴν ποοφανὴ φανεοωσὴ μιας συμπα­243.Π... ι ΜΑ Α Ι 5 7 Α Ν ~ τπτ 7

Πβ Αἕἔ ἔ`Ιἶ1\ἑΙΞΤΒΟΝΟ°Ρ18τοΠ1Ω ΕΓΟ8 Μό ΟΙΠΒἘΙΗΠ ἔ8Ρθ° 0π° σ ντικὴς θειας αγαθοτὴτος, κινὴτικὴς των θεων και των ανθοω­. . ν., , , , .

244. Ἐνν., ΧΠ, 7, 37, 30­31: οὐδὲν δεῖ ζὴτεῖν παο" αὐτὸν ὑπὲο τὰ παντα ὅντα· τεΠβ. Ἑνν., νΙ, 9, 6, 40­42: ὰλλ® ἔστιν ὑπεοαγαθον κατ αὐτὸ οὐχ ἑαυτῷ τοῖς δὲ 245' =Ε¶„,.> νι 7› 313 17_18:ποπψοχὴ ἐοα μὲν ἑππνοο οπ¬ αοτοο ἐἔ ἀοχης εἰς

αλλοτἔ αναθὸν­ εἴ ττ αὐτοῦ ὁὴνατατ αεταλαμβαναν· Πβ­ νΙ¬ 9› 8¬ 35­36: τὸ ἐοαν κινὴθεῖσα. Πβ. νΙ, 7, 22, 18­19: αἰοομενὴ ὑπὸ του δοντος τὸν ἔοωτα.κἀκετνο μὲν ἡμῶν οὐκ ἐτρτετατ­­· ὴμετε δὲ ἐκετνον­ 246. ΑΗ. ΑΒΜεΤποΝο, Ρ1ΑιοΠΙο Ετοε Από ΟΙΙΙΙΒΜΙΙ Αςκρε, απ., ο. ΙΙ3­ΙΙ4.

ἐκ

Ιτοἐκ

νεται­>4±α

ε .

Ι78 ΤΙΑΑΤΩΝΙΚΙΙ ΦΙΑοΣο‹Ι›ΙΑ± ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΙΙοΙ›Ι±.›Ι­.Ι . Ο ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΕΡΩΣ ΩΣ ΑΝΑΓΩΠΚΗ ΔΥΝΑΜΗ 1 79

ι

πων› κοοἔ τὴν κατενθννοη τηἔ οωττιοταἐ εκετνων κον ττεοτετττ ὡοαίου, δεδομενου δτι στὴν πλατωνικὴ ὴθικὴ καὶ αἰσθητικὴ δι­οαν οτν οτντι τον κακον­ Η οτοαοκαλτα τον Ποοκλον οεν ελα δασκαλία εξακολουθεῖ να λειτουογεῖ μια δεοντολογιξα, βασει τη;εκτοοοεἐ απο τη Χοτοτταντκν θεολοντατ αποτελωνταἐ ατεοτοοο ὁποία; κατι εἱναι ωοαῖο μόνο αν μετέχει στὴν ἰδεα τη; ὡοαιο­τεοο οντττονοντκο αναπτννττα ττιἔ ττλατωντκτι§ ττεοτ εοωτοἐ οτ ξ τητο;. Ὁ αλλο; παοαγων που εἶναι αναγωγικὸ; τη; εοωτικῆ;δασκαλια; Συμφωνω; πσος τθν Π@Ο%λα ατα απο ττἐ τοτλοτο ¿ δυναμη;, με τελικὴ καταληἔη τὴ μεθεξη του απολυτου καλλου;,τττιττενεἐ εοωττκεἐ ονναττετἐν Χωοτοντενν οε ττολλεἔ ταἔετα ττληοοτ Τ εἶναι ἡ αναμνησι;, ὴ ὁποτα αποτελεῖ τὸ θεμέλιο ὅχι μονο τη;τον κοοττο ττε την καοονοτα ττιἐ· Η εοωττκν οννατττι εολετατ εκ ε αἰσθητικὴ; αλλα καὶ τη; πλατωνικη; ὴθικη; καὶ γνωστικῆ; δι­των ανω ποοἔ τα κατω κτνονττεντι οαωωο νκο τον θεον¬ ατοο ο δασκαλιξα; Τὸ ὁδοιποοικὸ τη; ψυχη; μεσα απο του; αναβαθ­κετττενον να λεττονοντὶοενωο ενεονεττκτι Χαοτἔ ττοοο ττἐ ατελε μου; του ωοατου, τοσο διευκολυνεται δσο ὴ ψυχὴ εἰναι μνὴμωνοτεοεἐ τννχεα ωοτε κατ ντε τν οτκτι τονἔ αναβολη να ττεθεἔονν 9 των δσων εβίωσε στὸ ποοσωματικό τη; σταδιο στὸν κοσμο τωντον ωοατον κατ να ττττοοεοονν απο τον ωατνοττενον να ανα τι ῖ.δεων.Το γεγονο;, ωστοσο, δτι δὲν εἶναι δλε; οἱ ψυχε; μνημο­

~ \ ~ | Ω ~ Ν 7 3 \ \ τ ” ~ ο Α. 5 ~ ε Α. Τ Ι ω ε :Χθονν οτο θετο καλλοἐ­ Ο θετοτἑ εοωα κατ αντον τον τοοατα ον; Ι νε; των εμπειοιων αυτων οδηγει στο συμπεοασμα οτι η αναγω­τττονονετ ατονἐ θταοωτεἔ τον εναν ακαταλντο οεοττακατ ατα ωτ αν γικὴ δυναμη του ἔοωτο; είναι θεμα παιδετα; καὶ ποοσωπικη;λτα› τΊ οττοτα ωοατἔετατ αττο τη ττεθεἔη ολων οτο ωοατο­247 Ετοτ Μ ἑλευθεοιζα; Καὶ δεν αοκεῖ ποὸ; τουτο ὴ παοοχὴ παιδευτικωνο εοωἔ λεττονονετ ωἔ ενοττοτηττκτι κατ εναοττοντοττκὴ αοχἠ­ θα αγαθων, αλλ“ απαιτειται ποοσληψη καὶ βτωση τουτων ἐκ

Ὁ πλατωνικὸ; ἔοω; με τὴ νεοπλατωνικὴ εομηνεία του, απο­ Ϊ μὲθοης τῇ; ουνειδησεω;βλεπετ οτη ττεθεἔτι ττιἐ νΗνΧτΙ§=οτο ωοατο κατ το αναθο αττἑ οτα­ _ Τὸ ποοβλημα που τίθεται, ἐν ποοκειμενῳ, εἰναι πότε ψυ­φοοετἐ εκωανοετἔγτοα οτνν ατοοτιττι αοωτα κατ νοτιτττ εν οννε χὴ αναμιμνησκεται του κοσμου των ἱδεων κατ ποτε οχι. ΤουτοΧετα¬ ατοαντταττκοτηταῖ οκον τα Ττοαντταταγ οοτινονν οττι οτα­ συνιστα τὴ βασικη αοχη, δια τη; οποτα; η ψυχὴ μποοει, σὲ μιαθεον ττετωοτι ττιἔ ετεοοττιτοἔ­ Η ανανωντκτι οννατττι τον εοωτ Ι δεδομένη στιγμη, ν” αφυπνιστεῖ, επιτυγχανοντα; με μια ενδο­τοο ατοοκεαλετταξτ κατ εντολνετατῖ κατηαολαα αττο ττι οχεοη τον ζ στοοφὴ τὴ γνωση του ἑαυτοῦ τη; κατ, ω; εκ τουτου, τὴν ποο­ττοοἔ το ωοατο· Ρεττοοοοταοτοττοἐγκατ ατἑολονθωα τι ττοοολτινω ώθηση τη; ποο; το απολυτο καλλο; τὴ; ανοδικη; ποοεία; τη;κατ\τΊ βτωοτι τον ωοατον εετνατ κατ οεν ετνατν κατα την Ξτλατω: α ἢ να πεσει ποοοδευτικα στὴ λὴθη του ἑαυτοῦ τη;, στὴν αλλο­νικηγ διδασκαλια, θεμα υποκειμενικη; εκτιμησεως. Ετνατι με το τοίωση ἐκετνη που παοατεἰνει επ" αοοιστον τὴν παοαμονὴ καὶτην εννοτα Οτι το ατομο θα πθεπετ να ποοετοτμαο­ετ τον εαου­το ξ Έὴν πε©χπὲτε[ἀ τηἐ Οττὰ %ατὼΈεΩα ὀντολογχχὰ στ@ὼματα. Ἡτονιαακωνταἔ κατ ττατοενονταἔ τον τν εναν οννκεκοτττενο τοο­ Ζἶ ψυχη, κατα τὴν ανιουσα διαλεκτικὴ του Συμποσίου, εἶναι δυ­πο, ωστε να ειναι σε θεση να διατυπωσει αξιολογικε; κοτσει; με νατὸ νὰ βεγεθετ δύο φωὲε χχ. μπῳστὰ στὴν χαίογαἔ σημασίοωΚαι δενειναι, απο τηγ αποψη οτι, κατα Πλατωνα, 9 θεωο0; αὐτὴ στιγμη. Ἡ ποώτη αφοοα στὴν πεοίπτωση οπου ψυχὴτον ωοατον πτθανον να οταττοαἔετ οωαλττα οττιν αττοτττττιοη τον ±ὴ συνετδηση θα λεγαμε σὴμεοα­ καλεῖται, ενεογοποιωντα; τὸ­α αξιολογικο τη; κοιτὴοιο, να μετακινηθεῖ απο τὴν ὀμοοφια του

247. ΙΙΡοΚΑον, ΕΞ; Ἀλκιβ. (ἔκὸ.­μτφο. Α. ΡΙΙ. 8εοοΙΙα8), Εεε Βε11εΑ ἑνὸ; σωματο; στον ἔοωτα τη; σωματικη; ὀμοοφια; εν γένει.ιετττεε, Ρωιε 1985, σ. 25­27. Ἡ δευτεοη αφοοα στὸ σημεῖο εκεινο τη; ανοδικὴ; ποοετα; τη;

2,σοι

180 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ ι Ο ΙΙΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΕΡΩΣ ΩΣ ΑΝΑΓΩΓΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ 1 8 1

ψυχης, ὅπου ὰπὸ της καοπωτικης ποοσλὴψεως του καλλους

Α..

ω`

τι ὁ Πλὰτων ὰποκλείει ἀπὸ ἕνα ὰτομο, στεοουμενο ὴθους,τῶν ἐπιμὲθουἐ πθακτικῶν ἐνασχολἠσεωντ τῶν νόμων καὶ τῶν τον ἔοωτοτ­ Ώοτοοοτ ο ἔοω§ Οτοτὸἐ οτνοττ οτλλον νὲνονἐ” ολτ ττλοτ­ἐπιστημῶν) ψμχὴ ὁὀηγετταγ σὲ χάῃ ἀνὼτεοο; στὸ ἀπἐθαντμ τωνικὀς. Ἡ ὰναγωγὴ σὲ κὰθε ἐπίπεοο ὰξιολογεῖται θετικὰ, συ­πἑλαγος τη§ ὼΩαώΤητΟ§_ Πογὰ εἶναι ἡ ὀιαχωοισῃχὴ γοαμμὴ νιστώντας τὴν ποουποθεση γιὰ τὴν ὰναγωγὴ στὸ ὰμέσως ὰνὼ­τῶν ουσ ἑπιπὲὁων, του ὲπιμἑοους καί του γενικου; Μιὰ ἑλὰχι ἙΒΩΘ­ Ώστόσὰ ἡ ἀἔτθλόνηση τῶν βὰθμίδων τοϋ ῶοὰίον γίνε­στη κίνηση οιακοίνει τὰ ουσ ἐπίπεοα. Ἡ ὰξιολογικὴ σταση της ;ὲ; τομ νὰτὰ τΩὐ7τΟ ὰνὰπόφεν%τ02 ὁ ἔοως τοϋ ἑνὸς ῶοαίου σώμα­ψμχηἔ σὲ μιὰ στγγμὴ γίνεται ἀἔγοπογη­ΕΜὴ_ Ἀπὸ τὴν ἴδια Δμγ τος είναι κατὼτεοος ὰπὸ τὴ σωματικὴ ὀμοοφιόςὴ ὁποία εἶναιτης ὰναμνὴσεως. Γιὰ τὴν ἴδια. Καθε κατὼτεοη βαθμίδα του μὰτώτεοη ὰπὸ τὴν ψνχικη. “Οταν ὴ ψυχὴ βοίσκεται λ.χ. στοὡοαίου εἶναι ὰναγκαῖος σταθμος γιὰ τὴν ὰνοοο στὴν ὰμεσως ί¿ θπίπεοο τηἐ μεθενττνηἐ τνΙ§ ολὲοηἐ μὲ το πὲλοτνοἐ τηἐ ομοο­ὰνὡτεοη. Ἀοκεῖὴ μἑθεξη του ὼοαίου νὰ εἶναι, ποαγματι, ἔοως Τ φτοτο «ντοττοττροονοτ» νοττοτ τὴν ττλοττωντνὴ οτοοτονοτλτοτ τὴ οω­του ῶοαίου. Ἀκομη καὶ στὴν κατὼτεοη ἐκδοχη του, που εἶναι μὰτικὴ ὀμοοφιὰ, ποὸς τὴν οποία ομως ὴ ἑοωτικὴ φοσὰ ἦτανὴ σωματικὴ. Ἐτσι,ὴ μεθεξη του σωματικου καλλους εἶναι ὰθἑε η ὰναγκαία, ποοκειμενου νὰ καταστεῖ λειτουογικὴ ὴ ὰνιουσα οια­μιτο νὰ ἔχει τὸν χαοακτῆοα της ἐκμεταλλευσης ὴ της ὰπλης λεκτικὴ του Συμποσίου. Ἑτσι,ὴ «καταφοονησις» γινεται μόνοσωματικης ίκανοποίησης. Τουτο, κατὰ Πλατωνα, εἶναι οτιοὴ­ Ι? σνννθτττνὰ­ Ἡ ὀμθθφτὰ τθν Οώμὰτθς δτὰτηοεῖ πὰντοτε τὴν ὰἔίὰποτε άλλο ἐῃὸἐ ἀπὸ ἔΩωτα§_ ο της. Ἑπειοὴ ὴ ψυχη, κατὰ τὴν ὰνοοικὴ της ποοεία ποὸς το ὰ­

Ἡ ψυχὴ ὰνὰγεται ὰπο της μιας στὴν ἄλλη βαθμίδα του άι πόλυτο καλλος, οχι μονο οιατηοεῖ ὰλλὰ καὶ. ἑνισχυει τὴ μνημηοαίου μὲσω της ὰἔιοθετικῆς, της ὰζιολογικης καὶ της ὸιἔιοποιτ της, ὰν της συνέβαινε, ἐνῶ βοισκοταν στον ὰναβαθμὸ της ἀπε­ητικης της ἰκανοτητος. Τῆς ἑνυπαοκτης μεσα της καὶ της ὰνε­ Ωοτντηἔ θοτλοτοοοτἑ τηἐ ῶοοττοτητοἐ νὰ οονοτντἠϋετ ἕνα ὡθμἶοπτυγμενης, ἐν συνεχεία, με σκληοὸ ποοσωπικο ὰγῶνα. Ἀλλὰ πθόσωυτθτ ὁ ἔοως της ποὸς ὰὐτὸ δὲν θὰ ἦταν ὡοαιοτεοος καίκαὶ μέσω της ταπεινης ἐμπιστοσυνης στὴ θεία καθοοηγητικὴ πιο ὁλοκληοωμένος ἐκείνου που αἰσθὰνθηκε κατὰ τὴ στασηὰοχη. Τὸν Σωκοὰτη οὲν εἶναι καθολου συμπτωματικο οτι τον της στον ποῶτο οοτο τονἑ οτνοτβοτθμονἑἐ Καὶ­ πὰλμ ὼστόσίλ τμ,κατευθυνει κατ τον μυεῖ στὰ μυστὴοια του ἔοωτοςὴ ποοςρητις μντὴν ὁ ἔθως τθν ττθοτελεντὰίθν ὰνὰβὰθμσυ θὰ ἦτὰν ὰνὼ­ὰπὸ τὴ Μαντίνεια. Πολυ σημαντικο εἶναι, ὡστὀσο, τὸ ποῶτο τεοοἐ­ Δὲν οττοτολομ τττοτοοολ οτνττφοτοη μοτοτἔο τῶν ονο ἐν λο­βὴμα. Αὰ Ιτοο θὰ ποὲπει νὰ γίνει μιὰ οιευκοίνιση. Ὁ Πλὰτων νῳ οτοτοοων τῆἔ ψνλτιἐ­ ωοτοτν εἶνομ νμνετἐ ο Οτοθενττνοἐ ἐοτν­ἀγἠχει στὴν κςχτηγςωίςχ τῶν ὀιχχνοητῶγ ποὺ ὑποστηαἔίξἐοην ὅτι Ἱῖός ΈΟΌ, δὲν %ΒνὁΌνεΊὰεΕ νλ θίλλθῖοτθθθετ. Τὸ ΈΟΌΈΟ Τὸ

εἶναι ὰλλο το ὰντικείμενο του ἔοωτος ἑνὸς ὰνθοὼπου ὴθικὰ οίδμἔε ἦοη ο Ποτομεντοηἐτ οτοτν ο τοτἔτοεντὴἐ ννώοτοο τον οοο­ἑπιληψιμου κι ὰλλο ἐκείνου ὁ ὁποῖος, μὲ τὰ πλατωνικὰ οεοο­ μο τηἐῖ οτλἠθετοτἐτ ττηνε μετὰ νὰ ννωοτοετ κοντ τον νοομο τῆἐ οο­μενα, κοίνεται ὡς ὴθικὸς καί σὼφοων.2­18 Τουτο δεν σημαίνει ἔοτοτοτἐ­

Ἡ ὰνωτεοω ὀίποψὴ μας ἐνισχυεται ὰπὸ τὴ οιοασκαλία του. . πλατωνικου Φαίὁ ο ὅπου Ω π θ ί ~ ” τ ” ­

248. Πβ. ΙΑ. ΒΒΕΝΤΠΝΟΕΒ, Τίτο Νειτιιτο οί Ιμονο, Τἰτε δνκτροεικτκ ‹›/ | | ι Ο Ή, ¿ Ο ΟΝ): εαθωἴ Των ωἶωλ/° 0:ΕΟξν (ἶυΡἰατο, μτφο. 81). Οτοαειτ, ἑπιμ. Ι.Α. Βτεηθὶμςετ, ΤΙ1ο Πττὶνετεὶτν οί Μεεεε­ ναντησετ θεομοοφο ττοοοωττοτ το οττθτθ Οίπετμθνιζει τΟ υπεο­οιπιεθμς ΡΓΘ887 19705 σ_ 113 τατο καλλος, οεχομενος την εξ αυτου αποοοοὴ του κὰλλους,

182 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ ­ Ο ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΕΡΩΣ ΩΣ ΑΝΑΓΩΓΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ 183

αντιμετωπιζει το πσόσωπο αυτό ως θεόν.Ζ49 Συνεπως δεν θα ως Δὲν θα συμφωνήσουμε ακόμη οότε μὲ τὸν Ιτνὶη Βὶὴςετ ­δια­μας βοει συ μφωνουςὴ αντιληψη του Ι.Α. ΒτεοτΙὶι1ςετ, ὁ όποιος. φωνει μαζι του καὶ ό Βτε11τΙὶι1ςετ­ ότι ό πλατωνικὸς ἐσαστὴςἐκκινωντας από τὴν αόχὴ ότι ό ἔοως των ποοσώπων εἶναι ὴ δεν αγαπα κανενα ποόσωπο αλλα τὴν όμοσφια καὶ τὸ αγαθοόφιστη μοοφὴ ἔοωτος, υποστησιζει ότι ό Πλατων διαπσαττει τα ἐνυπασκτα σ” αὐτό, κι ότι δὲν αγαπα κανεναν καὶ τιποτε,ἔνα διπλο λαθος όταν διδασκει: α) Ὁ ἔοως ποὸς αλλα ποόσω­ . πασα μόνο το αγαθό.254 Καὶ τουτο, ἐπειδὴ καθε επιπεδο ὡσαι­πα ὀφεὶλεται στὴν όμοιότητα τους ποὸς τὸ Ἀγαθό. β) Τὸ Ἀ­ ότητος εἶναι μεν κατωτεοο απο το αμεσως ανωτεοο, πλὴν ό­γαθὸ εἶναι πιο ἑπασκὲς καὶ πιὸ αξιεοαστο απο τα ποόσωπα.25" Ψ μως στὴν πεσιοοισμενη του αὐτοτελεια εἶναι ἐγγενῶς ὡοαιοὉ ἔοως ποὸς ἕνα πσόσωπο ἐἔαιοεται ὑπὸ του Πλατωνος. Μό­ ς καὶ αγαθό. Καθε κσιτικὸς καὶ σχολιαστής, αναλόγως ποός τὴννο που στὴν αξιολογικὴ κλὶμακα του ὡοαιου δὲν αποτελει τὴν όπτικὴ γωνια από τὴν ὁποὶα βλεπει τα ποαγματα, ἔχει τὸ δι­όψιστης αἔιας εκδηλωση του. Άν θεωοηθουν λανθασμένες οἱ. . καὶωμα να διατυπώνει τὶς απόψεις καὶ τὶς κσισεις του. Ἀοκειδυο ανωτεοω πλατωνικὲς αἔιωματικὲς ασχες, γκοεμὶζεται αυ­ ιό να μὴν αδικουν καταφωσα ἔναν διανοητὴ καὶ να μὴν επιχει­τοματως όλο το οὶκοδόμημα της πλατωνικῆς διανοὴσεως, τὸ Ωουν μὲ ὼμα οεαλιστικα κσιτὴοια ν” αξιολογήσουν τα μεταφυ­ὁποιο στηοιζεται στὴ θεωοὶα των ιδεων που ποτὲ δεν ἐγκατε­ σικα Θεμέλια μιας όσαματικης γνωσιολογιας,ὴ όποια, αν ποσ­λειψε ὁ Πλατων. Ὁ Ἀσιστοτὲλὴς ὴδη ασκησε κσιτικὴ στον δα­ σεγγιστει μὲ ανοικτό καὶ βαθυ πνευμα, αποδεικνύεται ὡς μιασκαλό του για τὴ θεωσια αὐτὴ. Τὸ πόσο ό Ἀοιστοτελης κατα­ από τὶς μεγαλυτεοες συλλὴψεις στὴν ἱστοοὶα της φιλοσοφὶας.λαβε τόν Πλατωνα ὴ αν ειχε ἢ δεν ειχε δικιο στὴν κοιτικὴ του. Τό τελευταιο αλμα της ἐσωτικῆς δυναμης της ψυχῆς τὴνδεν εἶναι του παοόντος. Άλλωστε τὸ θεμα συνεζητὴθὴ αλλα­ αναγει στὸ απόλυτο καλλος. Ἡ απόπειοα λεκτικὴς απόδοσηςχσυ.Ζ51 Ὁ Βτεῃτθῃςετ ἐπισημαὶνει, ὀοθῶς, ότι στὴν κατωτεοη ? τῆς οὐσὶας του εἶναι καταδικασμενη σὲ αποτυχια. "Ωστόσο ὴὀντσλσγικὴ κλιμακα ἡ σχεση των πσαγματων ποὸς τὸ αγαθο Διοτιμα τὸ πεσιγσαφει ὡς εὶλικοινες, καθαοὸν καὶ αμεικτον,καὶ τὸ ὡσαισ δεν εἶναι ὴ σχεση πσαγματος­ὶδιότητος, αλλ' ὴ από τὸ όποιο απουσιαζουν ανθσωπινη σασκα, τα χσωματασχεση παοαδειγματος­ἐκτυπου.ΖΩ Ὁ Πλατων ἐπαληθευεται κι καὶὴ θνητὴ ματαιότης.255 Ἑδω πια ποόκειται για αλλης ταξεωςαπό ὁσισμενες ὶδιότυπες σκηνες της ζωῆς. “Ενας αγιος, καλ­ 2 ἐσωτικὴ σχεση, όπου οι σωματικὲς αὶσθὴσεις τὶθενται στο πε­λιεσγημενος μοναχός, αφοσιωμένος στὸν θεό, θα υποστὴοιζε. σιθωσιο. Τὸ μεσο δια του όποιου ἐπιτυγχανεται μεθεξη τουεπισης, ότι ό θειος ἔσως εἶναι ανωτεσος του ανθοωπινου. Ἀλ­ απόλυτου καλλους εἶναιὴ ἐσωτεοικὴ, ψυχικὴ όσαση. Καὶ ὁλωστε, ό “Ιησους διδαξε ότι όποιος αγαπα τὸν πατεοα ὴ τὴ μὴ­ τόκος μέσα στὴν κατεξοχὴν ὡοαιότητα διαφεοει πολυ ἐκεὶνουτεοα του πιὸ πολυ από τον θεό, δὲν εἶναι γι" αὐτὸν αξιος.Ζ53 τῶν πσοηγουμενων αναβαθμῶν. Ὁ ἐοαστὴς δεν γεννα, ἐδω,­Α μέσα στὸ απόλυτο ῶσαιο, φαντασματα αοετῆς, αλλα τὴν αλη­

249­ ΠΛΑἘ Φαιὁε­7 2518 Η· θινὴ ασετὴν, αφου ὴ αναγωγὴ του τὸν ἔφεοε στο σημειο να250. 1. Α. ΒιζεΝΤι1ΝοΕ11,Τι·ιε Νειτιιιε οι ιονε, απ., σ. 125.

