2000

67.354

: .., -

.., - I, II, V .., - VIII .., - VII .., - III, IV, VI, IX

54 : / . . .. . .. . - .: , 2000. - 448 .

ISBN 5-8401-0063-3

, . -

, -

, -

, , . . ,

.

, -

.

, -

.

ISBN 5-8401-0063-3

785840 100639

67.3

ISBN 5-8401-0063-3 (, -), 2000

1.

1. . ( I ...). , - ,

, .

, .

.

, -

, -

.

2. . , - , .

-

, ius publicum ius privatum. (I . ..), -, , , XII - .

,

, :

Publicum ius est quod ad statum rei romanae spectat, privatum quod adsingulorum utilitatem (D. 1.1.1.2.). - , - ; [] .

, -

, . . ,

, -

-

( ius , - , ). : ,

, , (, . .). ( -) , , , (in sacris, in sacerdotibus, in magistratibus consistit). - . -

, -

. , -

.

, , -

, . .

-

, -

. -

, . . , ,

, , -

: , ; - , -

, -

. XII : cum nexum faciet mancipiumque uti lingua nuncupassit ita iusesto , .

, .

-

.

: Ius publicum privatorum pactis mutari non potest - (D. 2. 14. 38). - ,

.

-

, ,

. (, , ) - : ) , ) - .

, -

,

,

( ), - ,

. , ,

.

, -

. ius civile . : )

( ), ; ) , (civitas) ; ius civile ius gentium ius naturale.

. -

. , -

, . ,

. -

,

,

.

, -

, . -

. , -

, .

(hostes), , - .

.

, ,

, ,

.

. , -

, -

; . ..

, , ,

. , ,

. , -

,

: , -

. .

-

, -

,

() , (ius gentium).

Ius gentium : - , , , -

( ) - , .

, ius gentium , - , .

( ) - , ius gentium ( .. . . 12).

ius gentium, - , ,

(. 6) -.

-

,

: ( ) - .

3. . - , -

-

, .

, ,

, -

, -

.

-, -

, , ,

,

,

.

-, . , -

..,

-

, .

-

. .. --

, . -

,

-

. -

, ,

.

,

, , -

.

,

, -

. -

.

, -

, - 1,

.

, -

,

() . (- ) - , -, , ..

,

. ,

, , -

, -

- (common law). , -

. ,

( , , ), -

.

-

. ( ) , - , -

, ,

, , -

. Actionem dabo ( ) - - . -

; , -

,

. . -

,

-

, . -

, -

,

.

,

.

Non ex regula ius sumatur sed ex iure quod est regula fiat. (D. 50.17.1.). - He [] -

, , , ,

,

,

, ,

, .

, , .

, -

[] .

,

, ( ) - ,

, , -

: , . -

,

, ( ) : , .

, , -

, (. . 54).

. , -

,

. , -

.

-

.

(1) . - , , -

. , , -

, .

, - , -

: , -

, -

, -

. -

, ,

.

(2) . - , , , -

-

, ,

. -

: ,

. .

.

, . ,

,

, ( , - ) (. 193), -

-

(- , . 236) .. -

, .

,

, -

. ,

.

-

1 , . . -

, -

.

, -

. ,

.

, , III . . ., , - - -

, -

.

.

2. 4. .

, -

. . VI . . -

-

, .

, -

. -

, ,

. , ,

, ,

. .

,

, -

.

, , -

,

. , ,

. ,

. ,

.

, ,

.

.

5. . - . ,

. -

.

,

, , .

. ,

.

, , -

,

. , , ,

, ,

-

, .

6. . , XII . -

. -

-

, ,

, ,

.

, -

.

(- ) .

. -

-

.

, . .

, , -

.

, , -

.

.

, -

. , , -

, .

,

, -

, , -

, ,

,

.

-

,

. -

,

, , -

XVI-XVII ., , - -

(heutiges r(misches Recht). , - :

,

. , ,

; - -

. ,

. , -

, ,

XVIII XIX ., . - , -

, , . .

. , , .

,

,

.. . ,

, , .

. ,

, -

.

7. . :Omne ius quo utimur vel ad personas pertinet vel ad res vel ad actiones.(1. 2). - , , , , [].

; - , . -

, , .

, : ) , - ( IIIIV); ) , , . , -

-

( V-V1); ) , . . , , , ,

-, - ( VIIIX).

:(1) . -

, ,

. ( , -

) .(2) , , .

, ,

.

.

, : 1) ; 2) ; 3); 4) ; 5) ; 6) ; 7) - ; 8) -; 9) -.

. -

, -

.

: ( ), -. , , , . . -

-

, .

3. 8. . -

. -

XIIXIII . : ) - , ) , , - ( ). , . -

, -

, ,

, , .

1900 . ( 1900 . ); XIX .( 1804 . 1). , , ,

-

, . , -

, (XVI .), .

,

, XVIII . - ,

.

.

, , -

.

.

, ,

, , -

, , . , -

, .

, -

.

-

.

(1) .. - (1917 .), . . (1919 .), , .

(.. ) , , . - : Girard. Manuel (l(mentaire de droit romain, . 8- (- Senn), 1929 ( , - ); Cuq, Manuel des institutions juridiques des Romains,. 2-, 1928; Monier. Manuel (l(mentaire de droit romain, 2 , 1944 1945;Buckland, Text-book of Roman Law from Augustus to Iustinian, . 2-., 1932;Mitteis, Romisches Privatrecht bis auf die Zeit Diokletiansj. I, 1908; Wlassak,Romische Prozessgesetze, 1888-1894.

(2) ( ) , , .

: . (3 ); . - (4 .).

: Windscheid-Kipp. Lehrbuch desPandektenrecht (3 ).

8-a. , D. . : 50.17.141.1. : , 50, 17, 141, 1. . ; i. f. .I. . , I. 1. 2. 1. : , - 1, 2, 1.. . , . 8.44.19 : , 8, - 44, 19.. Th. . .

Coll. Collatio legum Mosaicarum et Romanarum.Sent. Rec. (S. R.) Sententiae receptae ( ).Qu Quest. Quaestiones ().

1

4. 9. . (. 4) -

(IVI ...). - .

,

, .

-

(ius Quiritium). - , , ,

(dominium ex iure Quiritium ). - (ius civile), , - (civitas). XII ,

.

. -

, -

XII . -. ius civile - ; -

. ius civile - .

10. . - (ius praetorium honorarium, honores ).

,

, -

-

. - -

.

-

.

.

, . -

. ,

. -

(. . 20-22).11. (his gentium).

, .

.

. -

, (. 2), - . , -

, (, . .) -. , ius gentium.

-

. ,

(conubium) (commercium). , -

, ,

. , -

-

.

Ius gentium , -, , ius civile, -, . ius gentium , . -

ius gentium - . -

ius gentium , . -

, -

, , (infactum conceptae), . , -

; . Ius gentium -

- -

. , -

, -

. ,

, , , -

, ius gentium , -

, .

12. . - .

, , -

.

.

. , -

, ,

, ius civile ius gentium . - , ius civile, - ius gentium. , - .

ius gentium nova interpretatio iuris. 50 . . , - . , -

ius gentium -, (. 90-91).

-

, -

ius gentium. , -, , iusgentium. , , (. 1. 82;D. 1. 5. 4. 1) - (D. 41. 1.5. 7). - ius gentium . - , , ,

, -

.

ius civile , - ,

( ) . , - (. 3. 93) (. . 433), - (. 3. 133). (. . 449) acceptilatio(D. 46. 4. 8. 4) (. . 348) -. ,

ius gentium ius civile.

Quod autem gentium, idem civile esse debet (, De off., 3.17.). - , -

.

ius gentium - ,

. ius gentium, , , . -

: .

,

(ius naturale ius legitimum). (De origine iuris, 1.130). (II . ..), - , ius gentium (ratio naturalis).

,

. ,

(. 14) , - iure naturae omnes homines aequales sunt - .

13. Aequitas (). - -

ius aequum ( , aequitas) , iusstrictum. . , ,

,

, -

,

.

, -

. -

.

