Μαθαίνω Να Σκέφτομαι Κριτικά - Μαθαίνω Πώς Να Μαθαίνω

Μαθαίνω Να Σκέφτομαι ΚριτικάΜαθαίνω Να Σκέφτομαι Κριτικά--Μαθαίνω Πώς Να ΜαθαίνωΜαθαίνω Πώς Να Μαθαίνω

Δρ Ελεονώρα Παπαλεοντίου - ΛουκάΔρ Ελεονώρα Παπαλεοντίου - ΛουκάΑναπλ Καθηγήτρια ΨυχολογίαςΑναπλ Καθηγήτρια Ψυχολογίας

Στις αρχές του 21ου αιώνα κανένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα δε θα είναι αποδεκτό αν δε συμβάλλει

στη διδασκαλία της κριτικής σκέψης(John Nistet)

ldquoΤα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο άνθρωπος σε παγκόσμια κλίμακα τόσο στην εκπαίδευση όσο και στην κοινωνία κάνουν αναγκαίο το πέρασμα

από τον ορθό λόγο στον κριτικό λόγοraquo(Κουτσελίνη Mαίρη)

Αναγκαία για τον Ευρωπαίο Πολίτη Αναγκαία για τον Ευρωπαίο Πολίτη και το Ευρωπαϊκό Σχολείοκαι το Ευρωπαϊκό Σχολείο

H ανάγκη για ενίσχυση της κριτικής σκέψης δικαιολογείται από το γεγονός ότι στις microέρες microας σηmicroειώνεται έκρηξη γνώσεων και πληροφοριών Έτσι ο microαθητής και γενικά ο σύγχρονος άνθρωπος καλείται από τη microια να γνωρίζει πλήθος πληροφοριών αλλά και από την άλλη να τις αξιολογεί

Η επιτυχής αντιμετώπιση των καθημερινών προβλημάτων απαιτεί την επιλογή τη μεθοδική επεξεργασία αξιοποίηση και κατάλληλη χρήση όλων αυτών των πληροφοριών Με άλλα λόγια απαιτείται η ενεργοποίηση των δεξιοτήτων που συγκροτούν την κριτική σκέψη (Δανασσής ndash Αφεντάκης 1997)

Στόχος είναι να διαmicroορφωθεί ένας νέος Ευρωπαίος πολίτης πλήρως εφοδιασmicroένος microε όλες εκείνες τις δεξιότητες που είναι απαραίτητες έτσι ώστε να καταστεί ενεργός και σκεπτόμενος και να προσαρmicroόζεται δυναmicroικά στις νέες απαιτήσεις της εποχής

Tο σύγχρονο ευρωπαϊκό σχολείο δε δικαιούται να microένει έξω από την κοινωνία και οφείλει να δίνει βαρύτητα στην καλλιέργεια κριτικής σκέψης των μαθητών και να τους βοηθήσει να microαθαίνουν πώς να microαθαίνουν δια βίου

Γιατί η Κριτική Σκέψη είναι ΣημαντικήΓιατί η Κριτική Σκέψη είναι Σημαντική

Η κριτική σκέψη προετοιμάζει τους μαθητές Η κριτική σκέψη προετοιμάζει τους μαθητές να εκπαιδεύουν τους εαυτούς τους για το να εκπαιδεύουν τους εαυτούς τους για το υπόλοιπο της ζωής τουςυπόλοιπο της ζωής τους

Οι δεξιότητες κριτικής σκέψης είναι Οι δεξιότητες κριτικής σκέψης είναι απαραίτητες για επιτυχία σε πολλούς τομείς απαραίτητες για επιτυχία σε πολλούς τομείς της ζωήςτης ζωής

Οι κριτικά σκεπτόμενοι άνθρωποι είναι Οι κριτικά σκεπτόμενοι άνθρωποι είναι λιγότερο πιθανό να ακολουθούν παθητικά λιγότερο πιθανό να ακολουθούν παθητικά το πλήθοςτο πλήθος

Κριτική σκέψηΚριτική σκέψη

Τι είναι η κριτική ΣκέψηΤι είναι η κριτική Σκέψη Ποια είναι τα χαρακτηριστικά τηςΠοια είναι τα χαρακτηριστικά της Γιατί είναι τόσο σημαντικήΓιατί είναι τόσο σημαντική Πώς μπορούμε να τη διδάξουμεΠώς μπορούμε να τη διδάξουμε Ποια μπορεί να είναι κάποια παραδείγματα Ποια μπορεί να είναι κάποια παραδείγματα

και δραστηριότητες κριτικής σκέψηςκαι δραστηριότητες κριτικής σκέψης

Τι είναι η Κριτική ΣκέψηΤι είναι η Κριτική Σκέψη Κριτική Σκέψη είναι η Τέχνη του να αναλύεις και να

αξιολογείς τη σκέψη με στόχο να τη βελτιώσεις (Richard amp Elder 2006)

Κριτική Σκέψη είναι μια μορφή νοητικής διεργασίας η οποία χαρακτηρίζεται από τον έλεγχο και την αξιολόγηση εννοιών ιδεών ισχυρισμών κτλ και την πραγματοποίηση κρίσεων βάσει τεκμηριωμένων στοιχείων

Κριτική Σκέψη είναι ακόμα η διαδικασία ανάλυσης των Κριτική Σκέψη είναι ακόμα η διαδικασία ανάλυσης των επιχειρημάτων που προβάλλουν άλλοιεπιχειρημάτων που προβάλλουν άλλοι Προϋποθέτει την Προϋποθέτει την εξέταση της λογικής που υπάρχει σrsquo αυτά τα επιχειρήματα και εξέταση της λογικής που υπάρχει σrsquo αυτά τα επιχειρήματα και καθιστά τους ανθρώπους ικανούς να κάνουν κάτι καθιστά τους ανθρώπους ικανούς να κάνουν κάτι περισσότερο από το να επαναλαμβάνουν απλώς τη γνώσηπερισσότερο από το να επαναλαμβάνουν απλώς τη γνώση

