Παιδιά και ΜΜΕ σε μια περίοδο κοινωνικής κρίσης

Πανεπιστήμιο Αθηνών

ΔΜΠΣ «Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και της Πληροφορίας

για την Εκπαίδευση»

ακαδ. έτος <2008-2009>

«Παιδιά και ΜΜΕ σε μια περίοδο

κοινωνικής κρίσης»

(Με αφορμή τα γεγονότα του Δεκεμβρίου του 2008)

εργασία για το μάθημα

«Η μιντιακή κουλτούρα των παιδιών»

(Διδάσκοντες: Τ. Βαρνάβα-Σκούρα & Ε. Κούρτη)

ΟΜΑΔΑ ΦΟΙΤΗΤΩΝ:

Αλέξης Π., Ασλανίδου Γ., Βλαχάκης Α.,

Γεωργαλάς Ε., Γιάχου Π., Ιατράκη Μ.,

Κουντούρη Λ., Μπόγρης Μ., Ρέλλου Χ.

Αθήνα, Μάρτιος 2009

ΔΠΜΣ «Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και της Πληροφορίας για την Εκπαίδευση»

Μάθημα: «Η μιντιακή κουλτούρα των παιδιών»

Τίτλος Εργασίας : «Παιδιά και ΜΜΕ σε μια περίοδο κοινωνικής κρίσης»

Μάρτιος 2009

2

Ευχαριστίες

Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε αρχικά τις καθηγήτριές μας Τζέλα Βαρνάβα- Σκούρα και Ευαγγελία

Κούρτη, οι οποίες στο πλαίσιο του μαθήματος «Η μιντιακή κουλτούρα των παιδιών» του ΜΠΣ

«Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και της Πληροφορίας για την εκπαίδευση», μας βοήθησαν στο

σχεδιασμό και την υλοποίηση της παρούσας εργασίας, με τις πολύτιμες γνώσεις, απόψεις και

συμβουλές τους.

Επιπλέον ο κάθε ένας από εμάς ευχαριστεί τους ανθρώπους που τον αγαπούν και τον στηρίζουν.




Μάρτιος 2009

3

Εισαγωγή

Η διερεύνηση αυτή πραγματοποιήθηκε συλλογικά από τους φοιτητές του Μεταπτυχιακού

Προγράμματος Σπουδών «Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και της Πληροφορίας για την Εκπαίδευση»

στο πλαίσιο του μαθήματος «Η Μιντιακή κουλτούρα των παιδιών», ύστερα από μελέτη σχετικής

βιβλιογραφίας και επεξεργασία υλικού που συγκεντρώσαμε, επίσης, συλλογικά. Το θέμα της είναι

«Παιδιά και ΜΜΕ σε περίοδο κοινωνικής κρίσης». Το υλικό που συγκεντρώσαμε αναφέρεται στη

σχέση των παιδιών και των νέων με τα ΜΜΕ κατά την περίοδο των μαθητικών κινητοποιήσεων του

Δεκεμβρίου του 2008 με αφορμή τη δολοφονία του μαθητή Αλέξη Γρηγορόπουλου.

Η εργασία χωρίζεται σε δύο μέρη. Το πρώτο μέρος, που βασίζεται σε μελέτη σχετικής

βιβλιογραφίας και διαδικτυακών πηγών αποτελείται από τέσσερα κεφάλαια. Το πρώτο κεφάλαιο

αναφέρεται στις αντιλήψεις για την παιδική ηλικία στην εποχή μας αλλά και στην εικόνα του παιδιού

που προβάλλεται από τα ΜΜΕ, το δεύτερο στις μιντιακές παραγωγές που απευθύνονται στα παιδιά

αλλά και τις μιντιακές παραγωγές των ίδιων των παιδιών και το τρίτο σε στοιχεία που έχουν προκύψει,

κυρίως από επιστημονικές έρευνες, για την παρακολούθηση τηλεόρασης, τη χρήση κινητών

τηλεφώνων αλλά και την αξιοποίηση των ‘Social Media’ (Facebook, Youtube κ.λπ.) από τα παιδιά και

τους νέους. Τέλος, το τέταρτο κεφάλαιο αναφέρεται στο ρόλο των ΜΜΕ, παραδοσιακών και ‘Social

Media’ σε περιόδους κρίσεων, αλλά και στην τηλεοπτική εικόνα των παιδιών σε περιόδους κρίσεων.

Στο δεύτερο μέρος, που βασίζεται στην επεξεργασία υλικού που συγκεντρώσαμε, κυρίως, από

διαδικτυακές πηγές, διερευνάται η σχέση παιδιών και ΜΜΕ σε περιόδους κρίσεων στο πλαίσιο των

μαθητικών κινητοποιήσεων με αφορμή τη δολοφονία του μαθητή Αλέξη Γρηγορόπουλου από ειδικό

φρουρό στις 6 Δεκεμβρίου του 2008. Χωρίζεται σε επτά κεφάλαια. Στο πρώτο ορίζουμε το πλαίσιο της

διερεύνησης αλλά και τους γενικότερους μεθοδολογικούς περιορισμούς κατά την επιλογή του υλικού

που επεξεργαστήκαμε. Στο δεύτερο κεφάλαιο διερευνούμε την εικόνα των παιδιών και των νέων, όπως

προβλήθηκε από την τηλεόραση και στο τρίτο τον τρόπο παρουσίασης των γεγονότων από τις

εφημερίδες. Το τέταρτο κεφάλαιο αναφέρεται στην παρουσίαση των γεγονότων μέσα από τα έντυπα

των παιδιών, το πέμπτο στην αξιοποίηση των κινητών τηλεφώνων από τα παιδιά και τους νέους για

την επικοινωνία αλλά και την οργάνωση κατά τη διάρκεια των κινητοποιήσεων, το έκτο στη χρήση

του Youtube και τέλος, το έβδομο στην αξιοποίηση του Face book.




Μάρτιος 2009

4

Πίνακας Περιεχομένων

1. ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΣΤΗΝ ΨΗΦΙΑΚΗ ΕΠΟΧΗ........................................................................................................ 7

1.1 Παιδιά και Μ.Μ.Ε. ................................................................................................................................... 7

1.1.1 Παιδική ηλικία στην εποχή των Μ.Μ.Ε. ......................................................................................... 7

1.1.2 Η εικόνα του παιδιού στα Μ.Μ.Ε.................................................................................................... 8

1.2. Παιδί και μιντιακές παραγωγές ............................................................................................................. 9

1.2.1 Μιντιακές παραγωγές που απευθύνονται σε παιδιά..................................................................... 9

1.2.2 Οι μιντιακές παραγωγές των παιδιών........................................................................................... 10

1.3 Αξιοποίηση των Μ.Μ.Ε. από τα παιδιά .............................................................................................. 12

1.3.1 Τηλεόραση και τηλεοπτικό κοινό .................................................................................................. 12

1.3.2 Παιδιά και κινητό............................................................................................................................ 12

1.3.3 Μέσα επικοινωνίας πολιτών – Social Media................................................................................. 13

1.4 Ο ρόλος των Μ.Μ.Ε. σε περιόδους κρίσεων ....................................................................................... 15

1.4.1 Περίοδοι κρίσεων ............................................................................................................................ 15

1.4.2 Τα παραδοσιακά Μ.Μ.Ε. σε περιόδους κρίσεων “media events”............................................... 15

1.4.3 Τα Social Media σε περιόδους κρίσεων......................................................................................... 16

1.4.4 Τηλεόραση και παιδιά σε περιόδους κρίσεων .............................................................................. 17

2. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2008.................................................................................... 19

2.1 Το πλαίσιο της διερεύνησης .................................................................................................................. 19

2.1.1 Το χρονικό των γεγονότων ............................................................................................................ 19

2.1.2 Μεθοδολογικοί περιορισμοί ........................................................................................................... 19

2.2 Προβολή των γεγονότων από την τηλεόραση .................................................................................... 21

2.2.1 Νέοι και τηλεθέαση κατά την περίοδο των κινητοποιήσεων ...................................................... 21

2.2.2 Η εικόνα των παιδιών από την τηλεόραση .................................................................................. 21

2.2.3 Ειδήσεις ............................................................................................................................................ 23

2.2.4 Ενημερωτικές εκπομπές ................................................................................................................. 24

2.2.5 Σατυρικές εκπομπές........................................................................................................................ 26

2.2.6 Ανάλυση αποτελεσμάτων .............................................................................................................. 27

2.2.7 Συμπεράσματα ................................................................................................................................ 27

2.3 Παρουσίαση των γεγονότων από τις εφημερίδες ............................................................................... 28

2.3.1 Εισαγωγή ......................................................................................................................................... 28




Μάρτιος 2009

5

2.3.2 Μεθοδολογία ................................................................................................................................... 28


2.3.4 Συμπεράσματα ................................................................................................................................ 49

2.4 Τα έντυπα των παιδιών (περιοδικά, εφημερίδες)................................................................................ 50

2.4.1 Το πλαίσιο Διερεύνησης ................................................................................................................. 50

2.4.2 Μεθοδολογία ................................................................................................................................... 50

2.4.3 Ανάλυση των Αποτελεσμάτων...................................................................................................... 51

2.4.4 Συμπεράσματα και Προοπτικές .................................................................................................... 52

2.5 Η χρήση των κινητών τηλεφώνων ....................................................................................................... 53

2.5.1 Περιγραφή της έρευνας .................................................................................................................. 53


2.5.3 Παρουσίαση αποτελεσμάτων........................................................................................................ 55

2.5.4 Συμπεράσματα ................................................................................................................................ 56

2.6 Αξιοποίηση του Youtube....................................................................................................................... 58

2.6.1 Εισαγωγή ......................................................................................................................................... 58

2.6.2 Μεθοδολογία ................................................................................................................................... 58


2.6.4 Συμπεράσματα ................................................................................................................................ 62

2.7 Facebook ................................................................................................................................................. 63

2.7.1 Στόχοι της έρευνας ......................................................................................................................... 63

2.7.2 Μεθοδολογία ................................................................................................................................... 63


2.7.4 Συμπεράσματα ................................................................................................................................ 69

2.8 Το νέο επικοινωνιακό τοπίο.................................................................................................................. 71

2.8.1 Γενικά συμπεράσματα.................................................................................................................... 71

2.8.2 Προτάσεις για περαιτέρω έρευνα .................................................................................................. 73

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ .............................................................................................................................................. 74

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α ............................................................................................................................................. 78

Πίνακας 1 ..................................................................................................................................................... 78

Πίνακας 2 ..................................................................................................................................................... 79

Πίνακας 3 ..................................................................................................................................................... 80

Πίνακας 4 ..................................................................................................................................................... 80




Μάρτιος 2009

6

Πίνακας 6 ..................................................................................................................................................... 81

Πίνακας 7 ..................................................................................................................................................... 82

Πίνακας 8 ..................................................................................................................................................... 82

Πίνακας 9 ..................................................................................................................................................... 82

Πίνακας 9 ..................................................................................................................................................... 83

Πίνακας 10 ................................................................................................................................................... 84

Πίνακας 11 ................................................................................................................................................... 85

Πίνακας 12 ................................................................................................................................................... 85

Πίνακας 13 ................................................................................................................................................... 87

Πίνακας 14 ................................................................................................................................................... 87

Πίνακας 15 ................................................................................................................................................... 88

Πίνακας 16 ................................................................................................................................................... 89

Πίνακας 17 ................................................................................................................................................... 95

Πίνακας 18 ................................................................................................................................................... 96

Πίνακας 19 ................................................................................................................................................. 103

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β............................................................................................................................................ 108

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ ............................................................................................................................................ 110

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Δ............................................................................................................................................ 113




Μάρτιος 2009

7

1. ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΣΤΗΝ ΨΗΦΙΑΚΗ ΕΠΟΧΗ

1.1 Παιδιά και Μ.Μ.Ε.

1.1.1 Παιδική ηλικία στην εποχή των Μ.Μ.Ε.

Τα παιδιά σήμερα γεννιούνται σ' έναν κόσμο, όπου τα μέσα μαζικής επικοινωνίας και

ενημέρωσης εμπλέκονται στενά με την καθημερινή ζωή και διαμεσολαβούν τις σχέσεις και τις εμπειρίες

τους. Τηλεόραση, κινηματογράφος, διαδίκτυο, ηλεκτρονικά παιχνίδια, κινητά τηλέφωνα, φωτογραφίες,

κόμικς, βίντεο, αφίσες αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της καθημερινής τους ζωής. Εκπαιδεύονται σε

πολυπληροφοριακά περιβάλλοντα και τον ελάχιστο ελεύθερο χρόνο τους τον περνούν μπροστά σε μία

οθόνη (της τηλεόρασης, του υπολογιστή, του κινητού τηλεφώνου ή του ηλεκτρονικού παιχνιδιού).

Ορισμένοι μιλούν για έναν νέο πολιτισμό, τον πολιτισμό της οθόνης και μια νέα εποχή έκφρασης και

δημιουργικότητας (Kress, 2003), όπου η επικέντρωση στην Κοινωνία της Πληροφορίας δημιουργεί

οράματα και δίνει ελπίδες για μια παιδική ηλικία τελείως απελευθερωμένη από τις περιοριστικές

επιδράσεις των ενηλίκων, που θα είναι σε θέση να δημιουργήσει νέες μορφές επικοινωνίας. Μια παιδική

ηλικία που θα μπορεί να κατανοεί και να χρησιμοποιεί εύκολα της Νέες Τεχνολογίες και να έχει

πρόσβαση στη γνώση ανεξάρτητα από το χώρο, το χρόνο και την κοινωνικο-οικονομική προέλευση

(Κούρτη Ε., 2003). Οι υποστηρικτές των «ψηφιακών γενεών» υποστηρίζουν πως οι Νέες Τεχνολογίες θα

δημιουργήσουν γενιές περισσότερο ελεύθερες, περισσότερο δημοκρατικές, περισσότερο δημιουργικές

και ανοιχτές στην καινοτομία από ότι ήταν οι γενεές των γονιών τους. (Βuckingham, Μάρτιος 2007).

Από την άλλη πλευρά, βρίσκονται εκείνοι που καταγγέλλουν τις βλαβερές επιδράσεις των ΜΜΕ

και της μαζικής κουλτούρας στα παιδιά και στους νέους και μιλούν για το τέλος της παιδικής ηλικίας,

καθώς όλοι και όλες, ανεξάρτητα από την ηλικία, έχουν εύκολη και άμεση πρόσβαση στις συμβολικές

μορφές που προβάλλονται από τα ηλεκτρονικά μέσα, χωρίς να προαπαιτείται καμιά ιδιαίτερη

εκμάθηση ή διαμεσολάβηση (Postman 1983), ενώ πριν από την εμφάνιση της τηλεόρασης, και αργότερα

του διαδικτύου, τα παιδιά είχαν σταδιακή και ελεγχόμενη πρόσβαση στον κόσμο των ενηλίκων μέσω

των βιβλίων (Βρύζας, 2005). Τέλος μια άλλη θεωρία (Tapscott, 1998 από Buckingham 2007 μετ.)

υποστηρίζει την άποψη του Postman αλλά την ερμηνεύει με τελείως διαφορετικό τρόπο. Συμφωνεί πως

τα όρια μεταξύ παιδικής ηλικίας και ενηλικίωσης καθίστανται ασαφή και ότι υπεύθυνη γι’ αυτό είναι η

Τεχνολογία των ΜΜΕ και ιδίως η ψηφιακή, ωστόσο δε βρίσκει τίποτε κακό σε αυτή την εξέλιξη και την

αντιλαμβάνεται ως μια μορφή απελευθέρωσης και ενδυνάμωσης των νέων. Σύμφωνα με αυτή την

άποψη, τα παιδιά είναι από τη φύση τους σοφά και διαθέτουν μια έμφυτη δύναμη για γνώση που τα

ΜΜΕ μπορούν να ικανοποιήσουν. Οι ενήλικοι με τη σειρά τους πρέπει να ακολουθήσουν τα παιδιά

τους καθώς η χρήση της τεχνολογίας είναι η μόνη λύση στα κοινωνικά προβλήματα.

Εκείνο που αποτελεί κοινή θέση στις παραπάνω προσεγγίσεις είναι πως η παρουσία των

ΜΜΕ σε συνδυασμό με τις ευρύτερες κοινωνικο-οικονομικές αλλαγές που παρατηρούνται τα

τελευταία χρόνια σε παγκόσμιο επίπεδο έχει αλλάξει θεαματικά τις συνθήκες ζωής των παιδιών. Ο

κόσμος τους κατακλύζεται από τα ΜΜΕ που δρουν μέσω των περιεχομένων τους, και προάγουν

συγκεκριμένες αξίες, ιδεολογίες και τρόπους ζωής που χαρακτηρίζουν το κοινωνικό σύστημα μέσα

στο οποίο λειτουργούν και το οποίο εξυπηρετούν (Ντάβου, 2005). Αξίζει να αναφέρουμε πως πολλά

από τα προϊόντα που απευθύνονται στα παιδιά, αλλά και οι τρόποι που τα χρησιμοποιούν, γίνονται

όλο και περισσότερο δυσνόητα για τους ενήλικες. Για παράδειγμα τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, η γλώσσα




Μάρτιος 2009

8

που χρησιμοποιούν τα παιδιά για την αποστολή μηνυμάτων, η μουσική των video και η χιπ-χοπ

μουσική δημιουργούν την εντύπωση πως έχουν σχεδιαστεί για να τους αποκλείσουν με αποτέλεσμα να

ενισχύονται οι φόβοι και οι ανασφάλειές τους για τους κινδύνους που μπορεί να απειλούν τα παιδιά

στην επαφή τους με τα ΜΜΕ (Βuckingham, Μάρτιος 2007). Σύμφωνα με τον Βuckingham (2007 μετ.),

η εκπαίδευση στα ΜΜΕ μπορεί να προσφέρει στα παιδιά τη δυνατότητα να τα κατανοούν και να τα

χειρίζονται. Όπως υποστηρίζει, μέσα από την παραγωγή των δικών τους μιντιακών προϊόντων,

μπορούν να εξοικειωθούν με τον κώδικα επικοινωνίας των ΜΜΕ και να αναπτύξουν την ικανότητα

κριτικής επεξεργασίας των πληροφοριών που μεταδίδουν, αλλά και να κατανοήσουν τα μηνύματα

που μεταφέρουν.

Όσον αφορά τις απόψεις του Postman, για το τέλος της παιδικής ηλικίας, η παιδική ηλικία δεν

είναι μια αντικειμενική κατηγορία με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που παραμένουν αναλλοίωτα αλλά

μια κοινωνική κατασκευή που διαφέρει από εποχή σε εποχή και από κοινωνία σε κοινωνία (Mills,

2000). Όπως μας πληροφορεί ο Aries (1973), στις παραδοσιακές κοινωνίες το παιδί αντιμετωπιζόταν

ως μικρογραφία του ενηλίκου. Αλλά και οι ανησυχίες για την αρνητική επίδραση των νέων

πολιτιστικών επιτευγμάτων στα παιδιά και τους νέους δεν είναι κάτι που παρατηρείται για πρώτη φορά

στις μέρες μας. Οι πρόσφατες ανησυχίες για τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, το διαδίκτυο και τα κινητά

τηλέφωνα είναι οι τελευταίες εκδηλώσεις μιας πολύ μακράς παράδοσης που εκτείνεται προς τα πίσω

σαν ανησυχία για την βλαπτική επίδραση της τηλεοπτικής βίας και της βίας των κινουμένων σχεδίων,

σαν φόβος για τη διαφθορά των νέων και ιδιαίτερα των κοριτσιών από την ανάγνωση ερωτικών

μυθιστορημάτων, στα τέλη του 18ου και τις αρχές του 19ου αιώνα, σαν φόβος για την καταστροφή της

προφορικής γλώσσας μετά την ανακάλυψη της τυπογραφίας και ακόμα πιο πίσω σαν ανησυχία του

Έλληνα φιλοσόφου Πλάτωνα για την αρνητική επίδραση που είχαν οι δραματικοί ποιητές πάνω στους

νέους (μελλοντικούς ηγέτες) της ιδανικής πολιτείας. (Βuckingham, 2007 μετ.)

Το συμπέρασμα στο οποίο οδηγούμαστε μετά την παραπάνω ανάλυση είναι πως το

κοινωνικό-πολιτισμικό περιβάλλον μέσα στο οποίο γεννιούνται και μεγαλώνουν τα σημερινά παιδιά

έχει αλλάξει με την επέλαση των νέων τεχνολογιών με αποτέλεσμα να δημιουργούνται φόβοι,

ανησυχίες και προβληματισμοί για το μέλλον της παιδικής ηλικίας. Αυτό με τη σειρά του δεν είναι

κάτι καινούριο καθώς τα νέα πολιτιστικά επιτεύγματα δημιουργούσαν παρόμοιους φόβους και

ανησυχίες σε όλη την πορεία της ανθρώπινης ιστορίας, ανάλογα με την αντίληψη που είχε κάθε εποχή

και κοινωνία για την παιδική ηλικία. Όσον αφορά την αντίληψή που επικρατεί στην εποχή μας για την

παιδική ηλικία και τις ανάγκες της, θεωρούμε πως χρειάζεται να επαναπροσδιοριστεί μέσα στο νέο

κοινωνικο-πολιτισμικό περιβάλλον και τα παιδιά να εκπαιδευτούν στα ΜΜΕ ώστε να τα κατανοούν

και τα χειρίζονται. Τέλος αξίζει, κατά τη γνώμη μας, να αναφέρουμε πως αυτή την αλλαγή, που

δημιουργεί ανησυχίες και προβληματισμούς, την αντιλαμβανόμαστε μόνο εμείς οι ενήλικες που έχουμε

γεννηθεί και μεγαλώσει σε διαφορετικές εποχές. Για τα παιδιά είναι η μόνη εποχή που γνωρίζουν, είναι

απλά ο κόσμος τους (Kress, 2003).

1.1.2 Η εικόνα του παιδιού στα Μ.Μ.Ε.

Σύμφωνα με τον Βρύζα η εικόνα του παιδιού που προβάλλεται από τα ΜΜΕ είναι μια

κοινωνική κατασκευή που διαμορφώνεται από τη βιομηχανία κατασκευής εικόνας με βάση τα

οικονομικά της συμφέροντα και τις επιδιώξεις της, τις κοινωνικές αντιλήψεις για το παιδί και τις

ανάγκες του και τις υποτιθέμενες παιδικές επιθυμίες και φαντασιώσεις. Η εικόνα αυτή είναι συνήθως

ωραιοποιημένη και εξιδανικευμένη, είτε πρόκειται για τα ανέμελα και χαρούμενα παιδιά των




Μάρτιος 2009

9

διαφημίσεων, είτε για τα έξυπνα, δραστήρια και ευρηματικά παιδιά των τηλεοπτικών και

κινηματογραφικών παραγωγών και εκφράζει, σε μεγάλο βαθμό, τις υφιστάμενες κοινωνικές σχέσεις

και τις αξίες της κοινωνίας μέσα στην οποία κατασκευάζεται. Είναι ταυτόχρονα σύμβολο της

αθωότητας της ζωντάνιας και της ελπίδας αλλά και εμπόρευμα που προορίζεται για μαζική

κατανάλωση αλλά δε μας λέει τίποτα για τα πιεσμένα παιδιά των μεγαλουπόλεων ούτε για τα

πεινασμένα παιδιά του τρίτου κόσμου. Ανταποκρίνεται όμως σε ένα συλλογικό φαντασιακό μέσα στο

οποίο το παιδί κατέχει εξέχουσα θέση(Βρύζας, 2005).

Τελείως διαφορετική είναι η εικόνα του παιδιού που παρουσιάζεται στα τηλεοπτικά δελτία

ειδήσεων καθώς ανταποκρίνεται στο γενικότερο πνεύμα μέσα στο οποίο κατασκευάζονται τα δελτία

ειδήσεων. Τα άσχημα νέα λειτουργούν ως «πυλωροί» και καθορίζουν τι θα περάσει στο τηλεοπτικό

πρόγραμμα και τι θα ακούσει τελικά το κοινό (Giddens, 1997). Σύμφωνα με τη Davies(2003) υπάρχει

μια δυαδικότητα στον τρόπο που εμφανίζονται τα παιδιά στα δελτία ειδήσεων. Από τη μία πλευρά

βρίσκονται τα αθώα παιδιά, θύματα πολέμων, καταστροφών, πείνας, ασθένειας κ.λπ. με κύρια

χαρακτηριστικά των αναπαραστάσεων την παθητικότητα των παιδιών αλλά και το νοσηρό

συναισθηματισμό κατά την παρουσίαση. Από την άλλη πλευρά βρίσκονται τα παιδιά τέρατα που

παρουσιάζουν τηλεοπτικό ενδιαφέρον λόγω της κακής τους φύσης, όπως παιδιά φονιάδες, χούλιγκαν

κ.λπ., όχι διότι διατρέχουν κάποιο κίνδυνο τα ίδια αλλά διότι αποτελούν κίνδυνο για την κοινωνία.

Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα το 1997, διαπιστώθηκε πως οι εικόνες των

παιδιών που προβάλλονται από τα ελληνικά τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων είναι κυρίως εικόνες παιδικής

δυστυχίας που παρουσιάζονται με αφηγηματικό τρόπο και με μια τάση για δραματοποίηση,

διαιωνίζοντας παράλληλα στερεότυπες απόψεις περί οικογένειας, καλού και κακού, δίκαιου και

άδικου, λογικού και παράλογου με στόχο να προκαλέσουν ένταση και συγκίνηση. Αυτό το

καταφέρνουν χρησιμοποιώντας διάφορες σκηνοθετικές τεχνικές. Οι ηλικιακές ομάδες που προτιμώνται

είναι η βρεφική και η σχολική ηλικία και τα παιδιά προέρχονται από κοινωνικά "στιγματισμένες"

ομάδες. Αξιολογούνται ορισμένες μόνο πλευρές της κοινωνικής ζωής και δεν παράγεται καμία γνώση(

Κούρτη 2001).

1.2. Παιδί και μιντιακές παραγωγές

1.2.1 Μιντιακές παραγωγές που απευθύνονται σε παιδιά

Στις σημερινές συνθήκες της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας η παραγωγή και η διανομή της

εικόνας γίνεται από γιγάντια συγκροτήματα πολυμέσων σε πλανητικό επίπεδο. Η αδιάκοπη

προσπάθεια για την αύξηση του κέρδους έχει σαν αποτέλεσμα τα παιδιά να γίνονται στόχος ως

καταναλωτές σε όλο και μικρότερη ηλικία. Οι αμερικανικές πηγές κυριαρχούν στην παραγωγή και

στη διανομή τηλεοπτικών προγραμμάτων, ταινιών, διαφημίσεων και διαφόρων μορφών ηλεκτρονικής

επικοινωνίας σε όλο τον κόσμο (Giddens, 1997). Η εταιρεία Ντίσνεϋ αποτελεί Παγκόσμια

αυτοκρατορία (Βρύζας, 2005). Σύμφωνα με τους Μπέρν και Μακουίλαν «Το σύνολο της Ντίσνεϋ θα

μπορούσε να θεωρηθεί ένας χώρος που απεικονίζει τις συγκρουόμενες ιδεολογίες που υφίστανται στη

Δυτική κοινωνία την ώρα της παραγωγής της κάθε ταινίας, και συνεπώς διαθέτει ένα πολύπλοκο

δίαυλο επικοινωνίας με την αμερικανική κουλτούρα και τον οικονομικό ιμπεριαλισμό» (1999). Τα

προϊόντα του Ντίσνεϋ είναι φορτωμένα με μηνύματα και αξίες, τα οποία είτε κωδικοποιούνται από

τους παραγωγούς συνειδητά, είτε παρεισφρέουν ακούσια (Ουάσκο, 1996). Επίσης προϊόντα της

Ιαπωνικής βιομηχανίας κινουμένων σχεδίων κατακλύζουν την παγκόσμια αγορά (Πόκεμον και




Μάρτιος 2009

10

Ντίτζιμον). Τα προϊόντα αυτά της παγκοσμιοποιημένης κουλτούρας δανείζονται στοιχεία από πολλές

διαφορετικές κουλτούρες και τα αναμειγνύουν ώστε να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της

παγκόσμιας αγοράς (Βρύζας, 2005).

Ο κοινωνικός κόσμος δεν αντικατοπτρίζεται απλά αλλά αναδημιουργείται καθώς

ενσωματώνονται φυλετικά, κοινωνικά και σεξιστικά στερεότυπα. Παράλληλα αναβιώνουν, κατά

κάποιο τρόπο, τις παραδόσεις αφού συνδέουν τους αρχαίους μύθους με τις σύγχρονες μυθολογίες της

ταχύτητας, του υπολογισμού και της τεχνολογικής αποτελεσματικότητας. Πάνω στην ίδια λογική

οικοδομούνται και τα περισσότερα βιντεοπαιχνίδια και τα παιχνίδια στον Η/Υ, που τα τελευταία

χρόνια απορροφούν το ενδιαφέρον όλο και περισσότερων παιδιών καθώς τους εξασφαλίζουν ενεργό

συμμετοχή (Βρύζας, 2005). Πολλές παραγωγές που αφορούσαν παιδικά τηλεοπτικά προγράμματα

μεταφέρονται στα νέα μέσα ως ηλεκτρονικά παιχνίδια. (Παναγιωτοπούλου, 2005)

Το αυξανόμενο ενδιαφέρον των παιδιών για τα ηλεκτρονικά παιχνίδια είχε σαν αποτέλεσμα να

εμφανιστούν στην αγορά ηλεκτρονικά παιχνίδια που συνδυάζουν την ψυχαγωγία με εκπαιδευτικό

περιεχόμενο, τα αποκαλούμενα «edutainment». Σύμφωνα με τον Buckingham,τα συγκεκριμένα

ηλεκτρονικά παιχνίδια βασίζονται, κυρίως, σε οπτικό υλικό, έχουν αφηγηματική μορφή, εκπαιδευτικό

περιεχόμενο και μοιάζουν με τα γνωστά στα παιδιά ηλεκτρονικά παιχνίδια. Το κύριο επιχείρημα υπέρ

αυτών των παιχνιδιών είναι πως μπορούν να οδηγήσουν στη μάθηση με τρόπο διασκεδαστικό και

προτείνονται σαν δραστηριότητα ελεύθερου χρόνου αλλά και σαν εναλλακτική λύση για τη διδασκαλία

στο σχολείο. Όπως υποστηρίζει, με βάση δική του έρευνα, εκείνο που έχει προκύψει μέχρι τώρα είναι,

στο μεγαλύτερο μέρος , εκπαιδευτικό υλικό που δεν είναι καθόλου ελκυστικό για τα παιδιά.

Σε σύγκριση με τα άλλα ηλεκτρονικά παιχνίδια και τις ιστοσελίδες που προσφέρουν ψυχαγωγία

στο διαδίκτυο, είναι περιορισμένο σε ποσότητα, χαμηλής αισθητικής και με έλλειψη διαδραστικότητας.

Το εκπαιδευτικό τους περιεχόμενο είναι φτωχό, χαρακτηρίζονται από έλλειψη φαντασίας και δεν

καταφέρνουν να εμπλέξουν τα παιδιά. Ένα άλλο χαρακτηριστικό τους είναι πως το εκπαιδευτικό

περιεχόμενο είναι αποκομμένο από το παιχνίδι καθώς το παιχνίδι χρησιμοποιείται είτε σαν

επιβράβευση μετά την ολοκλήρωση της δραστηριότητας, είτε σαν παράθυρο για την εισαγωγή σε

ανιαρές για τα παιδιά δραστηριότητες. Κατά τη γνώμη του η μάθηση δε θα έπρεπε να διαχωρίζεται

από την ψυχαγωγία αλλά να αποτελεί ψυχαγωγία για τα παιδιά. Εκείνο που προτείνει είναι

επιστημονική έρευνα και καλύτερη χρηματοδότηση ώστε να παραχθεί εκπαιδευτικό υλικό ελκυστικό

στα παιδιά που θα μπορεί να οδηγεί στη μάθηση με τρόπο ευχάριστο (Buckingham, Μάρτιος 2007).

1.2.2 Οι μιντιακές παραγωγές των παιδιών

Στο πλαίσιο της παρούσας διερεύνησης διευρύνουμε την έννοια της μιντιακής παραγωγής για

να συμπεριλάβουμε εκτός από την παραγωγή βίντεο και ιστοσελίδων και καθημερινές

δραστηριότητες των παιδιών όπως είναι η αποστολή μηνυμάτων και κειμένων, η συμμετοχή σε

online παιχνίδια και η πλοήγηση στο διαδίκτυο.

Σύμφωνα με τον David Buckingham(2004), η δημιουργική εμπλοκή των παιδιών σε μιντιακές

παραγωγές μπορεί να συνεισφέρει αποτελεσματικά στην ανάπτυξη της κριτικής κατανόησης των

μέσων, αλλά και να προσφέρει άπειρες δυνατότητες επικοινωνίας και αυτοέκφρασης. Όταν τα παιδιά

αφεθούν ελεύθερα να αποφασίσουν για τη μορφή και το περιεχόμενο των παραγωγών video είναι

εμφανής η επίδραση που ασκούν στις αποφάσεις τους δημοφιλείς τηλεοπτικοί και κινηματογραφικοί




Μάρτιος 2009

11

χαρακτήρες. Το χιούμορ, η παρωδία, το φανταστικό, το τρομακτικό, το απαγορευμένο και οι τσακωμοί

χαρακτηρίζουν τις παραγωγές videο (1998 από Buckingham, 2004).

Οι ιστοσελίδες που παράγονται από παιδιά και εφήβους αποτελούν χαρακτηριστικά

παραδείγματα του τρόπου με τον οποίο οικοδομούν την ταυτότητά τους και θυμίζουν σε μεγάλο βαθμό

τον τρόπο που διακοσμούν τους τοίχους της κρεβατοκάμαράς τους. (Chandler and Roberts-

Young,1998 ). Χαρακτηρίζονται από συνεχείς αλλαγές που για κάποιους είναι ενδεικτικές της

ρευστότητας της ταυτότητας στη μεταμοντέρνα εποχή (Turkle, 1995 από Buckingham, 2004), ενώ για

κάποιους άλλους το internet είναι ένας χώρος που οι νέοι μπορούν να είναι πραγματικά ο εαυτός τους

(Tobin, 1998 από Buckingham, 2004). Οι ιστοσελίδες αυτές ενσωματώνουν δημιουργικά στοιχεία που

τα παίρνουν ατόφια από ιστοσελίδες άλλων, δημοφιλή τραγούδια, βίντεο, φωτογραφίες, γραφικά και

υπερσυνδέσεις για να δημιουργήσουν και να εξωτερικεύσουν τον ψηφιακό τους εαυτό (Chandler and

Roberts-Young,1998 ).

Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο (Sonia Livingstone και

Magdalena Bober, 2003 από Buckingham, Μάρτιος 2007) η καθημερινή χρήση των νέων τεχνολογιών

από τα παιδιά εκτός σχολικού πλαισίου δε χαρακτηρίζεται από θεαματικές εκδηλώσεις καινοτομίας

και δημιουργικότητας αλλά από κοινότυπες μορφές επικοινωνίας και ανταλλαγής πληροφοριών.