Nihil enim tarn conveniens est naturaii aequitati, quam voluntatem domi-ni... ratam haberi (D. 40. 1. 9. 3). - , ...

.

(III . ..)

() .

Quod genus liberalitatis (precarium) ex iure gentium descendit... et nat-uralem habet in se aequitatem (D. 43. 26.1. 2; 2. 2). - -

.

, --

(dolus) - . bona fides. - , -

, -

aequitas. , , ius aequum - . -

.

14. (ius naturale).

ius naturae, ius naturale. - , -

, -

(De republica, 3, 22). -

.

Quarundam rerum dominium nanciscimur iure gentium quod rationenaturall inter omnes homines peraeque servatur (D. 41.1.1 pr.). - -

,

.

, -

, -

-

, .

-

. ,

,

.

Ius gentium est quo gentes humanae utuntur, quod a naturali recederefacile intellegere licet, quia illud omnibus animalibus, hoc solishominibus inter se commune sit (D. 1.1.1.4). - - , . -

, ,

, -

.

5. 15. (1. 2) -

: (plebiscita), , ,

, (responsa prudentium). - , , .

6. 16. -

.

-

, sine lege certa, sine iure certo, . . , . -

non ius, sed mos fas. - . -

mores maiorum usus consuetudo. (D. 1. 2. 2. 3) mores maio-rum XII (V . ..). - , -

,

XII . - , , -

, . -

XII , -

.

(ius scriptum) . -

. (Topica, 28, 31) - mores leges, .

-

, -

, . -

desuetudo,

. , ,

.

,

.

, ,

.

, .

Inveterata consuetudo pro lege non immerito custoditur et hoc est iusquod dicitur moribus esse constitutum, nam cum ipsae legis nulla aliaex causa nos teneant, quam quod iudicio populi receptae sunt, merito etea, quae sine ullo scripto populus probavit tenebunt omnes: nam quidinterest suffragio populus voluntatem suam declaret an rebus ipsis etfacis? quare rectissime etiam illud receptum est, ut leges non solum

suffragio legislators sed etiam tacito consensu omnium per desue-tudinem abrogentur (D. 1. 3.32.1). - - , , , -

, .

- ,

, . -

,

.

, -

, ,

.

-

.

(II . ..). -

. , , -

:

.

,

, , -

. 319 . .. :

Consuetudinis ususque longaevi non vilis auctoritas est, verumnon usque adeo sui valitura momento, ut aut rationem vincat aut legem(C. 8. 52.2.). - ,

, .

-

(, , ). , - ratio iuris. , -

.

7. 17. .

(populus) ( , , ). . :

(1) , ius cum populo agendi (, , ), - (rogatio legis), .

(2) , , - , ,

, , -

( utirogas, antiquo legem).

(3) , , , (auctoritaspatrum). leges rogatae. - , -

(leges datae).18. . -

: ) (praescriptio), - , , -

; ) rogatio ) (sanctio). . -

: leges perfectae, minus quam perfectae leges imperfectae. - , - -

,

,

.

Minus quam perfecta lex est quae vetat aliquid fieri, et si factum sit, nonrescindit, sed poenam iniungit ei qui contra legem fecit (Ulp. 1.1.2).-, , , --

, , , , -

, .

,

. -

leges perfectae. , -, , V . lex perfecta (. 1.14. 5).

19. ., , -

,

. I . .. , -

.

I . .. (D. 47. 21. 3. 1).

8. 20. . , -

, (-, , ).

, -

, -

. (, ).

( , honores, ) . -

. - . -

-

. (ius edicendi) -, .

.

( ), . , -

. , -

, -

, -

.

21. . , , -

, -

, -

edictumperpetuum (125-138 . ..). . , -

. , edictum perpetuum -, , ,

; . , , -

viva vox iuris civilis . - ,

. ,

, -

. -

edictum provincial , - , -

. , -,

.

, 212 . .. - ,

.

(de iudiciis, de rebus creditis . .) - .

, clausulae edictales, . , -

, ,

. -

(officium) -

.

22. . ; ius civile , , - ius civile. , , . -

. -

-

. , dominium ex iure Quiritium ( ) (in bonis esse . . 193), - (heres) (bonorumpossessor . . 236). - .

, -

-

. ,

, . , -

, .

-

. IV V . .. - -

. ,

,

.

:

Sed cum paulatim tam ex usu hominum quam ex constitutionum emen-dationibus coepit in unam consonantiam ius civile et praetorium iungiconstitutum est... (1.2.10.3). - , -, , , -

,

...

, VI . .., , -

. , , -

, -

, , .

9. 23. -

( ). I III .. .. - , -

, ,

(censet, videtur, placet). ,

, -

. -

, , -

, ( S. . Macedonianum . . 466). .

,

, oratioprincipis in senatu habita , .

10. 24. . -

-

.

, -

.

-

, , , -

-

.

, ,

: , . .

(cavere), (agere), (respondere). -

, -

.

, -

, .

Ita in civitale nostra aut iure, id est lege, constituitur, aut estproprium ius civile, quod sine scripto in sola prudentium interpretationeconsistit (D. 1. 2. 2. 12. Pomponius). - [] , . . -

, , -

, .

-

. ,

XII () , . -

.

IIIII . .. , . veteresverba tenuerunt (pro Murena, ), .

25. . - -

XII ( , II . .., : , ). - , regulae ( , II . .). , - .

. . (I . ..) - 18 . (I . ..) . -

( ) 40 . , -

(II . ..), , (D. 1. 2. 2. 39). - (1 . . .).

26. . - (IIII . ..), . ,

, . -

.

, , -

. -

, , -

,

. -

. , ,

,

.

-

, -

-

.

-

. ,

. -

, , , -

:

. , , , , , -

.

-

ex voluntate, . , scire leges hoc est verba earum tenere, sed vim ac potes-tatem (D. 1. 3. 17). , [-] (|.

, , -

. -

quaestiovoluntatis.

Cum in verbis nufla ambiguitas est, non debet admitti voluntatis quaes-tio (D. 32.25.1). - , [] .

, (strictum ius), - aequum et bonum -.

. -

,

.

.

, -

, summum ius - summa iniuria. , ,

(ratio legis), , - (lex contractus).

27. Ius responuendi. - ,

. , -

, -

ius publice respondendi - , ex auctoritate principis (D. 1. 2. 2. 4850; .1.7) , . Responsa () , -

, .

28. . I III .. , ,

, - , -

, . -

. . , -

, (plurima innovare instituit). -

( ). , ,

, -

( , 50 . -). I . .., - . .

II . , -

(. . 21). , ,

. , ,

(D. 1. 2. 2. 47-53). , , -

, . III . .. , ,

, -

(primus omnium). -

.

, III . .. . , -

, -

. , -

.

29. . III . .. .

, . -

, -

. Ius respondendi ; . -

responsa : 426 . , - , , , ,

( , ). - , , -

, -

.

- -

( IV .).30. . -

.

(insti-tutiones, enchiridia), (definitiones), (regulae). - , , -

(responsa, epistolae, quaestiones, disputationes). ,

, . . , -

ius civile (libri iuris civilis). , - . -

, ,

, -

XII , . -

institutiones. -

(instruere). (instituere). institutiones. - . -

, , .

(II . ..), - . -

; -

. -

, ,

, , -

, ,

, .

Res quotidianae( ). - , -

, .

-

, VI . .. , , - , (. . 38). V . .. , -. , , -

(1816 .). - (VIII IX .). (. . ,

- ) -. 1933 . - , .

, , -

( . , (1888.), (1890-1892 .), . - III IV (, 1892 ).

-

. -

:

(1) fragmenta Ulpiani. X . . - liber singularis regularum. .

(2) Sententiarum libri quinque ad filium sententiae receptae. . -

-

(. . 29). . .

31. . IV V . :

(1) Fragmenta Vaticana , 1821 . ; ius leges - : -, , , , . Ius , ( ). Leges - 318 ., - I 372 . . ,-, 438 ., (. . 35) .

(2) Collatio legum Mosaicarum et Romanarum ( ) VIII-XI ., 16 , .