Συστατικά ΣτοιχείαΣυστατικά Στοιχεία της Κριτικής Σκέψης της Κριτικής Σκέψης

bull Η ανάγκη για ανάλυση και αμφισβήτηση βασικών ισχυρισμών οι οποίοι συνήθως περνούν ανεξέταστοι (Kirschner S 2011)

bull Η ετοιμότητα για χρήση της λογικής που στηρίζεται σε σωστά επιχειρήματα

bull Η προθυμία για αμφισβήτηση των ιδεών των άλλων αλλά ακόμη και των δικών μας ιδεών με παράλληλο σεβασμό της αξίας του ατόμου

bull Η επιθυμία εύρεσης της αλήθειας ανεξαρτήτως κόπου (Fischer 1992)

Χαρακτηριστικά της Κριτικής ΣκέψηΧαρακτηριστικά της Κριτικής Σκέψη

ΛογικήΛογική

ΔιαύγειαΔιαύγεια

ΑκρίβειαΑκρίβεια

ΑνάλυσηΑνάλυση

ΕρμηνείαΕρμηνεία

ΣχετικότηταΣχετικότητα

Βάθος amp ΠλάτοςΒάθος amp Πλάτος

Δημιουργία ΥποθέσεωνΔημιουργία Υποθέσεων

Υγιής ΣκεπτικισμόςΥγιής Σκεπτικισμός

Αυτορρύθμιση στη ΣκέψηΑυτορρύθμιση στη Σκέψη

Επισήμανση και Επισήμανση και αντιμετώπιση της αντιμετώπιση της πρόκλησης πρόκλησης

Διερεύνηση Διερεύνηση συμπερασμάτων ή συμπερασμάτων ή επιχειρημάτωνεπιχειρημάτων

Προσεχτική χρήση Προσεχτική χρήση συμπερασμάτων με βάση συμπερασμάτων με βάση συσχετίσειςσυσχετίσεις

Διερεύνηση εναλλακτικών Διερεύνηση εναλλακτικών ερμηνειώνερμηνειών

Αποφυγή Αποφυγή υπεραπλουστεύσεωνυπεραπλουστεύσεων

Αποφυγή υπεργενικεύσεωνΑποφυγή υπεργενικεύσεων

Ένα άτομο καλλιεργημένο Ένα άτομο καλλιεργημένο στην κριτική σκέψη στην κριτική σκέψη

Θέτει καίρια ερωτήματα και προβλήματα διατυπώνοντάς τα με σαφήνεια και ακρίβεια

Συγκεντρώνει και αξιολογεί σχετικές πληροφορίες Καταλήγει σε καλά τεκμηριωμένα συμπεράσματα και λύσεις

τα οποία ελέγχει σε σχέση με αντίθετα κριτήρια και απόψεις Είναι ανοιχτόμυαλο με εναλλακτικούς τρόπους σκέψης των

οποίων αναγνωρίζει και αξιολογεί τις υποθέσεις και τις πρακτικές συνέπειες

Εξετάζει τη σαφήνεια της λογικής σκέψης Επισημαίνει τυχόν αντιφάσεις Αναζητά σχέσεις μεταξύ μιας δήλωσης και συγκεκριμένων

αρχών Ελέγχει την εγκυρότητα των συμπερασμάτων Ελέγχει την αξιοπιστία μιας δήλωσης που βασίζεται σε

παρατήρηση ή που προέρχεται από μιαν lsquoαυθεντίαrsquo(Foundation for Critical Thinking 2006 Ennis 1984)

Ικανότητες κριτικής σκέψης τις οποίες μπορεί να

αναπτύξει ο μαθητής (Beyer 1988 Woolfolk 1998) Ο μαθητής μπορεί να διακρίνει τα τεκμηριωμένα γεγονότα από τους αξιολογικούς

ισχυρισμούς διακρίνει τις σχετικές από τις άσχετες πληροφορίες προσδιορίζει κατά πόσο η ακρίβεια μιας δήλωσης επαληθεύεται

από τα γεγονότα ελέγχει την επάρκεια των δεδομένων που έχει στη διάθεσή του προσδιορίζει το βαθμό αξιοπιστίας μιας πηγής πληροφοριών εντοπίζει ασαφείς ισχυρισμούς laquoσαθράraquo επιχειρήματα

λανθάνουσες ndash άδηλες υποθέσεις αναγνωρίζει τη μεροληψία τα στερεότυπα τα laquoκλισέraquo τις

προκαταλήψεις εντοπίζει τις λογικές πλάνες την προπαγάνδα τις επιδράσεις της

συναισθηματικής φόρτισης αναγνωρίζει λογικές ασυνέπειες σε ένα συλλογισμό προσδιορίζει τη συνέπεια και την ισχύ ενός επιχειρήματος ή

ισχυρισμού

Γενικά πρέπει οι μαθητές να είναι ικανοί να προσδιορίζουν το βαθμό εγκυρότητας των δηλώσεων και των ισχυρισμών

να επισημαίνουν τις απόπειρες χειραγώγησης του ατόμου ή συγκάλυψης μιας

λογικά αβάσιμης άποψης καθώς και τους κινδύνους που ενέχουν τέτοιου είδους απόπειρες και γενικά να μάθουν να

διατυπώνουν λογικά και στέρεα επιχειρήματα

(Perkins 1993 και

Woolfolk 1998)

Ο Βloom θεωρεί την κριτική σκέψη ισοδύναμη της έννοιας της αξιολόγησης την οποία θεωρεί ως την ανώτατη βαθμίδα της γνωστής στοχοταξινομίας του (Χατζηγεωργίου Γ2004)

Group led by a Group led by a student of Bloom Lorin Andersonstudent of Bloom Lorin Anderson

Ο Ρόλος του ΕκπαιδευτικούΟ Ρόλος του Εκπαιδευτικού

Ο εκπαιδευτικός δεν πρέπει να είναι απλός μεταδότης γνώσεων αλλά καταλύτης στην ανάπτυξη της προσωπικότητας των μαθητών Πρέπει να είναι το microέσο για να ανοίξουν οι μαθητές το παράθυρο στο σύγχρονο κόσmicroο και να γίνουν σκεπτόμενοι άνθρωποι

Ο τρόπος με τον οποίο σκέπτεται και ενεργεί ο εκπαιδευτικός είναι πρωταρχικής σημασίας αφού αποτελεί πρότυπο για τους μαθητές του

