กาพย์�ห่�อโคลง ประพาสธารกาพย์�ห่�อโคลง ประพาสธารทองแดง ทองแดง

เจ้�าฟ้�าธรรมธ�เบศร เจ้�าฟ้�าธรรมธ�เบศร ((เจ้�าฟ้�าก��งเจ้�าฟ้�าก��ง))

โดย์โดย์......คร ณั"ฎฐา บ"วอ�นทร�คร ณั"ฎฐา บ"วอ�นทร�

ผลการเร(ย์นร �ท()คาดห่ว"งผลการเร(ย์นร �ท()คาดห่ว"ง ร �และเข้�าใจ้วรรณัคด(เร,)องท()อ�าน พ�น�จ้

ค�ณัค�าด�านเน,-อห่า วรรณัศ�ลป. ส"งคม ค�ณัธรรมท()

ปรากฎในเร,)องและม(ท"กษะการส,)อสารท()ส"มพ"นธ�

สอดคล�องก"บเร,)องท()อ�าน โดย์ประย์�กต์�ใช้�ในช้(ว�ต์ประจ้2าว"นได�

อย์�างถู กต์�องเห่มาะสม

• กาพย์�ห่�อโคลงน�ราศธารทองแดง เป5นพระน�พนธ�กาพย์� ห่�อโคลง ข้องเจ้�าฟ้�าธรรมธ�เบศร เป5นบทน�ราศท()ไม�ได�พรรณันาถู6งการพรากจ้ากคนร"ก แต์�พรรณันาถู6ง ธรรมช้าต์� ส"ต์ว�ป7า และพ,ช้พ"นธ��แทรกด�วย์โคลงกลบทเป5นบางบท นอกจ้ากจ้ะม(ความไพเราะด�าน บทประพ"นธ�แล�วย์"งให่�ความร �เร,)องธรรมช้าต์�ว�ทย์าต์ามความเห่8น ข้องคนในสม"ย์น"-นพอสมควร

ประวั�ติ�ผู้�แติ ง• สมเด8จ้เจ้�าฟ้�ากรมข้�นเสนาพ�ท"กษ� มี�พระนามีเดิ�มีวั า เจ้�าฟ้�าธรรม

ธ�เบศรไช้ย์เช้ษฐส�ร�ย์วงศ� หร�อขานพระนามีกั�นโดิยทั่��วัไปวั า เจ้�าฟ้�าก��ง

• เจ้�าฟ้"าธรรมีธ�เบศรประสูติ� พ.ศ.๒๒๔๘ ในแผู้ นดิ�นสูมีเดิ+จ้พระเจ้�าอย ห�วัทั่�ายสูระซึ่-�งเป.นพระป/ติ0ลา (ล0ง ) ของพระองค์3 ทั่รงเป.นพระราชโอรสูของสูมีเดิ+จ้พระเจ้�าอย ห�วับรมีโกัศหร�อสูมีเดิ+จ้พระบรมีราชาธ�ราชทั่�� 3 กั�บกัรมีหลวังอภั�ยน0ช�ติ พระมีเหสู�ใหญ่ ทั่รงมี�พระอน0ชาติ างพระมีารดิา ๒ พระองค์3 ค์�อพระเจ้�าลกัเธอเจ้�าฟ้"าเอกัทั่�ศ และ พระเจ้�าลกัเธอเจ้�าฟ้"าดิอกัเดิ��อ

• ล0ศ�กัราช ๑๑๐๓ ป:ระกัา ติร�ศกั พ.ศ . ๒๒๘๔ เจ้�าฟ้"าธรรมีธ�เบศร3 ไดิ�เข�าพระราชพ�ธ�อ0ปราชาภั�เษกัเถล�งถวั�ลยราชสูถ�ติ ทั่��พระมีหาอ0ปราช เป.นกัรมีพระราชวั�งบวัรสูถานมีงค์ล (วั�งหน�า ) และอภั�เษกัสูมีรสูกั�บเจ้�าฟ้"าหญ่�งอ�นทั่สู0ดิาวัดิ� เมี��อเป.นกัรมีพระราชวั�งบวัรสูถานมีงค์ลและ พระองค์3ไดิ�เป.นนายกัองกัารปฎิ�สู�งขรณ์3 วั�ดิพระศร�สูรรเพชญ่3และวั�ดิอ��นๆ มีากัมีาย