251. Πβ. Α. ΜΑΝΟΥ, Πσοσωκσατικὴ ­ πλατωνικὴ καὶ μεταπλατωνικὴ ὁια­ _~·­τπ¬_­νόησῃγ ὀπη σ_ 68­83_ 254. Πβ. Ι. ΒΙΝΟΕΒ, Τἰτε Ναιιικε ο]£ονε: Ρ!ατο ιο Εκτὸεη Ιἰεὴαοιῃ Ηοιιεσ,

262. 1. Α. Βι‹ΕΝΤΙ.ιΝοΕ11, απ., σ. 122. ΝΥ 1966. 0. 87­

255. κατά Ματθ., 1 57. 255. ΠΛΑΤ., Σνκπ­. 2110 ι­3.

ἔιεθὶθια

τ

184 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ Ο ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΕΡΩΣ ΩΣ ΑΝΑΓΩΠΚΗ ΔΥΝΑΜΗ 1 85ῖε.

ἐφαπτεταιτης ιδιας της αληθειας.Τὸ αποτέλεσμα τὴς θεασεώς ταια σταδια μετασχηματιξεται για να γινει τὸ έσώτεοικό τηςαύτης ειναι ὁ ἐοαστὴς να μὴ γινεται ὁ αγαπημένος ἑνὸς αλλού ματι, δια του δποιού ψύχὴ βιώνει τὴν αμεταδοτη έμπειοιαποοσὼπού, αλλα τών ιδιων τών θεών, ἔτσι πού να καθισταται, τῆς θεασεως τού απολύτού.κατα τὸ δύνατον, αθανατος και ἐκεῖνος.256 Ὁ πλατωνικὸς ἔοως δὲν αποτοέπει τὸν ανθοωπο να χασει

Ἡ αναγώγικὴ δύναμη τού ἔοωτος, μέχοι και του τελεύται­ τὴν ὀμοοφια τού σώματος. Ἀποκαλύπτοντας τού, ὡστόσο, τὴνού αναβαθμού, δὲν εἶναι μόνο μιας αισθητικης ταξεως ποσο­ δ ὀμοοφια τῆς ψυχης τὸν κανει να εἶναι σύγκοατημένος ἔναντιδεύτικὴ ανέλιξη τῆς ψυχῆς, αλλα, ταύτοχοὀνως, και μια ὴθικὴ ἑκεινης. Ἀπαλλασσοντας τον απὸ έγωκεντοικὲς τασεις δὲν τὸνκαθαοση και γνώσιολογικὴ διαφὼτισὴ της. Τούτο ἐπικύοὼνε­ ἑνθαοούνει μοναχα στὴ μεθεκτικὴ σχέση μὲ μια αλλη σύνειδη­ται απὸ τὸν κειμενικὸ λογο του Σύμποσἰού, ὁ ὁποῖος μὲ ἐναο­ ; ση, αλλα τὸν ύπεοακοντιξει στὴ βιωση τών αξιών, τών έπιτη­γεια αποκαλύπτει ότι ὁ έοαστὴς δὲν γεννα μέσα στὴν ώοαιό­ δεύματων και τών νομών, ποιν τὸν αναγαγει στὸ πνεύματικὸτητα κατι ἐκφοαξόμενο μὲ ὅοούς αισθητικούς, αλλα τὴν αλη­ καλλος, απού ὁ φιλοσοφικὸς ἐοαστὴς χανεται στὸ φώς τηςθινὴ αοετὴ. Άλλωστε, στούς αναβαθμούς τού ώοαιού σύμπε­ Ιἶ αληθειας και της θειοτητος.οιλαμβανεται και ὁ ἔοως τών ποακτικών, τών νομικών και τώνἐπιστημονικών αξιών. Τελικώς, ὁ ἔοως ώς αναγωγικὴ δύναμηὁδηγεῖ στὸ απὀλύτο ὡοαιο ώς ἐπιδιωξη καθ° ἐαύτὴν ἢ ὅσαἐγκωμιαστικα ἐλέχθησαν για τὸν ἔοωτα δὲν ἦταν τιποτ' αλλοπασα μια διεοεύνηση τού τι ὁ ἔοώς μποοει να κανει για τὴ φι­λοσοφια; Ἀν ληφθούν ύπ” ὅψιν οι τελεύταιοι λόγοι τῆς Διοτι­μας, μαλλον μποοεῖ να ύποστηοιχθει ὅτι ποὀκειται για τὸ δεύ­τεοο. Ὁ ἔσώς, αλλωστε, εἶναι φιλόσοφος, ένα μεταξύ σοφιαςκαι αμαθιας, ὁ ὁποῖος με δλες τις μοοφὲς της δύναμικης τού,επιδιώκει να καταστὴσει τὸν ανθοώπο κατι πεοισσότεοο απ”αύτο πού εἶναι, ποοσδιδοντας τού τὴ θεοειδεια. Ποὸς τὴν κα­τεύθύνση αύτὴ ὴ ψύχὴ ἑπιβαλλεται ν° αποκενώθεῖ και να κα­θαοθεῖ απ“ ὅλα τα ἐσωτεοικα έναντια, ώστε, σχεδὸν καθαοα, Χ

να μποοέσει ὅχι απλώς να θεαθεῖ τὸ νοητὸ φώς, τὴν ύπὀστασηκαθε ὡοαιού ποαγματος, αλλα να γινει ένα μαζι τού. Ὁ ἔοωςγινεται «φαομακεύς» της ψυχῆς, πεοιθαλποντας την κατα ταποώτα σταδια τῆς ανοδικης της ποοειας, ενώ, κατα τα τελεύ­

Ζ56. Πβ. Αὐτόθι, ΖΙΖ8 3­7.

[9]

ρ

Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗΣ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗΣ 187

ὁ όποιος, αιώνιος γιος του Πόοου και της Πενιας, ό,τι κατακτααφηνει να τού ξεφεύγει. Ἀλλωστε,ἠ φιλοσοφια, όνομα και ποαγ­μα, ταπεινη ἐκ φύσεως, εύστόχησε να ἔχει νονὸ μαθηματικό, ὁὁποῖος της ἔδωσε ὅνομα, ποαγματι, ταιοιαστό.

Ἡ πλατωνικὴ φιλοσοφια, ιδεοποιηση τῶν αξιών και αξιο­Τὰ Ωητἀη τὰ ἄΩΩητα, τὰ ἀπό@@η­Εα . ποιηση των ιδεῶν, ἔχει διαοκῶς στοαμμενο τὸ βλεμμα ποὸς τα

και τα αποόοοητα. Ἡ τεχνη τιμιώτεηα και τα καλλιστα.257 Τὸ γεγονος αύτό, το πολύ σημα­Ο ντικό, απετελεσε τὸ ἔναυσμα της ἑοευνητικης αύτης δοκιμης.

Ἱῖηἔ 7Ελ(ΧΈωνι%η€ ΟιΟιλ8%Ἑ|.%Ί”|Ξ* ῖ Ὁ Πλατων, κατα βαση, γνωσιολογει. Ἡ διαλεκτικὴ στο ἔογοτου δεν συνιστα ἕνα ούτοπικὸ ἐπινόημα για την ὁοαματικη θε­αση του οντως όντος, αλλα τη βασιλικη όδό, την ὁδηγητικη μὲσιγουοια στὸν ἐφικτὸ ύπεοτατο σκοπο. Ἡ πλατωνικὴ διαλε­

ΤΥΠΙΚΗ ΜΟΡΦΗ, αλλα, κυοιως, ἡ ούσιαστικη αναλυση κτικη ἔχει πολλους τοόπους ἐκδηλωσεως ποὸς την κατεύθυν­ἶ­ἶι ρ του τιτλου του πονι ατο αύτου υπαινισσεται τ ν . σ τ~ ανα ω ~ π ο τ`ν υπε τατ α .Ὁ Φαίδων κανειημ θ .

αδυναμια και τη δύναμη τῆς φιλοσοφιας, καθως επι­ λογο για διαλεκτικη, αναπτυσσόμενη απο υπόθεση σὲ ύπόθε­σης και τὸ αφανὲς μεγαλειο τῆς πεοιπετειας τού ανθοωπου μέ­ ὅ ση, οι όποιες, ἑξεταζόμενες σε βαθος κι αναλυόμενες για νασα στὸν κόσμο. Σημεοα κανουμε φιλοσοφια θέτοντας και συ­ γινουν σαφεστεοες, ὁδηγουν ἐκεῖ όπου ἡ συζητηση πεοαινε­ζητώντας φιλοσοφικα ποοβληματα ἢ ὀογανὡνοντας φιλοσο­ ε ται.258 Ἡ ανιουσα διαλεκτικη του Συμποσίου, απο των ὡοαιωνθ ~ ‹: λ ι ς ί Ν _,., ± ς___|_.α­_­·­τ·­Ν­ττύ ` ° °"'° Μ” ”φικὲς συζητησεις, ποοκειμενου να ικανοποιη ει η φι οσοφικη ς σωματων καιατωνιωαοαιων

Ν ι λ ι ι ι Μ ·~···ἐ·ε·τε­ ···ν·τ'“ Ή' Δ #“`””””“'“ι"” Ν κ : ι :πεοιεογεια μας και να ἐμπλουτιστει το γνωσιο ογικο και το φι , λος, ἶε ιαλεκτικη της¬Πολιτειας“κλῇιμακωνει τους ανα­. Υῳ η Β .. ­­Υ .. .λοσοφικὸ ὁπλοστασιό μας. Για τὸν Πλατωνα ἡ φιλοσοφια δεν ‹ γνιἑσἕωςἶ­ε­ὔιασια, πιστιςἶδιανοια, νόησιςι260ἘΪ:Ϊπλα­ἦταν ἕνα ταξιδι τῆς συνειδησης θεωοίης εὶνεκεν ούτε μια διαο­ ἶσ τωνικη διανόηση εἶνωψγνωστδἦῳιἶἔὅαηαπὴόαηἶὶιθπλατωνικουςκης πνευματικη ανησυχια κι αναζητηση, αλλα ἔνας τοόπος ζωῆς. Διαλόγους, καθως επισης και μέσα από την ποοφοοικὴ διδα­ῆὀοθοτόμηση της ποοειας της εις ὁδὸν αληθειας,ὴ όποια ειναι σκαλια του, τα λεγόμενα Ἄγοαφα Δόγματα, τα ὁποῖα διασω­γνὼσιμη, καθισταμενη γνωστη ἔστω και για λιγο: οἶον ἐξαίφ­ 5 ζονται απο τὸν Ἀοιστοτελη κι απο αλλους στοχαστὲς της ύστε­νης. Ὁ στόχος ειναι η αναγωγη στην ἐντελη ποαγματικοτητατῶν ιδεῶν και στην κοουφαια τούτων, το Ἀγαθό. Ἡ αστοαπι­ 257. Πβ. ΠΑΑΤ., Φιλ., 30ι› 7: την τῶν καλλιστων και τιμιωταιων φύσιν. Πβ.αια κατοχη της αληθειας αναζωπυοὡνει τὸ ἑνδιαφεοον για τη γ± Πολ­7 Α) 336€ 8' Πολιτ­7 Ζἔἔἶθ 4' Νὸμ­Υ Β' 7310 36» Γί 69% Ή­, Ε Υ 6 3 ί Υ Ω ¬ ­Υ 258. ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ, Φαιὸ., 107ι› 4­9.φιλοσοφια, της οποιας η ουσια καθισταται ο πλατωνικος εοως.

259. ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ, Συμπ., 2108 4­2123 7. Πβ. Α. ΜΑΝΟΥ, Ἡ μεταφυσικὴ τηςτέχνης και του ωραίου ὑπὸ τὸ φῶς της αρχαίας έλληνικης φιλοσοφίας, Σύλλογος

× ι ε ι ι : ι `* Ποωτοδημοσιεύτηκε στὸν τόμο Φιλοσοφία και Τέχνη, Λεμεσός, Διεθνης πθοἔ Διαὀοσιν Ωφελιμων Βιβλιωνχ Αθηνα 1999¬ 0· 62­65­Ἑπιστημονικη Ἑταιοεια Ἀοχαιας Ἑλληνικῆς Φιλοσοφιας, 2006. 260· ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ› ΠΟλ¬ Πω 6­Θ Δ­.

188 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΤΛοΣοΦΤΑ± ΜΤΑ ΤΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ Ατιοττου Ι γ ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗΣ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗΣ 4 89

οη; αοχαιοτὴτο;.Ὁ Πλατων, για ν" αοχίσει να ὑφαίνεται σιγα­ ογου, οσο και για τὴν αξιολόγηση καθε αλλου πεδίου ανα­σιγα ὴ ποοβληματικὴ μας, μὲ βαση ταχττμτότεθότ ττἐ πτό πόλό· φοοας, πλατωνικὴ διδασκαλία στηοίζεται στὴν αντίληψη οτιττμἔόἐἔἶεἔτ ότ όπόἶεἔ εἶνω= ἀναΡἕἶὶΟίβ92ἕἔἑ­ § όπόότότ­ ὕποιος δὲν γνωοίζει τὴν αληθεια, αλλα εἶναι φοοεας δοξασιῶνὅἕαἐιτον „?ἘόόμόΞ,.ἘθἘἐ„τἔτ@ν ὲπτκἔτόετ ότἔτόλόντίόἠιτετόἔνόταν καἶγἶὥιι5ἶθαδδἰοἦδο`νὴοἔι μιαξόἄντἰἶἶτοἶχἦζόαξίαξδοὴτοόοίκὴ,γδαπτου καἶτου ποοφοοικου λογου, σὲ δ,τι ἔχει σχεση μὲ τὴν ὀηχοτδῖῇἶεχοΐαττπγ ἄτεχνηῖεοτ­=Η­­δὴταμη~ῖὀῖτ χὀφὀϋἑ ὥς ψὴχα­ἔκφοαση των τιμιοτἐοων, ὑποστὴοίζοντα; δτι ὁ ποοφοοικο; λο­ νωνηη`τηττ°ασετναυτἔητἶ›ῖ)Ωνετ χατα τον ταὀττο τὴο ἰαταικὴς, Κατγος του φιλοσόφου υπεοβαίνει τον γοαπτο λογο στο σημεῖο οί δυο τεχνες, οητοοικὴ καί ίατοικη, εἶναι αναγκαῖο ν° αναλυ­αὐτο, σπευδοντας, τελικα, σὲ βοηθεια του, ἐμπλουτίζοντας τον Οὴν ὴ ττΩώτὴ τὴΜῷ]ἶΒἦῖτὴ€ ψτχὴτ χατ ὴ ῇτττεαὴ τὴ φὐαὴ τοϋμε τελειοτεοα νοὴτικα μεσα.261 Ἡ πλατωνικὴ φιλοσοφία θ' α­ σὼΕἘΟΞΠηαἶατἔιιιὴτὁἔἦτὴῖτἔό­ΧὀσγοτΞ να μεταὁτδετ ατὴν φυχὴποδειχθει, κατ” αυτον τον τοοπο, οτι εἶναι τεχνη, ὅχι μοναχα α­ ό τὴν τταθὼ κατ τὴν αοετὴ, ἐνω ίατοικὴ, μὲ τα καταλληλα φαο­πο τὴν αποψη τὴ; διαλεκτικης τέχνης, όχτ Μόνότχότ ότπό ττἐ με­ μακα και τὴν ενδεδειγμενη αγωγὴ να μεταδίδει στο σῶμα τὴνθόόόνἐ πόὺ Χόηότμόπότεῖτ όλτ μόνότλόί ἀπό τὴν ἄπόψη τόν όττ δἶ υγεία και τὴ δυναμη.265 Ὁ πλατωνικο; Σωκοατης, μια απο τιςὁ ίδιος ὁ διαλογο; εἶναι κομψοτεχνὴμα και μνημεῖο λογου, αλ­ τττὸ ττὸλὴατζὴτὴμὲναἑ μοοφὲε στὴν ἰατοαίαττὴο φτλοαοφίατ, ότανλότ πτ ότπό τό Υενόνόἐ όττ ό πλόττωντπόἐ λόνόἐ ννωότἶζετ πότε νὰ ποοκειται ν° αποκαλυψει μιαν αληθεια ὴ οποία συγκοουεταιεἶνόττ όητόἐτ πότε ἄόότιτόἐ τπότὲ όὲν εἶνόττ ότπόόόητόἐτ πότε να ποος το κοινο αίσθημα, δεν τὴν εμφανίζει ὡς δικια του ποω­αποτυπώνεται γοαπτῶς, ἐνῶ, κυοίως, αυτο που τον καθιστα τε­ τογενῶεγ αλλα ττχὴθοφοθετ τὸν σὴνομτχὴτὴ τοὴ ὅῃ τὴν ἄχοὴ­χνη κατ ἐἔοχὴν, εἶναι ὅτι καθίσταται ἀπιτὀασγταε. δὲν ἐκφοα­ οε απο καπου αλλου και ποοπαντο; απο πὴγὴν Θεία. Στο Σο­ζεται, δηλαδη, ποοωοα για τα τιμιοτεοα, ἐπειδὴ, σὲ μια τετοια μπόστο δὲν ὁμτλετὴ Δτοττμα ἐκ μὲοοὴε τοαπεοίπτωση, δεν φανεοὼνει τίποτε.26Ζ Ὁ πλατωνικος λογο; εἶ­ Τ Στὸ αὴαετο αὐτό, ὼἔ πως τὸ θέμα τοϋ γαατττου λόγου, ὁνόττ τέχνη, ἐπετόὴ Υνωότἔεττ ἐπί­όηἐτ πότε νότ όωπόττνετ­ Τ Σωκοατης εμφανίζει ἔναν Αίγυπτιο θεο, τον Θευθ, ὲφευοὲτη

Ὁ Πλατων ὐποστηοίζει, ἐπαναλαμβανοντας μια συνὴθη ¿ τὴς νεωμετὴταςγ τὴε αατοονοττταἔ κατ τῶν γααμματων, να ἐπι­τακτικὴ του, ότι ὁ λογος, συνιστὡντας δομη, λειτουογει σαν

ό δεικνυει τις τεχνες του στον βασιλια της Αίγυπτου Θαμουν.ἔναε ἔωντανὸε ὀογανταμὸε ὁ ὁττοιοε ἔχει κεφαλι σῶμα, ακοαι "οταν ο Θωθ ἔφοαοε οτα νοαμματα, είπε οτον βαοιλια οτι οἑνότόμόντόμόνότ μετότἔό τόνἐ πόττ πόόἐ τό όννόλό­263 Τόόό ντὰ τ γοαπτο; λογος θα καταστὴσει τους ανθοωπου; σοφοτεοουςτὴν ότἔτόλόνηόη τηἐ όητόότπηἑτ τῆἔ τόλνηἑ πόττ τῆἔ τελντπηἐ τόν καί μνημονικοτεοους. Ὁ βασιλιας, αντιστοὲφοντας το σκεπτι­

ίι κο του θεου, του απαντησε δτι ὁ γοαπτο; λογος θα φεοει το α­­___· κοιβῶ; αντίθετο αποτελεσμα: θα ποοκαλεῖ στις ψυχὲ; τῶν μα­ἐἔ· ἔβ· 8Ζ]\Ι;ξΞΖ|5ἱΙ]Ξ7 ἐἔἑτ ίἑὰ5θ“βἀζἶ8ν¦®ε τὸ" Πλέἶνἶ· ἶἑἔἐἕἐἑό θητῶν ληθη, ἐπειδὴ θ” αμελουν, κατ® αυτον τον τοοπο, τὴν ἐκγυ­

οητα μεν λίἰχθενταοὐἴαν ὀαθῶ;θλεγο;ἹαΪαυπο¦ἴααἱ›()ίΊΐτῖ.1δ­ἶὲ δια μηδὲν ποοὴ­ μναση τῆἔ μνὴμηἔ· Θὰ ἐνθόμόυντόττ τθὺς ΈΌΤΕΟΌΞ τῶν ποαγμα­οηθέντα δηλουν των λεγομένων. Πβ. ΤΙΤ. Α. 8ΖΙ.ΕΖΑΚ, Πῶς να διαβάζουμε τὸν ` “Οζ­__Πλατωνα, απ., σ. 114­η5. Ζω Αὺτόθι, 262ο 1­3,

263. Τον ΑΥΤοΥ,\‹ξ5ατοα, 26Δο 2­5. 265 Αὑτόα, ανα) 1­9,

›

κα­

τ

190 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΤΩΝ Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗΣ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗΣ 191

των έξωθεν κι ὅχι έσωτεοικῶς τα ἴδια τα ποαγματα. Ὁ βασι­ αηἔ Ματ ἠαονηἔ βλατονταἐ να φντθὼνονν ατταλοτ Οἱ ληττοτ τῶν7! Ι τ τ Ι ~ ~ Ιλεὺἔ ἀπέὀωσε στὸν θεό ΈΟὉ ὁόξαν σοφίαἔ) φωνομενγκὴ σοφἰαγ γοαμματων, αλλα και για λογους αποθησαυοισμου των γνωσεων,

τττιἢυσ

Μ ὅχγ τὴν κατοχὴ Έηα ἀλἠθεγαἑ 266 Αυτὴ ἦταν μγὰ ψγγχοχογγχὴ ποαγμα βοηθητικὸ για τὴν ἐπεοχομενη λὴθη τῶν γηοατειῶν.ττοοετοιμαστα ποοκειμένου ὁ πλατωνικὸς Σωκοατὴς νὰ υπο­ τ Ώστόσο, ἑκεῖνο που υπεοέχει δεν εἰναι τουτο, αλλα το αλλο,3

στηοιἶηει ὅτι ὁ γοαπτὸς λογος, απὸ τὴ στιγμὴ που λαβει τὴν ὀοι­ Φ ὅταν ὁ φτλὸαοφαἐ­ ὅπωἔ ὁ φθόνταοἔ νεωθνόἐτ Χθηατμοττοτὼνταἐτ κ ι κ × ¬ ¬ ι ι ι ­ κ τ` διαλεκτικ` τέ ν α ο” συναντ'σειτ`ν τέ υ |στικη μοοφη του,δεν γνωοιζει σε ποιους να μιλησει και σε ποι τὶ λ τιτ φ υ τι κα αλληλη ψ

ους να παοαμεινει σιωπηλός. Ύπαοχει, ῶστόσο, κατα τὸν Σω­ απεθνα α αντην τον ἔωντανο αττεθααττλο λονο απ Οπον θαωἀτη ἕνας ἀλλοἑ λόγοἐ ἀδελφὸς του γαχπτου, ὁ ὀποτοαγ φυτοωσουν πολλαπλασιοι καοποτ σε αλλες ψυχές, ἔτσι που τὸ9 ~ Ι Ρ ! ~ | 3 ΙἐγγΩαερόμενο€ (πὴν ψυχὴ του μανθἀνοντοεη ἔχω ἀφ= ἑνὸε τὴ ποωτο σπεομα καθισταται αθανατο, ένω ὁ φοοεας του ευδαι­