Επίσης υπάρχουν παιδιά που όπως και αρκετοί ενήλικες δεν έχουν ιδιαίτερη έφεση στις νέες

τεχνολογίες. Τα παιδιά χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για να ανταλλάξουν μηνύματα με φίλους, να

αναζητήσουν πληροφορίες για τα χόμπι τους και για τα σπορ, να παίξουν παιχνίδια- πολλές φορές με

συμπαίκτες που βρίσκονται πολύ μακριά- και να κατεβάσουν μουσική ή ταινίες. Ακόμη επισκέπτονται

ιστοσελίδες σχετικές με τα ενδιαφέροντα που έχουν δημιουργηθεί από τα ΜΜΕ όπως σαπουνόπερες,

τηλεοπτικά προγράμματα, ηλεκτρονικά παιχνίδια, ηθοποιούς και τραγουδιστές. Εκείνο που κάνουν

ελάχιστα είναι να χρησιμοποιήσουν τις νέες τεχνολογίες για εκπαιδευτικούς σκοπούς.

Από αντίστοιχη έρευνα που πραγματοποιήθηκε από την Εθνική Στατιστική υπηρεσία Ελλάδος

κατά το έτος 2008 προέκυψε ότι το ποσοστό παιδιών 12-15 ετών που έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο

είναι αρκετά μεγάλο(84,9%). Αρκετά παιδιά το χρησιμοποιούν για επικοινωνία με την αποστολή

γραπτών μηνυμάτων σε πραγματικό χρόνο(ΜSΝ) αλλά και για «κατέβασμα» ή την ακρόαση

μουσικής. Σε άλλη έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το Ινστιτούτο Οπτικοακουστικών μέσων (2007-

8) σε παιδιά και νέους μέχρι 18 ετών το Ιντερνέτ θεωρείται ως ένα επικοινωνιακό κανάλι διασκέδασης

και αλληλεπίδρασης της νέας γενιάς. Όπως διαπιστώθηκε, στο σύνολό τους, οι μαθητές/μαθήτριες

τείνουν να θεωρούν το Ιντερνέτ σαν χώρο συνδυασμένο με δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου και

λιγότερο με δραστηριότητες εντός σχολικού πλαισίου. Όσον αφορά τις προτιμήσεις των μαθητών τα

«ψαχτήρια»-μηχανές αναζήτησης κυριαρχούν μακράν των υπολοίπων κατηγοριών, ενώ τα

διαδικτυακά παιχνίδια είναι αναμφισβήτητα αυτά που κερδίζουν ως αγαπημένη ενασχόληση, με τα

παιχνίδια δράσης/ αλληλεπίδρασης να έχουν το προβάδισμα. Απεναντίας, τα παιχνίδια σκέψης

(αμιγούς εγκεφαλικής δράσης) ή τα παιχνίδια αμιγούς αλληλεπίδρασης φαίνονται να είναι λιγότερο

ζητούμενα. Το Ιντερνέτ μοιάζει να είναι για τους μαθητές ένα ελεύθερο βήμα που προσφέρεται για να

πουν τη γνώμη τους ενώ στην πλειονότητά τους δείχνουν να είναι ενήμεροι/ες για τους κινδύνους που

ελλοχεύουν.




Μάρτιος 2009

12

1.3 Αξιοποίηση των Μ.Μ.Ε. από τα παιδιά

1.3.1 Τηλεόραση και τηλεοπτικό κοινό

Σύμφωνα με τον Giddens (1997), η επίδραση της τηλεόρασης αποτελεί σημαντική εξέλιξη στο

θέμα των ΜΜΕ τα τελευταία χρόνια(λιγότερο ίσως από παλαιότερα εξαιτίας της ραγδαίας ανάπτυξης

του διαδικτύου), σε σχέση με την ενημέρωση για τα γεγονότα που συμβαίνουν ανά τον πλανήτη. Η

ευκολία χρήσης του μέσου, αφού δεν απαιτείται καμία ιδιαίτερη γνώση ή προετοιμασία γι αυτό, και η

αμεσότητα που το χαρακτηρίζει (λόγω της προβολής κάθε λογής κινούμενης και ακίνητης εικόνας με

ήχο ή χωρίς) είναι δύο γνωστοί, αλλά βασικοί λόγοι για τους οποίους κατέχει την υψηλότερη θέση στις

προτιμήσεις ανθρώπων όλων των ηλικιών έναντι των άλλων μέσων πληροφόρησης (έντυπα και

ραδιόφωνο).

Σε ότι αφορά το τηλεοπτικό κοινό, παρατηρείται κάποια διαφοροποίηση κατά ηλικία.

Συγκεκριμένα οι πιο φανατικοί τηλεθεατές είναι τα παιδιά – από νηπιακή ηλικία μέχρι περίπου τις

αρχές της εφηβείας. Οι έφηβοι από 15 ως 19 ετών βλέπουν λιγότερη τηλεόραση από όλες τις ηλικίες.

Προφανώς τα ενδιαφέροντα, οι προβληματισμοί και οι ανησυχίες του εφήβου είναι τέτοιες ώστε να τον

«βγάζουν» από το σπίτι. Σύμφωνα με τον Emmett (από Σεραφετινίδου, Μ. 2005 ,334), μόλις το άτομο

κατασταλάξει σε κάποιο σταθερό τρόπο ζωής, δηλαδή από τα 20-25 και μετά, η παρακολούθηση της

τηλεόρασης κυριαρχεί και πάλι στον ελεύθερο χρόνο του. Όσο για τα παιδιά, όχι μόνο βλέπουν

περισσότερη τηλεόραση από οποιαδήποτε άλλη ηλικία, αλλά επιπλέον γούστα τους είναι «καθολικά».

Βλέπουν τα πάντα. Οι έρευνες κοινού για παράδειγμα, που διεξάγει το BBC αποδεικνύουν ότι τα παιδιά

παρακολουθούν περισσότερο τα προγράμματα που απευθύνονται στους ενήλικες, παρά τα παιδικά κι

αυτό ισχύει ακόμα και για παιδιά ηλικίας 5-7 ετών, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Emmett.

1.3.2 Παιδιά και κινητό

Από έρευνα που πραγματοποιήθηκε από την Εθνική Στατιστική υπηρεσία Ελλάδος κατά το

έτος 2008 προέκυψε ότι το 86,5% των παιδιών ηλικίας 12 έως 15 ετών έχουν δικό τους κινητό

τηλέφωνο και το χρησιμοποιούν για να στέλνουν μηνύματα (SMS ή MMS), αλλά και για άλλες

δραστηριότητες όπως η αποστολή ή το «φόρτωμα» φωτογραφιών ή video clips, η λήψη και η

αναζήτηση πληροφοριών, το «διάβασμα» ηλεκτρονικών μηνυμάτων, το «κατέβασμα» ή η

παρακολούθηση τηλεόρασης και video κλπ. Τα παιδιά αποκτούν δικό τους κινητό λίγους μήνες πριν

τελειώσουν το Δημοτικό και αυτό δείχνει τη φάση μετάβασης στην οποία βρίσκονται και για την οποία

προετοιμάζονται γονείς και παιδιά(Δεμίρη, 2004).

Η αίσθηση ασφαλείας που νιώθουν οι γονείς, όταν μπορούν να έρθουν σε επαφή με το παιδί

τους σε οποιαδήποτε στιγμή αυξάνει θεαματικά την απόκτηση αυτού το αγαθού. Σύμφωνα με έρευνα

που παρουσιάστηκε στο 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο του ελληνικού Κολλεγίου Παιδιάτρων το 2008, 7

στους 10 γονείς αγοράζουν κινητά τηλέφωνα στα παιδιά τους για να μπορούν να επικοινωνούν μαζί

τους ανά πάσα στιγμή. Ακόμη η τάση των εταιρειών κινητής τηλεφωνίας να δελεάζουν τις οικογένειες

με τις πολύ χαμηλού κόστους προσφορές, έχει σαν αποτέλεσμα το κινητό να χρησιμοποιείται από όλο

και περισσότερα παιδιά. Σε συνδυασμό με την ελκυστικότητα των μοντέλων και τις τηλεοπτικές και

άλλες διαφημίσεις, οι αγορές κινητών από γονείς για τα παιδιά τους εκτινάσσονται στα ύψη.




Μάρτιος 2009

13

Ερευνώντας και συγκρίνοντας αρκετές διαδικτυακές πηγές και χρησιμοποιώντας τα

στατιστικά στοιχεία της Ε.ΚΑΤ.Ο., σε συνδυασμό με την έρευνα της εταιρείας Focus Bari που

πραγματοποιήθηκε σε 2.000 παιδιά, καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι το 2008 η κατοχή κινητού

παρουσίασε αύξηση κατά 20%, και ότι το 62% των παιδιών στο τέλος του δημοτικού κατέχει κινητό

τηλέφωνο. Η αποστολή SMS, η ανταλλαγή φωτογραφιών και η πλοήγηση στο διαδίκτυο από αυτή τη

μικρή συσκευή αποδεικνύονται από τις πιο δημοφιλείς δραστηριότητες που κεντρίζουν το ενδιαφέρον

τους. Άλλη έρευνα στη Ιταλία που δημοσιεύτηκε τον περασμένο Αύγουστο, παρουσιάζει ποσοστό

56% των παιδιών ηλικίας 9 έως 10 ετών να κατέχουν κινητό τηλέφωνο το οποίο δεν κλείνει ποτέ

ακόμη και μέσα στην τάξη 86%, καθώς και μέσα στην εκκλησία 86%.

Σύμφωνα με την έρευνά μας, η απόκτηση κινητών σε μικρή ηλικία είναι αποτέλεσμα καταρχήν

κοινωνικού φαινομένου που σχετίζεται με την κατανομή και επίδειξη πλούτου από τις οικογένειες και

στη συνέχεια αποτελεί μέρος της επιβραβευτικής πολιτικής των γονέων προς τα παιδιά τους μετά από

την απόκτηση κάποιου τίτλου που σχετίζεται με την εκπαιδευτική τους απόδοση. Η επιδεξιότητα των

παιδιών εξαιτίας της ενασχόλησης τους με τα video games και το διαδίκτυο, τα καθιστά σε πολύ μικρό

χρόνο άριστους χρήστες των κινητών τηλεφώνων.

1.3.3 Μέσα επικοινωνίας πολιτών – Social Media

Παλαιότερα τα μέσα επικοινωνίας ήταν απόλυτα ταυτισμένα με τις εφημερίδες, την λεγόμενη

4η εξουσία και αργότερα την τηλεόραση. Στις μέρες μας, όμως, το internet άλλαξε ριζικά τον τρόπο

επικοινωνίας, τον όγκο και την ταχύτητα μετάδοσης της πληροφορίας, την ποιότητα της, την

προσβασιμότητα και την ανεξαρτησία της από οικονομικές και πολιτικές σκοπιμότητες. Η ανάπτυξη

του internet, και της ελεύθερης διακίνησης ιδεών μέσω αυτού, δημιούργησε τα Μέσα Επικοινωνίας των

Πολιτών (Social Media), που -μεταξύ άλλων- περιλαμβάνουν: internet forums, weblogs, Google groups,

Wikipedia, MySpace, Facebook, YouTube, Second Life, Usenet, Multi-user Domains (MUDs), listservs,

media sharing sites (PayPal, Youtube) και συστήματα BBS. Τα Social Media επιτρέπουν στους χρήστες

να δημιουργήσουν δικό τους περιεχόμενο και να το μοιραστούν με ένα ευρύ δίκτυο ατόμων, σε

ορισμένες περιπτώσεις και σε παγκόσμιο επίπεδο. Υπάρχει μεγάλος αριθμός τέτοιων υπηρεσιών και το

περιεχόμενο που διαμορφώνεται από τους χρήστες, γίνεται όλο και πιο δημοφιλές. Οι υπηρεσίες αυτές

απευθύνεται σε ποικίλες ομάδες των χρηστών του Διαδικτύου, αλλά χρησιμοποιούνται κατά κύριο

λόγω από παιδιά και νέους. Στις ιστοσελίδες αυτές, τα παιδιά και οι νέοι ανταλλάσσουν σκέψεις και

πληροφορίες σχετικά με τα ενδιαφέροντά τους, δημοσιεύουν και ανταλλάσουν την μουσική τους,

δέχονται σχόλια από φίλους και επισκέπτες, δημοσιεύουν εικόνες και βίντεο δικά τους ή φίλων τους

και συνδέονται με τις ιστοσελίδες άλλων χρηστών. Ένας από τους πιο δημοφιλείς ιστοχώρους του

είδους είναι το Facebook, που στις 29 Ιουλίου 2008 είχε 90 εκατομμύρια ενεργούς χρήστες. Στο

Facebook οι χρήστες ανεβάζουν περίπου 24 εκατομμύρια φωτογραφίες την ημέρα.1 Το Youtube εξίσου

δημοφιλές δημιουργήθηκε το Φεβρουάριο του 2005 και το Νοέμβριο του 2006 ονομάστηκε από το

περιοδικό TIME «invention of the Year 2006» (Η Εφεύρεση του 2006). Όλοι μπορούν να βλέπουν τις

αποθηκευμένες ψηφιακές ταινίες (βίντεο) μέσα σε αυτό, ενώ τα εγγεγραμμένα μέλη μπορούν να

αποθηκεύουν απεριόριστο αριθμό ταινιών με χρονικό όριο δέκα λεπτών για το κάθε βίντεο. Μαζί με τις

1 Το παραπάνω άρθρο έχει βασιστεί σε κείμενο του Bernhard Jungwirth, Αυστριακός Εθνικός Κόμβος Saferinternet.at




Μάρτιος 2009

14

ταινίες εμφανίζεται και ο αριθμός των μελών που τις έχουν δει, ώστε να φαίνεται ποιες είναι οι πιο

δημοφιλείς.

Τα social media είναι πιο εστιασμένα από τα παραδοσιακά μέσα. Έχουν τη δυνατότητα να

προσελκύουν και να κρατούν το ενδιαφέρον μεγάλων ομάδων του πληθυσμού. Σύμφωνα με πρόσφατη

έρευνα (2008, Harris Interactive poll), το 54% των Αμερικανών δηλώνει ότι δεν εμπιστεύεται τα μέσα.

Σύμφωνα με άλλη πρόσφατη έρευνα της Nielsen, το 78% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι εμπιστεύεται

πλήρως ή σε σημαντικό βαθμό απόψεις που άλλοι καταναλωτές, όπως εκείνοι, συνιστούσαν ή

πρότειναν. Επίσης, είναι καταιγιστικά από την φύση τους αφού εξαπλώνουν ραγδαία την

πληροφόρηση σαν να πρόκειται για ιούς. Έχουν τη δυνατότητα να αγκαλιάζουν τεράστια ακροατήρια

μέσα σε ελάχιστο χρόνο. Αυτό, στα χέρια των κατάλληλων επικοινωνιολόγων, μπορεί να αποδειχθεί

ένα πανίσχυρο εργαλείο, όπως επίσης κι ένα επικίνδυνο όπλο. Τέλος μπορούν να χαρακτηριστούν ως

διαμεσολαβητές κτήσης άμεσης και διαδραστικής πληροφόρησης. Μέσω αυτών, οργανισμοί όπως τα

κλασικά ΜΜΕ, που επενδύουν αφειδώς στην έρευνα για να διαπιστώνουν την αποτελεσματικότητα

των εγχειρημάτων τους, μπορούν πλέον να επικοινωνούν και να ανατροφοδοτούνται άμεσα από το

κοινό των χρηστών που τους ενδιαφέρει και να προκαλούν και να ενθαρρύνουν γραμμές ανοικτού

διαλόγου και επικοινωνίας μαζί τους.2

Οι νέοι χρησιμοποιούν όλες τις δυνατότητες που τους δίνουν τα εργαλεία του social networking,

αλλά και όλα τα πιθανά μέσα επικοινωνίας, προκειμένου να διατηρούν επαφές με τους φίλους, αλλά

και τον ευρύτερο κοινωνικό τους περίγυρο. Τουλάχιστον, αυτό δείχνουν τα στοιχεία της έρευνας

«Έφηβοι και Social Media» που διεξήγαγε το 2007 ο οργανισμός Pew Internet, σε δείγμα περίπου 1.000

εφήβων στις ΗΠΑ. Από τα αποτελέσματα της έρευνας προκύπτει ότι το 64% των εφήβων δημιουργεί

κάποιου είδους περιεχόμενο, ενώ οι έφηβοι που διατηρούν blogs ανέρχονται στο ποσοστό του 28%.

Μάλιστα, τα κορίτσια κυριαρχούν στο blogging (35%) έναντι των αγοριών (20%), ενώ τα μικρότερης

ηλικίας έφηβα κορίτσια έχουν ξεπεράσει σε ποσοστό τα συνομήλικά τους αγόρια στο χώρο του

blogging. Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι τα αγόρια προτιμούν να χρησιμοποιούν social media όπως το

YouTube, τα οποία τους επιτρέπουν να «ανεβάζουν» βιντεάκια στο Internet (19%), ενώ οι εκπρόσωποι

του «ωραίου φύλου» προτιμούν να «ανεβάζουν» φωτογραφίες (54%). Το 64% των εφήβων που

χρησιμοποιούν το internet μπορεί να χαρακτηριστεί ως κοινό που παράγει από μόνο του περιεχόμενο3. Οι περισσότεροι από τους μισούς (55%) όλων των δικτυωμένων Αμερικανών εφήβων ηλικίας 12-17

ετών χρησιμοποιούν ως πηγές πληροφόρησης δικτυακούς χώρους κοινωνικής δικτύωσης.4

2 Άρθρο δημοσιευμένο στο τεύχος 374 του περιοδικού "σελφ σέρβις" (εκδόσεις Comcenter). 3 Pew Internet & American Life Project, 2007 4 Lenhart & Madden, 2007




Μάρτιος 2009

15

1.4 Ο ρόλος των Μ.Μ.Ε. σε περιόδους κρίσεων

1.4.1 Περίοδοι κρίσεων

Οι κρίσεις με τις οποίες ερχόμαστε αντιμέτωποι καθημερινά, μέσω των ΜΜΕ πληθαίνουν χρόνο

με το χρόνο και διακρίνονται σε δύο κατηγορίες, αυτές που προκαλούνται από τον άνθρωπο όπως

δυστυχήματα με μέσα συγκοινωνίας, τρομοκρατικές επιθέσεις, δολοφονίες, πόλεμοι κ.λπ. και εκείνες

που προκαλούνται από τη φύση όπως πλημμύρες, πυρκαγιές, σεισμοί, τυφώνες κ.λπ., για να

αναφέρουμε μερικές. Κοινά στοιχεία των κρίσεων είναι πως χάνονται ανθρώπινες ζωές ή απειλούνται

αξίες, είναι απρόβλεπτες, δημιουργούν συναισθήματα αβεβαιότητας, και υπάρχει περιορισμένος χρόνος

για δράση. Οι κρίσεις από τη φύση τους φέρνουν κοινωνική αναστάτωση αλλά και ταλαιπωρία σε

αυτούς που εμπλέκονται. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο υπάρχουν αρκετοί που προσπαθούν είτε να τις

διαχειριστούν είτε να τις χρησιμοποιήσουν για να αποκομίσουν πολιτικά οφέλη(Simons, 2007). Ένα

σημαντικό κοινωνικό φαινόμενο που εμφανίζεται σχεδόν σε κάθε κρίση είναι η συγκέντρωση

ανθρώπων και αγαθών στην περιοχή της κρίσης. Περίοδοι κρίσεων στην πορεία της ανθρώπινης

ιστορίας έχουν αποδείξει πως οι άνθρωποι στην προσπάθειά τους να βοηθήσουν τους συνανθρώπους

τους γίνονται πολύ ευρηματικοί και αρκετά συχνά χρησιμοποιούν τα μέσα που έχουν στη διάθεσή

τους με πρωτότυπους τρόπους. (Tierney,Lindell and Perry, 2001; Kendra, Wachtendorf and Quarantelli,

2003)

Οι κρίσεις και ιδιαίτερα όσες περιλαμβάνουν θανάτους ή τραυματισμούς αποτελούν αξιόλογες

ειδήσεις και τα παραδοσιακά ΜΜΕ(τηλεόραση, ραδιόφωνο, εφημερίδες) ακολουθώντας τη βασική

τους αρχή, «ότι αιμορραγεί αυτό μας οδηγεί», σπεύδουν να μεταδώσουν ειδήσεις από τη γεωγραφική

περιοχή της κρίσης(Simons, 2007). Τα νέα ΜΜΕ(ΙCT), που στην πλειονότητα τους δεν ελέγχονται από

τα κέντρα κατασκευής και μετάδοσης ειδήσεων, συμβάλουν και αυτά στη διακίνηση πληροφοριών με

ποικίλους τρόπους.

1.4.2 Τα παραδοσιακά Μ.Μ.Ε. σε περιόδους κρίσεων “media events”

O όρος media events επινοήθηκε για να περιγράψει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν τα

ΜΜΕ σε περιόδους κρίσεων ή σε περιπτώσεις που συμβαίνουν γεγονότα που θα μπορούσαν να έχουν

εθνικό ή και διεθνές ενδιαφέρον (βασιλικοί γάμοι, Ολυμπιακοί αγώνες κ.λπ.). Αν και η μελέτη των

media events επικεντρώνεται κυρίως στον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζονται από την τηλεόραση,

καθώς η τηλεόραση έκανε δυνατή την εμφάνισή τους, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τη συμβολή του

ραδιοφώνου και των εφημερίδων στη διαμόρφωση του επικοινωνιακού τοπίου, ούτε να περιορίσουμε

τον όρο media μόνο στην τηλεόραση (Henrik Örnerbging, 2004). Σύμφωνα με τους Daniel Dayan και

Elihu Katz μοιάζουν με διακοπές που αλλάζουν την καθημερινή ρουτίνα και μετατρέπουν την

καθημερινότητά σε κάτι ξεχωριστό καθώς το καθημερινό πρόγραμμα των ΜΜΕ αλλάζει ώστε να

εξασφαλιστεί χρόνος και χώρος για να προβληθούν τα εν λόγω γεγονότα. Όσον αφορά την τηλεόραση

χαρακτηρίζεται από ζωντανές αναμεταδόσεις που ακυρώνουν τα άλλα προγράμματα. Τα media

events προκαλούνται από τρεις τουλάχιστον διαφορετικές πραγματικότητες όπως σημαντικά γεγονότα

του δελτίου ειδήσεων (πόλεμοι, δολοφονίες κ.λπ.), κοινωνικές κρίσεις που με την κλιμάκωση τους

κερδίζουν σταδιακά το ενδιαφέρον του κοινού και τέλος τελετές που διοργανώνονται από την

τηλεόραση, όπως στην περίπτωση του γάμου του πρίγκιπα Κάρολου. Οι κόσμοι που προβάλλονται

είναι δημιούργημα των ΜΜΕ και δεν έχουν καμία σχέση με τις καθημερινές εμπειρίες.




Μάρτιος 2009

16

Όπως υποστηρίζουν οι Daniel Dayan και Elihu Katz(1992) οι κατασκευασμένες αυτές

πραγματικότητες έχουν τη δυνατότητα να μεταμορφώσουν την κοινωνία αφού καθηλώνουν

ταυτόχρονα πολλούς θεατές σε όλο τον κόσμο καθώς προβάλλουν τις αξίες και την ιδεολογία των

δημιουργών τους. Κατά τον Nick Couldry(2002 από Örnerbging 2004) τα media δεν προβάλλουν

καμία δική τους ιδεολογία αλλά αναπαράγουν ήδη υπάρχουσες ιδεολογίες. Όσον αφορά τα media

events αποτελούν ξεχωριστές στιγμές όχι διότι αποκαλύπτουν την υπάρχουσα ενότητα της κοινωνίας,

αλλά διότι αποκαλύπτουν τη μυθική κατασκευή των κέντρων διαμεσολάβησης και τη δυνατότητά τους

να προσφέρουν τελετές που καθηλώνουν το κοινό στην καθημερινότητα της διαμεσολαβημένης

επικοινωνίας (Couldry, 2003 από Volkmer, 2008).

Πέρα από τις αντιτιθέμενες απόψεις εκείνο που είναι ευρύτερα αποδεκτό είναι πως οι

κατασκευασμένες αυτές εικόνες στις μέρες μας ανακατασκευάζονται και κάνουν το γύρο του κόσμου

μέσα από εξειδικευμένα διεθνή ειδησεογραφικά κανάλια και εφημερίδες όπως το CNN, BBC, New York

Times, El Pais, Euronews, Le Monde, Bloomberg κ.λπ. και καθηλώνουν ταυτόχρονα χιλιάδες θεατές σε

όλο τον κόσμο.

1.4.3 Τα Social Media σε περιόδους κρίσεων

Οι πληροφορίες στις μέρες μας μεταφέρονται παράλληλα από πολλές πλατφόρμες, όχι μόνο

μέσω της τηλεόρασης, του ραδιοφώνου και των εφημερίδων αλλά και μέσα από κινητά τηλέφωνα,

προσωπικές ιστοσελίδες, blogs, google, facebook, Flickr, youtube, Wikipedia, συζητήσεις στο διαδίκτυο,

e-mail, messager κ.λπ. Εντοπίζονται πολύ εύκολα και αλλάζουν διαρκώς καθώς εμπλουτίζονται με

περισσότερες λεπτομέρειες, ενδυναμώνονται αλλά και αναθεωρούνται. Έτσι προστίθεται μια νέα

«ζωντανή» διάσταση στην επικοινωνία ( Volkmer, 2008).

Οι περίοδοι κρίσεων στην πορεία της ιστορίας έχουν δώσει αρκετές αποδείξεις για το ότι οι

άνθρωποι στην προσπάθειά τους να διαχειριστούν τις καταστάσεις και να βοηθήσουν τους

συνανθρώπους τους ξεπερνούν πολλά εμπόδια, γίνονται αρκετά ευρηματικοί και χρησιμοποιούν τα

μέσα που έχουν στη διάθεσή τους με πρωτότυπους τρόπους. (Tierney, Lindell and Perry, 2001; Kendra,

Wachtendorf and Quarantelli, 2003). Ένα σημαντικό κοινωνικό φαινόμενο που παρατηρείται

γενικότερα σε περιόδους κρίσης είναι πως πλήθος ανθρώπων συγκεντρώνεται στο γεωγραφικό σημείο

που προκλήθηκε η καταστροφή (Fritz and Mathewson, 1957). Οι κοινωνιολόγοι έχουν αρκετές

αποδείξεις για αυτές τις συγκεντρώσεις(Fritz and Mathewson, 1957 Kendra and Wachtendorf, 2003), και

τώρα μία ανάλογη συμπεριφορά παρατηρείται μέσω διαδικτύου. Παρόλο το ότι οι on-line

συγκεντρώσεις αντικατοπτρίζουν δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα στα φυσικά σημεία των

καταστροφών, υπάρχουν σημαντικές διαφορές. Το internet έχει επιφέρει αλλαγές στην ταχύτητα με

την οποία άνθρωποι και πληροφορίες μπορούν να συγκεντρωθούν αλλά και στην απόσταση από την

οποία μπορεί να συμμετέχει κάποιος. Ο αριθμός των ανθρώπων που μπορούν να συγκεντρωθούν είναι

θεωρητικά τεράστιος και μπορεί να περιοριστεί μόνο από την έλλειψη πρόσβασης στην τεχνολογία ή

την έλλειψη τεχνικών γνώσεων (Sutton, Palen, and Shklovski, 2007).

Από έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το πανεπιστήμιο του Colorado κατά τα έτη 2004-7 για

την αξιοποίηση των Tεχνολογιών της Eπικοινωνίας και της Πληροφορίας σε καταστάσεις κρίσεων

προέκυψε πως μπορούν να συμβάλλουν αποτελεσματικά στη διακίνηση των πληροφοριών, στην

αυτοοργάνωση αλλά και στη συλλογική λύση προβλημάτων. Ενώ αρχικά οι ερευνητές είχαν αρκετές

επιφυλάξεις για την αξιοπιστία των πληροφοριών που μεταδίδονται μέσω διαδικτύου, στην πορεία

ανακάλυψαν πως σε τέτοιου είδους καταστάσεις οι άνθρωποι είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένοι και δε




Μάρτιος 2009

17

διαδίδουν ψευδείς πληροφορίες. (Palen, Vieweg, Sutton, Liu, Hughes, 2007). Στο πλαίσιο της ίδιας

έρευνας αναφέρεται η περίπτωση που ένας ψυχοπαθής(Απρίλιος 2007) πυροβόλησε και σκότωσε 32

άτομα σε πανεπιστήμιο της Virginia. Τα νέα για την τραγωδία ταξίδεψαν με εκπληκτική ταχύτητα μέσα

στο πανεπιστήμιο, την πολιτεία, το έθνος, τον κόσμο ολόκληρο. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση

πως ένα γκρουπ που δημιουργήθηκε στο facebook , αμέσως μετά το γεγονός, κατάφερε να

συγκεντρώσει όλα τα ονόματα των νεκρών και να μάθει το όνομα του δολοφόνου δύο ώρες πριν

ανακοινωθούν από το πανεπιστήμιο. Ένας άλλος τομέας στον οποίο οι ερευνητές παρατήρησαν

ιδιαίτερη δραστηριότητα μέσω διαδικτύου ήταν ο τομέας της ψυχολογικής υποστήριξης των πληγέντων

και των οικογενειών τους (Hughes, Palen, Sutton, Liu, Vieweg, 2008)

Ένα άλλο στοιχείο που κάνει εμφανή τη «δημοσιογραφία των πολιτών» και που αξιοποιείται

ακόμα και από πρακτορεία ειδήσεων και τις επίσημες αρχές είναι οι ερασιτεχνικές φωτογραφίες,

τραβηγμένες κυρίως με κινητά τηλέφωνα, που αναρτώνται σε ιστοσελίδες(Flickr, facebook κ.λπ.) και

δίνουν ακριβή εικόνα των κρίσεων( Liu, Palen, Sutton,Hughes, Vieweg 2008). Στον κατάλογο θα

μπορούσαν να προστεθούν και τα ερασιτεχνικά βίντεο που αναρτώνται στο youtube και αλλού και

συμβάλλουν στην πληροφόρηση του κοινού.

Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε πως η χρήση των Νέων Τεχνολογιών μπορεί να

προσφέρει σημαντικές υπηρεσίες σε καταστάσεις κρίσεων καθώς μπορεί να συμβάλει άμεσα και

αποτελεσματικά στην πληροφόρηση, στην οργάνωση, στη λύση προβλημάτων αλλά και στην

ψυχολογική υποστήριξη των πληγέντων.

1.4.4 Τηλεόραση και παιδιά σε περιόδους κρίσεων

Σύμφωνα με τη Davies(2003), οι τηλεοπτικές αναπαραστάσεις των παιδιών σε περιόδους

πολέμων, κρίσεων και καταστροφών χρησιμοποιούνται για να εξυπηρετήσουν συγκεκριμένες

λειτουργίες αύξησης της τηλεθέασης, δεν έχουν καμία σχέση με τα συμφέροντά των παιδιών και η

προβολή γίνεται, κυρίως, χωρίς τη συγκατάθεσή τους. Στις περιπτώσεις των πολέμων παρατηρείται η

δυαδικότητα στον τρόπο τηλεοπτικής αναπαράστασης των παιδιών που προαναφέραμε. Τα

τηλεοπτικά πρότυπα παιδιών πρωταγωνιστών στα δελτία ειδήσεων είναι, κυρίως, τα αθώα παιδιά

θύματα και τα παιδιά τέρατα που προκαλούν ενδιαφέρον λόγω της κακής τους φύσης.

Υπάρχουν όμως περιπτώσεις, όπως στην περίπτωση τηλεοπτικής παρουσίασης των παιδιών

πολεμιστών της Λιβερίας τις δεκαετίες ΄80 και ΄90 που προέβαιναν σε απάνθρωπες πράξεις, όπου

αυτή η δυαδικότητα γίνεται εμφανής στα ίδια πρόσωπα. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι ανταποκριτές

δυσκολεύονται στη παρουσίαση των γεγονότων καθώς δεν μπορούν να εντάξουν τα παιδιά σε

συγκεκριμένο τηλεοπτικό πρότυπο πρωταγωνιστή. Είναι τελικά αυτά τα παιδιά εγκληματίες πολέμου ή

αθώα θύματα;

Σε έρευνα που έκανε η ίδια για την τηλεοπτική κάλυψη του πολέμου του Ιράκ, οι εικόνες των

παιδιών χρησιμοποιούνταν για να αναδείξουν τα θέματα της συζήτησης, αλλά ο λόγος τους δεν

ακουγόταν πουθενά έστω και αν αποτελούσαν το θέμα της συζήτησης. Ο ρόλος τους ήταν παθητικός

και δεν αναλάμβαναν καμία δράση. Σε μία μόνο περίπτωση έδειχναν να δρουν αλλά και πάλι με τρόπο

παθητικό. Είχαν ξαπλώσει κάτω και προσποιούνταν πως ήταν νεκρά. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις

απεικονίζονταν ως αποδέκτες των ενεργειών των άλλων. Ήταν τα αθώα θύματα που τραυματίζονταν,

που ξαπλωμένα στα κρεβάτια των νοσοκομείων δέχονταν τη φροντίδα των γιατρών, που

μεταφέρονταν στην αγκαλιά, ή τα κρατούσαν από το χέρι. Κανένα παιδί δεν μίλησε στην κάμερα,




Μάρτιος 2009

18

αλλά παρουσίαζαν παθητικότητα και έλλειψη αυτονομίας με αποτέλεσμα να υποβαθμίζεται η

επίδραση του πολέμου στα παιδιά.

Από άλλη έρευνα της ίδιας σε παιδιά δημοτικού που ήταν αποδέκτες αυτής της τηλεοπτικής

εικόνας προέκυψε πως τα παιδιά δεν είναι ικανοποιημένα από τη γενικότερη τηλεοπτική εικόνα των

συνομηλίκων τους. Ενοχλούνται όταν βλέπουν παιδιά να απεικονίζονται σαν εγκληματίες ή σαν

αδύναμα παθητικά θύματα που ευγνωμονούν τους μεγάλους για τη βοήθεια που τους προσφέρουν ή

όταν αποτελούν το φόντο της τηλεοπτικής εικόνας τη στιγμή που οι δημοσιογράφοι και οι στρατιώτες

κάνουν όλη τη δουλειά σχετικά με τον πόλεμο. Από συνεντεύξεις σε παιδιά της ίδιας ηλικίας προέκυψε

πως αρκετά παιδιά είναι σε θέση να διακρίνουν τη σχέση των πολέμων με πολιτικά και οικονομικά

συμφέροντα.

Σε προηγούμενη έρευνά της(2002) σχετικά με τον πόλεμο του Αφγανιστάν τα παιδιά των ίδιων

σχολείων εξέφρασαν ανάλογους προβληματισμούς. Στη δεύτερη έρευνα έδειχναν να

αντιλαμβάνονται τους πολιτικούς και ιδεολογικούς δεσμούς ανάμεσα στους δύο πολέμους. Άλλο

κοινό στοιχείο που προέκυψε και από τις δύο έρευνες ήταν πως τα παιδιά επηρεάζονται περισσότερο

από τη βία που εμφανίζεται σε κοντινά και οικεία περιβάλλοντα παρά από τη βία που βλέπουν σε ένα

μακρινό πόλεμο ή από τη φανταστική βία(Davies 2003).




Μάρτιος 2009

19

2. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2008

2.1 Το πλαίσιο της διερεύνησης

2.1.1 Το χρονικό των γεγονότων

Το Σάββατο 6 Δεκεμβρίου 2008 περίπου στις 21.00 στη διασταύρωση των οδών Ζωοδόχου

Πηγής και Τζαβέλα στα Εξάρχεια, ο μαθητής Αλέξανδρος Γρηγορόπουλος, 15 ετών, δολοφονήθηκε

από ειδικό φρουρό της αστυνομίας ύστερα από διαπληκτισμό μεταξύ ομάδας νεαρών και

αστυνομικών οργάνων. Το γεγονός αυτό πυροδότησε πλήθος αντιδράσεων από τη μαθητική και

φοιτητική κοινότητα αλλά και από ολόκληρη την κοινωνία και οδήγησε σε κινητοποιήσεις, πορείες,

επεισόδια και καταστροφές σε όλες σχεδόν τις μεγάλες ελληνικές πόλεις.