• เจ้�าฟ้�าธรรมบ�เบศร�ทรงพระปร(ช้าสามารถูห่ลาย์ด�าน โดย์เฉพาะด�านวรรณักรรม พระองค�ทรงเป5นกว(ท()ย์�)งให่ญ่�ในสม"ย์กร�งศร(อย์�ธย์าพระองค�ห่น6)ง พระองค�ท�านส�-นพระช้นม�เพราะเห่ต์�ท()ม(ผ �ไปกราบท ลว�าพระองค�ลอบเป5นช้ �ก"บเจ้�าฟ้�าน�)ม ห่ร,อ เจ้�าฟ้�าส"งวาลย์�ซึ่6)งเป5นเจ้�าจ้อมข้องพระราช้บ�ดา (สมเด8จ้พระเจ้�าอย์ �ห่"วบรมโกศ)จ้6งทรงลงพระอาญ่าเฆี่()ย์นจ้นส�-นพระช้นม�พร�อมด�วย์เจ้�าฟ้�าส"งวาลย์� แล�วน2าพระศพ ไปฝั>งย์"งว"ดไช้ย์ว"ฒนาราม

• ผลงานด�านวรรณักรรมท()พระองค�ทรงน�พนธ�ไว�น"-นจ้"ดเป5นวรรณักรรมอ"นเลอค�า โดย์เฉพาะค2าประพ"นธ�ประเภทกาพย์�ห่�อโคลงด จ้ะม(มากกว�างานพระน�พนธ�ช้น�ด อ,)น ๆ งานน�พนธ�ท()เห่ล,อจ้นบ"ดน(-ม(ท()รวบรวมได�ด"งน(-

• - กาพย์�แห่�เร,อ • - บทเห่�เร,)องกาก( ๓ ต์อน - บทเห่�ส"งวาสและเห่�ครวญ่

อย์�างละบท• - กาพย์�ห่�อโคลงน�ราศธารโศก - กาพย์�ห่�อโคลงน�ราศธาร

ทองแดง• - น"นโทปน"นทส ต์รค2าห่ลวง - พระมาล"ย์ค2าห่ลวง• - เพลงย์าวบางบท

( )

( )

ในกรณั(ม(ค2ามากพย์างค� เก�นแผนบ"งค"บต์�องรวบเส(ย์งค2าน"-นให่�ส"-น

0 0 / 0 0 0    0 0 0 / 0 0 0แบ�งจ้"งห่วะการออกเส(ย์งด"งน(-ค2าส�ดท�าย์วรรคท()เป5นค2าเส(ย์งจ้"ต์วา ต์�อง

เอ,-อนเส(ย์งส งเป5นพ�เศษ

ย์ งทอง / ย์�องเย์,-องย์�าง ร2ารางช้าง / ช้�างฟ้7าย์ห่างปากห่งอน / อ�อนส2าอาง ช้�างร2าเล�น / เต์�นต์ามก"น

ต์"วอย์�าง

การอ�านควรเว�นวรรคข้องค2าด"งน(-

ค2าท�าย์ออกเส(ย์งส ง

0 0 / 0 0 0      0 0 / ( 0 0 )

ค2าท�าย์วรรคท()ใช้�ค2าเส(ย์งจ้"ต์วา ต์�องเอ,-อนเส(ย์งให่�ส งเป5นพ�เศษเอ,-อนวรรคห่ล"งบาทท() 2 ให่�เส(ย์งต์2)ากว�าปกต์�

