1

کارگاه آموزشي تنش هاي حرارتي در محيط کار

مدرس:

حميدرضا حيدريعضو هيئت علمي گروه بهداشت حرفه اي

دانشگاه علوم پزشکي قم

2

عناوين اصلي

ضرورت پرداختن به مقوله استرس هاي حرارتي در •محيط کار

بيماريهاي ناشي از گرما )عالئم، پيشگيري و درمان(• پاسخ هاي فيزيولوژيک در برابر استرس هاي حرارتي•ارزيابي استرس هاي حرارتي با تاکيد بر شاخص •

WBGTاقدامات کنترلي در برابر استرس هاي حرارتي•

3

تعداد شاغلين در معرض گرما 1390طبق آمار مرکز سالمت محيط و کار در سال

خانگي 20-49 نفر 19تا 499-50 کلجمع <500

جمع کارگاهها 5397 50953 2034 1865 208 60205

جمع شاغلين 6495 97206 26853 72072 45100 247726

زن مردروز کار نوبت کار جمع کل روز کار نوبت کار جمع کل

تعداد شاغلين 257417 23683 280341 1755590 397299 2166985

درصد شاغلين در معرض عامل زيان آور 10بيش از گرما هستند

4

5

6

استرس هاي لزوم پرداختن به مقوله حرارتي

با توجه به شيوع بيماريها و عوارض ناشي از گرما

7

مرگ و مير ناشي از گرما

هTاي • در سTال امريکTا تTا ۱۹۷۹در از ۷۰۴۶، ۱۹۹۷ ناشTي مTرگ مTورد TتTده اسTشT زارشTگ مTير مTرگ Tدر سTال( ۳۷۱) گTرمTازدگTي و . مTرگ

نTاشTي از TگرمTا زدTگي در TتابسTتاTن بTا افTزTايش مTوج گرمTا افTزايش مي يابTد T الTسT در a مTورد T( ۱۷۰۰سTالي کTه درT آمريکTا گرمTا شTديد بTود( ۱۹۸۰مثال

مTرگ ناشTي ازT گرمTاTزدگي گTزارشT شTده TبTودT در مTقايسTه بTا سTال بعTد کTه % مTوارد مTرگ را ۴۴ سTال ۶۵اTفTراد بTاTالي مTوTرد گTزTارش شTدTه بTود. ۱۴۸

.Tامل مي شدندTشمرگ و مTير ناشTي از گرمTازدگي بTه مTدgت زمTان قTرار گTرفتن در معTرض •

T .داردT تگيTا بسTرمTرگ گTد مTود آيTخيري بوجTأTگي تTازدTرمTان گTه درمTي کTانTزم TهTازدگي بTمTي از گرTد ۸۰ناشTرس Tمي T% خيص زودرس وTود تشTا اين وجTب

TهTرا بT ازدگيTرمTز گTي اTرگ ناشTم ،TريعTان سTرگ و ۱۰درمTاند. مTمي رس % مTير در در اTفTرادT مسTن، TبيمTاراTني کTه بيTمTاري زمينTه اي دارنTد و بيمTاران

بTستري بيشتر اTست.

8

انواع بيماريهاي ناشي از گرما

Heat rash : اتفTاق مي لبTاس زيTر در قسTمتهاي اغلب افتد.

در محيط هاي گرم و مرطوب اتفاق مي افتد.

عالئم:و شTود مي ايجTاد عTرق مجTاري شTدن بسTته علت به قرمTز Tو TايTه TابTالته TونTهمچ بTا Tعالئمي همTراTه

خارش پوست مي باشد.

پيشگيري و درمان:استراحت در مکاني خنک

خشک کردن پوستتوجه به عفونت پوست

اتمTام از نگTاه داشTتن پوسTت )دوش گTرفتن پس تمTيز کار(

9

10

انواع بيماريهاي ناشي از گرماHeat cramps: هTک افTرادي پاهTاي و هTا بTازو شTکم، در

فعاليتهTاي فTيزيکي دارنTد. مي توانTد بTه علت از دسTت دادن الکتروليت ها همراه عرق اتفاق افتد.