Ένας εκπαιδευτικός που διατυπώνει ερωτήματα και προσπαθεί να βρει απαντήσεις αξιοποιώντας όσα γνωρίζει επισημαίνοντας όσα δε γνωρίζει διερευνώντας τις εναλλακτικές λύσεις που έχει και αναζητώντας άλλους δρόμους όταν δεν μπορεί να προχωρήσει ενεργεί υποδειγματικά όσον αφορά την πρακτική εφαρμογή της κριτικής και μεταγνωστικής σκέψης

Ο Εκπαιδευτικός ως ΜοντέλοΟ Εκπαιδευτικός ως Μοντέλο

Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει και ο ίδιος να έχει ξεπεράσει το πληροφοριακό επίπεδο

γνώσης και να έχει μεταφερθεί στο επίπεδο της κριτικής σκέψης για να μπορέσει να καλλιεργήσει ανάλογες στάσεις και

στους μαθητές του

Κριτική και Δημιουργική ΣκέψηΚριτική και Δημιουργική Σκέψη Κριτική Σκέψη Συγκλίνουσα Σκέψηη ικανότητα να βρίσκεις τη ΜΙΑ ή την πιο ορθή λύση σrsquo ένα πρόβλημα (Κυρίως αριστερός λοβός εγκεφάλου)

Δημιουργική ΣκέψηΔημιουργική Σκέψη Αποκλίνουσα Σκέψη Αποκλίνουσα Σκέψηη ικανότητα να παράγεις περισσότερες από μια λύσεις σrsquo ένα πρόβλημαη ικανότητα να παράγεις περισσότερες από μια λύσεις σrsquo ένα πρόβλημα

(Κυρίως δεξιός λοβός εγκεφάλου)

Πιθανά εμπόδια για την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης (Χατζηγεωργίου Γ2004)

Ορισμένοι εκπαιδευτικοί δεν έχουν κατανοήσει τη φύση της κριτικής σκέψης

Ορισμένοι εκπαιδευτικοί δεν πιστεύουν ότι οι μαθητές τους είναι ικανοί για κριτική σκέψη

Η ύπαρξη του εκπαιδευτικού συνδρόμου της laquoσωστής απάντησηςraquo

Η αδυναμία των Αναλυτικών Προγραμμάτων να συμπεριλάβουν θέματα-προβλήματα που βοηθούν την κριτική σκέψη

Η πίεση που ασκείται στους εκπαιδευτικούς να καλύψουν τη διδακτέα ύλη

Η δυσκολία από μέρους των μαθητών για αμφισβήτηση ιδεών

Η έλλειψη εργαλείων για μέτρηση-αξιολόγηση της κριτικής σκέψης

Τι συμβαίνει συνήθωςΤι συμβαίνει συνήθως Φαίνεται πως ακόmicroη δεν ξεπεράσαmicroε σε

ικανοποιητικό βαθmicroό τη λεγόmicroενη αποστήθιση ούτε και σrsquo αυτή την Τριτοβάθmicroια Εκπαίδευση όπου θα ανέmicroενε κανείς τουλάχιστον λόγω και της ωριmicroότητας των φοιτητών να είχαmicroε κυρίως κριτική προσέγγιση των θεmicroάτων

Έτσι μαθητές και φοιτητές εmicroφανίζουν microια microηχανιστική σχέση microε τη γνώση και microια τάση για αποστήθιση παρά για ανάπτυξη κριτικής σκέψηςrdquo ( Ναπ Μήτσης) ενώ χρησιμοποιούνται περιορισμένες δραστηριότητες που υποβοηθούν τη μεταγνώση και την ανάπτυξη ανώτερων διανοητικών λειτουργιών όπως δημιουργική σκέψη και κριτική ικανότητα (Κανάκης1987)

Γιατί λείπειΓιατί λείπει Τα σχολεία δικαιούνται μέρος της ευθύνης αυτής

Δεν είναι όμως και ο μοναδικός υπεύθυνος παράγοντας

Η παθητικότητα ο ευδαιμονισμός και καταναλωτισμός-χαρακτηριστικά της σύγχρονης κοινωνίας-είναι παράγοντες που εμποδίζουν την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης

Η σκέψη προϋποθέτει προβληματισμό άρα σκεπτόμενα άτομα κι όχι παθητικούς δέκτες μηνυμάτων που έχουν ως κύριο στόχο τους την κατανάλωση αγαθών

Προγράμματα Καλλιέργειας της ΣκέψηςΠρογράμματα Καλλιέργειας της Σκέψης Υπάρχουν ευτυχώς προγράμματα τα οποία

στοχεύουν στην laquoκαλλιέργεια της σκέψηςraquo (culture of think) μέσα στη σχολική τάξη με την οποία ο μαθητής μαθαίνει να ανταποκρίνεται στις βασικές ανάγκες της μικρής σχολικής και αργότερα της ευρύτερης κοινωνίας

Στόχος των προγραμμάτων είναι να βοηθήσουν τους μαθητές όχι μόνο να εξάγουν κάποια συμπεράσματα με βάση τα δεδομένα των οποίων πρέπει να ελέγχουν την ορθότητα αλλά και να διακρίνουν τα κίνητρα και τους στόχους κάθε ενέργειας

Πώς Μπορούμε να Διδάξουμε Πώς Μπορούμε να Διδάξουμε την Κριτική Σκέψη (Α)την Κριτική Σκέψη (Α)

Αυξάνουμε το χρόνο αναμονής στις ερωτήσεις και Αυξάνουμε το χρόνο αναμονής στις ερωτήσεις και αφήνουμε ικανοποιητικό χρόνο για αναστοχασμό αφήνουμε ικανοποιητικό χρόνο για αναστοχασμό

Κάνουμε άμεση διδασκαλία στρατηγικών σκέψηςΚάνουμε άμεση διδασκαλία στρατηγικών σκέψης Χρησιμοποιούμε ανοιχτές ερωτήσειςΧρησιμοποιούμε ανοιχτές ερωτήσεις Διατυπώνουμε ερωτήσεις που απαιτούν ανώτερες Διατυπώνουμε ερωτήσεις που απαιτούν ανώτερες