กรณั(ม(ค2ามากพย์างค�เก�นแผนบ"งค"บต์�องรวบเส(ย์งค2าน"-นๆ ให่�ส"-นเข้�า

ต์"วอย์�าง

ร2าเล�น / เต์�นงามห่ง�า ปDกป�องเป5นเพลง ฯ

ย์ งทอง / ย์�องย์�างเย์,-อง ร2าฉวางราย์ร�าย์ / ฟ้7าย์เฟ้F) องห่าง เฉ�ดห่น�าปากห่งอน / อ�อนส2าอาง    ลาย์เล�ศ

  แต์�งโดย์ใช้�กาพย์�ย์าน( ๑๑ สล"บ ก"บโคลงส()ส�ภาพ โดย์กาพย์�และโคลง จ้ะต์�องม(เน,-อความอย์�างเด(ย์วก"น ค,อ วรรคท() ๑ ข้องกาพย์�ย์าน( ๑๑ ก"บบาทท() ๑ ข้องโคลงส()ส�ภาพ บรรย์าย์ข้�อความอย์�างเด(ย์วก"น ห่ร,อบางท(ให่�ค2าต์�นข้องวรรคข้องกาพย์� ก"บค2าต์�นข้องบทโคลงเป5นค2าเห่ม,อนก"น

เสูดิ+จ้โดิยชลมีารค์หร�อทั่างเร�อจ้ากัอย0ธยาไปติามีแมี น@AาปBาสู�กั

สูระบ0ร�

อย0ธยา

พระพ0ทั่ธบาทั่เสู�นทั่างบกั

ไปพระพ0ทั่ธบาทั่

ลพบ0ร�

ท�าเร,อ

5           เท()ย์วเล�นเป8นเกษมส�ข้แสนส�)งสน�กปล�กใจ้ห่ว"ง

เร�งร�าย์ผาย์ผาดผ"ง ห่"วร�กร,)นช้,)นช้มไพรฯ           ส�ข้เกษมเปรมห่น�าเห่ล,อบ ล,มห่ล"ง

แสนสน�กปล�กใจ้ห่ว"ง ว�)งห่ร(-เด�นร�าย์ผาย์ผ"น ย์"งช้าย์ป7าห่"วร�อร,)นช้,)นช้(- ส�องน�-วช้วน

แล ฯ

20          เล(ย์งผาอย์ �ภ เข้าห่นวดพราย์เพราเข้าแปล�ปลาย์

ร ปร�างอย์�างแพะห่มาย์ ข้นเห่ม8นสาบ ห่ย์าบเห่ม,อนก"น ฯ 

          เล(ย์งผาอย์ �พ�างพ,-น ภ เข้าห่นวดภ �ด เพราเข้า ไปล�ท�าย์ร ปร�างอย์�างแพะเอา มาเปร(ย์บข้นเห่ม8นสาบห่ย์าบร�าย์ กล�)นเกล�า

เห่ม,อนก"น ฯ

ช้,)อไทย์ :: เล�ยงผู้า อ"งกฤษ :: SEROWว�ทย์ศาสต์ร� :: Capricornis sumatraensisล�กษณัะ ร ปร�างคล�าย์แพะ แต์�ไม�ม(เครา ข้นห่ย์าบและย์าวกว�าส(ด2าเก,อบท"-งต์"ว ห่ ย์าวเห่ม,อนลา ม(เข้าท"-งต์"วผ �และต์"วเม(ย์ เข้าย์าวประมาณั - 48 น�-ว โคนเข้าม(ห่ย์"กเป5นวงรอบ ๆ ปลาย์เข้ากลมเร(ย์วโค�งไปข้�างห่ล"งเล8กน�อย์ เท�าข้องม"นแข้8งแรงมาก ก(บเท�าแข้8งแกร�ง ส"-นเห่มาะท()จ้ะกระโดดไปต์ามห่น�าผา ม(ต์�อมอย์ �ห่น�าน"ย์น�ต์า ร ต์�อมให่ญ่�

