ณ...
DESCRIPTION
คลินิกไร้พุง (Diet & Physical Activity clinic : DPAC). เพ็ญศรี กองสัมฤทธิ์. วท.ด.(วิจัยพฤติกรรมศาสตร์ประยุกต์) ศูนย์อนามัยที่ 3 กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข [email protected] 089 0227470. ณ ห้องประชุมสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดระยอง วันที่ 15 พฤษภาคม 2556. เรื่องนี้เกี่ยวข้องกันอย่างไร. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
ณ หองประชมสำ�นกง�นส�ธ�รณสขจงหวดระยอง วนท 15 พฤษภ�คม 2556
เพญศร กองสมฤทธ . วท.ด.(วจยพฤตกรรมศ�สตรประยกต)ศนยอน�มยท 3 กรมอน�มย กระทรวงส�ธ�รณสข
[email protected] 0227470
คลนกไรพง(Diet & Physical
Activity clinic : DPAC)
เรองนเกยวของกนอย�งไร•Diet & Physical Activity clinic : DPAC (คลนกไรพง)
•Fit for Life (DPAC plus)•ศนยก�รปรกษ�พฒน�พฤตกรรมสขภ�พ (Health Coaching Center)
ก�รแกปญห�โรคอวนคนไทย (คนไทยไรพง)
ม 2 ระดบ1. ระดบชมชน (Community approach) ใชกบประช�ชนกลมปกต หรอกลมเสยง เรยกว� ชมชนปรบเปลยนพฤตกรรม ไดแก
องคกร/ชมชนตนแบบไรพง (กรมอน�มย) ชมชนลดเสยงลดโรคไมตดตอเรอรง (กรมควบคมโรค หมบ�นจดก�รสขภ�พ (กรมสนบสนนบรก�รสขภ�พ)
2. ระดบบคคลหรอร�ยบคคล (Individual approach) ใชกบประช�ชนกลมเสยงสง หรอ กลมปวยทควบคมไมได เรยกว� คลนกไรพง (Diet & Physical Activity clinic : DPAC)
ผลก�รเยยม พฒน� และประเมนผลก�รดำ�เนนง�น
คลนกไรพง (ป พ.ศ.2555)ประเภทของโรง
พย�บ�ล ผลก�รเยยมพฒน� ตดต�ม และ
ประเมนผลก�รดำ�เนนง�น ผ�นเกณฑก�ร
ประเมน เยยมเพอพฒน�
1. รพ.ท , รพ.ศ - 5 แหง2. รพ.ช - 9 แหง3. รพ.สต. 18 แหง 26 แหง4. รพ.เอกชน 1 แหง -
รวม 19 แหง 40 แหง
ปญห�และอปสรรค 1 .ศกยภ�พของผใหบรก�รในคลนกไรพง (ก�
รบรณ�ก�รคว�มรเกยวกบโรค ก�รบรโภคอ�ห�ร ก�รใชแรงก�ยทเหม�ะสมในแตละอ�ชพ เทคนคก�รปรบเปลยนพฤตกรรม)
2. คว�มชดเจนในขอบเขตก�รใหบรก�รของคลนกไรพงของโรงพย�บ�ลแตละระดบ
3. ระบบสงตอของผม�รบบรก�ร
ขอเสนอแนะ1 .กำ�หนดเปนนโยบ�ยใหสถ�นบรก�รทกแหงจด
ตงและขอใหดำ�เนนก�รอย�งจรงจง2 .ก�รกำ�หนดบทบ�ทหน�ทของก�รใหบรก�ร
ชดเจนระหว�งคลนกไรพงของ รพ.แตละระดบ และระบบก�รสงตอดวย(บอรด NCD กำ�หนดขอบเขตของก�รใหบรก�รและใชทงเขต)
3 .พฒน�ศกยภ�พผรบผดชอบระดบจงหวด สสอ . ในก�รประเมนคลนกไรพง
4. พฒน�ศกยภ�พผใหบรก�รในคลนกไรพง
ประเดนหรอ สงทผปฏบต ผประเมนตองรเช� 1. เกณฑก�รแบงกลมเสยงต�งๆ และผ
ปวยโรคเบ�หว�น และคว�มดนโลหตสงทควบคมไดและทควบคมไมได
2. กลมเป�หม�ยและเป�หม�ยของก�รปรบเปลยน
พฤตกรรม3. แนวคด ทฤษฎอะไร ทใชในคลนกไรพง
บ�ย 4. เทคนคก�รปรบเปลยนพฤตกรรม5. คลนกไรพง6. เกณฑก�รประเมนคลนกไรพง
5. คลนกไรพง((Diet & Physical Diet & Physical Activity clinic : Activity clinic :
DPAC)DPAC)
ก�รจดตงและดำ�เนนก�ร คลนกไรพง “ ”
เพอแกปญห�ร�ยบคคลในกรณทองคกร/ชมชนดำ�เนนก�รปรบพฤตกรรมแลวไม
ส�ม�รถแกปญห�ได โดยเฉพ�ะผทเปนกลมเสยงสง และกลมปวยทไมส�ม�รถ
ควบคมได
คลนกไรพง (Diet & Physical Activity
Clinic : DPAC)• คลนกทดำ�เนนก�รเพอใหเกดกระบวนก�รปรบ
เปลยนพฤตกรรมก�รบรโภคอ�ห�รและมก�รจดกจกรรมก�รเคลอนไหวออกแรง/ออกกำ�ลง พรอมทงสนบสนนใหเกดผลก�รปฏบตต�มแนวท�งม�ตรฐ�นทกำ�หนดไวแตละกลมวยอย�งถกตอง สนบสนนใหเกดคว�มยงยนในก�รปฏบต
ทม� : คมอก�รดำ�เนนง�นในคลนก DPAC สำ�หรบเจ�หน�ทส�ธ�รณสข
ผรบบรก�ร1 .กลมเสยงสง (อวนลงพง , อวนอนตร�ย , Pre DM,
Pre HT)2. ผปวยโรคเบ�หว�น หรอ คว�มดนโลหตสงร�ยใหม3. ผปวยโรคเบ�หว�น และคว�มดนโลหตสงทควบคม
ไมได4. ประช�ชนทมโรคประจำ�ตว โรคเรอรง 5 โรค (เบ�
หว�น คว�มดนโลหตสง หวใจ มะเรง หลอดเลอดสมอง )
5. ประช�ชนกลมเสยงด�นพฤตกรรม6. ประช�ชนทวไป ทสนใจดแลสขภ�พ
แนวท�งก�รจดตงคลนกไรพงรพ.สต. รพ.ช. รพ.ท . / รพ.ศ.