γνωστικές λειτουργίεςγνωστικές λειτουργίες Ενθαρρύνουμε τη χρήση αναλογιών μεταφορών Ενθαρρύνουμε τη χρήση αναλογιών μεταφορών

νοητικών χαρτών συγκρίσεωννοητικών χαρτών συγκρίσεων Ενθαρρύνουμε τη χρήση αξιολόγησης Ενθαρρύνουμε τη χρήση αξιολόγησης

(πλεονεκτημάτων ndash μειονεκτημάτων) (πλεονεκτημάτων ndash μειονεκτημάτων) Διδάσκουμε τους μαθητές να κάνουν μεταφορά της Διδάσκουμε τους μαθητές να κάνουν μεταφορά της

γνώσης σε άλλους τομείςγνώσης σε άλλους τομείς

Πώς Μπορούμε να Διδάξουμε Πώς Μπορούμε να Διδάξουμε την Κριτική Σκέψη (Β) την Κριτική Σκέψη (Β)

Χρησιμοποιούμε προβλήματα μέσα από τη ζωή Προσφέρουμε στήριξη συγκεκριμένα παραδείγματα και

ευκαιρίες εξάσκησης συνθετότερης σκέψης Δίνουμε ευκαιρίες για εξάσκηση στη χρήση συλλογισμών και

εμβάθυνση στη σκέψη Ενθαρρύνουμε τους μαθητές να εξερευνήσουν τη γνώση

συνεργατικά Προκαλούμε τους μαθητές να ερευνήσουν την αξιοπιστία

εναλλακτικών προοπτικών Προσφέρουμε εμπειρίες που μπορούν να βοηθήσουν τους

μαθητές να διακρίνουν μεταξύ καλών και φτωχών επιχειρημάτων

Επισημαίνουμε διαφορές σε αντιλήψεις υποθέσεις και ορισμούς

Ενθαρρύνουμε διάφορους τρόπους με τους οποίους μπορεί να ειπωθεί το ίδιο πράγμα

Η διατύπωση κατάλληλων ερωτήσεων

Σημαντικό ρόλο παίζουν και οι ερωτήσεις που θέτει ο εκπαιδευτικός

Είναι γνωστό ότι μια καλή ερώτηση πρέπει να είναι μια πρόσκληση και πρόκληση για σκέψη

Οι laquoκαλέςraquo ερωτήσεις του εκπαιδευτικού λοιπόν θα πρέπει

1048707 Να ελκύουν την προσοχή του μαθητή 1048707 Να προκαλούν συγκρίσεις 1048707 Να αναζητούν διευκρινίσεις 1048707 Να αιτιολογούν αναζητήσεις 1048707 Να απαιτούν εξηγήσεις

Παραδείγματα Ερωτήσεων που ΒοηθούνΠαραδείγματα Ερωτήσεων που Βοηθούν ΑκρίβειαΑκρίβεια

Πώς θα μπορούσαμε να μάθουμε αν αυτό Πώς θα μπορούσαμε να μάθουμε αν αυτό είναι αληθέςείναι αληθέςΠώς θα μπορούσαμε να το ελέγξουμε ή να Πώς θα μπορούσαμε να το ελέγξουμε ή να το διακριβώσουμε αυτότο διακριβώσουμε αυτόΘα μπορούσες να ήσουν πιο Θα μπορούσες να ήσουν πιο συγκεκριμένοςσυγκεκριμένοςΜπορείτε να μου δώσετε περισσότερες Μπορείτε να μου δώσετε περισσότερες λεπτομέρειεςλεπτομέρειεςΘα μπορούσες να ήσουν πιο ακριβήςΘα μπορούσες να ήσουν πιο ακριβής

ΣυνάφειαΣυνάφειαΠώς αυτά σχετίζονται με το πρόβλημα Πώς αυτά σχετίζονται με το πρόβλημα ερώτηση θέμαερώτηση θέμαΠώς αυτά τα δεδομένα θα μας βοηθήσουν Πώς αυτά τα δεδομένα θα μας βοηθήσουν στο συγκεκριμένο θέμαστο συγκεκριμένο θέμα

ΒάθοςΒάθοςΠοιοι παράγοντες κάνουν αυτό το Ποιοι παράγοντες κάνουν αυτό το πρόβλημα δύσκολοπρόβλημα δύσκολοΠοιες είναι μερικές από τις σύνθετες πτυχές Ποιες είναι μερικές από τις σύνθετες πτυχές του θέματος αυτούτου θέματος αυτούΠοιες είναι μερικές από τις δυσκολίες που Ποιες είναι μερικές από τις δυσκολίες που πρέπει να αντιμετωπίσουμε πρέπει να αντιμετωπίσουμε

Διασκευή του Foundation for Critical Thinking 2006 wwwcriticalthinkingorg

ΠλάτοςΠλάτοςΧρειάζεται να εξετάσουμε αυτό το θέμα κι από Χρειάζεται να εξετάσουμε αυτό το θέμα κι από άλλη σκοπιά Ποιαάλλη σκοπιά ΠοιαΜήπως πρέπει να εξετάσουμε μια άλλη Μήπως πρέπει να εξετάσουμε μια άλλη άποψηάποψηΧρειάζεται να μελετήσουμε αυτό το θέμα και Χρειάζεται να μελετήσουμε αυτό το θέμα και με άλλους τρόπουςμε άλλους τρόπους

ΛογικήΛογικήΜήπως όλα αυτά μαζί οδηγούν σε κάποιο Μήπως όλα αυτά μαζί οδηγούν σε κάποιο συμπέρασμα νόημασυμπέρασμα νόημαΜήπως η πρώτη σας παράγραφος σχετίζεται Μήπως η πρώτη σας παράγραφος σχετίζεται με την τελευταία σαςμε την τελευταία σαςΜήπως αυτό που λέτε προκύπτει από τα Μήπως αυτό που λέτε προκύπτει από τα στοιχεία ή ενδείξεις που έχουμεστοιχεία ή ενδείξεις που έχουμε

ΣπουδαιότηταΣπουδαιότητα Είναι αυτό το σημαντικότερο πρόβλημα που Είναι αυτό το σημαντικότερο πρόβλημα που