Παράλληλα με μαθητικές κινητοποιήσεις και τις πορείες σε όλες τις πόλεις της Ελλάδας

διεξαγόταν ένας πληροφοριακός πόλεμος ανάμεσα στις δυνάμεις των παραδοσιακών ΜΜΕ και σε

ένα νέο ανταγωνιστικό υποκείμενο, τους χρήστες του διαδικτύου. Από το πρώτα κιόλας βράδυ ένας

τεράστιος όγκος πληροφοριών έρχεται να αμφισβητήσει το μοντέλο της κάθετης πληροφόρησης των

παραδοσιακών ΜΜΕ, καθώς οι χρήστες του διαδικτύου δημοσιεύουν πρωτογενείς πληροφορίες και

ειδήσεις, σχολιάζουν, ελέγχουν αλλά και συντονίζουν τα γεγονότα στους δημόσιους χώρους και

αποτελούν, σε αρκετές περιπτώσεις, πηγή ειδήσεων για τα παραδοσιακά ΜΜΕ. (Τσιμιτάκης, 2008).

Τα γεγονότα έκαναν το γύρο του κόσμου μέσα από το διαδίκτυο(Facebook, Youtube, Flickr,

Wikimedia, Now public, i-report κ.ά.), αλλά και από διεθνή πρακτορεία(Al Jazeera, BBC, CNN, New

York Times, El Pais, Euronews, Le Monde, Bloomberg κ.ά) και αποτέλεσαν αφορμή για μικρότερης

κλίμακας κινητοποιήσεις σε αρκετές ευρωπαϊκές πόλεις όπως το Λονδίνο, το Παρίσι, η Ρώμη, το

Βερολίνο, Φραγκφούρτη, η Μαδρίτη, η Βαρκελώνη, η Χάγη, το Άμστερνταμ η Λευκωσία , η Πάφος, η

Κωνσταντινούπολη κ. ά. (Τσιμιτάκης, 2008, Wikipedia Δεκ. 2008)

Στόχος αυτής της διερεύνησης είναι να αναζητήσει τη σχέση των παιδιών και των νέων με τα

ΜΜΕ παραδοσιακά και σύγχρονα κατά τη διάρκεια αυτών των κινητοποιήσεων.

2.1.2 Μεθοδολογικοί περιορισμοί

Ύστερα από έρευνα, κυρίως στο διαδίκτυο συγκεντρώσαμε μεγάλο όγκο υλικού που ήταν σχετικό

με τις κινητοποιήσεις και είχε παραχθεί από τις 6 μέχρι τις 24 Δεκεμβρίου του 2008 από:

Εφημερίδες που αναφέρονταν στα γεγονότα

Δελτία ειδήσεων και άλλες τηλεοπτικές εκπομπές

Ιστοσελίδες (indymedia, twitter, wikipedia κλπ.) και Blogs

Συζητήσεις και φωτογραφικό υλικό από το Facebook

Φωτογραφικό υλικό από το Flickr

Βίντεο από το Youtube

Κείμενα παιδιών

Στη συνέχεια αναζητήσαμε το υλικό που είχε σχέση με παιδιά και νέους μέχρι και 18 ετών, πράγμα

που αποδείχθηκε πολύ δύσκολο και χρονοβόρο, καθώς στους χώρους που κινηθήκαμε δεν γινόταν

διαχωρισμός υλικού ανάλογα με τις ηλικίες. Αφού εντοπίσαμε το υλικό που ήταν σχετικό με την




Μάρτιος 2009

20

ηλικιακή ομάδα που μας ενδιαφέρει και διότι ο χρόνος που είχαμε στη διάθεσή μας ήταν περιορισμένος

αποφασίσαμε να επικεντρώσουμε το ενδιαφέρον μας στους παρακάτω τομείς:

Στην εικόνα των παιδιών όπως προβλήθηκε από την τηλεόραση, καθώς για πρώτη φορά

αφιερώθηκε τόσο μεγάλο μέρος του τηλεοπτικού χρόνου στα παιδιά και στους νέους και διότι η

εικόνα που προβλήθηκε δεν ανταποκρινόταν σε κανένα γνωστό πρότυπο παιδιού

πρωταγωνιστή δελτίων ειδήσεων ή ενημερωτικών εκπομπών.

Στον τρόπο που παρουσιάστηκαν οι μαθητικές κινητοποιήσεις από τις εφημερίδες.

Στα έντυπα των παιδιών για να αναζητήσουμε τις απόψεις των παιδιών για τα γεγονότα.

Στη χρήση των κινητών τηλεφώνων, καθώς με βάση την επιστημονική έρευνα, είναι το

κυριότερο μέσο επικοινωνίας των παιδιών και των νέων μέχρι 18 ετών.

Στο Facebook καθώς μεγάλος αριθμός νέων το χρησιμοποιεί για να επικοινωνήσει και σε

ανάλογες περιπτώσεις κρίσεων σε χώρες του εξωτερικού έχει παίξει καθοριστικό ρόλο.

Στο Youtube όπου μπορούσαμε να βρούμε βίντεο που κατασκευάστηκαν από παιδιά και νέους.

Εξαιτίας της διαφορετικής φύσης του υλικού μας, αλλά και του ότι η επεξεργασία του κάθε

κεφαλαίου γίνεται από διαφορετική ομάδα, τα ερευνητικά ερωτήματα αλλά και η μεθοδολογία που

χρησιμοποιεί η κάθε ομάδα για την ανάλυση του υλικού της θα παρουσιαστούν στα επιμέρους

κεφάλαια.




Μάρτιος 2009

21

2.2 Προβολή των γεγονότων από την τηλεόραση

2.2.1 Νέοι και τηλεθέαση κατά την περίοδο των κινητοποιήσεων

Η δολοφονία του 15χρονου Αλέξη Γρηγορόπουλου έκλεισε τη χρονιά με εκρηκτικό τρόπο όσον

αφορά την τηλεθέαση και έδειξε ότι οι νέοι ενδιαφέρονται για τα κοινά πολύ περισσότερο από ότι

πιστεύει η τηλεοπτική αγορά. Ανεξάρτητα από τις πολιτικές τους πεποιθήσεις οι νέοι ηλικίας 15-24

ετών στράφηκαν στα δελτία ειδήσεων που κάλυπταν εκτενώς τα γεγονότα των «καυτών ημερών» του

Δεκεμβρίου. Το ΜEGA ήταν πρώτο στην προτίμησή τους με ποσοστό 20,3% κατά μέσο όρο, ενώ

δεύτερος αναδείχθηκε ο ΑΝΤ1 με 18,4%. Το STAR έπεσε στην τρίτη θέση με 14,3%, καθώς οι νέοι

αδιαφόρησαν για τις ειδήσεις της σόουμπιζ.

Μεγάλο ήταν το ενδιαφέρον των νεαρών τηλεθεατών και για τις ενημερωτικές εκπομπές οι

οποίες είτε προβλήθηκαν εκτάκτως, είτε ήταν προγραμματισμένες και άλλαξαν τη θεματολογία τους

λόγω της επικαιρότητας. Στο σύνολο των εκπομπών αυτών, η «Ανατροπή» με τον Γιάννη Πρετεντέρη

στο MEGA ήταν πρώτη με 298.000 τηλεθεατές, με τις εκπομπές του ANT1 και του ALPHA «Έκτακτη

επικαιρότητα-Χάος σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη» και «Έκτακτη επικαιρότητα-Έκρηξη οργής» να

ακολουθούν με 277.000 και 252.000 τηλεθεατές αντίστοιχα.

2.2.2 Η εικόνα των παιδιών από την τηλεόραση

Τα γεγονότα του Δεκεμβρίου του 2008 κάλυψαν μεγάλο μέρος του τηλεοπτικού χρόνου των

δελτίων ειδήσεων, αλλά και των άλλων εκπομπών σε όλα τα κανάλια για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Αφού είδαμε αρκετά δελτία ειδήσεων και άλλες εκπομπές, διαπιστώσαμε πως ήταν αδύνατο να

επεξεργαστούμε όλα τα στοιχεία στο πλαίσιο αυτής της διερεύνησης. Για το λόγο αυτό θέσαμε τα

παρακάτω ερευνητικά ερωτήματα που με την απάντησή τους θα μας βοηθούσαν να σχηματίσουμε μια

όσο γίνεται πιο τεκμηριωμένη άποψη για την εικόνα των παιδιών όπως προβλήθηκε από την

τηλεόραση.

Πόσος χρόνος αφιερώθηκε στα παιδιά σε σχέση με τη διάρκεια της εκπομπής.

Ποιοι ήταν οι χώροι στους οποίους εμφανίστηκαν τα παιδιά (περιβάλλον και ώρα)

Σε ποια χαρακτηριστικά της εξωτερικής εμφάνισης δόθηκε περισσότερη έμφαση (ένδυση, κόμμωση,

τρόπος ομιλίας)

Ποιες ήταν οι απόψεις παιδιών με αφορμή τα γεγονότα

Ποια στάση κράτησε η τηλεόραση σε σχέση με το διαχωρισμό των κουκουλοφόρων από τους

μαθητές

Θεωρήσαμε δε σκόπιμη τη συλλογή υλικού από τρεις κατηγορίες τηλεοπτικών εκπομπών,

καθώς επιχειρείται η αναζήτηση μιας πιο σφαιρικής εικόνας στις απαντήσεις των ερωτημάτων που

τέθηκαν. Η περίοδος στην οποία αναφερόμαστε είναι από 08/12 έως 20/12/2008. Η μέθοδος που

χρησιμοποιήσαμε είναι η ανάλυση περιεχομένου. Για το λόγο αυτό δώσαμε έμφαση σε τεχνικά

ζητήματα παραγωγής βίντεο όπως η κλίμακα, η γωνία λήψης, ο φωτισμός και ο ήχος.




Μάρτιος 2009

22

ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ

ΚΑΝΑΛΙ/ΚΑΤΗΓΟΡIΑ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΕΣ

ΣΑΤΥΡΙΚΕΣ

MEGA

2 Δελτία

(8/12 & 10/12)

http://www.you

tube.com/watch

?v=gVio6plLO3

8

Ερευνά

(16/12)

http://www.youtube.co

m/watch?v=WFwUtlg4

Mn4

-----------

ANT1

1 Δελτίo

(9/12)

http://www.you

tube.com/watch

?v=gVio6plLO3

8

Αποδείξεις στην

Πολιτική (10/12)


m/watch?v=68PSmQ8rF

MU

Ράδιο Αρβύλα

(8/12)

http://www.youtu

be.com/watch?v=b

yQCetTOauw&fea

ture=related

ALPHA

1 Δελτίο

(8/12)

http://www.you

tube.com/watch

?v=Stn4P0EQw

SU

Μηχανή του Χρόνου

(13/12 & 20/12)


m/watch?v=l5-

FQ4lT0ZY&feature=rela

ted


m/watch?v=_PMmFrFu

mgQ&feature=related

Αλ Τσαντίρι Νιούζ

(16/12)

http://www.youtu

be.com/watch?v=0

5pqmIZGmFE

http://www.youtu

be.com/watch?v=0

5pqmIZGmFE

ΚΡΑΤΙΚΗ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ

ΚΑΝΑΛΙ/ΚΑΤΗΓΟΡIΑ ΕΙΔΗΣΕΙΣ* ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΕΣ ΣΑΤΥΡΙΚΕΣ

NET

http://www.you

ube.com/

atch?v=noJJd9um

90&feature=related

-----------

------------




Μάρτιος 2009

23

*Καθώς δεν υπήρχαν διαθέσιμες ηλεκτρονικές διευθύνσεις από βίντεο με αποσπάσματα δελτίων της ΝΕΤ, δανειστήκαμε απόσπασμα

εκπομπής του ANT1 που προβάλει μέρη και ρεπορτάζ από δελτία της ΝΕΤ, λαμβάνοντας υπόψη μας το βάρος της «ματιάς» του

συγκεκριμένου ιδιωτικού σταθμού, ώστε να κάνουμε όσο δυνατό αντικειμενικότερη ανάλυση.

2.2.3 Ειδήσεις

Σε γενικές γραμμές οι τηλεοπτικοί σταθμοί της χώρας φάνηκαν αμήχανοι, «μουδιασμένοι» και

στην ουσία απροετοίμαστοι ν' αντιμετωπίσουν ένα τέτοιο γεγονός, όπως η δολοφονία εν ψυχρώ ενός

15χρονου παιδιού στο κέντρο της Αθήνας από αστυνομικό (ειδικό φρουρό) αλλά και τα όσα

επακολούθησαν, τουλάχιστον σε πρώτη φάση.

Τα κανάλια εναπόθεσαν τα πάντα στα τηλεπαράθυρα και τους σχολιαστές τους. Οι

μηχανισμοί του ρεπορτάζ σχεδόν δεν λειτούργησαν την πρώτη μέρα ενώ δεν υπήρχε επαρκής εικόνα.

Μοναδική ίσως εξαίρεση εν μέρει αποτέλεσε ο ΣΚΑΙ, που μετέτρεψε σχεδόν αμέσως το πρόγραμμά του

με συνεχή ροή πληροφοριών, ρεπόρτερ στα σημεία έντασης και χρήση κινητών τηλεφώνων τρίτης

γενιάς, με τα οποία επιχείρησαν να μεταφέρουν εικόνα, ενώ το κανάλι μετέδιδε παράλληλα και πλάνα

από ελικόπτερο. Τα περισσότερα κανάλια επιχείρησαν κατά κύριο λόγο να εκμεταλλευτούν

φωτογραφίες και πλάνα από το Διαδίκτυο, ενώ τη δεύτερη μέρα οι σταθμοί MEGA και ALPHA

ξεκίνησαν τα δελτία τους από τις 19.00 για να καλύψουν την έκταση των γεγονότων, με τον ΣΚΑΙ να

πραγματοποιεί έκτακτη εκπομπή από τις 15.30, προσελκύοντας, όπως ήταν αναμενόμενο, σημαντικό

αριθμό τηλεθεατών, τριπλασιάζοντας σχεδόν τα ποσοστά του. Χαρακτηριστική ήταν η παρουσίαση

της πρώτης δημοσκόπησης της κοινής γνώμης στην εκπομπή «Φάκελοι» (14/12/2008)

(http://www.youtube.com/watch?v=fpkTmt42BEc&feature=related).

Το ενδιαφέρον του κοινού ήταν μεγάλο και αρχικά τα κανάλια δεν ανταποκρίθηκαν. Την τρίτη

μέρα μετά τη δολοφονία και ενώ κάποιοι έκαναν λόγο για πρωτοφανή γεγονότα, άλλοι ξαναγύρισαν

τα δελτία τους στην κανονική ώρα μετάδοσης. Στη συνέχεια αναλύουμε τέσσερα δελτία ειδήσεων λίγες

μέρες μετά τη δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου.

Δελτία MEGA , ΑΝΤ1, ALPHA και ΝΕΤ

Ξεκινώντας από δελτίο ειδήσεων του MEGA (8/12/2008) μπορούμε να επισημάνουμε ότι

αφιερώνεται σημαντικός χρόνος (με συχνές αλλαγές πλάνων) στις συγκεντρώσεις και πορείες των

μαθητών (εξωτερικά γυρίσματα). Η γωνία λήψης της κάμερας (περίπου στο ίδιο επίπεδο), δημιουργεί

αρχικά την αίσθηση της περιγραφής μιας ανεξέλεγκτης και γεμάτης οργή κατάστασης (πρώτη φράση

ρεπόρτερ: «ξέσπασε η οργή των μαθητών»), η οποία κορυφώνεται στις κατά πρόσωπο συνεντεύξεις

και τα λεγόμενα των μαθητών σε κοντινό πλάνο. Οι χώροι που παρουσιάζονται οι μαθητές είναι

φυσικά εξωτερικοί (χώροι δράσης). Σε ότι αφορά την εμφάνιση των μαθητών δίνεται περισσότερη

έμφαση στον τρόπο ομιλίας και τον τόνο της φωνής (κοντινά πλάνα με καλυμμένο πρόσωπο). Στις

απόψεις τους κυριαρχεί η εναντίωση στην κρατική βία που συνδέεται με συγκεκριμένες πράξεις της

αστυνομίας ενώ κρίνουν ως απαξιωτική τη στάση ολόκληρης της κοινωνίας απέναντί τους. Η ένδυση

έπαιξε δευτερεύοντα ρόλο τουλάχιστον σε αυτό το είδος εκπομπής, καθώς η ταχύτητα των λήψεων

(πολλές συνεντεύξεις) δεν άφηνε και πολλά περιθώρια παρατήρησης. Εξαιρούνται οι μαθητές που

έβγαλαν τα ρούχα τους για να διαμαρτυρηθούν, έξω από την Αστυνομική Διεύθυνση Αθηνών.

Παρόμοια είναι η εικόνα σε δελτίο του ALPHA (8/12/2008). Κι εδώ ο τηλεοπτικός χρόνος

μονοπωλείται από την αφήγηση των γεγονότων που προκάλεσε ο ξεσηκωμός των μαθητών (πρώτη

φράση ρεπόρτερ: «γεμάτοι οργή για τον άδικο χαμό του 15χρονου Αλέξη χιλιάδες μαθητές»). Στη




Μάρτιος 2009

24

συνέχεια δίνεται ο λόγος σε μαθητές (κοντινά πλάνα – εμφανίζονται και τα πρόσωπα) με έμφαση όπως

είπαμε παραπάνω στις απόψεις τους. Στη πλειοψηφία τους πιστεύουν ότι η δολοφονία και γενικότερα

οι πράξεις βίας οφείλονται στους χειρισμούς των εκάστοτε πολιτικών, ενώ θεωρούν τους αστυνομικούς

ανίκανους να παρέχουν προστασία. Σε άλλο απόσπασμα από δελτίο του MEGA τις πρώτες μέρες μετά

το περιστατικό, υποστηρίζεται εξ αρχής ότι πρόκειται για δολοφονία και «εν ψυχρώ» εκτέλεση,

σύμφωνα πάντα με τις μαρτυρίες μαθητών και ενηλίκων που βρίσκονταν στην περιοχή την ώρα του

τραγικού περιστατικού, οι οποίες θεωρούνται ως βάσιμες, αντικρούοντας το ενδεχόμενο

εξοστρακισμού. Σε δελτίο του ANT1 (9/12/2008) καταδικάζεται η παρουσία αλλά και η στάση (με τους

πυροβολισμούς στον αέρα) της αστυνομίας στην κηδεία του Αλέξη Γρηγορόπουλου και παρουσιάζεται

ως η αφορμή της εξαγρίωσης των παραβρισκόμενων μαθητών, αλλά και των συμπλοκών που

επακολούθησαν.

Όσον αφορά τους ήχους «μπαγκράουντ» στα δελτία ειδήσεων της ιδιωτικής τηλεόρασης,

ακούγονται κυρίως τα συνθήματα και οι φωνές των μαθητών κατά ομάδες ή μεμονωμένα, ήχοι του

δρόμου την ώρα των επεισοδίων κ.λπ., όχι μόνο στα εξωτερικά γυρίσματα αλλά και όταν έχουμε

περιγραφή από το στούντιο. Έτσι δημιουργείται κατά κάποιο τρόπο η αίσθηση μιας διαρκούς

αναταραχής.

Πιο αποστασιοποιημένα «είδαν» το θάνατο του νεαρού μαθητή τα δελτία της NEΤ, δίνοντας

αρκετό βάρος στις καταστροφές των καταστημάτων και των κτηρίων (Πανεπιστημίων, τραπεζών,

αστυνομικών τμημάτων) αλλά και στο δύσκολο έργο των αστυνομικών δυνάμεων τις μέρες των

επεισοδίων. Η δολοφονία του μαθητή αναφέρεται κυρίως ως «θανάσιμος τραυματισμός ανηλίκου». Ο

διαχωρισμός μαθητών και κουκουλοφόρων ήταν λιγότερο σαφής από ότι στα δελτία της ιδιωτικής

τηλεόρασης, καθώς χρησιμοποιήθηκαν εκφράσεις όπως: «κάποια παιδιά μπορεί να κατεβούν και να τα

σπάσουν», «νεαροί επιτίθενται στους αστυνομικούς» ενώ προέβαλαν πλάνα με νεαρούς που πετούνε

πέτρες και μολότοφ, χωρίς ιδιαίτερες διευκρινίσεις, υπονοώντας εμμέσως την ανάμειξη μαθητών στα

επεισόδια.

2.2.4 Ενημερωτικές εκπομπές

MEGA, ΑΝΤ1, ALPHA

Ξεκινώντας με χρονολογική σειρά από την εκπομπή «Αποδείξεις στην Πολιτική» στον ANT1

(10/12/2008), παρατηρούμε από το απόσπασμα που διαλέξαμε, ότι ο χρόνος που δίνεται σε μαθητές

για να εκφράσουν τις απόψεις τους, οδηγεί σε μια γενίκευση όπως θα δούμε και στη συνέχεια, σε

σχέση με τη διάρκεια των εκπομπών της ιδιωτικής τηλεόρασης τις πρώτες μέρες μετά τη δολοφονία

του Αλέξη Γρηγορόπουλου, των οποίων καταλαμβάνουν σημαντικό μέρος. Στη συγκεκριμένη εκπομπή

οι μαθητές βρίσκονται στα ειδικά καθίσματα των φιλοξενούμενων πίσω από το κεντρικό πάνελ, στο

οποίο κάθονται πολιτικοί. Τα κοντινά πλάνα και από πολλές πλευρές (προφίλ, ανφάς και πλάτη)

στους νεαρούς ομιλητές κάνουν εντονότερη την αίσθηση της οικειότητας στα πρόσωπά τους, με στόχο

την κυριαρχία αλλά και αποδοχή του λόγου τους. Με αυτό τον τρόπο δίνεται βαρύτητα και στην

εξωτερική εμφάνιση λόγω περισσότερου χρόνου που αφιερώνεται στις συνεντεύξεις, κάτι που στα

δελτία ειδήσεων όπως είπαμε παραπάνω, έρχεται σε δεύτερη μοίρα. Οι απόψεις τους, πιο

επεξεργασμένες από ότι στα δελτία ειδήσεων, κάνουν λόγο για μια νοσηρή κοινωνία, χωρίς προοπτική

και όραμα για τους νέους ανθρώπους. Επεκτείνονται δε συχνά και σε ευρύτερα πολιτικά και κοινωνικά

προβλήματα του τόπου (σκάνδαλα, ανεργία, καταστροφές περιβάλλοντος) επισημαίνοντας τις

αδιέξοδες συνθήκες που καλείται να αντιμετωπίσει η νεολαία σήμερα (χαρακτηριστική φράση: «η




Μάρτιος 2009

25

νεολαία δολοφονείται»). Ο δημοσιογράφος λειτουργεί συνήθως υποστηρικτικά, δίνοντας «δίκιο» στους

μαθητές, όταν αντιπαρατίθενται με πολιτικά πρόσωπα. Η γενική αίσθηση είναι ότι ήρθε η στιγμή που

πρέπει να ακούσουμε τους μαθητές και τη νεολαία.

Στην εκπομπή «Η Μηχανή του Χρόνου» στον ALPHA (13/12/2008), ο χώρος που επιλέγεται για

τις συνεντεύξεις των μαθητών είναι εξωτερικός (λόφος Λυκαβηττού – παρατήρηση από μακριά του

κέντρου τις Αθήνας τις μέρες των επεισοδίων) και η ώρα βραδινή. Ο τηλεοπτικός χρόνος που

αφιερώνεται στους μαθητές είναι κι εδώ σημαντικός, ενώ στη ροή της εκπομπής έχουμε την

αντιπαραβολή των απόψεων από τη μεριά του Προέδρου της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας των

Αστυνομικών η οποία μοιάζει περισσότερο με απολογία. Καθοριστικές κατά τη γνώμη μας είναι οι δύο

συνεντεύξεις της μητέρας του Μιχάλη Καλτεζά και του νεαρού αντιεξουσιαστή, στην ίδια εκπομπή, για

την εξαγωγή των συμπερασμάτων μας. Ο δημοσιογράφος προαναγγέλλει την πρώτη συνέντευξη με τις

φράσεις: «συγκινητική εξομολόγηση» και «συγκινητική κατάθεση ψυχής». Καθώς η γνώμη της μητέρας

του Καλτεζά «βαραίνει» περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη γνώμη ανθρώπου εκείνες τις μέρες, ο

λόγος που αρθρώνει γίνεται όλο και πιο προσωπικός κατά τη διάρκεια της εκπομπής. Δικαιολογεί την

οργή της νεολαίας ενώ δε συμφωνεί με τις ζημιές και το κάψιμο των μαγαζιών από νεαρούς και

μαθητές. Συγκεκριμένα αναφέρει σχετική συζήτηση που είχε με μαθήτρια στην κηδεία του Αλέξη

Γρηγορόπουλου, στην οποία αποκάλυψε ποια είναι (χαρακτηριστική φράση: «μην κάνετε έτσι, γιατί

καίτε τα μαγαζιά») . Πιστεύει παρόλα αυτά ότι οι μαθητές έχουν λόγους να εξαγριώνονται, δίνοντας

ως παράδειγμα την άσκοπη κατά τη γνώμη της παρουσία αστυνομικών δυνάμεων στην κηδεία του

παιδιού, γεγονός που όπως λέει η ίδια δε συνέβη στην κηδεία του Μιχάλη. Τα πλάνα είναι κυρίως

κοντινά με συχνά ζουμ στο πρόσωπο της γυναίκας σε στιγμές που ο λόγος αποκτά ιδιαίτερη

βαρύτητα. Ο δημοσιογράφος καταλήγει με τη φράση: «ήταν η ανθρώπινη συγκλονιστική μαρτυρία».

Πριν από τη δεύτερη συνέντευξη με το νεαρό αντιεξουσιαστή, ο δημοσιογράφος σπεύδει εκ των

προτέρων να διαχωρίσει το «ειρηνικό πρόσωπο των μαθητών», από το «βίαιο πρόσωπο των

κουκουλοφόρων που πυρπόλησαν και έσπασαν». Κι αυτό γιατί κατά τη διάρκεια της συνέντευξης, ο

νεαρός ομαδοποιεί κουκουλοφόρους και διαδηλωτές απαντώντας σε σχετική ερώτηση: «Ο

κουκουλοφόρος έχει πρόσωπο, ο κάθε διαδηλωτής έχει πρόσωπο». Δεν τάσσεται υπέρ του

σπασίματος των «μικρομάγαζων» κάτι που υποστήριξε και η μητέρα του Καλτεζά, αλλά σε καμία

περίπτωση δε μπορεί να είναι ειρηνικός ο τρόπος της διαμαρτυρίας (χαρακτηριστική φράση: «δεν

οριοθετείτε η οργή»), όταν πρόκειται για το χαμό ενός ανήλικου παιδιού, του «μικρού Αλέξη». Οι

ερωτήσεις αντί να του απευθύνονται, αναγράφονται στην οθόνη σε μαύρο φόντο (σε αντίθεση με την

προηγούμενη συνέντευξη που γίνονται πρόσωπο με πρόσωπο) με το ίδιο μουσικό «μπαγκράουντ» να

κάνει πιο έντονη την αναμονή της απάντησης του αντιεξουσιαστή, ίσως για να μη ξεχνάμε ποιον

έχουμε απέναντί μας, ο οποίος βρίσκεται με πλάτη στην κάμερα, σε θολό φόντο. Ο δημοσιογράφος

σχολιάζει τις απαντήσεις κι έτσι έχουμε ένα είδος διαλόγου. Η εντύπωση που μένει στο τέλος από τη

συνέντευξη, όπως παραδέχεται και ο δημοσιογράφος, είναι ότι οι απόψεις του νεαρού αντιεξουσιαστή

δεν είναι καθόλου μακριά από την πραγματικότητα, αν και δε δικαιολογούν καμιά πράξη βίας.

Άλλωστε το νεαρό της ηλικίας, ο τρόπος ομιλίας αλλά και το «καθαρό του βλέμμα» που προκαλεί

εντύπωση κατά τα λεγόμενα του δημοσιογράφου, δεν τον διαχωρίζει εύκολα από ένα μαθητή. Το

παράδειγμα του νεαρού φαίνεται να προτείνει ένα συγκεκριμένο τρόπο επαναστατικής δράσης με

σκοπό να «αφυπνίσει» τους νέους που αν και η τηλεόραση δεν επικροτεί, παρόλα αυτά προβάλλει για

να αποδείξει ότι είναι ένα πλουραλιστικό μέσο αντικρούοντας αντίθετους χαρακτηρισμούς.




Μάρτιος 2009

26

Σε απόσπασμα της εκπομπής «Έρευνα» του MEGA (16/12/2008) προβάλλονται οι συνεντεύξεις

των εφήβων μία μόλις εβδομάδα μετά τη δολοφονία σε χώρους που θεωρούνται κατεξοχήν νεανικοί,

αλλά και εντός των υπό κατάληψη σχολείων. Η μουσική των νέων από συναυλία στο Κύτταρο στη

μνήμη του Αλέξη άλλοτε κατέχει την κεντρική θέση και άλλοτε εναλλάσσεται με συνεντεύξεις μαθητών

στο χώρο αυτό. Με αυτό τον τρόπο παρουσιάζεται μια μορφή διαμαρτυρίας η οποία περνά μέσα

από την καλλιτεχνική δημιουργία σε αντίθεση με τις πράξεις βίας, όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά οι

μαθητές («εμείς ούτε δέρνουμε ούτε σκοτώνουμε»). Ο χαμηλός φωτισμός, οι συχνές αλλαγές πλάνων

μεταξύ των συγκροτημάτων και του κοινού που συμμετέχει, η έμφαση στους στίχους και το ρυθμό των

τραγουδιών που λειτουργούν υποστηρικτικά σε όσα λέγονται στις συνεντεύξεις είναι η εικόνα που

προβάλλεται από τη συγκεκριμένη εκπομπή σε ότι αφορά τους εναλλακτικούς τρόπους αντίδρασης

των νέων. Νέοι που αντιδρούν και εκφράζονται δημιουργικά μέσα από μουσικά συγκροτήματα,

κατεβαίνουν στους δρόμους για να διαδηλώσουν με όπλο την «οργισμένη μουσική τους»

εγκαταλείποντας τις αίθουσες του σχολείου.

Τέλος αξίζει, πιστεύουμε, να σημειώσουμε πως παρόμοιες εκπομπές στην κρατική τηλεόραση

δεν είχαμε, σε ότι αφορά τουλάχιστον την αφιέρωση τηλεοπτικού χρόνου για την προβολή των

απόψεων των μαθητών και της νεολαίας.

2.2.5 Σατυρικές εκπομπές

ΑΝΤ1, ALPHA

Η εκπομπή «Ράδιο Αρβύλα» στον ANT1 (8/12/2008) δεν είναι τόσο σατυρική όπως άλλες φορές

και προσπαθεί να προσαρμοστεί στο κλίμα των ημερών. Στο απόσπασμα που διαλέξαμε,

παρουσιάζονται πλάνα από επιθέσεις αστυνομικών σε παιδιά και σχολιάζεται ο τρόπος με τον οποίο η

Ελληνική Αστυνομία συμπεριφέρεται σε ομάδες μαθητών που είναι ανίσχυρες να αντιδράσουν. Αυτή η

συμπεριφορά συγκρίνεται με άλλες αντίστοιχες συμπεριφορές αστυνομικών ενάντια σε πολίτες. Κατά

τη διάρκεια της εκπομπής ο δημοσιογράφος κάνει λόγο για την επέτειο της δολοφονίας του John

Lennon με μουσική υπόκρουση από το τραγούδι «Imagine», τη μέρα που προβάλλεται η εκπομπή, δυο

μέρες μετά από τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου, με σκοπό να προκαλέσει τη σύγκριση των

δύο γεγονότων (κοντινό πλάνο στη φωτογραφία του Αλέξη Γρηγορόπουλου με το τραγούδι ως

μουσική υπόκρουση). Αμέσως μετά μεσολαβούν διαφημίσεις, γεγονός που συμβάλει στο να

καταγραφεί η πρόθεση σύγκρισης ως ισχυρή εντύπωση.

Αξίζει να αναφερθεί ότι οι συντελεστές του «Όλα 9» αποφάσισαν να ματαιώσουν την πρώτη

εκπομπή μετά τα γεγονότα, σε ένδειξη σεβασμού, θλίψης και οργής για το θάνατο του Αλέξη

Γρηγορόπουλου.

Στις εκπομπές του Λάκη Λαζόπουλου «Αλ Τσαντίρι Νιούζ» στον ALPHA δίνεται η δυνατότητα

της προσωπικής έκφρασης σε κάποιους από τους μαθητές που βρίσκονται στο στούντιο. Επίσης

προβάλλονται και βιντεοσκοπημένες συνεντεύξεις με απόψεις παιδιών προσαρμοσμένες πάντα στις

ανάγκες της εκπομπής. Σε απόσπασμα από εκπομπή στις 16/12/2008, η εικόνα της νεολαίας

προκύπτει κυρίως μέσα από τις απόψεις του κοινού που αποτελείται σχεδόν αποκλειστικά από νεαρά

άτομα και όχι από το μονόλογο του δημοσιογράφου όπως συμβαίνει συνήθως. Ένας άλλος τρόπος για

να εμφανιστεί η νεολαία ευαισθητοποιημένη από την συγκεκριμένη εκπομπή, είναι η παρουσίαση

νεανικών μουσικών συγκροτημάτων μέσα στο στούντιο και η έκφραση της δυσαρέσκειας των νέων

μέσω της μουσικής.




Μάρτιος 2009

27

2.2.6 Ανάλυση αποτελεσμάτων

Σε σχέση με τα ερωτήματα που θέσαμε, μπορούμε να πούμε ξεκινώντας από τα δελτία

ειδήσεων, ότι η τηλεόραση παρουσίασε ένα δυναμικό λόγο από την πλευρά της νεολαίας και των

μαθητών, ο οποίος φαίνεται πως δημιούργησε ένα σημαντικό αντίβαρο σε σχέση με προηγούμενες

ίσως εντυπώσεις για αδιάφορη στάση των νέων στα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα του τόπου.

Σε αυτό βοήθησε και ο τηλεοπτικός χρόνος, που αφιερώθηκε και ο τρόπος με τον οποίο παρουσίασε

κυρίως η ιδιωτική τηλεόραση την εξέγερση και τις κινητοποιήσεις των μαθητών. Την ίδια εντύπωση

σχηματίσαμε σε ότι αφορά το λόγο που αρθρώνουν οι μαθητές στις ενημερωτικές εκπομπές, που αν

και πιο επεξεργασμένος παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον γιατί δεν υστερεί σε αυθορμητισμό.