, γ , , 3 τ | 268δυναμη να ὐπεοασπιζεται τον εαυτο του κι αφ” ἑτεοου ξεοει μ­ωλ1±|ι ι ι ι , ι ι ι ι κ = τ = ινεται αντι πτο οτιτο ο ατουσε ποιους να ομιλει και σε ποιους να σωπαινει. Κι αυτος ειναι Μ τι πθ |β θα Οναν εν αλεααπθοἐ

ὁ λογος του ἐπιστημονος, δ ζωντανὸς κι ἔμψυχος, του ὀποιου ιι την ααννα!­ττα τον να ααἔ ννωθταα τα ατο πολνττμα ττθαναατα­47 :: τ ι ι ε τ τ κ ι οτ ι τ ι τ > ι ~ αυτα ε το υ λοτε ο ιλοσο ικο πε ιε ο ενο ντι ετω­ὁ γοαπτος, κατα τη γνωστη πλατωνικη εξεικονιση, συνιστα γ, λΝΘ δφ Θ/ζλ τα ιτο/α α.ι πι ει οι ιος ο ομι ων επει η εν γνωοι ει ποσο ενισχυσε τονειδωλο.267

° „γ τ ι = ι λ ι λό οτου π οκει ένου να ” τέ οἐ | ” ` '­Γιατι ὁ πλατωνικος Σωκοατης, εν ποοκειμενῳ, μειωνει τον Υ Ω! μ| ἶτνατ Ξα παθλαιἔτ ωστἶ να αηλαα

ι κ ι ι ­ τ =| ι ι λ τ νειτ νανεπα κεια τουν αποκα υπτειτ νου ι τε­γοαπτο λογο; Μετα τον Φαιὁοο δεν εχει γοαψει τα καλυτεοα Ξ η ὀατα των τ ατοι ι γ ι κ τ × ι λ ­ι τι ων. οπ ο α εντι εταιω α ιοο ικ α α εταυεογα του;Τον Τιμαιο, τον Φιληβατον Σοφιστη, τους Νομους,Τι Ο ΝΟ βτἰα λ|§ ν~η τ φαθλττ­ 3 ε ¬ τ ι = ¬ × ι ι | ι λ του του ­τουπ ο ο ικου­ ο ου καιτου υενειναι εκεινο που τον κανει αυτη τη στιγμη να μειωνει την αἔια ,έξ Ωηϋλλγ Ο φ γα ν Ἐνθαἔττονυ ανα~ ­ × . ¬ τ =\ ­ = ~ ι σ ενεια αεκεινοπουο ατωνυποστ ιει τ ι ττου γοαπτου λογου,Στην ταξη αυτη των ιδεων παοατιθεται κι Ύ › γηθ α­νατο τν|α τὶἕνα ἑ%φΩασἘΜὸ παθὰδεγγμα. ὁ νογγνεχὴἔ γεωογὸς ποὺ θὲχῇ ¿ γνωση και για την, κατα το δυνατο, ποοσκτηση των μεγιστων

ι Ἡ κ | τ · τ υ Ι ι ι ιτ κα`τ άτ 269 καταλλ λοτε ο εἶναιὁ ` λέ ονα εχει πλουσια σοδεια, ποιο απο τα δυο. θα σπειοει κατα τη τ τ ααωτ ων­ τὶ Ο § ττθοφοθτλοἔ αν §διαοκεια του καλοκαιοιου στους κὴπους του Ἀδωνιδος, για

ωωιωιιι

αωτέτὲ­ι

του φιλοσόφου ὁ ὁποῖος μεταδίδει μὲ ζωντανὸ τοοπο τὴν κα­λογους διασκέδασης καὶ σὲ καιοὸ γιοοτῆς, για να ἔχει συ μβο τεἔολὴν πλατωντλὴ φτλοαοφτλὴ ννὼαη στὴν καταλληλη ψνλἠ·λικὴ σοδεια σὲ ὁκτὼ μέσες ὴ θα σπειοει μὲ τὴ χοὴση της γεωο ­λαέ Ὁ αἔτολονατὸἔ βαθμὸ§ αταἔ ννὼαηἔ ττθοαατοθτζετατ απὸ τὸνγικης του τέχνης τὸ φθινὀπωοο και στὸ καταλληλο έδαφος, Σ ανττατοτλο βαθ!­τα τον ανττλααένον τηἔ­ Καττὴ ννώαθ τηἐ απέθ­για να έχει ποαγματικὴ σοδεια σὲ ὀκτὼ μηνες; Γινεται φανεοὺ τ χ τατηἔ αθληἐν στὴν λαταλτιἔη τῆἔ αταλελττληἔ ττοθα­αἐ αττὸ αταὅτι ὁ Πλατων θέλει να εἰπεῖ πως κι δ κατοχος της διαλεκτικη‹, ἶ Οταη σὲ ῦττὀθεατι αἐλθτ του ανϋπθθἑτθνιῃο δὲν ἐατττατενετατ ὁτέχνης καὶ της ἑπιστὴμης σπέονει, ἐνιοτε, τους λογους του στο Ξ

| · 6 7| «μαυοο νεοο», έπιχειοώντας το αδυνατο, για λογους διασκεδιι 268. Πβ­ Αὐτόθγγ ΜΒ Η778 4.

Η 269. τον Αγτοτ, Πολιτ., 2ε5ε 4. Πβ, Τι. Α. εΖΙ.ΕΖΑΚ, Πωε νὰ ειαβάςευμεἶτ αι] Πλάτωνα ὅ π σ 96 κ κε266.Α° |ι9,2τ¿ι 5­Ζπυ 2. ε " 7 ° ·· · ,° °ΠιἐτῖώτὀΘΪΖ75(1 Ἡ768 9 270. τον Αντον, Φιω., 1016, ε. Πβ. Πολ., Στ, 511ι› 3­ο 2.

ε

Ι 9± ΙΙΑΑΤΩΝΙΚΙ­Ι ΦΙΑοΣο‹Ι›ΙΑ; ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΙΙοΙ>ΙΩΙν Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗΣ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗΣ 193ἔ

ΰ

Πλατων στον γοαπτὸ λόγο, ὁ ὁποῖος ἐμφανίζεί, στὴν πσοκείμενη θώἔ εττὶοτὶἔ ααὶῆ φνοὶι τον ὶὶενὶοτον ὶὶαθἠὶὶατοἐ τηἔὶ εὶναὶ θε­πεοίπτωση τα εξής μείονεκτήματα: α) Εἶναι. ακαοπος καὶ αγο­ ὶὶα θεὶαἔ καὶ ὶὶατοαἔ οὶηνἠοεωἐ­ Ὁ ανθοωποα πατα Πλάτωνα,νος, οπως οὶ σποσοί στους κήπους του Ἀὁὼνίοοςετὶ β) γοήγο­ ὶαανώνεταὶ μονον οτο να εἔτινεὶ με τὶ οὶ ο”οο› ἐν λοντα φοοεὶἐση οίαοὶκασία της οίοασκαλίας του γσαπτου λογου εἶναὶ ανίκα­ !­ὶοὶαζονν­276 Ὁοο τὶ οὶαλεὶττὶαὴ τοοεὶα ττληοὶαζεὶ ποοἐ το τε­νη να οωσεί στὴ συνείδηση τὴν αλήθεὶα, πολυτίμο γεσας της αν λοἐ τηἐν ο νοατττοἔ λονοἐ καθὶοταταὶ ολοένα ὶταὶ αοθενεοτετποοφοοίκὴς οὶαλεκτίκῆς, της οποίας ὁ οσομος εἶναί μακους καὶ ε οοἐ· Ἡ ανοοαὶτι ττοοεὶα ττὶἐ ψνληῶ ο πεοὶοοὶοὶτοἔ τηἔ ονναὶὶεὶοἐἡ χῳνικὴ πεωοὀω πολὺ μεγἀχηαυ Υ) δὲν μπωετ νὰ ἑπγχἐἔτγ του λογου καί, ενίοτε, τὸ αοοηταὴ σὶγή, εὶναὶ οίεογασίες που.

τὸν αναγνώστη του. τὴν ψυχὴ της φίλοσοφγχης σπΟΩα€.273 8) γτ" λίγο­πολυ, συγχοονίζονταί καὶ συμπίπτουν_|=Ο λογος γία τα τί­οίαφοοα γοαπτου ­ πσοφοοίκου λογου είναί αντίστοίχη της οτα­ ὶὶὶοτεοα εὶναὶ οητοἔ οτοοἐ λὶνοοῷ τοοἐ ὶὶοηὶὶενοοἑν ααὶ αοοὶιτοἐίφωαἔ μεταἔὺ παῶβαε χω σΟβαΩὀτητΟ927Α Ὁ σΌγγΩαφεὺ€ πας σίωπηλος, σ° αυτους που ποεπεί: τὸ σίγαν προς οὕς ὁεΖ.277 Καὶζοντοίς σπὲσνεί καὶ γσαφεί στους κήπους των γσαμματων„_ οὶ τελευταιοί εἶναί εκεῖνοί που ὁ `α”η'κ`ετ”ατττὀν εαυ­

= Ι ~ ~ ~ Τ Τ Ν το του π οκεὶ ενου ναἔ ουντ`νἑτοί οτ τα υποὀο 7 τωνΙατεχνη του πλατωνὶκου φίλοσοφὶκουλσγου οεν εγκείται €› α Χ τὶ ιίὶ τὶ ΧΌΞ

μοναχα στη δομη του, στίς υποὀηλωσείς καὶ το ευσυνοπτο του.

γτ

μεγαλων αληθείῶν. Ως εκ τουτου, τυχον ὀίαφωτίση τους. οταστὴ γνωμολογία καὶ τὴν είκονολογία του καὶ σ" ὁτίοήποτε αλ τον νοαπτοο ὴονοα οεν θα εὶλε ὶὶανενα αττοτεὶὶεοὶὶα· Ἐτοα ολο πασομοίο, ποοσαπτὀμενο στὴν ασίστοτεχνὶκότητα ἑνὸς λώ λονοἔ ποο§ αντονἐ εὶναὶ ἀπΩόΩΩὶ7τΟ§,Ζ78 οεν Υὶνεΐαμ δηλαδη)γου. Δεν εἶναί μοναχαὴ ἐπίστημονίκοτητα καὶὴ λεπτολογία„ὴ ττοοοοοα: αλλα οτὴν τταταλλὶιλὶι αὶαὶοὶαὴ οτὶνὶὶττ οταν θα ελεὶϋψηλόνοίαη Θὲσηῃἠ ποοχωοηση καὶὴ ὁλοκλήοωση των νοη καποὶο αποτελεσμα. Αα Ιποο ἐπίβαλλεταί να γίνει. οίακσίση με­ματων του· ή ευποεπεὶα καὶὴ αομονία του. Αυτο που κυοίως ταἔο αποοοἠτων ααὶ αττοοοοὴτον ὶὶεταἔὺ αοοτὶαῆἑ ὶὶαὶ εοω­τὸν καθίστα τέχνη εἶναί ουσ ίσχυοοὶ παοαγοντες: ὴ γνωση της τεοὶαηἐ οὶοασὶωὶλὶαἐ­ Ἡ ττλατὶονὶτὶὴ φὶλοοοτῇὶα οεν οπηοἔε αττοο­

υσία του ”ν ίκεί ενου τα ανα ο α του Ε πλ' αναλυ οητὶτ ανοτὶαὶτ οε τταὶὶὶα ὶττνλἠ τηἐη οπωἐ ἠταν εὶτεὶνη τῶν Πν­Ξή τοτἶ μεχσἶτα ἔσαὶἑατα κσίὶἶταυτςαχἕόπἶως. Ἰννωαιτἶτἶῆς φυστ Ι θανοοεὶτονὶ οὶ οαοὶοὶ αοατοοοαν τὴ ννὼοη ττεοὶοοὶοὶὶενὶι οτονως της ψυχῆς στὴν οποία ὁ λογος απευθυνεταί.Ζτ5 Καὶ οὶ εν αοαλο τοοἐν οτολενονταίἐ οτὴοοναὶὶη τον Σνλλονον τα εττὶοο­λὀγῳ παοαγοντες ἐνεσγοποὶουνταί με τὴν επίμονη κτ επίπονη Ι οονταἔ ανοτὶιοεἔ ττνοὶοοεὶἐ ντα τονἔ τὶαοεἔτοεττομενοοἐ­ Ἀντὶ·ασκηση τῆς φίλοσοφίας, νοουμενης ως ανὶουσας οίαλεκτίκὴς. ς αετατ Ο Τὶλατωνὶνὶοἔ φὶλοοοφὶαοἔ λονοΞ ηταν εττὶφνλατττὶαοἐἑνὸς μακοου ὸοοίποοίκου της ψυχῆς. Ἡ ουσία της ψυχῆς, κα ωἑ ποοἑ τὴν αττοτελεοὶὶατὶαοτὶιτα τηἐ ποοοληψηἐ καττοὶων ὶὶε­

Ζ71. ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ, Φαἶὁη., 2778 1.

272. ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ Πολ. ΣΤ 504'υ 2: αλλη μακοοτεοα είη πεοίοοος· Δ, 4­Μ!

ἐεε

εν

ταφυσίκῶν αληθείῶν, τῶν οποίων κατανοηση απαίτουσε μίαμακοα φίλοσοφίκὴ ασκησηετε Γί' αὐτὸ καὶὴ ὀσγὴ του Πλατω­

3: αλλη γαο μακοοτεοα καὶ πλείων πεσίοοος. . 276· Ατἶταθε Ζίὶοε·273­ ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ: Φαϊὁθἠ 276€ 5_7' Ι 277. Αυτοθὶ, 276ει 6­7:|επίστημων λεγετν τε καὶ σὶγαν ποος ους δεί.274 Αῦτόῶ 27­ω 12778 3­ ­α 278. ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ. Νομ., ΙΒ. 9680 2­5.. , χ275. Αυτοθι, 26721­Ζ78ο.

τετ

279. Πβ. ”Πτ. Α. ΒΖΙΕΖΑΚ, Πῶς να ὁιαβάζουμε τὸν Πλάτωνα, ὅ.π., σ. 198­202.

ιη"τ

194 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ 5 Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗΣ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗΣ 195

νοἑ ἔνὰνττ τοο Δτονοοτομ τοο τολμτὶοὰντοὰ ντὰ λονονἐ ὰτολοτὶἔ 3 γίνει οητὀ. Παοαμένει ὰοοητο. Καίη γνώση τῶν τιμιοτέοών τοὲ­φτλοοοἔτὰἐκ νὰ οτὰοὼοοτ νοὰπττοἐ ὰοτὰ ποο ετλο ὰμονοοτ ὰπο πεται σὲ βιώματικὴ ὰκαοιαία μεθεκτικη σχεση μεταξυ του υπο­τον Πλὰτοονὰ ντὰ τονἐ ὰπὼτοοοοἐ οτολοοἑ τῆἔ τοτλοοοφτὰτ κειμένου καί του ὰντικειμένου της γνώσεως. Δὲν νομίζουμε ὅτιτον­280 Κὰτ λτοοτἔ νὰ ἔλοτ ποοολὰβοτ ὰφομομοτμτὰ τὴν πλὰττο­ Α ποοκυπτει ὰντίφαση, ὰφου το ὰποόοοητο εἶναι πολυ δυσκολο,νικὴ γνώση. ὰν οχι ὰδυνατο, νὰ γίνει οητο. Ἡ ὰστοαπιαία κοινωνία, στην

Ἀπο τὰ ὰνωτὲοτο ποοποπτὰ οττ ο Πλὰτων ὼἐ ποοἔ το τὴ­ ζ καλυτεοη πεοίπτώση, τῶν τιμιοτἑοών επιβεβαιώνει τὴν ἐν λο­τημα του λογου υποστηοίζει ὅτι υπὰοχουν φιλοσοφικὰ νοη­ νῳ ὁνσχὲεγεναῦ

μὰτὰ, τὰ οποτὰ ὰποττπὼνοντὰτ οτὴ μοοτμὴ τον νοὰπτοο λο­ Ι Ἡ ὰποφυγη τῆς χοηση; του ποοφοοικου καί του γοαπτουγου, ὰλλα, τὰ τιμιοτεοα, μεταδίδονται διὰ του ποοφοοικου,ζώ­ . λὀνον γιὰ τὴν ἔκφοαοη τῶν τιμιοτέοών ίσοδυναμεἰ ποὸς τηντὰνθυ λονον οττἔ πὰτὰλλτιλοἐ τΡοΧὲ§› οτνομ οτιτὰ ντὰ λτνοοὰ ἐντο σιωπη. Ὁ ΙΜ. Ιὶϋοὀεε παοατηοεῖ οτι τὸ φαινομενο της σιώπῆςτὰ πολοττμομ ντὰ τοὺἐ ὰνοτοτμονἔ οτνὰτ ὰπθόοοντὰ­ Ἀποοοητο Ο ἐγείοει τὸ ἐοώτημα κατὰ ποσο εἶναι δυνατο νὰ γνώστεῖ το πε­οὲν οτνὰτ ττποτο ντὰ τον Πλὰττονομ ο οποτοἐ ἔλοτ ὼἔ πὰντὰ τὰ­ οιεχομενο αυτου που καλυπτειῆ σιώπη.282 Οί ἐνδεχομενε; ὰπα­πττπτι τοο νὰ ποοοφοοοτ τον φτλοοοφτπο τον λονο ὰοτὰποτττοἔ Ι ντηοεις εἶναι: α) ὅτι δὲν γνώοίζεται ἕνα πεοιεχομενο που εἶναιστὸ συνολο τῶν ὰνθοώπών, οχι σὲ ὰτομικο, ὰλλὰ σ° επίπεδο τ ἄῳητο Μ ἄγαχφογ καὶ β) ὅτν ννωωζεταμ ἄν ἡ ννώση τῶν τν­πολττοτὰἐ­ Σὲ πὰποτεὰ ὡοτοοὰ ποοτπτώοοτἐ το ὰποοοοητο τῶν μιοτὲοων δὲν λέγεται μεν, ὰλλὰ, καπως, ποοκαλεῖταιἢ κοινώ­Νομων, το μὴ ποοώοοοἔ λονομενὰ μποοοτ νὰ πὰτὰοτετ ἐν τῶν Ε νεῖται παοαμενοντα; ὰοοητη. Ἀν γίνει ὰποδεκτη ποώτη ὰπὰ­ποὰνμὰττον› ὰοοτιτὰ οτὰν πὰοὰτετνοτὰτ ἐπ) ὰοοτοτονὴ πομομ Στ ντηοη, οἱ συνειδήσεις, κατὰ καποιον τοοπο, εἶναι καταδικα­πὴΰῆ πὰτὰλληλτι οττνμὴ ποο θὰ ἐπττοἑψὰ νὰ ντνοτ οτιτο­ Ἀπο 7. σμὲνε; σὲ διαοκη συγχυση ὡς ποὸς τη γνώση τῶν ὐπεοτατώντὴν ὰλλη πλοοοὰ οὲν ποὲποτ νὰ ἔολντοτὰτ το νονονοἔ οττ οτὴν Ξ ὰληθειῶν. “Αν γίνει ὰποδεκτη δευτεοη ὰπαντηση, μποοει κα­Ἐπτοτο/τὰ Ζ ο Πλὰττον ετνὰτ πτο πὰττινοοτὶμὰττποἔ οτὰν οπο­ Ι ; ποιο; νὰ διεοώτηθει τί εἴδου; γνώση τῶν τιμιοτεοών εἶναι ποσ­οττιοτζοτ οττντὰ τὰ οοβὰοομτὰ ττμτοτοοὰ» τὰ οποτὰ ὰοτοἐ οποο” . · σκτησιμη ἢ μεταδοσιμη, ἐνῶ εἶναι, ταυτοχοονώς ὰοοητη. “Οοὰἔετ, οὲν οπὰολοτ οὔτε θὰ οπὰοἔοτ ποτὲ οοννοὰμμὰ οτμο τομ . τ ΙΜ. Κμοοεε, συντασσομενος μὲ την αἰσιοδοξη ὰπαντηση, υπο­Ἐπειδη τὸ ὰντικείμενο αυτο φιλοσσψτπῆἔ νντοοηἐ οὲν μοτὰἔὰ· ῖ Ι στηοίζει οτι κατὰ δυο τοὀπου; μεταβιβαζεται ἡ ὀίοοητη γνώ­μὲ τί ὰλλὰ: οτνομ ολωοοτολοο ὰοοητο ποπ μονο μετὰ ὰπο πολο γ ξ ση. “Ο ποῶτο; τοόπος συνίσταται σὲ μιὰ ὰλλη ἑομηνεία τηςλη ἐπτπθτνωνίὰ πὰτ οονὰφοτὰ μὲ το ποὰνμοο ἔὰφντπὰ (οτον πλατώνικη; οησης: ηητὸν γὰο οὺὁαμως ἐστιν ώς ἄλλα μαθήμα­ἔἕὰίφνπἔ) οὰν ὰπο οπτοὰ ποὺ ὰνὰλὰμπετ νονντοτὰτ οττιν τμολτὶ ῇ ί · τα της Ἐπιστολης Ζ, κατὰ την ὁποία ποοκυπτει ὁ ὐπαινιγμὸςἔνὰ φῶἔ ποο μονο τον πτὰ ὰοτοοοντηοοττὰτ­281 Στο οημοτο ὰοε Ο δτι υπαοχουν ποαγματικοτητες που καθίστανται γνωστες οχιτο το ὰποοοοτὶτο οὲν ποοτμὲνοτ τονἐ ὰνὰνπὰτοοἔ οοοοἔ ντὰ νὰ μὲ τον ἴδιο τοὀπο που ἄλλες γίνονται, δηλαδη μεσῳ του ποσ­, .

ι . .

ἱ ;.ι.Αγγ .

2εο.ΠλΑΤ. τ5πιστ.,Ζ,344ε 2­3.Α ἑτ­

281· Πβ· ὰοτόθττ 341ο Δ·­ο 2­ Πβ­ Κ­Μ­8ΑΥΚΕ7ΡΖοἴοο οὰοῃττν Οατὰοτ› Ηονί γ γ. 282. ΙΜ. ΚΗΟΠΕΒ, Ετοε, μ/ἰειἰοτκ απεἰ δἱἰεπεε. Ρπποζν Ετοτἰε ΠἰαΖο8ιιεε,το Ηεαα α Ρἰατοηἰσ οπποεμει Νοττθ Πεπτο ΙΠΦΗΘΜ (1995) Ζοοὰ Ο­ 14 πε­ 3 ° Δ' υῃινετειτν οτΜ18ειιτ1 Ρωετ, Οοιμωυιθ .κια ιοῃιιοη 2003, ο. 26.Ι .