έχουμε να εξετάσουμεέχουμε να εξετάσουμεΕίναι αυτή η κεντρική ιδέα να Είναι αυτή η κεντρική ιδέα να επικεντρωθούμεεπικεντρωθούμεΠοια από αυτά τα γεγονότα είναι πιο Ποια από αυτά τα γεγονότα είναι πιο σημαντικά σημαντικά

ΑντικειμενικότηταΑντικειμενικότηταΈχω κανένα προσωπικό συμφέρον στο θέμα Έχω κανένα προσωπικό συμφέρον στο θέμα αυτόαυτόΚατανοώ και εκφράζω με αξιοπιστία τις Κατανοώ και εκφράζω με αξιοπιστία τις απόψεις των άλλων απόψεις των άλλων

Βελτίωση των Ερωτήσεων των ΜαθητώνΒελτίωση των Ερωτήσεων των Μαθητών

Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να βελτιώσουν τους τρόπους με τους οποίους οι μαθητές θέτουν ερωτήσεις με τον τρόπο που ανταποκρίνονται σrsquo αυτές Πχ Μπορούν

ndash Να αναλύουν την ερώτηση (τι εννοείς λέγοντας) ndash Να επαναδιατυπώνουν την ερώτηση (εννοείς) ndash Να laquoεπιστρέφουνraquo την ερώτηση στο μαθητή (εσύ τι πιστεύεις) ndash Να κάνουν μία διευκρινιστική ερώτηση (αναρωτιέμαι αν) ndash Να προτείνουν ένα τρόπο διερεύνησης (ίσως θα μπορούσαμε)

Η διατύπωση κατάλληλων ερωτήσεων από τους μαθητές εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό και από την ανάπτυξη του αναγκαίου λεξιλογίου (πχ laquoαναρωτιέμαιraquo laquoαναλύωraquo laquoκύριες αιτίεςraquo laquoσυμπέρασμαraquo laquoυποθέτωraquo κτλ) το οποίο ανήκει στα laquoυλικάraquo της κριτικής σκέψης με τα οποία θα πρέπει το σχολείο να εφοδιάσει τους μαθητές

Το Κλίμα της ΤάξηςΤο Κλίμα της Τάξης

Το επικοινωνιακό περιβάλλον της τάξης πρέπει να δημιουργεί μια ισορροπία μεταξύ αυτού που ο μαθητής μπορεί να ανακαλύψει μόνος του και σε αυτό που πρέπει να προσφέρει έτοιμο ο εκπαιδευτικός Όχι παροχή έτοιμης γνώσης αλλά επιχειρηματολογημένη τοποθέτηση εναλλακτικές προτάσεις προβληματισμός διερεύνηση και κριτική τοποθέτηση Γενικά το όλο κλίμα του σχολείου να διευκολύνει την ενεργοποίηση της κριτικής σκέψης και να παρέχει συνεχή ενθάρρυνση των μαθητών για διερεύνηση καταστάσεων αμφισβήτηση των δεδομένων και αναζήτηση της αλήθειας

ldquoΟ στόχος της εκπαίδευσης είναι να ετοιμάσει τους νέους να εκπαιδεύουν τους εαυτούς

τους δια βίουrdquo (Robert M Hutchins)

H συστηματική διδασκαλία των μεταγνωστικών δεξιοτήτων καθιστά το άτομο αυτόνομο στο χώρο

της μάθησης ικανό για αυτοκατευθυνόμενη μάθηση και ανάπτυξη στο άτομο θετικής στάσης

για τη γνώση

(Ματσαγγούρας Η2002)

Κριτική Σκέψη καιΚριτική Σκέψη και Μεταγνωστική Ικανότητα Μεταγνωστική Ικανότητα

Η κριτική και μεταγνωστική σκέψη είναι ιδιαίτερα σημαντικές σrsquo ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο όπως ο σημερινός

Το άτομο μαθαίνει να σκέπτεται κριτικά και μεταγνωστικά όταν γνωρίζει τι να ρωτά πώς και πότε και στη συνέχεια πώς να σκέπτεται λογικά πότε και ποιες μεθόδους (στρατηγικές) να χρησιμοποιεί για να αντιμετωπίσει μια κατάσταση

Άτομα με ικανότητα να χρησιμοποιούν πολλαπλές μεταγνωστικές διαδικασίες έχουν μεγαλύτερη ευχέρεια στην κριτική σκέψη

Και οι δύο αυτές έννοιες αποτελούν μορφές ανώτερης σκέψης (Krathwohl 2002) που μεγιστοποιούν τη μάθηση (Pintrich 2002)

Ανάγκη ΜεταγνώσηςΑνάγκη Μεταγνώσης

Ταχύτατος πολλαπλασιασμός Ταχύτατος πολλαπλασιασμός

και αχρήστευση γνώσεωνκαι αχρήστευση γνώσεων

Ανάγκη ΑυτομόρφωσηςΑνάγκη Αυτομόρφωσης

Ανάγκη δια βίου παιδείας Ανάγκη δια βίου παιδείας

Η Μεταγνώση οδηγεί σεΗ Μεταγνώση οδηγεί σε

ανεξάρτητη μάθησηανεξάρτητη μάθησημονιμότερη γνώσημονιμότερη γνώσηκίνητρο για μάθησηκίνητρο για μάθησημεγαλύτερη επίδοσημεγαλύτερη επίδοση

Μ Ε Τ Α Γ Ν Ω Σ ΗΜ Ε Τ Α Γ Ν Ω Σ Η Γ Ν Ω Ρ Ι Ζ Ω Γ Ν Ω Ρ Ι Ζ Ω

Τ Ι Γ Ν Ω Ρ Ι Ζ ΩΤ Ι Γ Ν Ω Ρ Ι Ζ Ω

Τ Ι Δ Ε Γ Ν Ω Ρ Ι Ζ Ω Τ Ι Δ Ε Γ Ν Ω Ρ Ι Ζ Ω

Κ Α Ι Π Ω Σ Θ Α Τ Ο Γ Ν Ω Ρ Ι Σ ΩΚ Α Ι Π Ω Σ Θ Α Τ Ο Γ Ν Ω Ρ Ι Σ Ω

Μ Α Θ Α Ι Ν Ω Μ Α Θ Α Ι Ν Ω

Π Ω Σ Ν Α Μ Α Θ Α Ι Ν ΩΠ Ω Σ Ν Α Μ Α Θ Α Ι Ν Ω

Μ Ε Τ Α Γ Ν Ω Σ ΗΜ Ε Τ Α Γ Ν Ω Σ Η

Θ Ε Ω Ρ Η Τ Ι Κ ΗΘ Ε Ω Ρ Η Τ Ι Κ Η(Γνωρίζω (Γνωρίζω ΠωςΠως))KNOWLEDGEKNOWLEDGE OF OF