ทมทำ�ง�น-พยาบาลวชาชพ /นวสธ.-จพง . สาธารณสข
ทมทำ�ง�น- แพทย-พยาบาลวชาชพ / นวสธ.-นกโภชนากร (ถาม)
ทมทำ�ง�น- แพทย-พยาบาลวชาชพ /นวสธ.-นกโภชนากรหรอนกโภชนาการ
บทบ�ทหน�ท-สงเสรมและปองกน-ฟ นฟสภาพ
บทบ�ทหน�ท-สงเสรมและปองกน-การรกษา
บทบ�ทหน�ท- การรกษา-สงเสรมและปองกน
เครองมอ/อปกรณ-เครองชงนำาหนก,วดสวนสง-สายวดรอบเอว-แบบจำาลองธงโภชนาการ หรอภาพธงโภชนาการ
เครองมอ/อปกรณ(เพม)-อปกรณทดสอบสมรรถภาพทางกาย-ชดนทรรศการเรองอาหารและการออกกำาลงกาย-Food Model (ถาม)
เครองมอ/อปกรณ(เพม)-เครองตรวจวดวเคราะหองคประกอบของรางกาย (In body) (ถาม)
แนวท�งในก�รใหคำ�ปรกษ� ใน คลนกไรพง
1 .วนจฉยส�เหตของปญห�ทแทจรงของผรบบรก�รใหได2. พฤตกรรมทเปนส�เหตททำ�ใหเกดปญห� (มอะไรบ�ง)3. เป�หม�ยของก�รเปลยนแปลง (แตละปญห�)4. กจกรรมทผรบบรก�รเลอกทจะปฏบต (ในแตละครง)5. ก�รนดเพอตดต�มและประเมนผล (ในแตละครง)
สงสำ�คญ คอ ตองประเมนพฤตกรรมของผม�รบบรก�รนน
ว�อยในขนตอนใด หรอทำ�อะไรไดบ�ง
ประสทธภ�พของคลนกไรพง
ประช�ชนกลมเสยงสงตอเบ�หว�น (Pre DM) ปวยเปนโรคเบ�หว�น ไมเกนรอยละ 5
ประช�ชนกลมเสยงสงตอคว�มดนโลหตสง (Pre HT) ปวยเปนโรคคว�มดนโลหตสง ไมเกนรอยละ 5
ประสทธภ�พของคลนกไรพง (ตอ)
ผปวยเบ�หว�นส�ม�รถควบคมระดบนำ�ต�ลใหอยในเกณฑทควบคมได (HbA1C ครงสดท�ยนอยกว�รอยละ 7 หรอระดบ FBS 70 - 130 mg/dl. 3 ครงสดท�ยตดตอกน ) ม�กกว�รอยละ 50 หรอเพมขนม�กกว�รอยละ 5 เมอเทยบกบขอมลของปทแลว
ผปวยคว�มดนโลหตสงควบคมส�ม�รถควบคมระดบคว�มดนโลหตได (BP 140/90 mmHg) ม�กกว�รอยละ 40 หรอเพมขนม�กกว�รอยละ 5 เมอเทยบกบขอมลของปทแลว
1 .กลมทไมสนใจปญห�/โรคทตนเองเปน มกคน เปนกลมเสยง หรอเปนโรคอะไร
2. กลมทลงเลใจ มกคน เปนกลมเสยง หรอโรคอะไร
3. กลมทอยในขนตดสนใจและเตรยมตว มกคน เปนกลมเสยง หรอโรคอะไร
4. กลมทอยในขนลงมอปฏบต มกคน เปนกลมเสยง หรอโรคอะไร
5. กลมทกระทำ�ทดอย�งตอเนอง มกคน เปนกลมเสยง หรอโรคอะไร (นำ�หนกลด รอบเอวลด กลมเสยงไมเปนโรค กลมปวยควบคมได)
ก�รสรปผลก�รดำ�เนนง�น ใน คลนกไรพง
1.เกณฑก�รแบงกลมเสยงต�งๆ และผปวยโรคเบ�หว�นและคว�มดน
โลหตสงทควบคมไดและทควบคมไมได
ก�ร Approac
hOutlet ประช�กร กรมวช�ก�ร
Individual approach
Community approach
รพท./รพศ.
รพช.
รพ.สต.
สอ.
หมบ�น/ชมชน
ปวย + ภ�วะแทรกซอน
ปวย
กลมเสยง
กลมปกต
กรมการแพทย
กรมควบคมโรค
กรมอน�มย
กรมสนบสนนบรก�รสขภ�พ
SRM
ตรวจคดกรอง
นพ.โสภณ เมฆธน ผตรวจร�ชก�รกระทรวงส�ธ�รณสข
ประเดนยทธศ�สตร PP กลมวยทำ�ง�น (NCD-DM/HT)
เป�ประสงค(GOAL)
Key Succes
s Factor
Project/
Activity
KPI
ประชาชนมพฤตกรรมสขภาพทถกตอง โดยการจดการนำาหนกของตนเองดวยหลก
3 อ.
