Ο ΑΠΟΔΗΜΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΑΝΑ ΤΟΥΣ ΑΙΩΝΕΣ

Στο σύνολο του ο Απόδηµος Ελληνισµός υπολογίζεται ότι υπερβαίνει κατά πολύ τα 4.000.000 (συµπεριλαµβανόµενων και των Ελλήνων της πρώην ΕΣΣΔ). Ο υπολογισµός αυτός είναι κατά προσέγγιση, αφενός µεν διότι οι σχετικές καταµετρήσεις που έχουν γίνει από διάφορες υπηρεσίες της Ελλάδας όσο και των χωρών υποδοχής διαφέρουν ανάλογα µε την µεθοδολογία που χρησιµοποιήθηκε και αφετέρου διότι υπάρχουν περιοχές (π.χ. χώρες της πρώην Ε.Σ.Σ.Δ.) όπου η καταµέτρηση παρουσιάζει δυσχέρειες. Οι χώρες στις οποίες ο Ελληνισµός έχει την µεγαλύτερη πληθυσµιακή παρουσία είναι οι Η.Π.A., ο Καναδάς, η Αυστραλία, η Γερµανία, χώρες της πρώην ΕΣΣΔ, και η Νότιος Αφρική. Ιστορική Επισκόπηση

Μία σύντοµη ιστορική επισκόπηση του ελληνικού µεταναστευτικού ρεύµατος θα ξεκινούσε τον 18ο και 19ο αιώνα, όταν δηµιουργούνται ελληνικές παροικίες στην Ιταλία, Aυστρο-Ουγγαρία, Μολδοβλαχία, Βόρεια Βαλκάνια, Αγγλία, Γαλλία, και τέλος στην Αίγυπτο και στις Ινδίες. Η ελληνική διασπορά των χρόνων εκείνων δραστηριοποιήθηκε κυρίως στην ανάπτυξη διεθνούς εµπορίου της Δύσης µε την Ανατολή και την Ελλάδα, µε κέντρο δραστηριότητας την Aυστρο-Ουγγαρία που αποτελούσε το διεθνές εµπορικό χρηµατιστηριακό κέντρο του 18ου αιώνα.

Αργότερα, τον 19ο αιώνα, όταν το κέντρο βάρους της οικονοµικής δραστηριότητας µετατοπίζεται λόγω της βιοµηχανικής επανάστασης, οι παροικίες που δεν έχουν πρόσβαση στο θαλάσσιο εµπόριο φθίνουν. Στη περίοδο που συµπίπτει µε την επανάσταση του 1821 και την ίδρυση του νέου Ελληνικού κράτους, οι παροικίες της Αιγύπτου, Συρίας, Λιβάνου και Μεσοποταµίας γνωρίζουν σηµαντική οικονοµική άνθηση, αναπτύσσοντας δραστηριότητες στο θαλάσσιο εµπόριο και υποβοηθώντας στην εξάπλωση της ελληνικής ναυσιπλοϊας. Παράλληλα αναπτύσσουν δραστηριότητες σε τραπεζικές εργασίες. Η µεγαλύτερη πάντως διασπορά του ελληνικού στοιχείου και η διόγκωση του εκτός Ελλάδας Ελληνισµού αρχίζει µε την σταδιακή παρακµή των ανωτέρω παροικιών και την εµφάνιση σηµαντικών µεταναστευτικών ρευµάτων προς κάθε κατεύθυνση, για να ολοκληρωθεί µέχρι τις µέρες µας.

Μορφές Οργάνωσης Οι µορφές οργάνωσης των Αποδήµων Ελλήνων είναι κυρίως οι εξής: Οµοσπονδίες, Κοινότητες, Εθνικοτοπικές οργανώσεις, ενορίες και λοιποί σύλλογοι (πολιτιστικοί, φιλανθρωπικοί, αθλητικοί). Συνολικά υπολογίζεται ότι υπάρχουν περίπου 3.000 οργανώσεις. Πρώτη βαθµίδα οργάνωσης είναι οι ελληνικές κοινότητες (οι Έλληνες µιας πόλης του εξωτερικού) ή οι εθνικοτοπικοί σύλλογοι (οι Έλληνες µιας πόλης του εξωτερικού, που