COGNITIONCOGNITION

ΓΝΩΡΙΖΩ ΤΙ ΓΝΩΡΙΖΩ ΓΝΩΡΙΖΩ ΤΙ ΓΝΩΡΙΖΩ ΚΑΙ ΤΙ ΔΕ ΓΝΩΡΙΖΩΚΑΙ ΤΙ ΔΕ ΓΝΩΡΙΖΩ

ΕΠΙΓΝΩΣΗ ΕΠΙΓΝΩΣΗ ΓΝΩΣΤΙΚΩΝ ΓΝΩΣΤΙΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ

ΕΝΗΜΕΡΟΤΗΤΑ ΕΝΗΜΕΡΟΤΗΤΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΣΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ

Π Ρ Α Κ Τ Ι Κ ΗΠ Ρ Α Κ Τ Ι Κ Η

(Γνωρίζω (Γνωρίζω ΠώςΠώς))REGGULATION OF REGGULATION OF

COGNITIONCOGNITION ΓΝΩΡΙΖΩ ΠΩΣΓΝΩΡΙΖΩ ΠΩΣ

ΘΑ ΤΟ ΓΝΩΡΙΣΩ ΘΑ ΤΟ ΓΝΩΡΙΣΩ

ΕΛΕΓΧΟΣ ΓΝΩΣΤΙΚΩΝ ΕΛΕΓΧΟΣ ΓΝΩΣΤΙΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ

ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΣΗΣΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΣΗΣ

Μ Ε ΤΑ Γ Ν Ω Σ ΗΜ Ε ΤΑ Γ Ν Ω Σ Η Σ Υ Ν Ε Ι Δ Η Τ Ο Τ Η Τ Α Σ Υ Ν Ε Ι Δ Η Τ Ο Τ Η Τ Α Κ ΑΚ Α Ι Ε Λ Ε Γ Χ Ο Σ Τ Ω ΝΙ Ε Λ Ε Γ Χ Ο Σ Τ Ω Ν

ΓΝΩΣΤΙΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝΓΝΩΣΤΙΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ

ΚΙΝΗΤΡΩΝΚΙΝΗΤΡΩΝ

ΜΕΤΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣΜΕΤΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ

ΕΝΔΟΣΚΟΠΗΣΗΕΝΔΟΣΚΟΠΗΣΗ ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ ΑΥΤΟΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΑΥΤΟΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΑΥΤΟΕΛΕΓΧΑΥΤΟΕΛΕΓΧOOΣΣ ΑΥΤΟΡΡΥΘΜΙΣΗΑΥΤΟΡΡΥΘΜΙΣΗ ΑΥΤΟΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΑΥΤΟΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΑΥΤΟΜΑΘΗΣΗΑΥΤΟΜΑΘΗΣΗ ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Μεταγνωστικές ΕρωτήσειςΜεταγνωστικές Ερωτήσεις

Τι γνωρίζω για το θέμα αυτόΤι γνωρίζω για το θέμα αυτό Γνωρίζω τι πρέπει να μάθωΓνωρίζω τι πρέπει να μάθω Γνωρίζω πού θα βρω τις Γνωρίζω πού θα βρω τις

πληροφορίες που χρειάζομαι πληροφορίες που χρειάζομαι Πόσο χρόνο θα χρειαστώ για να Πόσο χρόνο θα χρειαστώ για να

μάθω το συγκεκριμένο θέμα μάθω το συγκεκριμένο θέμα Ποιες στρατηγικές και τακτικές Ποιες στρατηγικές και τακτικές

μπορώ να χρησιμοποιήσω μπορώ να χρησιμοποιήσω

MMεταγνωστικές Ερωτήσειςεταγνωστικές Ερωτήσεις

Κατάλαβα αυτό που μόλις είδα άκουσα Κατάλαβα αυτό που μόλις είδα άκουσα διάβασαδιάβασα

Πώς μπορώ ναΠώς μπορώ να γνωρίζω αν μαθαίνω με γνωρίζω αν μαθαίνω με κανονικό ρυθμόκανονικό ρυθμό

Πώς μπορώ να εντοπίσω αν έχω κάνει Πώς μπορώ να εντοπίσω αν έχω κάνει κάποιο λάθοςκάποιο λάθος

Πώς θα μπορούσα να αναθεωρήσω το Πώς θα μπορούσα να αναθεωρήσω το σχέδιό μου αν αυτό δεν έχει λειτουργήσει σχέδιό μου αν αυτό δεν έχει λειτουργήσει ικανοποιητικάικανοποιητικά

Στρατηγικές ανάπτυξηςΣτρατηγικές ανάπτυξηςμεταγνωστικών μεταγνωστικών δεξιοτήτων στους μαθητέςδεξιοτήτων στους μαθητές

Παροτρύνουμε τους μαθητές να σκέφτονται Παροτρύνουμε τους μαθητές να σκέφτονται δυνατάδυνατά

Στρέφουμε την προσοχή τους στην κατανόηση Στρέφουμε την προσοχή τους στην κατανόηση του πώς σκέφτονται και τι προβλήματα του πώς σκέφτονται και τι προβλήματα αντιμετωπίζουναντιμετωπίζουν

Ζητούμε όχι μόνο το αποτέλεσμα αλλά και τον Ζητούμε όχι μόνο το αποτέλεσμα αλλά και τον τρόπο σκέψης ndash τη στρατηγικήτρόπο σκέψης ndash τη στρατηγική