عالئم:اسپاسم دردناک

مشاهده پوسچر هاي غير طبيعي بدنچنگ زدن به ناحيه دردناک

پيشگيري و درمان:استراحت در مکاني خنک

نوشيدن آب فراوان خوردن وعده هاي غذايي با نمک بيشتر

درد و اسپاسTم ادامTه صTورت در پزشTک بTه مراجعTه شديد

11

انواع بيماريهاي ناشي از گرما

Heat exhaustion :خستگي ناشي از گرما

عالئم:سردرد

سرگيجهاحسTاس ضTعف بعلت خTون رسTاني ناکTافي

به مغز بي حالي

گيجي و تحريک پذيريتهوع

عرق بيش از اندازهکاهش ادرار و تيره رنگ شدن آن

پوست سرد و مرطوب

12

انواع بيماريهاي ناشي از گرما

Heat exhaustion :

پيشگيري و درمان:انتقال فرد به محلي سايه و خنک

اجتناب از تنها گذاشتن فرداگTر فTرد احسTاس گيجي يTا سTبکي سTر دارد وي را بخوابانيTد

اينچ پاهTاي وي را بTاالتر از سTرش 8 تTا 6و بTه انTدازه بگيريد

اگر فرد حالت تهوع دارد، وي را به بغل بخوابانيد. لباسTهاي سTنگين فTرد را از تن خTارج کنيTد )دکمTه هTايش را

باز کنيد(. دقيقTه بTه او يTک فنجTان 15 اگTر فTرد احسTاس تهTوع نTدارد هTر

آب خنک بخورانيد.)فن، کنيTد خنTک را فTرد توانيTد کTه مي اي هTر وسTيله بTا

اسپري آب، لباس خيس( اگTر فTرد در مTدت چنTد دقيقTه بهTتر نشTد، بTه اورژانس اعTزام

کنيد در غير اينصورت امکان Heat stroke .وجود دارد

13

انواع بيماريهاي ناشي از گرما

Heat stroke :.مي تواند کشنده باشد

عالئم:پوست خشک و رنگ پريده

داشTته عTرق کTردن ممکن اسTت همچنTان وجTود باشد.

تهوع پوست گرم و برافروخته

گيجي، تحريک پذيري غش کردن

تشنجبروز عالئم ناگهاني

( بTاال بTاالتر( )104 دمTاي يTا فارنهTايت 40 درجTه (درجه سانتيگراد

14

پيشگيري و درمان:

انتقال فرد به محلي سايه و خنکاجتناب از تنها گذاشتن فرد

آنهTا بTا تTا کنيTد از وي دور را اشTياء دارد، فTرد تشTنج اگTر برخورد نکند.

اگر فرد حالت تهوع دارد، وي را به بغل بخوابانيد. لباسTهاي سTنگين فTرد را از تن خTارج کنيTد )دکمTه هTايش را

باز کنيد(.آب خTود کTه نيسTت هوشTيار کTافي انTدازه بTه فTرد اگTر

بنوشد، به او به دفعات مقدار کمي آب بخورانيد.)فن، کنيTد خنTک را فTرد توانيTد مي کTه اي وسTيله هTر با

اسپري آب، لباس خيس( اگTر يخ در دسTترس مي باشTد، از کيسTه هTاي يخ اسTتفاده

کنيد

15

Dehydration HeatExhaustion

HeatStroke

What are the most serious heat illnesses?

Untreated heat exhaustion may progress to heat stroke.Symptoms of either should always be taken seriously

Note : Heat exhaustion or heat stroke may develop over a few days.

Heat exhaustion and Heat stroke

16

Heat Exhaustion or Heat Stroke?

You can ask these 3 questions.

1. "What is your name?" 2. "What day is this?" 3. "Where are we?"

If a worker can’t answer these questions,assume it is heat stroke.

How do you tell the difference??

17

18

توجه به گرمايش جهاني کره زمين و تاثير آن در افزايش استرس هاي حرارتي محيط کار در آينده

رشTد صTنايع و بTه مTوجب آن مصTرف بيش از حTد سTوخت هTاي •فTسTيلي Tاز يTكT سTو، و اTفTزاTيش جمعيTت جهTان و تغيTير كTاربري ارTاضTي از سTوي دTيگTر، مTوجب TشTده اسTت تTا پTس ازT انقالب صTTنعتي TبTTه TتTTدريج تغيTTيرات مشTTهودي دTر اTقليم كTTرهT زمين بTTه