Λιγότερη σημασία δόθηκε στη εξωτερική εμφάνιση από τα δελτία ειδήσεων, χωρίς να σημαίνει

ότι και οι άλλες εκπομπές την είχαν ως πρώτη προτεραιότητα. Παρ όλα αυτά μπορεί να θεωρηθεί πως

ήταν σε κανονικά πλαίσια (νεανικό σπορ ντύσιμο και κόμμωση) και μάλλον προσεγμένη. Αυτό που

σίγουρα ενίσχυσε θετικά την εικόνα, των μαθητών στις εκπομπές πέρα από τις κινητοποιήσεις και τις

πορείες, ήταν οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας που διαδραματίστηκαν σε χώρους καθαρά νεανικούς μέσω

της καλλιτεχνικής έκφρασης των παιδιών. Επίσης, ενδιαφέρον είχαν οι συνεντεύξεις που δοθήκαν στα

υπό κατάληψη σχολεία από μαθητές που μετείχαν σε συγκροτήματα. Άλλη εκπομπή πάλι εμφάνισε

απευθείας στο στούντιο μουσικά συγκροτήματα με σκοπό να προβληθούν οι εναλλακτικοί και υγιείς

τρόποι διαμαρτυρίας των νέων μέσω της μουσικής.

Παρατηρήσαμε πως η τηλεόραση γενικότερα κράτησε μια στάση ενδιάμεση σε σχέση με την

τροπή που πήραν οι κινητοποιήσεις, που συνδέεται με την άποψη για ανάμειξη των μαθητών στα

επεισόδια, αν κρίνουμε από το λόγο μαθητών και ενηλίκων στις εκπομπές, κυρίως των επωνύμων (βλ.

ανάλυση συνέντευξης Καλτεζά), αλλά και τα λεγόμενα των δημοσιογράφων (βλ. αρχικό σχόλιο

δημοσιογράφου στην ανάλυση της συνέντευξης του αντιεξουσιαστή και εκφράσεις στα δελτία της

ΝΕΤ).

2.2.7 Συμπεράσματα

Με βάση όσα προηγήθηκαν, καταλήγουμε στα εξής συμπεράσματα:

Ο χρόνος που δόθηκε σε μαθητές και νέους ήταν σημαντικός με σκοπό να εκφραστεί μέσω της

νεολαίας ολόκληρη η κοινωνική δυσαρέσκεια με αφορμή το συγκεκριμένο γεγονός.

Οι χώροι ποικίλουν από εκπομπή σε εκπομπή αλλά ο στόχος ήταν να παρουσιαστούν οι νέοι

με όσο πιο οικείο τρόποι γίνεται.

Ο λόγος (τρόπος ομιλίας) των νέων ήταν το σημείο αναφοράς σε όλα τα είδη των τηλεοπτικών

εκπομπών με μικρότερη έμφαση στα άλλα χαρακτηριστικά της εξωτερικής έμφασης, ανάλογα

πάντα και με το είδος της εκπομπής. Γι αυτό το σκοπό χρησιμοποιήθηκαν κατά κόρον τα

κοντινά πλάνα.

Οι απόψεις των παιδιών ήταν στην πλειοψηφία τους καταδικαστικές σε σχέση με το γεγονός

όπως άλλωστε αναμενόταν ενώ είχαν ευρύτερο πολιτικό και κοινωνικό χαρακτήρα.

Εκφράστηκαν με ποικίλους τρόπους (πορείες, διαδηλώσεις, συναυλίες).

Τέλος δεν ξεκαθαρίστηκε από τη μεριά της τηλεόρασης η συμμετοχή ή μη των μαθητών στα

επεισόδια, αν λάβουμε υπόψη μας τα αντιφατικά μηνύματα από τις συνεντεύξεις παιδιών και

ενηλίκων




Μάρτιος 2009

28

2.3 Παρουσίαση των γεγονότων από τις εφημερίδες

2.3.1 Εισαγωγή

Αποφασίσαμε να ασχοληθούμε με την καταγραφή της άποψης μιας αντιπολιτευόμενης

εφημερίδας της «Ελευθεροτυπίας» κατά τη διάρκεια των τριών ημερών της κρίσης ως μελέτης

περίπτωσης. Τα κείμενα της εφημερίδας επιλέχθηκαν από το ηλεκτρονικό της αρχείο. Όπου υπάρχει

διαφορά από την κλασική εφημερίδα αναφέρεται.

2.3.2 Μεθοδολογία

Η μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε ήταν η ανάλυση περιεχομένου. Για να γίνει αυτή,

υιοθετήσαμε το κριτήριο της ανάλυσης κειμένου με τη δημιουργία concordances-λιστών λέξεων βάσει

του κριτηρίου της συχνότητας εμφάνισης λέξεων. Η επιλογή του κριτηρίου αυτού έγινε γιατί θεωρείται

το κατάλληλο κριτήριο για μια πρωτογενή ανάλυση ενός κειμένου που δε γνωρίζουμε καλά.5 . Πέρα

από αυτό όμως βάλαμε και επιπλέον κριτήρια για τη διεξαγωγή της ανάλυσης.

Τα κριτήρια ήταν :

Η αποφυγή ανάλυσης άκλιτων λέξεων και επιρρημάτων.

Η αποφυγή ανάλυσης επιθέτων.

Σε περίπτωση που δεν μπορεί να τηρηθεί το παραπάνω κριτήριο, ενδεχομένως γιατί δεν υπάρχει

διαφορά στην συχνότητα εμφάνισης των λέξεων, τότε θα επιχειρήσουμε να καταγράψουμε τις

λέξεις, ακολουθώντας το θέμα.

Σε περίπτωση που ούτε αυτό το κριτήριο επαρκεί, θα κοιτάξουμε να ομαδοποιήσουμε

αποτελέσματα με βάση τα παράγωγα της λέξης που μας ενδιαφέρει..

Αν και το κριτήριο αυτό δεν ικανοποιείται τότε θα ομαδοποιήσουμε με βάση την έννοια.

Ως εργαλείο ανάλυση θα χρησιμοποιήσουμε το πρόγραμμα Simple Concordance.6,ένα ελεύθερο

πρόγραμμα ποιοτικής έρευνας. Το πρόγραμμα αυτό λειτουργεί φτιάχνοντας λίστες λέξεων με βάση

κάποια κριτήρια.

Αντίστοιχα λογισμικά χρησιμοποιούνται στην ποιοτική έρευνα7 για την αντικειμενοποίηση της

καταγραφής.

5http://www.cch.kcl.ac.uk/legacy/teaching/av1000/textanalysis/method.html 6http://writing.colostate.edu/guides/research/content/com2b2.cfm 7Θεόδωρος Ιωσηφίδης : Ανάλυση Ποιοτικών Δεδομένων στην ποιοτική έρευνα, εκδ. Κριτική, 2003




Μάρτιος 2009

29


Ελευθεροτυπία 07/12/2008

Παρουσίαση γεγονότος από άποψη μορφής

Τα γεγονότα που αναφέρονται στο θάνατο του Αλέξη Γρηγορόπουλου, από σφαίρα

αστυνομικού καλύπτονται από το τμήμα Ελλάδα, που αφορά την κάλυψη κοινωνικών γεγονότων

στην Ελλάδα . Το κύριο άρθρο της εφημερίδας και οι πολιτικές αναλύσεις αναφέρονται ακόμη στο

σκάνδαλο του Βατοπεδίου. Εντύπωση προκαλεί και η αξιοποίηση του youtube, ως πρώτης και κύριας

πηγής ενημέρωσης της εφημερίδας. Αυτό δηλώνει δύο πράγματα : αφενός νομιμοποιείται από επίσημο

ενημερωτικό φορέα η χρήση των κοινωνικών μέσων , ως πηγή ειδησεογραφίας, αφετέρου προκαλεί

και μια νέα συζήτηση για το ρόλο των ΜΜΕ στην Ελλάδα.




Μάρτιος 2009

30

Ανάλυση περιεχομένου άρθρου πρώτης ηλεκτρονικής σελίδας (δεύτερης εφημεριδικής)

Τίτλος άρθρου : Σοκ, Νεκρός ετών 15, από σφαίρα αστυνομικού

Παρατηρήσεις για τίτλο : Αναφορά στο γεγονός, αποπροσωποιώντας το , αλλά κρατώντας την έννοια

της ηλικίας. Με την απλή συνταγματική διάταξη των λέξεων του τίτλου, τονίζεται η τραγικότητα

ανάμεσα στο νεαρό της ηλικίας του θύματος , και τον αφύσικο, με την έννοια της εναντίωσης στη

φύση , τρόπο θανάτου του. Τρέξαμε στο λογισμικό για ανάλυση περιεχομένου λέξεων το άρθρο της

πρώτης σελίδας, μας παρουσίασε τον παρακάτω πίνακα συχνότητας εμφάνισης λέξεων.

Από τον πίνακα διαπιστώνεται ότι οι λέξεις που επαναλαμβάνονται συχνότερα είναι οι εξής :

Ποινική, ταραχές , Θεσσαλονίκη και σώμα . Ξανατρέξαμε όλες αυτές τις λέξεις χρησιμοποιώντας τη

δυνατότητα του λογισμικού exact frase, και ως προς τη λέξη σώμα έδειξε 2αναφορές.

Ο επανέλεγχος αυτός μας οδήγησε στη διατύπωση των εξής επιφυλάξεων:

ότι η συχνότητα της αναφοράς διαφέρει από την ουσία της αναφοράς, καθώς δεν υπολογίζει τη

χρήση των λέξεων μέσα στο συγκείμενο.

ότι χρειάζεται από μέρους του ερευνητή συχνή επανάληψη της ανάλυσης περιεχομένου, με

διαφορετικά κριτήρια βάθους, προκειμένου να αποφεύγονται τα λάθη εκτίμησης.

ότι απαιτείται και η σχεσιακή ανάλυση των λέξεων με τη χρήση ανάλογων προγραμμάτων.

Ως προς το παραπάνω, δεν υπάρχει κάποιο ελεύθερο λογισμικό που να αναγνωρίζει ελληνικά.




Μάρτιος 2009

31

Συμπεράσματα ως προς το πρωτοσέλιδο :

Βάσει της συχνότητας χρήσης των υπολοίπων λέξεων, μπορούμε να κάνουμε τις εξής

εκτιμήσεις:

Ως προς τη χρήση της λέξης Ποινική : η σύνδεση της πράξης των αστυνομικών με το αξιόποινο της

υπόθεσης . Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η υπόθεση ήταν τέτοια, που προκάλεσε την άμεση

αντίδραση της δικαιοσύνης.

Ως προς τις λέξεις ταραχές και Θεσσαλονίκη : Παρά την έλλειψη αντανακλαστικών της εφημερίδας

να συνδεθεί πολιτικά και κοινωνικά η συγκεκριμένη υπόθεση, στο πρωτοσέλιδο αυτό δε

διαπιστώνεται. Δίνεται για πρώτη φορά έμφαση στον κοινωνικό και πολιτικό αντίκτυπο της

υπόθεσης.

Συνέχεια του πρωτοσέλιδου στις μέσα σελίδες

Βάσει πάλι της χρήσης του προγράμματος και ενεργοποιώντας την επιλογή Decreasing

frequency Order, παρατηρούμε8 εκ πρώτης όψεως, ότι η λέξη με τη μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης,

παραλείποντας συνδέσμους κλπ, είναι η λέξη Ματ, που εμφανίζεται 4 φορές,. Επόμενες σε συχνότητα

είναι οι λέξεις : δυνάμεις, διαδηλωτές, άτομα , διαμαρτυρία. Δηλώνεται έτσι η πολιτικοποίηση του

γεγονότος και η σήμανσή του ως αφετηρία κοινωνικών συγκρούσεων.

Παρατηρήσεις ανάλυσης :

Η λέξη διαδηλωτές αναφέρεται δύο φορές, και η λέξη διαδηλωτών τρεις . Ουσιαστικά η λέξη

αναφέρεται πέντε φορές και είναι η λέξη με τη μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης.Συνεπώς πρέπει να

συνυπολογίσουμε τα παράγωγα.

Μια παρατήρηση ως προς τη λέξη άτομα : αν δεν αναφερθούμε στην ακριβή φράση, η

αναφορά δεν αρκεί για να βγάλουμε συμπέρασμα. Ανατρέχοντας στο πρόγραμμα, διαπιστώνεται η

παρακάτω χρήση της έννοιας :

σε ως και 10.000 άτομα, ενώ στην πορεία

9 έγινε γνωστό πως γύρω στα 20 άτομα έχουν συλληφθεί, ενώ

9 συλληφθεί, ενώ τουλάχιστον 4 άτομα από την πλευρά των

Βάσει της κειμενικής χρήσης διαπιστώνεται η χρήση της λέξης αυτής ως συνώνυμο της λέξης

άνθρωπος.

Άρθρο Γνώμης

Βάσει του προγράμματος, δεν καταλήξαμε σε κάποιο συμπέρασμα από τις λέξεις που

χρησιμοποιούνται, καθώς η αναλογία είναι περίπου 1/1. Παραθέτουμε απλώς τα κύρια σημεία της

άποψης του συντάκτη, για μια πρώτη ερμηνεία :

Το 15χρονο θύμα έρχεται να προστεθεί στον θλιβερό κατάλογο των «τυχαίων θανάτων» από

εκπυρσοκρότηση αστυνομικών όπλων ή των «τυχαίων τραυματισμών» από «χειροδικούσες

ζαρντινιέρες», οι οποίες ενίοτε λειτουργούν αυτομάτως και μόλις έρθουν σε οπτική επαφή με «πράσινα

παπούτσια».

8Βλέπε Παράρτημα Α, Πίνακα 1




Μάρτιος 2009

32

Ο κρατικός μηχανισμός αποδεικνύεται όχι απλώς ανίκανος να διαφυλάξει το αίσθημα

ασφάλειας των πολιτών, αλλά εκτελεί πλέον όποιον του βγάζει τη γλώσσα.

Η κυβέρνηση, η οποία έλαβε την εντολή των πολιτών για να ανασυγκροτήσει το κράτος, με τις

αρνητικές πρωτοβουλίες της μοιάζει να το έχει διαλύσει εντελώς.

Διεθνοποίηση του γεγονότος

Η εφημερίδα αναφέρεται στο πως μετέδωσαν το γεγονός το BBC, το Reuters, η Independent και

οι New York Times. Παρατηρώντας τον παρακάτω πίνακα, και συνυπολογίζοντας, όχι μόνο την απλή

εμφάνιση μιας λέξης, αλλά και τα παράγωγά της, διαπιστώνουμε τα εξής:

Η λέξη αστυνομικός εμφανίζεται τρεις φορές

Ο υπουργός Δημοσίας τάξης αναφέρεται δύο φορές-μία με το όνομα και μία με το επίθετο.

Έχουμε τέσσερις αναφορές στην έννοια νέος και δύο στην έννοια έφηβους.

Υπάρχουν τρεις αναφορές στην έννοια θάνατος.

Δύο αναφορές στις έννοιες επεισόδια, δυνάμεις, διαδηλώσεις.

Αν ομαδοποιήσουμε τις λέξεις νέος και έφηβος, οι αναφορές γίνονται έξι.

Ερμηνεία άρθρου

Διαπιστώνεται η σύνδεση του θανάτου του Γρηγορόπουλου με τις νέες κοινωνικές συγκρούσεις

και την εμφάνιση της έννοια της νεολαίας στο χώρο των κοινωνικών και πολιτικών συγκρούσεων. Η

επιλογή των Διεθνών ΜΜΕ, στηρίζεται μόνο στην άποψη του αγγλοσαξονικού χώρου. Το BBC και η

εφημερίδα Independent από την Αγγλία, καθώς και το πρακτορείο Reuters, συνδέουν τις συγκρούσεις

στο κέντρο της Αθήνας με το αυξανόμενο χάσμα ανάμεσα στους πλούσιους και του φτωχούς.

Η εφημερίδα New YorkTimes, αναφέρεται απαξιωτικά στο γεγονός, χαρακτηρίζοντας τα επεισόδια

“βιαιοπραγίες”, και τους συμμετέχοντες “όχλο”. Αυτό που ενδιαφέρει κυρίως είναι ότι με την αναφορά

της εφημερίδας στα Διεθνή ΜΜΕ, δηλώνεται η θέση της ότι το γεγονός του θανάτου δεν είναι ένα απλό

γεγονός προς εσωτερική κατανάλωση, αλλά ενδιαφέρει και τον υπόλοιπο κόσμο. Επίσης χρησιμοποιεί

τις θέσεις των ξένων ΜΜΕ για να ισχυροποιήσει τη δική της θέση, ότι ο θάνατος του νέου αποτέλεσε

την αφορμή για την ανάδυση μιας υποβόσκουσας σύγκρουσης ανάμεσα στην κοινωνία και την

πολιτεία, εξαιτίας της μεγέθυνσης του χάσματος ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις.



Σε διάστημα μίας ημέρας υπάρχει μια σαφέστατη μετατόπιση από το προσωπικό στο πολιτικό σε

σχέση με το προηγούμενο πρωτοσέλιδο. Υπάρχει επίσης και μια μετατόπιση από το κείμενο στην

εικόνα . Οι λέξεις του κύριου άρθρου είναι 44, ενώ πριν ήταν 181. Το εφημεριδικό πρωτοσέλιδο

λειτουργεί κυρίως εικονιστικά, με τον τίτλο Έγκλημα και Ξέσπασμα.

Για πρώτη φορά τα γεγονός του θανάτου του Γρηγορόπουλου και των εξεγέρσεων καταλαμβάνει χώρο

στο πολιτικό τμήμα της εφημερίδας.(βλέπε εικόνα).




Μάρτιος 2009

33

Ανάλυση περιεχομένου άρθρου πρώτης σελίδας

Τίτλος άρθρου : Εξέγερση σε όλη την Ελλάδα

Η αναλογία των λέξεων της πρώτης σελίδας, είναι πάλι 1/1, οπότε πήγαμε στο επόμενο άρθρο , που

αποτελεί τη συνέχεια του κύριου.

Τίτλος άρθρου : Η Αθήνα καίγεται.

Αριθμό Λέξεων : 181

Ανάλυση περιεχομένου

Οι λέξεις με τη μεγαλύτερη συχνότητα είναι οι εξής : καταστήματα, επεισόδια, κτίρια , ζημιές, φωτιά.9

Παρατηρήσεις : Αν ομαδοποιήσουμε τις λέξεις σε έννοιες, παρατηρούμε ότι η έννοια της φωτιάς και τα

παράγωγά της, κατέχει σημαντική θέση. Προσθέτοντας τις λέξεις βγαίνει το εξής:

9Ως προς τη συχνότητα εμφάνισης λέξεων, βλέπε Παράρτημα A, Πινάκες, 2,3




Μάρτιος 2009

34

Λέξη Συχνότητα

Φωτιά 3

έκαψαν 2

πυρκαγιά 2

φλεγόμενο 2

εγκαύματα 1

Κάηκε 1

καίγεται 1

πυρποληθεί 1

φλόγες 1

φωτιές 1

Άθροισμα 15

Ποσοστό 8,00%

Πολιτικά άρθρα

Α)Τίτλος : Η κυβέρνηση των σκανδάλων και της σκανδάλης

Οι λέξεις με τη μεγαλύτερη συχνότητα αναφοράς : Εξαρχείων, χρόνου, αστυνομικοί, ατόμων, μαθητή,

παιδί, περιοχή, πλήρωμα.10

Συχνότητα Λέξη

5 Εξαρχείων

4 χρόνου

3 αστυνομικοί

3 ατόμων

3 μαθητή

3 παιδί

3 περιοχή

3 πλήρωμα

Παρατηρήσεις

10Ως προς τη συχνότητα εμφάνισης λέξεων, βλέπε Παράρτημα A, Πινάκας 4




Μάρτιος 2009

35

1) Από τη μελέτη του πίνακα, προέκυψε η ανάγκη ομαδοποίησης της λέξης αστυνομικοί και των

συγγενών της. Έτσι, βρήκαμε ότι η έννοια αυτή επαναλαμβάνεται 12 φορές.

αστυν

8 ατόμων από τα Εξάρχεια με αστυνομικούς ούτε υπήρχαν

9 μήνες ενισχυθεί η ένστολη αστυνομική παρουσία στην

10

δολοφονία 15χρονου μαθητή από αστυνομικούς στην

Αθήνα»./Ενός

12 , ο οποίος εντάχθηκε στην Αστυνομία το 1999, με την

12 διήνυσε σχεδόν ολόκληρη την αστυνομική του θητεία στο

12

την αστυνομική του θητεία στο Αστυνομικό Τμήμα των

Εξαρχείων

14 Χαριλάου Τρικούπη, και δύο αστυνομικοί βρήκαν παγανιά

15 χρήση όπλου από τον έναν αστυνομικό, ο οποίος

18 σταθμούς υποστήριξαν ότι ο αστυνομικός πυροβόλησε

18

δύο κάλυκες από το όπλο του αστυνομικού, αλλά όχι και

ίχνη

18 κρότου-λάμψης, που οι αστυνομικοί ισχυρίστηκαν ότι

19 χθες το μεσημέρι οι δύο αστυνομικοί, άσκησε ποινική

2) Ακολουθώντας την ίδια μέθοδο, η λέξη δολοφονία και η λέξη θύματος, επαναλαμβάνεται τέσσερις

φορές.

Το συγκεκριμένο άρθρο διαπραγματεύεται την ευθύνη της αστυνομίας στο θάνατο του

Γρηγορόπουλου. Συνδέει το γεγονός με το αντίστοιχο της δολοφονίας του Μιχάλη Καλτεζά.

Β) Τίτλος : “Τον είδαμε να ρίχνει εν ψυχρώ”

Με βάση το κριτήριο της συχνότητας εμφάνισης της λέξης , όπως φάνηκε στο πρόγραμμα11

παρατηρούμε το εξής :

11Βλέπε Παράρτημα A, Πίνακας 5




Μάρτιος 2009

36



5 περιπολικό

4 μάρτυρες

3 αστυνομικών

3 αυτόπτες

Με ομαδοποίηση, η έννοια αστυνομία, αναφέρεται με εννέα λέξεις.

Γ) Τίτλος : Το χρονικό της δολοφονίας και της οργής

Η συχνότητα εμφάνισης λέξεων δεν έβγαλε κάποιο αποτέλεσμα οπότε προχωρήσαμε στη

κατάρτιση ευρετηρίου με βάση το θέμα. Έτσι, οι λέξεις που επαναλαμβάνονται συχνότερα με αυτό το

κριτήριο είναι

Η αστυνομία, με έξι αναφορές.

Οι ειδικοί φρουροί με τέσσερις αναφορές.

Πρώτα συμπεράσματα ως προς τα πολιτικά άρθρα

Εκτός από την πολιτικοποίηση του θανάτου του Γρηγορόπουλου,, παρατηρείται και κατά

κάποιο τρόπο μια μεγαλύτερη έμφαση στο ρόλο της αστυνομίας. Αν η έμφαση την προηγούμενη

ημέρα δινόταν στην έννοια της κοινωνικής εξέγερσης, παρατηρούμε τώρα ότι το ενδιαφέρον

μετατοπίζεται στο ρόλο της αστυνομίας . Εντύπωση κάνει ότι από τα τρία πολιτικά άρθρα, μόνο το

πρώτο αναφέρεται στην ευθύνη της κυβέρνησης.

Άρθρα τμήματος Ελλάδα, εσωτερικά θέματα.

Α) Τίτλος άρθρου : Ποτάμι η οργή σε όλη τη χώρα

Ανάλυση περιεχομένου

Αριθμός λέξεων, 262.

Με βάση το κριτήριο της εμφάνισης της συχνότητας λέξεων,12 έχουμε το εξής

α) Η λέξη μαθητές με 9 αναφορές.

β) Η λέξη μαθητών με 5.

γ) Οι λέξεις αστυνομική, αστυνομικής, δακρυγόνα διαδηλωτές, διεύθυνση, με 4.

Με ομαδοποίηση η έννοια μαθητής έχει 14 αναφορές, ενώ η έννοια της αστυνομίας 9, καθώς

συμπεριλάβαμε και την έννοια “μπάτσοι”.

Β) Τίτλος άρθρου : Στο πόδι οι μαθητές σε όλη την Ελλάδα

Αριθμός λέξεων : 300.





Μάρτιος 2009

37

α) Με βάση το κριτήριο συχνότητας εμφάνισης λέξεων, οι μαθητές έχουν 9 αναφορές, ενώ με βάση το

κριτήριο του θέματος, οι μαθητές εμφανίζονται 12 φορές.

β) Οι λέξεις διαμαρτυρίας, Θεσσαλονίκης, συγκέντρωσης, διαδηλωτές, έχουν τέσσερις αναφορές.

Παρατήρηση ηλεκτρονικού εντύπου : υπάρχουν ορθογραφικά λάθη. Τα παραθέτουμε : χθές,

Ολη, κραούσε , Περισσότερροι, Εριξαν, τηλειπτικά συνεργελία, επιτέθηξαν, πέταξαβν,

συγκεντρώθηξαν

Γ) Τίτλος άρθρου : Η Αθήνα καίγεται

Αριθμός λέξεων : 210

Οι λέξεις με τη μεγαλύτερη συχνότητα :


5 κατάστημα

4 επεισόδια

4 κτίρια

3 ζημιές

3 οδό

3 σταδίου

3 φωτιά

Με ευρετική αναζήτηση του προθέματος αστυν-και του προθέματος διαδηλ- βρίσκουμε ακόμη ότι :

δ)Η αστυνομία έχει τέσσερις αναφορές.

ε)Η διαδήλωση έχει τρεις.

Δ) Τίτλος άρθρου: Τα παιδιά του Δεκέμβρη


Παρατηρώντας τον πίνακα13, και εστιάζοντας στις λέξεις που σχετίζονται με το γεγονός,

διαπιστώνουμε τα εξής :

Οι λέξεις με τη μεγαλύτερη συχνότητα αναφοράς, παραλείποντας τις προθέσεις και τα επιρρήματα και

τα λοιπά άκλιτα μέρη, οι λέξεις με τη μεγαλύτερη συχνότητα αναφοράς είναι :





Μάρτιος 2009

38


3 δολοφονία

3 κινητοποιήσεις

3 ΑΕΙ

3 Πολυτεχνείου

3 φοιτητές

Ε) Τίτλος άρθρου : Από τους Κουμή, Κανελλοπούλου και Καλτεζά στον 15χρονο μαθητή


Οι λέξεις με τη μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης14 είναι ; πυροβόλησε, σκότωσε, κεφάλι, μαθητή,

σκοτώνει, σταμάτησε.

Παρατήρηση : Δεν μπορούμε να ομαδοποιήσουμε τις λέξεις σκοτώνει σκότωσε, γιατί έχον διαφορετικό

αναφερόμενο

Αναφορές στο Γρηγορόπουλο : δύο ως Αλέξανδρος

Το άρθρο αποτελεί ένα χρονικό της αυθαιρεσίας της αστυνομίας στο διάστημα 1980-2008.Ανεφέρεται

σε όλα τα θύματα πυροβολισμού από αστυνομικούς και διαπιστώνεται αφενός η ατιμωρησία των

τελευταίων, αφετέρου η άποψη ότι η υπερασπιστική γραμμή τους χρησιμοποιεί πάντα το ίδιο άλλοθι

του εξοστρακισμού της σφαίρας.

Η σύνδεση του θανάτου του Γρηγορόπουλου με τα περιστατικά από το 19080-2008, αποτελεί μια

πρώτη απόπειρα ιστορικοποίησης του γεγονότος. Ο θάνατος του Γρηγορόπουλου, έρχεται να

προστεθεί στην αλυσίδα θανάτων από αστυνομική αυθαιρεσία.

ΣΤ) Τίτλος άρθρου: «Πρότυπο ο "ράμπο" αστυνομικός»


Βάσει του παρακάτω πίνακα, διαπιστώνουμε τα εξής :

α) Οι λέξεις : αστυνομία, αστυνομικό, αστυνομικός , ράμπο, αναφέρονται δύο φορές.

β)Με ομαδοποίηση των λέξεων, βάσει του θέματος αστυν-, υπάρχουν εφτά αναφορές.

14Βλέπε Παράρτημα A, Πίνακες 8, 9




Μάρτιος 2009

39

10 και 7 της 6 τη 6 την

6 του 5 από 5 η 3 να

3 που 3 πρότυπο 3 το 3 τον

2 αντίληψη 2 αστυνομικό 2 αστυνομικός 2 για

2 είναι 2 ο 2 οικογένειά 2 ότι

2 ράμπο 2 φιλοσοφία 2 ως 1 αδιάψευστη

1 αλήθεια 1 αλλά 1 άλλων 1 ανακοίνωση

1 αναφέρει 1 ανεπάρκεια 1 ανεπαρκή 1 ανήλικου

1 αντί 1 ανώτατα 1 απαντώνται 1 απολογηθεί

1 απορρέει 1 αποτροπιασμό 1 απώλεια 1 αστυνομίας

1 αστυνομικών 1 αυτή 1 βαθύτατη 1 γιατί

1 γύρο 1 δάκρυα 1 δικαίου 1 δολοφονία

1 εδραιωθεί 1 έκανε 1 εκπαιδευόμενο 1 εκπαίδευσης

1 εκφράζει 1 ελαστικά 1 ελληνική 1 ελληνικής

1 επίπεδα 1 έρχεται 1 έρχεται 1 ευθύνες

1 έχει 1 ζητάμε 1 ηγεσίας 1 θέλει

1 θλίψη 1 ιδανικό 1 καλός 1 καλύπτοντας

1 καλύψει 1 καταδικάζει 1 κλιμάκια 1 κοινωνία

1 κόσμου 1 κροκοδείλια 1 κυβέρνηση 1 κυρίαρχα

1 με 1 μεγάλη 1 μεταξύ 1 μια

1 μοναδική 1 νέου 1 οδύνη 1 ομοσπονδίας

1 οποία 1 οποίο 1 παιδιού 1 πανελλήνιας

1 πειθαρχικού 1 πολλά 1 προσθέτουν 1 προσλαμβανόμενο

1 προτάσσεται 1 ρίξει 1 σε 1 σήμερα

1 σοκαρισμένη 1 σπλάχνου 1 στα 1 στην

1 στρατιωτικοποίηση 1 συγγνώμη 1 συλλυπητήριά 1 συμβάν

1 συνοπτικά 1 συρρίκνωση 1 σώμα 1 τα

1 τελευταία 1 τις 1 τραγική 1 τραγικό

1 υιοθετήθηκε 1 υπαλλήλων 1 φυσικής 1 χρόνου

Ζ)Τίτλος άρθρου : Σε κατάσταση παθητικής άμυνας, η Αστυνομία


Ο πίνακας15 περιέχει τρεις αναφορές στις λέξεις τιμωρίας και εσωτερικών και δύο αναφορές στις λέξεις

: αστυνομίας, αστυνομία.

Η ) Τίτλος άρθρου : ΟΡΓΗ ΚΑΙ ΕΞΕΓΕΡΣΗ


Με βάση των παρακάτω πίνακα, διαπιστώνεται ότι οι λέξεις με τη μεγαλύτερη συχνότητα είναι

15Βλέπε Παράρτημα A, Πίνακας Αρ. 10




Μάρτιος 2009

40


5 συγκρούσεις

4 οχήματα

4 παιδιά

3 Εξάρχεια

3 καταστήματα

3 μαθητή

3 οργή

Θ) Τίτλος άρθρου : Η έφοδος στο ανάκτορο της ΓΑΔΑ


Βάσει του προσμετρήσιμου κριτηρίου, έχουμε


5 ΓΑΔΑ

5 δακρυγόνα

4 αυτοκινήτων

4 διμοιρίες

4 ματ

3 λεωφορεία

3 πολυκατοικίες

Ι) Τίτλος άρθρου : Όλη τη νύχτα


Παρατήρηση : Από τον πίνακα16 τα ουσιαστικά με τη μεγαλύτερη συχνότητα είναι τα οδοφράγματα

και τα στενά. Η λοιπή αναλογία λέξεων είναι 1/1

Κ) Τίτλος άρθρου: Έμποροι: Καμία υλική ζημιά δεν μπορεί να συγκριθεί με μια ζωή

Αριθμός λέξεων : 155.





Μάρτιος 2009

41

Με βάση το κριτήριο της συχνότητας εμφάνισης, έχουμε :


3 εμπορικών

3 καταστημάτων

3 επιχειρήσεων

Με βάση το θέμα μπορ- και το θέμα ζω-(από τη λέξη ζωή από τον τίτλο), έχουμε :


6 έμποροι και παράγωγα

2 ζωή, ζωής

Λ) Τίτλος άρθρου :Πανελλαδικός ξεσηκωμός


Παρατήρηση α) έχουμε πλήθος αναφορών σε λέξεις που σχετίζονται με την έννοια της καταστροφής17.

β) Παρατηρώντας την επανάληψη των λέξεων που έχουν να κάνουν με την αστυνομία, βάλαμε το θέμα

αστυν- για εύρεση, και βρήκαμε τα εξής :





Μάρτιος 2009

42

αστυν 17 αναφορές

6 κέντρο της Θεσσαλονίκης. Δύο αστυνομικά τμήματα, το

7

πέρασμά τους επιτέθηκαν στα αστυνομικά τμήματα Άνω

Πόλης

8

η πορεία πλησίασε προς το αστυνομικό τμήμα Λευκού

Πύργου

9 , οι διαδηλωτές ξέσπασαν./Οι αστυνομικές δυνάμεις που

9 για να πεταχτούν στους αστυνομικούς. Ακολούθησε η

9

είσοδος του δημαρχείου και το αστυνομικό τμήμα Άνω

Πόλης.

11 Κίνηση Θεσσαλονίκης». Οι αστυνομικοί πετούσαν μέσα

11 έγινε αιτία ν' αποσυρθούν οι αστυνομικές δυνάμεις 20 λεπτά

13

τραπεζών στο Ηράκλειο, ενώ η Αστυνομία έριχνε

δακρυγόνα και

14 πέτρες στις εισόδους των δύο αστυνομικών τμημάτων και

16 σημειώθηκαν έξω από το Αστυνομικό Μέγαρο Χανίων,

16 πέταξαν πέτρες, ενώ οι αστυνομικοί απάντησαν με

19

γραφεία εισόδου της Δημοτικής Αστυνομίας, των

απόστρατων

21 χτύπησαν έξω από το αστυνομικό μέγαρο και έριξαν

21

θρυμματιστούν τα τζάμια ενός αστυνομικού αυτοκινήτου

που

22 ο χώρος στάθμευσης των αστυνομικών αυτοκινήτων και

23 ζημιές σε αυτοκίνητα της Αστυνομίας./Πάτρα/Χθες, μέλη

Σχόλιο : Με το παραπάνω άρθρο δηλώνεται η επέκταση της εξέγερσης σε διάφορες περιοχές της

Ελλάδας.

Γενικότερες παρατηρήσεις : Τα άρθρα καλύπτουν το τμήμα Ελλάδα, δηλαδή τ τμήμα που αναφέρεται

κυρίως σε κοινωνικά ζητήματα. Αναδεικνύεται έτσι ο κοινωνικός χαρακτήρας της εξέγερσης και η

επέκταση της εκτός τοπικών συνόρων. Αναδεικνύεται και ένα νέο υποκείμενο της εξέγερσης, οι νέοι.

Αυτό που προκαλεί εντύπωση είναι ο η απουσία πολλών άρθρων γνώμης




Μάρτιος 2009

43



Το εφημεριδικό πρωτοσέλιδο δίνει τον πρώτο λόγο στην εικόνα, αλλά και το ηλεκτρονικό, έχει μειώσει

το λόγο. Για πρώτη φορά επίσης αναφέρει η επίσημη άποψη της εφημερίδας και έξι συνεργάτες και

συντάκτες της εφημερίδας καταθέτουν τις απόψεις τους. Επίσης για πρώτη φορά το θέμα

μετατοπίζεται και στο οικονομικό και πολιτικό τμήμα. Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι οι δηλώσεις

των πολιτικών αρχηγών για το θέμα μεταφέρονται στο τμήμα Ελλάδα.