τ

Ι

τ

198 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ 4 Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗΣ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗΣ 497

φοσικου λόγου. Ἐξαιτιας της φυσεως τῶν πσαγματικοτητών Δ ματι,ἔχει μιὰ πολυ συγκεκσιμένη ὀιποψη. Τὰ πσὰγματα, ῶστό­

αυτών, τυχόν γνώση τους θὰ εἶναι ὰσσητη. Πσόιγματι, όιν κα­ ῖ σο. ειναι δι0ιφ0σετικόι.285 Τ

ταστεῖ γνωστη αυτου του ειδους η γνώση του πλατωνικου Σω­ , Σὲ ότι ἀφοοα στην πσώτη δυνατότητα πσόσκτησης της ὰσ­

κσὰτη, εἶναι ὰνέφικτο ν" ὰποδοθεῖ μὲ διαλέξεις, μὲ βιβλια κ.τ.ό. . οητης γνώσης, την ὰναφεσόμενη ὰνωτέσώ υπὸ του 1Μ. Κιτοόεε,Τὸ πῶς θὰ μεταδοθει η γνώση αυτη δὲν γινεται τόσο σαφές. ζ ότι το ἄοσητο γινεται γνωστό μέ όιλλους, ἐκτὸς του λόγου, τσό­Κατι που μποσει νὰ υποτεθεῖ. εἶναι ότι ό πλατώνικὸς Σώκσὰ­ ς ΤΙὉΌΘ θὰ πυὲπεινὰ ἐἔεταστεῖ κατὰ πόσον ἔχει ευσταθειαῆ ἐκ μέ­

της, μέσω της διδασκαλιας του, ἔχει τη δυνατότητα ν” αναγα­ ΩΟὉΩ του νοηματοδοσια της Ἐπιστσλης Ζ: σητὸν γὰσ συὁαμως

γει ἔναν καλὸ μαθητη του σ° ἕνα τέτοιο πλεονεκτικὸ σημειο, 1 ἔστιν ὡς ἄλλα ιιαθἠιιατα (= πσόιγματι, ουδόλως εἶναι σητόν, όπως

ώστε νὰ ικανώθεἰ νὰ πσοσλαβει τη γνώση αυτη, χώσις τὸ ὰμε­ Ι συμβαινει μὲ ἄλλεἐ Υνώσειυ ~ που εἶναι οητες), ότι δηλαδη θὰ

σο θηματιόὀ τηθ ὅλημοι­ Ἡ ὰνθυιόιλυψη του τσόπου λειτουσ­ μποσουσε από τη σηση αυτη νὰ πσοκυψει πώς υπασχουν πσαγ_

γιας της διαδικασιας αυτης εἶναι θέμα πσοσωπικης ὲμπεισιας. ; ματυιότητες γνωσιζόμενες με ἄλλους τσόπους κι όχι μὲ τη λεκτι­Ὁ δευτεσος τσόπος μεταδοσης της ὰσσητης γνώσης, κατὰ τον · κη εκφοσὰ τους. ”Ετσι,η ὰνωτέσω σηση υπόκειται σ° ἕνα διαφο­Ι.Μ. Ιὶιτοεὶοε, θεμελιώνεται σ' ἔνα ειδος στσατηγικης, την όποια

..Μπα

σετικὸ μεταφσαστικὸ κι έσμηνευτικὸ πλανο: τουτο ουδόλως γίνε­

μετέσχονταν, όπως Δπλησοφοσουν συγκεκσιμένα πλατωνικὰ αφ ται γνωστὸ μὲ τὸν ιδιο τσόπσ που γίνονται γνωστα ἄλλα πεδία γνώ­

κειμενα, οι Σοφοι και καποιοι όιλλοι ὰσχαιοι διανοητές. Συγκε­ σεωέ­ Ἡ πθὸταση ἐπωὲλεται κι Οιὐλὴ τὴν πθοσἑλλίισην ἡ ὀποι­αν

κσιμένως, ό Πσώταγόσας στὸν όμώνυμο Διὰλογο πασατησεἰ 3 μαλλον, δὲν συγκσουεται πσὸς τό πεσιβαλλον του όλου κειμένου.ότι οι πσόγονοι του, όταν ἔβλεπαν πὼς όσισμένα πσόιγματα Ι ε Ἀλλωστεηἦ ξαφνικη πσόσληψη της ουσιας τῶν τιμιοτέσών, μέσα

εἶναι ἐπικινδυνα κατὰ την, διὰ της συλλογιστικης, μεταδοση Ι § απο τη μακσὰ συνουσια μαζι της, λιγο ὰπέχειὰπο τό πλεσνεκτικὸ

τους, ἐπειδὴ θὰ πσοκαλουσαν ὰντιδσασεις, μεταμφιεζαν, κατὰ ' ζ υηιιεῖα του ΙΜ. Κυοόοε, όιπ' όπου η γνώση τῶν τιμιοτέσών ἔσχε­

κὰποιο τσόπο, τὸν λόγο τους σέ ποιηση (”Ομησος, Ἡσιοδος), ται ῶἐ βίωμα λωθὶἐ τὴ λελωκὴ σλιευἠ τηἐ­ (Όλι δὲν εἶναι Θητὸι δὲνσὲ μσστηῳαχὴ χατοεια (°ΟΩφεὐ§ Μοσσατοαχ σὲ γυμνοτστμιη ` σημαινει ότι δὲν γινεται γνωστό με όιλλους τσόπους. Ἡ πσουπό­

(Ἡσόδικος των Μεγὰσων) και σὲ μουσικη (Ἀγαθοκλης των έ , θεση που θέτει ό Πλατων εἶναιη μακσὰ όισκηση, ένω ό όσος τουἈθηνῶν, Πυθοκλειδης ὁ Κειος).283 σ ΙΜ. Ιζόοόεε ειναιη ὰναγωγη, μὲ τη βοηθεια του γνώστη, του φι­

Ὁ πλατώνικὸς Σωκσατης στὸν Θεαίτητσ πασατησει ότι οι γ Ι λοθεαμονος της αληθειας στὸ πλεονεκτικὸ σημειο.

παλαιοι σοφοι ὰποκσυπτουν τις θεώσιες τους ὰπό τους πολ­ ε

λους διὰ της ποιησεως,28^ ἐνῶ στην Πολιτεία ὁ Θσασυμαχος ­Α Ι

ἐπικσινει τὸν Σωκσόιτη ότι πσοσφευγει στην εισωνεια, πσόιγμα Δ, 285. ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ, Πολ., Α, 337ει 4­7. Πβ. 1. Μ. ΚΗΟΒΕ8, Ετσε, Ι4/ιειἰσκτ ακα„ τι ι σ δἰίεκεε Ρίαισζν Εισαι: Πἰιιίσἕκεε ό π σ 27 Πβ ΓΡ ΒΛΑΣΤΟΥ Σωκσάτης.·Εἰσω­

που σημαινει ότι πσοσποιειται πώς δεν γνώσιζει, οταν, πσαγ . · Ε; · ·= · · · · 7

νευτης και ηθικσς φιλσσοφσς, ο.π., σ. 42­48, 346­354, όπου γινεται λόγος γιὰΗ «σύνθετη εισωνεια», την ὁποια χσησιμοποιει ὁ Σώκσόιτης. Συγκεκσιμένα,

283. ΠΑΑΤ., Πσωτ., 316ε­31%. Πβ. τινι. Κττοοεε, Ενω, ννιειιων νινί , ἀναφὲεονται­ ἔννοιεε μὲ ἀντιθετιηὴ σημασία­ ἀπὸ τιε ὁποῖεεἠ μια γινεται ἀπο­Σἰγθῃσε. Ρωτώ Εῃπἰσ ΒΖΩΖΟΨΘΣ9 ὀπ., σ. 27. = δεκτη, ἑνῶη όιλλη γινεται αντικειμενο ὰποποιησεως ἐκ μέσους του Σωκσατη

284. ΤΟΥ Αγ­1­ΟΥ7 Θεαίπ 18007 (1. (πχ. ῆ σοφια μέ ὰντιθετικη σημασια: Ἀπσλ., 21Β 4­5, α5­6 και Ἀπολ., 20ό­ο.

ει

198 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΙΙΟΡΙΩΝ Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗΣ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗΣ 1 99

Ἡ δεὺτεοη δυνατότης του Ι.Μ.ΙἰΙ1οαεεἑμφΟινιἔειπΟλλα αενα γο τα ἔχει.286 Γιι αὺτὸ και ὁ ἔοως εἶναι η ἐνσαοκωση της φιλο­και δὲν νομιζουμε ὅτι ἔχει την ἴδια αποτελεσματικότητα, δπωςη σοφιοιιἑ τῶν ἰηεῶττ Αοτὸτ εῖτοττ χατ ὁ λόγος ττοτχ τττττὰ τὸν Τηποωτη. “Οταν ὁ "Ομηοος, ὁ Ἡσιοδος και δ Σιμωνιδης ἔτοεπαν Ι Α. 8ΖΙεΖει1‹, ὁ Πλατων δὲν ἐμπιστεὺεται τὸ συνολο της διανόη­τη συλλογιστικη τους σὲ ποιηση, δεν ξέφευγαν απο τη λεκτικη : σης του στη γοαφη, της ὀποιας ὁ πεοιοοισμὸς ειναι αντιστοό­αποτὺπωση της οὺσιας. Ἀπλῶς και μόνον την απέκουβαν μὲ τε­ ­ φως αναλογος του σεβασμου ποὸς τη θεια φιλοσοφια. Οι δια­χνικα μέσα ποὺ ποιηση τοὺς παοειχε. Και δὲν ειναι αὐτὸ π0ὺ φ λογοι ειναι απέοαντα πολὺτιμοι, επειδη ειναι ἰσχυοοι ποοτοε­υ3'ΕΟβόιλλει ὁ Πλ(λἙων Οιῖὴν ἶἶπιυῖθλὴ Ζ. Κι ὅταν ὁ 5Ο@φ€ὺς 'κθιι ὁ ι πτιατσι πςχσόιγσντεἔ πσὸε τη φτλσσσφιση (Ωστόσο, ἑνὸἔ ση­Μουσαῖος ἐνεογοὺσαν παοόμοια, χοησιμοποιωντας τη μυστικη μειου και μετα, παοαπέμπουν σὲ κατι αλλο, σε μια βαθὺτεοητελετουογια, απέκουπταν αοαγε ποαγματα η ὺπέβαλλαν ανα­ μεθεἔη για την όποια ὁ γοαπτὸς λόγος ειναι ανεπαοκης. “Ωστό­γωγὲς της ψυχης μὲ αλλα, πλην του λόγου, μέσα;Τὸ αὺτὸ ισχυει ι σο, μὲ τοὺς ὺπαινιγμοὺς, τις ὺποβολὲς και τα σκόπιμα κενατόσο για τη γυμναστικη όσο και για τη μουσικη. Θα ηταν ὅλα του ὁ γοαπτὸς λόγος δινει την εὺκαιοια να ὺποθέσει κανεις ότιαὐτὰ καλὲς ἑομηνειες του τοόπου ποόσκτησης της γνωσης τῶν . ὁ διαλεκτικὸς ἔχει τη δυναμη να ὁδηγησει τὸν ἐοαστη της αλη­ὺπέοτατων αληθειῶν με μέσα ἐξωλογικα, αν λ.χ. ένας λαμποὸς ς θειας σὲ βαθυτεοες γνωσεις και βιώματα.287 Με αλλα λόγια, ὁΧοθεατὴἐ ἢ μοϋσαὐὸἐ μπθθουσαντ ὁ πθῶΐοἐ μὲ Χοθειλταιὲἐ Φανή· ι γοαπτὸς λόγος, μη γνωοιζοντας σὲ ποιοὺς να ὁμιλει και σὲ ποιοὺςσεις κι ὁ δευτεοος με μια μουσικη μελωδια ν° αποδώσουν τὸ Ψ να οωπαινει, δὲν διαθέτει, ἐοημην του δημιουογοὺ του, μηχα­αοοητο. Τουτο, ωστόσο, ποουποθέτει την ἐκ τῶν ποοτέοων βιω­ ε νισμοὺς αμυνας κατα τῶν αδαων. Άλλωστε, δὲν ἔχει την εὺχέ­ση αὺτου ποὺ ποόκειται ν” αποδοθει, δηλαδη της ποαγματικό­ Ε οεια της επιλογης του καταλληλου αναγνώστη. Γι° αὐτὸ και τ”τητας του αοοητου, ποαγμα ποὺ ὁδηγει σὲ φαὺλο κὺκλ0. ι αποόοοητα τῶν Νόμων. Ἡ φιλοσοφια δὲν παοεχει τα πολυτι­

Ἀποτελεῖ εὺτυχη Ουγκυθια Τὸ Υεγθνὸἐ ὅϋ υπηθἔαν σχολια· μότεοα της στη διαθεση του καθε τυχόντος.288 Τὸ ἑοώτημα καιστὲς του πλατωνικοὺ ἔογου, οι όποιοι, ποαγματι, τὸ κατενόη­ · το τττιοβχημοι ποὺ ἀνοτζωτττσὼτοτττττ ὁτῇ αὐτοῦ εῖτοττ κατὰ πό­οαν και, ὡς ἐκ τοιιτου, μ° επιτυχια ἑομηνευσαν ὁοισμένες δὺ­ σον τα αποόοοητα γινονται αοοητα. Ὁ διαλεκτικὸς εἶναι βέ­σκολες πτυχές του. Δυστυχώς, στην Ἑλλαδα, για εὺλογες αι­ ­ βαιο ότι φτανει στο τέλος της διαλεκτικης ὁδου. Ποιοὺς καιτιες,η ἔοευνα και σ” αὐτοὺς ακόμη τοὺς τομεῖς ειναι στα σπαο­ ι πότε θα καταστησει κοινωνοὺς της ἐμπειοιας του; "Οσο ὺπαο­γανα. Ὁ ΤΙ1. Α. $ΖΙεΖ6Ι‹ παοατηοεῖ. δτι η διαλεκτικη του Πλα­ χοον ὲοαοτὲς της αληθειας, εἶναι θέμα καταλληλου χοόνου τ°τωνος δὲν εἶναι μια οὺτοπικη διαδικασια, αλλα μια βατη πο­ ξ αποόοοητα να γινουν οητα. "Οσο οι φιλόσοφοι, οι μουσικοιοεια ποὸς έναν ἐφικτὸ σκοπό, την ιδέα του Ἀγαθοὺ. Ἡ γνώση α και οι ἑοωτικοι σπανιζουν, τόσο τα αποόοοητα τοέπονται σεαὺτη ανηκει στον θεὸ και τὸν φιλόσοφο, τὸν πλησιεστεοο σ” ι αοοητα. Καιη σιωπη εἶναιη πιο ενδεδειγμένη σταση.αὐτόν. Ἡ ἐν λόγῳ γνωση εἶναι σταθεοη γνωση, αλλα ὁ ανθοω­ Στο ανοιγμα του πλατωνικου Χαομίὁη ἔχουμε ένα έξαιοε­πος δὲν μποοει να την ποοσκταται διαοκῶς, πασα μοναχα για ιλιγο, αφου, μετα, πέφτει) στη ληθη της, για να επανέλθει ως

ἐθαατὴἔ αιἔ· Ἡ γνώση αυτη μοιαζει με τα πεαιστεαια στον πε­ 287. τι. Α. εΖιΕΖΑΚ, Πῶς να ὁιαβἀςουμε τὸν Πλάτωνα, ότι., σ. 203­208.οιστεοεῶνα του Θεαιτήτου, τῶν ὁποιων ὁ κατοχος μόνο για λι­ 2881­Ιβ' α,ττόθ„ σς 206­

3 .

200 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗΣ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗΣ 20 1

τικό δειγμα της σωκοατικης ειοωνειας,ὴ όποια ἔχει αμεση σχέ­ στόν θεό και, επισης, στόν θεοφιλη ανδοα,293 τόν φιλόσοφο. Πα­ση μὲ τὴ σκόπιμη έκ μέοους του Σώκοατη αότοσυγκοατηση σε οατηοειται εια Ι1οε ότι ὁ θεός δὲν κοατεῖ για τόν ἑαυτό του τὴνό,τι αφοοα στὴν αποκαλυψη καποιων ποοχώοημένων σταδιων · ανώτεοη γνώση, αφου τὴν παοέχει στόν διαλεκτικό, σ” ἐκεινοντης πλατώνικης διαλεκτικὴς. Ὁ Χαομιδης, ὐποφέόοντας από που ἔχει όογανώσει τὴ ζωὴ και τὴν ψυχη του για τὴ θέαση τουπονοκέφαλο, πειθεται να ἔλθει στόν Σώκοατη, για τόν όποιο αγαθου. Ἡ ανώτεοη γνώση μεταβιβαζεται ποονομιακα απόακουει ότι εἶναι κατοχος ενός φαομακου, θεοαπευτικου της νό­ τόν θεό στόν φιλόσοφο κι απ' αυτόν σε όσους εἶναι ικανοι νασου του. Ὁ Σωκοατης ποοσποιειται ότι, ποαγματι, τό ἔχει, αλ­ τὴ δεχθουν. Ἀν ἔτσι ἔχουν τα ποαγματα, δέν ὑπαοχουν αοοη­λα δὲν τό δινει, ἐπειδὴ, δηθεν, ό Θοαξ, ιατοός, μαθητὴς του Ζαλ­ τα ἢ απόοοητα, αλλα αποόοοητα όσο να γινουν οητα.μόἔιδος, από τόν όποιο ἔδιδαχθη πεοι του φαομακου, τόν ἔξόο­ Τό συζητουμενο ποόβλημα ἔχει φωτιστει από πολλὲς έπό­κισε να μὴν τό παοὲχει για τὴ θεοαπεια του σώματος όποιου­ ψεις. Ύπὴοξαν και σχολιαστές οι όποιοι τό ποοσέγγισαν όχιδὴποτε, αν ποιν ὁ ἔν λόγῳ ασθενὴς δὲν ὐποβληθει σὲ ψυχοθε­ από τὴν πλευοα του κειμένου, αλλα από τὴν ἔποψη του συγγοα­οαπεια δια της ἐπῳδης.289 Εἶναι ποοφανὲς ότι με τό σχημα της φέα. Έτσι, υποστηοιχτηκε ότι ό Πλατών ζώγοαφισε ἔνα ποοτοέ­μεταφοοας αυτης ό πλατώνικός Σωκοατης θέλει να όποδηλώ­ το του Σωκοατη, καπως σκοτεινό, ώστε να παοέχεται στόν ἑ­σει πώς ό Χαομιδης δὲν ἔχει ακόμη μέσα του ἔτοιμους τους καστοτε λατοη της πλατωνικῆς φιλοσοφιας ὴ δυνατότης να δι­χώοους ὐποδοχης τῶν αληθειῶν της πλατωνικης διαλεκτικὴς. αυγαζει τα σκοταδια μέ τὴν ποοσωπικὴ του παοέμβαση κι ἑο­°Ως ἔκ τουτου, χοειαζεται ποογυμναση. Αυτό ὐπαινισσονται οι μηνεια. Κατι αντιστοιχο ποός εκεινο που εἶχε ἐπιχειοὴσει ό Κειμ­ἐπῳδές, οι γητειές. Δεν ποόκειται για αοοητα. Ὁ πλατωνικός ότειηατ όταν τόλμησε ν” αφησει τα ματια καποιων ποοτοέτώνΣωκοατης αισθανεται ότι εἶναι όπόλογος ἔναντι του θεοῦ, Ι του στὴ σκια, ποοκειμένου οι θεωοοι της τέχνης του, μὲ τὴ διέ­όταν μεταδιδει τα τιμιότεοα χωοις όσους, μὴ ὑπολογιζοντας αγ γεοση του ἔνδιαφέοοντός τους, να τα συμπληοώνουν. Ὁ ΑΙε­τὴν αδυναμια του δέκτη.Ζ9Ο Στόν Ταιαιο εἶναι ακόμη πιό πολυ γ Χευαετ Νεόευπεε παοατηοει πεοαιτέοω ότι τό διαφανο παοαθυ­αμεσος. Ἡ αναγωγὴ στό επιπεδο του Δημιουογου, ἑνός κατώ­ ἰ οο, τό όδηγητικό στό φῶς της αληθειας, εἶναι ὴ σκοτεινότηςτεοου θεου, απαιτει ἔογώδη ποοσπαθεια, ἔνῶ ὴ γνώστοποιηση του Σώκοατη, ὁ όποιος φαινεται να κοατει ἔνα σφοαγισμένοτης έμπειοιας αὐτῆς εἶναι αδυνατη σὲ όλους.291 Στὴν ποοεια του 2 Ξ μυστικό, ἔνῶ ό δημιουογός του, ό Πλατών, δεν ισχυοιζεται ότιΔιαλόγου όποστηοιζει πως γνώση τῶν ανώτεοων όντολο­ Τ τό καταλαβαινει. Ὁ έν λόγῳ διανοητὴς δεν ὑπέκυψε στόν πει­γικῶν αοχῶν, που εἶναι οι ειδητικοι αοιθμοι,292 ανηκει μοναχα οασμό να ὐποστηοιξει πως ό πλατωνικός Σώκοατης χοησιμο­

ι ποιουσε τὴν ειοωνεια για να κοατει για τόν ἑαυτό του καποια289. ΠΑΑΤ., Χααμ., 155α­157ο 6. Ἡ ὲπῳὸὴ εῖναι μαγικό ααμα, ανακουφι­ μυστικα, αλλα, τελικα, διετυπωσε τὴν αποψη ότι ὴ σωκοατικὴ

ατικὸ και Θεαακευτικα των καθιτν και των πανων. ειοώνεια ὑπηοἔε τό παοαγωγο μιας λογοτεχνικης στοατηγικης,290. Πβ. ΤΙ1.Α. ΒΖΕΕΖΑΚ, Πῶς να διαβάζουμε τὸν Πλατωνα, ο.π., σ. 116­117.

291. ΠΛΑΤ., Τιμ., 28ο 3­5: τόν μὲν οόν ποιητὴν και πατέοα τουδε του πα­ ¬­­Αντός εὑοεῖν τε ἔογον και εόοόντα εις παντας αδυνατον λέγειν. 293. ΠΛΑἘ, Τιμ., 53ὀ 6­7: τας δ' ἔτι τουτων ανώθεν θεός οἶδεν και ανδοῶν

292. Πβ. Ἡ Β. ΚΟΒΒ, Ατἰετοτεἰἰε Ριτιἔικεπτα δεἰεετα, πεοι ταγαθου (Κ2 23, Κ3 ός αν ἐκεινω φιλος Πβ. Τιπ. Α. 8ΖΕΕΖΑΚ, Πῶς να διαβάζουμε τὸν Πλάτω­2ε), Οκτοια (1955) 1974, α 113­114. να, απ., α 117­118.