.وجود آيد

مصTرف سTوختهاي فسTيلي توسTط انسTان سTبب افTزايش در •انTتشTار گTاز دي TاكسTيTد كTربن و TديگTرT گازهTاي گTلخانTه اي شTده اسTت.T همTه سTناTريوهايT دول Tبين اTلملTلي تغيTير اقليم و مTدلهاي گTTردش عمTTوTمي پيشT بيTTني مي كTننTTد كTTه افTTزايTش دTرT غلظت

.گاTزهTاي گلTخاTنTه Tاي TمTي توانTد سTطحT دمTاي TكTرTه زمTينT را بTاال ببرد

19

منابع توليد گرما

وسايل و ماشين آالت گوناگون•فرايندهاي توليد•تابش خورشيد•وسايل روشنايي مصنوعي•انسان و شرايط جوي خارج از محيط کار•

انواع محيط هاي گرمگرم و مرطوب•گرم و خشک•گرم و تابشي•

20

Heat stress in in door environment

21

22

23

Heat stress in out door environment

24

25

26

27

استرس هاي حرارتي بعنوان يک عامل زيان آور شغلي در محيط هاي کار

دماي هوا•دماي تابشي•سرعت جريان هوا•رطوبت نسبي•

فاکتور هاي محيطي

سطح فعاليت )متابوليسم(• مقاومت عايقي لباس در برابر حرارت و •

رطوبت

پوسچر افراد در حين انجام وظيفه، سن، •جنس، نژاد، رنگ پوست، حالت تطابق با گرما و استفاده از وسايل حفاظت فردي

فاکتورهاي فردي عدم آسايش حرارتي•استرس ها و استرين هاي گرمايي•کاهش عملکرد فيزيکي و ذهني•كاهش توان فيزيكي و هوازي•گرمازدگي، ضعف گرمايي، كرامپ گرمايي•شوك هاي گرمايي•

پيامد ها

28

Environmental Factors

Direct sun, heat and humidity

•More direct sun, the greater the risk

Limited air movement•Low or no wind

29

Environmental Factors

Hot equipment • Engines add more heat

Heat reflected from ground or objects• Watch out for reflected

heat

30

Environmental factorsPhysical exertion

What kind of work are you doing? How hard are you working?

31

Personal risk factors

• Dehydration▫Failure to drink enough

water can make you dehydrated

• Loss of electrolytes▫When you sweat you lose

electrolytes▫Electrolytes are needed

for your body to function• Illness/fever

32

Personal risk factors

•Age, weight, and personal fitness

•Past heat-related illness•Medical conditions

▫Heart conditions▫Diabetes▫Etc.

•Certain medications

33

Personal risk factors

Diet– Sugar-added drinks– Heavy foods– Alcohol

34

PPE

Clothing and Personal Protective Equipment (PPE)

Heavy clothing Multiple layers

Dark colored clothingProtective clothing

Vapor barrier clothingChemical resistant suits

Respiratory protection

35

دماي هوا

دمTاي هTوا بTا اسTتفاده از ترمومTتر هTاي رايج و معمTولي •)دماسنج خشک( اندازه گيري مي شوند.

درجTه سTانتيگراد 60 تTا 10گسTتره دماسTنج خشTک بين • ± باشد. C 1°با دقت

يTا • نبايTد قطTع اطTراف دماسTنج خشTک در هTوا جريTان تTابش برابTر در بايTد دماسTنج سنسTور شTود، محTدود

آفتاب و ساير سطوح بازتاب دهنده محافظت گردد .

36

37

دماي ترWet Bulb Temperature

حداقل دمايي است که بتوان در آن هوا را در فشار •ثابت با تبخير آب خشک نمود.

روش و وسيله اندازه گيري آن:دماسنج معمولي که سنسور آن با فيتيله اي مرطوب •

نگه داشته مي شود.

38

به منظPور کPاهش خطPا در دماسPنج هPاي تPر بايPد مPوارد زير را رعايت کرد:

فتيله قابليت رسانايي آب را داشته و به صورت آستين بدون •درز باشد.

براي مرطوب کردن فتيله آب مقطر استفاده گردد.•فتيله در اندازه اي باشد که نه چندان محکم و نه چندان گشاد •

روي قسمت حساس دماسنج قرار گيرد.فتيله بايد هميشه تميز باشد و با توجه به آلودگي هوا و شدت •

آن نسبت به تعويض آن اقدام کرد.بايد تمامي رويه قسمت حساس دماسنج را بپوشاند و اگر •

روي دماسنج عمق غوطه وري مشخص شده باشد بايد فتيله تا آن محل را بپوشاند.