เล(ย์งผา

27 กระจ้งกระจ้�ดเต์(-ย์ ว�)งเร()ย์เร()ย์น�าเอ8นด

เห่ม,อนกวางอย์�างต์าห่ ม(เข้(-ย์วน�อย์ สร�อย์แนมสอง ฯ 

         กระจ้งกระจ้�ดห่น�า เอนด เด�นร�อย์เร()ย์งามต์ร กระจ้�อย์เห่ม,อนกวางอย์�างต์าห่ ต์(นก(บม(เค()ย์วข้าวน�อย์ช้�อย์ แนบข้�าง

เค(ย์งสอง ฯ

28 ฝั งล�งให่ญ่�น�อย์กระจ้� �ย์ ช้ะน(อ� �ย์อ� �ย์ร�องห่า

ฝั งค�างห่ว�างพฤกษา ต์�างโจ้นไล�ไข้ว� ปลาย์ย์าง ฯ 

  ฝั งล�งย์วบย์าบต์�น พวาห่นาฝั งช้ะน(ม()ก �ห่า เปล�าข้�างฝั งค�างห่ว�างพฤกษา มาส �ครอกแครกใส�ไข้ว�คว�าง โลดเล(-ย์ว

โจ้นปล�ว ฯ

ช้,)อไทย์ ล�งแสูมีช้,)ออ"งกฤษ Long-tailed Macaqueช้,)อว�ทย์าศาสต์ร� Macaca fascicularis ล�งแสมเป5นล�งท()ม(ห่างย์าวท()ส�ดในบรรดาล�งท"-ง 5 ช้น�ดท()พบได�ในบ�านเรา บางท(ก8เร(ย์กว�าล�งห่างย์าว เน,)องจ้ากเป5นล�งท()พบได�บ�อย์ต์ามป7าแสม และป7าช้าย์เลน เข้าจ้6งเร(ย์กม"นว�า"ล�งแสม " อ�านว�า ล�ง- สะ-แห่ม อย์�าอ�านว�า ล�ง-แสม อาห่าร ::อาห่ารต์ามธรรมช้าต์�ข้องล�งแสมก8ค,อ แมลง และส"ต์ว�เล8กๆ ย์อดไม� และ ผลไม�ป7า พวกท()อาศ"ย์อย์ �ต์ามป7าช้าย์เลน ห่ร,อต์ามล2าแม�น2-าก8จ้ะลงน2-าจ้"บ ป ก�นเป5นอาห่าร ม(คนเล�าว�าม"นใช้�ห่างแห่ย์�เข้�าไปในร ป พอป ห่น(บห่างม"นก8ด6งป ข้6-นมาก�น แต์�ห่ากโช้คร�าย์ไปพบป ต์"วโต์ๆ ม"นคงห่น(บห่างข้าดเป5นแน� ล�งแสมว�าย์น2-าได�ด( พฤต์�กรรม :: เป5นล�งท()อย์ �รวมก"นเป5นฝั ง ต์"-งแต์� - 56 ต์"ว ไปจ้นถู6งใกล�ๆ ห่ล"กร�อย์ ม(จ้�าฝั งซึ่6)งเป5นล�งต์"วผ �ข้นาดให่ญ่�ท()เข้�มแข้8งเป5นห่"วห่น�า และด�วย์ต์2าแห่น�งน(-ม"นจ้6งม(ส�ทธ�ผสมพ"นธ��ก"บต์"วเม(ย์ในฝั งมากท()ส�ด ต์"วเม(ย์ออกล ก คร"-งละ 1 ต์"วการแพร�กระจ้าย์ พบได�ในภาคกลาง ภาคต์ะว"นต์ก ภาคต์ะว"นออกและในภาคใต์� ส�วนให่ญ่�พบต์ามช้าย์ฝั>) งทะเล และต์ามร�มแม�น2-า พบได�ต์ามว"ดต์�างๆ และใกล�ช้�มช้น ส�วนให่ญ่�เป5นล�งท()ช้อบก�อป>ญ่ห่าให่�คนมากท()ส�ด เช้�น ท()เข้าว"ง จ้"งห่ว"ดเพช้รบ�ร( เป5นต์�นเส(ย์งร�อง ส�วนให่ญ่�จ้ะร�องพย์างค�เด(ย์ว ครา ... ( ล�งแสมเป5นส"ต์ว�ป7าค��มครอง )