- มการบรณาการในระดบจงหวดภายใตโครงการสขภาพดวถชวตไทย
- มนโยบายสาธารณะสรางสขภาพ พฒนาเครอขายความรวมมอ เชน ลดหวาน มน เคม ,องคกร/ชมชนไรพง เปนตน
-พฒนาศกยภาพผใหความร 3อ.ระดบจงหวด/อำาเภอ/ชมชน-รณรงคสอสารในสงคมเรองโรคอวนลงพง-จดเวทแลกเปลยนเรยนรการดำาเนนงาน-ทำาสอคมอการควบคมและลดนำาหนก
- ศนยการเรยนร องคกรตนแบบไรพง
152 แหงใหม- ชมชนไรพง 2
แหง/รพ.สต.
ประเดนยทธศ�สตร PP (NCD)เป�ประสงคเป�ประสงค((GOAL)GOAL)
Key Success Factor
Project/Activity KPI
พฒน�ก�รปรบเปลยนพฤตกรรมกลมเสยงดวยกระบวนก�ร
3 อ.(คลนก DPAC)
1. สถ�นบรก�รภ�ครฐ (รพท .,รพศ .,รพช .,รพสต .) มสวนรวมดำ�เนนก�รคลนก DPAC
2. กลมเป�หม�ยสนใจเข�รบบรก�รจ�กคลนก DPAC อย�งตอเนอง
โครงก�รพฒน�คลนก DPAC - ขย�ยผลก�รดำ�เนนง�นคลนก DPAC - พฒน�ศกยภ�พผใหบรก�รคลนก DPAC- พฒน�ก�รปรบเปลยนพฤตกรรมกลมเสยง- พฒน�องคคว�มร สอสงพมพ - นเทศ ตดต�ม ประเมนผล
1. รพท .,รพศ ., รพช .ดำ�เนนก�รคลนก DPAC รอยละ 80
2 . รพสต .ดำ�เนนก�รคลนก DPAC รอยละ 50ของทกอำ�เภอ
3 . ประช�ชนกลมเป�หม�ยเข�รบบรก�รคลนก DPAC รอยละ 70
ก�รดำ�เนนง�นก�รคดกรองประช�ชนทผ�นม�
ระยะเวล� โครงก�รและกจกรรมพ.ย.50-ม.ค.51
โครงก�รรวมพลงสร�งสขภ�พเพอพอในระดบจงหวด เพอสร�งกระแสสงคมในก�รลดปจจยเสยงตอก�รเกดโรควถชวต
ม.ย.51-ม.ค.52
โครงก�รภ�ครวมใจคนไทยไรพง จงหวดละ 10 องคกร
27 พ.ย -.ธ.ค.52
ก�รตรวจสขภ�พเชงรกโดย อสม .และเจ�หน�ททกระดบเพอคดกรองเบ�หว�น คว�มดนโลหตสง ของประช�ชนอ�ย 35 ปขนไป และชมชนปรบเปลยนพฤตกรรม 1 ชมชน/จงหวด
พ.ศ.2554 โครงก�รสนองนำ�พระร�ชหฤทยในหลวงทรงหวงใยสขภ�พ ฯ
พ.ศ .2554-2563
โครงก�รสขภ�พดวถชวตไทย เพอลด 5 โรค ลด 5 ด�น และเพมวถชวตทพอพยง (3 อ.)
1. คดกรองเบองตนโดย อสม . (6 ขอ) 2. คดกรองโดย จนท.ส�ธ�รณสข
กลมเสยงสง-FCG 100 - 125-BP 120/80 – 139/89
- ลงทะเบยน- 3อ 22 ส . เขมขน- DPAC
กลมปกต-FCG < 100-BP < 120/80
3อ 2. ส.
กลมปวยมภ�วะแทรกซอน- ต� ไต ตน
- ลงทะเบยน- 3อ 22 ส .- DPAC
- รกษ�โรคและภ�วะแทรกซอน
กลมปวย-FCG > 126-BP >140/90
- รกษ�ด HbA1C- คนห�ภ�วะแทรกซอน - ถ�ยภ�พจอประส�ทต�- microalbuminuria- ตรวจเท�
- ลงทะเบยน- 3อ 22 ส .- DPAC
Approach กลมประช�ชนทวไป
ก�รคดกรองสขภ�พ ของ สำ�นกง�นส�ธ�รณสขจงหวดปร�จนบร
ก�รคดกรองประช�ชน
ข�ว เท� ดำ�รอบเอว
ช�ย 90 ซม. 90 – 102 ซม.ม�กกว� 102 ซม.หญง 80 ซม. 80 – 88 ซม.ม�กกว� 88 ซม.BMI 18.5–22.9 กก./ม2 23.0-24.9 กก./ม2
25 กก./ม2BP 120/80 mmHg 120/80-139/89 140/90 mmHgFBS 100 mg/dl 100-125 mg/dl 126 mg/dl
ก�รแบงประเภทผปวยเบ�หว�นและคว�มดนโลหตสง
ประเภท
โรคเบ�หว�น โรคคว�มดนโลหตสง
ข�ว -FBS 70-130 mg/dl (DTX 65-118 mg/dl) 3 ครงตดตอกน- HbA1C 7%
-BP 130/80 mmHg 3 ครง ตดตอกน
เท� -FBS 130 - 200 mg/dl (DTX 118-180 mg/dl) 3 ครงตดตอกน- HbA1C 7-8%
-BP Systolic 130-179mmHg Diastolic 81-109 mmHg 3 ครง ตดตอกน
ดำ� -FBS 200 mg/dl (DTX 180 mg/dl) 3 ครงตดตอกน- HbA1C 8%
-BP 180/110 mmHg 3 ครง ตดตอกน
VICHAI MODELVICHAI MODEL ((สส..คค..2555)2555)
ผปวยเบ�หว�น ผปวยคว�มดนโลหตสง (mmHg)
ข�ว 100 mg/dl ข�ว 120/80เขยวเขม 100 mg/dl (กน
ย�ควบคม)เขยวเขม 120/80(กนย�
ควบคม)เขยวออน 100-125
mg/dlเขยวออน 120-139/80-89
เหลอง HbA1C 7, FBS 126-154
เหลอง 140-159/90-99
สม HbA1C 7-7.9, FBS 155-182
สม 160-179/100-109
แดง HbA1C 8, FBS 183 mg/dl
แดง 180/110
ก�รแบงประช�ชน หรอ ผปวยออกเปนกลมๆเพออะไร
แนวท�งก�รดแลประช�ชนกลมต�งๆประเภ
ทแนวท�งก�รใหบรก�ร
