شناسي ريخت و مرفولوژي بررسيذرت

: كاتوزي خانم سركار مربوطه استاد

: دوست اسد گرداورنده

89پاييز

مقدمه(ذرت(corn علمی نام Zeaبا

mays و گرمسیری غالت از یکیگندمیان از ( خانواده گرامینه )

به لپه متعلق تک . گیاهان می‌باشد در که است غله‌ای تنها ، ذرت گیاه

تکامل گواتماال و مکزیک کشور . پرمحصول‌ترین ذرت است یافته

لحاظ از و می‌آید حساب به دنیا غلهاز پس ، تولید برنجو گندممقدار

. در ذرت امروزه می‌گیرد قرارنقش دنیا مردمان از بسیاری تغذیه

دارد اساسی

ذرت تاريخچه و منشامركزي آمرLيكاي بومي گياه ذرت . ان اوليه مركز است جنوبي و

. است پرو و بوليوي كشورسال گياهشناسان 1422تا نظر از

. بار اولين نبود شده شناختهدر را ذرت آمريكايي كاشفان

امريكا پوستي سرخ قبايل . اين بعدها كردند مشاهده

ساير و اسپانيا به گياه. شد منتقل كشورها

ايران به ذرت ورود مورد درطريق از معتقدند بعضي

منتقل خوزستان به عربستانبه علت همين به و است شده . وعده است مشهور مكه گندم

به ايران به را آن ورود ايدادند نسبت پرتقاليها

ذرت گياهشناسي مشخصات ) ساقه) لپه‌ای تک گیاه بالل فارسي در ذرت

. به و متناوب بطور آن برگهای است بلندیقرار ساقه طرف دو در افتاده صورت

.، ساقه و برگ بین زاویه درجه 90گرفته‌انداز. بعLضی ، گیاه رشد اوایل در می‌باشد

اصلی ساقه باالیی بخش در موجود یاخته‌های . در می‌شود متمایز فرعLی شاخه‌های از ذرت

بوجود بالل نام به عضوی ، شاخه‌ها این انتهای. است ذرت گیاه ماده گل ، واقع در که می‌آید

کوتاهی بسیار گره‌های میان ، شاخه‌ها اینشکل تغLییر برگهای ، گره‌ها این از که دارندرا بالل و دیگر هم که می‌آید بوجود یافته‌ایبرگLی. ، برگها این بیرونی‌ترین می‌پوشانندو گوشواره ، زبانک ، غالف که کامل است

. . کLاملند غیر زیرین برگهای اما دارد پهنکبه ذرت ساقه ارتفاع که 120تا 80موقعی

کاکل یا مانند ابریشم کالله‌های رسید، سانتیمتر ، بالل در موجود ذرت دانه‌های تعداد به ذرت

. می‌شوند نمایان

ريشه ساختارمشتمل غالت ساير مانند گياه اين ريشه سيستم

و بذري جانبي هاي اوليه،ريشه ريشه بر استنابجا هاي ريشه

گلگياه اين در ماده و نر گلهايولي بوته يك روي زراعي

قرار مختلف جاهاي دراز . بودن پايه تك دارند

ذرت خوب هاي ويژگيگرده كنترل كه است

و ژنتيك افشاني،مطالعاتبراي را نژادي به

كرده آسانتر متخصصاناست.