Διδάσκουμε τρόπους προσπέλασης των Διδάσκουμε τρόπους προσπέλασης των δυσκολιών δυσκολιών


Ενθαρρύνουμε τους μαθητές να ελέγχουν Ενθαρρύνουμε τους μαθητές να ελέγχουν μόνοι τους τη σκέψη και τη συμπεριφορά τους μόνοι τους τη σκέψη και τη συμπεριφορά τους

Ενθαρρύνουμε τους μαθητές να μάθουν Ενθαρρύνουμε τους μαθητές να μάθουν στρατηγικές μελέτηςστρατηγικές μελέτης

Επιτρέπουμε τους μαθητές να κάνουν προβλέψεις Επιτρέπουμε τους μαθητές να κάνουν προβλέψεις για πληροφορίες που θα ακολουθήσουν με βάση για πληροφορίες που θα ακολουθήσουν με βάση αυτά που ξέρουναυτά που ξέρουν

Ενθαρρύνουμε τους μαθητές να κάνουν Ενθαρρύνουμε τους μαθητές να κάνουν ερωτήσεις για το τι γίνεται γύρω τουςερωτήσεις για το τι γίνεται γύρω τους

Στρατηγικές ανάπτυξης μεταγνωστικών Στρατηγικές ανάπτυξης μεταγνωστικών δεξιοτήτων στους μαθητέςδεξιοτήτων στους μαθητές

Ασκούμε τους μαθητές στο πότε να ζητούν Ασκούμε τους μαθητές στο πότε να ζητούν βοήθεια ( όταν έχουν καταβάλει αρκετή βοήθεια ( όταν έχουν καταβάλει αρκετή προσπάθεια από μόνοι τους )προσπάθεια από μόνοι τους )

Ασκούμε τους μαθητές ώστε να μεταφέρουν Ασκούμε τους μαθητές ώστε να μεταφέρουν γνώσεις στάσεις αξίες δεξιότητες σε άλλες γνώσεις στάσεις αξίες δεξιότητες σε άλλες καταστάσεις της ζωήςκαταστάσεις της ζωής

Βοηθούμε τους μαθητές να συνδέουν τις νέες Βοηθούμε τους μαθητές να συνδέουν τις νέες πληροφορίες με τις υπάρχουσες γνώσειςπληροφορίες με τις υπάρχουσες γνώσεις

Στρατηγικές Στρατηγικές Πριν-Κατά-ΜετάΠριν-Κατά-Μετά

μια δραστηριότηταμια δραστηριότητα Πριν Ενθαρρύνουμε τους μαθητές να προγραμματίζουν τα

στάδια που θα ακολουθήσουν να οργανώνουν συγκεκριμένες στρατηγικές να ανακαλούν προηγούμενες σχετικές γνώσεις

Κατά Θέτουμε βοηθητικές ερωτήσεις βοηθούμε τους μαθητές να βρουν πού αντιμετωπίζουν πρόβλημα στη συγκεκριμένη δραστηριότητα ενθαρρύνουμε περισσότερη σκέψη

Μετά Ενθαρρύνουμε ανακεφαλαίωση σχηματική συνόψιση παραγωγή γενικεύσεων εξαγωγή συμπερασμάτων σύνδεση της νέας μάθησης με την προηγούμενη διατύπωση κρίσεων απόψεων αξιολόγηση των μαθητών από τον ίδιο τον εαυτό τους

lsquoΟ εκπαιδευτικός θα πρέπει να έχει φτάσει κι ο ίδιος στη φάση του μεταγνωστικού

προβληματισμού για να μπορέσει καθοδηγήσει και τους μαθητές του

να το κάνουν κι αυτοίrsquo

ΚλείνονταςΚλείνοντας Συνοψίζοντας μπορούμε να πούμε πως η κριτική και μεταγνωστική σκέψη αποτελούν στάση ζωής και στάση πνεύματος

και διαμορφώνονται από το μετασχηματισμό της σχολικής τάξης από

lsquoκέντρο αναπαραγωγή της γνώσηςrsquo σε κέντρο lsquoπαραγωγής της γνώσηςrsquo και σε lsquoκοινωνία

σκέψηςrsquo

Αν δώσεις σrsquo ένα κινέζο ένα ψάρι

θα χορτάσει για μια μέρα

αν όμως του μάθεις πώς να ψαρεύει

τότε θα είναι χορτάτος για μια ζωή

Αν διδάξεις σ΄ ένα παιδίπέντε πράγματαθα μάθει το πολύ πέντε πράγματα

Αν όμως του διδάξεις πώς να μαθαίνει

θα μαθαίνει

για μια ζωή

Αν δε διδάξουμε στα παιδιά όλα τα πράγματα

δε χάθηκε ο κόσμοςαν όμως δεν τα διδάξουμε

πώς να μαθαίνουντότε χάθηκε ο κόσμος

5 minutes Video5 minutes Videoon Critical Thinkingon Critical Thinking

httpyoutube6OLPL5p0fMghttpyoutube6OLPL5p0fMg

ΣΑΣ Ε Υ Χ Α Ρ Ι Σ Τ ΩΣΑΣ Ε Υ Χ Α Ρ Ι Σ Τ Ω

Ελληνική Βιβλιογραφία Βρεττός Γ-Καψάλης Αχ(1999) Αναλυτικό πρόγραμμα Αθήνα Δημητρακάκης Κ ndash Κατσαρός Μ Μικροαξιολόγηση των κατrsquo οίκον γραπτών

σχολικών εργασιών 2ο Διεθνές Συνέδριο Πανεπιστημίου Πατρών Κολλιάδης Εμ(1997) Θεωρίες Μάθησης και εκπαιδευτική πράξη τόμος Γ ΑΘΗΝΑ Κωσταρίδου-Ευκλείδη Α (1997) Ψυχολογία της σκέψης Αθήνα Ελληνικά Γράμματα Λουκά - Παπαλεοντίου Ε (2010) Μεταγνώση Θεωρία και Πράξη Αθήνα Θυμάρι Μάνος Κ Η συμβουλευτική στην εκπαίδευση Ματθαίου Δ (2001) Το Πανεπιστήμιο στην εποχή της ύστερης νεωτερικότητας Αθήνα Ματθαίου Δ (2002) Η εκπαίδευση απέναντι στις προκλήσεις του 21ου αιώνα