202 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗΣ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗΣ 203

της ὁποιας η σημασὶα κατενοηθη πολυ ασγότεσα, ὅταν υπό­ ι ὁ Συλλογος τῶν Πυθαγοσειων, απόσσητα. "Ωστόσο, ὅταν ἑπσό­στησὶχτηκε έπανειλημμένως ὅτι τ° ανθσώπινα ὅντα ταλαντευ­ κειτο για τη γνώση τῶν πσώτων ασχῶν, ὁ λόγος, ἑξαντλώνταςονται σταθεσα μεταξυ της έπιθυμιας τους να γνωσὶσουν πλη­ Ι τὶς ὅυνατότητές του, έφτανε στὸ ασσητο, τὸ ὁποῖο γινόταν ση­σώς τα πσαγματα καὶ της συνειὅητοποὶησης ὅτιη πλησης γνώ­ , τὸ ἐκ μέσους του ὅιαλεκτικου η, τουλαχιστον, με την αποφα­ση εἶναι ανέφιχτη_Ζ9Α . σιστικη συμβολη του, ὅταν ἐξευσὶσκετο η καταλληλη ψυχη καὶ

Ὁ Γσ. Βλαστὸς ὅιακσὶνει την, απλη απο τη συνθέτη εἰσω­ Α ὅ καταλληλος χσόνος. Αυτη ηταν η σημασια τῶν απσοσσητωννεια. Κατα την απλη εἰσώνεὶα, αυτό που λέγεται ὅὲν ειναι αυτό Ι τῶν πλατωνικῶν Νόμων. Ποιο ειναι τὸ νόημα της πλατωνικης

Ν : ι | 5 ~ ι σ κ 7 ~ Ν λ τ Ὁ ι λ α "'που έννοειται, αλλα, συνηθως, εννοειται το αντιθετο. Π.χ. σ Ι σὶνηε ΈΘΌ ΟΥΟΌ3 ΥΩΘΙΉΟΩ Ονος Θἰναι ανε9ταο%ηε για τηνένα αφιλόξενο πεσιβαλλον ὅ ξένος ακουεται να λέει στη φιλη αναγώγη της ψυχῆς στο υψος των υπέστατων αληθειῶν, ένω ὁτου: πολυ φιλόξενος εἶναι ὁ κόσμος έὅῶ!... Κατα τη συνθέτη πσοφοσικὸς λόγος το ἐπιτυγχανει υπο ὅσους (ΤΙ1. Α. 8ΖΙεΖέιΚ).εἰσωνεὶα αυτο που λέγεται καὶ εἶναι καὶ ὅὲν εἶναι αυτό που υ Ὁ λόγος σωπαὶνει μέχσις ὅτου ὅ ὅιαλεκτικὸς φέσει τη μυημέ­έννοεῖται. Ὁ Σωκσατης, έσωτώμενος ποια εἶναι η τέχνη του, α Τ νη ψυχη στο ῦτλεονεκτικὸ σημειο, απ® ὅπου ἔχει ὅλη την ευχέ­απαντα: μαστσωπός. Πσοφανῶς, ὅὲν εἶναι κατι τέτοιο, μὲ τη Ι οεια να γνωσὶσει την αληθεια (ΙΜ. Κυοὀεε). "Η μηπως η σιγηχυὅαὶα σημασια του ὅσου.Εἶναι,ὡστόσο,ὅΣωκσατης μαστσώ­ 1 ουνιοτα τη φοόνιμη καταληξη της ἐπὶγνωσης της ὅιαφοσαςπὸς μὲ μιαν αλλη σημασια του ὅσου, αφου καθιστα αυτον που Ι μεταξυ του βουλεσθαι καὶ του ὅυνασθαι (ΑΙ. ΝεΙτειιυεε);πσοαγεται, γνώσιολογικα καὶ ηθικα, ἑλκυστικὸ σ“ αυτους που Ἡ καθεμὶα απο τὶς ἑσμηνευτικὲς αυτές πσοσεγγὶσεις, στη­πσόκειται να τον συναναστσαφουν.295 Ὁ Γσ. Βλαστὸς, ειὸ Ιτοε, Ι σιξὀμενη στὸ ὅικό της σκεπτικό, αντιμετώπισε τὸ έν λόγῳ πσό­μέσῳ της συνθέτης εἱσωνεὶας, ὅὶνει μια ἑσμηνεὶα του κσυπτι­ , βλημα μὲ τη δικη της ἐπιχεισηματολογὶα. Τ' απσόσσητα καὶ τ'κου λόγου του πλατωνικου Σωκσατη, ὁ ὁποῖος, ἐνώ ασνειται ε ἀθθητοθ ἡ σὶωπὴ του λόγοι), Υὶὰ ΜΥΟ ἢ πολὺ, ἔχεν Τὴν ἔννοὶαὅτι εἶναι δασκαλος με την ἔννοια του απλου μεταὅότη γνώσεων, της ἐκ μέσους του Πλατωνος ἐπιγνώσεως της αὅυναμὶας τουἐντουτοις υποστησὶξει πως μὲ την ἔννοια της ἐκ μέσους του λόγου να συλλαβει τὶς υπέστατες αληθειες. Ὁ Πλατων γνώσι­καθοὅηγησης τών μαθητών του, ὥστε, μ' έλεγκτικη έπιχειση­ ξε που φτανουν τα ὅσια του λόγου, καθώς έπὶσης κι εκεινα τηςματολογια καὶ συνειὅητοποὶηση της αγνοιας τους, να έκκαλυ­ ¿ Υλωσσικης του ἐκφοσας. Ἡ σωκσατικη εἰσώνεὶα καὶ η σιωπηπτουν την κσυμμένη αληθεια, εἶναι αληθινος ὅασκαλος.296 ­σὲ συγκεκσιμένες πεσιπτώσεις­ ὡς μέθοὅοι υπησξαν μια ὅη­

Ἡ πλατωνικη Ἀκαὅημὶα ὅὲν εἶχε ώς ασχη της να κσατει για Ϊ λωση αυτογνωσὶας μ” ἐνυπασκτη μέσα της την ασετη της τα­τὸν ἑαυτό της ὁποιαὅηποτε γνώση κι έμπεισὶα. Δεν εἶχε, ὅπως Θ Ι πεινότητος. Ἡ σιωπη, γεματη νόημα καὶ πνευμα, εἶναι κομ­

294. ΑΙ. ΝΕΗΑΜΑ5, Τἰτε Αττ 0] βἰνἰπς δοεππέε Κε/Ιεετἰοπε βοκτ Ρἰατο το

Ρομεαμἰτ, Πιτὶνετεἰτν οί (ῖεμἰίοτιιἰε Ρτεεε, ΒετΙ‹εΙεν­Ιιοε ΑιτςεΙεε­Ισοιτεὶοτι 1998,

μένη στα μέτσα του αληθινου ανθσώπου, του γνωσὶξοντος ταπσαγματα καὶ, πσώτιστα, τὸν ἑαυτό του. Ὁ λόγος της σιωπηςείναι η κοσυφωση της ὅιαλεκτικῆς ώς τέχνης καὶ ὡς ἔκφσασης

σ' 9(ἔΞΞ'ΓΡ , , , αἱ ,Θ , Μ ,Ο „ , , της πλατωνικης σοφὶας, της θεμελιωμένης πανω στη βαση της, ωκσατης εισωνευτης κ η ικος φ Ο οφος, ο π , ο , , , ς 5

70. Πβ. ΞΕΝΟΦΩΝΤοΣ,Συ/απ., 4, 56· 4, 57. γνωσης των μετσων των καισων. Πσαγματι, ειναι αληθεια πως296. Πβ. αὐτόθι, σ. 72. . δὲν υπασχουν λέξεις για ν' αποτυπώσουν τὸν πιο βαθυ λόγο

6

Ζω, ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΤΑοΣοΦ1Α± ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΤτοΤ>τΩΝ Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗΣ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗΣ 205

τῶν ποαγμόιτων, ἐκεῖ όπου ὴ πιο ζωντανὴ αληθεια έχει τὸ ἐνδι­ νται σητα ὑπὸ όσους. Διαφοοετικα, γνωση της ὐπὲωατης ἀχγφ

Οιιῃιμὰ τηἐ­ Αἶπὴ γιὰ Τὴν ὁποία ὁ στολαστὴἑ ἀπὸ τὴν Ἑφεσο θειοις παοαμένει ἐπ” αόοιστον αοοητη στὴν ψυχη του φιλοσό­ειπε ὅτι τῆἔ ἀθὲσει νὰ %ΘὺπΈεται· ΕΗ σιωπῇ του ΠλὰτωνΟ§› φου, ὁ ὁποῖος δὲν εἶναι διόλου σιγουοο ότι διαθέτει παντοτεδΌναμ'=%ὴ σιωπιλὴ πλἠθηἐ νοὴματοἐι δὲν ειναι εκεινη ἡ σιωπὴ τις δυναμεις να ὁμιλει ουσιαστικα για τις αοχές. Ὁ λόγος τουπου ἔοχεται ὡς λυτοωση μετα τὴν ακατασχετη φλυαοιαὴ μετα πλατωνικου Σωκοατη, ἑνιοτε, αυτουπεοβοιινεται και ποαγμα­τὸν καταιγισμό ανουσιων λόγων και τετοιμμένων λέξεων. Οῖὅ­ τωνεται μέσω τῆς δυναμικῆς του παυσης και της διαλεκτικηςτε ποόκειται για τὴ σιωπὴ ἐκεινην τὴν καθαοτικὴ του ανοσιουο­ τομ ἄονησηα μὲσῳ τηε σγωπηε.γηματος τῆς μετατοοπης του ιδιωτικου, του ζωντανου, στὴσκιόι του, λόγου σὲ κοινό ακοόαμα και θέαμα ποὸς διασκέδα­ση. Ποόκειται για τὴ σιωπὴ ὡς τὴν καταληκτικὴ διαδικασια τηςμακοας φιλοσοφικῆς διαδοομης. Ποόκειται για τὴ σιωπὴ ὡςτὸ έπιοτέγασμα της ἐπιτευξης ἑνὸς μεγαλου σκοπου: της αφι­ξης της ψυχῆς στὸ τέομα τῆς διαλεκτικης ποοειας. Ἀλλωστε,αποσιωπησεις κι ἐσκεμμένα κενα ανευοισκονται σὲ όλους τουςπλατωνικους Διαλόγους, υποβαλλοντας πεοισσότεοο τὴν ανα­γκη τῆς σιωπης μποοστα στὴ θέαση της ποὼτης αοχης. “Οταντι αδέλφια Γλαυκων κι Ἀδειμαντος πιέζουν τὸν Σωκοατη νατους αναλυσει τὴν ουσια του Ἀγαθου, ὁ σωφοων στοχαστης,αφ° ἑνὸς φοβαται πως δεν φτανουν οι δυναμεις του να τὸ κα­ ­

νει, ένω, αφ° ἑτέοου ειναι διστακτικὸς και ν” αγγιξει ακόμη τὴναντιληψη που έχει πεοι του αγαθου.297

Ἡ πλατωνικὴ διαλεκτικὴ εἶναι τὸ ταξιδι της ψυχῆς από του Ψ

αισθητου στὸ νοητό. Τὸ τέλος της ,ποοειας ὁοιοθετειται απότὴν έκ μέσους της ψυχῆς γνωση των αοχῶν και της ιδέας τουἈγαθου, της όποιας τὸ αντιστοιχο εἶναιὴ θέαση, μὲ γυμνο μα­τι, του ὴλιου. Ἡ γνωση των αοχῶν ανηκει στὸν θεό και στουςθεοφιλεῖς, μὴ αποδιδόμενη με τον γοαπτὸ λόγο, αλλα μὲ τὸν ἐνποοφοοα λόγο τὸν ζωντανό, ό όποιος γεννα τὴ γνωση αυτη, σέμιαν καιοια στιγμη, στὴν ψυχὴ του ζητητη της αληθειας. Κιαυτό γινεται ακαοιαιως, χωοις διόιοκεια. Τα αποόοοητα γινο­

297. ΠΑΑΤ., Πολ., ΣΤ, 5ο6ο1, Θ· 5ο9ο. .

[10]

Ὁ λόγος της σιωπηςκαὶ της μυστικης έμπειοίας

ο Λοτοε ΤΗΣ ΣΙΩΠΗΣ 207

στοτελικὴ διδασκαλία. Ὁ έναοθοος λόγος εὶναι αὐτός, μέσωτου ὁποίου διαμοοφὼνεται από μας, για μας, τὸ θαὐμα της ζω­ντανης ἐπικοινωνίας, ἐνῶ, πέοαν τουτου, δια του γοαπτου λό­γου, ὐποστατὼνεται τὸ θεῖο δῶοο της δὴμιουογίας στὴν πεζο­γοαφικὴ καὶ τὴν ποιητικὴ του μοοφὴ. Ένα ζητημα κεφαλαίω­δους σημασίας εἶναι ἐκεῖνο τῶν σχέσεων της συνειδὴσεως ποὸςτον ἑαυτό της, ποὸς τὴν αντικειμενικὴ ποαγματικότητα καὶ ποὸςτὸ απόλυτο. Εἰδικότεοα, ὡς ποὸς τό ποόβλημα τῶν σχέσεωντης συνειδὴσεως ποὸς τὸν έξωτεοικὸ κόσμο, επισημαίνεται ότιὴ ποαγματικότης αὐτὴ δὲν εἶναι αποκομμένη απο τὴ συνείδη­ση, δεδομένου ότι ἐκείνη ὐπαοχει γι' αὐτὴν ως αίσθημα, αντί­ληψη, παοασταση καὶ διανόημα. Χωοὶς τὴ συνείδηση, αντι­κειμενικὴ ποαγματικότης εἶναι ἔοημη· χωοὶς νόημα. Ἡ γλῶσ­

ΔΗΜιονΡΠΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ, κατα τόν τοόπο που έκδη­λωνεται σὲ καθε πεδίο δοαστηοιότητός της, καὶ ὶδιαι­

» κ ± » τ ι κ × Ι Ἱ ) \ ' ' ~ Ε | ί Φτεοως στην επιστημη και την τεχνη, δικαιωνει, ποαγ­ σα δεν εὶναὶ­ το μοθφωμα μεσω του Οπολου δλαμοθφωνεταὶ ηματι, τὴν ανθοώπινη παοουσία μέσα στὸν κόσμο. Ἡ γλῶσσα έν λόγῳ ποαγματικότης. Στὴν ανθοώπινη ἑσωτεοικότητα έντο­

| τ ι : τ

ὐπὴοξε ὴ ὐλη δια της ὀποίας έξεφοασθησαν τα μεγαλυτεοαἐπιτεὐγματα του ανθοωπινου πνευματος στους τομεῖς της λο­γοτεχνίας καὶ της φιλοσοφίας από τῶν αοχαιοτατων χοόνων

πιζονται δυναμεις αποκαλυπτικές τὴς οοης των ποαγματων καὶτου διαοκοὐς γίγνεσθαι τῆς ἐξωτεοικότητος, αλλα καὶ αὐτῆςτην εσωτεοικότητος. Τὸ αέναο αὐτὸ γίγνεσθαι δὲν ἔχει μόνο

Ν ι η α ι ° ί του τα μέσα για να καταστει συνειδητό· στεοειται γλώσσας, γιαμέχοι σὴμεοα· ὴ γλῶσσα έχει τη δυναμη και την αδυναμια της.Διαθέτει τὴ σχεδόν μαγικὴ ὶκανότητα να όνομαζει καὶ να κα­λεῖ τα ποαγματα στὴ συνείδηση. Κι ἔχει τὴν ἐγγενη αδυναμία,όταν ποόκειται για τὸν βαθυτεοο λόγο καὶ τὴν οὐσία τῶν ποαγ­ματων, να έπιτυγχανει τον στόχο της μέχοις ἑνὸς σημείου. Ἀπ"

να μεταδώσει τὴν οὐσία του. Ἡ γλῶσσα καὶ ὁ λόγος εὶναι τααπαλλακτικα τοὐ ανθοὡπου μέσα, από τὴν ακαταπαυστη ἐναλ­λαγὴ τῶν εἰκόνων, τῶν παοαστασεων, καθὼς ἐπίσης κι απο τὴδιαοκη οοὴ τῶν αὶσθηματων καὶ τῶν συναισθηματων. Ἡ γλῶσ­

ι | σα δίνει μια νέα μοοφὴ στα ποαγματα, ένῶ, ταυτοχοόνως, τα­ἐκεῖ καὶ πέοα ό οόλος της τελειωνει. Καὶ ὁδηγεῖται στη σιωπη.Ὁ Παομενίδης θα °λεγε ότι, στὸ βασίλειο του όντος καὶ τὴς αλη­θειας, γλῶσσα λέγετ το όν, το αναγγέλλει, ἔτσι που όν, νοεῖν και\ ε

κτοποιει τὴν αναοχία της ποαγματικότητος.Ζ98Η γλῶσσα, ωστόσο, δέν εὶναι παντοδὐναμη. Σὲ καποιες πε­

, Ι ι εε Ι :ιλέγειν συναποτελουν ταυτότητα, ἐνῶ στὸν χῶοο της δοξασιας οιπτωσεις δινεται η εντυπωση η ποοκαλεῖταιὴ ψευδαίσθηση

| ι ι Ν ι ι ότι ὴ γλωσσα αποδίδει μὲ καταπληκτικὴ πιστότητα τό ποαγ­καὶ του μὴ όντος γλῶσσα ὀνομαζει τα ποαγματα, ετσι που τα3 | ε | ι ι ί μα. Ένα ὡοαῖο, δηλαδὴ εὐηχο, όνομα μιας ὡοαίας γυναίκαςτελευταια δὲν είναι τοσο υπακουα στα κελευσματα της.

Ὁ λόγος, μία απο τὶς πιὸ πολυσὴμαντες έννοιες τὴς έλλη­:ι τ

ι ×νικης γλώσσας, εἶναι τὸ διακοιτικὸ στοιχεῖο του ανθοωπου,του λόγον ἔχοντος, από τα λοιπα ζωντανα όντα, κατα τὴν αοι­

298. Πβ. Ι. ΘΕΟΔΩΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ, Ἐισαγωγὴ στη φιλοσοφία, τ. Γ, Γνωσιο­λοχία, Ήθικὴ φιλοσοφία, Αἰσθητικὴ, Ἀθὴναι 1975, σ. 586­587, 596.

208 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ 4 Ο ΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΣΙΩΠΗΣ

ί

ί

τττοτεὴετοττ οττ ενφοοτζετ οοτολοτωἐ τὴν οττοοφτοτ ττ駛 ενῶ οε ντο­ Ϊ διδασκαλία ύπαοχει ἔνας αλλος λόγος, καλύτεοος απο τὸν γοα­ποιες αλλες πεοιπτωσεις ὴ γλῶσσα αποδεικνύεται αδύναμη ν° Τ τττὸ κατ ταὸ ζωντανός) ὁ ὁττοτοτ νααφετατ ὡς ααφαλτη ννὡαη

ἀποτνπωσεννὴν αλὴθενα ὴ τὴν Ονσνα τον ποανματΟε·ΤοννΟ φαν” Υ στὴν ψυχὴ ἐκείνου που μαθαίνει. Ὁ λόγος αύτὸς διαθέτει οληνεται να ίσχύει πεοισσότεοο, ὅταν ποοκειται ν' αποδοθούν δια τ τη δύναμη να .ὑττεααατττατετ τὸν ἐαντα τον ἔνανττ αταηὀηττατα

τὴἔ νλώοοοτἔ λετττεἔ οονοττοθὴμοτττνεἔ οτττολοωσετθ ὴαθωἔ επτ” 4 καί γνωοίζει, επίσης, σε ποιους να ὁμιλει καί σὲ ποιούς να σω­σης καί ύψήλα καὶ. βαθια νοήματα. Ὁ Ἡοακλειτος δίδασκε οτι ττατνετταοα Εἶνατ ὁ ηαοφοαατὸτ λανατ τον φτλοααφαντ Σννεπῶαὴ φὴοτθὴ οτλὴθετοτ οτοεοττετοττ πολὺ νὰ νοὴτττεταν· Σί αὐτὴ τὴν Κ εἶναι ματαιο μὲ γοαπτους λογους να επιχειοεῖταιὴ μελέτη καίκουμμένη αλήθεια ὁ Ἐφέσιος απέδιδε τὴν ύπέοτατη αομονίαι ι ποοσπέλαση τῶν ύπέοτατων αληθειῶν, οἱ οποῖες ποοσκτῶ­τὴν οτφοτνὴ οττοοτρτοο τὴν ὰνώτεοὴ κάθε φοτνεοὴἔ·299 Ὁ Δὴμὀ­ ι νται απο τὴν ψυχὴ μὲ πιο αμεσο τοόπο. Ἀπὸ τὴν ψυχή, ή ὀ­κοιτος δίδασκε οτι στ” αλήθεια τιποτε ο ανθοωπος δεν γνωοιζει, πατα νηανααε ηατ ττααεταταααε ηαταλληλωα τὸν ἑαντα τηα ντα

οτφοο ὴ οτλὴθετοτ ετνοττ νονττμενὴ οτο βοτθοἐ τῶν ττοονίτοττων­300 τ να καταστεί ὴ ύποδοχὴ τῆς αληθινής γνωσης.30^ Ὁ ΠλατωνὉ Πλάτων ὴττοοτὴοτἔε τοοο το οοτοττωττοττοτ τον τλονοο οοο δεν ήταν με κανέναν τοοπο ύπὲο του αποοοήτου τῶν ανωτέ­

καί τους πεοιοοισμούς του, δεδομενου οτι το κοατος και η αων ννὡαεωντ ὅπως ηταν ὁ αηλλαναα τῶν Πνθανααετων·

εἔοντοτοτ τον οεν ελοον οτττολντὴ τσλνννῖα τττνωτεοοὴ τὴν βαθτεἔ τσι, ἐνῶ τα πεοί τίς ύπέοτατες αλήθειες δεν εἶναι αποοοητα,και υπεοτατες φιλοσοφικές αληθειες, δεν λέγονται, δεν μετα­

. εἶναι, έν τούτοις, ἀποόοοητα, δὲν λέγονται, δηλαδή, ποίν έλθει' ` ' ` ` ' ` ίνει ε αλλ 7 · 4 Η ~ 4 4διδτονται με λογια, κατα τον τοοποτ που/ συμβαι μ/ ες η ηαταλληλη ωαατ στην ηαταλληλη η)νχητ3ο5

γνωσεις. Ποαγματι, τα τιμιοτεοα, οι ανωτεοες και δυσκολες Ἡ ττααβλητταταττατηαη του ανωτέαω αηααατ τητ ττλατωντηητ

οτὴτεἔ οτλὴθετεο ττοοολοτττβοτνοντοττ ἀπὸ τὴ οννεωὴσὴ ἀὴαοναν διδασκαλίας συγκεκοιμενοποιεῖται μὲ μιαν ἐομηνευτικὴ ποοσέγ­τοἔ ττεν¬ ολἔὲτἶττ μετὰ οπο ττοτνοοτ επτμονὴ τὴοίτ ττεθεὴτνὴὴ σχἶσὴ γτοη της πλατωνικής διατύπωσης οτι οἱ ύπέοτατες αλήθειες δὲνμοτἔτ τοοἔ· Η οτνοτνωνὴ οτο εττοτεοο οοτο ττιἐ νντεοεοοἔ εττν . είναι οητές, οπως είναι οί αλλες γνώσεις. Ἡ έομηνεία αύτὴ έχειτυγχανεται απο λίγους και με την καθοδήγηση του επαιοντος. 4 την ἔννονα ὅῃ οἱ ύπὲδτατες αλήθειες δὲν εἶναι αφοαστες, αλλα,9 πλατωνικοςτῦαιὁοος υποστηοιαει την αποψη οτι οὁγοαπτοε για καποιους έπιτακτικούς λόγους, είναι μυστικές. Ώστοσο, ἐνῶλονοτἰοεν ττοτοελετ τὴν οτὴὴθτνὴ νντοἶττ οτὴλοτ ττοτἶτλον τοἶοτοτεθ μεταδίδονται στους επαοκεῖς δέκτες στὴ λεκτική τους ἐκφοοα,κι οτι εμφανιζει το μειονέκτημα να ειναι ανοικτος ποος ολους, 4 ατταηαντττοντατ αττὸ ταντ τταλλοτα ῶτ ἐττααναννετ ντ= αὐταηααοτείδικους καίμή,κιδτι δεν γνωοίζεισὲ ποιους να μιλήσει καί σε οὔτε α Πλατων αντε ὁ πλατωνητὸα Σωηαατητ τταααὁώαταανποιους να κοατήσει ἑομητικὴ στασηἔθε Κατα την πλατωνική Χ

303. Πβ. Αὐτὀθι, 2768 5­9. Πβ. Ι.Μ. ΚΗΟΒΕΒ, Ετοε, Ρῖ/ἰεαοκτ από δἰἰεπσε.299. ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΥ, Β 123 (Β.­Κ.16). Πβ. Β 54 (Β.­14.16): αομονιη αφανης Ρωοἰν Εωϊῃ; ΒἰαΙ0ἔμετ,δ.π., σ. 538.

φονεοῆέ τοετττον­ 304. Πβ. Αὺτόθι, 2766 4­7.αοο. ΔΗΜοΚΡ1ΤοΥ, Β 117, 4 ςο.­Κ36). 305­ ΠΛΑττ Νότα τα 968α α301· ΠΛΑΤ= Ἐπίστν Ζ> 3410 441 2· 306. Πβ. Ι.Μ. ΒΗΟΠΕ8, Ετοε, νί/ἰιπἰοικ απεἱ δἰἰεκσε. Ρἰατοτ Ετοτἰσ Πἰαἰο­3ο2. Τοτ Αττον, Φατὁθ., 2758 6­7, 2756 9­ε 3, 2768 5­7. ι ἐιιὥ, επ” σ_ 28. Πβ. ΠΑΑΈ, Θεαετ., τεοο, ±1.