نر گلمنگوله اصلي ساقه انتهاي درشود مي ديده مانندي ساقه

آذين . گل است ذرت نر گل كهاست مركب خوشه ذرت نر

بلند اصلي شاخه يك از كهسنبلچه رديف چند بر مشتملجانبي فرعي شاخه تعدادي و

رديف دو بر مشتمل يك هر. است شده تشكيل سنبلچه

ماده گلرشد مرحله اوايل در

هاي ياخته از رويشي،برخيبخش در موجود مريستمي

از ذرت اصلي ساقه فوقانيمتمايز فري هاي شاخه

شاخه. اين انتهاي در ميشودبه بالل نام به عضوي ها

ماده گل كه آيد مي وجود . هاي شاخه است ذرت

بسيار هاي ميانگره مذكورلحاظ از و دارند كوتاهي

ساقه با مقايسه در اندازهكم و كوتاه بسيار اصلي

. هستند قطر

افشاني گردهآزاد افشاني گرده نتيجه در ذرت هاي دانه

حدود است گرده 15تا 1ممکن عمل درصد، . بگيرد صورت ذرت در مستقيم افشاني

تا يک ارقام تمام در تقريبا ذرت هاي گردهمي مذکور اعضاي ظهور از قبل روز پنج

مدت ( Protandry ) رسند ذرت کردن گل . آنکه از بعد انجامد مي بطول روزي چند

مقادير گرده کيسه از گرديد خارج پرچم ميله . گردد مي آزاد سبک هاي گرده زيادي بسيار

ذرت گياه است شده محاسبه که آنطورحدود ماده گل توليد 25000براي گرده دانه

. ذرت مستقيم غير افشاني گرده کند ميمي باد و گيرد مي صورت باد بوسيله بيشتر

. کند منتقل را ها گرده کيلومتر چندين تا تواندگندمه ) ايست ميوه ذرت ( Caryopsisدانه

ميوه پوسته شامل فقط آن پوسته و(Pericarp )است

كشاورزي عملياتبذر 1. كردن ضدعفوني

بذر سازگاري زني،و جوانه سرعت ناميه خلوص،قوهبايد بذر انتخاب در كه هستند مواردي از منطقه به

. بذر،ناسالم شكستگي گيرند قرار توجه موردمطلوب هرز علفهاي بذر به آن بودن،والودگي

معموال. ذرت ناميه قوه .100تا 95نيست است درصدقارچ مانند زا دانه بيماريهاي ي حمله از جلوگيري براي

ضدعفوني ها سياهك انواع از بعضي و پيتيوم هايجمله از متداول هاي كش قارچ با بذر كردن . است ضروري ارتوسايد ،اسپرگان،و ارازان

كاري 2. بذر تاريخ

خاك دماي كه فرصت اولين در ذرت كاري بذر . براي موقع بهترين گيرد انجام بايد باشد مناسب

عمق در خاك كهدماي است زماني كاري بذردر 8تا 7 متوالي روز چهار تا ه مدت به سانتي

تقريبا در . 13بهار باشد گراد سانتي درجهكشاورز براي خاك دماي گيري ندازه صورتيكهاز ميتوان كاشت تاريخ تعيين براي باشد سخت

ساعتهاي هواي دماي و) 12، 7ميانگين صبح. كرد استفاده نيمروز

كاشت 3. عمق

بين و است بيشتر غالت ساير از ذرت كاشت عمقتحت . 10تا3 اصوال كاشت عمق ميكند تغيير سانتيمتر

قرار گياه ژنوتيپ و هوا و خاك،آب مومي شرايط تاثيربراي. الزم زمان باشد زيادتر كاشت عمق هرچه دارد

. و دما كه شرايطي در ميشود طوالنيتر كردن سبزبذ عمق باشد مناسب خاك بخشسطحي در رطوبت

بخشسطحي اگر و بود خواهد كم معموال ركاريعمق در را بذر باشد خشك و گرم حد از زياده خاك

مثال .10تا8زيادتر ميكارند زمين سانتيمتري

كاشت 4. فواصل

كاشت هاي رديف فاصلهبين ذرت

و 100تا40 سانتيمترهر روي بوته دو فاصله

بين 80تا 10رديف . در است متغيير سانتيمتر

مشابه محيطي شرايطمعموال كمتر فواصل در

بيشتر عملكرد ميزاناست.

ذرت رشدبخش دو به ذرت رشد

زايشي رشد و رويشي . رشد شود مي تقسيم

خود ي نوبه به رويشيتا زني جوانه شامل

گل ظهور تا كردن سبز . رشد و است نر

ظهور شامل زايشينر،ابريشم گل

تا دهي دهي،ابريشممرحله ،و دانه رسيدن

دانه شدن خشكاست.