Παρά την ομοιομορφία και τη διατήρηση της δομής του εικονιστικού περιβάλλοντος, με εκείνο της

προηγούμενης μέρας, ο τίτλος Ακυβέρνητη Πολιτεία δε δηλώνει το αποτέλεσμα μιας δίκαιης εξέγερσης,

αλλά την απόλυτη απουσία της νομιμότητας.

Θα αναλύσουμε τα άρθρα που αναφέρονται στο ηλεκτρονικό πρωτοσέλιδο της εφημερίδας.

Τίτλος :Απόψεις -Παράδοση χωρίς





Μάρτιος 2009

44

21 της 20 και 17 η 13 την

12 που 10 να 10 το 9 του

6 δεν 6 με 5 στη 5 των

4 ανευθυνότητας 4 από 4 βία 4 ήταν

4 τον 3 αναγνώριση 3 αστυνομίας 3 είναι

3 είχε 3 ευθύνης 3 θα 3 κ

3 κράτος 3 ο 3 παράδοση 3 πραξη

3 σε 3 στην 3 τη 3 τους

2 αποδοχή 2 αστυνομία 2 αστυνομικού 2 ενός

2 εξουσίας 2 ευθύνες 2 κάθε 2 κυβέρνηση

2 λαϊκή 2 μια 2 οδήγησε 2 οι

2 ολόκληρη 2 οργής 2 παραδόθηκε 2 παραίτηση

2 παραίτησης 2 πολιτικής 2 πολύ 2 πρόκληση

Βάσει του κριτηρίου της συχνότητας, παρατηρούμε ότι πρώτη φορά εμφανίζεται αρκετές

φορές η λέξη ευθύνη, η λέξη κράτος, και η λέξη παράδοση. Αυτό δηλώνει και μετατόπιση

προς την πολιτικοποίηση της εξέγερσης.

Τμήμα Πολιτική

Τίτλος άρθρου: Απών και ανεπαρκής, καλεί βοήθεια

Αριθμός λέξεων, : 357

Με βάση τη συχνότητα αναφοράς έχουμε τα εξής :




Μάρτιος 2009

45


4 Καραμανλής

4 πρόεδρο

3 καταστροφές

3 δήλωσε

3 εικόνα

3 κατάσταση

3 καταστροφές

2 Αλαβάνο

2 Σύριζα

2 απόφαση

2 ευθύνη

2 Παυλόπουλο

2 κυβέρνηση

2 κυβερνητική

2 Μαξίμου

Με βάση το θέμα κυβερν18-, η έννοια της κυβέρνησης έχει τέσσερις αναφορές.

Παρατηρήσεις : Για πρώτη φορά αναμειγνύεται τόσο άμεσα το όνομα του πρωθυπουργού και

το αίτημα για ευθύνη

Στο ίδιο μήκος κύματος είναι και το επόμενο άρθρο με τίτλο : Τσίπρας: Βαριές οι πολιτικές

ευθύνες για τον Πρωθυπουργό.


18Βλέπε Παράρτημα Πινάκων, Πίνακας 13




Μάρτιος 2009

46

14 του 10 της 9 και 8 την

7 με 7 να 6 ο 5 δολοφονία

5 η 5 ή 5 θα 5 μας

5 που 5 τον 4 από 4 μαθητή

4 των 4 χρονου 3 αφορμή 3 εν

3 επίκαιρη 3 ερώτηση 3 πολιτική 3 πρόεδρος

3 στην 3 τη 3 τις 3 τσίπρας

3 ψυχρώ 2 ακοα 2 αλαβάνος 2 αλέκος

2 αλέξανδρου 2 αντιλήψεις 2 αριστερά 2 αρνείται

2 ατιμωρησίας 2 αφήνει 2 για 2 δεν

2 ένα 2 ευθύνη 2 ζωή 2 όμως

2 ούτε 2 πράξεις 2 πρωθυπουργό 2 σήμερα

Με βάση τον αποσπασματικό πίνακα, ως προς τη συχνότητα εμφάνισης, παρατηρούμε τα

εξής :

Α) έμφαση δίνεται στο γεγονός τη δολοφονίας και στο μαθητή με πέντε και τέσερις αναφορές

αντίστοιχα.

Β) Υπάρχει αναφορά στο όνομα το Γρηγορόπουλου, πράγμα που δηλώνει οικειότητα.

Τίτλος άρθρου: Παπαρήγα: Ν.Δ. - ΠΑΣΟΚ εκτρέφουν τη βία του κράτους

Αριθμός λέξεων 120

9 και 9 να 6 του 5 που

5 τη 4 γ 4 για 4 δ

4 η 4 ν 4 πασοκ 4 την

4 το 3 βία 3 κκε 3 παπαρήγα

3 της 3 τον 3 τους 2 αλέκα

2 αντιεξουσιαστές 2 είναι 2 είπε 2 εκτρέφουν

2 κατά 2 λεγόμενους 2 με 2 οι

2 ότι 2 στον 1 αγνώστους 1 αγώνα

1 αλέξανδρο 1 αλλά 1 άλλη 1 αλώβητη

Παρατηρήσεις : α)Η Παπαρήγα και Αλέκα είναι το ένα και το αυτό πρόσωπο, οπότε κανονικά

εδώ χρειάζεται ομαδοποίηση λέξεων. β) Παρά το ότι στον τίτλο δηλώνεται η αντίθεση του

ΚΚΕ με τα μεγάλα κόμματα, ωστόσο απουσιάζει από την αναφορά της αρχηγού του ΚΚΕ

δηλώσεις που αφορούν στην κυβέρνηση.

Τμήμα Ελλάδα-εσωτερικά θέματα

Τίτλος άρθρου : Τέταρτη μέρα οδομαχιών





Μάρτιος 2009

47

7 στην 6 η 6 να 6 σε

6 στη 6 την 6 του 6 τους

5 είναι 5 ενώ 5 με 5 νεαρών

5 στον 5 τα 5 το 4 δυνάμεις

4 θεσσαλονίκη 4 κέντρο 4 ματ 4 νεαρούς

4 χρήση 3 γύρω 3 ζ 3 ομάδας

3 στα 3 στις 3 συγκρούσεις 3 συλληφθέντες

Με βάση το κριτήριο της συχνότητας παρατηρούμε στο απόσπασμα τα εξής : α) Η λέξη

επεισόδια αναφέρεται εννιά φορές , και ακολουθούν σε συχνότητα οι λέξεις : νεαρούς, ματ,

νεαρών, χρήση με τέσσερις αναφορές.

Παρατήρηση : Δεν μπορεί να γίνει ομαδοποίηση των λέξεων νεαρούς-νεαρών.

Τίτλος άρθρου : Κ. Καραμανλής: Οχι στους αφορισμούς



4 πρωθυπουργός

2 δημοκρατία

2 Καραμανλής

2 πράξεις

Παρατηρήσεις: α) Οι λέξεις πρωθυπουργός και Καραμανλής θα μπορούσαν να

ομαδοποιηθούν, καθώς στη χρονική στιγμή ταυτίζονται. β) Επίσης μπορούν να

ομαδοποιηθούν οι λέξεις : καταδικάσουν, καταδικάσουμε, καθώς έχουν το ίδιο αναφερόμενο.

Τίτλος άρθρου :Μόνη διέξοδος οι εκλογές, λένε Παπανδρέου και Αλαβάνος





Μάρτιος 2009

48

14 και 14 του 10 της 9 η

9 ο 9 την 8 για 8 των

7 με 6 είναι 6 ότι 6 το

5 κυβέρνηση 5 να 5 οι 5 που

5 τα 5 τις 5 τον 4 αλαβάνος

4 από 4 στο 4 συριζα 3 αλέκος

3 γιώργος 3 διέξοδος 3 κατηγόρησε 3 μόνη

3 παπανδρέου 3 πρωθυπουργό 3 σε 3 τη

3 τους 2 άλλων 2 απάντησε 2 αυτή

2 γ 2 εκλογές 2 ευθύνη 2 ηγεσία

2 καθώς 2 κάλπες 2 καρατζαφέρης 2 κατά

2 κατάσταση 2 κκε 2 λαοσ 2 μεταξύ

Παρατηρήσεις : α)Προτείνεται η ομαδοποίηση των λέξεων Αλαβάνος Αλέκος και Γιώργος

Παπανδρέου, καθώς αφορούν το ίδιο πρόσωπο. β) Αν ισχύσει η ομαδοποίηση , υπάρχει

αποδυνάμωση, έστω και κειμενικά του πρωθυπουργού, καθώς οι αναφορές διαμορφώνονται

ως εξής:

Συχνότητα Έννοια

7 Αλέκος Αλαβάνος

6 Γιώργος Παπανδρέου

3 Πρωθυπουργός

Τμήμα Οικονομία

Πρώτη φορά καλύπτεται το οικονομικό τμήμα με ρεπορτάζ που έχει να κάνει με την επίπτωση

της δολοφονίας του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου.

Τίτλος άρθρου : Τρόμαξαν και οι τραπεζίτες

Αριθμός λέξεων: 444

Παρατήρηση : Με εξέταση των πινάκων19, διαπιστώνεται η επανάληψη της λέξης

Το άρθρο διαπραγματεύεται την οικονομική ρευστότητα και τη μειωμένη ζήτηση που

παρατηρήθηκε στο κέντρο τις ημέρες από 7-9/12/2008. Το άρθρο αποδίδει την οικονομική

κρίση στη μειωμένη κίνηση του αγοραστικού κοινού στο χώρο του κέντρου, εξαιτίας των

διαδηλώσεων και των επεισοδίων.

19Βλέπε Παράρτημα Πινάκων, Πίνακες 14 & 15




Μάρτιος 2009

49


α) Μεθοδολογικά : Η ανάλυση περιεχομένου είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο, καθώς

επιτρέπει την ερμηνεία των κειμένων βάσει κριτηρίων. Παρολαυτά, υπάρχουν ορισμένες

αδυναμίες. . Μία από τις αδυναμίες, όπως επισημάναμε και πρωτύτερα είναι ότι με όποιον

τρόπο και αν να δια μορφώσουμε τα κριτήρια κωδικοποίησης των λέξεων σε ένα κείμενο, είτε

στηριζόμενο στο κριτήριο της συχνότητας εμφάνισης λέξεων, είτε με βάση το θέμα και την

κατάληξη μιας λέξης, είτε με αναφορά στο γράμμα,είτε με ομαδοποίηση οικογένειας λέξεων ή

εννοιών, θα διαφεύγει το νόημα των λέξεων στο συγκείμενο. Για αυτό και η μέθοδος της

ανάλυσης περιεχομένου πρέπει να επαναλαμβάνεται συχνά. Δηλαδή αγνοεί το νόημα που

παίρνει η λέξη από τη σύνταξη και που δε στηρίζεται στην επανάληψη ή τη συχνή χρήση των

λέξεων. Στην περίπτωση που αναλύσαμε απαιτείται και για ένα επιπλέον λόγο, το ότι δηλαδή

οι ηλεκτρονικές σελίδες περιέχον αρκετά ορθογραφικά λάθη, πράγμα που αποκλείσει την

αναγνώριση κάποιων λέξεων. Καλό θα ήταν να υπάρχει και ένας συνδυασμός μεθόδων που

θα λαμβάνει υπόψιν και τη χρήση της εικόνας και του γραφιστικού στησίματος της

εφημερίδας, είτε της κλασικής είτε της ηλεκτρονικής.

β) Γενικότερα συμπεράσματα ως προς τη διαπραγμάτευση της εφημερίδας του θέματος της

κρίσεως.

Η εφημερίδα πέρασε από τρεις φάσεις τις τρεις αυτές ημέρες.

Α) Την επομένη του συμβάντος , το γεγονός καλύπτεται ως προς την ηλεκτρονική έκδοση από

το πρωτοσέλιδο και ένα άρθρο από το τμήμα Ελλάδα. Επίσης, ως πηγή ενημέρωσης

χρησιμοποιείται έ video από το youtube, που αποτελεί κομμάτι των κοινωνικών μέσων

ενημέρωσης και με την αποδοχή αυτή, το καθιστά έγκυρη ειδησεογραφική πηγή.

Παρατηρώντας το κλασικό εξώφυλλο της εφημερίδας, και το ηλεκτρονικό πρωτοσέλιδο,

διαπιστώνουμε ότι το ενδιαφέρον παραμένει στο σκάνδαλο του Βατοπεδίου.

Β) Την επομένη παρατηρείται μια σαφής μετατόπιση. Το γεγονός καλύπτεται από το

πρωτοσέλιδο τη εφημερίδας και αρχίζει να εμφανίζεται στα πολιτικά της . Καλύπτεται όμως

κυρίως από το μη πολιτικό τμήμα της . Η έμφαση δίνεται στην από τη μία πλευρά στην

ανάδυση του ρόλου της νεολαίας ως φορέα εξέγερσης, από την άλλη αποτιμάται και ο ρόλος

της αστυνομίας Παράλληλα επιχειρείται και η σύνδεση των γεγονότων με αντίστοιχα του

παρελθόντος, δηλαδή η ιστορικοποίηση των γεγονότων..

Γ) Η τρίτη μέρα δίνει για πρώτη φορά το καθαρό πολιτικό στίγμα της εφημερίδας. Τα γεγονότα

καλύπτονται περισσότερο από το πολιτικό τμήμα, ενώ στο τμήμα Ελλάδα παρουσιάζονται οι

δηλώσεις τον πολιτικών αρχηγών. Πρώτη φορά επιζητείται η άμεση λύση της κρίσης, έστω και

με ανατροπή του πολιτικού σκηνικού.

Τα διεθνή ΜΜΜΕ : Η παρουσία της άποψης των διεθνών ΜΜΕ για τα γεγονότα καλύπτονται

μόνο στις 08/12, και μόνο από αγγλοσαξονικές χώρες.




Μάρτιος 2009

50

2.4 Τα έντυπα των παιδιών (περιοδικά, εφημερίδες)

2.4.1 Το πλαίσιο Διερεύνησης

Το ερευνητικό μας ενδιαφέρον στρέφεται τώρα στις παραγωγές των παιδιών για να

συλλέξουμε στοιχεία που να απαντούν στα εξής ερωτήματα: Πώς ‘βλέπουν’ τα παιδιά τα γεγονότα

του Δεκεμβρίου 2008; Πώς αναφέρονται στον Αλέξη Γρηγορόπουλο; Τι τους έκανε μεγαλύτερη

εντύπωση;

Για τους σκοπούς της διερεύνησής μας, αναζητήσαμε μιντιακές παραγωγές των παιδιών σε

έντυπη μορφή που να αναφέρονται στα γεγονότα του Δεκεμβρίου 2008. Αντιμετωπίσαμε δυσκολίες

όσον αφορά την εύρεση και την επιλογή ενός δείγματος καθώς δεν υπήρχαν πολλά γραπτά κείμενα

από παιδιά του Δημοτικού Σχολείου. Παρ’ όλα αυτά, σε ένα μαθητικό περιοδικό20 υπήρχε δισέλιδη

αναφορά στη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου και στα επεισόδια που ακολούθησαν στο κέντρο

της Αθήνας μετά το θάνατό του. Σε αυτό το δισέλιδο21 υπήρχαν 28 κείμενα γραμμένα από μαθητές Δ’,

Ε’ και Στ’ τάξης. Επειδή κρίναμε σκόπιμο να γνωρίζουμε το πλαίσιο στο οποίο παρήγαγαν αυτά τα

κείμενα τα παιδιά, επικοινωνήσαμε με το Διευθυντή του σχολείου. Όπως πληροφορηθήκαμε, ενώ

ζητήθηκε από τα παιδιά να επιλέξουν ελεύθερα ένα θέμα της επικαιρότητας για να γράψουν τις σκέψεις

τους γι’ αυτό, τα περισσότερα παιδιά επέλεξαν από μόνα τους να γράψουν για το συγκεκριμένο

γεγονός και τις μετέπειτα εξελίξεις.


Στη διερεύνηση που πραγματοποιήσαμε με βάση αυτό το έντυπο υλικό, χρησιμοποιήσαμε τη

μικτή μέθοδο έρευνας. Ξεκινήσαμε με μια ποσοτική προσέγγιση αρχικά, καταμετρώντας τη συχνότητα

εμφάνισης των λέξεων μέσα στα κείμενα των παιδιών και επιχειρώντας την ανάλυση περιεχομένου

μέσα από ορισμένες εννοιολογικές κατηγορίες που κατασκευάσαμε. Στη συνέχεια, χρησιμοποιήσαμε

τεχνικές της ποιοτικής έρευνας επιχειρώντας την ερμηνεία των αποτελεσμάτων.

Κατ’ αρχήν, προχωρήσαμε σε ανάλυση περιεχομένου σε αυτά τα κείμενα με μονάδα

καταγραφής τη λέξη με σκοπό να ανακαλύψουμε τι έκανε μεγαλύτερη εντύπωση στα παιδιά και πώς

τα ίδια βλέπουν τον Αλέξη Γρηγορόπουλο, τη δολοφονία και τα γεγονότα που ακολούθησαν.

Καταγράψαμε 986 λέξεις, από τις οποίες αφαιρέσαμε τα άρθρα και άλλες «άδειες» λέξεις- λέξεις δηλ.

που δεν μεταφέρουν κάποιο ιδιαίτερο νόημα- και καταλήξαμε σε 244 ‘διαφορετικές’22 λέξεις.

Καταμετρήσαμε τη συχνότητα εμφάνισης αυτών των λέξεων στο λόγο των παιδιών23.

Στη συνέχεια, φτιάξαμε δύο πίνακες, έναν πίνακα με τις λέξεις που χρησιμοποιούνται

συχνότερα στο λόγο των παιδιών (βλ. Πίνακα 17 Παράρτημα Α) και έναν πίνακα με τις λέξεις

ομαδοποιημένες σε 8 κατηγορίες : 1. ουσιαστικά που αναφέρονται στα γεγονότα, 2. ουσιαστικά που

αναφέρονται στον Αλέξανδρο, 3. ρήματα που εκφράζουν συναίσθημα ή πεποίθηση, 4. ρήματα που

εκφράζουν ενέργειες, 5. επίθετα που αναφέρονται στον Αλέξη, 6. επίθετα και επιρρήματα που

αναφέρονται στα γεγονότα, 7. ουσιαστικά και επίθετα που αναφέρονται στην αστυνομία και 8. όσες

20 «Τα Μελισσάκια» Τεύχος 19ο, Περιοδική έκδοση των μαθητών του 2ου Πειραματικού Ολοήμερου Δημοτικού Σχολείου Αγ. Ι. Ρέντη «Αντώνης

Σαμαράκης», Στήλη: Ματιές στον Κόσμο. 21 Παρατίθεται στο Παράρτημα Β 22 Σε αυτό το στάδιο ‘διαφορετικές’ θεωρούμε και τις λέξεις με κοινό θέμα, δηλ. ουσιαστικά σε διαφορετική πτώση ή αριθμό, ρήματα σε διαφορετικό

χρόνο, κτλ. 23 Βλέπε Πίνακα 16 στο Παράρτημα Α.




Μάρτιος 2009

51

λέξεις δεν εμπίπτουν σε μία από τις προηγούμενες κατηγορίες (βλ. Πίνακα 18 Παράρτημα Α) για να

ακολουθήσει επεξεργασία του υλικού μας, καθώς και ανάλυση και ερμηνεία των αποτελεσμάτων.

2.4.3 Ανάλυση των Αποτελεσμάτων

Αρχικά, παρατηρούμε πως τα παιδιά αναφέρονται περισσότερο στον Αλέξανδρο (3 φορές) ή

Αλέξη (17 φορές) και στο γεγονός ότι σκοτώθηκε (17 φορές). Είναι σημαντικό να δούμε πως τα παιδιά

προτιμούν να αποκαλούν το Γρηγορόπουλο Αλέξη παρά Αλέξανδρο πιθανότατα γιατί θεωρούν αυτό

το πρόσωπο οικείο, σαν ένα παιδί της παρέας τους. Χρησιμοποιούν πολύ τα ρήματα ‘σκοτώθηκε’ και

‘πέθανε’ γιατί το γεγονός αυτό τους επηρέασε κι έχει χαραχτεί στη μνήμη τους και στην ψυχή τους.

Ακόμη, υπάρχει συχνή αναφορά στους αστυνομικούς (15 φορές) καθώς πρωταγωνίστησαν κι αυτοί

στα γεγονότα του Δεκεμβρίου 2008 και η εικόνα τους υπάρχει σχεδόν σε κάθε ειδησεογραφική ή

ενημερωτική εκπομπή αυτών των ημερών, όπως επίσης και των «κουκουλοφόρων» και των «ΜΑΤ»

(λέξεις που επαναλαμβάνονται 4 φορές η καθεμιά).

Στη συνέχεια, παρατηρούμε ότι τα παιδιά χρησιμοποιούν αρκετά τύπους του ουσιαστικού

‘παιδί’ (9 φορές), του επιθέτου ‘νέος’ (7 φορές) και του επιθέτου ‘δεκαπεντάχρονος’ (6 φορές) για να

αναφερθούν στον Αλέξη, γεγονός που μας δείχνει πόσο έχουν επηρεαστεί τα παιδιά από τη γλώσσα

των media, όπου επίσης χρησιμοποιούνται αυτές οι λέξεις συχνά. (Βλέπε παρ.2.2) Πιθανολογούμε ότι

τα παιδιά υιοθετούν τις συγκεκριμένες λέξεις όχι μόνο γιατί επαναλαμβάνονται συχνά αυτοί οι

προσδιορισμοί από τα μέσα αλλά και γιατί η ηλικία του Αλέξη και το γεγονός ότι ήταν ένα ‘νέο’ ‘παιδί’

προκάλεσε μεγάλη έκπληξη στα παιδιά και είχε μεγάλη επίδραση πάνω τους. Το γεγονός ότι ένα νέο

παιδί, μόλις 15 χρόνων, δολοφονήθηκε από αστυνομικό, έρχεται να διαταράξει τον κόσμο του παιδιού,

το στέρεο οικοδόμημα πάνω στο οποίο στηρίζεται. Τα παιδιά ένιωθαν ασφάλεια πριν την έναρξη των

γεγονότων και πίστευαν πως ένα ‘παιδί’ δεν κινδυνεύει από το Νόμο, έχει την προστασία των ενηλίκων

και την επιείκειά τους για τυχόν λάθη ή παραλείψεις του. Με τις τρέχουσες εξελίξεις, το παιδί

αισθάνεται ανασφάλεια και αβεβαιότητα. Βασανίζεται από το ερώτημα: «Γιατί;».

Με μεγάλη συχνότητα αναφέρεται και η λέξη «άδικο-α» (6 φορές) καθώς τα παιδιά έχουν

ανεπτυγμένο το αίσθημα του δικαίου και περιμένουν να πρυτανεύσει η δικαιοσύνη σε όλες τις εκδοχές

της ζωής. Δεν μπορούν να δεχθούν ότι μπορεί να επικρατήσει το άδικο. Ακόμη, αναφέρονται στην

‘τηλεόραση’ 5 φορές γιατί πιθανότατα αποτέλεσε την κύρια πηγή των πληροφοριών τους. Μέσα από

την τηλεόραση, βίωσαν τα γεγονότα και εκφράζουν τα συναισθήματά τους γι’ αυτά. Τα ρήματα που

επιλέγουν για να εκφράσουν τα συναισθήματά τους έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον: (δεν) αισθάνθηκα

(καθόλου καλά), ‘(δεν) ένιωσα (καλά)’, ‘λυπήθηκα’, ‘στενοχωρήθηκα’, όπως και τα επίθετα που

χρησιμοποιούν για να χαρακτηρίσουν κάποιο από τα επεισόδια: ‘απαράδεκτο’, ‘συγκλονιστικό’,

‘άσχημο’ («είναι πολύ άσχημο να πεθαίνει ένα τόσο νέο παιδί με μια σφαίρα, όπως ο Αλέξης»), ‘φρικτό’.

Μπορούμε να εξάγουμε συμπεράσματα μέσα από το λόγο των παιδιών για το πώς είδαν τα

ίδια τα γεγονότα, αλλά οφείλουμε να αναφέρουμε ένα σημαντικό παράγοντα που ασκεί επίδραση στη

σκέψη και στις λεκτικές παραγωγές των παιδιών. Τα παιδιά αντιλαμβάνονται τα γεγονότα

διαμεσολαβημένα, μέσω των ΜΜΕ και κυρίως, μέσα από την τηλεόραση. Διαπιστώνουμε πως τα ΜΜΕ

επηρεάζουν τον τρόπο που σκέπτονται και μιλούν οι άνθρωποι, ιδιαίτερα τα παιδιά. «Μέσω των

περιεχομένων τους επηρεάζουν, κυρίως, τη σκέψη των ανθρώπων και, συνεπώς, τους τρόπους με τους

οποίους ο άνθρωπος κατανοεί και ερμηνεύει τα πράγματα» (Ντάβου, 2005). Ο όγκος των

πληροφοριών με τον οποίο τα μέσα βομβαρδίζουν τους ανθρώπους, ενήλικες και παιδιά, είναι πολύ

μεγάλος, αλλά και ο τρόπος που αυτές οι πληροφορίες μεταδίδονται δεν αφήνει περιθώρια για κριτική




Μάρτιος 2009

52

σκέψη και απόκτηση πραγματικής γνώσης. Ιδίως για τα παιδιά, είναι πιο δύσκολο να επεξεργαστούν

μια νέα πληροφορία που μεταδίδουν τα μέσα όταν απουσιάζει το απαιτούμενο γνωστικό σχήμα που

χρειάζονται για να την εντάξουν και να την κατανοήσουν (Ντάβου, 2005).

Εξετάζοντας ορισμένες φράσεις των παιδιών, μπορούμε να διαπιστώσουμε πόσο τα ΜΜΕ και

πιθανόν τα λεγόμενα των δικών τους ανθρώπων μετά από ένα δελτίο ειδήσεων ή άλλη ειδησεογραφική

εκπομπή, επηρεάζουν το λόγο και τη σκέψη των παιδιών.

«Βλέποντας στις ειδήσεις στην τηλεόραση για τον τρομερό χαμό του μικρού Αλέξανδρου, δεν

ένιωσα ωραία…» (Σοφία, Ε1): παρατηρούμε πώς βίωσε τα γεγονότα ένα παιδί, ένα κοριτσάκι 10-11

ετών, ποια ήταν τα συναισθήματά της, καθώς και το ότι χρησιμοποιεί το επίθετο «μικρός» (όπως

ακριβώς και τα ΜΜΕ) για να χαρακτηρίσει τον Αλέξανδρο, που στην ουσία είναι ένας έφηβος 5 χρόνια

μεγαλύτερός της.

Μια άλλη μαθήτρια της ίδιας ηλικίας αναφέρεται στον «άτυχο» Αλέξη όπως συχνά αναφέρεται

από τα ΜΜΕ: «Από τότε που σκότωσαν τον άτυχο Αλέξη όλοι οι νέοι στους δρόμους φωνάζουν:

«μπάτσοι, γουρούνια, δολοφόνοι…» (Μαρία Ε2) Τα παιδιά χρησιμοποιούν την ίδια φράση με τα ΜΜΕ

καθώς αυτήν την πληροφορία έχουν λάβει (ότι ο Αλέξης ήταν «άτυχος» δηλ. η αίτια του θανάτου του

ήταν το γεγονός ότι δεν είχε ‘την τύχη με το μέρος του’ και όχι το γεγονός ότι δολοφονήθηκε από

‘όργανο της τάξης’). Κατά συνέπεια, μεταφέρουν αυτήν την πληροφορία που τα ίδια δέχτηκαν από τα

ΜΜΕ, χωρίς να την έχουν επεξεργαστεί κριτικά. Υιοθετούν τη στερεότυπη έκφραση που όμως

μεταφέρει υποσυνείδητα νοήματα. Μια μαθήτρια της Ε’ τάξης πάλι γράφει: «Εγώ ακούγοντας για τις

φωτιές, για τα δακρυγόνα, τους κουκουλοφόρους, ακόμη και για ένα παιδί που πέθανε, δεν ένιωσα

καλά…» (Άννα, Ε1) Ο θάνατος ενός παιδιού παύει να συγκλονίζει και δεν θεωρείται ‘αρκετός’ για μια

διαμαρτυρία. Από την άλλη μεριά, για το σύνολο των παιδιών, το γεγονός ότι ένα παιδί σκοτώθηκε

είναι το κεντρικό, ουσιώδες ζήτημα καθώς, σύμφωνα με τον πίνακα 2, σε αυτό αναφέρονται πολύ

περισσότερο στο λόγο τους, παρά στις φωτιές και στους κουκουλοφόρους.

2.4.4 Συμπεράσματα και Προοπτικές

Συμπερασματικά, θα λέγαμε ότι ισχύει κι εδώ ότι ακριβώς οι Bordwell και Thompson (2006)

επεσήμαναν για τις ταινίες του κινηματογράφου: «Είναι δυνατό να κατανοήσει κανείς τα ρητά ή

υπόρρητα νοήματα (μιας ταινίας) ως φέροντα τα ίχνη ενός συγκεκριμένου συνόλου κοινωνικών αξιών.

Μπορούμε να ονομάσουμε αυτού του είδους το νόημα συμπτωματικό νόημα, και το σύνολο των αξιών

που αποκαλύπτονται μπορεί να θεωρηθεί μια κοινωνική ιδεολογία». Κατά τον ίδιο τρόπο, όλες οι

μορφές των ΜΜΕ (παραδοσιακών και μη) μεταφέρουν ένα ‘συμπτωματικό’ νόημα.

Σε γενικές γραμμές, τα ΜΜΕ επηρεάζουν το κοινό τους, ιδιαιτέρως τα παιδιά. Αυτά υιοθετούν

συμπεριφορές που προβάλλονται από τα ΜΜΕ, μέχρι και τη γλώσσα των media. Παρ’ όλα αυτά, είναι

σημαντικό ότι τα παιδιά σήμερα γνωρίζουν πώς να χρησιμοποιήσουν τα ΜΜΕ για να εκφράσουν τις

απόψεις τους, για να ενημερωθούν αλλά και να πληροφορήσουν. Χρησιμοποιώντας ένα παραδοσιακό

μέσο, τη συγγραφή ενός κειμένου σε ένα περιοδικό, εκφράζουν τα συναισθήματά τους και τις

πεποιθήσεις τους για ένα θέμα της επικαιρότητας που είχε πρωταγωνιστή ένα παιδί σαν κι αυτούς.

Ως συνέχεια στη διερεύνησή μας, θα είχε ενδιαφέρον να γνωρίζαμε τις πηγές των παιδιών για

τα γεγονότα μέσα από προσωπική συνέντευξη με το κάθε παιδί ή/ και τη χρήση ενός γραπτού

ερωτηματολογίου που θα αποσκοπεί στον εντοπισμό των πηγών αλλά και στον έλεγχο της

εγκυρότητας των απαντήσεων.




Μάρτιος 2009

53

2.5 Η χρήση των κινητών τηλεφώνων

Στο πλαίσιο αυτής της διερεύνησης αναζητήσαμε το ρόλο που έπαιξαν τα κινητά τηλέφωνα,

κατά πόσο δηλαδή η χρήση τους (παραγωγή μηνυμάτων- αποστολή) από παιδιά, επηρέασε τα

γεγονότα και την εξέλιξή τους.

2.5.1 Περιγραφή της έρευνας

Από την ημέρα δολοφονίας του Αλέξη Γρηγορόπουλου (6 Δεκεμβρίου 2008) και μέχρι τις 24

Δεκεμβρίου 2008, ερευνήσαμε και αναλύσαμε διαδικτυακό υλικό που αφορούσε εφημερίδες

(Καθημερινή, Τα Νέα, Το Βήμα, Ελευθεροτυπία-Απογευματινή, City press, Ημερησία, Madata.gr,

"ΚΟΥΚΟΥΛΟΦΟΡΟΣ" εφημερίδα δρόμου Θεσσαλονίκη Δεκέμβρης 2008) και blogs. Συνολικά

διερευνήσαμε 10 ηλεκτρονικές εφημερίδες, 3 blogs, και δύο ιστοσελίδες. Στο τέλος Φεβρουαρίου

πραγματοποιήσαμε συνέντευξη σε 37 μαθητές του 2ου Γυμνασίου και Λυκείου Υμηττού, ηλικίας 13-17

ετών.

Σε μια πρώτη φάση συγκεντρώθηκε το υλικό από κάθε μέσο που είχε σχέση με τη δολοφονία

του Αλέξη Γρηγορόπουλου και ειδικά με τη χρήση των κινητών τηλεφώνων (δημιουργία και αποστολή

μηνυμάτων) (Βλέπε παράρτημα Γ). Στη συνέχεια οι σχετικές αναφορές ταξινομήθηκαν χρονολογικά και

συγκριτικά σε σχέση με τη θέση και το μέγεθος την οποία κατείχαν στην πρώτη σελίδα, προκειμένου

να αποφευχθούν επαναλήψεις και ανακρίβειες. Έγινε συντακτική και γραμματική ανάλυση του πρώτου

μηνύματος καθώς και των υπολοίπων στη συνέχεια.

Σε μια δεύτερη φάση επικεντρωθήκαμε στο τμήμα της σελίδας που είχε άμεση σχέση με την

έρευνα. Όσον αφορά τα blogs και τις ιστοσελίδες , εκεί η διερεύνηση ήταν διαφορετική γιατί το θέμα τις

πρώτες ημέρες ήταν μόνιμα στις πρώτες σελίδες και απλώς καταγράφηκε.

Η συνέντευξη η οποία πραγματοποιήθηκε στο 2ο Γυμνάσιο και Λύκειο Υμηττού στις 20

Φεβρουαρίου 2009 (δύο μήνες περίπου μετά το περιστατικό) και αφορούσε 37 μαθητές, έγινε σε μικρές

ομάδες 5-7 ατόμων(focus group) στο χώρο του σχολείου. Λόγω έλλειψης χρόνου και εξαιτίας της

αρκετά μεγάλης χρονικής απόστασης από το γεγονός τα ερωτήματα τα οποία τέθηκαν ήταν τα εξής:

Πώς και πότε πληροφορηθήκατε τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου

Τι κάνατε στη συνέχεια

Πώς σας επηρέασε το γεγονός αυτό

Πόσο επηρέασε το κινητό την συμμετοχή σας στις κινητοποιήσεις

Κατά την παρουσίαση των αποτελεσμάτων, ενώ καταγράφηκαν όλες οι απαντήσεις, αποτυπώθηκαν

αυτές με την μεγαλύτερη συχνότητα επανάληψης.




Μάρτιος 2009

54


Στο διαδικτυακό υλικό που ερευνήσαμε παρατηρήσαμε ότι:

Στις σελίδες των εφημερίδων το θέμα των κινητών τηλεφώνων και η παραγωγή μηνυμάτων,

στις τρεις πρώτες ημέρες είχαν κεντρική θέση και μάλιστα παρουσίαζαν το πρώτο μήνυμα σε

φωτογραφία όπου φαινόταν η συσκευή του τηλεφώνου με το μήνυμα και παράλληλα το ίδιο

το μήνυμα σε γραπτή μορφή.

Πολλά μηνύματα τα οποία είχαν σταλεί με κινητά και είχαν σχέση με τις κινητοποιήσεις των

παιδιών δεν είμαστε σίγουροι αν όλα είχαν δημιουργηθεί από παιδιά.

Οι αναφορές που γίνονται στα ηλεκτρονικά μέσα και έχουν να κάνουν με την παραγωγή

μηνυμάτων από παιδιά τις δεχόμαστε ως ακριβείς λόγω της εγκυρότητας του μέσου που τις

διαθέτει.