4 14"

±

2 10 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ Ο ΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΣΙΩΠΗΣ 2 1 1

ποτὲ ἐπακοίβῶς τὴ φύση καί τὴν ούσία τού Ἀγαθου,τού ὅντως Οττ ανατ τττανὸἔ να αττολταλὴψετ ττλὴοωἔ τὴν οὴοτα τῶν ττοαν­ὅντος καί του ὴγεμονος νού. “Υποστὴοίἔαν μοναχα ὕτί ύπεοε­ ματααν· Ὁ λὀνοἔ τὴἔ ανναμὴτὴἐ αὴτὴἐ οτωττὴἐ τα ο λογος ὁ μν­χουν στὴ δύναμη καὶ τὴν αξία κί οτί συνίστουν τὴν πηγὴ γία δ,τί ατταοἔ λααβανονν λτατ μταν αλλὴ οταοταοὴν αφοο ὴπομίμνὴ­καλὸ ὴθελε ὴ ψυχὴ να ποοσλαβεί. Καί σοφία τῆθ ψυχῆε δὲν σκουν στον φίλοσοφίκὸ ἑοαστὴ τῆς αληθείας πὼς τὸ τελος τηςἔνκενταν στὴ μενανθοπὴ της φνλοσοφίθθ σὲ ἐπνσνἠμην ἀλλὰ: ἀφοῦ ποοείας του είναί ἐπίτεύξίμο μοναχα κατα τοὀπον ακαοίαιο,ὴ σοφία εἶναί τὸ αποτελεσμα ἔλλαμψης, θείας μανίας καὶ ανα­ κατ ταυτα αταν ααθαοα τὴν ψνλὴ τον απί αλα ἐκεἶνα τα ποο­μνἠσεωθ ἔννενταν στὸ πένθνμα νῆθ ψθχηθ πθὸθ τὴν νοθνφοθα σκτηματα της γηίνης πεοίπετείας της, ὥστε να γίνεί ὁ αληθίνὸς

7

πηγη της, ἐκεῖ ὅπου το τελευταιο της τίναγμα εἶναί μυστίκίστίκο, εαντοἔ τὴἔ αατ να Οαθοτομὴαα τὴν ττοοετα τὴἔ ττοὸἔ τὴ νοὴτὴκατα τὴ δίδασκαλία του Συμποσίου. Ἀπὸ τὴν αναγωγὴ αύτὴν ἶταανματταοτὴτα νταττο Οντωἔ ον­ Ἡ πλατωνταὴ εοωιουη τέχνηδὲν ποοκύπτεί απολυτος ταυτοτης ψυχῆς­αγαθού. Ἡ σοφία, ελα να ατττελέαα τὸν οόλο τὴἔ ὴψὴλὴἐ αὴτὴἐ πατοαγωγίθίςκαθως επίσης καὶὴ ἐπίστημη τῆς ψυχης εἶναί ατελείς καὶ παοα­ τὴἔ τννλὴἔ· Ὁ νοαπτοἔ λονοΞ› ὡἐ ἔαφοαοὴ τῶν αλὴθαῶν αατμενουν ἔτσί ως το τελος. Αύτὸς εἶναί καί ὁ λογος που ὁ Σωκοα­ τηἦ αλὴθααα δὲν ανατ ττττοτε αλλο απο ἕνα φαομοοω ύπο­της ἐμφανίζεταί γνώστης καί, ταυτοχοονως, αγνοῶν. Έτσί ἐξη­ ί ττνὴαεωἔ στὴ αννααὴαὴ τον αλὴθτνοτ ποοοοτομοο ΤΠΘΒΟ9

γειταί καίὴ αδυναμία της γλώσσας ν' αποτυπωσεί μὲ ακοίβεία ' "Οπ0τΟτ νοτἕαἔετ αττ ννωθτζα τὴν αλὴθαα μέσα) τὴἔ νλὼοοαἔτὴν ούσία της ύπεοτατης αληθείαςαν Άλλωστε, πολλακίς τεθη­ να ἶνεανονατἶ Οπωἔ 5) λαλτφὴἔ ε%ετνο§ του Υνωοτου μύθου, ὁκε το ἐοὡτημα αν ὴ γλῶσσα ἔχεί τὴ δυνατοτητα νὰ ἀποτθπὼσεν οποίος, πίστευοντας οτί η μονη αληθεία είναί εκείνη του Κοοα­

ν : τ ~ ο ι ~ ι τ ί ί \ ί τί "' ' ~ 5 ~την αληθεία καί αύτων ακομη των συνηθίσμενων ποαγματων. νταα ατεταἔε τὴν ααναὴ ολων των βτβλτων τὴἐ αλεἔανοοίνη; βί­Ὁ σοφνσνὴθ Γοθνναε ἀπὸ της θννηθ νον σνοπναθ θνάφοθηθ βλίοθηκης με το σκεπτίκο οτί, αν το πεοίεχομενο τους συμφω­

ἀπὸ τὴν πλατωνννὴν λαμβάνοντας ἀνθθνα σνἀσην θποσνἠθνἔε νούσε ποος εκείνο του Κοοανίου δεν είχε νοημα ὴ πεοαίτέοωποῶτον, οτί δὲν ύπαοχεί τίποτε, δεύτεοον, δτί κί αν ύπαοχεί νττααἔὴ τανα εναλ αν αταφωνοὴαα κατ Ξταλτ ἐλ τῶν ττοανματωνν

κ | = Ω / 3

εἶναί ακαταληπτο στὸν ανθοωπο, καί τοίτον, ύποστὴοίξε οτί, κί 1 τα βτβλτα ὴταν αλαὴατα· Ὁ εομὴττομοα ανττθἑτωἐτ του Ζοο μΧ.ἄν ἀκόμη εἶναν στ Οῶνὸν καταληπτὀν θὰ εἶναν ἀνὲκφοθο (ὀῃ/έ­ αίῶνος, παοατηοεῖ ο Πιηοεττο Εοο, αναζητει μίαν αλὴθεία πούξωστονχ θὲν θὰ πθἑπεθ θηχαθἠν ἦν καχθνεθαν δὲν θὰ μποθει νὰ δεν γνωοίζεί. Καί κατεχεί μονο βίβλία, απο τα οποία τὸ καθενατο φανεοὼσευααἐ Ἡ πλατωνίκὴ επίγνωση των ὁοίων της γλὼσ­ ανα ενα οττνμα τὴἐ αλὴθααο ἔτοί ποὺ ὅλεἐ οτ ἐαοολὲἔ τὴ§σαθν πὲθαν τῶν ὁπονων ἀθχνζενἡ σνωπθν ναθὼς ἐπνσηθ ναν ὁ μθ_ αλληλοβεθαίωνονταί. Τοίουτοτοοπως, δεν εχεί νοημα ὴ λογίκὴστίκὸς λογος στὴν αοοητη μοοφη του, σκοπὸν ἔχουν, αφ° ἑνὸς αολὴ τον αποαλαομενον τοττοο: πολλα Ττοανματα ανττφαοαο­νὰ ἐπνθεβανὡσοθν θτν φνλοσοφία ἔχεν τὴ θθναμη νὰ ὁμ0λΟ_ ντα μεταξυ τους, μποοουν, ταυτοχοονως, ν” αληθεύουνἔτθ Άνγει τὴν αδυναμία της να καταστει πανσοφία, ἐνῶ, αφ, ἑτεοουαπο λἑπουν να πε ίο ίσουν τ` ίλοδο ία τού ὁ θού λο ου , .γ , 3 . . , ,β Ο Ω η φ τα Ω γ 309. ΠΛΑἙ, Φαίὁο., 275ει 5­6: ουκουν μνημης αλλα υπσμνησεως φαθμακον__..._.__ . ηυοες.

301 Πβ_ Αὐτόθθ σ_ 5ΔΖ_ ν310. ΠΜΒ. ΕΟΟ, Τα ὅοία της ἑημηνείας, μτφο. Μαοίαννας Κονδύλη, Γνώ­

εοε. τοεττον, Β 3 ςο.­Κ36). σην Ἀθὴνα 1993. σ. 56.

2 1 2 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ Ο ΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΣΙΩΠΗΣ 2 1 3

όλα τα γοαπτα κείμενα λένε τὴν αληθεια, τότε καθε λέξη εἶναι οησω μιαν ποοέκταση τῶν αντιλήψεων αύτῶν και θα ύποστη­ύπαινικτικὴ, παοαπέμπει σὲ αλλα απ” αύτα που λέει και τῶν οίξω ότιὴ σιωπὴ του λόγου ἢ ὁ λόγος της σιωπης δέν ειναι μό­ὁποίων ὴ αποκωδικοποίηση συντελείται μὲ τὴν παοέμβαοη τὴς νο μυστὴοιο· εἶναι και ὀμοοφια. Κι αφού τὸ κατεξοχὴν ῶοαιο

! \ Ι __, 5 | τι 3' ε Σ ; ι Ν ετ |θεότητος,ὴ όποια καθίσταται αποκαλυπτικη μεσω του ονειοου ον ειναι η γυναικα, ὴ σιωπη της, σε πλειστες οσες πεοιπτωσειςὴ του χοησμου. Ἡ πλατωνικὴ διδασκαλία ότι ό θεὸς μόνο γνω­ της ποοσδίδει έξαίοετη όμοοφια. Ώς έκ τούτου, ὁ αοχαιος ποι­οίζει τὴν αληθεια, βοίσκει τὴ συνέχεια της στους ποώτους μ.Χ. γ ητὴς υμνεῖ τὸ γεγονὸς ότι σιωπὴ αποτελει στολίδι για τὴ γυ­αἰῶνες.Τὸ σημαντικό στὴν πεοίπτωση αύτὴ ειναι ότιὴ αληθεια . ι ναῖκα, ἐνῶ ὁ σύγχοονος ποιητὴς ψέλνει αλλιῶς ῶοαια: τα κο­ταυτίζεται μέ το αοοητο ἢ μὲ τό, μὲ απόκουφο τοόπο, οητο, ετσιπου ποοσεγγίζεται, πέοα από το φαινομενο γοαμμα, στο υπο­νοούμενο πνεύμα. Ἡ γλῶσσα της αληθειας ειναι ιεοη και ως τε­

οίτσια τ'ἈγγεΖα των Μυστηοίων/ τα γεματα ὡς πάνω και τι απύθ­μενα.312

Τὴ γλῶσσα χοησιμοποιεῖ ό ανθοωπος για να ἐπικοινωνει καιτοια εἶναι γεματη εύγλωττες αποσιωπὴσεις και δύσκολες απο­ ι να διανοεῖται. Και εἶναι τόσο πολύπλοκη, ακόμη και στὴν κα­καλύψεις. Ἡ διαφοοα, έν ποοκειμένῳ, τῆς σιωπης του έομητι­ Ετ θημεοινη της χοηση, οσο πολυπλοκος είναι ο ανθοωπινοςοογα­σμου από έκείνην του πλατωνισμου ειναι ότιὴ ποώτη αφηνει Ι νισμος. Άλλωστε, λέχθηκε κι αύτὸ πολλακις: ότι δὲν ειναι ὴσιωπές μέσα στὸν λόγο, ἐνῶ ὴ πλατωνικὴ σιωπὴ αοχίζει τὴ δυ­ Μ γλῶσσα όογανο της σκέψης, αλλα ὴ σκέψη όογανο της γλωσ­ναμικὴ παύση της μετα τὸν λόγο.

Ὁ Ἑομῆς ό Τοισμέγιστος δέχεται τὴν αποκαλυψη του Οστ­σας. Ὁ λόγος της σιωπῆς και τῆς μυστικης ἐμπειοίας θα ἦταναδύναμος χωοις καποιες απο τις αντιλήψεις του Ε. ιλἰἰττςειτ­

Η Μ Ω, _, γ .... Ϊ . · ι 3 τ ι 3' τ τι :› ι ο τΡιιε Ηετιτιοτιοιιυτ σα ενα ονειοο, οπου του εμφανιζεται ὁ Νους. · τ ειειιτ. Το εγχειοημα δεν ειναι τοσο ευκολο, επειδη υποστηοιζε­Έτσι, ένῶ στὸν Πλατωνα νόηση κατεἔοχὴν ειναιὴ νόηση τῶνίδεῶν και στὸν Ἀοιστοτέλη ὴ σύλληψη του τόὁε τι, τὴς ουσιας

ται ότι ό πολύ δύσκολος αύτὸς διανοητὴς ἐμφανίζει τὴν απλό­τητα τὴν απαντωμενη στα παιδια και στους αληθινα μεγαλους,313

του συγκεκοιμένου ποαγματος, στὸν Ἑομῆ τον Τοισμέγιστο ό 4 ποαγμα το ὁποῖο, αν δὲν ποοσεχθει, έγκυμονει κινδύνους. Ὁ­νούς καθισταταιὴ δύναμη τὴς μυστικιστικης ἑνόοασης,τὴς ασ­ οισμένες διατυπώσεις του Τταοταταε ἔχουν, για τὸ ύπὸ συζητη­οητης θέασης τῶν ποαγματων. Ἡ ἑομητικὴ διανόηση τοέπει τὴν ση θέμα, ἐξαιοετικὴ σημασια. Ὁ Ι„ιλ|ιττςοηετειι1 ύποστηοίζει ότι:αληθεια τού κόσμου σὲ γλωσσικό φαινόμενο. "Οσο πιο πολύ­ χωοἰς ἄλλο ὑπαοχει κατι που δεν λεγετατ μὲ λόγια. Αύτὸ δειχνε­σημη εἶναι ὴ γλῶσσα κι όσο πεοισσότεοο χοησιμοποιει σύμβο­ ται, είναι τὸ μυστικο στοιχεῖο (Τικ­ιτε τε ιοαοεεἰ τΙ1ε ἰιποκρτεεειιωελα και μεταφοοές, τόσο πιο πολύ παοαπέμπει στὸ Ἑν, όπου ἰυ εΡοεοΙ1.ΤΙπὶε εΙιοννε ὶτεοΙί; ὶτ ὶε ατε ιυγετιοειΙ).Π4 Ἡ ἑομηνευτικὴσυμπίπτουν οι αντιθέσεις. Μέσα σὲ μιαν συμπαθητικὴ σχέσηόλων ποὸς όλα, κι όπου τ° απόκουφα νοηματα διολισθαινουνπαοαπεμπτικα τὸ ἕνα στὸ αλλο, ὴαποκαλυψη του τελευταίου 312­ Πβ­ ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ­ ΑΜ­ 293: Υνναιἔι κόσμον ἡ σιγὴ Φἑοει­ Πβ­ Οδ­

| ι ι ι Ν ± ι τ ΕΛΥΤΗ, Τὸ Ἄξιον Ἑστί, τὸ Δοξαστικόν.τ , σο α νικο , _ , , , _, . ,μυἶόιἰακοδ] παοοἱμενἶω αἙελεσφ9Ωη31ἶΟ αἶωε εόιω ΤΡ γ ερ ” 313. Πβ. Ζ. ΛΟΡΕΝΤΖΑΤΟΥ, Ο Ττεοτειτιιε του ιλαττςειτετειο καιο Αναξ ου τοπου ισοδυναμεί ποος το σκοταδι. Στο σημειο αυτο θα επιχει­ ι . . . τμαντειον..., Τπιαατιιε Εοἔιοο­Ρἰτιἰοεορἰτισιιε, μτφο. Θ. Κιτσοπούλου, Παοουσία­

ση Ζ. Λοοεντζατος, Εἰσαγωγὴ Β. Κιιεεει, Ἐκδόσεις Παπαζὴοη, Ἀθηνα 1978, σ. 9.311. 1­Ιβ. Αὐτόθι σ­ 58­59. 314. Πβ. Ι..ΨΠΤΟΕΝ$ΤΕΙΝ, Τκαεπιτμε. βοἕἰσο­Ρἰτἰἰοεορἢἰεπε, ό.π., σ. 522.

2 1 4 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΙΙΟΡΙΩΝ

1

ο Λοτοε ΤΗΣ ΣΙΩΠΗΣ 2 1 5

ποοσέγγιση της διατυπωσης αυτης μποοει να γινει μὲ δυο τοο­ ,Ι ­1 Ω ι 3 ι Ν Νζουν οτι η σιωπη αυτη μποοει να ειναι γόνιμη κι ὅτι ειναι μιαπου κατα τὸν ΑΙίτεα Νοταιυειιυτ:315 α Δ λὼνει δτι υπα ει ν . . . . . Ν ,, §° . , , , γ) η , γ , , Ωχ σιωπη νεματη νοημα, παοαπεμπτικη στην ουσια του κοσμου

%ΟιΈι ΟΈΟΎ Ή.ΟσμΟ %Οι|., σὉγ%ΕΉ.©|.μ.εν(Χ, ΤΟ μΌΟ”'υι%Ο, ΈΟ ὉΠΘΩΈΟΠΟ. 1 × × × Ν

”Αν και δὲν εἶναι δυνατο να γνωοιζουμε που αναφἐοονται οιδοοι της ποοτασεως αυτης, αφου ποὀκειται για αντικειμενο

και στη φυση του απολυτου. Κατ” αυτον τὸν τοοπο παοαμἑνει3 ι € 1 7 5 ι ι τ ι ι ε Ν.ανοικτη η μεταφυσικη δυνατοτης αυτο το κατι, για το οποιομενει κανεις σιωπηλος, να κεῖται πεοα τῶν δοιων της γλώσσας1 Ι 7 5 Ι Ε ΰ \ Ι € 7ω ι σα ε πε ι α α εν τουτοι ανα ο α ινεται εστια­ ν Ν ν . . Ν . ε . . ..

ἔετἶιιἶσὲ κραἔι ”ἕτ¬δ€ι ειναι ανέ ἶκιτο ναφὁ Ωιλἔ καποιος για και τηἔ γνωσεωἐ­317 Η σιωπηι σιινεπωἐ” δεν ειναι το Μενο” Ου­_ ι π 'Ξ 5 ι ι :ο ι ι \ \,Ι μγ τε το μηδεν. Ειναι αυτο που ακουει κανεις ποοσεκτικα στηντο μυστικο και το υπεοτατο, παοαμενει σιωπηλος απεναντι του. . . Ν . . 818 .. . . . . Ν%ΟιἙ(Χ.σΈ()ισ”η Της Οι·λ/Οησιθιε. εξω (ΧΤΕΟ Έι€ ΤΕΩΟΈΟιΟἙι€ Έων φΌ·Καιπ α ατι Ω σιωπ” αυτ' ει ονο ὼντα δει νειπ ὸς τὸ Ν ­ Ν ι 1 . . .. τ . .Ω γμ °η Νη ηεἔι Ω μ ἐξ χ, Ο σικων επιστημων, κατα τον λογικο θετικισμο,ολα ανηκουν στηνἄῳητο βασίλειο του Οντοα β) Ο ὀεὐτωοε ωοποἔ αναγνωσηε ἐπικοατεια της σιωπης. Δὲν ειναι ουτε ανυπαοκτα ουτε ανυ­τηε ἀνωτέθω πωοτὰσεωε ἀποφεὐγει τὴν ἀἔίωση γιὰ τὴν υπαα 1 ποστατα, παοατηοεῖ ὁ Ζ. Λοοεντζατος αλλα εἶναι μὲ αυστη­ξη καποιου ποαγματος ανέκφοαστου δια του λογου και στοε­ Ωῶε λογωγὸ ωὀπογ ἄλεκτα ανόητα 3ἰ9 ”

φεται ποὸς την κατευθυνση της αονησης του γενικευμενου ι ν Ν . . . . ” . . .

ισχυοισμου του λαμβανοντος τὸν χαοακτηοα βεβαιότητοςΗ πεοιδιαβαση αυτη, με τις αναγωγες στις σιωπες του λό­

1 Ϊ 3 γου και στα κενα του, θα κλεισει τὸν κυκλο της μὲ μιαν ανα­πως οτιδηποτε επιθυμω να εκςοοασω ὁια του λογου, ειναι ὁυνατο Ξ . . . . . . . . Νφοοα στον ποιητικο λογο. Η λογοτεχνια στη μοοφη της ποιη­να τὸ ἐκφοάσω ὁι° αυτου. Ποαγματι ὁ ισχυοισμὸς αυτὸς δεν θε­ . . . . . . . . Ν ισης βοισκει μιαν απο τις λαμποοτεοες εκφανσεις της τοοπηςτει κανέναν πεοιοοισμὸ στη δυναμη του λόγου. Ἐναντιον αυ­ . Ν Ν Ντης τεχνικης του λογου σὲ τεχνη. Ὁ ποιητὴς, κατα τὸ ποότυποτης της ατεγκτης πεποιθησηςἠ καιοιας σημασιας ποοταση του ζ Ν Ν Ν Ν . εννὶττἐοῃετοὶη ἔοχεται να υποστηοιξει πὼς υπαοχει αυτο που δὲν

του Δημιουογου του πλατωνικου Τιμαιου, ειναι δμοιος Θεῶ.Ν ι Ποαγματι δ μεγαλος ποιητης δ ιου ὼντα ισκεται στ”­νλεγεται, αλλα δειχνεται (Ιτ ευοννε ιτεοιί). Και τουτο ειναι το κα­ 3 1 7 Ν Θ Ν, Θ ν 7 .ημ. Ργ €ΪβΩν , ν . ηεγγυτητα του εου. εε μου, ου με θελησες και να, σ το αντα­λουμενο μυστικο. ν 320 ε ι ν . . . .. Νποδιὁω ειναι η κυοωμενη σε ποιητικο λογο εκφοαση τηςἩ τελευταια ποὀταση του Τταστοτιιε συμπληοὼνει τελεσιδι­ . . 3 Ν . 1 . Ν

κα τὸ νοημα της συζητουμενης ποοτασεως δτι δηλαδη: «για δσααληθειας αυτης. Ο Μονταινιος καταπλησσεται, πως ὁ "Ομη­

δὲν ποοετ να μιλαει κανειε Υι“ αυτα ποεπει να σωπαινει» 316 ι 909 "συ πιστωσε τὸν κόσμο μὲ τόσεἔ θεότητεἐν δὲν πἑτνχε νὰμ 3 ° . φτασει τον Θεο.Τουτο υποδηλώνει τὸ θαυμα και την υβοιν τῆςΚαποιοι σχολιαστὲς υποστηοιζουν ὅτι η ἐντολη τῆς ακοοτε­

λευτιας αυτῆς ποοτασεως του Τταετοτιιε ειναι ἔνα συμπτωμα: επ 6 ι ι : ι ετ κ “τφιλοσοφικου λογου, οτι η σιωπη δεν δειχνει τιποτε κι οτι ποσ­

' 317. Πβ. Α. ΝΟΚΒΜΑΝΝ, ννἰιτἔεκετεἰου Τταετοτιιε. Απ Ικτκοιἰιιειίοπ, ὅ π σ.κειται πεοι κενὀτητος. Ἀντιθετως, αλλοι ἑομηνευτὲς υποστηοι­ 85 ὅπω ,Μὴ σχεωγὴ βγβλγογωφγα ' 'Ι

. . . . . 53.315. Α. ΝΟΒΠΜΑΝΝ, νι/ιττἔεκετεικιν Τπιστοττιε. Απ Ζπττοοἰιιετιοκ, Οειυυτιόὲο, σ

ίἶετποτιεἰἔε Πιτἰνετειτγ Ρτεεε Ν.Υ οτε. 2005, σ. 53.

318. Ε.ννΙΤΓΟΕΝ8ΤΕΙΝ, Τναοτατιιε. λοἔἰεο­Ρἰτἰἰοεορ/τἰεμε, ὕ.π., 4. 12, 4. 115,

319. Ζ. ΛΟΡΕΝΤΖΑΤΟΥ, Ὁ Ττεοτειτιιε του ιλἴἰττἔστιετεἰο και ὁ Άναξ ου τὸ7 .. μαντεῖον..., ὅ.π., σ. 12.316. Ιυλλ/ΙΤΤΟΕΝΒΤΕΙΝ, Τταετατιιε. Ιυοςαεο­Ρἰτἰἰοεορἰτἰοιιε, ο.π., 7.

320. Πβ. Οδ. ΕΛΥΤΗ, Το Ἄξιον Ἑστι Τα Πάθη, ΙΕ'.

2 1 Θ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ. Ι

Ο ΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΣΙΩΠΗΣ 2 17

| : κ κ Σ.3 τ μεσες σίωπες του Αυτες που λείτουογουν ὡς σίωπηλη δεησηγλώσσας, ὁποία, χοησίμοποίωντας μἐλλοντα χοὀνο, ανεμίζεί ·

τα νίκητηοία της κατα του θανατου. Ὁ ποίητης. ὁ μαντης, κτ ὁ Ι ]ἶῖτσ®=­σὉΪε'#Ωμί%®ί> τα "Ρἔωφαία ίἶογαἔ το? Πῳσἶτεἔου στον ΙΡ­­ = | × × πίλογο της σαίζπηοίκης Τοτκυμτας, ας είναι καί τα τελευταίαποοφητης ανοίγουν τίς ποοοπτίκὲς του αίωνίου μεσα στον

χοὀνο. Καί τόλμη αυτη, ενίοτε, δἑχεταί τα κτυπηματα τηςΜοίοας: ὁ ”Ομηοος τυφλὡνεταί κί ὁ Ὁοφἑας σπαοαζεταίἔῃ"Η γλῶσσα της ποίηση ς, στη μανίκη της δημίουογίκοτητα, ἑπτ­

του πονηματος αυτου:

ψαυεί τα κοασπεδα της ουοανίας Πολιτείας. Κί αν δὲν απο­ Ι Ι Νωίἴ Ι ίνθῃτσυοθεί ἔγκαίοα, θα καεί απὸ την τοομεοη ίεοη φωτία: οὐ δυ­ ν 8ΡΠ1τ8 το θΠΕοτοθ= απ το ΘΠΟΙΠΠΠ

υήσῃ ἰδεῖν μου τὸ ποόσωπον· ου χὰο μη ίὁῃ ανθοωπος το ποο­σωπόν μου καί ζἠσεταί.32Ζ Ἡ ποίητίκὴ γλῶσσα ἔχεί τα ὕοία της,πὲοα τῶν ὸποίων αοχίζεί τὸ βασίλείο του φωτος, της μουσίκῆςκαί της σίωπης.323

Ἡ πίεση της ὁοαματίκῆς θἑας πανω στὸν λογο είναί συ­

, .