(3) Consultatio veteris cuiusdam iurisconsulti. ( ), , -, , V VI . ( -) .

(4) Leges saeculares - , -

. , -

, -, .

, , -

, .

-, , -

.

11. 32. .

: ) ( , -

, -

, ,

); ) ;) ; ) - .

-

; , , , ,

.

. III . - -

. , -

.

, , . -

.

33. Codex Gregorianus. III .(295 .) CodexGregorianus, , . -, .

, -

(Fragmenta Vaticana, Collatio legum Mosaicarum et Romanarum, lexromana Visigothorum, lex romana Burgundiorum).

19 , - , 13 - . -

; .

(inscriptio subscriptio). 14- - . -

-

, .

34. Codex Hermogenianus. - 295 . codex, Hermogenianus -. ,

. 120, 69 , . -

.

35. Codex Theodosianus. Codex Theodosianus. - II (402-450 .) , , ,

ius, . . . , -

. II, - III. , , , ,

, . -

-

, .

16 , . , -

- -

.

. ,

III . , , , . . ,

, -

.

2

12.

36. . (- VI .) - . -

.

(leges) (ius) , - .

,

, , .

, -

, , . . -

, -

, , ,

, -

. , -

-

, , .

-

. -

, .

37. . leges; ius, II, . no ius ,

V . .. . - , -

. - -

. ,

, ,

, .

(, , ) (mancipatio, in iure ces-sio, fiducia) (. . 196, 197, 407 .).

(, litterarumobligatio in ius vocatio, litis contestatio) (. . 53, 74. 449). -

,

. -

; .

38. . magister officiorum quaestor sacri palatii . - 13 528 . , - ; .

, 7 529 . - Codex lustinianus .

, -

, ,

529 . ( 50) (quin-quaginta decisiones). 200 , ,

.

15 530 . -

.

, iuris auctores. -

( , ) . , , -

.

, ,

. , , , , -

, -

( mancipa-tio traditio, fiducia pignus . .), , .

interpolationes XVI . -. , . .

W 2-132

,

. 39 , - (Index Florentinus). .

50 , , 30-32 , -. 1 , 2-46 , 47 48 - , 49 , - , , 50 -.

,

: ( ), ( - ), ( ) - ( Appendix). , , -

. Digesta, - (.. ).

16 533 . Digesta Pandectae Iustiniani. , . -

, -

(), - (). . D - , , : D. 45. 1. 122. 2.

,

-

. -

21 533 . - -

(tota legitima scientia). - ,

Iustiniani novi. , , -

. ,

, II ., VI . . - , iudicia publica. . -

, , -

, , , -

. ,

17- . - .

(I II ) - , (III IV -) , . - ,

- . I (), - I.2.20.pr. (princip-ium ).

leges ius . -

.

16 534 . Codex repetitaepraelectionis , . , 12 , - . -

. -

, . , ,

, , -

. (Codex), , -

: . 8. 44. 21.1. 29 534 ., , -

Novellae (leges) , - . ,

535-565 . . , -

- -

.

() . 168 .

, .

, -

, . -

.

( ) -. .

,

,

, -

.

.

13. Corpus iuris civilis39. Corpus iuris civilis. 534 . -

.

XII . Corpus iuris civilis . :

(1) Institutiones ;(2) Digesta (Pandectae) 7 50 , 432 9123 -

;(3) Codex 12 ,

(constitutiones) ;(4) Novellae (leges) 168 ( ),

.

Corpus iuris civilis : ) (IX .); ) (VI-VIIBB.) Vulgata (XI .);) (VIII .).

3

14. . . 40. . -

-

.

, -

, -

, .

, , ( I . .., I . ..; I11 . ..); - ( I11 . ..; 2- - II . ..; III . ..); (, , II . ..), . (, , , .), .

III II . .. ,

.

, -

, , ,

, -

, -

.

.., (I . ..), - , -

. ,

.

, -

( 95 . ..).

41. . XIX . , , , , ,

. 2- XIX .

Corpus inscriptionum latinarum. - -

-

,

.

42. . - , , -

, , ,

. -

,

( , , , - , , . .). - .

XX 1.43.

-

(An economical survey of Roman Empire, . Tenny Frank 8 ).

.: . - (1908) - - (1911).

4

15. 44. ius

, , , -

. -

, -

(uti, frui), , (imperare, vetare).

16. 45. -

.

.

. ,

, :

Nullus videtur dolo facere, qui iure suo utitur (D. 50.17.55). - ,

.

,

.

Male enim nostro iure uti non debemus; qua ratione et prodigis inter-dicitur bonorum suorum administratio (. 1. 53). - ; - .

( - ), . , senatusconsultum Pegasianum ( I . ..) ,

. -

(,

) (civiliter modo), (-) , civiliter facere(D. 8. 1. 9). ( ) -. , () - .

Denique Marcellus scribit cum eo, qui in suo fodiens vicini fontem aver-tit, nihil posse agi (nee de dolo actionem: et sane non debet habere, sinon animo vicino nocendi, sed suum agrum meliorem faciendi id facit)(D. 39. 3.1.12). - , , - , , , -

( : , ,

, ).

.

- . -

.

Item Labeo scribit, si, cum vi ventorum navis impulsa esset in funesanchorarum alterius et nautae funes praecidissent, si nullo alio modonisi praecisis funibus explicare se potuit, nullam actionem dandam(D. 9. 2. 29.3). - , - , -

,

, -

.

5

17. 46. . -

. -

-

.

47. . - , -

,

,

,

(, ,D. 43. 16. 1. 28). - vim vi repellere licet , -, nat-urae comparatur. , XII ; - , .

Si quis noctu furem Occident, non dubitamus, quin lege Aquilia [non]tenebitur: si autem cum posset adprehendere, maluit occidere,magis est ut iniuria fecisse videatur, ergo etiam lege Cornelia tenebitur(Coll. 7. 3. 3). - - , -, [] : , , -

. -

, [- crimen vis].

, ,

, .

Recte possidenti ad defendendam possessionem, quarn sine vitiotenebat inculpatae tutelae moderatione illatam vim propulsare licet (C. 8.4.1). - , ,

.

- . -

(D. 42.8. 16). , - . -

389 . , .

Creditores si adversus debitores suos agunt, per iudicem id, quoddeberi sibi putant, reposcere debent: alioquin si in rem debitoris suiintraverint id nullo concedente, divus Marcus decrevit ius crediti eosnon habere (D. 48. 7.7). - , , , -

; , , -

- ,

.

,

, , -

- . ,

, -

, .

18. 48. .

-

. , -

, -

. , -

.

49. . - -

, ,

(iurisdictio). - (iudicium) , - (imperium). ,

(, ), - . -

, . -

(iudicium legitimum),

(domi), , , - .

, -

, (iudiciaimperio continenta); .

50. . - ,

forum originis forum domicilii.

Incola et his magistratibus parere debet, apud quos incola est, et illis,apud quos civis est (D. 50.1. 29). - - , , , -

.

. ,

,

. Roma communis nostra patriaest, (D. 50. 1. 33). , , - ( , , -), (D. 5. 1.2. 3). . ; - . , -

, .

-

, .

Consensisse autem videntur, qui sciant se non esse subiectos iurisdic-tioni eius et in eum consentiant (D. 5.1. 2 pr.). - , , , , , -

, .

51. . . ,

,

, . (unus iudex) . ,

(arbitrium),

arbiter , -, , .

52. Ius iudicium. . - : ) in iure ) (apud iudicem).

in iure - .

, -

, iniure (legis actio).

, -

. , -

. ( ) , - ,

, , , , -

.

,

, , -

. , -

, , -

, . ( II . ..) ; .

53. . IIIII ... : iudicio contrahimus . , , , -

. XII . -

, (in ius vocatio), -. -

.

-

vadimonium, :

Cum autem in ius vocatus fuerit adversarius, neque eo die finiri potuer-it negotium, vadimonium ei faciendum est, id est ut promittat se certodie sisti (4. 184). - , ,

vadimonium, .. - .

.

vadimonium , - (. 50).

-

,

(. 71).