ข�ว - ยนดดวยครบ/คะ ระบบในร�งก�ยของท�นส�ม�รถทำ�ง�นไดต�มปกต ปหน�เชญตรวจสขภ�พอกนะครบ/คะ
เท� -คว�มดนโลหตของท�นอยในกลม เรมผดปกต ควรตรวจซำ�ทก 3 เดอน-นำ�ต�ลในเลอดของท�นอยในกลม เรมผดปกต ควรตรวจซำ�ทก 3 เดอน-ดชนมวลก�ยและรอบเอวอยเกณฑอวนหรอลงพงควรตรวจซำ�ทก 3เดอน
ดำ� -คว�มดนโลหต เข�ใกลก�รเปนโรค ใหตรวจซำ�ในอก 1 สปด�ห-นำ�ต�ลในเลอดของท�น เข�ใกลก�รเปนโรค ใหตรวจซำ�ในวนถดม�-ดชนมวลก�ยและรอบเอวอยเกณฑอวนม�กหรอลงพงม�ก ใหตรวจซำ�ทก 3เดอน
เท�/ดำ�
ประช�ชนกลมเท� ดำ� ควรปฏบตตวดงน– - ควบคมอ�ห�ร เพมผก ผลไม - รจกผอนคล�ยคว�มเครยด- ออกกำ�ลงก�ยสมำ�เสมอและตอเนอง - ลด ละ เลกก�รบรโภคแอลกอฮอล หรอบหร และจดสงแวดลอมทเออตอสขภ�พทด
แนวท�งก�รดแลผปวยโรคเบ�หว�นและคว�มแนวท�งก�รดแลผปวยโรคเบ�หว�นและคว�มดนโลหตสงดนโลหตสง
ระดบ
แนวท�งก�รดแล
3 เยยมบ�นพรอมใหคำ�แนะนำ�โดยเจ�หน�ท ใชแบบบนทกกจกรรม 3 อ.เพอว�งแผนก�รปรบเปลยน
พฤตกรรมเฉพ�ะบคคล และตดต�มผลก�รตรวจ อย�งนอยเดอนละ 1 ครง
2 เยยมบ�นพรอมใหคำ�แนะนำ�โดยเจ�หน�ท และตดต�มผลก�รตรวจ เดอนละ 1 ครง
1 เยยมบ�นพรอมใหคำ�แนะนำ�โดย อสม . และตดต�มผลก�รตรวจทก 3 เดอน
+/- ใหคำ�แนะนำ�เรอง 3 อ.เพอปรบเปลยนพฤตกรรม และตดต�มผลก�รตรวจทก 6 เดอน
0 เยยมบ�นพรอมใหคำ�แนะนำ�โดย อสม . และตดต�มผลก�รตรวจทก 3 เดอน
0 ใหคำ�แนะนำ�เรอง 3 อ.เพอสงเสรมสขภ�พและตดต�มผลก�รตรวจทก 1 ป
สรป ก�รคดกรองประช�ชนและก�รจดก�ร
ประเภท รอบเอว(ซม.)
BMI(กก./ม2)
FBS(mg/dl)
BP(mmH
g)
ก�รดแล/
ก�รจดบรก�ร
ปกต /ข�ว
หญง 80ช�ย 90
18.5-22.9
100 120/80
- ชมชนปรบเปลยนพฤตกรรม
เสยง /เท�
หญง 80-88ช�ย 90-102
23.0-24.9
100-125(100-118,119-125)
SBP120-139DBP 80-89
-ชมชนปรบเปลยนพฤตกรรม-DPAC
เสยงสง / ดำ�
หญง 88ช�ย 102
25 126 140/90
-DPAC
2. กลมเป�หม�ยและเป�หม�ยของก�รปรบเปลยน
พฤตกรรมในคลนกไรพง
กลมเป�หม�ย เปนใครบ�ง ไดม�อย�งไร
1 .ประช�ชนกลมเสยงสงเบ�หว�นและเสยงสงคว�มดนโลหตสง
2. ผปวยเบ�หว�นและคว�มดนโลหตสงร�ยใหม3. ผปวยเบ�หว�นและคว�มดนโลหตสงทควบคมไม
ได4. อวน (BMI 25 กก./ม2)5. อวนลงพงทเปนกลมเสยงสง (รอบเอว ช�ย
102 ซม . และหญง 88 ซม.)
กลมเป�หม�ย ไดจ�กก�รคดกรองประช�ชน และทะเบยนก�รรกษ�ในรพ.สต .หรอ รพ.ต�งๆ
กลมเป�หม�ยเหล�น มเท�ไรขอมล ป พ.ศ . 2552 •Pre DM รอยละ 6.9, Pre HT รอยละ 17.4•New case DM รอยละ 1.7 , HT รอยละ 4.3
•Controlled ได DM รอยละ 39.2, HT รอยละ 20.9
•อวน (BMI 25 กก./ตร.ม ) รอยละ 34.0•อวนลงพง รอยละ 32.0
เป�หม�ย ก�รใหคำ�ปรกษ�ในคลนกไรพง
• ผปวยเบ�หว�นทควบคมไมได ควบคมได(HbA1C นอยกว�รอยละ 7 หรอระดบ FBS 70 - 130 mg/dl. 3 ครงสดท�ยตดตอกน)
• ผปวยคว�มดนโลหตสงทควบคมไมได ควบคมได(ผปวยคว�มดนโลหตสงมระดบ BP 140/90 mmHg อย�งนอย 3 ครงตดตอกน)
เป�หม�ย ก�รใหคำ�ปรกษ�ในคลนกไรพง (ตอ)
• กลมเสยงสงเบ�หว�น (FPG or FCG =100-125 mg/dl. กล�ยเปน – กลมเสยงสงเบ�หว�น (อยเหมอนเดม) หรอ– กลมปกต (FPG or FCG 100 mg/dl. )
• กลมเสยงสงคว�มดนโลหตสง (SBP 120-139 mmHg และ/หรอ DBP 80-89 mmHg) กล�ยเปน– กลมเสยงคว�มดนโลหตสง (อยเหมอนเดม) หรอ– กลมปกต (BP 120/80 mmHg)(Fasting Plasma Glucose : FPG, Fasting Capillary blood Glucose : FCG)
เป�หม�ย ก�รใหคำ�ปรกษ�ในคลนกไรพง (ตอ)
อวนอนตร�ย (BMI 30 กก./ม2)
อวน (BMI 25.0-29.9 กก./ม2)
ทวม (BMI 23.0-24.9 กก./ม2)
ปกต (BMI 18.5-22.9 กก./ม2)
(หลกเกณฑของ International Obesity Task Force : IOTF)
เป�หม�ย ก�รใหคำ�ปรกษ�ในคลนกไรพง (ตอ)
ผช�ยเสยงสง (รอบเอว 102
ซม.)