κατάγονται από µια συγκεκριµένη στενότερη ή ευρύτερη γεωγραφική περιοχή της Ελλάδας -- χωριό, νοµός, διαµέρισµα). Δεύτερη βαθµίδα είναι οι Οµοσπονδίες, των παραπάνω οργανώσεων που υπάρχουν σε εθνικό επίπεδο της ξένης χώρας (π.χ., Οµοσπονδία Ελληνικών Κοινοτήτων Γερµανίας, Οµοσπονδία Θρακικών Συλλόγων Γερµανίας κ.λ.π.) Τρίτη βαθµίδα είναι συνοµοσπονδίες που λειτουργούν σε διεθνές επίπεδο (π.χ. Παµµακεδονική, Πανηπειρωτική, Παµµεσσηνιακή κ.λ.π.). Σύµφωνα µε στοιχεία της ΓΓAΕ, οι καταγεγραµµένες οργανώσεις είναι περίπου 2877. Διακρίνονται σε 952 κοινότητες, 974 εθνικοτοπικές οργανώσεις και 951 διάφορους άλλους συλλόγους. Επίσης, υπάρχουν 38 Οµοσπονδίες κοινοτήτων και 50 οµοσπονδίες εθνικοτοπικών οργανώσεων. Από άποψη τυπολογίας, η κοινότητα αποτελεί µια οργάνωση "οµπρέλα," έχει δηλαδή πολλαπλούς σκοπούς και δεν διακρίνεται από λειτουργική εξειδίκευση. Οι υπάρχουσες κοινότητες παρουσιάζουν αναµφίβολα ουσιώδεις διαφορές, µπορούν δε µε ορισµένα κριτήρια να ταξινοµηθούν σε τρεις κύριες κατηγορίες: α) στην ενοριακή κοινότητα υπό την αιγίδα της εκκλησίας, στην οποία υπάρχει πλήρης δεσµός µε την εκκλησία.β) στην κοινότητα-ενορία, στην οποία υπάρχει σχετική αυτονοµία από την Εκκλησία.γ) στην Εθνική κοινότητα -- ή απλώς κοινότητα -- στην οποία υπάρχει πλήρης ανεξαρτησία από την Εκκλησία.

Τέλος, θα πρέπει να αναφερθεί και η οργάνωση των αποδήµων Ελλήνων µε γνώµονα την παραπέρα ανάπτυξη των επαγγελµατικών ή επιχειρησιακών δραστηριοτήτων τους. Έτσι, υπάρχουν αρκετά εµπορικά επιµελητήρια, σύλλογοι επιστηµόνων, ιατρών, τραπεζικών κ.λ.π. Η συνολική αυτή δραστηριότητα έχει καταστήσει τον απόδηµο Ελληνισµό, ειδικά στις χώρες που αυτός είναι πληθυσµιακά ισχυρός, µοχλό ανάπτυξης και προόδου. Η δυναµική που αυτή η δραστηριότητα εµπεριέχει του επιτρέπει να παίζει σηµαντικό ρόλο στο πολιτικό γίγνεσθαι αρκετών χωρών υποδοχής, µε απτά παραδείγµατα την ανάδειξη των συµπατριωτών µας σε υψηλά πολιτικά αξιώµατα (δήµαρχοι, βουλευτές, γερουσιαστές) µε προφανή οφέλη για την Ελλάδα. Συµβούλιο Αποδήµου Ελληνισµού: Στην οργάνωση της οµογένειας εξαιρετική σηµασία έχει ασφαλώς η λειτουργία από το 1996 µε έδρα τη Θεσσαλονίκη του Συµβουλίου Αποδήµου Ελληνισµού (Σ.Α.Ε), στο οποίο εκπροσωπούνται οι κυριότερες ανά τον κόσµο οργανώσεις των οµογενών. Το Σ.Α.Ε. έχει συµβουλευτικό χαρακτήρα για θέµατα Αποδηµίας - Παλιννόστησης. Ιδρύθηκε βάσει του Νόµου 1867 (άρθρο 17) του 1989, οι σκοποί, η σύνθεση και η λειτουργία του ορίζονται µε το υπ.αριθµ. 196/30-5-95 σχετικό Προεδρικό Διάταγµα. Ακολουθεί πίνακας απογραφής του Αποδήµου Ελληνισµού κατά χώρα (1996). Πληθυσµιακή Κατανοµή του Απόδηµου Ελληνισµού