گیاه رشد برای الزم شرایط

دما1.گرمسیری گیاه یک که آن وجود با ذرت

گرم بسیار هوای و آب نمی‌تواند است، . برای محیط مناسب‌ترین کند تحمل راآن دمای که است ناحیه‌ای ، آن کشت

مدت به کم ، 4تا 3دست متوالی ماه. 32تا 21 در باشد سانتیگراد درجه

ناحیه تابستان اواسط دمای که صورتیاز کمتر ، ذرت درجه 18کشت

تابستان دمای میانگین یا باشد سانتیگراداز گیاه 13کمتر رشد میزان L،باشد درجه

شدن طوالنی صورت در و یافته کاهشممکن غیر ذرت کشت ، دما کاهش

. بود خواهد

آب.2

، برگها گسترش مراحل در معموالافشانی که گرده دانه تشکیل و

تابستان گرم ماههای در اغلبآب به ذرت گیاه می‌پذیرد، صورت

. دفعات تعداد دارد نیاز زیادیهوا و آب ، خاک تأثیر تحت آبیاری

بین... که دارد قرار بار 15تا 2و . در ذرت زراعت است متغیرسالیانه بارندگی که 250مناطقی

صورت 2500تا به دارند میلیمتر . می‌باشد امکان‌پذیر هم دیم

خاك3.

عمیق خاکهای در ذرت عملکرد میزانبافت با شده زهکشی و حاصلخیز ،

. نسبت ذرت است بیشتر متوسطکمبود از اکسیژنبه ناشی که

فشرده الیه‌های وجود یا رطوبتحساس بسیار می‌باشد، زیرزمینیدر. است قادر ذرت همچنین است

با هم 8تا 5.5حدود PHخاکهایی . البته نماید برای PHرشد مناسب

. 6آن از PHمی‌باشد 6کمتردر را کلسیم جذب میزان معموال

. کاهشمی‌دهد گیاه

ذرت 4. كاشت زمان

کاشت برای زمان بهتریندمای که است زمانی ، ذرت

عمق در 8تا 7خاکمدت به 4تا 3سانتیمتری

، بهار فصل در متوالی روزسانتیگراد 13تقریبا درجه

قادر. کشاورز اگر باشدرا خاک دمای که نیست

از می‌تواند نماید، اندازه‌گیریساعت در هوا دمای میانگین

و 7 استفاده 12صبح ظهرکند.

كود5.

که کودهایی ویژه به شیمیایی، کودپتاسیم، فسفر، نیتروژن، دارای

همچنین، و گوگرد و منیزیم کلسیم،باشند مولیبدن و روی آهن، منگنز،

ذرت تولید سطح بردن باال برای. هستند ضروری بسیار

در دار نیتروژن کودهای از استفادهذرت، دانه پروتئین افزایشمیزان

. دارد تأثیر غالت دیگر خالف بر ذرت، کشت در

. کنند می استفاده هم دامی کود ازموجود غذایی عناصر تمام ذرت البته

نمی مصرف را دامی کودهای درکند.

در ده استفا مورد االت ماشينذرت كاشت

سازي .1 رديفخاك

كارها. 2 بذر

برداشت3.

كلش 4. و كاه آوري جمع

محصول برداشت

باید دانه رطوبت ، محصول برداشت برای. 25تا 20بین باشد قرار اگر باشد درصد

مورد را شده برداشت محصول کهبا می‌توان را ذرت دهند، قرار دام مصرف

. 28تا 25رطوبت کرد برداشت هم درصددستگاههای با را بالل برداشت امروزه

دانه‌های نمودن جدا همچنین و چین باللانجام کن دانه دستگاه با بالل از را ذرتاز. را باللها ، چین بالل دستگاه می‌دهند

. می‌کند جدا را آن غالفهای و می‌چیند بوتهاز را ذرت دانه‌های هم کن دانه دستگاه

. کردن انبار برای می‌نماید جدا باللبه را آنها رطوبت باید ، بالل 17دانه‌های

. از بیش نباید انبار دمای رساند 10درصد . با دانه‌های البته باشد سانتیگراد درجه

از بیش در 17رطوبت می‌توان را درصد . نمود نگهداری هم باالتر دماهای

ذرت بندي طبقهدارد متعددی نژادهای ذرتاساس بر گروهها این که

بافت ویژگیهای طبقه آندوسپرم دانه

. می‌شوند بندی

ذرت انواعبوداده 1. ذرت

اثر بر احتماال که است ذرت آمده موتاسیوننوعی بوجودتولید پریکارپاست. برای صفت این که است نازک آن

. نوع این در است مناسب لطیف پوست با شیرین ذرتآندوسپرم ، سخت آندوسپرم از ضخیمی الیه ، ذرت

. آندوسپرم نشاسته دانه‌های است دربرگرفته را نشاسته‌ایدارند بیشتری رطوبت ، دیگر انواع به نسبت ذرت نوع این

بخار به تبدیل و شده منبسط دادن، حرارت موقع در کهمی‌شوند.