Παρατηρήσαμε ότι δεν υπήρξε μεγάλη διαφοροποίηση ειδήσεων σχετικά με το θέμα από μέσο

σε μέσο.

Όσο απομακρυνόμαστε χρονικά από την ημέρα της δολοφονίας του Αλέξη Γρηγορόπουλου, οι

αναφορές στα κινητά τηλέφωνα και στα μηνύματα περνούσαν στις πίσω σελίδες και απλά

αναφέρονταν αποσπασματικά τα μηνύματα τα οποία είχαν να κάνουν με τον συντονισμό των

κινητοποιήσεων.

Σχετικά με την ανάλυση του πρώτου μηνύματος και στη συνέχεια των υπολοίπων,

παρατηρήσαμε ότι υπήρχε ελλειπτική και συγκοπτόμενη γραφή, με σκοπό την άμεση και ταχεία

παραγωγή και αποστολή του μηνύματος.

«ΧΘΕΣ ΒΡΑΔΥ ΣΤ ΕΞΑΡΧΕΙΑ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΟΣ ΑΦΑΙΡΕΣΕ Τ ΖΩΗ ΑΠ 15ΧΡΟΝΟ ΜΑΘΗΤΗ. ΟΙ

ΜΑΘΗΤΕΣ ΕΧΟΥΜΕ ΤΗΝ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ Ν ΔΕΙΞΟΥΜΕ ΤΝ ΑΓΑΝΑΚΤΗΣΗ Κ ΤΝ ΟΡΓΗ ΜΑΣ. Γ ΑΥΤΟ Τ

ΣΥΜΒΑΝ. ΔΝ ΑΝΕΧΟΜΑΣΤΕ ΣΥΓΚΑΛΥΨΕΙΣ Κ ΑΥΡΙΟ ΠΡΕΠΕΙ Ν ΑΝΤΙΔΡΑΣΟΥΜΕ ΜΕ ΚΛΕΙΣΙΜΟ

ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ Κ ΠΟΡΕΙΑ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑΣ. ΕΙΝΑΙ ΣΤ ΧΕΡΙ ΜΑΣ! ΠΡΟΩΘΗΣΤΕ Τ ΣΜΣ ΣΕ

ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΕΠΑΦΕΣ ΣΑΣ»

«Σήμερα όλοι στα μαύρα. Το πρωί δεν θα μπούμε στο σχολείο αλλά θα περιμένουμε απ΄ έξω σε ένδειξη

διαμαρτυρίας. Προωθήστε το. Μας αφορά όλους»,

«Είναι χρέος μας που βρισκόμαστε σήμερα εδώ. Θέλουμε μέσα από αυτή τη συγκέντρωση να συγκινήσουμε

τον ελληνικό λαό και να τον κάνουμε να διαμαρτυρηθεί μαζί μας. Σκότωσαν ένα αθώο παιδί»

«Η Στουρνάρη είναι κλειστή από μπάτσους. Η πύλη του Πολυτεχνείου όμως είναι ανοιχτή από την

Πατησίων».

«Συνέλευση σε λίγο στο Πολυτεχνείο»

«Σύλληψη στην Τσαμαδού»

Η γραφή των μηνυμάτων, έπειτα από την έρευνα στο διαδικτυακό υλικό και ειδικά μετά

το τέλος της συνέντευξης, αποτελεί για τους νέους ένα είδος κώδικα που χρησιμοποιείται

τόσο στα κινητά όσο και στην επικοινωνία τους στο διαδίκτυο.

Σχετικά με τη συνέντευξη:

Τα παιδιά στη θέα του μικροφώνου ήταν διστακτικά γι’ αυτό και η συνέντευξη έγινε χωρίς

να καταγραφεί, παρά μόνο καταγράφηκαν οι απαντήσεις τους.

Πολλά παιδιά δεν ήθελαν επώνυμα να μιλήσουν γι’ αυτό τηρήθηκε η ανωνυμία τους.




Μάρτιος 2009

55

Το γεγονός ότι το παιδί μου φοιτά στο συγκεκριμένο Γυμνάσιο και η έντονη παρουσία του

στο χώρο της μουσικής που έχει σχέση με το σχολείο, διευκόλυνε αρκετά στην προσέγγιση

των μαθητών.

Παρατηρήσαμε ότι αρκετοί μαθητές θυμόταν το γεγονός όμως δεν θυμόταν αρκετές

λεπτομέρειες για τις επόμενες ημέρες καθώς και τα μηνύματα που έστελναν

2.5.3 Παρουσίαση αποτελεσμάτων

Πώς και πότε πληροφορηθήκατε το γεγονός?

Πότε Μαθητές

Το ίδιο βράδυ 37

Την επόμενη ημέρα 0

Πώς Μαθητές

Μήνυμα στο κινητό (sms) 29

Διαδίκτυο 8

Τι κάνατε στη συνέχεια?

Ενέργειες Μαθητές

Έστειλαν μήνυμα (sms) 24

Επικοινώνησαν στο διαδίκτυο 5

Άνοιξαν την τηλεόραση 9

Έστειλαν video και φωτογραφίες 10




Μάρτιος 2009

56

Πώς σας επηρέασε το γεγονός αυτό?

Ενέργειες Μαθητές

Αλλαγή φόντου οθόνης Η/Υ 15

Αλλαγή εμφάνισης οθόνης κινητού 10

Αλλαγή ενδυμασίας (μαύρα ρούχα) 30

Πόσο επηρέασε το κινητό την συμμετοχή σας στις κινητοποιήσεις?

Κλίμακα Λίγο Αρκετά Πολύ Πάρα πολύ

Μαθητές 7 6 4 20


Σημαντικό ρόλο έπαιξαν τα κινητά τηλέφωνα με τα μηνύματα που έστειλαν οι αυτόπτες

μάρτυρες της δολοφονίας, που είχε σαν αποτέλεσμα να γίνει γνωστό το γεγονός σε εκατοντάδες

χρήστες κινητών τηλεφώνων, προτού ακόμα κοινοποιηθεί από τα επίσημα ΜΜΕ. Η άμεση και

ταχύτατη διάδοση του γεγονότος, οφειλόταν στο ειδικό λογισμικό που διέθεταν αρκετά μοντέλα

κινητών, το οποίο έδινε τη δυνατότητα άμεσης πρόσβασης στο διαδίκτυο, με αποτέλεσμα να αρχίσει

μια σειρά αλυσιδωτών αντιδράσεων και να δραστηριοποιηθεί η οργάνωση των blogs, facebook, twitter

και youtube.

Παρατηρήθηκε τις ημέρες αυτές διαφοροποίηση που αφορούσε τη γραφή των μηνυμάτων τόσο

στα κινητά τηλέφωνα όσο και στο διαδίκτυο, και ήταν η συγκοπτόμενη – ελλειπτική γραφή η οποία

είχε την ισχύ κώδικα ανάμεσα στους νέους και ταυτόχρονα τους έδινε την δυνατότητα της ταχείας

πληκτρολόγησης. Πολλοί από τους μαθητές στη αρχή και κατά τη διάρκεια των γεγονότων άλλαξαν το

screensaver της οθόνης του υπολογιστή τους καθώς και των κινητών τηλεφώνων τους, με θέματα

όπως η φωτογραφία του Αλέξη Γρηγορόπουλου ή θέματα από συγκροτήματα hard rock καθώς επίσης

και με συνθήματα τα οποία τις ημέρες αυτές αναρτιόνταν ή γράφονταν τόσο το διαδίκτυο όσο και

στους δρόμους. Η μη διαφοροποίηση στις αναφορές που έγιναν από τα μέσα για το γεγονός, μπορεί

να υποδηλώνει ή την εγκυρότητα της είδηση ή την ελλιπή πληροφόρηση.

Οι συνεντεύξεις θα πρέπει να γίνονται όσο το δυνατόν πιο άμεσα χρονικά σε σχέση με το

γεγονός, γιατί χάνονται πληροφορίες με τη πάροδο του χρόνου. Η γλώσσα των μηνυμάτων από τα

παιδιά πιστεύουμε ότι χρήζει περισσότερης διερεύνησης, γιατί η δημιουργία αυτού του είδους κώδικα

είναι αποτέλεσμα κοινωνικής και πολιτισμικής εξέλιξης. Οι μαθητές έστειλαν το μήνυμα σε συγγενείς




Μάρτιος 2009

57

και φίλους που είχαν σε άλλα σχολεία. Τις επόμενες ημέρες του γεγονότος, οι περισσότερες από τις

κινητοποιήσεις που έγιναν στον ελλαδικό χώρο, ειδικά μεταξύ μαθητών σχολείων, οργανώθηκαν με

την αξιοποίηση των κινητών τηλεφώνων, λόγω της άμεσης προσβασιμότητας που είχαν οι μαθητές

στις συσκευές τους.

Η χρήση του κινητού τηλεφώνου στη περίοδο κρίσης του Δεκεμβρίου 2008, αποτέλεσε βασική

προϋπόθεση στην ενημέρωση και το συντονισμό των κινητοποιήσεων των μαθητών.




Μάρτιος 2009

58

2.6 Αξιοποίηση του Youtube

2.6.1 Εισαγωγή

Την περίοδο των αναταραχών το Youtube έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στις εξελίξεις, καθώς

πριν τα τηλεοπτικά κανάλια προλάβουν να ενημερωθούν και να συντάξουν ολοκληρωμένα δελτία

ειδήσεων, στο Youtube είχε ήδη «ανεβεί» το βίντεο της δολοφονίας καθώς και δεκάδες άλλα

ερασιτεχνικά βίντεο από τα επεισόδια, που προβλήθηκαν αργότερα από τα ΜΜΕ. Έτσι το Youtube,

που διογκώνεται με ραγδαίους ρυθμούς, αποτέλεσε πηγή ενημέρωσης και «τροφή» για σχολιασμό, όχι

μόνο για τα δελτία ειδήσεων, αλλά και για πολλές άλλες ενημερωτικές ή σατυρικές εκπομπές που

μεταδόθηκαν την πρώτη εβδομάδα μετά τα γεγονότα. Αντίστροφα, αφού προβλήθηκαν τα παραπάνω

δελτία και οι σχετικές εκπομπές, επίμαχα αποσπάσματα τους, μονταρισμένα ή μη, βρέθηκαν ανάμεσα

στα βίντεο του Youtube.


Στην έρευνα μας αναλύσαμε 12 βίντεο τα οποία δημιουργήθηκαν από μαθητές ηλικίας 14-18

ετών, σύμφωνα πάντα με τα στοιχεία του προβάλλονται στο προφίλ των δημιουργών. Η διάρκειά τους

κυμαίνεται από 1 μέχρι 4 λεπτά και τα περισσότερα από αυτά δημοσιεύτηκαν στο Youtube την 8η

Δεκεμβρίου 2008, δηλαδή, δύο μέρες μετά τη δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου. Στον

παρακάτω πίνακα, εκτός από την ημερομηνία και την ηλικία του δημιουργού, φαίνεται το ψευδώνυμο

που χρησιμοποιεί αλλά και ο τίτλος που έχει δώσει στο βίντεό του.

A ΟΝΟΜΑΣΙΑ

ΒΙΝΤΕΟ ΨΕΥΔΩΝΥΜΟ ΗΛΙΚΙΑ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ

1 alexis ke

mpatsoi WiseStc 16 09/12/2008


m/watch?v=j2DxSvCkhl

E

2

GIA TO

15XRONO POU

DOLOFONHSA

N

albaagainstall 17 08/12/2008


m/watch?v=vnldhUN23

Gw

3

MATOMENH

KARDIA ENA

TRAGOUDI

GIA TON

ALEXANDR

leonpep 15 13/13/2008


m/watch?v=LGQ6abCqje

M

4 tragoudi gia ton

alexi rasostasos 17 08/12/2008


m/watch?v=7GRqqvOlSs

k&feature=related

5 H arxh kai to

telos pikapu94 15 10/12/2008


m/watch?v=GZVYy0CjX

KY

6

αλέξης

γρηγορόπουλος

-φόρος τιμής

για ένα παιδί

που πέθανε

άδικα

asongforyou96 15 08/12/2008 http://www.youtube.co

m/watch?v=cBsaiGLld0g

7

ALEXIS

GRIGOROPOU

LOS AND

GREECE-

GIRIZO TIS

PLATES MOU

STO MELLON

youCANbringC

HANGE 16 07/01/2009


m/watch?v=FMPZb2bPA

b4

8 epistolh

summathitwn

tou alex

youCANbringC

HANGE 16 09/01/2008


m/watch?v=5wGzhLSrb

Uc&feature=related




Μάρτιος 2009

59

Όσον άφορα στο περιεχόμενο, χωρίσαμε τα βίντεο που αναλύθηκαν σε 5 κατηγορίες. Σε κάθε

μία από αυτές θέσαμε διαφορετικά κριτήρια για την ανάλυσή τους, ανάλογα με το είδος τους. Σε

γενικές γραμμές, παρατηρήσαμε τα χρώματα που χρησιμοποιήθηκαν από τους δημιουργούς είτε του

φόντου, είτε της γραμματοσειράς, το περιεχόμενο του κειμένου όπου υπήρχε, καθώς και το είδος της

μουσικής και των εικόνων που επιλέχθηκαν.


Ξεκινώντας αξίζει να επισημάνουμε ότι μόνο δύο από τα παραπάνω βίντεο έχουν δημιουργηθεί

από κορίτσια και ένα από αυτά φαίνεται να εκπροσωπεί ολόκληρο σχολείο. Επίσης, ενδιαφέρον

παρουσιάζει το γεγονός ότι το 50% των δημιουργών εγγράφηκαν στο Youtube την ίδια μέρα που

δημοσίευσαν το σχετικό με τη δολοφονία βίντεο το οποίο είναι και το μοναδικό που έχουν «ανεβάσει»

μέχρι στιγμής. Χαρακτηριστικά είναι και τα σχόλια ενός 15χρονου κοριτσιού που εμφανίζονται κάτω

από το ψευδώνυμό του: «Είμαι οργισμένη και στενοχωρημένη απ’ όλη την ιστορία. Έφτιαξα λοιπόν

αυτό το βίντεο. Δεν με νοιάζει αν θα το δει πολύς κόσμος. Απλά πιστεύω ότι ο καθένας θα μπορούσε

να είναι στη θέση του.»

Οι 5 κατηγορίες στις οποίες κατατάξαμε τα βίντεο είναι οι εξής:

1) Αυτούσια αποσπάσματα τηλεοπτικών εκπομπών, ή δημιουργίες βίντεο που στηρίζονται σε μοντάζ

αποσπασμάτων από ειδήσεις και εκπομπές που έχουν προβληθεί στην τηλεόραση. Σε αυτή την

κατηγορία είναι μικρό το ποσοστό των δημιουργών στις ηλικίες που μελετάμε, καθώς οι περισσότεροι

από αυτούς προτίμησαν να δημιουργήσουν τα δικά τους προσωπικά βίντεο. Παρόλα αυτά, τα βίντεο

grigoropoulou

9 για τον Αλέξη

από Μύκονο Nikos7865 18 11/12/2008


m/watch?v=aZTV8ta8l7

M

10

ΜΙΑ ΚΟΡΔΕΛΑ

ΓΙΑ ΤΟΝ

ΑΛΕΞΗ

myspaceleni 17 10/12/2008


m/watch?v=ZyKTTurF3k

s

11

ALEXANDROS

GROGOROPO

ULOS (R.I.P.)

Hondamaniac18 16 9/12/2008


m/watch?v=DeHkWR7I

uak&feature=related

12

ALEXANDROS

GROGOROPO

ULOS (R.I.P.)

exarchia

athens…oi

antidrasis

aliceclairvoyanc

e 18 08/12/2008


m/watch?v=aXZDs2uzLu

w&feature=related




Μάρτιος 2009

60

που υπερισχύουν προβάλλουν αποσπάσματα από δελτία ειδήσεων με «άστοχες» δηλώσεις πολιτικών,

το βίντεο της δολοφονίας μέσα από το δελτίο του MEGA όπου σύμφωνα με το δημιουργό προβλήθηκε

αλλοιωμένο, και τέλος αποσπάσματα από τις σατυρικές εκπομπές «Αλ Τσαντίρι Νιους» και «Ράδιο

Αρβύλα».

2) Ερασιτεχνικά βίντεο κυρίως από κάμερα κινητού

τηλεφώνου, με θέματα από τη δολοφονία, τις πορείες, τα

επεισόδια, τις συμπλοκές με τους αστυνομικούς, τις

διάφορες συναυλίες που έγιναν, όπως και από τις

εκδηλώσεις διαμαρτυρίας των μαθητών από κάθε γωνιά

της Ελλάδας. Εντυπωσιακό είναι το βίντεο από το

γυμνάσιο της Μυκόνου όπου οι μαθητές έχουν ξαπλώσει

στο προαύλιο του σχολείου τους σχηματίζοντας με τα

σώματά τους το όνομα Α-Λ-Ε-Ξ-Η-Σ. Κατά τον ομιλητή,

συμβολίζουν τους νεκρούς.

3) Τραγούδια γραμμένα για τον Αλέξη και τον άδικο χαμό του σε διάφορους ρυθμούς και με

διαφορετικό τρόπο παρουσίασης. Σε κάποιο βίντεο εμφανίζεται ένα 17χρονο παιδί να τραγουδά με τη

συνοδεία της κιθάρας του στο δωμάτιό του, μια μπαλάντα αφιερωμένη στον Αλέξη. Σε άλλο φαίνονται

μόνο οι στίχοι ενός τραγουδιού σε μαύρο φόντο με μουσική επένδυση, γραμμένοι από έναν

δεκαπεντάχρονο. Παρακάτω αναφέρονται μερικοί από αυτούς:

ΦΙΛΕ ΜΟΥ ΑΛΕΞΗ ΔΕΝ ΜΕ ΞΕΡΕΙΣ ΜΑ ΣΕ ΞΕΡΩ

ΕΜΑΘΑ ΓΙΑ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΣΟΥ ΚΑΙ ΥΠΟΦΕΡΩ

ΓΙΑ ΝΑ ΣΥΣΤΗΘΟΥΜΕ ΜΕ ΛΕΝΕ ΠΕΠΛΗ ΛΕΩΝΙΔΑ

ΜΑΚΑΡΙ ΝΑ ΗΜΟΥΝ ΕΚΕΙ ΜΕ ΜΙΑ ΑΣΠΙΔΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΚΟΨΩ ΤΗ ΣΦΑΙΡΑ

ΠΟΥ ΠΕΤΥΧΕ ΚΑΡΔΙΑ ΑΝΤΙ ΓΙΑ ΑΕΡΑ

ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΣΟΥ ΣΕ ΚΟΙΤΟΥΣΑΝ ΔΙΧΩΣ ΝΑ ΞΕΡΟΥΝ ΤΙ ΝΑ ΚΑΝΟΥΝ

ΕΒΛΕΠΑΝ ΣΙΓΑ ΣΙΓΑ ΤΟ ΦΙΛΟ ΤΟΥΣ ΝΑ ΧΑΝΟΥΝ

…

ΑΛΛΟΙ ΚΛΑΙΝΕ, ΤΡΕΧΟΥΝ ΚΑΙ ΣΠΑΝΕ ΤΟΙΧΟΥΣ

ΕΓΩ ΚΡΥΒΩ ΤΟΝ ΠΟΝΟ ΜΟΥ ΣΤΟΥΣ ΣΤΙΧΟΥΣ

…

ΑΛΕΞΗ Ο ΘΕΟΣ ΝΑ ΑΝΑΠΑΥΣΕΙ ΤΗΝ ΨΥΧΟΥΛΑ ΣΟΥ

Σ’ ένα τρίτο ακούγεται ένα καυστικό χιπ-χοπ τραγούδι που υποτίθεται ότι λέει ο ειδικός φρουρός που

σκότωσε τον Αλέξη, «…μ’ αρέσει η εξουσία έτσι είναι η αστυνομία, με προκάλεσε ο μικρός κι έτσι έχει η

ιστορία…» Ταυτόχρονα παρουσιάζονται φωτογραφίες από προσωπικές στιγμές του Αλέξη οι οποίες

είναι περίπου δέκα στον αριθμό και επαναλαμβάνονται σε όλα τα σχετικά βίντεο, φωτογραφίες από τη

σύλληψη του ειδικού φρουρού και τέλος από τα επεισόδια που έγιναν μετά το θάνατό του.




Μάρτιος 2009

61

4) Βίντεο με ανακοινώσεις για τις κινητοποιήσεις (π.χ. αύριο όλοι αποχή από τα μαθήματα, ή αύριο

όλοι στην πορεία…) ή βίντεο που προτείνουν τρόπους για να εκδηλώσουν οι μαθητές τη διαμαρτυρία

τους με ιδιαίτερο τρόπο. Στα περισσότερα από αυτά το φόντο είναι

μαύρο και τα γράμματα λευκά ή κόκκινα. Ένα παράδειγμα είναι το

βίντεο «Μια κορδέλα για τον Αλέξη» όπου ένα κορίτσι προτρέπει τους

συμμαθητές του σε όλη την Ελλάδα να βάλουν μια μαύρη κορδέλα

στις τσάντες ή στα ρούχα τους για να δείξουν «την υποστήριξή τους

στον τον άδικο χαμό του Αλέξη» όπως γράφει. Στο βίντεο

παρουσιάζονται και σχετικές φωτογραφίες με μαύρα κορδελάκια

όπως αυτό της εικόνας, ή φωτογραφίες με κορδελάκια καρφιτσωμένα

σε τσάντες και μπλούζες για να φανεί ακριβώς ο τρόπος με τον οποίο

πρέπει να τοποθετηθούν.

5) Βίντεο με συνδυασμό μουσικής, κειμένου και φωτογραφιών. Αυτή είναι και η

πιο διαδεδομένη κατηγορία στις ηλικίες που μελετάμε. Πάντα σε μαύρο φόντο,

(μόνο ένα συναντήσαμε σε γαλάζιο), με άσπρα ή κόκκινα γράμματα, άλλοτε

κεφαλαία και άλλοτε μικρά, με ελληνικούς ή λατινικούς χαρακτήρες, τα παιδιά

εκφράζουν το καθένα με το δικό του τρόπο την αγανάκτηση προς την αστυνομία,

το κράτος και την κοινωνία ή τη θλίψη και την απογοήτευση που αισθάνονται με

το θάνατο του Αλέξη Γρηγορόπουλου. Κάποια από τα βίντεο συνδυάζουν μόνο

κείμενο με μουσική, ή μόνο φωτογραφίες με μουσική.

Στα πιο «σκληρά» θα λέγαμε βίντεο που απευθύνονται στην αστυνομία με υβριστικά κάποιες

φορές σχόλια, η γραμματοσειρά είναι συνήθως κόκκινη και η μουσική από την οποία συνοδεύονται

είναι ροκ μουσική ή χιπ-χοπ. Οι φωτογραφίες που παρεμβάλλονται προέρχονται κυρίως από τα

επεισόδια και συγκεκριμένα από αστυνομικούς που φέρονται βίαια σε διαδηλωτές, ή κουκουλοφόρους

που σπάνε και καίνε καταστήματα. Πολύ συχνά εμφανίζονται και οι αφίσες που κυκλοφόρησαν όπως

αυτή με την αστυνομία που «εκτελεί το καθήκον της».

Στα πιο «ρομαντικά» που απευθύνονται στον Αλέξανδρο τον οποίο αποκαλούν φίλο και του

στέλνουν μηνύματα συμπαράστασης και επιδοκιμασίας, η γραμματοσειρά είναι συνήθως λευκή, με

μικρούς χαρακτήρες και κάποιες φορές καλλιγραφική. Η μουσική από την οποία συνοδεύονται είναι

κυρίως ελληνικές ή ξένες μπαλάντες. Επίσης οι φωτογραφίες είναι προσωπικές του Αλέξανδρου από

αυτές που κυκλοφορούν ευρέως στο διαδίκτυο.

Τέλος πολλά από τα βίντεο απευθύνονται στους γονείς και την κοινωνία γενικότερα και

καταδικάζουν τον υπερκαταναλωτισμό, τη «γκλαμουριά», το ψέμα, την υποκρισία και την απάθεια

των ενηλίκων. Συνοδεύονται από τραγούδια όπως το «Γυρίζω τις πλάτες μου στο μέλλον» των

αδελφών Κατσιμίχα, καθώς και από φωτογραφίες όχι μόνο του Αλέξη και των επεισοδίων, αλλά και

των πολιτικών αρχηγών όλων των κομμάτων, των εκκλησιαστικών φορέων, του κ. Κούγια και άλλων

τηλεοπτικών προσώπων μπλεγμένων σε σκάνδαλα.

Στην ίδια κατηγορία ανήκει και το βίντεο που παρουσιάζει τη γνωστή επιστολή των

συμμαθητών του Αλέξη Γρηγορόπουλου, « ΘΕΛΟΥΜΕ ΕΝΑΝ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΚΟΣΜΟ! ΒΟΗΘΗΣΤΕ

ΜΑΣ! Δεν είμαστε τρομοκράτες, κουκουλοφόροι, γνωστοί- άγνωστοι. ΕΙΜΑΣΤΕ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΣΑΣ…».

Πέρα από τα κείμενα που έχουν γράψει τα ίδια τα παιδιά, σε κάποια βίντεο παρουσιάζονται

αποκόμματα από εφημερίδες ή λόγια δημοσιογράφων και ανθρώπων που ήταν μάρτυρες της




Μάρτιος 2009

62

δολοφονίας μέσα σε εισαγωγικά. Το αποτέλεσμα είναι ένα χρονικό της δολοφονίας και των

αντιδράσεων που ακολούθησαν όπως παρουσιάστηκαν από τα ΜΜΕ.

Γενικότερα οι μαθητές στα βίντεο που δημιουργούν προσπαθούν να διαχωρίσουν τη θέση τους

από τους κουκουλοφόρους με μηνύματα όπως «Οι Χούλιγκανς έψαχναν αφορμή για να κάνουν την

Ελλάδα Βαγδάτη» ή «Όσοι τον τίμησαν πραγματικά έκαναν διαδηλώσεις χωρίς να κάνουν ζημιές,

χωρίς να καταστρέψουν τίποτα». Κάποιοι βέβαια είχαν διαφορετική άποψη, «Όσο τσαλαπατάνε τα

όνειρά μας εμείς θα αντιδράμε, θα φωνάζουμε, θα σπάμε, θα τους κοιτάμε κατάμουτρα και θα τους

φτύνουμε…ευτυχώς…».

Όσον αφορά στο κείμενο, σε γενικές γραμμές επαναλαμβάνεται το αρκτικόλεξο R.I.P. το οποίο

εμφανίζεται ακόμα και στους τίτλους μερικών βίντεο. Χαρακτηριστικό είναι ότι σε όλα τα βίντεο

υπερτονίζεται η λέξη ΠΑΙΔΙ κάνοντας την πράξη του αστυνομικού να φαίνεται ακόμα πιο τερατώδης

και αποκρουστική. Είναι πάντα γραμμένη με κεφαλαία γράμματα όπως και οποιαδήποτε άλλη λέξη η

φράση που θέλει ο δημιουργός να τονίσει. Όταν χρησιμοποιούνται άνω του ενός χρώματος στο

κείμενο, αυτές οι λέξεις ή φράσεις, εκτός από τους κεφαλαίους χαρακτήρες με τους οποίους είναι

γραμμένες, έχουν συνήθως κόκκινο χρώμα και επιπλέον μεγαλύτερο μέγεθος από το υπόλοιπο κείμενο.


Όλα τα σχετικά με τη δολοφονία βίντεο που «ανέβηκαν» στο Youtube έχουν παιχτεί χιλιάδες

φορές σύμφωνα με τους αριθμούς που εμφανίζονται κάτω από το καθένα, επιβεβαιώνοντας τη δύναμη

του συγκεκριμένου μέσου και τη μεγάλη σημασία που είχε το γεγονός για τους δημιουργούς αλλά και

τους υπόλοιπους χρήστες.

Μέσα από αυτά τα βίντεο παιδιά απ’ όλη την Ελλάδα και όχι μόνο, βρήκαν την ευκαιρία να

εκφράσουν «τον πόνο, τη θλίψη και την οργή τους» όπως χαρακτηριστικά γράφουν, στους

εκατοντάδες χρήστες που παρακολούθησαν και παρακολουθούν ακόμα και σήμερα τις δημιουργίες

τους. Καταδίκασαν τα κακώς κείμενα της κοινωνίας στην οποία ζουν, ρίχνοντας το φταίξιμο στην

αστυνομία, την πολιτεία, αλλά ακόμα και στις ίδιες τις οικογένειές τους. Έστειλαν ευχές στον

«αδικοχαμένο» συνομήλικο τους και προσπάθησαν όσο μπορούσαν, να αφυπνίσουν τις συνειδήσεις

των ενηλίκων με τη μορφή και το περιεχόμενο των βίντεο που δημιούργησαν.

Κάποια από αυτά τα παιδιά κατέβηκαν και στις πορείες και ήταν παρόντα στα επεισόδια, ενώ κάποια

άλλα-τα περισσότερα-λόγω γεωγραφικής θέσης, απαγόρευσης από τους γονείς ή δικής τους

ιδεολογίας, αρκέστηκαν σ’ αυτό το μέσο. Άλλα για να «ξεθυμάνουν» και άλλα για να δώσουν απλά το

δικό τους στίγμα.




Μάρτιος 2009

63

2.7 Facebook

Η επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων από πρόσωπο με πρόσωπο έγινε εξ αποστάσεως

επικοινωνία, έγινε διαμεσολαβημένη επικοινωνία και πραγματοποιείται σήμερα κυρίως μέσω των Νέων

Τεχνολογιών. Η εφηβεία είναι περίοδος που οι νέοι αναζητούν την ταυτότητά τους και αφιερώνουν

περισσότερο χρόνο σε πρακτικές και δραστηριότητες έξω από το σπίτι και το σχολείο. Οι έφηβοι

ανήκουν περισσότερο στους συνομηλίκους τους παρά στο οικογενειακό περιβάλλον τους. Με δεδομένο

ότι γνωστικά οι νέοι 12-18 ετών είναι σε θέση να κατανοήσουν τις τεχνολογικές εξελίξεις Εφηβεία,

Επικοινωνία και Νέες Τεχνολογίες συνδέονται άρρηκτα μεταξύ τους και χαρακτηρίζουν την ψηφιακή

γενιά. Οι δικτυακοί χώροι κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν τα νέα επικοινωνιακά περιβάλλοντα των

εφήβων, τα οποία χαρακτηρίζονται και ως η κουλτούρα των νέων.

2.7.1 Στόχοι της έρευνας

Σκοπός μας και ερώτημα σε αυτή την έρευνα ήταν να δούμε αν όντως οι νέοι χρησιμοποίησαν

το κοινωνικό δίκτυο του facebook για να ανταλλάξουν απόψεις σχετικά με το γεγονός της δολοφονίας

του Αλέξη Γρηγορόπουλου και αν αυτό υπήρξε ένα μέσο το οποίο χρησιμοποίησε η νεολαία για να

οργανωθεί και να διαδηλώσει. Θελήσαμε να εξετάσουμε ποσοτικά κυρίως τον όγκο των μηνυμάτων

που οι νέοι αντάλλαξαν για να κατανοήσουμε έτσι το μέγεθος που μπορεί να λάβει η επικοινωνία μέσα

από ένα κοινωνικό δίκτυο όπως το facebook.


Η μεθοδολογία που ακολουθήσαμε υπαγορεύτηκε από τους ερευνητικούς μας σκοπούς.

Περισσότερα από 80 γκρουπ από διάφορες χώρες (Ελλάδα, Τουρκία, Ιταλία, Αγγλία, Σερβία,

Αυστραλία, Ισπανία) δημιουργήθηκαν στο σύγχρονο αυτό κοινωνικό δίκτυο του Facebook με θέμα τη

δολοφονία του 16χρόνου Αλέξη Γρηγορόπουλου αλλά και τα γεγονότα που ακολούθησαν.

Περισσότεροι από 150.000 άνθρωποι δίνουν «παρών» διαμαρτυρίας μέσα από αυτά τα γκρουπ.

Αναζητήσαμε λοιπόν όλα αυτά τα γκρουπ βάζοντας στο πεδίο αναζήτησης της σελίδας μας

στο facebook το ονοματεπώνυμο του 16χρονου στα ελληνικά και στα λατινικά καθώς επίσης και μόνο

το όνομα του πάλι και στις δύο γλώσσες. (Όταν δοκιμάσαμε να βάλουμε και μόνο το επώνυμο του

πέσαμε σε πολλές συνωνυμίες που δεν είχαν καμία σχέση με τον Αλέξη.) (Βλέπε Παράρτημα Δ).

Με τον τρόπο αυτό είχαμε στα συνολικά αποτελέσματα 89 διαφορετικά γκρουπ. Από αυτά

επιλέξαμε τα 82 για την ανάλυση μας διότι τα υπόλοιπα 15 δεν είχαν σχέση με τον Αλέξη

Γρηγορόπουλο (π.χ. συνωνυμίες).

Για την ερευνά μας επιχειρήσαμε να συγκεντρώσουμε ποσοτικά δεδομένα όπως, όνομα

γκρουπ, είδος, πλήθος μελών, χώρα, συνολικά σχόλια. Στην συνέχεια ελέγξαμε την ημερομηνία

δημιουργίας των γκρουπ προσέχοντας να είναι μέσα στα επιθυμητά χρονικά περιθώρια για την έρευνα

μας δηλαδή να έχουν δημιουργηθεί μέχρι και τις 24 Δεκεμβρίου. Επειδή η ημερομηνία δεν φαίνεται στα

στοιχεία του γκρουπ υποθέσαμε ότι η ημερομηνία δημιουργίας των γκρουπ συμπίπτει με αυτή της

πρώτης καταχώρησης στο wall (κοινόχρηστος χώρος του προφίλ του γκρουπ όπου το κάθε μέλος έχει

δικαίωμα να γράψει ότι θέλει) του κάθε γκρουπ.




Μάρτιος 2009

64

Η ανάλυση του υλικού μας έγινε με την βοήθεια του προγράμματος excel και την δημιουργία

πινάκων από όπου και προέκυψαν οι γραφικές αναπαραστάσεις που παρατίθενται στην συνέχεια.

Κάναμε δηλαδή ποσοτική - στατιστική ανάλυση.

Στον πίνακα που δημιουργήσαμε καταχωρήσαμε το όνομα του γκρουπ, τον αριθμό

εγγεγραμμένων χρηστών σε αυτό, την χώρα προέλευσης του, το είδος του, την ημερομηνία δημιουργίας

της πρώτης καταχώρησης στο wall του γκρουπ, τον αριθμό των συνολικών καταχωρήσεων στο wall,

των αριθμό των θεμάτων που τέθηκαν προς συζήτηση και τέλος το σύνολο των καταχωρήσεων το

διάστημα 06/12-24/12. (Βλέπε πίνακα 19 στο παράρτημα Α).


Η ποσοτική έρευνα έδειξε ότι δημιουργήθηκαν ομάδες από χρήστες όχι μόνο με Ελληνικό

προφίλ αλλά και από το εξωτερικό (Πίνακας 1).

Πίνακας 1. Χώρες χρηστών που δημιούργησαν ομάδες

Χώρες χρηστών Πλήθος Ποσοστό

Ελλάδα 55 67%

Εξωτερικό 27 33%

Όπως φαίνεται από τον παραπάνω πίνακα, το ποσοστό των ομάδων του εξωτερικού

ανέρχεται στο 33% του συνόλου, στοιχείο που δείχνει τις διαστάσεις που πήραν τα συγκεκριμένα

γεγονότα.