เสยง (รอบเอว 90-102 ซม.)
ปกต (นอยกว� 90 ซม.)
ผหญงเสยงสง (รอบเอว 88
ซม.)
เสยง (รอบเอว 80-88 ซม.)
ปกต (นอยกว� 80 ซม.)
กลย� กจบญช . ขอแนะนำ�ก�รออกกำ�ลงก�ยสำ�หรบคนอวน.
สรป กลมเป�หม�ยทม�รบบรก�รในคลนกไรพง
รพ.สต. รพ.ช รพ.ท /รพ.ศ
1. อวนลงพงม�ก หญง 88 ซม. ช�ย 102 ซม.2. อวนอนตร�ย BMI 30 กก./ม2
3. Pre DM 100-125 mg/dl4. Pre HT SBP120-139 mmHg DBP 80-89 mmHg
ปร�จนบร โมเดล DM -FBS 130 - 200 mg/dl (DTX 118-180 mg/dl) 3 ครงตดตอกน- HbA1C 7-8%HT -SBP 130-179mmHgDBP 81-109 mmHg 3 ครง ตดตอกน
ปร�จนบร โมเดลDM -FBS 200 mg/dl (DTX 180 mg/dl) 3 ครงตดตอกน-HbA1C 8%HT - BP 180/110 mmHg 3 ครง ตดตอกน
VICHAI MODELVICHAI MODEL DM - HbA1C 7-7.9 ,FBS 155-182 mg/dlHT -BP160-179/100-109 mmHg
VICHAI MODELVICHAI MODELDM - HbA1C 8, FBS 183 mg/dlHT -BP 180/110 mmHg
ตวอย�งช�ยไทย อ�ย 30 ป อ�ชพ รบจ�ง มรอบเอว 105 ซม . BMI = 29 กก/ตร.ม . คว�มดนโลหต 138/88 mmHg นำ�ต�ลในเลอด 100 mg/dl
–ขอมลเหล�น ไดม�อย�งไร–ปญห�อะไรทตองดำ�เนนก�รกอน เพร�ะอะไร–ควรใชบรก�รคลนกไรพงในโรงพย�บ�ลอะไร
3.แนวคด ทฤษฎอะไร ทใชในคลนกไรพง
ทฤษฎก�รเรยนรท�งสงคมของแบนดร�
(Social Cognitive Theory : SCT)• พฤตกรรม เกดจ�กก�ร
สงเกตและก�รเลยนแบบ• ก�รเรยนร เกดจ�กก�ร
ปฏสมพนธระหว�งบคคลและสงแวดลอม ซงทงคนและสงแวดลอมจะมอทธพลตอกน
ตวอย�ง ก�รโฆษณ�ท�งโทรทศน ธรกจก�รค�ทแนะนำ�ใหดมบ�งอย�งหรอก�รใชย�สระผมโดยเฉพ�ะจะทำ�ใหเร�เปนทนยมและไดรบคว�มชนชมของผคนทน�สนใจAlbert Bandura. 1977
ทฤษฎปญญ�สงคม ทฤษฎปญญ�สงคม (Social Cognitive Theory : SCT)(Social Cognitive Theory : SCT)
P
B E
ก�รเรยนรจ�กก�รสงเกต
ก�รรบรคว�มส�ม�รถตน
ก�รกำ�กบตนเอง
ทฤษฎขนตอนก�รเปลยนแปลงพฤตกรรม
(Stages of change theory)• Prochaska and DiClimente. 1983
• Transtheoretical Model : TTM1 .ขนไมสนใจปญห� (Pre-contemplation)2. ขนลงเลใจ(Contemplation)3. ขนตดสนใจและเตรยมตว (Preparation)4. ขนลงมอปฏบต(Action)5. ขนกระทำ�ตอเนอง (Maintenance)
The Temporal Dimension as the Basis for the Stages of Change
ขนตอนของก�รเปลยนแปลงพฤตกรรม
ขนท 1 ไมสนใจปญห� (Pre-contemplation)
ลกษณะของบคคลในขนน• ไมตงใจทจะเปลยนแปลง• ไมรบร ไมใสใจตอพฤตกรรมทเปนปญห�ของตนเอง• เบอทจะเปลยนแปลงตนเอง หรอคดว�ไมส�ม�รถทำ�ได• จะไมอ�น ไมพด หรอคดเรองพฤตกรรมเสยง• ไมตระหนกในปญห� หรอรปญห�แตไมคดทจะ
เปลยนแปลง
ก�รใหคำ�แนะนำ�• ใหขอมลสะทอนกลบเกยวกบคว�มสมพนธของก�ร
ควบคมอ�ห�ร ก�รออกกำ�ลงก�ย และสขภ�พ• ใหคว�มร คว�มเข�ใจ โดยเนนขอเทจจรง เปนเหต
เปนผล และเปนกล�ง• ไมชนำ� หรอขใหกลว
ขนท 2 ลงเลใจ (Contemplation)
ลกษณะของบคคลในขนน• คว�มตงใจทจะเปลยนแปลงพฤตกรรมในระยะเวล�อนใกลน
(6 เดอนข�งหน�)• มคว�มตระหนกถงขอดของก�รเปลยนแปลงพฤตกรรม แต
กยงคงกงวลกบขอเสยในก�รเปลยนแปลงพฤตกรรมดวย• ก�รชงนำ�หนกระหว�งขอด-ขอเสยของก�รเปลยนแปลง