44          ง เข้(ย์วร"ดต์�๊กแก ต์�๊กแกแก�คางแข้8งข้ย์"น

ก"ดง ง ย์�)งพ"น อ�าปากง�วงล�วงต์"บ ก�น ฯ          

ง เข้(ย์วแลเห่ล,)อมพ�น พ�ษพล"นต์�๊กแกคางแข้8งข้ย์"น คาบไว�ก"ดง ง เร�งพ"น ข้นดเคร(ย์ดปากอ�าง จ้6งได� ลากล�วงต์"บก�น ฯ

45          ย์ งทองย์�องเย์,-องย์�าง ร2ารางช้างฟ้7างปลาย์ห่าง

ปากห่งอนอ�อนส2าอาง ช้�างร2าเล�น เต์�นต์ามก"น ฯ 

         ย์ งทองย์�องย์�างเย์,-อง ร2าฉวางราย์ร�าย์ฟ้7าย์เฟ้F) องห่าง เฉ�ดห่น�าปากห่งอนอ�อนส2าอาง ลาย์เล�ศร2าเล�นเต์�นงามห่ง�า ปDกป�องเป8น เพลง ฯ

48         ไก�ฟ้�าอ�าสดแสง ห่"วส�กแดงแทงเด,อย์แนม

ปDกห่างต์�างส(แกม ส(แต์�มต์�างอย์�าง วาดเข้(ย์น ฯ 

          ไก�ฟ้�าห่น�ากล2)ากล�า ปากแห่ลม

ห่"วแดงแฝังเด,อย์แนม เน,)องแข้�งปDกห่างต์�างส(แกม ลาย์ลวดต์"วด�างอย์�างคนแกล�ง แต์�งแต์�มข้(ด เข้(ย์น ฯ

52          ด ห่น ส �ร ง ง ส�ดส �ห่น ส �ง ห่น ง

ส �ด อย์ � ร ปง ท �ห่น ม ท ฯ          

ด ง ข้ �ฝั�ดฝั � พร พร ห่น ส �ร ง ง ส�ดส �ง ส �ห่น ห่น ส � ง อย์ �ห่น ร �ง ง ร � ร ปท �ม ท ฯ

54        นกแก�วแจ้�วเส(ย์งใส คลอใคล�ค �ห่ม �สาล�กา

นกต์"-วผ"วเม(ย์คลา ผาแข้กเต์�าเห่ล�า โนร( ฯ 

          นกแก�วแจ้�วร()ร�อง เร�ห่าใกล�ค �ห่ม �สาล�กา แวดเคล�านกต์"-วผ"วเม(ย์มา สมส �ส"ต์วาผ�าแข้ก เต์�าพวกพ�องโนร( ฯ

63           กะจ้าย์สย์าย์ซึ่ร�องนางผ�าสไบบางนางส(ดา

ห่�อห่�อย์ย์�อย์ลงมาแต์�ค�า ไม�ให่ญ่�ส ง งาม ฯ 

          กะจ้าย์สย์าย์คล()ซึ่ร�องนงพงา

สไบบางนางส(ดา ห่�อห่�อย์ย์,)นเล,-อย์เฟ้F- อย์ลงมา โบย์โบกแต์�ค�าไม�ให่ญ่�น�อย์ แกว�ง

เย์,-องไปมา ฯ

86          ห่"วล�งห่มากลางล�งต์�นลางล�งแลห่ ล�ง

ล�งไต์�กะไดล�งล�ง โลดคว�าประสา ล�ง ฯ

          ห่"วล�งห่มากเร(ย์กไม� ลางล�งลางล�งห่ ล�งล�ง ห่ลอกช้ �ล�งไต์�กะไดล�ง ล�งห่�มล�งโลดฉวย์ช้มผ �ฉ(ก คว�าประสาล�ง