6

19. 54. . ,

-

. -

.

,

(actio) , , - . ,

(. 3). , -

. actio , , , , -

, -

(. 53). :

Nihil aliud est actio quam ius, quod sibi debeatur, iudicio persequen-di (D. 44. 7. 51; I. 4. 6. pr.). - , -

.

20. 55. Actiones in rem actiones in personam. -

actiones in rem ( ) actiones in personam ( ). -

(, , - ); -, ,

. Actiones in personam - (,

). - ; , (. 280-281). , - , -

; , , -, , ,

, - (actio quod metuscausa . 388). actiones in rem scriptae ( ).

56. Actiones rei persecutoriae, poenales, mixtae. - :

(1) Actiones rei persecutoriae - ; , ; , rei vindicatio.

(2) Actiones poenales , - . : ) ) , , acti rei persecuto-ria, actio poenalis , - , , -

- . , actio doli , ,

(. 383).(3) Actio mixtae , -

, , actio legis Aquiliae: - , , -

.

57. Condictiones. , (, ) , condic-tiones (. 4. 5). - (debitum) - (dare, facere, oportere).

58. . . -

, -

. , -

,

, actio empti, actio venditi, actio pro socio, rei vindicatio. - , , ,

. -

, -

.

59. Actiones in his in factum conceptae. - , .

, , -

, , . , -

(intentio) - , , -

actio in ius concepta.

(1) Si paret rem qua de agitur A1 A1 esse ex iure Quiritium... - (1) , , , ..

...

(2) Si paret Nm Nm A0 A0 sestertium decem milia dare oportere... - (2) - , N. N. . . 10 -...

, , -

- , actiones in fac-tum.

60. Actiones populares. -; , , , , - - , (. 596). - actiones populares

61. Actio directa actio utilis. Actiones ficticiae. - ,

actio directa, actio utilis; -, , ,

actio legis Aquiliae utilis (. 588). actiones ficticiae (. 4. 34 ). -

, , . .

- , -

. ,

,

-

.

-

, (si annopossedisset).

62. Actiones stricti iuris bonae fidei. - , bona fides( ). , bonum et aequum, .. , (. 3. 137). bonae fidei. (4. 62) : actio empti, venditi, locati, conducti, negotiorum gestorum, mandati, deposi-ti, fiduciae, pro socio, tutelae, rei uxoriae. - , aequitas, . actiones stncti iuris( ), -.

63. Actiones arbitrariae. , -

.

(arbitrium), bonum et aequum. - .

21. 64. . -

.

-

(in iure). XII ,

aes confessum - . 1933 . , legis actiones , - , -

, -

,

postulo aies an negas , (, 4. 17. 17-). , oportere, - in iudicium. , , , - , -

.

-

,

. -

, in iure cessio - in iure, , - , .

(). - - -

. -

.

-

- . , -

- , ,

. , ,

.

Confessus pro iudicato est qui quodammodo sua sententia damnatur(D. 42. 2. 1). - , .

,

, , , -

.

in iudicio.

Notandum est quod in hac actione, quae adversus confitentem datur,iudex non rei iudicandae, sed aestimandae datur: nam nullae partessunt iudicandi in confitentes (D. 9. 2. 25. 2). - , , ,

, : - [] -.

in iure in iudicio . II . , - , in iure , ,

. -

rem actoris esse.65. . , -

. -

, , , -

, , , ,

.

66. . - , ( ), -. ,

, .

:

(1) Exceptio dicta est quasi quaedam exclusio, quae opponi actionicuiusque rei solet ad excludendum id quod in intentionem condemna-tionemve deductum est (D. 44.1.2. Ulpianus). - (1) , ,

- , -

, .

(2) Exceptio est conditio quae modo eximit reum damnatione sive modominuit damnationem (D. 44.1.22. pr. Paulus). - (2) -,

.

,

. , ,

, ,

, . -

-

,

,

, .

, , -

intentio , , - , .

, , ,

, , , -

. intentio - , -

.

-

-

. , ,

, , -

, .

ipso iure, , - . -

, pactum de non petendo ( ) , , -

.

,

si inter eos non conveniet, ne ea pecunia peteretur. ,

, .

Conparatae sunt autem exceptiones defendendorum eorum gratia cumquibus agitur, saepe enim accidit, ut quis iure civili teneatur, sed iniqu-um sit eum iudicio condemnari (. 4.116). - - , .

, - ,

-

.

, -

, , - -

, -

. ,

.

, , -

, -

, -

res agatur si. ,

.

67. . .

.

Peremptoriae sunt quae perpetuo valent nee evitari possunt, velut quodmetus causa aut dolo malo; aut quod contra legem senatusveconsultumfactum est aut quod res iudicata est vel in iudicium deducta est, itempacti conventi, quod factum est, ne omnis pecunia peteretur (. 4.121). - , , -

, - , ^ -

, -

, ,

.

-

,

. .

Dilatoriae sunt exceptiones quae ad tempus valent, veluti illius pacticonventi, quod factum est verbi gratia, ne intra quinquennium peteretur;finito enim eo tempore non habet locum exceptio (, 4.122). - - , -

, , , -

,

; .

22. 68. .

,

. . -

, -

.

(I) (ius distrahendi) - , -

( ) - .

(prior tempore potioriure , . . 412).

exceptio doli metus causa . 385 388.

(2) - (, , . . 217, 231, 232) , - , nudum ius (. 185).

(3)

. , -

-

, ,

.

(4) , . , .. -

, . ,

-

,

melior est causa possidentis quam petentis , -, , . , -

,

, .

69. . , -

,

(eadem res). - -

,

.

, -

, , . -

,

(D. 17. 2. 43)., , -

.

, -

, .. -

, . , -

XII ( ) . -

condictio furtiva, actio furti manifesti -, . , ,

.

, .

,

-

. , -

, , -

(-) hereditatis petitio, () , . -

actio furti manifesti - actio vi bonorum raptorum. ( ), - , (electio) - (compensatio). , , -

(electio). , , - actio redhibito-ria, actio quanti minoris(. . 494). - (litis contestatio) ,

eadem res. , -

, , condictio furtiva, , , , -

; .

7

23. in iure70. . edi-

tio actionis. (. 53) , (D. 2. 13. 1). , , -

, -

, (D. 6. 1. 6).

formula (. 52) (in iudicio D. 5. 1. 24. 2). - sine causae cognitione. , , -

.

Quae dolo malo facta esse dicentur, si de his rebus alia actio non erit etiusta causa esse videbitur iudicium dabo (D. 4. 3.1.1). - no , ,

.

71. . , uti oportet se defendere ,-: ( . . 433), , , .

, indefensus in iure, - .

. , ,

addictio. . missio in bona -\

, , -

, emptorbonorum, . - , : ) , ) (vadimonium), ) - (D. 42. 4. 7. 1).

, ,

-

,

. -

, , -

.

(dare, reddere iudicium). , , . ,

, .

in iure, , litis con-testatio (. 74). indefensus , .

72. (denegatio actionis). - iniudicium. , -, ( - , ), .

-

.

Eius est actionem denegare, qui possit et dare (D. 50.17.102.1). - - , [].

denegatio actionis . - , . -

,

, -

.

73. . -, XII , - praesenti litem addicito. - . .

eremodicium. , -

. -

, ,

. -

, -

-

restauratio eremodicii (D. 4. 4 7. 12).74. Litis contestatio. in iure

litis contestatio . - , -

, , -

, .

contestari litem. , , -

. --

.

,

. res in iudicium deducta, lis inchoata. - actio , - . -

.

(4. 108) :

Nam qua de re actum semel erat de ea postea ipso iure agi non poter-at. - , -, -

.

: bis de eadem rene sit actio , bis de eadem reagere non licet (Declam. 266). litis contestatio -. Lex Iulia iudiciaria iudicialegitima . Iudicia imperio continentia (. 49) - ,

.

ipso iure, .. - ,

, -

: dare oportere -. : )iudicium legitimum; ) ) ius (in ius concepta).

,

actio , - .

-

, -

.