พฤตกรรม อ�จทำ�ใหเกดคว�มลงเลใจอย�งม�กจนทำ�ใหบคคลตองตดอยในขนนเปนเวล�น�น
• มก�รผลดวนประกนพรง (behavioral procrastination) จงยงไมพรอมทจะเปลยนแปลงในทนท
ก�รใหคำ�แนะนำ�• ควรมก�รพดคยถงขอด-ขอเสยของพฤตกรรมเก�และใหม • เปดโอก�สใหไดชงนำ�หนกระหว�งขอด-ขอเสยของก�ร
เปลยนแปลงพฤตกรรม • มก�รใหขอมลทถกตองไดดวย
ขนท 3 ตดสนใจและเตรยมตว (Preparation)
ลกษณะของบคคลในขนน• ตงใจว�จะลงมอปฏบตในก�รเปลยนแปลงพฤตกรรม
เรวๆ น (ภ�ยใน 1 เดอน ) เมอตดสนใจแลวว�จะเปลยนพฤตกรรมใดของตน เชน เลกบหร ลดนำ�หนก หรอออกกำ�ลงก�ย
• ว�งแผนว�จะตองทำ�อะไรบ�ง เชน เข�รวมฟงก�รบรรย�ยเรองสขภ�พ ขอคำ�ปรกษ�พดคยกบแพทย คนคว�ขอมลหรอซอหนงสอเกยวกบก�รปรบพฤตกรรมตนเองม�อ�น กำ�หนดวนทจะเรมเปลยนพฤตกรรม
ก�รใหคำ�แนะนำ�• บคคลทอยในขนนควรไดมท�งเลอกในก�รปรบ
เปลยนพฤตกรรม โดยใหเข�ตดสนใจเลอกเอง • ก�รสงเสรมศกยภ�พในก�รกระทำ�ของเข�
ขนท 4 ลงมอปฏบต (Action)ลกษณะของบคคลในขนน• ลงมอปฏบตหรอกระทำ�พฤตกรรมทพง
ประสงค เปนเวล�ไมนอยกว� 3- 6 เดอน • พฤตกรรมทพงประสงคนนจะตองบรรล
ต�มขอกำ�หนดทผเชยวช�ญหรอเจ�หน�ทวช�ชพเหนว�เพยงพอทจะลดพฤตกรรมเสยงได
ก�รใหคำ�แนะนำ�• ก�รสงเสรมใหลงมอกระทำ�ต�มวธทเข�เลอก
อย�งตอเนอง• ก�รชวยห�ท�งขจดอปสรรคและใหกำ�ลงใจ
ขนท 5 กระทำ�ตอเนอง (Maintenance)
ลกษณะของบคคลในขนน• มก�รกระทำ�พฤตกรรมใหมหรอพฤตกรรมทพง
ประสงคม�กกว� 6 เดอน จนกล�ยเปนนสยใหม หรอเปนชวตประจำ�วน
• ก�รกระตนหรอสงเร�ต�งๆจะมอทธพลนอย และมคว�มเชอมนว�ตนส�ม�รถเปลยนแปลงพฤตกรรมได
ก�รใหคำ�แนะนำ�• ควรมก�รปองกนก�รกลบไปเสพซำ� โดยก�รดำ�เนน
ชวตทสมดลอย�งมคณค� ทำ�ใหเปนกจวตรประจำ�วน• มก�รจดก�รกบชวตประจำ�วนไดด บรห�รเวล�อย�ง
เหม�ะสมในก�รดแลสขภ�พตนเอง และอนๆ เชน ก�รกน ก�รออกกำ�ลงก�ย
ก�รกลบไปมปญห�ซำ� (Relapse)
ลกษณะของบคคลในขนน• มก�รถอยกลบไปมพฤตกรรมแบบเดมๆกอนทจะ
มก�รเปลยนแปลงพฤตกรรมทพงประสงค• บคคลจะกลบไปสสถ�นก�รณเสยง (ก�รบรโภค
อ�ห�ร และก�รใชแรงก�ย)• ปลอยใหอ�รมณอยเหนอเหตผลไมส�ม�รถ
จดก�รกบคว�มอย�กได
ก�รใหคำ�แนะนำ�• พย�ย�มดงเข�กลบเข�สเสนท�งก�รเปลยน
พฤตกรรมใหเรวทสด • มก�รใหกำ�ลงใจ • มก�รสรปบทเรยนเพอไมใหเกดซำ�อก และมงมน
ในก�รเปลยนพฤตกรรมตอไป
ก�รปรบเปลยนพฤตกรรม ใน คลนกไรพง
• ใชทฤษฎขนตอนก�รเปลยนแปลงพฤตกรรม• เป�หม�ย คอ พฤตกรรมทพงประสงค (ผลลพธทได คอ นำ�หนก รอบเอว
ระดบนำ�ต�ลในเลอด หรอระดบคว�มดนโลหต)– จ�กขนท 1 ไปสขนท 2– จ�กขนท 2 ไปสขนท 3– จ�กขนท 3 ไปสขนท 4– จ�กขนท 4 ไปสขนท 5– จ�กขนท 5 ใหคงอยตลอดไป
• อ�รมณ – ก�รควบคมกำ�กบตนเอง (Self regulation ) (สะกด สะกด สกด ) กนหรอไมกนใน
สถ�นก�รณต�งๆ– ก�รรบรคว�มส�ม�รถของตนเอง (Self efficacy) ในก�รปรบเปลยนพฤตกรรม
เร�ส�ม�รถควบคมตนเองได– แรงเสรมท�งบวก หรอแรงจงใจท�งบวก (Positive reinforcement) ใหกำ�ลง
ใจ ชนชม ทำ�เพอสขภ�พ• เนอห�ทใชเนนเรอง ก�รบรโภคอ�ห�รและก�รใชแรงก�ย