ΧΩΡΑ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣΗΠΑ 3.000.000ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ 700.000

ΓΕΡΜΑΝΙΑ 354.500ΚΑΝΑΔΑΣ 350.000ΟΥΚΡΑΝΙΑ 250.000ΒΡΕΤΑΝΙΑ 212.000ΡΩΣΙΑ 150.000ΓΕΩΡΓΙΑ 120.000Ν. ΑΦΡΙΚΗ 120.000ΚΑΖΑΧΣΤΑΝ 50.000ΓΑΛΛΙΑ 35.000ΒΡΑΖΙΛΙΑ 25.000ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ 25.000ΒΕΛΓΙΟ 25.000ΙΤΑΛΙΑ 21.000ΑΡΓΕΝΤΙΝΗ 20.000ΣΟΥΗΔΙΑ 20.000ΑΡΜΕΝΙΑ 15.000ΡΟΥΜΑΝΙΑ 14.000ΟΥΖΜΠΕΚΙΣΤΑΝ 10.500Ν. ΖΗΛΑΝΔΙΑ 10.000ΛΕΤΟΝΙΑ 10.000ΕΛΒΕΤΙΑ 8.340ΑΥΣΤΡΙΑ 6.500

ΑΙΓΥΠΤΟΣ 5.000ΖΑΪΡ 5.000ΠΟΛΩΝΙΑ 4.300ΟΛΛΑΝΔΙΑ 4.000ΜΟΛΔΑΒΙΑ 4.000ΖΙΜΠΑΜΠΟΥΕ 4.000ΒΕΝΕΖΟΥΕΛΑ 2.500ΟΥΓΓΑΡΙΑ 2.500ΤΣΕΧΙΑ 2.500ΛΙΒΑΝΟΣ 1.500ΟΜΑΝ 1.500ΙΣΡΑΗΛ 1.500Σ. ΑΡΑΒΙΑ 1.300ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ 1.200ΚΑΜΕΡΟΥΝ 1.200ΜΕΞΙΚΟ 1.000ΟΥΡΑΓΟΥΑΗ 1.000ΧΙΛΗ 1.000ΣΥΡΙΑ 1.000ΠΑΝΑΜΑΣ 800ΜΑΛΑΟΥΙ 800ΖΑΜΠΙΑ 700

ΑΙΘΙΟΠΙΑ 700ΣΟΥΔΑΝ 700ΑΖΕΡΜΠΑΪΤΖΑΝ 580ΔΑΝΙΑ 500ΙΟΡΔΑΝΙΑ 400ΝΟΡΒΗΓΙΑ 350ΜΠΑΧΑΜΕΣ 300ΙΣΠΑΝΙΑ 300ΝΙΓΗΡΙΑ 300ΤΑΝΖΑΝΙΑ 300ΛΙΘΟΥΑΝΙΑ 250ΚΟΛΟΜΒΙΑ 200ΙΡΛΑΝΔΙΑ 200ΚΕΝΥΑ 200Η.Α.Ε. 200ΜΑΡΟΚΟ 180ΠΕΡΟΥ 150ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ 150ΦΙΛΑΝΔΙΑ 150ΤΖΙΜΠΟΥΤΙ 150ΜΠΟΤΣΟΥΑΝΑ 150ΚΟΥΒΕΪΤ 150

ΜΠΑΧΡΕΪΝ 150ΧΟΝΓΚ - ΚΟΝΓΚ 150ΒΟΛΙΒΙΑ 100ΙΑΠΩΝΙΑ 100ΚΟΣΤΑ ΡΙΚΑ 80ΠΑΠΟΥΑ 70ΜΑΔΑΓΑΣΚΑΡΗ 60ΑΚΤΗ ΕΛΕΦ. 60ΙΡΑΝ 60ΤΥΝΗΣΙΑ 50ΣΕΝΕΓΑΛΗ 50ΚΑΝΤ. ΑΦ. ΔΗΜ. 40ΚΑΤΑΡ 40ΚΟΥΒΑ 30ΑΛΓΕΡΙΑ 30ΕΡΥΘΡΑΙΑ 30ΠΑΡΑΓΟΥΑΗ 20ΓΟΥΑΤΕΜΑΛΑ 20ΙΣΗΜΕΡΙΝΟΣ 20ΤΟΓΚΟ 20ΤΣΑΝΤ 20ΜΟΖΑΜΒΙΚΗ 20

