Πολιτεία Γνώσεων&

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ (Τμήμα Ανατολικής Στερεάς)

Η ΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Απαρχή μιας νέας εποχής ή υποθήκη για

το μέλλον; Χαλκίδα, 17/12/2011

Θωμάς Μούτος

Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Η πορεία προς το Ευρώ Η πορεία προς το Μνημόνιο Διάσωση του Τιτανικού: Mission

Impossible?

Πως «κατακτήθηκε» το Ευρώ

Πολλοί (ιδιαίτερα στο εξωτερικό) θεωρούν ότι η Ελλάδα εισήχθη στην ευρωζώνη με «πλαστά» στοιχεία (π.χ. Goldman-Sachs swaps).

Αλλά, ακόμη και αν δεν υπήρχε τίποτε το μεμπτό όσον αφορά τα στοιχεία για το δημοσιονομικό έλλειμμα, η είσοδος της Ελλάδας στην ευρωζώνη θα έπρεπε να είχε καθυστερήσει …

Οι κυβερνήσεις κατέβαλλαν μικρή προσπάθεια για τη μείωση του χρέους μέχρι το 2000…

…η οποία βασίσθηκε όχι στη μείωση των δημοσίων δαπανών αλλά στην αύξηση των φορολογικών εσόδων…

… που προήλθε από την τεράστια αύξηση των εισαγωγών (1994-2000) ….

Την περίοδο 1994-2000, η δημοσιονομική «εξυγίανση», οφείλεται σε δύο παράγοντες:

1) Στη μείωση των δαπανών εξυπηρέτησης του δημοσίου χρέους (λόγω της σύγκλισης των Ελληνικών επιτοκίων προς τα Γερμανικά εν αναμονή της εισόδου της Ελλάδας στην ευρωζώνη).

2) Στην ταχεία αύξηση των φορολογικών εσόδων

λόγω της αύξησης του εξωτερικού δανεισμού και των εισαγωγών. Οι με δανεισμό χρηματοδοτούμενες εισαγωγές φέρνουν άμεσα έσοδα στο κράτος ( π.χ. ΦΠΑ, τέλη κυκλοφορίας) και, επειδή δημιουργούν και εγχώρια προστιθεμένη αξία, προκαλούν αύξηση των εισοδημάτων και της απασχόλησης , τροφοδοτώντας έτσι δευτερογενώς την αύξηση των φορολογικών εσόδων.

Η κατ’ αυτό τον τρόπο «βελτίωση» των δημοσιονομικών μεγεθών οδήγησε σε υπερβολική

αύξηση του δανεισμού της χώρας από το εξωτερικό (αύξηση του ελλείμματος του ισοζ. τρεχ. συναλλαγών)

Δυστυχώς για τη χώρα, μετά την επίτευξη του «εθνικού στόχου» της ένταξης στην ευρωζώνη, οι κυβερνήσεις συνέχισαν ν’ αγνοούν τον διογκούμενο δανεισμό της

χώρας από το εξωτερικό…

…καθώς ο ιδιωτικός τομέας άρχισε όχι μόνο να μη μπορεί να έχει πλεόνασμα αποταμιεύσεων προκειμένου να χρηματοδοτήσει το έλλειμμα του δημοσίου τομέα, αλλά άρχισε να δανείζεται όσο και το δημόσιο από το εξωτερικό

…δανεισμός που δεν προέκυψε λόγω αύξησης των επενδύσεων, αλλά λόγω της ραγδαίας μείωσης της εθνικής αποταμίευσης, που βοήθησε στην ταχεία άνοδο του ΑΕΠ …

… μέχρι την έναρξη της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης …

Στις αρχές του 2010 οι μακροοικονομικοί δείκτες της Ελλάδας για το 2009 φαίνεται να έχουν ως εξής (% επί του ΑΕΠ):

Δημοσιονομικό Έλλειμμα: 14% + Δημόσιο Χρέος: 120% + Έλλειμμα Ισοζ. Τρεχ. Συναλλαγών: 13% + Καθαρό Εξωτερικό Χρέος: 95%+ Καθαρή Εθνική Αποταμίευση: -10%

Χειρότερος συνδυασμός μακροοικονομικών δεικτών ίσως να μην έχει παρατηρηθεί ποτέ στην παγκόσμια οικονομική ιστορία

Με αυτά τα δεδομένα θα μπορούσε η χώρα ν’ αποφύγει τη χρεοκοπία χωρίς την προσφυγή στην τρόικα;

(δεν εξετάζουμε την περίπτωση της χρεοκοπίας ως ενδεδειγμένη λύση)

ΟΧΙ. Η εξαιρετικά δυσμενής θέση της Ελλάδας

προήλθε από το γεγονός ότι ούτε το δημόσιο χρέος της, ούτε το καθαρό εξωτερικό χρέος της ήταν βιώσιμα.