الیه از راحتی به نمی‌تواند دانه درون شده حاصل آب بخار . زیادی فشار ناچار به شود خارج آندوسپرم سخت بیرونیپف دانه و نموده منفجر را دانه و می‌آورد وارد الیه این به

بو. ذرت یا کورن پاپ تهیه برای معموال ذرت این می‌کند . رطوبت میزان بهترین می‌گیرد قرار استفاده مورد داده

کردن، پف حداکثر برای . 14دانه می‌باشد درصد

بوداده 1. ذرت

اثر بر احتماال که است ذرت آمده موتاسیوننوعی بوجودتولید پریکارپاست. برای صفت این که است نازک آن

. ذرت نوع این در است مناسب لطیف پوست با شیرین ذرترا نشاسته‌ای آندوسپرم ، سخت آندوسپرم از ضخیمی الیه ، . ذرت نوع این آندوسپرم نشاسته دانه‌های است دربرگرفته

موقع در که دارند بیشتری رطوبت ، دیگر انواع به نسبت. می‌شوند بخار به تبدیل و شده منبسط دادن، حرارت

الیه از راحتی به نمی‌تواند دانه درون شده حاصل آب بخار . به زیادی فشار ناچار به شود خارج آندوسپرم سخت بیرونی

پف دانه و نموده منفجر را دانه و می‌آورد وارد الیه اینبو. ذرت یا کورن پاپ تهیه برای معموال ذرت این می‌کند

. دانه رطوبت میزان بهترین می‌گیرد قرار استفاده مورد دادهکردن، پف حداکثر . 14برای می‌باشد درصد

چخماقي 2. يا ذرتسخت

دانه مرکز در که ذرت نوع این آندوسپرم تمامپوشیده آندوسپرم از سختی الیه با می‌باشد،

. گرد ، ذرت نوع این رسیده دانه‌های است شده . هم آنها رشد دوره هستند کهربایی و صاف ،80

. 100تا باریک آمده بدست باللهای است روزتقریبا و .8بوده دارد دانه ردیف

اسبي 3. دندان ذرت

از مخلوطی دارای ذرت نوع نرم نشاستهاین . که آندوسپرم قسمت آن می‌باشد سخت و

است، سخت نشاسته پروتئیندارای . در معموال ذرت نوع این دارد بیشتری

به آمریکا متحده ایاالت خیز ذرت نواحی . نسبتا اسبی دندان ذرت بالل می‌آید عمل

و بوده . 30تا 16بزرگ از دارد دانه ردیفبه می‌توان آن، دانه ظاهری خصوصیات

دانه تاج طرف در رفته فرو نقطه‌ای وجودشدن خشک دلیل به که نمود اشاره. می‌آید بوجود نشاسته‌ای آندوسپرم

آردي 4. يا نرم ذرت

نشاسته ، ذرت نوع این آندوسپرم عمده بخشسخت. آندوسپرم از نازکی الیه تنها است

. بر آن دانه‌های دربرمی‌گیرد را نشاسته این . ندارد رفتگی فرو اسبی دندان نوع خالف

رنگهای به که این دلیل به تنها ذرت ایناز غذاها تزئین برای می‌شود، یافت مختلف

. چون همچنین می‌شود استفاده آنهمان به می‌توان است، نرم آن آندوسپرم

تغذیه در ، آن کردن له و خرد بدون و شکل. شود برده بکار دام

شيرين 5. ذرت

قندی ، شیرین ذرت نوع این آندوسپرمآندوسپرم برخالف و بوده براق و

. ندارد نشاسته‌ای حالت ، دیگر ذرتهایزمان در که بوده نازک آن پریکارپ

به آن قندی مواد ، دانه رسیدنبه سپس و تبدیل دکستریننشاسته

مختلفی. انواع شیرین ذرت می‌شودشده کنسرو ، تازه صورت به که دارد. می‌گیرد قرار مصرف مورد منجمد و