Si vero legitimo iudicio in personam actum sit ea formula, quae iuriscivilis habet intentionem, postea ipso iure de eadem re agi non potest etob id exceptio supervacua est; si vero in rem vel in factum actum fueritipso iure nihilo minus postea agi potest, et ob id exceptio necessaria estrei iudicatae vel in iudicium deductae (, IV, 107). - , -

, -

,

, ; [] [] ,

-

[] .

, iudicia imperio continentia in factum ipso iure -, .

, ,

, , ,

.

,

in iure , - , ,

.

, dare oportere (D. 6. 1. 27). , , -

.

. ,

, -

. , -

, -

, necessaria (.. 358). , .

, -

, , ,

. -

, ,

.

Aliam causam esse novationis voluntariae, alium iudicii accepti multaexempla ostendunt. Perit privilegium dotis et tutelae, si post divortium

dos in stipulationem deducatur vel post pubertatem tutelae actio nove-tur, si id specialiter actum est: quod nemo dixit lite contestata (D. 46. 2,29). - , .

,

, -

, , -

: , .

-

in iudicio, , - . -

, .

: omnia iudicia sunt absolutoria ( ), - (4. 114).

75. . , , ,

cautio iudicatum solvi. cautio - : a) de re iudicata ; ) de redefendenda ; ) de dolomalo .

(-, ) (. 4. 91. 102). , - , -

, . -

.

24. in iudicio , , -

,

(. 4. 15). , .

76. . - -

. ,

, , , . -

,

, ,

. -

, .

. onus probandi - : ,

, , -

(D. 22. 3. 19. .; 44. 1. 1). : actoriincumbit probatio, reus excipiendo fit actor ,, , .

,

. , -

testimonia per tabulas. , , -

.

--

, (D. 10. 1. 8. 1). - , . -

(D. 2. 12. 2). , , ,

. -

, -

.

77. . - ,

.

. .

, -

.

.

,

- . -

(intentio). in iure,

in iudicio. plus minuspetitio.

.

-

.

.

re, loco, tempore, causa. - re , - , , ,

.

, .

. , , -

, , , .

actio de eo quod certo loco, - , actio utilis (D. 13. 4. 1)(. . 61). -

, . , -

, ,

.

78. . - (. 4. 53). -

, ,

,

,

.

. -

, -

, -

.

79. . , , sententia, videri sibi. : omnis condemnatio pecuniaria esse debet( ). -, ,

,

(. 4. 49-52). , , -

, -

.

litis contestatio in iure, - in iudicio :, , ( ). - -

(. . 74). , -

, . ,

, -

, . (D. 44.2. 15) , (heredi-tatis petitio) . , -

,

. -

, exceptio rei iudicatae. : ,

, .

rei iudicatae .

res iudicata pro

veritate habetur (D. 5. 1. 25) , , - . res iudicata .

:

(1) actio iudicati - ,

.

(2) exceptio rei iudicatae, .

: ) (eadem quaestio), - , (,-, , ); ) (inter easdem per-sonas). - ( litis contestatio).

-

.

80. . - , . -

, ,

restitutio in integrum ( ,

). (), . -

, -

actio iudicati (. . 79). ( -

executio personalis) - (venditio bonorum, . . 71). ( missio inbona). magister bono-rum, . (emptorbonorum) , ( ). 25.

()81. . -

. , -

, restitutio in integrum, , ..

. -

, , -

(. . 82). - , -

.

82. . :

(1) (laesio), .

(2) (iustacausa), -: a) minor aetas ( 25 ); ) quod metus1 causa; ) error (-); dolus malus (); ) ( . .).

(3) .83. . ,

, -

, .

, , ,

, , ,

,

.

-

.

26. 84. . -

-

. . (4. 82), (I. 4. 10), (olim) : Nemo alieno nomine legeagere potest . - -

. pro populo ( magistrates), pro libertate (assertor libertatis) protutela (tutor ). ( 175 . ..) - ,

. -

.

(dominus litis), .

( ) . , ,

.

85. cognitores procuratores. , ..

, ,

metus, error, dolus malus , . 383, 387, 390.)

.

, , , -

,

, ,

. -

, -

.

-

. -

(cognitor). dominus litis in iure, : (tibi cognitorem do). - ,

. -

-

(procurator ad litem). , -

, (negotiorumgestor'a . . 555), . - -

cautio de rato . , - ,

, , , ,

. , , -

. -

( ) -

. -

.

.

,

.

.

-

, procurator in rem suam , - (. . 364).

86. Advocati. , , advocati, .

27. 87. .

(ordo iudiciorum privatorum), - . -

,

, -

.

. -

, . -

-

. (. 4. 138) , . -

, -

.

.

88. . , , sim-plicia, duplicia. (prohibitoria), (restitutoria), (exhibitoria). - (interdictum -), .

-

. ,

vim fieri veto. -

-

. restituas .

, (-, ) eum, eamveexhibeas . .

,

.

,

- . -

, -

actiones in factum.89. . ,

, ,

, , .

, , , -

(arbiter), . -

( -) ' . , - - , ,

. ,

3-132

, , arbiter, - ,

, ,

; .

sponsio et restipulatio. ( - arbiter) sine periculo (.. -), cum periculo ( ).

28. 90. . I . .. ,

, ius cognoscendi, - .

(. . 273), , ( II .) . - -

.

; , - . -

cognitio extraordinaria. III . .. - , III ., ,

.

(), - . , -

- ,

.

91. . - .

evocatio - , .

. , , -

,

. -

(contumacia), . , -

, -

. .

-

. -

. . -

in iure. litiscontestatio , . 202 . .., --, (. 3. 9. 1). .

, .

,

(condemnatio ad ipsam rem, . . 80). , -

. -

(manu militari)., , -

iudex pedaneus.

29.

92. , , - ,

, , , .

, ,

cum poena. - -

, , ,

, , -

, -

.

...adversus infitiantes ex quibusdam causis dupli actio constituitur,veluti si iudicati aut depensi aut damni iniuriae aut legatorum perdamnationem relictorum nomine agitur; ex quibusdam causis sponsi-onem facere permittitur, veluti de pecunia certa credita et pecunia con-stituta; sed certae quidem creditae pecuniae tertiae partis, constitutaevero pecuniae partis dimidiae (. 4.171). - ... - no ,, , -

, ,

, , -

; , -,

; - , -

.

,

(infamia1) actio pro socio, mandati, furti . , , ,

.

infamia . . 126

, , -

, , ,

.

, , , , ,

, ,

iu siurandum in litem, , - .

93. . , , ,

, -

.

(1) -. , , ,

(. 4. 180, 181; . . 89).(2) ,

, , , iusiurandum calumniae.(3) ,

, ,

(. 4.178). - , -

.

iudiciumcalumniae. , , .

Et quidem calumniae iudicium adversus omnes actiones locum habet etest decimae partis (. 4.175). - - .

, , -

. ,

, . ,

, -

, , -

, , -

(. 4. 177-180). , -

, .

infitian-do crescit in duplum, , , , -

(I. 4.16.1; 3. 27. 7). - .

8

30. 94. . -

, -

, , .

.

, -

, -

(. . 203). , - .

95. . (vetustas).

,

, .

(. 217):

In summa tria sunt per quae inferior locus superiori servit, lex, naturaloci, vetustas: quae semper pro lege habetur (D. 39, 3. 2. pr.). - - , -

: , , - , .

, -

. ,

,

. vetustas : - ,

vetustas , - , iure facti.

Scaevola respondit solere eos qui iuri dicundo praesunt tueri ductusaguae quibus auctoritatem vetustas daret, tametsi ius non probaretur

(D. 39. 3. 26). - , ,

, .

96. . : ) , , , , -

- (.. ); ) , , , -

: , - .

: a) computatio naturalis, , , -

. , maior aetas (25-) , ; ) computatio civilis, , .

( ); - ; - ,

. 365 , , 30 .

, , -

,

, ( ). - , -

, . , , tempos utile, , tempus continuum.

31. 97. . -

, -

.

, .. -

-

, .

. -

, -

; , ( , . . 445) , - . , -

, -

. ,

, ,

.