Κάθε ομάδα που δημιουργείται στο Facebook εντάσσεται από το δημιουργό της σε κάποιο από

τα προκαθορισμένα είδη που παρέχει η εφαρμογή. Καταγράψαμε 12 διαφορετικά είδη ομάδων, οι

οποίες δημιουργήθηκαν σχετικά με τον Αλέξη Γρηγορόπουλο. (Πίνακας 2)




Μάρτιος 2009

65

Πίνακας 2.. Είδη ομάδων

Χώρες χρηστών Πλήθος

ΟΜΑΔΕΣ ΦΟΙΤΗΤΩΝ/ΜΑΘΗΤΩΝ 16

ΤΡΕΧΟΝΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ 16

ΠΕΠΟΙΘΗΣΕΙΣ 15

ΠΟΛΙΤΙΚΗ 14

ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ 11

ΦΙΛΟΙ 3

ΙΣΤΟΡΙΑ 2

ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ 1

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ 1

ΚΑΤΟΙΚΙΔΙΑ 1

ΚΟΙΝΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ 1

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ

1

Η ερευνά μας περιορίστηκε στο διάστημα 6/12-24/12/2008. Η δημιουργία των ομάδων από

Ελλάδα και εξωτερικό έγινε σχεδόν ολοκληρωτικά σε αυτό το διάστημα.

Πίνακας 3. Πλήθος ομάδων που δημιουργήθηκαν |

στο διάστημα 6/12-24/12/2008

Χρονικό διάστημα Πλήθος Ποσοστό

6/12-24/12/2008 80 98%

24/12/2008 και μετά 2 2%




Μάρτιος 2009

66

Η κινητοποίηση για ενημέρωση, πληροφόρηση, επικοινωνία για το χρονικό διάστημα, το οποίο

μελετάμε ήταν εκρηκτική αφού σχεδόν όλο το πλήθος των ομάδων δημιουργήθηκε στο συγκεκριμένο

διάστημα.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το πλήθος των ομάδων που δέχτηκαν τα πρώτα σχόλια ανά ημέρα

μέσα στο διάστημα που έγινε η έρευνα. (Πίνακας 4). Πρέπει να διευκρινιστεί ότι δεν δίνεται η

δυνατότητα να εντοπιστεί η ακριβής ημερομηνία δημιουργίας μιας ομάδας στο Facebook. Ευνόητο είναι

ότι από τη στιγμή που μια ομάδα δέχεται σχόλια, έχει προηγηθεί η δημιουργία της.

Πίνακας 4. Πλήθος ομάδων ανά ημέρα που δέχτηκαν τα

πρώτα σχόλια στο χρονικό διάστημα 6/12-24/12/2008

Ημέρα Πλήθος ομάδων

8/12 12

9/12 16

10/12 9

11/12 4

12/12 6

13/12 5

14/12 3

15/12 1

16/12 3

18/12 1

19/12 2

20/12 1




Μάρτιος 2009

67

Είναι εμφανές από το παραπάνω γράφημα ότι αρκετές ομάδες δημιουργήθηκαν και δέχτηκαν

τα πρώτα σχόλια τις αμέσως επόμενες μέρες μετά τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου.

Η ποσοτική έρευνα έδειξε ότι άμεση ήταν η επικοινωνία μεταξύ των χρηστών αφού η

πλειονότητα των σχολίων που δέχτηκαν οι ομάδες αυτές, έγιναν σε ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό στο

συγκεκριμένο διάστημα. (Πίνακας 5).

Πίνακας 5.Ποσοστό σχολίων (στο διάστημα 6/12-24/12/2008)

Πλήθος ομάδων Ποσοστό σχολίων (στο διάστημα 6/12-24/12/2008)

35 100%

16 90%-99%

10 80%-89%

7 20%-79%

15 0-19%

Πλήθος ομάδων ανά ημέρα που δέχτηκαν τα πρώτα σχόλια στο χρονικό διάστημα 6/12-24/12/2008

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

8/12/2009

9/12/2009

10/12/2009

11/12/2009

12/12/2009

13/12/2009

14/12/2009

15/12/2009

16/12/2009

17/12/2009

18/12/2009

19/12/2009

20/12/2009

ΠΛΗΘΟΣ




Μάρτιος 2009

68

Σε 35 ομάδες όλες οι εγγραφές των σχολίων έγιναν μέσα στην χρονική περίοδο που εξετάζουμε

και σε άλλες 16 ομάδες το ποσοστό διακυμάνθηκε μεταξύ 90%-99%.

Από την επεξεργασία των δεδομένων προέκυψε ότι μεγάλη ήταν η κινητοποίηση των φοιτητών

/ μαθητών μέσω του Facebook, αφού μεγάλο ήταν το πλήθος των ομάδων που δημιουργήθηκαν τόσο

σε Ελλάδα όσο και στο Εξωτερικό (Τουρκία, Γαλλία, Ιταλία, Σερβία, Αγγλία, Αυστραλία, Ισπανία)

(Πίνακας 6).

Πίνακας 6. Πλήθος ομάδων Φοιτητών/Μαθητών ανά χώρα

Χώρα Πλήθος ομάδων Φοιτητών/Μαθητών

Ελλάδα 9

Εξωτερικό 7

Η ποσοτική έρευνα έδειξε ότι οι νέοι (φοιτητές/μαθητές) χρησιμοποίησαν τους δικτυακούς

χώρους κοινωνικής δικτύωσης. Σε 100% ανέρχεται το ποσοστό των σχολίων που δέχτηκαν 6 από τις

16 ομάδες Φοιτητών/Μαθητών στο διάστημα 6/12-24/12/2008. Σε άλλες 6 ομάδες το ποσοστό

κυμάνθηκε από 80%-99%. (Πίνακας 7).

Πίνακας 7. Ποσοστό σχολίων ομάδων Φοιτητών/Μαθητών

(στο διάστημα 6/12-24/12/2008)

Πλήθος ομάδων

Φοιτητών/Μαθητών

Ποσοστό σχολίων

(στο διάστημα 6/12-24/12/2008)

6 100%

6 80%-99%

4 0-80%

Τέλος ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι ομάδες που ανήκουν στην κατηγορία ΦΙΛΟΙ.

Σε μία από τις τρεις ομάδες που δημιουργήθηκαν και συγκεκριμένα στη ομάδα ALEXANDROS

GRIGOROPOULOS (R.I.P.), ο αριθμός των σχολίων ανήλθε στο συγκεκριμένο διάστημα σε 9.944 -μέχρι

σήμερα έχουν γίνει συνολικά 10.554 σχόλια- δηλαδή σε ποσοστό 94%. (Πίνακας 8)




Μάρτιος 2009

69

Πίνακας 8.Ποσοστό σχολίων ομάδων ΦΙΛΟΙ

(στο διάστημα 6/12-24/12/2008)

Πλήθος ομάδων ΦΙΛΟΙ Ποσοστό σχολίων

(στο διάστημα 6/12-24/12/2008)

1 100%

1 80%-99%

1 0-80%


Είναι εμφανές από την παραπάνω ανάλυση ότι οι νέοι χρησιμοποίησαν το facebook για να

επικοινωνήσουν, να εκφράσουν την οργή τους αλλά και για να οργανώσουν τις διαδηλώσεις τους.

Το facebook χρησιμοποιήθηκε από τα παιδιά για να επικοινωνήσουν μεταξύ τους σε διεθνή

κλίμακα, αφού το γεγονός αυτό ήταν αφορμή να ξεκινήσουν πολλά γκρουπ σε διάφορες χώρες του

κόσμου.

Από την ποσοτική ανάλυση των στοιχείων που συλλέξαμε από την συγκεκριμένη πηγή

προέκυψε ότι οι νέοι στο διάστημα 06/12-24/12 αντάλλαξαν σχεδόν 13000 μηνύματα μέσω του wall του

facebook. Το αξιοθαύμαστο όμως δεν είναι κατά την άποψη μας μόνο ο πολύ μεγάλος όγκος

μηνυμάτων αλλά και το περιεχόμενο αυτών.

Τα μηνύματα που κυκλοφόρησαν ήταν κυρίως μηνύματα οργής από νέους ανθρώπους,

μηνύματα προτρεπτικά για εξέγερση και αντίσταση στις αρχές και την αστυνομία. Μέσα από τα

σχόλια και τις συζητήσεις των νέων φαίνεται ότι αποζητούσαν καιρό την ευκαιρία να ξεσηκωθούν και

να εναντιωθούν στην κοινωνία και το κράτος που τους «σκοτώνει» καθημερινά.

Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια ενός παιδιού από την σχολή Μωραίτη:

«

Sotiris Gotsis (Moraitis School) wrote

at 1:59pm on December 7th, 2008

Pou einai i dimokratia?? mono afto exw na pw

Odini kai orgi gia ton aderfo mas pou xathke noris kai adika!!

»




Μάρτιος 2009

70

Ωστόσο, τα μηνύματα είναι μοιρασμένα ανάμεσα στη δικαιολογημένη αγανάκτηση για τον

άδικο χαμό του νεαρού παιδιού και στην αδικαιολόγητη κατά πολλούς βία, η οποία- όπως αναφέρουν-

στρέφεται εναντίον των περιουσιών αθώων πολιτών.

Τα blogs και το facebook ήταν ο καλύτερος τρόπος για να μπορέσουν εκατοντάδες χιλιάδων

νέοι να επικοινωνήσουν σε πραγματικό χρόνο σε κλίμακα παγκόσμια. Τα groups που δημιουργήθηκαν

ανά τον κόσμο μας δείχνουν ότι ένα μεμονωμένο επεισόδιο στο κέντρο της Αθήνας πυροδότησε ένα

απίστευτο μηχανισμό διαδηλώσεων και εξέγερσης σε πολλές χώρες του κόσμου.

Βλέπουμε ότι οι νέοι χρησιμοποίησαν αυτά τα σύγχρονα «εργαλεία» για να εκφράσουν

πολιτικές απόψεις και μηνύματα.

Φάνηκε ότι τα αποτελέσματα της χρήσης των social media ήταν σαρωτικά και σίγουρα πιο

ισχυρά από την δύναμη μιας μολότοφ.

Τέλος το απίστευτο είναι ότι σήμερα σχεδόν 3 μήνες μετά από την δολοφονία του Αλέξη πολλά

σχόλια, συζητήσεις και group από το facebook έχουν μυστηριωδώς διαγραφεί.




Μάρτιος 2009

71

2.8 Το νέο επικοινωνιακό τοπίο

2.8.1 Γενικά συμπεράσματα

Αν και το υλικό που επεξεργαστήκαμε είναι τελείως αποσπασματικό και δεν μπορεί σε καμία

περίπτωση να αναδείξει το μέγεθος του πληροφοριακού πολέμου ανάμεσα στα παραδοσιακά

ΜΜΕ(τηλεόραση, εφημερίδες) και στα μέσα επικοινωνίας των πολιτών(κινητά τηλέφωνα, διαδίκτυο),

την καθοριστική σημασία του για τη διαμόρφωση του μελλοντικού επικοινωνιακού τοπίου, αλλά και

τη θέση των παιδιών και των νέων μέσα σε αυτό, τα συμπεράσματα που προκύπτουν από τη

διερεύνησή μας είναι τα εξής:

Η τηλεόραση βρέθηκε απροετοίμαστη και σχεδόν αμήχανη, όχι τόσο στην προσπάθειά της να

καλύψει την δολοφονία ενός μαθητή από αστυνομικό και την κοινωνική έκρηξη που

ακολούθησε, αλλά στην προσπάθειά της να αντιμετωπίσει το συλλογικό έλεγχο της

κατασκευασμένης πραγματικότητας που παρουσίαζε και τον πληροφοριακό πόλεμο που

δεχόταν από τους χρήστες των νέων μέσων. Την πρώτη ημέρα, καθώς οι μηχανισμοί του

ρεπορτάζ δε λειτούργησαν άμεσα, μεγάλο μέρος των δελτίων καλύφθηκε από σχολιασμούς στα

τηλεπαράθυρα αλλά και από υλικό που προερχόταν από το διαδίκτυο ή από κινητά

τηλέφωνα. Στη συνέχεια προέβαλλε μια γενικότερη εικόνα κοινωνικής αναταραχής με

επίκεντρο οργισμένα παιδιά και νέους και τους έδωσε το βήμα για να εκφράσουν όχι τόσο τα

συναισθήματά τους για τη δολοφονία του συμμαθητή τους από αστυνομικό, αλλά τη

γενικότερη κοινωνική δυσαρέσκεια για την οικονομική κρίση τα πολιτικά σκάνδαλα, τα θέματα

της παιδείας κ.λπ. Η εικόνα των παιδιών και των νέων που προβλήθηκε δεν θύμιζε σε τίποτα τα

«παιδιά θύματα» ή τα «παιδιά τέρατα» που αποτελούν απειλή για την κοινωνία και είναι

χαρακτηριστικά πρότυπα παιδιών πρωταγωνιστών σε δελτία ειδήσεων και ενημερωτικές

εκπομπές. Ο ρόλος τους ήταν ενεργητικός και η αντίδρασή τους με παραδοσιακούς(πορείες)

αλλά και με εναλλακτικούς τρόπους(μέσα από την τέχνη) παρουσιάστηκε απόλυτα

δικαιολογημένη μέσα στο ευρύτερο πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό πλαίσιο.

Εξίσου απροετοίμαστοι αλλά και αμήχανοι στην προσπάθειά τους να αποτυπώσουν άμεσα

τα γεγονότα μέσα στο νέο επικοινωνιακό τοπίο έδειξαν και οι συντάκτες της ηλεκτρονικής

έκδοσης της εφημερίδας «Ελευθεροτυπία», καθώς την πρώτη μέρα αναφέρθηκαν στο γεγονός

της δολοφονίας στην πρώτη σελίδα χρησιμοποιώντας ως το πηγή το βίντεο της δολοφονίας

από το Youtube, αλλά το ενδιαφέρον της εφημερίδας παρέμεινε εστιασμένο στο σκάνδαλο του

Βατοπεδίου. Τη δεύτερη μέρα έδωσαν έμφαση στο ρόλο της νεολαίας ως φορέα εξέγερσης,

αποτιμήθηκε ο ρόλος της αστυνομίας και συνδέθηκε το γεγονός με ανάλογα γεγονότα του

παρελθόντος. Τέλος την Τρίτη ημέρα η εφημερίδα έδωσε το πολιτικό της στίγμα καθώς

επιζητήθηκε η λύση της κρίσης έστω και με την ανατροπή του πολιτικού σκηνικού.

Από τη μελέτη εντύπων που γράφτηκαν από παιδιά του Δημοτικού προέκυψε πως τα ΜΜΕ και

κυρίως η τηλεόραση επηρεάζουν όχι μόνο τον τρόπο σκέψης αλλά και το λόγο των παιδιών,

καθώς στα κείμενά τους επαναλαμβάνονται αρκετά συχνά εκφράσεις που χρησιμοποιούνται

από ενήλικες στην τηλεόραση. Ένα άλλο στοιχείο που προέκυψε είναι πως οι κρίσεις που

συμβαίνουν πολύ κοντά τους και σε οικεία για τα αυτά περιβάλλοντα τα επηρεάζουν

συναισθηματικά, τους δημιουργούν λύπη αλλά και συναισθήματα ανασφάλειας.




Μάρτιος 2009

72

Η ευκολία που χειρίζονται τα παιδιά και οι νέοι τα κινητά τηλέφωνα ,αλλά και η πρόσβαση που

έχουν οι περισσότεροι σε αυτά, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο για την επικοινωνία, την

πληροφόρηση αλλά και την οργάνωση των μαθητικών κινητοποιήσεων. Βίντεο και

φωτογραφίες που τραβήχτηκαν με κινητά τηλέφωνα αποτέλεσαν πρωτογενές υλικό

πληροφόρησης, όχι μόνο για τα παραδοσιακά ΜΜΕ αλλά και για πολλές πλατφόρμες του

διαδικτύου. Χάρη στο ειδικό λογισμικό των κινητών τρίτης γενιάς που εξασφαλίζει πρόσβαση

στο διαδίκτυο, οι πληροφορίες αυτές έκαναν αδιαμεσολάβητες το γύρο του κόσμου σε

πραγματικό χρόνο.

Η σχέση Youtube και τηλεόρασης υπήρξε ιδιαίτερα στενή τις μέρες των κινητοποιήσεων καθώς

βίντεο που αναρτήθηκαν στο Youtube και έκαναν τα γεγονότα γνωστά σε παγκόσμια κλίμακα

(το βίντεο της δολοφονίας, βίντεο από τις κινητοποιήσεις κ.λπ.), προβλήθηκαν αργότερα από

την τηλεόραση, αλλά και αποσπάσματα από δελτία ειδήσεων και ενημερωτικές εκπομπές

αποτέλεσαν στη συνέχεια υλικό για βίντεο που αναρτήθηκαν στο Youtube. Νέοι/ες 14-18 ετών,

κυρίως αγόρια, που κατά 50% γράφτηκαν στο Youtube τις πρώτες μέρες μετά τη δολοφονία

για να αναρτήσουν ένα και μοναδικό μέχρι τώρα βίντεο, εκφράζουν τη θλίψη τους για τη

δολοφονία αλλά και την οργή τους απέναντι στην αστυνομία, τους γονείς τους, την πολιτεία

την κοινωνία ολόκληρη. Οι παραγωγές αυτές, που ενσωματώνουν δημιουργικά υλικό από τα

ΜΜΕ(αποσπάσματα από ειδήσεις, αποκόμματα από εφημερίδες), βίντεο, φωτογραφίες,

γραπτό κείμενο, τραγούδια, πειραματισμούς με γραμματοσειρές και τα χρώματα, προέρχονται,

κυρίως, από παιδιά που δεν είχαν τη δυνατότητα να συμμετέχουν στις κινητοποιήσεις και

επέλεξαν να δώσουν το στίγμα τους με αυτό τον τρόπο.

Τέλος μέσα από τις σελίδες του Facebook νέοι από όλο τον κόσμο είχαν την ευκαιρία να

επικοινωνήσουν, να εκφράσουν την οργή τους και να οργανώσουν τις κινητοποιήσεις τους

καθώς δημιουργήθηκαν πάνω από ογδόντα γκρουπ με αφορμή τη δολοφονία σε διάφορες

χώρες. Από τις συζητήσεις των νέων φαίνεται πως ζητούσαν εδώ και καιρό την αφορμή να

εναντιωθούν στο κράτος και την κοινωνία. Ωστόσο μέσα από τις ίδιες σελίδες, πέρα από την

οργή για τη δολοφονία αλλά και τη γενικότερη πολιτική κατάσταση, εκφράζεται και η

αγανάκτηση για την αδικαιολόγητη βία και τις καταστροφές που προκαλούνται στις περιουσίες

αθώων πολιτών. Εκείνο όμως που μας προκάλεσε μεγαλύτερη εντύπωση, ήταν η δυνατότητα

της αδιαμεσολάβητη μετάδοσης της είδησης να πυροδοτήσει μηχανισμούς ταυτόχρονης

αντίδρασης σε πολλές χώρες.

Τελειώνοντας θεωρούμε απαραίτητο να επισημάνουμε πως κατά τη διάρκεια του Δεκέμβρη του

2008 δίπλα στην «πραγματική πραγματικότητα», που ο καθένας μας τη βίωσε με το δικό του τρόπο και

την «κατασκευασμένη πραγματικότητα» των παραδοσιακών ΜΜΕ προστέθηκε μια άλλη

πραγματικότητα, εκείνη των μέσων επικοινωνίας των πολιτών που δε διεκδίκησε κανενός είδους

αντικειμενικότητα για τον εαυτό της και που παρόλα αυτά είχε τη δύναμη να πυροδοτήσει

μηχανισμούς αντίδρασης σε όλο τον κόσμο(Τσιμιτάκης, 2008). Η σχέση των μεγαλύτερων παιδιών

αλλά κυρίως των έφηβων και των νέων με αυτή τη νέα πραγματικότητα φαίνεται να είναι ουσιαστική

καθώς, δείχνουν πως είναι σε θέση να την κατανοήσουν αλλά και να τη διαχειριστούν.




Μάρτιος 2009

73

2.8.2 Προτάσεις για περαιτέρω έρευνα

Στο πλαίσιο της διερεύνησής μας, βρήκαμε έναν τεράστιο όγκο πληροφοριών σχετικό με το

θέμα μας και παρατηρήσαμε πως προέκυπταν ακόμη περισσότερα ερωτήματα κατά την επεξεργασία

αυτού του υλικού που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν σε μια περαιτέρω έρευνα.

Όσον αφορά την εικόνα των παιδιών που παρουσίασαν τα ΜΜΕ, θα άξιζε να διερευνήσουμε

την άποψη που έχουν τα ίδια τα παιδιά για τον εαυτό τους και κατά πόσο αυτή η άποψη ταυτίζεται με

την εικόνα που προβάλλεται από τα ΜΜΕ. Όσον αφορά τις μιντιακές παραγωγές των παιδιών και τις

απόψεις τους για τα γεγονότα, θα μπορούσε να διερευνηθεί εκτενέστερα η αντίληψή τους για τα

συγκεκριμένα γεγονότα αλλά και γενικότερα για πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα, κατά τη διάρκεια

μιας περιόδου κρίσης αλλά και μετά τον απόηχό της.

Σε μια επόμενη εκτενέστερη έρευνα, είναι σημαντικό να γίνει προσεκτικά η επιλογή του

δείγματος του πληθυσμού δηλ. η επιλογή των παιδιών των οποίων οι μιντιακές παραγωγές

εξετάζονται, ώστε τα αποτελέσματα που θα παραχθούν να είναι αντιπροσωπευτικά. Παραδείγματος

χάριν, όσον αφορά τη χρήση του κινητού τηλεφώνου από τα παιδιά κατά τη διάρκεια περιόδων

κρίσης, προτείνεται η συστηματική δειγματοληψία και η δειγματοληψία κατά δεσμίδες, πχ. η επιλογή

σχολείων της Αττικής και η τυχαία επιλογή μαθητών τους ως δείγμα, που είναι περισσότερο εφικτό να

πραγματοποιηθεί αμέσως μετά τη λήξη της περιόδου κρίσης. Κατάλληλα μέσα συλλογής δεδομένων

θεωρούμε το γραπτό ερωτηματολόγιο που μπορεί να διασφαλίσει ανωνυμία και εμπιστευτικότητα.

Στη διερεύνηση που αφορά το έντυπο υλικό των παιδιών, θα μπορούσε να γίνει σύγκριση του

λόγου των συγκεκριμένων παιδιών με κείμενα άλλων παιδιών, ίδιας ηλικίας, από διαφορετικά σχολεία

σε διαφορετικές περιοχές αλλά και παιδιών διαφορετικών ηλικιών. Με αυτόν τον τρόπο, το δείγμα θα

ήταν μεγαλύτερο και πιο διαφοροποιημένο, με αποτέλεσμα να είναι και πιο αντιπροσωπευτικό. Επίσης,

ο λόγος των παιδιών γενικότερα θα μπορούσε να συγκριθεί με τη γλώσσα που χρησιμοποιούν οι

ενήλικες στα media (ύστερα από τυχαία επιλογή σχετικών κειμένων διαφορετικών εφημερίδων και

περιοδικών) για να ελεγχθεί πόσο επηρεάζονται τα παιδιά από τη γλώσσα των media.

Ακόμη, η ψυχολογία που αναπτύσσεται μέσα σε μια ‘εικονική’ κοινότητα είναι ένα θέμα προς

εξέταση, πώς δηλ. εκφράζονται τα παιδιά μέσα από τα blogs, το facebook και το youtube και πώς στις

καθημερινές τους ‘πρόσωπο με πρόσωπο’ επαφές, πώς διαχειρίζονται τα γεγονότα με τα social media,

πώς μοιράζονται τις απόψεις τους και τα συναισθήματά τους. Θα ήταν επίσης εξαιρετικά ενδιαφέρον

να συμπεριληφθούν στην επεξεργασία και μιντιακές παραγωγές παιδιών που βρίσκονται πολύ μακριά

από την εστία της κρίσης (π.χ. βιντεάκια στο youtube από παιδιά στο εξωτερικό), καθώς τα παιδιά

αυτά λαμβάνουν τις πληροφορίες ‘διαμεσολαβημένες’ από τα δικά τους κέντρα πληροφόρησης.

Μια διαχρονική μελέτη θα μπορούσε να απαντήσει στο ερώτημα αν τα παιδιά, αλλά και όσοι

τα προβάλλουν στα ΜΜΕ, συνεχίζουν να έχουν τις ίδιες αντιλήψεις αρκετό χρονικό διάστημα μετά από

μια περίοδο κρίσης όπως και κατά τη διάρκειά της. Μια διατμηματική μελέτη θα μπορούσε επίσης να

μας δώσει μια καλύτερη εικόνα για το πώς βίωσαν τα περισσότερα παιδιά σε όλον τον κόσμο τα

γεγονότα και ποια είναι η άποψή τους για τη δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου και τα

επεισόδια που ξέσπασαν μετά.

Κλείνοντας, ελπίζουμε η διερεύνηση που πραγματοποιήσαμε να αποτελέσει τον αρχικό κρίκο

για μια συνέχεια που θα διαφωτίσει τις λιγότερο γνωστές πτυχές της παιδικής ηλικίας αλλά και των

συναισθημάτων και των σκέψεων των παιδιών σε μια περίοδο κρίσης.




Μάρτιος 2009

74

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Αries, Philip(1990) Αιώνες παιδικής ηλικίας. Αθήνα: Γλάρος

Βρύζας, Κ. (2005) Μέσα Επικοινωνίας και Παιδική Ηλικία. Θεσσαλονίκη: Βάνιας

Buckingham, D. (1998) Teaching Popular Culture: Beyond Radical Pedagogy London http://books.google.com/

Buckingham, D (2004) Τhe Media Literacy of Children and Young people,

http://www.ofcom.org.uk/advice/media_literacy/medlitpub/medlitpubrss/ml_children.pdf

Buckingham, D (Mάρτιος 2007) Schooling_the_Digital_Generation

http://www2.mediamanual.at/themen/medien/BuckinghamSchooling_the_Digital_Generation.pdf

Buckingham, D (2007) Εκπαίδευση στα ΜΜΕ, Αθήνα: Ελληνικά γράμματα

Chandler D. and R. Dilwyn -Young(1998) The Construction of Identity in the Personal

Homepages of Adolescents, http://www.aber.ac.uk/media/Documents/short/strasbourg.html

Giddens, A.(1997) Κοινωνιολογία Αθήνα: Gutenberg

Dayan, D. and Katz E. (1992) Media Events: The Live Broadcasting of History. Cambridge

Palen, L. Vieweg, S. Sutton, J. Liu, S. Hughes,A. "Crisis Informatics: Studying Crisis in a

Networked World," Proceedings of the Third International Conference on e-Social Science,

Ann Arbor, Michigan, October 7–9, 2007,

http://www.cs.colorado.edu/~palen/palen_papers/palen-crisisinformatics.

Δεμίρη, Χ. (2004) Η καταναλωτική συμπεριφορά των παιδιών: Μια μελέτη περίπτωσης για

τη χρήση των κινητών τηλεφώνων. Γέφυρες 18, 24-32 και49-51

Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος(2009) http://www.statistics.gr

Gurevitch (Επ.) ΜΜΕ και ΚΟΙΝΩΝΙΑ. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη. 2001.

Hughes, A. Palen, L, Sutton,J. Liu, S. and Vieweg ,S. Site- Seeing in Disaster: An

Examination of On-Line Social Convergence," Proceedings of the 5th International ISCRAM

Conference, Frank Fiedrich and Bartel Van de Walle, eds., Washington, D.C., May 2008,

http://www.cs.colorado.edu/~palen

Iνστιτούτο Οπτικοακουστικών Μέσων http://www.iom.gr/

Κούρτη, Ε(2001) Το παιδί ως τηλεοπτική είδηση. Το βήμα των κοινωνικών επιστημών. 30, 91-116

Κούρτη, Ε. (2003), Η Επικοινωνία στο Διαδίκτυο, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Κούρτη, Ε(2003) Ο αλφαβητισμός στα ΜΜΕ στο Νηπιαγωγείο. Στο Γλώσσα και

Μαθηματικά στην Προσχολική Ηλικία. Πρακτικά Επιστημονικού Συνεδρίου. Ρέθυμνο:

Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Κρήτης.




Μάρτιος 2009

75

Kress, G.(2003) Τα παιδιά στον σύγχρονο κόσμο των παραστάσεων: αγορές, δραστηριοποίηση, αυθεντία και

ηθική. Γέφυρες 6, 48-58

Liu, S. Palen, L.,Sutton, J. Hughes, A. and Vieweg, S. In Search of the Bigger Picture: The Emergent Role of On-

Line Photo Sharing in Times of Disaster, Proceedings of the 5th International ISCRAM Conference, Frank

Fiedrich and Bartel Van de Walle, eds., Washington, D.C., May 2008, http://www.cs.colorado.edu/Kendra

Messenger Davies Máire (2004), Do mention the war: Children and media coverage of traumatic events

http://www.ccels.cf.ac.uk/archives/publications/2004/messengerdaviespaper.pdf

Mills, R. (2000) “Perspectives of Childhood” London: Routledge. http://books.google.com/

Μπερν, Ε. και Μακουίλαν, Μ(1999) Αποκωδικοποιώντας τον Ντίσνεϋ Μτφ. Τασούλης, Π. Αθήνα:

Μπακουμάνης

Bordwell, D. & Thompson K. (1997), Εισαγωγή στην Τέχνη του Κινηματογράφου. Μτφρ. Κ. Κοκκινίδη.

Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης. 2006.

Örnerbging, Henrik (2004) A Critical Perspective on the Coronation of Queen Elizabeth II in1953

http://www.nordicom.gu.se/common/publ_pdf/157_175-196.pdf

Ντάβου, Μ. (2005), Η Παιδική Ηλικία και τα Μαζικά Μέσα Επικοινωνίας, Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.

Ουάσκο Τ. (1996), Κατανοώντας το Σύμπαν της Ντίσνεϊ. Στο J. Curran & M. Gurevitch (Επ.) ΜΜΕ και

ΚΟΙΝΩΝΙΑ. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη. 2001.

Postman, N. (1982) Η εξαφάνιση της παιδικής ηλικίας. Στο Δ Μακρυνιώτη(επιμ.) παιδική

Ηλικία, Αθήνα: Νήσος(1997)

Παναγιωτοπούλου, Ρ. (2005) η ελληνική παραγωγή προϊόντων για τα νέα αμφίδρομα μέσα

επικοινωνίας για παιδιά. Στο Ο. Κωνσταντινίδου-Σεμόγλου(επιμ.) Εικόνα και παιδί

Θεσσαλονίκη:Cannot design publications

Σεραφετινίδου Μ(2005), Κοινωνιολογία των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας: Ο ρόλος των

μέσων στην αναπαραγωγή του συγχρόνου καπιταλισμού, Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα

Simons,G.(2007) Mass Media and Crises – Part of the Problem or Part of the Solution?

http://www.aleksanteri.helsinki.fi/civpro/files/MassMediaNov2007.p

Sutton, J. Palen, L. and Shklovski, I. "Backchannels on the Front Lines: Emergent Uses of Social Media in the

2007 Southern California Wildfires," Proceedings of the 5th International ISCRAM Conference, Frank Fiedrich

and Bartel Van de Walle, eds.Washington, D.C., May 2008,

http://www.cs.colorado.edu/~palen/Papers/iscram08/BackchannelsISCRAM08.pdf.

Tierney, K., Lindell, M.K. and Perry, R.W. (2001) Facing the Unexpected: Disaster Preparedness

an Response in the United States, John Henry Press: Washington, DC.

http://www.cs.colorado.edu/~palen/palen_papers/palen-crisisinformatics.

Τσιμιτάκης, Μ.(2009) Εξέγερση στο Διαδίκτυο, Σύγχρονα Θέματα, τ. 103 σελ. 6-33

Volkmer, I.(2008) Conflict-related media events and cultures of proximity




Μάρτιος 2009

76

http://mwc.http://mwc.sagepub.com/cgi/reprint/1/1/90

Wachtendorf, T. and Quarantelli, E.L. (2003) The Evacuation of Lower Manhattan by Water

Transport on September 11: An Unplanned Success, Joint Commission Journal on Quality and Safety 29, 6,316-318.

http://www.cs.colorado.edu/~palen/palen_papers/palen- crisisinformatics.