– ธงโภชน�ก�ร ก�รคำ�นวณแคลอร– โซนส ก�รอ�นฉล�ก– ก�รใชแรงก�ยต�มลกษณะอ�ชพ โรคทเปน นำ�หนก รอบเอว
ก�รประยกตทฤษฎขนตอนก�รปรบเปลยนพฤตกรรม
ใน คลนกไรพงขนตอน
พฤตกรรมเป�หม�ย ก�รใหคำ�แนะนำ� ระยะเวล�
ขนท 1 ไมสนใจปญห�
สนใจและตระหนกปญห�ของตนเอง
-ใหคว�มร คว�มเข�ใจ-ไมชนำ� หรอขใหกลว
-
ขนท 2 ลงเลใจ ว�งแผนและลงมอปฏบตภ�ยในระยะเวล�ใกล
-ขอด-ขอเสยของพฤตกรรมเก�-ใหม- ใหขอมลทถกตอง
-
ขนท 3 ตดสนใจและเตรยมตว
สงเสรมในลงมอทำ�พฤตกรรมทพงประสงค
-ท�งเลอก-สงเสรมศกยภ�พ
0 - 3 เดอน
ขนท 4 ลงมอปฏบต
ลงมอทำ�พฤตกรรมทพงประสงคอย�งยงยน
- สงเสรมใหลงมอทำ�อย�งตอเนอง- ชวยขจดปญห�และใหกำ�ลงใจ
3 - 6 เดอน
ขนท 5 กระทำ�ตอเนอง
ไมกลบไปมพฤตกรรมทเปนปญห�
- ใหกำ�ลงใจ- ก�รจดก�รชวตประจำ�วนทด
ม�กกว� 6 เดอน
ประช�ชนทมพฤตกรรมอยขนตอนใดทจะตองเข�
คลนกไรพง เพร�ะอะไร
4. เทคนคก�รปรบเปลยนพฤตกรรม
วธก�รปรบพฤตกรรม1. เนนทพฤตกรรมเฉพ�ะเจ�ะจง เฉพ�ะกลมเสยง2. เปลยนแปลงพฤตกรรมของบคคลโดยผ�น
กระบวนก�รเรยนร3. ตองมก�รกำ�หนดพฤตกรรมเป�หม�ยทชดเจน4. ตองคำ�นงถงคว�มแตกต�งระหว�งบคคล5. จะเนนทเหตก�รณทเกดขนในปจจบนเท�นน
วธก�รปรบพฤตกรรม (ตอ)6. เนนทคว�มเปนมนษยของบคคล โดยไมมก�ร
บงคบใดๆทงสน7. ก�รนำ�เทคนคต�งๆไปใช ใหคำ�นงถงขอดและ
ขอจำ�กด ตลอดจนหลกเกณฑก�รใชเทคนคเหล�นนใหรอบคอบ
8. ก�รปรบพฤตกรรมจะเนนก�รใชวธก�รท�งบวกม�กกว�ก�รลงโทษ
9. ก�รปรบพฤตกรรมส�ม�รถใชไดอย�งเหม�ะสมต�มลกษณะปญห�ของแตละบคคล
หลกก�รบรโภคอ�ห�ร เพอควบคมพลงง�น
1 .กนอ�ห�รครบ 3 มอ ตองไมงดอ�ห�รมอใดมอหนง
2. ลดปรม�ณอ�ห�รทกมอทกน เนนกนอ�ห�รจ�นเดยว (ไมตกเพม)
3. เลอกกนอ�ห�รพลงง�นตำ�4. กนผก ผลไมในมออ�ห�รใหม�กขน5. เคยวอ�ห�รช�ๆ6. มคว�มอดทนถ�รสกหว ทงๆทเพงกนไป
เทคนคก�รปรบเปลยนนสยก�รบรโภคอ�ห�ร
1 .กนอ�ห�รสมดล ควบคมสดสวนและปรม�ณอ�ห�ร2. กนอ�ห�รเช�ทกมอ มอเช�เปนมอหลกทสำ�คญ3. กนอ�ห�รธรรมช�ตไมแปรรป4. กนผกและผลไมรสไมหว�น ใหม�กพอและครบ 5 ส5. กนอ�ห�รพออม6. กนเปน คอ รจกเลยงอ�ห�รรสหว�นจด มนจด และ
เคมจด7. กนอ�ห�รมอเยนแตวน
วธลดนำ�หนก• ตองลดไขมนทมอยในร�งก�ย ไมใชลดกล�มเนอ• อย�อดอ�ห�ร แตใหเลอกกนอ�ห�รพลงง�นตำ�• ควบคมอ�ห�รอย�งเดยวไมพอ ตองออกกำ�ลงก�ย
ดวย• ก�รออกกำ�ลงก�ยจะชวยทำ�ใหร�งก�ยมกล�มเนอ
ม�กขนกว�เดม• ถ�ออกกำ�ลงก�ยแตไมควบคมอ�ห�ร กไมส�ม�รถ
ลดนำ�หนกได
หลกก�รเคลอนไหวออกแรงและออกกำ�ลงก�ย
1 .ออกกำ�ลงก�ยทำ�ใหขน�ดของเซลลไขมนลดลง2. ออกกำ�ลงก�ยตรงไหนไดผลตรงนน3. ออกกำ�ลงก�ยน�นขนไดผลม�กขน4. ในคนอวนใหใสเครองชวย เชน รดเข� รองเท�หน
ขอพนนม เลยงก�รวงขน-ลงบนได5. ออกกำ�ลงก�ยตองปลอดภยไมเหนอย ไมหอบ6. ยดเหยยดกล�มเนอ 5-10 น�ท กอนและหลงออก
กำ�ลงก�ย
เปรยบเทยบก�รปรบพฤตกรรมในระดบชมชนและระดบบคคล
ระดบชมชน(ชมชนปรบเปลยน
พฤตกรรม)
ระดบบคคล(คลนกไรพง)
1 .เนน 3 อ.2. กลมขน�ดใหญ (30 หรอ
ม�กกว�)3. เนนก�รมสวนรวมของภ�ค
เครอข�ย4. ใชแนวคด CBI, A-I-C,
SRM 5. ก�รจดก�รสงแวดลอมท�ง
ก�ยภ�พและสงคม6. มนโยบ�ยหรอม�ต�ก�ร