V . - .

actiones perpetuae, 30 , actiones temporales,

, ,

.

autem actiones annis triginta continuis extinguantur, quae perpetu-ae videbantur, non illae quae antiquitus fixis temporibus limitantur (C. 7.39. 3. 2). - 30 , ,

.

98. . - , . -

, :

(1) - - .

(2) - , .

(3) - .

30 , . : , . ,

; -. ,

- ; , - , , -

, (. 267). , -

.

99. . - -

.

,

. :

(1) , - ; - .

(2) .

, , ,

, condictio indebiti; , -

, (D. 44. 2. 29).100. . , -

( , ), , - ,

.

9

32. 101. . , , -

, (,, ) .

, , -

-

,

, -

, . -

,

-

. , -

, , -

( ), , , ,

, -

.

,

.

,

.

102. . - persona. caput. caput habere.

-

,

: ) : -, ; ) : , ; ) : (patria potestas).

, caput : ) status libertatis; ) status civitatis; ) - , status familiae, .

, capitis deminutio , .

-

, , : a) ius conubii , , )ius commercii .

-

, ,

.

, ,

,

.

Qui in utero est, perinde si in rebus humanis esset custoditur, quo-tiens de commodis ipsius partus quaeritur (D. 1.5.7). - - ,

.

, XII , , -

, (D. 38. 16. 3. 9). , , -

( ) , hereditas iacens sustinet personam defuncti, (. D. 41. 1. 34). ex per-sona defuncti, .

103. . - , -

. , .

, ,

servi res sunt (Ulpianus, Regulae. 19. 1).

: -

, ,

,

, . -

. -

-

( , .

. 117). , -

, iuris gentium, . . ,, , . :

Quod attinet ad ius civile servi pro nullis habentur; non tamen et iurenaturali, quia quod ad ius naturale attinet omnes homines aequales sunt(D. SO. 17. 32). - - . , , , -

.

, , -

.

Servitus est constitutio iuris gentium qua quis dominio alieno contranaturam subiicitur (D. 1. 5. 4.1). - - , , ,

.

, persona servi, - : summa... divisio de iure personarum haec est,quod omnes homines aut liberi sunt aut servi - .

; - , ,

. , , -

,

- .

104. . ; - .

-

,

cives romani Quirites ( )1. , : -

, . , -

, hostis, , -

. -

, -

.

, Quirites , .

, , -

. ., -

.

, -

, hospitium privatum. , , , -

, , -

, . .

, -

, . -

: -

:

sacer esto, .

-

, latini, . . , IV . .. (latini veteres, latini prisci); , - ius conubii, ius commercii, - ,

.

, Julia Plautia Papiria I . . . , latini

(latini coloniarii), latinitas, ius latini . , latini luniani - (. 109).

, 212 . .. - , latini coloniarii; latini Juniani , , .

, -

, , latini, - hostes peregrini, . . , - , ,

.

, peregrinus - ,

, , mancipatio . ., -. praetor urbanus -. praetorperegrinus. , , ius gentium, ,

(. . 11-12). peregrini - civitates foederatae, . . -

, ( ) - .

peregrini dediticii, , - .

Iulia Plautia Papiria - , 212 . - : -

, , , .. ,

, ,

VI . . . , .

, , , -

peregrinitas - .

iuris gentium . , , -

, -

, .

, -

, -

-

.

, , , -

, status civitatis ,

105. . - -

, .

, (. 133), , , -

paterfamilias. paterfamilias -

persona sui iuris; , - paterfamilias (personae alieni iuris), . , -

, paterfamilias, , , - .

-

,

: , - ,

,

, -

paterfamilias .

iure naturali paterfamilias , - paterfamilias (. 117).

, -

,

100 , , , ,

, , paterfamilias . Patria potestas - (. . 145). - personaesue iuris.

33. 106. . -

:(1) , , ,

, , , ,

. , ,

, , , -

, . ,

-, ,

. I . .. -, , ,

, .

, , ,

, -

. , -

, ,

, , -

.

(2) (. 118).(3) .(4) , ,

.

107. . -

: ) , ingenui, ) - , , libertini, .

(1) -, , . -

: ) ; ) (ius suffragii); ) (ius honorum).

. -

: )praenomen ; ) nomen - , ; ) ( : -); ) - , -

, -

,

; ) , - .

, , , : Marcus(praenomen) Tullius (nomen) M jarci| f |ilius| Corneliana (triba) Cicero (cogno-men).

He , : , , -

, -

, : -.

-

ius conubii ius commercii, - testamenti factio, (testamentifactio activa) (testa-menti factio passiva).

(2) , , libertini, -

, .

-

.

-

, , I . .. - ius suffragii, - , ius honorum, , , .

, -

-

, restitutio natalium, -

(ius aureorum). , -

, -

. , , -

: , I . - . , -

-

,

: , .

-

, , -

.

, ,

: a) obsequium -, , ( - .); ) (. 447); ) bona , ;

, .

-

: praenomen nomen , - -

cognomen. , : Marcus Tullius Marci libertus Hermodorus.

, -

, , -

, ,

.

restitutio natalium ,

, .

108. . (capitis deminutio maxima). - , , , -

.

, , postliminium, iuspostliminii, , , .

-

, , trans Tiberim, ,

. , -

, ,

, .

,

, -

. , -

, aquae et ignis interdictio; ,

.

,

(capitis deminutio media), , , , ,

..

,

. -,

. -

Papia (, , ) -.

-, -

, .

ingenui libertini - actio praeiudicialis.

Visellea 24 . .. -, .

34. latini109. latini. , latini

, , , latini veteres,latini prisci. latini - latinitas, - . latini . , I . . . - ,

latini , - latinitas .

, latini. , -, Lex Iunia Norbana (19 . . .) , , -,

.

, latini :) , ,

: ,

, ; , , - , ;

) ;

) latini , ;

) , Iunia Norbana.

110. latini . - latini , , latini veteres, latini coloniarii latini Iuniani.

, -

, ius honorum, , , , , .

,

, -

, ius suffragii , . latini veteres, -

, ius conu-bii, ius commercii. , ius conubii, ius com-mercii, , , latini Iuniani. : , vivunt utliberi, moriuntur ut servi; , - : , - latini Iuniani, , , -

(iure peculii) (. . 117), - .

, -

.

111. . . -

) , -

, ) , - . ,

latini veteres, . -

, -

. I . . . latini veteres, , , -

. -

,

. Latini Iuniani , -

, ..

latini coloniarii III . . . . latiniIuniani .

35. 111-. . -

-

, -

, ,

. . -

: ) ; ) aquae et ignis interdictio ; ) - .

112. . - . , ,

, hostes, . -

: - cognomen ; .

-

.

leges provinciae, -.

, -

, , -

, -

. praetor peregrinus ius gentium (. nn.ll 12).

113. . ) , - , , ) ,

(- cives sine suffragio). , , -

, , -

, . -

,

(vicesima hereditatis), , .

36. 114. . -

. -

. , , -

(servi publici), , , . .

, -

, , -

. -

. , -

, , -

, .

, ,

,

, , ,

, , -

-

,

. -

.

, -

, ,

, ,

-

, , , ,

, servipro nullis habentur -. ,

, ..

favor libertatis, - , -

, -

.

, , -

,

.

115. . (1) - , ,

. ,

,

, ,

, , , ,

.

(2) - -: , -, , . -

,

, -

. , infansconceptus pro nato habetur (. 102), , . -

favor libertatis.(3) , , , ,

.

, ,

, ,

(pretii participant gratia), .

'-

, trans Tiberim, ,

, : (. 108).

. -

(servi poenae)., , (in ferrum,ad bestias) , (in met-allum). 52 . . . , - , ,

.

116. . - servi res sunt ( ) , , -

.

; , pro nullis habentur ( - ).

^

, , -

. , , -

,

, .

,

, -

.

, , , .

, matrimonium. contu-bernium, .

-

, (. 221), (. 406). : -, . . , , -

, , -

, -

, .

. -

: servus Marci servus Tullii -, servus nullius, , ,, , .

, ,

, . ,

,

in dominica potestate , patria potestate - , .