مومي 6. ذرت

شکل به ظاهرا مومی ذرت آندوسپرم . دیگر ذرتهای برخالف می‌باشد موم

آنها آندوسپرم نشاسته 72تا 71کهو آمیلوپکتین درصد 29تا 28درصد

مومی ذرت آندوسپرم دارد، آمیلوزکه شده تشکیل آمیلوپکتین از تماما

هم نرم و دارد چسبنده‌ای حالتمصرف. از جدا مومی ذرت هست

در ، چسب‌سازی خوراکی هم صنایعمی‌شود استفاده

ازذرت استفاده موارد

مختلفی استفاده‌های ذرت گیاه ازدانه. نمودن آسیاب از می‌کنند

که کنند می تهیه ذرت آرد ، ذرتبکار مختلف غذاهای تهیه در خودذرت. برگهای و ساقه از می‌رود

و سازی مقوا و کاغذ صنایع دردیواری کاغذ تولید همچنین

. در ذرت آرد از می‌کنند استفادهاز و صابون ، چسب تولید

، رنگرزی صنایع در آن نشاستهو سازی مرکب ، داروسازی

استفاده سازی پالستیک می‌نمایند

گیاه سومین ، برنج و گندم از بعد L، ذرت . ٌ مستقیما آن دانه دنیاست در مهم زراعی

میرسد حیوانات و انسان تغذیه مصرف . بهبه هم و محصول پر علت به هم ذرت اهمیت

محدوده در آن بودن کشت قابل علتسهم . است محیطی شرایط از وسیعیتأمین در ذرت روزافزون نقش و عمده

و طیور ، دام ، انسان نیاز مورد غذایی مواددر دیگری مهم عامل صنعتی مصارف

دانه . میباشد محصول این کشت توسعهخوراک مصرف به که صورتی در ذرت

و بوده سهلالهضم فوقالعاده برسد انسانمیباشد کم آن هضم غیرقابل . بافتهای

ذرت اقتصادی اهميت

داروئي خواصذرت 1. درماني خواص

آن در است فراواني ارزشغذايي داراي ذرت ) گندم ) چسب ماده گلوتن نداشتن بعلت

براي . بنابراين ندارد را نان تهيه قابليتغالت ساير در با آنرا در ذرت نان تهيه

كنند . مي مخلوطخشك و سرد ايران قديم طب نظر از ذرت

است "باشد( .1 مي ها زخم كننده خشك ذرت پمادسرطان( 2 پيشگيري براي خوبي غذاي ذرت

است.خوردگي( 3 كرم از ذرت از مداوم استفاده

كند . مي جلوگيري دندانمي( 4 پائين را خون كلسترول ذرت روغن

آرود .بيماريهاي( 5 و اگزما درمان براي ذرت روغن

. است مفيد پوستي

ذرت 2. كاكل خواصدرماني

كامل   رسيدن از قبل را ذرت كاكلمي شدن پژمدره از قبل يعني ميوه

كاكل . كنند مي بسرعتخشك و چيننداي قهوه رنگ شدن aخشك از بعد ذرت

كند . مي پيداو- 1 است آور ادرار ذرت كاكل كرده دم

است . ادراري دستگاه كننده آرامادراري- 2 دستگاه هاي ناراحتي و درد

دهد . مي تسكين رادرد- 3 و مثانه ،‌ورم ،‌التهاب مثانه سنگ

برد . مي بين از را مثانهادراري- 4 دستگاه كلي بطور ذرت كاكل

كند مي تميز راريشه و برگ از ذرت كاكل از بغير

بعمل طبي استفاده نيز بالل وساقهميآيد .