Το (άλυτο?) πρόβλημα προέκυψε λόγω του ότι (απουσία υποτίμησης του νομίσματος) για να γίνει το:

(i) δημόσιο χρέος βιώσιμο, το ΑΕΠ πρέπει ν’ αυξηθεί

(ii) εξωτερικό χρέος βιώσιμο, το ΑΕΠ πρέπει να μειωθεί

ΤΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ

Τι επιδιώκει η τρόικα; Τι επιδιώκει η κυβέρνηση;

Η ΤΡΟΪΚΑΠαρόλο που όλες οι επίσημες δηλώσεις της

επικεντρώνονται στην εξέλιξη των δημοσιονομικών μεγεθών…

η ακολουθούμενη «οικονομική πολιτική» στοχεύει στην βιωσιμότητα του εξωτερικού χρέους της χώρας …

η οποία συναρτάται από την ύπαρξη σημαντικής βελτίωσης του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών …

και που μπορεί να προκύψει μόνο αν υπάρξει σημαντική μείωση των εισαγωγών …

λόγω πτώσης του ΑΕΠ και αύξησης της ανεργίας …

που αν «επιτευχθούν» κάνουν τη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος εξαιρετικά δύσκολη…

και κάνουν τη λήψη επιπλέον (δημοσιονομικών ) μέτρων απαραίτητη…

που, με τη σειρά τους, οδηγούν σε περαιτέρω μείωση του ΑΕΠ και αύξηση της ανεργίας …

συντελώντας έτσι στην μείωση των μισθών στον ιδιωτικό τομέα …

με την ελπίδα ότι αυτό θ’ αυξήσει την διεθνή ανταγωνιστικότητα των Ελληνικών προϊόντων …

αναχαιτίζοντας έτσι περαιτέρω πτώση του ΑΕΠ και της ανεργίας …

Η Κυβέρνηση

Η κυβέρνηση «απέφυγε» τη διαπραγμάτευση του Μνημονίου με την Τρόικα

Αφήνοντας στην άκρη θεωρίες συνομωσίας, η κυβέρνηση έκανε ότι έκαναν όλες οι Ελληνικές κυβερνήσεις τα τελευταία τριάντα χρόνια:

πήρε τα δανεικά … αδιαφορώντας (παρά την περί του αντιθέτου

ρητορική) για την τήρηση των συμφωνηθέντων …

… και για την επεξεργασία αξιόπιστης εναλλακτικής πρότασης…

...ελπίζοντας ότι οι εξελίξεις δεν θα ήταν τόσο δυσοίωνες…

Το Μνημόνιο δεν έσωσε τον Τιτανικό

Θα μπορούσε να σωθεί ο Τιτανικός μέσω ενός Μνημονίου;

Ναι, αν: Η Τρόικα ενδιαφερόταν κυρίως για τη

σωτηρία της Ελλάδος και όχι για τη σωτηρία των τραπεζών

Η Ελληνική κυβέρνηση κατανοούσε το πρόβλημα, και ήταν διατεθειμένη να χαράξει την κατάλληλη οικονομική πολιτική, να προχωρήσει στον περιορισμό της φοροδιαφυγής και να εφαρμόσει τις απαιτούμενες διαρθρωτικές αλλαγές

Η πολιτική του Μνημονίου, όπως εφαρμόζεται, μοιάζει με την προσπάθεια κάποιου ν’ ανέβει μια σκάλα που πέφτει…

Ίσως να υπάρχει ακόμη καιρός για την άσκηση οικονομικής πολιτικής (μέχρι τώρα η κυβέρνηση δεν νοιαζόταν γι’ αυτό, απλά προσπαθούσε να πάρει την επόμενη δόση…)

Η εσωτερική υποτίμηση «δουλεύει» πολύ αργά, και μόνο μέσω της

υπερβολικής αύξησης της φτώχειας και της ανεργίας

Χρειαζόμαστε, για να διατηρηθούμε εντός της ευρωζώνης, πολύ γρήγορα τα αποτελέσματα που θα είχε μια μεγάλη υποτίμηση.

Η άμεση χρήση των πόρων του ΕΣΠΑ (περίπου 15 δισ. Ευρώ) μπορεί να βοηθήσει.

Τα χρήματα αυτά να χρησιμοποιηθούν για τη μείωση των ασφαλιστικών εισφορών των εργοδοτών για τα επόμενα τρία χρόνια (π.χ. εργοδότης που οφείλει 10.000 ευρώ, καταβάλει 7.000 ευρώ, και τα υπόλοιπα καταβάλλονται από το ΕΣΠΑ στο ασφαλιστικό ταμείο).

Πλεονεκτήματα μέτρου: μείωση του κόστους παραγωγής των ελληνικών επιχειρήσεων (αύξηση ανταγωνιστικότητας), ελάχιστο διοικητικό κόστος χρήσης των πόρων του ΕΣΠΑ, έμμεση επιδότηση μόνο των επιχειρήσεων που καταβάλλουν ασφαλιστικές εισφορές,…

Μειονέκτημα μέτρου: Το πολιτικό σύστημα χάνει τη δυνατότητα να «μοιράσει» τα χρήματα αυτά σε «φίλους» και «ψηφοφόρους» …

Θα τα καταφέρει η Ελλάδα σε σύντομο χρονικό διάστημα να ξαναμπεί σε τροχιά ανάπτυξης, και να παραμείνει εντός της Ευρωζώνης;

Πολύ πιθανό, αν, η Ελλάδα κάνει αυτά που πρέπει και αλλάξει η οικονομική διακυβέρνηση της ευρωζώνης.

Αν και τα δύο δεν συμβούν, ίσως η Ελλάδα ακολουθήσει την πορεία της Αργεντινής…