. -

.

-

. Petronia ( . .) ; I . . . , , . II . . . - sine causa -, , .

, ,

,

, :

,

.

, . -

,

.

117. . , - , , , . , -

, , ,

, . , -

-

.

instrumentum vocale, , , -

. -

ex persona domini, . -

, . , -

.

,

, ,

-

, II . :

Melior condicio nostra per servos fieri potest, deterior fieri non potest(D. 50.17.133). - , .

, , ,

.

, -

, , , -

, . -

. -

, , , -

, -

, iure naturali ,

. ,

,

,

, . -

.

, obligationaturalis . - ,

, -

, , -

. , ex contractibus... naturaliter et obligantur etobligant (D. 44. 7. 14; . . 283).

-

, ,

, , , , -

. -

,

, -

.

, -

- , -

, . -

,

,

actiones adiecticiae qualitatis. :(1) Actio institoria, , -

(institor ).(2) Actio exercitoria, - -

(exercitoria ; - magister navis).

(3) Actio quod iussu ( ), , ,

, .

(4) Actio de in rem verso, , -, - (in rem domi-ni versum est).

,

, , -

.

, , -

. -

: , , (servi vicarii) ,

. -

, peculium, , peculium - . ,

,

peculium.,

-

, .

obligato naturalis actio de peculio - (D. 15. 1.5. 1.4).

, ,

extraordinem . -, praefectus urbi - , , -

, .

, -

, -

.

-

. ,

(Ulp. Regulae, 20. 16).118. . -

(manumissio). . -, -

manumissio testamento, . . . -

, -

issus populi, , . -

(. 240).Manumissio testamento : )

: servus meus Stichus liber esto, - ispo iure , . . ; ) -

, ; ) - () (. 398) (-

, ,

. .).

manumissio censu: , - (. 108), - . -

.

,

-

. manumissio vindicta - , vindicatio in libertatem, legisactio per sacramentum.

, , ,

(, ) , assertor in libertatem, - , vindicta : hunc hominemex iure Quirtium liberum esse aio. -, ( ) , ( ). .

: assertor'a , - , vindicatio in libertatem .

-

: (manumissio inter amicos), - (manumissio per epistolam). iure civili.

, in libertate morari. , , , -

.

Junia Norbana in libertatemorari latinitas latinitas . latini luniani, (. ) , - , -

,

.

,

: , , , , 20 . (D. 40. 8; . 7. 22); , .

IV . .. - .

, -

.

,

.

-

,

-

, -

. -

I . . . lex Aelia Sentia (4 . . .) -

:(1) , 30 , , -

20 , de causisliberalibus .

(2) , , peregrini dediticii .

(3) , in fraudem creditorum, . . , ,

.

lex Fufia Caninia , - : , 3- , 2-, 10 ; 30 1/3, 100 1/4, 500 1/5; - 100 .

Fufia Caninia , Aelia Sentia -

, 20 , in fraudem cred-itorum.

(. 107).

, (revoca-tio in servitutem propter ingratitudinem).

37. 119. . -

. -

, . -

,

. -, -

, -

-

. ,

,

, .

, colonus -. , colonus , , -

- .

colonus .

,

, - -

, , -

(colonia par-tiaria), . , , -

-

, ,

, .

-

. -

. ,

,

, capitatio terrena, . -

. -

; -

, .

, ,

322 ., - . , -

, 357 , .

, -

, -

, ; servi terrae ipsius,glaebae adscripti. ,

vindicatio . , , , -

, .

120. . : ) , ; ) -,

; ) 30 , .

, , -

.

121. . - -

: - .

, -

, -

, -

.

38. Capitis deminutio122. capitis deminutio. -

(. . 102) capitisdeminutio. capitis deminutio . , ,

, () : , - , . -

iure naturali, - .

capite minutus , - , iure gentium. -, status familiae, , , , iure civili, .

, capitis deminutio , permutatio status. capitis deminutio: , capitio deminutio max-ima, capitis deminutio media, , -, capitis deminuto minima.

123. capitis deminutio. capitis deminutio - .

Capitis deminutio maxima - . , , , postliminium (.108) capitis deminutio maxima , .

, , , lexCornelia ( ), ,

.

capitis deminutio media .

capitis deminutio minima , . -

, persona sui iuris persona alieni iuris: sui iuris cum manu, arrogatio, . , alieni iuris - : in patria potestate cum manu, adoptio, in mancipium ( ). Capitisdeminutio minima , persona sui iuris mancipium , , persona sui iuris , mancipium . , capitis deminutio , , , -

, .

, capitis deminutio, - , capitis deminu-tio, capitis deminutio minima.

124. capitis deminutio -. capitis deminutio - capite minutus (. 133). , . Manus, sine manu, , capitus deminutio minima, , .- . , -

cum manu sine manu, capitis deminutio - .

capitis deminutio . capitisdeminutio : , , ,

capitis deminutio: , . transTiberim, , (. 108), arrogatio cum manu. - sui iuris, capitis deminutio, . alieni iuris, , -, paterfamilias, -

.

: , , -

, capite minu-tus - capitis deminutio , .

capitie minutus'a. , capitis deminutio

arrogatio, actio depeculio , - . capitis deminutio minima in integrum restitutio, - capite minutus, , persona alieni iuris, . capitis deminutio media max-ima , in integrum restitutio, , capite minutus'a, - , .

, -

capitisdeminutio, capite minutus: , - ,

peculium castrense peculium quasi castrense, bona adventicia(. 145), capitis deminutio minima -: , sui iuris, peculi-um castrense, peculium quasi castrense bona adventicia , , - alieni iuris , capitis deminutio - capite minutus. capitis deminutio media .

39. capitis deminutio -

.

: a) intestabilitas; ) infamia;) turpitude

125. Intestabilitas. Intestabilitas ,

(mancipatio, nexum, testamentum per aes et libram . . 196, 457, 240), - .

intestabilitas , - (carmen famosum).

-

,

,

. -

intestabilitas .126. Infamia. Infamia , -

-

.

, . . , -

, , -

.

.

, infamia - . , infamia immediata, ( , . .), - , -

. : iudiciapublica actio furti, vi bonorum raptorum, iniuriarum, doli, pro socio, tutelae,mandati, depositi. actiones famosae,a infamia mediata. infamia immediata, infamiamediata, - (procurator), , .

127. Turpitude Turpitudo , , , ., -

.

10

40. 128. .

. -

, ,

, .

,

-

. , -

,

. .

, , ,

-

, , -

.

-

, -

.

129. . - : (sodal-itates, collegia sodalicia), (fabrorum,pistorum). XII - ,

.

: collegia apparitorum, . . -, , ,

, collegia funeraticia; collegia publicanorum, - : , ,

,

, .

, -

, a collegia publicanorum . , -

-

.

, -

(, ), , . -

, ( .. ) -, ius civile , ,

,

, societas, . . , - , -

, , , , -

.

-

.

( , ) - . ( - .. ) , , -

, ,

,

, dominium ex iureQuiritium , - . , ,

, -

, , -

. , , ,

, .

, , ,

-

, .

-

-

; ,

, -

. .

-

.

, -, , -

, . . , ,

, -

.

-

: ,

actores, . -

, privatae personae. , ad exemplum rei publicae (D. 4. 4.

1.1), -.

, , ,

- -

. ,

actores , , -

.

-

. , ,

, fiscus, , -, aerarium, , fiscus - . -

. , -

,

princeps'a. privilegia fisci, - ; - , -

.,

, , -

.

41. 130. .

.

, :(1) ,

. : civitates enim privatorumloco habentur (D. 50. 16. 16).

(2) - : in decurionibus velaliis universitatibus nihil refert, utrum omnes iidem maneant, an pars maneat, velomnes immutati sint -, , , -

(D. 3. 4. 7. 2).(3) ,

,

] :4-132

, , : si quid uni-versitati debetur, singulis non debetur, nee quod debet universitas singuli debent,. ., - , -

; , , (D. 3.4. 7.1).

(4) ,

.

, ,

, -

.