و پتاسيم امالح و مختلف معدني مواد داراي ذرت كاكلباشد مي كلسيم

است : موجود زير مواد ذرت كاكل گرم صد در

گرم 2/8گوگرد                        ميليگرم 3/6كلر                          ميليگرم 5/2فسفر                     ميليگرم 4سيليسيم               گرم 0/06آهن                       ميليگرم 1/7كلسيم                   ميلي

گرم 1/4منيزيم                    ميليگرم 0/2سديم                   ميليگرم 26/5پتاسيم                 ميلي

ها کننده تولید تولید عمده کشورهای

: از عبارتند ذرت ی کنندهآمریکا، متحده ایاالت

ویژه ) به شرقی اروپای ) ، رومانی و یوگسالوی

های جلگه ایتالیا، روسیه،شمال چین، شمالی

جنوب آرژانتین، شرقیآفریقای و برزیل شرق

متحده. ایاالت جنوبیآرژانتین و آمریکا

کشورهای بزرگترینو ژاپن و صادرکننده

بزرگترین غربی، اروپایبه غله این واردکنندگان

آیند می . حسابدر معموالً ذرت ایران در

خوزستان، گنبد، و گرگانخراسان، کرمانشاه،

تولید مازندران و گیالن . گردد می

شیمیائی ترکیبات متوسطذرت خشک دانه

درصد77نشاسته درصد 9پروتئين درصد 5روغن درصد5پنتوزان درصد 2قند درصد2خاكستر

شيميايي تركيباتزئين نام به موادي به مربوط ذرت زرد زيازانتين Zeineرنگ Zeaxanthineو

باشد . مي

است : موجود زير مواد خام ذرت دانه گرم صد در               350انرژي                       فسفر ميلي 265كالري

گرم                        13آب                             آهن گرم 2گرم ميلي                 9پروتئين                     آ ويتامين واحد 490گرمب 4چربي                      ويتامين ميلي 0/4           1گرم

گرم        اي نشاسته ب 72مواد ويتامين 0/12            2گرم

گرم ميليب 22كلسيم                    ويتامين گرم 2/2            3ميلي

گرم ميلي                  1سديم                     ارسنيك گرم ميلي 30ميلي

گرمگرم 285پتاسيم                   ميلي

غذا در ذرت سهم1. انسان درصد 20-25غذای

.2 طیور و دام درصد 70-75غذایصنعتی 3. های فراورده در اولیه ماده

درصد 5

ذرت بیماریهای و آفات ، ذرت گیاه مهم بیماریهای ذرت از و سیاهک

ذرت خوشه . سیاهک دو این عامل می‌باشد ، ترتیب به و U.maydisبیماری

Sphacelotheca reiliana . می‌باشند را ساقه‌ها و برگها ، معمولی سیاهک بیمارییا ماده گل ، ذرت بالل سیاهک و نموده آلوده

اسپورهای از توده‌ای و نموده آلوده را بالل . می‌کند گیاه سالم بافتهای جانشین را قارچ

: برگ زنگ از عبارتند ذرت برگ عمده بیماریهای ، خوشه ، دانه پوسیدگی ، باکتریایی پژمردگی و

هستند قارچی بیماریهای از هم ساقه و ریشه . بذر نمودن ضدعفونی می‌شوند دیده بندرت که

با کنترل ارازانو ارتوساید، تیزامذرت در. مفیدند بیماریها این

حشراتاز حشرات 400بيش از گونه

ساقه خاكزي،برگخوار ) نيز) و خوار خوشه خوار،بالل

حمله ذرت به انباري حشراتمعدودي صدمه فقط اما ميكنند

اقتصادي لحاظ از آنهل از. دارند اهميت

الرو و خوار،مفتولي ريشه كرمهاياز نوكتوئيد خانواده از ها پروانه

مي شمار به خاكزي حشراتبه. خوار ريشه كرLمهاي روند

از و دارند تعلق ديابراتيكا جنستغذيه جوان گياهان ريشه

ميكنند.

ذرت هرز علفهايهای علف رشد به نسبت تری بیش حساسیت از خود رشد اولیه مراحل در ذرت

در . ذرت گیاه رشد است برخوردار می 4تا 3هرز کند نسبتاً اول ی هفتهذرت بر و کرده رشد توانند می هرز های علف دوره همین طی در و باشددر . ذرت با هرز های عف رقابت اکثر حد کنند رقابت آن با و شوند غالب

ی دوره داشتن 2-6طی نگه پاک و گیرد می صورت کاشت از پس ی هفتهبرخوردار زیادی بسیار اهمیت از دوره این در هرز های علف وجود از مزرعه

استاز : عبارتند ذرت مزارع هرز های علف

خروس تاجوحشی یوالف

گندم گل) سلمک ) تره سلمه

سالم اویاروحشی ارزن

::

شما همراهی از تشکر با