Wikipedia (Δεκέμβριος 2008) Civil unrest in Greece

http://en.wikipedia.org/wiki/2008_civil_unrest_in_Greece

Ζητήματα επικοινωνίας, τόμος 6 (Αφιέρωμα: Αγωγή και εκπαίδευση στα μέσα επικοινωνίας), Εκδόσεις

Καστανιώτη, Αθήνα 2007

Εφημερίδες – Διαδίκτυο

Το Βήμα on line - Οι επιδόσεις των δελτίων στο καυτό 20ήμερο

http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=4&artId=247648

Tα Νέα on line – Και όμως, οι νέοι ενδιαφέρονται

http://www.tanea.gr/default.asp?pid=30&ct=19&artid=4495050&enthDate=03012009

Το Βήμα(2-12-2008,18-12-2008)

http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=1&artid=247138

http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&artid=155092&ct=33

Καθημερινή(14-12-2008 )

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_2_14/12/2008_296043

Ελευθεροτυπία (9-12-2008)

http://www.enet.gr/online/online_print?id=52577476,75314116,81107268,88927940,60467780,24641604

Τα Νέα (9-12-2008)

http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&ct=1&artid=4491201

Ημερησία (13-12-2008)

http://www.imerisia.gr/article.asp?catid=13149&subid=2&pubid=4323136&tag=5615

City Press(10-12-2008)

http://citypress-gr.blogspot.com/2008/12/16_10.html

Κουκουλοφόρος (15-12-2008)

http://koukouloforos.wordpress.com/category/%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9%CF%80%CE%BB%CE%B7%

CF%81%CE%BF%CF%86%CE%BF%CF%81%CE%B7%CF%83%CE%B7/

Madata.gr(14-12-2008)




Μάρτιος 2009

77

http://www.madata.gr/index.php/24/26/28694.html

Ιστοσελίδα (20-12-2008)

http://www.tvxs.gr/v2060

http://www.mediafamily.org/facts/facts_vlent.shtml

Blogs

http://blogthea.gr/NextStep/aeaethoaeo/33180-dhnuuecoeeu-iciyiaoa-ia-eyia-oci-aioo-nth-aeieioeiissa-oio-15-niiio-

ooa-aiun-aea.html

http://www.xblog.gr/?p=4063

http://mintalesola.blogspot.com/2008/12/blog-post.html




Μάρτιος 2009

78

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α

Πίνακας 1




Μάρτιος 2009

79

Πίνακας 2




4 κτίρια

3 ζημιές

3 φωτιά

2 αστυνομικό

2 αυτοκίνητα

2 βόμβες

2 διαδηλωτών

2 πυρκαγιά

2 ομάδες

2 ΜΑΤ

2 μάχες

2 μολότοφ

2 ρούχα

2 τμήμα

2 φλεγόμενο

2 έκαψαν

2 σύνταγμα




Μάρτιος 2009

80

Πίνακας 3

Πίνακας 4


5 Εξαρχείων

4 χρόνου


3 ατόμων

3 μαθητή

3 παιδί

3 περιοχή

3 πλήρωμα




Μάρτιος 2009

81

Πίνακας 5

Πίνακας 6




Μάρτιος 2009

82

Πίνακας 7

Πίνακας 8




Μάρτιος 2009

83

Πίνακας 9


5 πυροβόλησε

5 σκότωσε

4 αστυφύλακας

4 Κεφάλι

4 μαθητή

4 σκοτώνει

4 σταμάτησε

3 αστυνομικός

3 αυτοκίνητο

3 νεκρός

3 έλεγχο




Μάρτιος 2009

84

Πίνακας 10

7 και 6 η 5 της 4 είναι 4 θα

4 ο 4 σε 4 του 3 εσωτερικών 3 την

3 τιμωρία 3 το 2 άμυνας 2 από 2 αστυνομία

2 αστυνομίας 2 για 2 ένας 2 έχει 2 κατάσταση

2 νοοτροπία 2 ότι 2 παθητικής 2 που 2 τη

2 τους 2 υπάρξει 2 υπουργός 1 αδιανόητο 1 αλήθεια

1 άλλων 1 αναδειχθεί 1 άνθρωπος 1 αποδειχθούν 1 αστυνομικό

1 αυτή 1 αφαίρεση 1 βαθμό 1 γίνει 1 γνωρίζετε

1 δεν 1 δεύτερος 1 δηλαδή 1 δημοκρατία 1 διαφορετική

1 δικαιολογείται 1 δύο 1 έδωσε 1 είπε 1 εκείνων

1 έκτακτη 1 εκφράζοντας 1 ένα 1 ένοχοι 1 εξής

1 επιβληθεί 1 έχω 1 ζωή 1 ζωής 1 ηγεσίας

1 ίδια 1 ίδιου 1 ιδίως 1 κάνει 1 κάτι

1 κήρυξε 1 κυβέρνησης 1 λόγος 1 λόγους 1 μαθητή

1 με 1 μεταξύ 1 μην 1 να 1 ό

1 οδύνη 1 οι 1 όλους 1 οποίο 1 οποιοδήποτε

1 οποίοι 1 όταν 1 ουσιαστικά 1 παιδί 1 παραδειγματική

1 Παυλόπουλος 1 πολιτικής 1 πολύ 1 ροκ 1 πρωί

1 σαφές 1 σήμερα 1 στάση 1 στη 1 συγχωρείται

1 συνέντευξη 1 σχέση 1 τι 1 τον 1 τόνους

1 τύπου 1 υπουργείου 1 φόνο 1 φυσικής 1 χάνει

1 χθες 1 χρόνου




Μάρτιος 2009

85

Πίνακας 11

9 και 4 τα 3 η 3 να 3 οι

3 την 3 το 2 είναι 2 ήταν 2 μετά

2 μέχρι 2 οδοφράγματα 2 στα 2 στενά 2 των

1 άνδρες 1 από 1 απόγευμα 1 αποκλεισμένα 1 αριθμό

1 άρχισε 1 ασοε 1 αστυνομικοί 1 ασφαλείας 1 άτομα

1 βγάζουν 1 βράδυ 1 γύρω 1 δακρυγόνων 1 δημιούργησαν

1 έκαναν 1 εκατοντάδες 1 εκεί 1 ενώ 1 εξαρχείων

1 ετών 1 έχει 1 έως 1 κάδοι 1 καλλιδρομίου

1 καπνός 1 κατάληψη 1 καταστήματα 1 κατέλαβαν 1 κλειστά

1 κλεφτοπόλεμος 1 κυκλοφορία 1 κυνηγημένοι 1 μαντίλια 1 ματ

1 με 1 μεγάλες 1 μεγάλο 1 μερικοί 1 μια

1 μπαρ 1 νεαρά 1 νεαρών 1 νομική 1 νύχτα

1 ξύλα 1 ο 1 οδό 1 όλα 1 όλη

1 ομάδα 1 όπου 1 οχημάτων 1 παιδιά 1 παλιοσίδερα

1 παντού 1 Πατησίων 1 πεζών 1 περίπατο 1 πετάει

1 πέτρες 1 πλατεία 1 πολυτεχνείο 1 ποσότητες 1 που

1 ρίχνοντας 1 ρίχνουν 1 σαν 1 σκουπιδιών 1 σταματήσει

1 στις 1 συνέρρεαν 1 συνεχιζόταν 1 συνεχίζουν 1 σχολή

1 τείχος 1 τη 1 τους 1 τρέχοντας 1 τριγύρω

1 υπήρχαν 1 υπό 1 λεγόμενοι 1 φτάνουν 1 φωτιές

1 χάθηκαν 1 χημικών 1 χθες

Πίνακας 12


8 τζάμια

8 τραπεζών

7 έσπασαν

6 κέντρο

6 πόλης

5 δακρυγόνα

5 διαδηλωτές

5 εισόδους





Μάρτιος 2009

86


5 κτίριο

5 πέτρες

4 αντιεξουσιαστών

4 αστυνομικό

4 Θεσσαλονίκης


4 ομάδα

4 πέρασμα

4 τμήμα

4 τράπεζας

3 αντεξουσιαστές

3 έσπασαν

3 κάδους

3 κατέστρεψε

3 κτίρια

3 ΜΑΤ

3 μετρό

3 πέταξαν

3 πλατεία

3 πορεία

3 τζαμαρίες

3 τράπεζες

3 φθορές




Μάρτιος 2009

87

Πίνακας 13

Πίνακας 14 Συχνότητα Λέξη

4 κυβέρνηση

4 τραπεζών

3 Αλέξανδρου

3 δολοφονία

3 ανησυχία

3 Κυβέρνησης

3 Καταστήματα

3 κλίμα

3 κρίση

3 οικονομικό

3 οικονομική

3 στρέφεται




Μάρτιος 2009

88

Πίνακας 15




Μάρτιος 2009

89

Πίνακας 16

ΛΕΞΗ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ 15χρονου 1

αγώνα 1

άδικα 2

άδικο 4

Αθήνα 3

Αθήνας 1

αίμα 1

αισθάνθηκα 1

ακούγοντας 1

ακούσει 2

Αλέξανδρο 1

Αλέξανδρος 1

Αλέξανδρου 1

Αλέξη 13

Αλέξης 4

άνθρωπος 1

ανθρώπους 3

απαράδεκτο 1

άρχισαν 4

αστυνομία 1

αστυνομικό 4

Αστυνομικοί 4

αστυνομικός 4

αστυνομικούς 2

αστυνομικών 1

άσχημο 1

άτυχο 3

αυστηρή 1

βγήκαν 1

βγω 1

βδομάδα 1

βία 1

Βλέποντας 3

βλέπω 1

βοηθάνε 1

γεγονότα 3

Γιατί 10

γίνονται 3

γινόταν 1




Μάρτιος 2009

90

γίνουν 1

γνώμη 3

γονείς 3

γουρούνια 1

γρήγορα 2

Γρηγορόπουλου 1

γυμνασίου 1

γύρω 1

δακρυγόνα 2

δεκαεξάχρονο 1

δεκαέξι 1

δεκαπεντάχρονο 3

δεκαπεντάχρονος 1

δεκαπέντε 1

δέντρο 1

δίκαιο 1

δολοφονία 1

δολοφόνο 1

δολοφόνοι 1

δρόμους 2

δυο 1

έδειχνε 1

έζησε 1

είδα 2

ειδήσεις 2

είδηση 1

ειδικός 2

έκανε 1

εκδικηθούν 1

εκείνους 1

έκλαψαν 1

εκτός 1

Ελλάδα 5

ελπίδα 1

Ελπίζω 2

Εμένα 1

έμοιαζε 1

εμποδίσουν 1

εναντίον 1

Ένιωσα 3

εξελίσσεται 1

έξω 2




Μάρτιος 2009

91

επεισόδια 2

επιζήσει 1

επιθέσεις 1

επιτέθηκαν 1

έπρεπε 2

ευχάριστη 1

Εύχομαι 1

έφταιγε 1

έφτιαξαν 1

έφυγε 1

έχω 3

ζήσει 1

Ζούσαμε 1

Ημέρες 1

θάνατο 1

θυμώνει 2

καημένη 1

καθενός 1

καθόλου 1

κάθονταν 1

καίνε 3

καλά 3

καμένα 1

Κατά 1

καταστήματα 1

Καταστρέφονται 1

καταστρέφουν 2

κατάφεραν 1

κάψιμο 1

κάψουν 2

κερδίσαμε 1

κηδεία 1

κόσμο 3

κόσμου 1

κουκουλοφόροι 2

κουκουλοφόρους 2

κρατούσε 1

κρίμα 2

λάθος 2

λαό 1

λαός 2

λένε 2




Μάρτιος 2009

92

λόγο 2

λυκείου 1

λυπήθηκα 1

μαγαζιά 3

μαθητές 1

μαθητή 1

μαμά 1

ΜΑΤ 4

μεγάλα 1

μεγάλο 1

μέρες 1

μέρος 1

μικρά 1

μικρό 1

μικρού 1

μοίρα 1

μολότοφ 3

μπαμπά 1

μπάτσοι 1

νεκροταφείο 1

νέο 3

νέοι 2

νέος 1

νέους 1

Νιώθω 1

νομίζω 2

ξαναγίνει 1

ξαναδούν 1

ξεκίνησαν 1

ξεσηκώθηκαν 1

ξύλα 1

όπλο 1

παιγνίδια 1

παιδεία 1

παιδί 7

παιδιά 1

παιδιού 1

πάμε 1

πεθαίνει 2

πέθανε 3

περιστατικό 1

πετάνε 2




Μάρτιος 2009

93

πέτρες 2

πιστεύω 1

πιστόλι 1

πίσω 1

πόλεμο 2

πολέμους 1

πολιορκήθηκαν 1

πολίτες 1

Πολυτεχνείο 1

πράγματα 1

προβληματίζει 1

προκαλούν 1

πρόλαβε 1

προσπάθησαν 1

προσπαθούσαν 1

προστατέψει 1

πυροβολήθηκε 1

πυροβόλησε 2

ρεζίλι 1

σήκωσε 1

σημαία 1

σκοτώθηκε 4

σκοτωμός 1

σκοτωνόταν 1

σκοτώνουν 3

σκότωσαν 3

σκότωσε 5

σοκ 1

σταματήσει 1

σταματήσουν 2

στεναχωρήθηκαν 2

στιγμή 1

συγγενείς 1

συγκινήθηκα 1

συγκίνησε 1

συγκλονιστικό 1

συνέβαιναν 1

συνέπεια 1

συνεχίζουν 1

σφαίρα 2

σχολεία 1

σωστό 2




Μάρτιος 2009

94

τηλεόραση 5

τράπεζες 1

τρομερό 1

τρομοκρατημένοι 1

φασαρία 1

φασαρίες 2

φίλοι 2

φοβάμαι 1

φόβο 2

φοιτητές 1

φρίκη 1

φρικτά 1

φρικτό 1

φρουρός 2

φταίνε 1

φτιάχνεται 1

φωνάζουν 1

Φωτιές 2

χάθηκε 1

χαμό 3

χάος 1

χαρά 1

χάρη 1

χάρηκα 1

χειρότερα 1

Χιλιάδες 1

χούλιγκανς 2

Χριστούγεννα 3

χριστουγεννιάτικο 1

χρόνων 1

χτύπησαν 1

χτύπησε 1

χωρίς 1

ψυχή 1

ψυχρώ 1

ωραία 1

ωραίο 1




Μάρτιος 2009

95

Πίνακας 17

α/α ΛΕΞΗ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ

1 Αλέξη(ς) 17 φορές

2 σκοτώθηκε, σκοτωμός, σκοτωνόταν,

17 φορές

σκοτώνουν, σκότωσαν, σκότωσε

3 αστυνομικός (-οί-ό-ούς-ών)

15 φορές

4 παιδί –ιά –ιού 9 φορές

5 νέο –οι –ος –ους 7 φορές

6 δεκαπεντάχρονος 6 φορές

7 άδικα-ο 6 φορές

8 πεθαίνει – πέθανε 5 φορές

9 τηλεόραση 5 φορές

10 Ελλάδα 5 φορές

11 Κόσμος 4 φορές

12 κουκουλοφόροι –ους 4 φορές

13 ΜΑΤ 4 φορές

14 Αλέξανδρος -ο-ου 3 φορές




Μάρτιος 2009

96

Πίνακας 18

Α/Α ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ ΡΗΜΑΤΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ΕΠΙΘΕΤΑ &

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ &

ΕΠΙΘΕΤΑ ΑΛΛΑ

ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ

ΣΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ


ΣΤΟΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ

ΠΟΥ ΕΚΦΡΑΖΟΥΝ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ Ή ΠΕΠΟΙΘΗΣΗ

ΠΟΥ ΕΚΦΡΑΖΟΥΝ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ

ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΤΟΝ ΑΛΕΞΗ

ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ


ΣΤΗΝ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ

1 τηλεόραση (5)* Αλέξη (13) ένιωσα (3) σκότωσε (5) νέο (3) άδικο (4) αστυνομικό (4) γιατί (10)

2 ΜΑΤ (4) παιδί (7) ελπίζω (2) σκοτώθηκε (4) δεκαπεντάχρονο

(3) άτυχο (3) αστυνομικοί (4) Ελλάδα (5)

3 κόσμο (3) Αλέξης (4) νομίζω (2) άρχισαν (4) νέος (1) άδικα (2) αστυνομικός (4) καλά (3)

4 γεγονότα (3) Αλέξανδρου (1) στεναχωρήθηκαν

(2) πέθανε (3) 15χρονου (1) σωστό (2) αστυνομικούς (2) Αθήνα (3)

5 μολότοφ (3) Αλέξανδρος (1) αισθάνθηκα (1) γίνονται (3) δεκαεξάχρονο (1) απαράδεκτο (1) φρουρός (2) ανθρώπους

(3)

6 χαμό (3) Αλέξανδρο (1) εύχομαι (1) καίνε (3) δεκαέξι (1) άσχημο (1) αστυνομικών (1) βλέποντας

(3)

7 μαγαζιά (3) Γρηγορόπουλου λυπήθηκα (1) σκοτώνουν (3) δεκαπεντάχρονος αυστηρή (1) γουρούνια (1) γνώμη (3)




Μάρτιος 2009

97

(1) (1)

8 Χριστούγεννα (3) παιδιού (1) νιώθω (1) σκότωσαν (3) δεκαπέντε (1) δίκαιο (1) δολοφόνο (1) γονείς (3)

9 επεισόδια (2) χρόνων (1) πιστεύω (1) πετάνε (2) μικρό (1) καμένα (1) δολοφόνοι (1) έχω (3)

10 κουκουλοφόροι

(2) συγκινήθηκα (1) ακούσει (2) μικρού (1) συγκλονιστικό (1) μπάτσοι (1) έξω (2)

11 κρίμα (2) συγκίνησε (1) είδα (2) τρομερό (1) ρεζίλι (1) έπρεπε

12 κουκουλοφόρους

(2) φοβάμαι (1) θυμώνει (2)

τρομοκρατημένοι (1)

αστυνομία (1) λόγο (2)

13 λάθος (2) χάρηκα (1) καταστρέφουν

(2) φρικτά (1) φίλοι (2)

14 λαός (2) λένε (2) φρικτό (1) κατά (1)

15 δακρυγόνα (2) πεθαίνει (2) ωραίο (1) έμοιαζε (1)

16 χούλιγκανς(2) σταματήσουν

(2)

χριστουγεννιάτικο (1)

βδομάδα

(1)

17 ειδήσεις (2) κάψουν (2) ψυχρώ (1) άνθρωπος




Μάρτιος 2009

98

(10

18 φωτιές (2) πυροβόλησε (2) ωραία (1) ακούγοντας

(1)

19 δρόμους (2) συνέβαιναν (1) χειρότερα (1) γυμνασίου

(1)

20 πέτρες (2) προβληματίζει

(1) μέρες (1)

21 πόλεμο (2) πάμε (1) μέρος (1)

22 σφαίρα (2) ξαναδούν (1) μικρά (1)

23 φόβο (2) καταστρέφονται

(1) μεγάλα (1)

24 ειδικός (2) ζήσει (1) λυκείου (1)

25 φασαρίες (2) έφυγε (1) ελπίδα (1)

26 καταστήματα (1) έφτιαξαν (1) γύρω (1)

27 κόσμου (1) βγήκαν (1) δέντρο (1)




Μάρτιος 2009

99

28 φοιτητές (1) βγω (1) δύο (1)

29 βία (1) βλέπω (1) ημέρες (1)

30 αγώνα (1) βοηθάνε (1) καθόλου (1)

31 επιθέσεις (1) προσπάθησαν

(1)

παιγνίδια (1)

32 είδηση (1) προσπαθούσαν

(1) παιδεία (1)

33 δολοφονία (1) προστατέψει (1) σημαία (1)

34 λαό (1) χτύπησαν (1) στιγμή (1)

35 θάνατο (1) συνεχίζουν (1) συγγενείς

(1)

36 τράπεζες (1) πολιορκήθηκαν

(1) σχολεία (1)

37 νεκροταφείο (1) ξεκίνησαν (1) καθενός (1)




Μάρτιος 2009

100

38 νέους (1) κερδίσαμε (1) καημένη (1)

39 όπλο (1) ζούσαμε (1) ευχάριστη

(1)

40 παιδιά (1) έφταιγε (1) εκτός (1)

41 περιστατικό (1) έζησε (1) εκείνους (1)

42 πιστόλι (1) έδειχνε (1) εμένα (1)

43 πολέμους (1) γινόταν (1) εναντίον (1)

44 πολίτες (1) γίνουν (1) μεγάλο (1)

45 Πολυτεχνείο (1) έκανε (1) χωρίς (1)

46 πράγματα (1) κάθονταν (1) ψυχή (1)

47 σκοτωμός (1) πυροβολήθηκε χάρη (1)




Μάρτιος 2009

101

(1)

48 χάος (1) χάθηκε (1) χαρά (1)

49 σοκ (1) φωνάζουν (1)

50 συνέπεια (1) φτιάχνεται (1)

51 φασαρία (1) πρόλαβε (1)

52 φρίκη (1) προκαλούν (1)

53 μαθητές (1) ξεσηκώθηκαν

(1)

54 μαθητή (1) ξαναγίνει (1)

55 αίμα (1) κρατούσε (1)

56 Αθήνας (1) έκλαψαν (1)

57 χιλιάδες (1) εκδικηθούν (1)




Μάρτιος 2009

102

58 εμποδίσουν (1)

59 εξελίσσεται (1)

60 επιζήσει (1)

61 επιτέθηκαν (1)

62 σήκωσε (1)

63 σκοτωνόταν (1)

64 σταματήσει (1)

65 χτύπησε (1)

66 φταίνε (1)

* Στην παρένθεση αναγράφεται πόσο συχνά εμφανίζεται κάθε λέξη στα κείμενα.




Μάρτιος 2009

103

Πίνακας 19

Α/Α GROUP MΕΛΗ ΧΩΡΑ ΕΙΔΟΣ 1st wall post

discusion topis

wall posts

wall posts 6/12-24/12

1 aleksandros grigoropoulos 110 ΕΛΛΑΔΑ Ομάδες

Φοιτητών/Μαθητών 8-Δεκ 1 10 3

2 Alex Grigoropoulos - OLOI STON AGWNA 16 ΕΛΛΑΔΑ Ομάδες

Φοιτητών/Μαθητών 0 0

3 Alex. Grigoropoulos wasn't killed by a bullet but he was

MURDERED by a COP. 89 Ομάδες


4 Alexandros Grigoropoulos 70 ΕΛΛΑΔΑ Τρέχοντα Γεγονότα 12-Δεκ 1 7 7

5 Alexandros grigoropoulos 31 ΕΛΛΑΔΑ Οργανισμοί - Πολιτικές

Οργανώσεις 0 0 0

6 ALEXANDROS GRIGOROPOULOS (2008) - MICHALIS

KALTEZAS (1985) 1173 ΕΛΛΑΔΑ Τρέχοντα Γεγονότα 8-Δεκ 4 65 62

7 ALEXANDROS GRIGOROPOULOS (R.I.P.) 133,32 ΕΛΛΑΔΑ Φίλοι 7-Δεκ 598 10554 9944

8 ALEXANDROS GRIGOROPOULOS PROFILE

PICTURE!!!! 179 ΕΛΛΑΔΑ Φίλοι 11-Δεκ 0 16 3

9 Alexandros Grigoropoulos sigue entre nosotrxs 56 Πεποιθήσεις και Σκοποί 16-Δεκ

19 (ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ) 19

10 Alexandros Grigoropoulos ve Yoldaşlarına ...SİZİNLEYİZ 351 ΤΟΥΡΚΙΑ Οργανισμοί 10-Δεκ 33 31

11 Alexandros vive 408 ΙΤΑΛΙΑ Πολιτική 9-Δεκ 33 33

12 Alexi , These Nights Are Yours : Alexandros

Grigoropoulos 30 ΕΛΛΑΔΑ Ομάδες

Φοιτητών/Μαθητών 16-Δεκ 1 1

13 ALEXIS - LEAD THE ROAD TO GLOBAL PROTEST 109 ΙΤΑΛΙΑ ΙΣΠΑΝΙΑ Τρέχοντα Γεγονότα

12-Δεκ 15 15

14 Alexis Grigoropoulos - Kreikan uudistus 96 Γεωγραφία - Τοποθεσίες 10-Δεκ 0 29 24

15 ALEXIS GRIGOROPOULOS- ENAS MHNAS META 99 ΕΛΛΑΔΑ Ιστορία 11-Δεκ 4 4




Μάρτιος 2009

104

16 Alexis Grigoropoulos: Give your support to Greek

students 219 Ομάδες

Φοιτητών/Μαθητών 11 9

17 Andréas è vivo e lotta insieme a noi 1090 ΙΤΑΛΙΑ Ομάδες


18 ANTI-KOUGIA GROUP 1772 ΕΛΛΑΔΑ Τρέχοντα Γεγονότα 10-Δεκ 132 130

19 Bizde 16 yaşındayız 251 ΤΟΥΡΚΙΑ Οργανισμοί -

Οργανισμοί Συνηγόρων 12-Δεκ 4 3

20 Bizde 16 Yaşındayız! / We are 16 Years old Too! / Καί

Είμαστε 16 Χρονών! 3055

ΕΛΛΑΔΑ ΡΩΣΙΑ ΙΣΠΑΝΙΑ ΓΑΛΛΙΑ

Ομάδες Φοιτητών/Μαθητών

13-Δεκ 8 159 134

21 BLACK SUNDAY 07/12/2008 1209 ΕΛΛΑΔΑ Πεποιθήσεις και Σκοποί 8-Δεκ 2 55 55

22 ENA MEGALO ANTIO STON ALEX 246 ΕΛΛΑΔΑ Τρέχοντα Γεγονότα 8-Δεκ 1 11 11

23 FREE IS THE PERSON WHO THINK FREELY 3 Πολιτική 0 0

24 Gone With The Sin (Alexandros Grigoropoulos) 39 Ομάδες

Φοιτητών/Μαθητών 1 0 0

25 GREECE (GLOBAL) S. O. S.- PLEASE HELP US 573 ΕΛΛΑΔΑ Πολιτική 10-Δεκ 1 8 8

26 Greek government kills in Greece and Gaza 40 ΕΛΛΑΔΑ Πολιτική 18-Ιαν 8 0

27 Greek Solidarity! 27 ΦΙΛΑΔΕΛΦΕΙΑ Οργανισμοί -

Οργανισμοί Συνηγόρων 15-Δεκ 1 1

28 I BET I CAN FIND 1 MILLION PEOPLE WHO HATE

GREEK COPS 1175 ΕΛΛΑΔΑ Πεποιθήσεις και Σκοποί 8-Δεκ 46 46

29 INTERNATIONAL GROUP FOR ALEXANDROS

ANDREAS GRIGOROPOULOS 2101 ΕΛΛΑΔΑ-ΤΟΥΡΚΙΑ Οργανισμοί 9-Δεκ 101 89

30 Kalpimiz Alexis Grigoropoulos ile atinada atıyor 61 ΕΛΛΑΔΑ Πολιτικές Οργανώσεις 0 0 0

31 la Rivolta in Grecia 88 ΙΤΑΛΙΑ Πεποιθήσεις και Σκοποί 16-Δεκ 7 7

32 May 1968-December 2008 23 ΕΛΛΑΔΑ Οργανισμοί 9-Δεκ 4 4

33 Per Alexis Grigoropoulos 335 Πεποιθήσεις και Σκοποί 12-Δεκ 1 15 7

34 pou pas palikari wraio san mithos kai oloisia ston

thanato kolimpas..antio 125 ΕΛΛΑΔΑ Ομάδες


35 Put Alexandros Grigoropoulos as your profile Pic 75 ΑΓΓΛΙΑ Κοινού Ενδιαφέροντος 11- 1 11 11




Μάρτιος 2009

105

Δεκ

36 Remember Remember The 6th Of December 5426 ΕΛΛΑΔΑ Πεποιθήσεις και Σκοποί 7-Δεκ 38 178 169

37 Rest In Peace : Alexandros Grigoropoulos 959 ΕΛΛΑΔΑ Οργανισμοί 9-Δεκ 63 54

38 RIP Alexandros Grigoropoulos - NO JUSTICE FOR THE

POLICE 186 ΣΕΡΒΙΑ Οργανισμοί - Πολιτικές

Οργανώσεις 19-Δεκ 1 1 1

39 RIP Alexandros Grigoropoulos - Solidarity with Greece 507 ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ Τρέχοντα Γεγονότα 9-Δεκ 2 30 25

40 Solidaarisuutta Alexandros Grigoropoulokselle! 127 Itäkeskuksen

Lukio Πεποιθήσεις και Σκοποί 8-Δεκ 1 7 7

41 Solidarity call in memory of Alexandros Andreas

Grigoropoulos 2264 ΑΓΓΛΙΑ Ομάδες


42 SOLIDARITY WITH GREEK WORKERS & STUDENTS 728 ΑΓΓΛΙΑ Οργανισμοί - Πολιτικές

Οργανώσεις 14-Δεκ 3 16 12

43 STOP Police Violence (S.P.V) 304 ΕΛΛΑΔΑ Πολιτική 1 0 0

44 STOP Σταματήστε να δολοφονείτε τους 16χρονους 17 ΕΛΛΑΔΑ Τρέχοντα Γεγονότα 18-Δεκ 1 1 1

45 STOP ΣΤΟΥΣ ΒΑΝΔΑΛΙΣΜΟΥΣ!!!ΑΦΗΣΤΕ ΤΗΝ

ΨΥΧΟΥΛΑΤΟΥ ΝΑ ΑΝΑΠΑΥΘΕΙ!!! 272 ΕΛΛΑΔΑ Πεποιθήσεις και Σκοποί 9-Δεκ 2 5 5

46 Total Reform December 2008_In Rage Against All that

needs to be CHANGED 37 ΕΛΛΑΔΑ Ομάδες


47 Yunan Gençliğini Destekleyenler 9 ΤΟΥΡΚΙΑ Πεποιθήσεις και Σκοποί 14-Δεκ 3 3

48 YUNANİSTAN DAKİ HAKLI İSYANI SONUNA KADAR

DESTEKLİYORUM 23

Οργανισμοί - Μη κερδοσκοπικές οργανώσεις

19-Δεκ 1 0 0

49 ΑΓΑΝΑΚΤΙΣΜΕΝΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΣ 66 ΕΛΛΑΔΑ Πεποιθήσεις και Σκοποί 20-Δεκ 6 2

50 ΑΛΕΞΑΝΔΡΕ ΚΑΛΟ ΤΑΞΙΔΙ..ΑΣ ΕΙΣΑΙ ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ

ΘΥΜΑ.. 827 ΕΛΛΑΔΑ Τρέχοντα Γεγονότα 9-Δεκ 1 26 24

51 ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΓΡΗΓΟΡΟΠΟΥΛΟΣ 362 ΕΛΛΑΔΑ Ομάδες


52 ΑΛΕΞΗ ΖΕΙΣ! 13Θ 191 ΕΛΛΑΔΑ Πολιτική 13-Δεκ 6 4

53 ΑΛΕΞΗ ΖΕΙΣ!!!!!!!! 8 ΕΛΛΑΔΑ Πεποιθήσεις και Σκοποί 14-Δεκ 3 2




Μάρτιος 2009

106

54 Αλέξης Γρηγορόπουλος - Alexis Grigoropoulos 1020 ΕΛΛΑΔΑ Ομάδες


55 Αντιο Αλεξανδρε,καλο ταξιδι 133 ΕΛΛΑΔΑ Ομάδες


56 ΑΣ ΕΙΝΑΙ Ο 16ΧΡΟΝΟΣ ΑΛΕΞΗΣ ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ

ΘΥΜΑ ΤΗΣ ΔΟΛΟΦΟΝΙΚΗΣ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ 279 ΕΛΛΑΔΑ Πολιτική 8-Δεκ 20 12 12

57 Ας ενωθούμε όλοι για έναν κοινό στόχο: OXI αλλη αδικία 8 ΕΛΛΑΔΑ Τρέχοντα Γεγονότα 0 0

58 ΒΑΛΕ ΤΕΛΟΣ ΣΕ ΚΑΘΕ ΜΟΡΦΗ ΒΙΑ - Put an end to

any kind of violence 525 ΑΓΓΛΙΑ Πολιτική 9-Δεκ 1 13 13

59 Για τον Αλέξανδρο - Alexandros Grigoropoulos 339 Oxford Brookes Πεποιθήσεις και Σκοποί 9-Δεκ 18 18

60 ΓΡΑΜΜΑ 16ΗΣ ΜΑΘΗΤΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΛΕΞΗ 20 ΕΛΛΑΔΑ Τρέχοντα Γεγονότα 9-Δεκ 1 1

61 ΕΣΕΙΣ ΜΙΛΑΤΕ ΓΙΑ ΒΙΤΡΙΝΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ

,ΕΜΕΙΣ ΜΙΛΑΜΕ ΓΙΑ ΖΩΕΣ 13 ΕΛΛΑΔΑ Ιστορία 4-Ιαν 1 0

62 ΘΕΛΕΙ ΣΚΟΤΩΜΑ Ο ΔΟΛΟΦΟΝΟΣ ΤΟΥ ΑΛΕΞΗ ΜΕ

ΤΟΝ ΙΔΙΟ ΤΡΟΠΟ ΣΤΟ ΙΔΙΟ ΣΗΜΕΙΟ...!!! 9 ΕΛΛΑΔΑ Ομάδες


63 ΘΕΛΩ ΝΑ ΑΝΟΙΞΩ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΜΟΥ ΚΑΙ ΝΑ ΠΙΣΤΕΨΩ

ΠΩΣ ΗΤΑΝ ΕΝΑΣ ΕΦΙΑΛΤΗΣ 29 ΕΛΛΑΔΑ Πεποιθήσεις και Σκοποί 13-Δεκ 1 1

64 ΚΑΙΓΟΝΤΑΙ ΟΙ ΕΛΠΙΔΕΣ ΜΑΣ... 1195 ΕΛΛΑΔΑ Πολιτική 8-Δεκ 2 36 34

65 ΚΑΛΟ ΤΑΞΙΔΙ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕ 124 ΕΛΛΑΔΑ Τρέχοντα Γεγονότα 7-Δεκ 5 5

66 Καλο ταξιδι Αλεξανδρε..... 270 ΕΛΛΑΔΑ Φίλοι 8-Δεκ 1 21 21

67 Καλτεζας,Τεμπονερας,Γρηγοροπουλος οχι αλλη ανοχη.. 28 ΕΛΛΑΔΑ Πεποιθήσεις και Σκοποί 12-Δεκ 2 2

68 ΜΗΠΩΣ Ο ΑΛΕΞΗΣ ΗΤΑΝ ΤΟ ΘΥΜΑ ΤΗΣ

ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΓΙΑ ΝΑ ΞΕΧΑΣΤΕΙ ΤΟ ΒΑΤΟΠΑΙΔΙ? 84 ΕΛΛΑΔΑ Οργανισμοί - Πολιτικές

Οργανώσεις 0 0

69 ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΛΤΕΖΑΣ -ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΓΡΗΓΟΡΟΠΟΥΛΟΣ 25 ΕΛΛΑΔΑ Δραστηριότητες 0 0

70 Μπατσοι δολοφονοι-νεκρος ο 16χρονος Αλεξης

Γρηγοροπουλος 13939 ΕΛΛΑΔΑ Πολιτική 7-Δεκ 22 676 664

71 ΝΑ ΚΑΤΑΔΙΚΑΣΤΕΙ ΚΑΙ Ο ΚΟΥΓΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΦΟΝΟ

ΤΟΥ ΑΛΕΞΗ ΓΡΗΓΟΡΟΠΟΥΛΟΥ!!! 110 ΕΛΛΑΔΑ Πεποιθήσεις και Σκοποί 13-Δεκ 7 6

72 Ο ΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΛΑΟΣ ΠΕΝΘΕΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ -

ALEXANDROS İÇİN TÜRKİYE YASTA 10719 ΕΛΛΑΔΑ-ΤΟΥΡΚΙΑ

Ομάδες Φοιτητών/Μαθητών 9-Δεκ 41 819 726




Μάρτιος 2009

107

73 ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ,ΑΣ ΣΤΕΙΛΟΥΜΕ ΕΝΑ ΜΗΝΥΜΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΑΔΙΚΟΧΑΜΕΝΟΥ 15ΧΡΟΝ 8135 ΕΛΛΑΔΑ Τρέχοντα Γεγονότα 7-Δεκ 20 423 418

74 ΟΧΙ ΣΤΗΝ ΚΑΠΙΛΕΙΑ ΤΟΥ ΓΕΓΟΝΟΤΟΣ ΑΠΟ

ΑΝΑΡΧΟ-ΦΑΣΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 625 ΕΛΛΑΔΑ Πολιτική 8-Δεκ 63 62

75 ΤΕΛΙΚΑ Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΒΡΗΚΕ ΤΡΟΠΟ ΝΑ ΠΕΡΑΣΕΙ

ΚΟΣΜΟΣ ΑΠΟ ΤΑ ΜΑΓΑΖΙΑ 5 ΕΛΛΑΔΑ Πολιτική 10-Δεκ 1 1

76 Το οτι πέθανε ο 15χρονος δεν σημαίνει οτι θα γαμίσετε

την Ελλάδα,Μαλάκες... 2809 ΕΛΛΑΔΑ Πολιτική 9-Δεκ 5 162 152

77 φαγατε λαθος Αλεξη..τον Κουγια επρεπε 26788 ΕΛΛΑΔΑ Τρέχοντα Γεγονότα 10-Δεκ 15 529 491

78 ΦΤΥΣΤΕ ΣΤΑ ΜΟΥΤΡΑ ΤΟΝ HARLOCK CAPTAIIN!!!! 145 ΕΛΛΑΔΑ Κατοικίδια και Ζώα 12-Δεκ 1 52 51

79 06/12/2008 gia na mi ksexasoume pote ayti ti mera...stin

mnimi tou Aleksi 1453 ΕΛΛΑΔΑ Πολιτική 10-Δεκ 5 16 16

80 16χρονος νεκρός από πυρά αστυνομκών στα

Εξάρχεια... 4873 ΕΛΛΑΔΑ Τρέχοντα Γεγονότα 7-Δεκ 5 275 272

81 1985: ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΛΤΕΖΑΣ - 2008: ΑΛΕΞΗΣ

ΓΡΗΓΟΡΟΠΟΥΛΟΣ 722 ΕΛΛΑΔΑ Τρέχοντα Γεγονότα 10-Δεκ 12 19 16

82 6/12/08 den xexname!!!! 198 ΕΛΛΑΔΑ Τρέχοντα Γεγονότα 9-Δεκ 8 8




Μάρτιος 2009

108

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β




Μάρτιος 2009

109




Μάρτιος 2009

110

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ




Μάρτιος 2009

111




Μάρτιος 2009

112




Μάρτιος 2009

113

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Δ