ฯ

89         ธารไห่ลใสสอาดม"จ้ฉาช้าต์�ดาษนานา

ห่ว")นห่ว�าย์ก�นไคลคลาต์ามก"น มาให่�เห่8น ต์"ว ฯ

          ธารไห่ลใสสอาดน2-า ร�นมาม"จ้ฉาช้าต์�นานา ห่ว")นห่ว�าย์จ้อกสร�าย์ก�นไคลคลา เช้ย์ห่ม �ต์ามค �มาคล�าย์คล�าย์ ผ�ดให่�เห่8นต์"ว

ฯ

นกแก�ว ช้,)อสาม"ญ่ Psitticus erithacus erithacusช้,)อว�ทย์าศาสต์ร� (Congo African Grey P

arrot)อาณัาจ้"กร : Animaliaไฟ้ล"ม : Chordataช้"-น : Avesอ"นด"บ : Psittaciformesวงศ� : Psittacidae

นกแก�วนกแก�ว

นกย์ ง (Green Peafowl).

ช้,)อว�ทย์าศาสต์ร� :Pavo cristatus

วงศ�: PHASIANIDAE

นกย์ ง

ล"บสมองลองป>ญ่ญ่าทั่ายซึ่�วั าภัาพน�Aติรงกั�บสู@านวันใดิ

กัระติ ายหมีายจ้�นทั่ร3

กระต์�าย์ห่มาย์จ้"นทร�กระต์�าย์ห่มาย์จ้"นทร� ความห่มาย์ : กระต์�าย์ม"กจ้ะออกห่าก�นต์อนกลางค,นเพราะทานความ ร�อนจ้ากต์อนกลางว"นไม�ไห่วคนเราก8เข้�าใจ้ผ�ดก"นว�า กระต์�าย์ช้อบแสงจ้"นทร� แล�วจ้6งเอาส2านวนน(-มาเปร(ย์บเท(ย์บก"บช้าย์ห่น��ม ท()ห่มาย์ปองห่ญ่�งสาว ท()ม(ฐานะส งส�งกว�า ซึ่6)งไม�ม(ว"นจ้ะสมห่ว"งได�โอกาสท()ใช้� : กระต์�าย์ม"กจ้ะออกห่าก�นต์อนกลางค,นเพราะทานความ ร�อนจ้ากต์อนกลางว"นไม�ไห่ว คนเราก8เข้�าใจ้ผ�ดก"นว�า กระต์�าย์ช้อบแสงจ้"นทร� แล�วจ้6งเอาส2านวนน(-มาเปร(ย์บเท(ย์บก"บช้าย์ห่น��ม ท()ห่มาย์ปองห่ญ่�งสาว ท()ม(ฐานะส งส�งกว�า ซึ่6)งไม�ม(ว"นจ้ะสมห่ว"งได�

““พ"ฒนาพห่�ป>ญ่ญ่าด�วย์เพลง”พ"ฒนาพห่�ป>ญ่ญ่าด�วย์เพลง”

ค�ณัพร�อมห่ร,อย์"งค�ณัพร�อมห่ร,อย์"ง??

ร�องร2าท2าเพลงร�องร2าท2าเพลงเพลง ส"ต์ว�โลกผ �น�าร"ก

ท�องท��งเข้(ย์วข้จ้( แว�วเส(ย์งช้ะน(ก�องแนวไพร

ช้�างย์,นทรงต์"วไปมา ม�าลาย์เด�นต์ามก"นไป

ส�งโต์แมวลาย์เส,อดาว กวางย์,นด ดาย์เด(ย์ว

ช้ะน(เปล()ย์วโย์นต์"วลงมา นกก�นปลาเกาะบนย์อดย์าง

นางนวลบ�นวนเว(ย์น นกกระเร(ย์นเด�นต์ามก"นมา

นกกระย์างบ�นล"บต์าไปแสนส�ข้สมใจ้เพล�น

น�าร"กเห่ล,อเก�นเพ,)อนท"-งห่ลาย์ข้อเช้�ญ่ช้วนก"นเอ8นด ให่�ด ก"นต์าม

สบาย์ ข้ออย์�าท2าลาย์ล�างม"น