ท�งสงคม
1 .เนน 3 อ.2 .ผใหบรก�ร กบ ผรบ
บรก�ร3 .เนนกลมเสยงสง กลมโรค
วถชวต4 .ใชแนวคดขนตอนก�ร
เปลยนแปลงพฤตกรรม5 .ก�รเปลยนแปลงตนเองไป
สขนตอนทสงกว�จนไดพฤตกรรมทพงประสงค
6 .มเป�หม�ยของก�รปรบพฤตกรรมทชดเจน
6. เกณฑก�รประเมนคลนกไรพง
เกณฑก�รประเมนหนวยง�นทดำ�เนนง�นคลนกไรพง (DPAC)
ขนตอน
ประเดนก�รประเมน ม ไมม
1. ด�นก�รบรห�รจดก�ร (4 คะแนน)1 .มก�รกำ�หนดนโยบ�ย และแผนก�รดำ�เนน
ง�น2. มคณะกรรมก�รดำ�เนนง�น3. มสถ�นทดำ�เนนง�น - สถ�นท , ป�ย คลนกไรพง“ ” , มมให
คว�มร4. มก�รเผยแพรประช�สมพนธ
2 ด�นก�รใหบรก�ร (2 คะแนน)1 .มกจกรรม 3 อ.2 .มผปฏบตง�นอย�งอย�งชดเจนอย�งนอย 1
คน3 ด�นก�รตดต�ม ประเมนผล (2 คะแนน)
1 .มก�รร�ยง�นผลก�รดำ�เนนง�น (ร�ยบคคล .สรป)
2 .มก�รวเคร�ะหปญห� อปสรรค และแนวท�งก�รพฒน�ง�น(ก�รตดต�ม ประเมนผล และพฒน�ก�รบรก�ร)
เกณฑก�รประเมนหนวยง�นทดำ�เนนง�นคลนกไรพง (DPAC) ใหม
ขนตอน
ประเดนก�รประเมน ม ไมม
1. ด�นก�รบรห�รจดก�ร (2 คะแนน)1.1 มสถ�นทดำ�เนนง�น ไดแก สถ�นท/มมให
บรก�ร มมใหคว�มร/เอกส�รคว�มรด�นอ�ห�รและก�รใชแรงก�ย มป�ย “คลนกไรพง”
1.2 มผปฏบตง�นอย�งชดเจนอย�งนอย 1 คน 1.3 มก�รเผยแพรประช�สมพนธ (ก�รใหบรก�รใน
คลนก)
2 ด�นก�รใหบรก�ร (5 คะแนน) มกจกรรมก�รใหบรก�รทชดเจน (โดยเฉพ�ะเรอง
ก�รบรโภคอ�ห�รและก�รใชแรงก�ย)
3 ด�นก�รตดต�ม ประเมนผล (3 คะแนน)3.1 มก�รร�ยง�นผลก�รดำ�เนนง�น (สรปร�ย
บคคล 5-10 คน 3.2 มก�รสรปผลก�รดำ�เนนง�น 3.3 มก�รวเคร�ะหปญห� อปสรรค และแนวท�ง
ก�รพฒน�ง�น
ผประเมนรบรองคลนกไรพง (ป 2556)
1 .โรงพย�บ�ลศนย โรงพย�บ�ลทวไป และโรงพย�บ�ลชมชน ผประเมนรบรองจำ�นวน 3 คน ประกอบดวย เจ�หน�ทของศนยอน�มยท 3 ผรบผดชอบระดบจงหวด และสำ�นกง�นส�ธ�รณสขอำ�เภอ
2. โรงพย�บ�ลสงเสรมสขภ�พตำ�บล ผประเมนรบรองจำ�นวน 3 คน ประกอบดวย ผรบผดชอบระดบจงหวด สำ�นกง�นส�ธ�รณสขอำ�เภอ และผอำ�นวยก�รของ รพ.สต.ทไมไดถกประเมน
ก�รเยยม พฒน� และประเมนผลก�รดำ�เนนง�น
1 .ฟงอย�งตงใจ ไมถ�มในสงทผถกเยยมเล�ใหฟง ยกเวนจะถ�มเพอตองก�รยนยนอกครง
2. เวล�ถ�มใหเรยงลำ�ดบเรองกอน หลง– 3. ถ�มผเยยมหล�ยๆคน ถ�จะถ�มใหถ�มตอ
จ�กเรองทคนเดมถ�มอย 4. สดท�ยตองสรปรวมกนทกครงว� อะไรดแลว
อะไรทควรจะพฒน�เพมขน และผลก�รเยยมครงนเปนอย�งไร
เอกส�รอ�งองSkinner, B. F. 1935. Two Types of Conditioned
Reflex and a Pseudo Type. Journal of General Psychology 12: 66-77.
Bandura, A. 1971. Social Learning Theory. New York: General Learning Press.
Prochaska, J.O., DiClemente, C.C. & Norcross, J.C. 1983. In search of how people change: Applications to addictive behaviours. American Psychologist, 47(9), 1102-1114.
ด�รณ สบจ�กด . Stages of Change - ขนตอนของก�รเปลยนแปลงhttp://www.google.co.stages of change dca9666bc62449. เข�วนท 8 เมษ�ยน 2554.
68นพ.โสภณ เมฆธน ผตรวจราชการกระทรวงสาธารณสข
จงเชอมน และทำ�ใหเปนจรงจงเชอมน และทำ�ใหเปนจรง