, -

, -

. -

,

, possessio (D. 41. 2. 1.22; D. 41. 2. 2. 2). , . : quidenim municipes dolo facere possunt (D. 43.15.1) - ( - , . . ).

, , -

, , . ,

,

II . .. (D. 34. 5.20). , -

(. 8. 6.). , -

, , ,

, -

, , , -

.

,

, , ,

. -

, -, ,

. 1 . . ., - , -

. ,

(lex Julia de collegiis), -, , , .

, collegium licitum, - , ex senatus consulto coire licet. , , --

, , -

.

, ,

, , -

: - , .

collegia licita . - -

.

-

, .

, -

. -

,

-

. , ecclesiae, - , privilegiafisci. piaecausae , . . - .

11

42. 131. .

.

, , (ius-tum matrimonium) .

-

, -

.

, patria potestas, , -, paterfamilias. paterfamilias.

, , paterfamilias, : , in manu mariti, . . , in patriapotestate, , cum manu , paterfamilias, , , , : , . . paterfamilias sui.

paterfamilias ,persona sui iuris. personae alieni iuris (. . 105). , - loco filiae, locosororis, . . , , - .

patria potestas . - paterfamilias.

132. Familia. , , paterfamilias ,

familia1. , - ,

, , -

paterfamilias , , - , . -

paterfamilias . , -

paterfamilias : manus, -,

.

patria potestas paterfamilias: paterfamilias, -, , in patria potestate, capitisdeminutio, , , ( - ) .

, paterfamilias patria potestas , paterfamilias in manu , paterfamilias, persona sui iuris, - ; paterfamilias - .

, , , -

paterfamilias . , , , patria potestas paterfamilias , , , paterfamilias , patria potestas, , -, :

Pater autem familias appellatur qui in domo dominium habet rectequehoc nomine appellatur, quamvis filium non habet (D. SO. 16.195). -- [ } , - , ,

.

43. 133. .

, patria potestas , -

:

, paterfamilias - , -

paterfamilias. , -

familia , .

, paterfamilias . , - , paterfamilias -, paterfamilias . , ,

.

.

paterfamilias, cum manu, paterfamilias, in patria potestate, - , , . -

, , , -

, , .

, paterfamilias. - , .

, -

patria potestas,

paterfamilias, - , ,

paterfamilias. - (1+1), (1+2), . .

134. (gens). agnati , , - , , -

paterfamilias, -, ,

, gens. Gens , paterfamilias, , -

, nomen gentilicium, , sacra gentilicia, , , . Quintus Mucius Scaevola, , :

Gentiles sunt inter se qui eodem nomine sunt... qui ab ingenuis oriundisunk., quorum maiorum nemo servitutem servivit, qui capite non suntdeminuti (Topica, 6. 29). - -, , ,

-

capitis deminutio.

patria potestas , - , , , , ( - ) gens.

135. . - patria potestas : , , -

. -

,

, -

--

,

ius gentium, , . , , -

, . -

-

.

-

, .

12

44. 136. . -

, , -

-

,

. cum manu,

, , . -

capitis deminutio : persona suiiuris, , cum manu, persona alieni iuris. in potestate -, , , manus paterfamilias, in patria potestate, , -, .

sine manu,

: , -

, ; .

,

, -

? - paterfamilias?

. :

, manus , cum manu.

III . .. ,

coniunctio maris et feminae, consortium omnis vitae, divini et humaniiuris communicatio (D. 23.2.1). - , , .

,

cum manu, sine manu divini et humani iuris

communcatio: , - , -

. cum manu , -, -, divini et humani iuris communicatio .

cum manu , materfamilias, (D. 50. 16. 46. 1), , - , , cummanu. (II . . .) sine manu . -, II . .. sine manu .

sine manu - . XII manus -

. , ,

iustum matrimonium, manus. - XII , - sine manu: , - , manus usurpatio trinoctii , - , manus mar-iti. , , usurpatio trinoctii, - sine manu. , sine manu - XII .

sinemanu? , , . , -

, ius conibii XII Canuleia 445 . . . - , , -

. , -

cum manu .

-

, cum manu sine manu . cum manu - , . sinemanu : - ( , ), ,- , : - ,

, patria potestas. sinemanu .

, -

: cum manu, - ,

, , . sine manu (divortium), - , (repudium).

sine manu , , -, ,

.

.

,

,

,

.

Lex Iulia de adulteriis (18 . . .) (adulterium), , , -

, .

adulterium, , , , ,

. -

-

, -

inaequale coniugium, . , liberi naturales, (vulgo concepti) -, . .

.

lex Iulia de maritandis ordinibus, 18 . . ., 4 . . ., lex Papia Poppea 9 . . . ( lexIulia et Papia Poppea) 25 60 20 50 , -, : (-libes), , , (orbi) , .

-

: , , - , . -

, , iustrium liberorum, , . ,

, , , caducum

, ,

. , -

, , ,

IV . . ., . (. . 139) -

sine manu - . cum manu - .

137. . - (sponsalia). alieni iuris - patresfarnilias . - patresfarnilias . (. 433): patresfarnilias - , -

, -

, patresfarnilias ,

.

, -, -

.

sponsalia - . -

sponsalia infamia - .

, , spon-salia, - (arrhae sponsaliciae, donatio ante nuptias); . IV . donatio ante nuptias - (osculum): osculo interveniente .

138. manus. manus, - : a) confarreatio, ) coemptio, ) usus.

(1) Confarreatio, , (, ) , . -

panis farreus, , - , . -

certis verbis pontifex maximus flamen Dialis , , , 10 (). , , per confar-reationem, , rex sacrorum flamen Dialis.

(2) Coemptio , , - . , -

, . , -

, -

in mancipio, mancipatio. ,-, , ,

, , .

, , -

, coemptio - :

, libripens, - mancipatio (. 196), paterfamilias , -, persona alieni iuris, : an tu mini materfa-milias esse velis , , ,

. , , : ubi tu Gaius, ibi ego Gaia (Cicero, ProMurena. 12. 27). , - mancipatio paterfamilias , , , .

(3) Usus - .

usus. usus

, -

, , . -,

I . .. per confarreationem. - , , 23 . .. , - , per confarreationem, - , manus ( ), , , ,

(Tacitus, Annales. 4. 16). , - confarreatio .

Coemptio, , (1. 113. 114). , III , - ().

-

(consensus facit nuptias - ) (D. 35. 1.15), , , deductio feminae in domum mariti. : virabsens uxorem nubere potest, femina absens nubere non potest (Sent. 2. 19. 8).

139. . - , -

. ,

. -

,

, -

.

, , , -

14 12 . .

paterfamilias. , persona sui iuris; sui iuris , auctoritastutoris.

: alieni iuris , , pater-familias paterfamilias , , - paterfamilias. paterfamilias, , , - patria potestas , in patria potestate , , . , , ,

, . -

, . -

paterfamilias. , -

, .

, ,

paterfamilias, . , -

paterfamilias, paterfamilias . Iulia (4 . . .) paterfamilias . paterfamilias, . , , , -

-

, : sui iuris, , , , auctoritas tutoris, , ,

.

-

ius conubii ( , . 102). -

( ), , -

. , lex Canuleia (445 . . .) - .

, lex Iulia (18 . . .), , Iulia -.

, , , ,

: ,

, -, ; - consobrini, . . , , ; , , -

, , -

, . .

.

-

, -

.

, , -

. Lex Iulia de adulteriis - , , .

45. 140. cum manu.

cum manu sinemanu. cum manu , , , manus mariti ( paterfamilias, alieni iuris), patria potestas . , , ,

. (in mancipium). .

, , -

. , , persona suiiuris, . , , , -

, .

, -

heres sua, , , - , . , ,

, , .

. -

,

, , , , , -

. , , -

, .

141. sine manu. sine manu. sine manu - , .

in patria potestate, . - sua heres paterfamilias, - . sine manu personasui iuris, persona sui iuris . , , , persona sui iuris, , , , -

. -

. ( , - )., III . .. , , , , donatio convalescit, .. (D. 24. 1. 32).

-

, -

. , -

(. 126), beneficium competentiae