ΑΘΗΝΑ Λιβάνη Ματσαγγούρας Η (2001) Η Σχολική τάξη (2η έκδοση) Αθήνα Ματσαγγούρας Η (2002) Η θεωρία της διδασκαλίας Αθήνα Gutenberg Ματσαγγούρας Η (2002) Στρατηγικές διδασκαλίας Η κριτική σκέψη στη διδακτική

πράξη(5η έκδοση) ΑΘΗΝΑ Gutenberg Παπαντώνης Β (2003) Ο εκπαιδευτικός στο διάσελο μιας νέας εποχής Επιστημονικό

Βήμα 2ο τεύχος Χατζηγεωργίου Γ (2004) Γνώθι το Curriculum 2η έκδοση Ατραπός

Αγγλική Βιβλιογραφία Kirschner Suzanne R Kirschner Suzanne R

Critical thinking and the end(s) of psychology Journal of Journal of Theoretical and Philosophical PsychologyTheoretical and Philosophical Psychology Vol 31(3)Vol 31(3) Aug Aug 2011 pp 173-183 2011 pp 173-183

Magno C The role of metacognitive skills in developing Magno C The role of metacognitive skills in developing critical thinking critical thinking Metacognition and Learning Vol 5(2)Metacognition and Learning Vol 5(2) Aug Aug 2010 pp 137-156 2010 pp 137-156

Richard amp Elder (2006) Richard amp Elder (2006) wwwcriticalthinkingorg Riddell T(2007)Riddell T(2007) Critical Assumptions Thinking Critically Critical Assumptions Thinking Critically

About Critical ThinkingAbout Critical Thinking The Miniature Guide to Critical Thinking (2006) Foundation

for Critical Thinking in wwwcriticalthinkingorg httpwwwcsbuffaloedu~rapaport httpericfacilitynetdatabasesERIC_Digestsed385606ht

ml httpericeceorgpubsdigests1990carr90html httpericaenetedoed385606htmhttpericaenetedoed385606htm

Μαθαίνω Να Σκέφτομαι Κριτικά- Μαθαίνω Πώς Να Μαθαίνω

Slide 2

Αναγκαία για τον Ευρωπαίο Πολίτη και το Ευρωπαϊκό Σχολείο

Γιατί η Κριτική Σκέψη είναι Σημαντική

Κριτική σκέψη

Τι είναι η Κριτική Σκέψη

Συστατικά Στοιχεία της Κριτικής Σκέψης

Χαρακτηριστικά της Κριτικής Σκέψη

Ένα άτομο καλλιεργημένο στην κριτική σκέψη

Ικανότητες κριτικής σκέψης τις οποίες μπορεί να αναπτύξει ο μαθητής (Beyer 1988 Woolfolk 1998)

Slide 11


Ο Ρόλος του Εκπαιδευτικού

Ο Εκπαιδευτικός ως Μοντέλο

Κριτική και Δημιουργική Σκέψη


Τι συμβαίνει συνήθως

Γιατί λείπει

Προγράμματα Καλλιέργειας της Σκέψης

Πώς Μπορούμε να Διδάξουμε την Κριτική Σκέψη (Α)

Πώς Μπορούμε να Διδάξουμε την Κριτική Σκέψη (Β)


Παραδείγματα Ερωτήσεων που Βοηθούν

Slide 24

Βελτίωση των Ερωτήσεων των Μαθητών

Το Κλίμα της Τάξης

Slide 27

Κριτική Σκέψη και Μεταγνωστική Ικανότητα

Ανάγκη Μεταγνώσης

Η Μεταγνώση οδηγεί σε

Μ Ε Τ Α Γ Ν Ω Σ Η


Μ Ε ΤΑ Γ Ν Ω Σ Η

ΜΕΤΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ

Μεταγνωστικές Ερωτήσεις

Mεταγνωστικές Ερωτήσεις

Στρατηγικές ανάπτυξης μεταγνωστικών δεξιοτήτων στους μαθητές

Slide 38

Slide 39

Στρατηγικές Πριν-Κατά-Μετά μια δραστηριότητα

Slide 41

Κλείνοντας

Slide 43

Αν δε διδάξουμε στα παιδιά όλα τα πράγματα δε χάθηκε ο κόσμος αν όμως δεν τα διδάξουμε πώς να μαθαίνουν τότε χάθηκε ο κόσμος

5 minutes Video on Critical Thinking

Ελληνική Βιβλιογραφία

Αγγλική Βιβλιογραφία

Στις αρχές του 21ου αιώνα κανένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα δε θα είναι αποδεκτό αν δε συμβάλλει

στη διδασκαλία της κριτικής σκέψης(John Nistet)

ldquoΤα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο άνθρωπος σε παγκόσμια κλίμακα τόσο στην εκπαίδευση όσο και στην κοινωνία κάνουν αναγκαίο το πέρασμα

από τον ορθό λόγο στον κριτικό λόγοraquo(Κουτσελίνη Mαίρη)




























































Woolfolk 1998)































































































COGNITIONCOGNITION



















































σκέψηςrsquo




























Slide 2









Slide 11













Slide 24



Slide 27











Slide 38

Slide 39


Slide 41


Slide 43
































































Woolfolk 1998)































































































COGNITIONCOGNITION



















































σκέψηςrsquo




























Slide 2









Slide 11













Slide 24



Slide 27











Slide 38

Slide 39


Slide 41


Slide 43



































































































COGNITIONCOGNITION



















































σκέψηςrsquo




























Slide 2









Slide 11













Slide 24



Slide 27











Slide 38

Slide 39


Slide 41


Slide 43














































σκέψηςrsquo




























Slide 2









Slide 11













Slide 24



Slide 27











Slide 38

Slide 39


Slide 41


Slide 43
































Slide 2









Slide 11













Slide 24



Slide 27











Slide 38

Slide 39


Slide 41


Slide 43





Μαθαίνω Να Σκέφτομαι Κριτικά - Μαθαίνω Πώς Να Μαθαίνω

Documents