39

سانتيمتر باشد تا از تاثير 3 تا 2فاصله آزاد فتيله بايد حدود •دماي آب بر روي دماسنج جلوگيري شود و از خشک شدن

فتيله در اثر فاصله زياد نيز پرهيز شود.

به منظور رسيدن به تعادل دمايي در اين دماسنج توصيه مي • دقيقه صبر نمود و در صورت قرائت 20گردد که حداقل

يکسان دما پس از سه مرتبه آن را به عنوان دماي تر يادداشت کرد.

بايد دقت نمود که فاصله آزاد فتيله با هواي محيط در ارتباط •باشد و در فضاي محصور ظرف قرار نگيرد.

40

دماي تر طبيعي

اثTر خنTک کننTدگي تبخTير و حTرکت هTوا بTا انTدازه گTيري دمTاي تTر طTبيعي •، در نظر گرفته مي شود.WBGTو اعمال آن در شاخص

باشTد 0/5 درجTه سTانتيگراد بTا دقت 40 تTا 5گسTتره دماسTنج تTر بين •ضTمن آنکTه نبايTد جريTان هTوا در اطTراف دماسTنج تTر قطTع يTا محTدود شTود، دماسTنج بايTد در برابTر تTابش آفتTاب و سTاير سTطوح بازتTاب دهنTده

محافظت گردد .

در روش ديگTر مي تTوان فتيلTه را حTداقل بTه مTدت نيم سTاعت •قبTل از قTرائت بوسTيله ريختن آب مقطTر توسTط سTرنگ روي آن a مرطTوب نمTود . فتيلTه بايTد هميشTه پTاکيزه باشTد و فتيلTه مسTتقيما

نو قبل از استفاده بايد شسته شود.

همچTنين بTراي پرکTردن مخTزن از آب مقطTر اسTتفاده شTود. در •نيTاز فيتيلTه مرطTوب بطTور مTداوم، آب مTورد چTنين شTرايطي،

براي تبخير را فراهم مي کند.

41

Radiant دماي تابشي Temperature

دمTايي اسTت کTه بTا گرمTاي تابشTي منتشTره از سTطوح داغ متناسTب •باشد.T )اينT تابش بيشTتر در نTاحيه مادونT قرTمز قرار TدارTد.(

دمTاي تابشTي بTا اسTتفاده از يTک دماسTنج گويسTان اسTتاندارد )کTره اي •T رTشTن ضTريب مس)متوسTط جTنس از معمTوال ( Tو 0/95توTخTالي،

TاينچT TکTه Tدر مTرکTزT Tآن TمخTزTن يTک 6 سTاTنTتيT مTترT يTاT 15مTشTکي،T بTهT قTطTر دماسنTج معTمولي خTشک قراTر گرفتTه اTست( انداTزه گTيري مي شود.

0/5 درجTه سTانتيگراد بTا دقت 120 تTا 20گسTتره دماسTنج تابشTي بين • درجه ساTنتيTگراد باشد.120 تا 1 درجه ساTنتيTگراد و دقت 50تا

و • محيTط بTا گويسTان دماسTنج رسTيدن تعTادل بTه بTراي الزم زمTان دقيقه است. 20قرائت دماسنج، حداقل

42

43

رطوبت

رطوبت مطلق:•(g/cm3وزن بخار آب در واحد حجم هوا )

Relative Humidityرطوبت نسبي:•نسبت فشار بخار آب موجود در هواي محيط به فشار بخار آب

اشباع شده در همان درجه حرارت

RH= (P/Ps) × 100

44

روش و وسايل اندازه گيري رطوبت نسبي

روش مستقيم•ترمو هيدرومتر ديجيتالي▫

روش غير مستقيم•Whirring Hygrometerرطوبت سنج چرخان▫ Assman (Aspirated)رطوبت سنج مکشي )آسمن(▫

Hygrometer

45

روشهاي مختلف محاسبه رطوبت نسبي

محاسبه بر اساس روابط رياضي•

محاسبه بر اساس جداول•

محاسبه بر اساس خط کش•

محاسبه با استفاده از نمودارهاي سايکرومتري•

46

47

سرعت جريان هوا

وسايلي که براي اندازه گيري سرعت جريان هوا استفاده مي •شوند بايد داراي سه مشخصه زير باشند:

حساسيت دستگاه به جهت جريان هوا▫حساسيت دستگاه به نوسانات جريان هوا▫توانايي تعيين ميانگين سرعت جريان هوا در دوره زماني مشخص▫

48

برخي روش ها و وسايل اندازه گيري سرعت جريان هوا:

حساس به تغيير فشار هوا يا گازبادسنج پره اي : •

بTر اسTاس تغيTيرات دمTا بTر اثTر عبTور جريTان بادسTنج حTرارتي : •هوا

• : کاتTا اثTر دماسTنج در تTوان سTرد شTوندگي مTيزان اسTاس بTر عبور جريان هوا

49

آنمومتر حرارتي

50

نقش سرعت جريان هوا در ارزيابي استرس حرارتي

شTاخص • نهTايي ارزيTابي در آنکTه بTه توجTه با WBGT اTب انTدازه گTيري شTده و مقايسTه مقTدار

هTوا جريTان اسTتاندارد، وضTعيت سTرعت مقTادير سTرعت بايسTت مي باشTد، مي نيTاز مTورد نTيز

آنمومTتر و يTا دماسTنج کاتTا جريTان هTوا نTيز توسTط بTه دقت انTدازه گTيري و در حTرارتي کTاليبره شTده

گزارش نهايي اعالم گردد.

51

دما سنج کاتا

52

( kata thermometer)دما سنج كاتا شبيه دماسTنجهاي معمTولي) الکلي( اسTت بTا اين تفTاوت كTه داراي يTك مخTزن نسTبتا •

اينچ در پTايين اTسTت كTه اTز اTلكلهTاي رنگTي پTر شTده TاسTت 0/57 × 1/5بTزTرگ بTهT ابعTاTد وT TيTكT مTخTزنT كTوچTكT TدرT TقسTمTت بTاال TكTه TدTرT هTنگTام TگTرم شTدن TوT افTزTايشT انبTسTاط ،

الTكلT در مخزTنT كوچك جTمع ميشTوTد وTنقشT حTفاTظتي رTا بTراي دماTسنTج ايفا مTيكند. رديTف حTك شTده اسTت كTه فاصTله اين دو را b و a شTاخص 2بر روي دماسTنج •

TوندگيTشTاخص سردTدو ش اين TرارتيTح اTختالف و يTا 3گوينTد درجTه سTانTتيگراد 5 درجه فارنهايت است.

معTروف اسTت و بTراي فTاكتور كاتTا در پشTت دماسTنج كاتTا عTددي نوشTته شTده كTه بTه •دTماسTنجهايT مختلTف متفTاوت اTسTت و هTر كارTخانTه فTاكTتورT مربTوط بTهT هTر TكاتTا را روي

آن حك ميكند.فاكتور كاتTا در واقTع معTرف مقTدار انTرژي تبTادل يافتTه بين محيTط و كاتTا ترمومTتر •

T. اسTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTت

53

انواع كاتا ترمومتر

(     دماسنج كاتاي خشك وتر1(     دماسنج كاتاي نقره اندود2

دماسنج از نظر ساختمان شبيه هم بوده و اختالفشان در 2اين مخزن آنهاست .

مخزن كاتاي نقره اندود،با نقره پوشيده شده است كه از اين طريق پرتوها ي تابشي را منعكس كرده و خطاهايي كه ممكن

است، تابشها در زمان سردشوندگي ايجاد كنند را از بين ميبرد.

در مكانهايي كه منابع حرارتي يا سطوح داغ وجود دارند از دماسنج كاتاي نقره اندود استفاده ميشود .

54

رديف سرد شوندگي در دماسنج هاي کاتا

درجTه سTانتيگراد يTا 38 تTا 35(     كاتTاي اسTتاندارد بTا رديTف 1 درجTه فارنهTايت بTراي انTدازه گTيري سTرعت جريTان 100 تTا 95

در محيTط معمTولي يTا محيطي كTه دمTاي آن پTايين اسTت بکTار هTوا ميرود.

تTا 52(     2 يTا 55 سTانتيگراد درجTه تTا 125 درجTه 130   بTراي انTدازه گTيري سTرعت جريTان هTوا در محيTط هTاي فارنهTايت

است.گرم مناسب

150  تTا 145 درجTه سTانتيگراد يTا 66 تTا 63(     كاتTا بTا رديTف 3در محيTط درجTه فارنهTايت بTراي انTدازه گTيري سTرعت جريTان هTوا

خيلي گرم بکار ميرود.

55