Αοα ιυγ οηατιπς ιε αεερειιτΠιυεεε Ι 'οε τοΙἰεν” α ον ει ρτεινετ;

Τὼοα πία δὲν ἔχωπνευματα να βίαζω, τεχνη να γητευω

ντοίπτίκη. Τὸ ίστοοίκὸ ποοηγουμενο ἑστίαζεταί στὸν νεοπλα­ ε καὶ τελεαὼνονταἔ μὲ πίἀνεα ἀπελπίσίαττωνίσμὸ καί τον γνωστίκίσμο. Ὁ ποίητης, μὲ δλους τους μηχα­ εξω κι αν με ζωογονησεα η Μεσία··· ίμτφθ Β· Ρωταἔλνίσμους της μαγίκῆς τέχνης του, μποοεί, στην καλυτεοη πεοί­πτωση, να κομίσεί στη γῆ μία σπίθα απο τὸ αοοητο φῶς. Δὲνγνωοίζω αν ποοηγειταί αξίολογίκα ὁ “Ιωαννης του Πυθαγό­οου. Άν, δηλαδη, ὁ λογος ἔχεί την ποωτοκαθεδοία ἢ αομο­νία, η μουσίκη. “Ισως ἡ αμεσοτης της μουσίκης... ίσως υπο­βλητίκοτης της... Γί' αυτο ποοσφευγω στὸν Πλατωνα, ὅπου ταμεγέθη εἶναί σχεδον αδίακοττα. Ὁ ποίητης ἔχει τη δυναμη ναἐκφευγεί απο τα δεσμα ὁποίασδηποτε συγκεκοίμενης ποίη­τίκης μοοφης καί ν' αναγεταί στον ἑλευθεσο κυματίσμὸ τηςμουσίκης φοομας. Μὲ παοαἔενους συνείομους. Με ξεπλυμἐνεςτίς λεξείς απο την καθημεοίνη τους χοηση. Με την αποκαλυ­πτίκη σκία του λογου του. Μὲ τα θοαυσματα του. Μὲ τίς ἑνδία­

321. Πβ. ο. ετΕιΝΕΚ, Ἡ ωωπη καί 6 ποτητἠς, είο. Μ. Μωωίὸη, μτφο. Γ. '

Λυκίαοδοπουλου, Έοασμος, Ἀθηνα 1997, σ. 20.

322. ”Ἑξ0ὁ., ΑΓ! 20.

323. Πβ. Ο. 8ΤΕΙΝΕΚ, Ἡ σίωπὴ καί ὁ ποιητής, δ.π., σ. 22.

Ι

Ι

ο

γ 'Β

Ἑπίλενομενα

ΑΘΕ ΦΟΡΑ ποὺ ὁλοκληοωνω μία συνκεκοίμένη ἐοευ­

οἔ

Ωζ0­το

νοηση, ὺποβαλλω στὸν ἑαυτό μου τὸ έοωτημα ποία είναίη πε­μπτουσία του στοχασμου τῆς μεναλονοίας αὐτῆς, της οποίαςτο ἔονο οεν αοπεῖ οναοπενα μναἐ ζωηἑ ννα να μελενηοεῖ­ Ἀ­ θου. Στον Ἑμποηο της Βενετίαςῆ νέα καί ομοοφη ποίνκίπίσσαπαννηση οοίσνμπί ονσνολῶἐ ἢ εονολῶα δεν λαμβανω­ ~Με θα οωσεί την καοοία της σ” εκείνον απο τοὺς τοείς μνηστῆοεςαλλοοἐ λονοοἑ αναοοεναν στον νοο μοο ἡ αποοία σε τί εἰναν ί ποὺ απο τα τοία κουτία, τὸ χουσο, το αογυοο καί το μολυβέ­ομνατο να σνμποπνωοετ η φνλοσοαππὴ ονανοηση νοο μαθηνῇ ί νίο, θα επίλεξεί εκείνο που κουβεί μεσα του την είκονα της καί

Α' ! ) Ω! §| 3 Ι Ώ \ 3 Ν λ \ 3 / / \ Ἱ 3 Ω

τον Σωποαπη· Σ ενα αλλο επνπεοα ο πομινηἐ αναἔητοοσε τη θα εξηνησεί συντομα το σκεπτίκο της επίλογης του. Οί ποωτοί

ί

ί

ΕΠΙΛΕΓΟΜΕΝΑ 2 19

αοχίσα να μίλῶ, θα του φανεί ξένος. Θα ἦταν ουνατο, με πε­οίσση επίσημοτητα, να οίατυπωθει η αποψη οτί ὁ πλατωνί­σμος εἶναί ἡ αποτὺπωση του αίὼνίου μέσα στον χοονο. "Οτίεἶναί αντανακλαση ἐοῶ, σε ανθοωπίνο επίπεδο, των ποαν­ματίκων σχέσεων ποὺ αναπτυσσονταί μεταξὺ των ίοεῶν μέσαστο νοητο τους βασίλείο. Ἡ πλατωνίκη φίλοσοφία, νκοεμίζο­ντας τα οίαχωοίστίκα τείχη μεταξὺ ὀντολονίας, ννωσίολονίαςκαί ηθίκης, ὀοθωνεταί ὡς οὺτοπία γεννητίκη ἑνὸς ίοεὡοουςγία το έκλεκτὸ ατομο, αοίακοίτως, καί νία τὸ πολίτίκὸ σὺνολο.“Ενα ίοεῶοες ποὺ λαμπεί σκοτείνὸ καί τὸ ὁποῖο εἶναί η μονηίἴηἦίἦρτ

νημπη ποοσπαοενα πανω σε μνα εννονα νηἐ πλανω­ ί ασ αλ σ εοία ίου. Σαν τον Ηλίο τον Κ υπτο...Ν λ ί .. τ θα ί ί ί ί , , _ , , , , , ,

®ε σε ννπηἐ απ οσοφναἔ η οταν ενω νην νελεμνανα λεἔη σε ° Γία τα πλατωνίκα Ω αία καί Τί ία οεν θ ακολουθ σω τΩ Ι Ν \ Ι Ξ σν Χ Ἱ μνοτηνα μελενων με πεονο αναφοοαἐ την πλανοἰννπη ονα­ ί σίωπη των αοοητων οὺτε θ' αναζητησω τον Καίοο των αποσ­

'των. Ἀντίθέτω ,θα ετα ω σ' ἔναν αλλο ονο καί θα π ο­μσφὺγω στην ἐσωτεοίκη εκφοαστίκοτητα του σαίζπηοίκοὺ μὺ­

λεἔη τῶν λεἔεωμμνα λεἔη ποο να πεονλαμβανεε ολεἐ­Ἑπετνοἐ οὺο μνηστηοες βγῆκαν χαμένοί, επείοη οίαλεξαν ο ενας τὸτὴ βοηπε! Ἐνὼ εἰμαν σε πολο οοσπολη οοσαί επενοὴ οἱ απα­ χουσὸ κί ο αλλος τὸ αονυοὸ κουτί. Ὁ τοίτος, κατα το επανα­ντησείς ποὺ επίχείοῶ να οὼσω αίσθανομαί οτί οὲν εἶναί ποτε λαμβανόμενο μοϊίβα εὐσωχετ ἐπειδὴ ἐπἐλεἔε τὸ μολυβἐνως

νελεσίοίπεἔ παί παλμπαπεἔ νοο εοοοοἐ παί νοο βαθονἐ ενοἐ αφου, ποίν απο την εὺνοία της τυχης, εἶχεν αίσθανθεῖ οτί μίαπΟλΌὁίόίσΊἶΟίΈΟΌ λίοίί πΟλΌὀἹ5νΟί~μΟΪ) στοχασμου. Ἱχλλωστε, ἡ λἐ· ἀχαΈανίΜητη ἑλκτηκὴ δύναμη μέσα ἘΟὉ τθαβουσε αὐτὸνἔη πομ βοηπε ο πομινηἐ δεν είναί απί αμτεἐ πον ελοον λοησί· ' την ποίνκίπίσσα.Τὸ μολὺβί, τὸ χλομο κί απέοίττο, αναπαεί καίμοπομιθετ οονε αλλοτε οονε νὡοα· Εἱναν ἕνα οημα με ελαλνσνα ί Ν

σωπαίνεί... Δὲν εἶναί θοουβῶοες σαν τ' αλλα μέταλλα. Ὁ πλα­φωνηεννα παν πολλα σομφωνα: παταθποθμεοωί τωνίκος λογος ἔχεί τ' αντίστοίχα του. Ἡ αποστοοφη σ" αὺτον,

Στη ομαι μαἐ πεονπτωση να ποανματα οεν μποοοον να νε­ φτωχη στα λονία, εἶναί αποκαλυπτίκη του πλοὺτου του.Ἡ Πε­3| ~ Ώ Ι 3 7 Ε! 7 ! \ | \ Ἱ 3 /νουν ετσί. Μποοουν, ωστοσο, ν) ακολουθησουν εναν παοομοίο νια μας ὁ Ποοοα γε­ννων τον Εαυταν τον Εσοὁκυναμο τη§ φί,

οοομο. Κατω απο το φῶς τοὺ "Ηλίου του Κουπτου. Με οποίο λοσοφίοημέσο ἐπίχείοησεί καποίος να είσέλθεί στὸν χῶοο γία τὸν ὁποῖο Παῳμοια ἡ εἱαώνα καί στὸ δθἀμα Έου βασίλία /1ἠΩ_Ὁ βα­

2 20 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΙΩΝ

στλτότἔ, στὸ βὰθὺ γῆοὰς, ὰποφὰσἰζετ νὰ μοτοὰσετ τὸ βὰστἶτετοΈΟΌ στὶς τσετς θυνὰτέοε; του με μεοτικο στην κὰθεμτὰ ὰνὰλοῖνο ποὸα τὸ ἐνπώμτο ὰγὰπης ποὺ θὰ του πλεξουν. Η ποωτὴ ποπ

ἡ ὁεὐτεοη μπαίνουν στὸν ὰνώνὰ συνὰνωντζομενες ποτὰ, με

κενὰ λὀγτὰ, θὰ ὺπεοτσχὺσετ τῆς ὰλλὴς στὴν υοτσὴ ΤΟΌ ΘΝΟΙΙΈΟΌ

γέοοντοα, ποὺ τὸ μονο ποὺ ἔμὰθε στὴ ζωὴ του εἶνὰτ νὰ πὰίονετ Βὺβλ|.Ο'γ@Ο1φ!.Ο£ ΧΟΖἙ7 επὺλθγην ”

ἀγάπη. Ἡ τοἰτὴ, ὅτὰν ἔοχετὰτὴ σετοὰ τὴς, δὲν θἐλετ νὰ πὰἰξετ

ὰὺτὸ τὸ παιχνίδι. Κι ὁ βὰστλτὰ; τὴν ὰποκλὴοὡνευ μΟ1Ω91ἔ9ντα€

στὶς ἀὁελφές της τὸ βὰσἐλετο του. Στὴν ποοείὰ του χοονου οιδὺο ὰὁελφὲς πετουν τον βὰστλτὰ στον ὁοομο κὰὶ ὰὺτὴ ποὺ τὸν ΑΒΑΜ Ι­1 Με ΚΘΡΦΦΖΖΟ 01” Ρἰαω. 2 τη Οευυϋϊἰαεθ 1902­, ..

\ \ , , . 7 , 7 = ΑΕΒΕΒΤ Κ., Πὺετ Ρἰατοκε Βεἔτἰῇ" εἰετ ΡΙι2Ζοεο¿›|τ2ε (Βεἰττὲὶἕσ Ζιιτ ΡΙ1ὶΙοεοΙ:›Ι11ε)μὰζευει. ποπ τον πεοτθὰλπει. ετνὰτ η τοττὴ. Η μτκοοτεοὴ ὰὀελ, .Αυὲυετὶτμ 1989.

φὴ σὰν το μολυβτ ὰνὰπὰ κὰτ μενετ στωπὴλὴ..., › ΑΙ.Ι.ΕΝ ΚΕ., ΤΙτο Ατἔυωοητ Ιτοιυ Ορροεὶτοε ὶιτ Βορι1Ι›Ιἰο ν, Ζἔεμ ο/Η πλὰτωντπὴ φτλοσοφτὰ ὰποπὰλυπτει. τὰ μυσττπὰ τὴς σ Μειαρπνπω, 15 (1961),σ. 325 πἐ.

ὰὺτὸν ποὺ ὀτὰκὰτἐχετὰτ ὰπὸ ὰνὴσυχὴτιπὴ ὰτοπἰὰ, πὰοὰξεντὰ, ΑΝΝΑε 1., Απ Ικικοτωειεοπ το Ρπποὶε Ι2ερπ1›77‹;, ΟΧΕοτ‹1, ΟΧ1οκ1 Ηιπνωεττν7 3 7 = × 1 1 ' ` ` Ρτοεε 1981.° ° ευπολοτε ὰ του ωτετνους δοομθυἐ 11011 τϋἔ ·η ΟπΟ1Ο1\Ο1ν51χνεΌεὺ Έ πλἕΤωνΜἶιἑρὁ[ανὀηση€ τῆς ὰποκαλυ ΑΠ8ΤΙΝ 1., Ρ|τἰ!ο.νορΙιἰαιΖ Ραρετε, ΟΧίοτὰ, (Πειτοηὸοιτ Ρτοσε, 1961.

σ%ΟΤε1ΝΕΞ Ο!Έ@(Χ3ἙΟὉε Τη ›1 ΒΑΜΒΚΟΠΟΗ Κ. (ἔκὰ), Νειν Εεεανε οτι Ρἰατο ακοἰ Απἰδτοιἰε, Ιυοσὰοη/Ν. Υπττκῃς ἑνὸα ἔοωτος κενωττπου, τὰυτοχοονως, πὰὶ πλὴοωτικου.

..­..‹τ¬›ε.»τω±¬~/9­1

1965.

ΒΑΒΚΕΕ Ε., Ροϋτἰαιἰ Τἰτοιιἕἰπ 0/Ρἰατο απα Ατἐετοτἰε, Ι.ο11ὀοι1|Ν. Υ. 1959.ΒΕΠΟΚ Κ., Ρἰαιοᾶ Μεπο, ίῖειτυυτὶσἐε, Οειιηἰστὶὰεε Πῃὶνοτεἰτν Ρτοεε, 1961.ΒΠΚΝΥΕΑΤ Μ., Ρ1ειτοιτ1επτ ειιπὀ Μετὴοιυστἰοε: Α Ρτ‹­:1ιι‹1ο το Πἰεουεεἰου,

Ματἰτεκτατἰσε ακεἰ Μεταρἰησἰσε ἰκ Απἰετοιἰε, Α. Οτεεεοτ (σο), Βοτιτ ειηὀΒτυττεεττ, 1987, σ. 213­240.

ΟΑΕΟΟΕΒΟ Ο., ίῖοηζἰαε από Με δοσπιτἰσ Ρπἰκσψἰε Νεκτο σπα εροπτε ρεσεατ, Ι.Η. 8., 1957, Ι, 0. 12­17.

ΟΗΕΚΝΙ58 Η., Τὴο Ρ1τὶΙοεορΙ11οει1 Εοουοιτιγ οί ΡΙει1ο°ε Τιτσοτν οί Ιεἰοειε,Ακτεπἰσαπ |οισ·καΖ ο/Ρἰτϋοἰοἔν, 57 (1936), σ. 1­12.

ΟΗΚΟΠΒΤ Α.Η., δοετατεε, Μακ ακσἰ Μντἢ, Εοησοσ 1957.ΟΟΗΕΝ Μ., Τ1τε Εοἔὶο οί τΙτ‹­: Τ1πἰτ‹;ὶ Μεισ, Ρ|τ£ΖοεορΙτἰαι| Κενἱενν, 80 (1971), σ.

448­475. '

ΟΟΟΡΕΒ Ι., Ρ1στοΙε Τὴοοτν οἱ Ηιυυειιτ Οοοσ ὶιτ 1116: ΡΙ1ἰ1ο1›υε, |οιιτπαΖ 0/Ρἢἰἰοεορὴν, 74 (1977), σ. 714­730.

ΟΚΟΜΒΙΕ Ι.Μ., Απ Εχαῃτἱπατἰοπ 0)”Ρἰατοζν Βοεττἰκεε, Ι, ΙΙ, Ι.οι1‹1ο11|Ν.Υ 1962.ΟΚΟΒΒΜΑΝ ΚΗ., Ρἰατο Τοσἰαν, Εοσσου, 1963.ΒΑΧΠ8 Ι.Κ., Βεκτοεπαεν ακιἰ Οἰαεεἰσαἰ (ῖκεεσε, Εοηὀοσ 1978., .

2 2 2 ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠΟΡΤΩΝ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ” ΕΠΙΛΟΓΗΝ 2 28

ΒΙΙ.1ΟΝ ΙΜ., Τἢε Ηεἰτε 0)” ΡΖατο.·Α 5ἸΜἰ)× ο/ Με Οἰα ΑεΜἰεΜ)› (347­274 Β.Ο.), ΚΑΗΝ ΟΗ., ΤΙ1ο Μοειτιὶῃἔ οί ‹‹.ῖιιετὶοε›› ειιπἰ Με Τ11εοτγ οί Ροτῃπε, Ιοιπκαἰ ο/ΟΧίοτὀ 2003. Ρἢἰἰοεορἰῳ, 69 (1972), σ. 567­579.

ΒΟΥΕΒ Κ.1., Οτεεἰε Ροριωατ Μοταἰἰτγ Μ Με ΤΖΜε ο/ Ρἰατο ακιἰ Αηετοτἰε, ΚΑΜΤΕΚΑΕ Κ., Ψ11ειτ'ε Με Οοοεἱ οί Αἔτοοὶιπε? Ηοιπποηοὶε Μ ΡΙειτο111οΟΧ1οτ‹1 1974. Ροϋτἰοε, Οχ)"οπἰ δτιιεἰἰεε Μ Ακεἰεκτ Ρἰσἐἰοεορἰιγ, 26 (2004), σ. 131­170.

ΕΠΕΙ„8ΤΕΙΝ ΕΠ1111ει, Χεπορἢοωἰεεἔιεε Μιά ρἰατοκἰεεἢεε Βἰἰιἰ αεε δοεἴατεε, ΚΑΒΑ8ΜΑΝΙ8\Ζ,ΡΙειτο'ε ΚοΙ›ι1ΒΙἰο:Τ11ο 151116; ειικἰ 1116 Οεινε,ΑρεΜΜ, 21 (1988),Β8±11Π1935. ' σ. 147­171. ·

ΕΠΜΠΝΒ8 Ε., Ατἰετορὶπειοοε 8οοτει1εε,Ρτοε. 0/Με Βοετοκ Ατεα ξ”οΖΖο‹ΙωΜΜ Μ ΚΕΝΝΎ Α. 1 Ε, Τἰτε ΑκατοΜ)× ο¦ Με δοιιἰ: Ηἰετοτἰεαἰ Εεεαχε Μ Με Ρ|αἰΖοεοΙΜ,νΑπεἰεκτ Ρἢἰἰοεορἢμ, τ. 1, 1985. ο)*ΜΜιἰ, ΟΧίοτὀ 1973, σ. 1­27.

ΡΑΚΒΙ8 Ι., Ρἰατοἄ Τἢεοη» ο/ ΡοτΜε ακιἰ Οακτοτε Τἰιεοη 0/ δεσ, Βοἰίειετ, 1 ΚΙΒΨΑΝ Ο., ΘΙει1ιοοι1'ε ΟΙ1ειΙΙεΠἐε,ΡΜι:·οκεεἰε, 10 (1965), σ. 162­173.Πῃὶνετεὶτγ οἱ ΒοΙἰειετ, 1968. ΚΒΑΜΕΒ Η. Τ., Ατετε ὑεἰ Ρἰατοπ ιΜεἰ Ατἰετοτεἰεε, Ηοἰεὶεὡοτἔ 1959.

ΡΕΚΚΑΒΙ ΘΚΕ., (ἶἰ2)× ακεἰ δοιιΖ Μ Ρἰατοε Περωὑἰἰε, $ει1Ι‹τ Αυἕιιετἰο 2003. ΚΚΑΠΤ Κ. (ἑπιμ), Τἰαε δαΜὑ#ἰεἰ8ε (ἶοΜριΜὶοπ 20 Ρἰατο, Οεωϋτὶὸἔο 1992.ΡΙΝΕ Ο., ΡΙει1ο 2: ΕΜἰεε, Ροἰἰτἰεε, ἄεἰἰἔἰοκ ιΜιἰ Με δοιιἔ, ΟΧίοτὀ 1999. ΕΑΝΕ Μ.8., Ρἰατοὲ Ρτοἔεκχ, Ι.ο11εἰοι1 2001.­,Ρἰατο οκ Κποννἰειἰἕε απεἰ ΡοτΜε.·.5”ε!ε‹:τεσἰ Εεεα)›ε,ΟΧίοτο 2003. . Ι.ΑΚ8ΟΝ Ο.9ν.Κ., Τ11ε ΡΙειτοι1ἰο 8γι1οτιγπ1ε, δικαιοσύνη ειηὀ σωφοοσὐνη,ΡΟΚΤΕΝΒΑΠΟΗ 97, ΡΙετο: Τειπῳοτειηποοτ εῃὀ Ευἔοιπὶο Ροϋοιι, ΑτεΜιιεα, 8

1

(1975), σ. 283­305. ” . Ι.Ε88Ε1ἰ Α. καὶ Ι.ΟΙΖΟΠ Α. (ἑπ1μ.), Ροἰἰε ακιἰ Ροἰἰτἰεε: Εδεαγε Μ (?τεε|‹ ΜοπιἰΘΑΙ.Ι.ΟΡ Π., Πτεειωἰῃἔ ειπο 91Χ:1Ι‹ὶῃἐ Μ ΡΙειτο, Εεεαχε Μ Απεἰεκτ Οτεε!‹

ΑΜετἰαΜ /οιπκα! ο)*Ρ|4ἰΖοΖο¿α×, 72 (1951), ο. 395­414.

ιΜεἰ Ροἰἰτἰεαἰ Ρἔιἰἰοεορἰαμ, ΑΙ‹1οτεΙ1οτ 1990.Ρηἰἰοεορἰπμ (Ι. Ρ Ατιτοιι­Ο. Ε. Κιιετεε, ἐπιμ.) ΑΙοει1γ 1972, σ. 187­201. . Ι.ΕνΙΝ8ΟΝ Β., Μ Βε/επεε ο/Ρἰαιο, Ηοτνειτὀ Πῃἰνετεἰτγ Ρτοεε, 1953.

ΟΙΙ5Ι5 Ο., Ρὶειτο ειιπὀ Με Εεὶυοειτὶοηοί Ππειτειοτοτ, Ατεηἰν /Μ Οεεεἢἰεἢτε ιἰετ Ι.ΙΝΒ8ΑΥ Α.Π., Τἰτε Κεριιὺἰἰε Ο/Ρἰατο, Εοοὀοο 1935.Ρἰσἰἰοεορἰπἰε, 67 (1985), σ. 1­26. Μ ΜΑΟΟΑΒΕ Μ.Μ., Ρἰατοϋ Μεἰἰνἰαωαἰε, Ρτἰῃοοτοιπ 1994.­, Ρὶειτοιπὶο Πὶειὶεοτὶο ειηὀ τΙ1‹­.: Ττυὼ­Βτετιιε οἱ Με Πονντὶττειπ Ποοττἰηεε, ΜΑΙ.ΟΟΙ.Μ 1., Ρἰειτο ‹Μα Με εεβχπειἰἰεατἰοκ ο¦ Ροτκαε: Εαιεἰγ εΜἀ ΜἰάεἰἰεΜεΜεχἰε, 6 (1993), σ. 55­72. Πἰαἰοἔωεε, ΟΧίοτ‹:Ι 1991.

ΟΟΠΗ) Ι., Τὴε [)ενεΖομΜεκτ ο/Ρἰατοϋ ΕΜἰεε, Νενν ΥοτΚ 1955.

ΟΟΠΕΒ ΤΙ1., Ρἰετοοἰο 1.ονο, Εοῃὀοη 1963. _

ΘΒΕΥ 13.Β.,Αττ Μ Με Ζἔερωὺἰἰε, ΡΙ1ὶΙοεορ1ιγ, 27 (1952), σ. 291­310.

ΟΠΤΗΒΙΕ ιΜΚ.Ο., Α Ηἰετοτμ ο/ Οτεε|‹ Ρἰπἰἰοεορἰπμ, τ. 3, Οειοϋτὶἀἔε 1969, τ. 4,

Οεωὶστὶάεε 1975.

ΜΑΒΚΠ8 1ὶ.Α.,Τ1ιο ])1ειΙοοτἰο οί Ετοε Μ Ρὶετοε Ξγτοροεὶυπι, Πουνκεἰεἰε Πενἰειν,73 (1955), ἀνατὐπωση στὸ Οτ.νΙ.Α8ΤΟ8 (ἔκὁ.,) Ρἰιπο, Νονν Υοτ1‹ 1971, σ.132­143.

ΜΕ11οΑο1ὲ 1ΕΑΝ,Εω.‹ Κωω, οεῃενε 1962.ΜΟΚΑνΟ8ΙΚ 1., Ρἰατο ιΜεἰ ΡΖΜΘΜΣΜ, ΟΧ1οτὀ 1992.

ΗΑΙΕΡΕΒΙΝ 13., ΡΙειτοι1ὶ‹: Ετοε ειῃά ννΙπειτ Μοιπ οεΠ Ι5ονε, Ακεἰεκι Ρἢἰἰοεορἰω, 5 ΜΟΒΚΙ8ΟΝ Β.,ΤΙ1ο Ηειρρἰοοεε οί Με Οὶτγ ειΠε1τ1ιε Ηειρὶιπεεε οί Με ΙΠὀὶν1‹1υειΙ(1985), σ. 161­204. Ι. Μ ΡΙειτο®ε Κορι115Ιὶο,ΑπεἰεΜΡΙι2Ζο3ορ|4)», 21 (2001), σ. 1­25.

ΗΑΙ.Ι.Ι9νΕΙ5Ι5 8., Ρἰατο, Κεριιὸἰἰε 10, ννετιππὶοετετ 1988.

_. Ρἰατο, Περιιὸἰἰε 5,ννειτΠ1ἰι1ετετ 1993.

ΝΕΗΑΜΑ8 Α., 8611 ­ Ρτεὀἰοετὶοῃ ειῃὀ Ρ1ειτο>ε ΤΙ1εοτγ οί Ροτοπε, ΑΜετ2εεΜΡἢἰἰοεορἢἰεαἰ Ωιιασετεἰγ, 16 (1979), ο. 93­103.

ΗΕΙΝΑΜΑΝ Κ., Ψογ Ιυετὶοο ὀοεε Ποτ Ρειγ 111 ΡΙε1τοε Βορυοϋο, Οἰαεεἰεαἰ . ΝΕ1ΝΜΑΝ1ΜΙ.., Τἢε Ροἰἰτἰεε ο/ΑτἰετοτΖε,ΟΧίοτεἰ 1887.Ωιιαπε#!)×, 54 (2004), σ. 379­393. ­ ΝΥΟΒΕΝ, Εεεε απεἰ Αἔαρε (ἀγγλ. μτφο. Ε 8. Ψειτεοο), Νονν ΥοτΙ‹, Ηετρετ

ΗΕΝΒΕΚΒΟΝ Τ.Υ., 111 Ποἱεοεο οί ΤΙ1τειεγΠ1ειο1ιιιε, ΑΜετἰαΜ Ρἢἰἰοεορἰαἰσαἰ ' ΤοτοΙ1Π1οεΙ‹, 1969.Ωιιαττεψ, 7 (1970), σ. 218­228. ΟΚΝΕΝ, ΤΙ1ε ΡΙειοε οί Με Τὶιῃειοιιε Μ ΡΙειτο”ε Βὶωοἔιιεε, δἰαεεέεαἰ ΩΜΜεΖ)×, 2

ΙΒΚΝΙΝ Τ., Ρἰατοᾶ ΜΟΜΖ Πιεοηι Τἰιε ΕΜ!) απσἰ Μἰσἰεἰἰε Βἰαἰοἕιιεε, ΟΧίοτε1 1977. (1953), σ. 79­95.­,Ρἰατοζτ ΕΜἰεε,ΟΧίοτο 1995. ΡΑΤΤΕΒ8ΟΝ Β., Μειαἔε ιΜιἰ Ϊἔειιἰἰτχ Μ Ρἰεποϋ Μεταρἢχεἰεε, Ιικἰἰειιπιροἰὶε,1Ο8ΕΡΗ Η., Κποινἰεάἕε απαἴ Οοοα Μ Ρἰατοε Κεριιὺἰἰε, ΟΧἘοτο, ΟΧίοτο Ηειο1‹εττ, 1985.

Πῃἰνοτεὶτγ Ρτεεε, 1948. ΡΟΗΕΕΝΖ Μ., Αιιε ΡΖαιοε 14/επΖεΖε2τ, ΒετΙὶη 1913.

2 24 ΙΙΑΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΑοΣοΦΙΑ; ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΤΙοΙ>ΙΩΝ

ΚΟΒΙΝ 1... Εα Τἢέοτἰε Ρἰατοκἰσἰὲκπε ιἰεε Ιεἰέεε ετ άσε Νοκτὐτεε, Ρειτὶε 1909.

­, Ρἰιιτοκ, Ρειτἰε 1935.

ΚΗΟΒΕ8 ΙΜ., Εωε, 14/ἰεαοκτ απα δἰἰεπσε. Ρἰατοε Ετοτἰσ Βἰαἰοἔιιεε, ΟοΙυΙΙΙΙ5Ιει|1.οΙΙ‹1οΙΙ, Πτιὶνετεἰτγ οί Μἰεευτἰ Ρτεεε. 2003.

ΚΥΙ.Ε Ο., Ρἰιποα Ρτοἔτεεε. Οωπϋτἰὀἔε, Οειῃϋτὶὀἔε Πηὶνετεὶτγ Ρτεεε, 1966.

8ΗΙΝΕΒ Κ.. Κκοννἰαἱἔε απά Ηεαἰἰτγ έκ Ρἰατοᾶ Ρἰιιἰεὑιιε, Αε5ε:11,νειιΤ (ἶοΙουΙΙΙ.1974.

ΒΗΟΒΕΥ Ε. Ρἰατοκἰεκα, Ακεἐεκτ ακα! Μοαεκπ, ΒεΙΙ‹εΙ‹­Ιγ, Πῃὶν. οί (ΖειΙὶίοΙΙ1ὶεΙΡτοεε, 1938.

ΤΑΥΙ.ΟΚ ΑΕ., Ρἰατο. Τἰιε Μακ ακιἰ Με 14/οτ|‹, Ι.οΙΙὀοΙΙ 1937.

ΤΕΙ.ΟΗ Η., Τἰιε Πενεἰορκπεπτ ο]ΡΖατο8 Μεταρἰαμεἰσε, Ροηηεγὶνεῃἰει ΠηἰνετεἰτγΡτεεε, 1981.

1

Ι

Ω Ι 5 Ι› Ευωετηῳο ονοματων

Ἀγαθοπλη; ὁἈθηνοΙῖο; 196 Γκάντι, Μ. 73νΙ.Α8ΤΟ5 θτ., Ρὰποπἰσ δτωαἰω. Ρτὶῃοετοῃ. Ρτὶιποετοιπ Πῃἰνοτεὶτγ Ρτεεε. 1973. Ἀγόιθων 167 Γλαυκος 84.145ΨΕΙΜΕΚ ΚΝ., ΡεγοΙΤοΙὶιΙἕιιὶετΙοε ειῃεὶ Ρ1εΙτοε ΡειΙεΙ‹:1οΧεε οἱ ΙΙΙΘ Μεκο, Ακπετἰσαπ Ἀδειξμοιντο; 204 Γλαὐκων 28,30,117.118,126 134

Ρ1μεΙω2ο8ω,28 (1973), σ. 15­33. 11 Ἄῖξωνιε 190.192 141. 294ιΝΙΤΤΟΕΝ8ΤΕΙΝ Ι... ῶιἰτιιτε απα 1/αΖιιε. ΟΙΙὶοειἔο, Πῃὶνοτεἰτγ οί Οϋὶοειεο Ρτεεε, Ι 1 Αιας 136 Γοαγίοις ο Λεοντινος 155. 210

1980.

ιΝΙΙ.Ι3 Ι., Ρἰατοζν Εηεπιἰεε ακα Με Τἰιεοτχ ο/Νατιιπιἰ Ζακ», ΟΙΙὶοειΒο 1953.

1

Ι

1

Ι

1

4

1ΙΙ

Αἰγὸς ποτοιμοἰ 67 Γὐγης 117,141.143,144Ἀλκιβιἀὁης 22.66,151.152.174 ΟΙΙε:ΤΙΙΙεε,Η.Ε 56Ἄνυτος 75. 76. 98 ΟοΙειΙει‹:ο.].Α. 70Ἀ@ΙσΤείὁηςὁΛυσιμόΙχου 156 ΟτοιΙΤ1›ἰοΙ.Μ. 60Ἀῳστὸὀημο; 66

Ἀῳστοτέλη; 21,23,30.35.41,46,47, Δοώδαλο; 9955,56.58,6Ζ.8θ.84,1θ6, 107, 141, Δάμων 32175,18Ζ,187,Ζ12 Δελφθἰ 31.165

Ἀῳστοτελικοὶ 51 Δημόὁοπος 154.155Ἀῳστοφὰνη; 167 Δημόκῳτο; 208Ἀημὲνιος ἹΗΩ 30.110.133,134,138, Διονὐσως 194

139,14Ζ.145,146 Δ1.0νΏΟόδω@Ος 161Ἀφαοδισιεὺς Ἀλἐξανδθος 59 Διοτἰμα 167,168,183.189Ἀχιλλεὺη 136

ΑΙ1Ι188..Ϊ. 29.88.90,111,11Ζ.1Ζ6,1Ζ8, Ἱἔλένη 1491Ζ9,1?›0,159.16θ Ἑμπ8δ0%λη; 103

ΑΙΤΙΙετΙοΙΙἐ.Α.Η. 33.173.175,177 Ἑημης 94

ἙΩμη;ὁΤῳσμἑγι.στο; 212Βενδέὁωι 115 Ἑηυξἐμοιχος 167ΒοΤΙονν,Κ. 25,99.100,105 Εῦθὐὁημος 161ΒτοΙΙτΙἰΙΙἔοτ,Ι.Α. 182.183 Εὐθὐφωων 76ΒιΙΙΙΤοτ,1 55 Ε‹:ο,ΠΙΙΙΙ5. 211

5 26 ΠΑΑΤΩΝΤΚΗ Φ1ΑοΣοΦ1Α± ΜΙΑ ΤΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΠοι>ΤΩΝ ΕΥΡΕΤΗΡΤΟ ΟΝΟΜΑΤΩΝ 2 2

Ζόιλμοξι; 200 ΚΘΪΚΗΈΓ. 14 Πενἰα 169, 187, 219 Σούνιο 165

Ζεὺς 75. 94 Κτἐὶ1ΠΘτ.Η.1 55.62 Πλωτινος 13,3Ο.33.43,138.141,170, Στωικοὶ. 147

Κτειιιτ,Κ. '46­49 176 Συκουτ0ης.'Ιω. 174ΡἰιΤὀΙ5ιγ..ῖ.Ν. 55 Πολὲμαηχος 27. 111­113. 116 Σωκ0ατη;,Ρει55ἰΤΤ1Ρτει1ΤΙ‹ Ε. 55 Λαχεσω 134 Πὸωος 169. 187. 219 Σωφ0ον1σκο; 66

Ρα­:ιια.8. 88 Ααχηε 164 Ποτιξδαια 67.151 8ειτττ0,Ι.Β 154

Ρτγε, Ν. 68 Λεὀνηοἐ 91 Π0ὸὁω‹ο;ὀΚεῖο; 155 Βειγτε. ΚΜ. 54­56Λὲωνὁτου Φλειουντοἔ 17 Πηὀπλος 13,33.43,170.176­178 8ΙΤοΡ0η1Τειυ0τ,Α. 141

(αὶεΘτ Κ. 55 Α1 219 Πηομηθεὺς 94 Βὶτιἔετ, Ι. 183

(ὶι1τΙΤτὶ0.\λἰΚ.(ῖ. 49,50.54,83,108 Λ2ἔ)εντζατΟ€7Ζ· 215 Πωὀσπεωος 217 $τετ1Ζ01Ι.Ι. 55

ΛὉ@Μοὶ 166 ἔηοσωαωατιποὶ 56 $2Ιε2έιΙ‹,”Π1. Α. 161,198,199,203” ιαία 22. . , 7, 9 Ωωταγὸωας 24.94­97.196=ΗΩαχλε1ὀη;Ποντ1κὸ; 17 Μοωσὐαἐ 152 Πυθαγαηας 17, 59. 216 Τωαγικοὶ 166

ΕΗ0απλε1το‹¿ 51|,156,208 Μἐλητοε 22764771­73575 Πυθαγοωειοι 18,19,26.31­33.35.57, ΤειγΙοτ.Α.Ε. 57,113,118Ης›0ὀ1κο;Μεγα0ων 196 Μἑνων 66998715Ζ¦153 193,203,209 ”Π1ο11Τ5ο11,].Α.Κ. 70Ἡσιοὁο; 166.196,198 Μοιοες 807143 Πυθοαιλἶιὀηςοἰίεῖος 196

Μονωωοε 215 ΠῶλοηοἈ1ωαγαντἙνος 155.164 Χ/Ιειετοε, θτ. (Βλαστὸς Γ0.) 28.123­Θαμουν 189 Μωσαῖος 196198 Ρε:1πιΤετ,Τ. 25,1Ο0,1Ο5,165 126.128.162,163.202Θεαγης 154.155 μ ° Ρτ1οε:.Α.νν. 33,171,172Θὲογνιἔ 98 Μειττ0ι,.ῖ.ΡΤ. 26. 35 Φατὀοοα 167

Θεὺὁ 189 Βοηπϋτεῃὀτ νειο Βηα 201 Φαιναηὲτη 66

Θουπυὁίὁηα 73 Νεοπλατωνωωι 624170 ΒΙΤο‹10ε,Ι.Μ. 195­198. 203 Φιντἐα; 32

Θῳασὺμαχος 27,28,1Τ2­116.118. ΝΜΟΓΡΤΕ “#15 Ιζο1›1Π.1. 551197196 Νθ1Ι8Π1ἔὶ$,Α1. Ζ5.70,10Ζ,103,105, Κο88Ἱ\ΜΒ. 62 Χἀοιτες 81

201¬203 Βοννε, 0111. 25,100,105 Χαομωη; 15.200Ἰουὀαιοι 69 Νοταιτιεωη. Α. 214

Ἱπποκ0ατηςὁἈπολλοδὡ0οΤ› 94 Σιμωνίδης 111.116,198 \ΝὶΙΙὶεωε.Ε 139

“Ιωαννη;ὁΘεολὀγος 216 2091199895 136 Σοφιστὲς 76 \4ίὶττἔ0ιΤετεὶιΤ.Ι5. 36.213,214Ιτω1Π.Τ 25, 100. 105 Ὁμηοοε 103. 166. 196. 198. 216

Ὁηφεὺς 136, 196, 198. 216

]ιι11<ἐ.Κ. 30,139,140 Ο' (ῖοιΤΠ01Ι.Ιὶ.Ι. 169

Καλλἰας 94 Παλμε Οὔλοφ 73

Καλλικλης 27.112.114,118 Παωαλος 165

Κὲννενῖϋ 73 Παημενίὀης 51.181,206Κὲφαλοἐ 1137116 Παῦλος.ἀπ. 72

Κιχὲθων 70 Παυσανίας 167Κοπέρνικοα 156 Πελοπωεἔ 144

εΥ1>ΕΤΗ1>1ο 15ΝΝο1ΩΝ 2 29

Θέαση 24, 52, 54, 62, 172, 176, 185, 187, ὀ@θ0π©€1ἔ1Ο1 98

2011 2044 212 ὁσιὀτης 95, 98, 102, 103, 120, 159, 161

θεοεωεια 311 184 ΟὐτΟπί0. 77, 87, 181, 182, 219θεολογία 178

θΕιι|Μ!,Ομὸ€ 215 πςχνσοςρία 210

Ευοετηοιο εννοιων 4555805451 160

ἰδεῶδεε 219 πε1Θὼ 1οο,189ἰσοοοοπὶοι 15,23, 26, 28, 32, 87­89, 92, πεντόιγοαμμοι 26

123,126,129­131, 158 πιοτότης 1Ο4,2Ο7

ἰσὀτηε 58 πλατωνωμὸς 15,42, 142, 1711212, 219

οιἰδὼα 72, 75, 94 ὀπτότης 60 πλεονεξία 117,119,124

ο11ν1κωω1η€ 14 ὸομὴ 15,25,121,13ο,151,141188192 4990109145 4445,86,1541142›1451 πολλαπλὀτηε 94145

αλληγοῳα 142 ὸοἔασω 84,181,2ο6,2οε 1594179 πολλὸτη; 59, 60, 145

αμφωημω 21124125 4119110011 1544184 ποισματικὸτης 14

ανάμνηση 16,5ο,52,99,1ο2,1ο9,145, ὲγ›ω‹1τε1α 122 4999014010 142

175179, 1811210 εὶκασω 14, 44, 187 4111095 15414116,5915¿1152›19­41124 0111001411 1884189

ἀποοοοὴ 177,181 εἱκονολογία 192 2934219 ουθμὸς 12Ο

ἀῳομολογια 18 εῳωνεω 22,34,67,68,7ο,71,151,165, 4αλ0401ναθ101 16.76 οὐπο; 86

αῳθμοσοφω 25,51 164,196,2οο­205 , 4194114914; 129

αημονια 15,1ε,52,55,55,48,54,86, ἔκοταση 66 4099040715 45 σκεπτωσμὸα 32,56,161

88, 90, 92, 126, 129, 143, 166, 192, ἐλλεωπτιποτης 50, 55, 73, 167 1; συνοιμφὀτεοον 16

2087216 ἐνόοαση 36,37721Ζ λογοτεχνιξα 36, 68, 206, 215 συνεωητότη; 140

ἀστοονομία 18, 189 ἑντελέχεια 143 συνεπαγωγὴ 60, 61

ασυνειὁητο 5ο,88,14ο,156 ὲπ1ε1›±ε1α 66 1 μακοὸκοσμοε 36,82,86,120,129,143 0991114011 55

ἀσυνἑχειοι 36, 146 ἐπῳὁὴ 200

αυτογνωσἰα 34, 71, 108, 156, 203 ἑομητισμὸς 36, 211, 212

αυτοὀικία 133 ἑτεοότης 21, 23, 52, 86, 90, 135, 139,

145, 148, 150, 170, 178

μεταφοοὰ 36, 173,200, 212 σύμβολο 26, 35, 35212μετοιφ1›ο1κὴ 20,63,171 σομμεωηα 43

μωωοκοσμο; 32, 36, 82, 86, 120, 143

9107991999 52 ταυτοποίηση 63,125

β1ωμα 1ο5,152,197,199 εὐῳθμεα 54 11 9990799594 147 ταντὀτηε 52,56›125,1281,4Θ,15Θ.

β1ωση 47,134,172,178,179,185,198 8ὐταἶἑ,1α 18, 54 206, 210

βούληση 25,8ο,1οο,1ο2,15ο Ε ν919%19919μ95 156 1549109989 198

ζυγοστόιτη; 26 ' νεοπλατωνισμὸς 13, 43,60, 80, 216 τετοαὁικὀτης 60

γεωμετοἰα 18,189 ζωτωώτη; 21 1 νοωμὸτηἔ 122 τ1μ0%οατία 26

γνωμολογἰα 192 17Ω117τότ°η; 60

γνωσ1ολογ1α 15,20, 94, 181219 ηὀονὴ 14, 5ο, 48, 81,89, 9ο, 96, 97, 1ο1, Ο14ε1ΟπΩα71α 6578289792

154,156,157,14ο,148­15ο,166,176, " ὸμολογω 82, 1115, 151 1315518 81215

διαίοεση 57, 58, 80 191 ὀντολογία 50, 167, 219 ὑπὀσταση 34, 61,79, 80, 176, 177, 188

ὀικαιοποοιγἰα 142 ηθικὀτης 73,99 ὀΘθΟλοΎ1σμὸ€ 90 ”ὕπ00τ01σι0π0ίηΟη 42

1

2 30 ΙΙΑΑΤΩΝΙΚΙΙ ‹Ι›ΙΑοΣο‹Ι›ΙΑ: ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΑΙΙΟΡΙΩΝ

φὼοωλία 32 χοηστὸτηε 135

φωὸνηση 25, 53,74, 79,98, 122, Ιεο Ι

φυσιογνωσἰοι 18 ῶωαιὀτης 65, 151,171,172,179­181,183, 184

Τ

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ΜΑΝΟΥΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣΑΠΟΡΖΩΝ

ΜΕ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΒΑΣΩΣ ΚΥΡΙΑΖΑΚΟΥΣΤΟΙΧΕΙΟΘΕΤΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΙΜΕΒ, ΠΙΠΟΤ αΐ ΑΚΤΕΜΙΒΙΑ ΚΑΙ ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΟ ΕΠΙΤΡΑΠΕΖΙΟ ΕΚΔΟΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ.ΤΗ ΜΑΚΕΤΑ ΤΟΥ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΕ Ο ΑΝΤΩΝΗΣ ΑΓΓΕΛΑΚΗΣ. ΤΑ ΦΙΛΜ ΚΑΙ ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΜΟΝΤΑΖ ΕΓΙΝΑΝ ΑΠΟ ΤΟ ‹‹ΑΝΑΓΡΑΜΜΑ››.ΤΗΝ ΕΚΤΥΙΙΩΣΗ ΕΚΑΝΕ Ο ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΚΛΑΔΗΣ ΚΑΙ ΤΗ ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ Η ‹‹Θ. ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ ­ Π. ΡΟΔΟΙ­ΙΟΥΛΟΣ

Ο.Ε.›› ΤΟΝ ΙΟΥΝΙΟ ΤΟΥ ΖΟΟ? ΓΙΑ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΤΩΝΕΚΔΟΣΕΩΝ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

®ἴΙἑ°

Η­ἱ'°# ιουισεΙἩἹΑ

*νεος ἶ` Χι/ηχΑ6 · ἴς Ϊ ιΰιἕἶοιελοιῃἔοι

Ιιἕβ ΙΖΘΚΪ; τηλ 3

ΔΗ? ΪΘΥΝΣΗ ΒΙΒ/ΙΙΟΘΗΚΩΝΔΗΜΟΥ ΘΕΣΣΑ/Ι ΟΝΙΚΗΣΚΕΝΤΡΙΚΗΔΗΜΟΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΕΘΝ ΑΜΥΝΗΣ27ἄ ΑΛΕΞ ΣΒΩ/ΙΟΙ'

Ω Μπορειτε να χρησιμοποιείτε τη βιβλιοθήκηκαι να ὀανειζεστεβιβλιϊι για ὁύο εβδομάδες.

ο Τα πληροφοριακά βιβλιο Η (εχπυπλοπαίὁειες,λεξικά κ.λ. π.) μπορειτε να τα χρησιμοποιείτεμόνομέσα στη βιβλιοθήκη.

Ι σ Πρέπει να επιστρεςοετε ένισαιρα τα βιβλιοπου οανειζεστε.

ο Το βιβλιο αυτό θα το χρησιμοποιήσουν καιάλλοι αναχνώστες μετά από σας. Π' αυτόσας παρακαλούμε να το προσέχετε. Στη δικησας ιρροντιΰα εμπιστευόμαστε την καλη του

Ι εμφάνιση..