ΝΑΜΙΜΠΙΑ 20ΚΟΓΚΟ 10ΣΥΝΟΛΟ 5.607.950

ΑΜΕΡΙΚΗ 3.402.220ΩΚΕΑΝΙΑ 710.000ΑΣΙΑ 69.200ΕΥΡΩΠΗ 1.286.740ΑΦΡΙΚΗ 139.790ΣΥΝΟΛΟ 5.607.950

Πληθυσµιακή Κατανοµή του Απόδηµου Ελληνισµού στην Αµερική

ΑΜΕΡΙΚΗΗΠΑ 3.000.000ΚΑΝΑΔΑΣ 350.000ΒΡΑΖΙΛΙΑ 25.000ΑΡΓΕΝΤΙΝΗ 20.000ΒΕΝΕΖΟΥΕΛΑ 2.500

ΧΙΛΗ 1.000ΟΥΡΟΥΓΟΥΑΗ 1.000ΜΕΞΙΚΟ 1.000ΠΑΝΑΜΑΣ 800ΜΠΑΧΑΜΕΣ 300ΚΟΛΟΜΒΙΑ 200ΠΕΡΟΥ 150ΒΟΛΙΒΙΑ 100ΚΟΣΤΑ ΡΙΚΑ 80ΚΟΥΒΑ 30ΙΣΗΜΕΡΙΝΟΣ 20ΓΟΥΑΤΕΜΑΛΑ 20ΠΑΡΑΓΟΥΑΗ 20ΣΥΝΟΛΟ 3.402.220

Πληθυσµιακή Κατανοµή του Απόδηµου Ελληνισµού στην Ωκεανία

ΩΚΕΑΝΙΑΑΥΣΤΡΑΛΙΑ 700000

Ν. ΖΗΛΑΝΔΙΑ 10000ΣΥΝΟΛΟ 710000

Πληθυσµιακή Κατανοµή του Απόδηµου Ελληνισµού στην Αφρική

ΑΦΡΙΚΗΝ. ΑΦΡΙΚΗ120.000ΖΑΪΡ5.000ΑΙΓΥΠΤΟΣ5.000ΖΙΜΠΑΜΠΟΥΕ4.000ΚΑΜΕΡΟΥΝ1.200ΜΑΛΑΟΥΙ800ΣΟΥΔΑΝ

700ΖΑΜΠΙΑ700ΑΙΘΙΟΠΙΑ700ΤΑΝΖΑΝΙΑ300ΝΙΓΗΡΙΑ300ΚΕΝΥΑ200ΜΑΡΟΚΟ180ΤΖΙΜΠΟΥΤΙ150ΜΠΟΤΣΟΥΑΝΑ150ΜΑΔΑΓΑΣΚΑΡΗ60ΑΚΤΗ ΕΛΕΦ.60ΤΥΝΗΣΙΑ

50ΣΕΝΕΓΑΛΗ50ΚΕΝΤ. ΑΦ. ΔΗΜ.40ΕΡΥΘΡΑΙΑ30ΑΛΓΕΡΙΑ30ΤΣΑΝΤ20ΤΟΓΚΟ20ΝΑΜΙΜΠΙΑ20ΜΟΖΑΜΒΙΚΗ20ΚΟΓΚΟ10ΣΥΝΟΛΟ139.790

Πληθυσµιακή Κατανοµή του Απόδηµου Ελληνισµού στην Ευρώπη

ΕΥΡΩΠΗΓΕΡΜΑΝΙΑ 354.500ΟΥΚΡΑΝΙΑ 250.000ΒΡΕΤΑΝΙΑ 212.000ΡΩΣΙΑ 150.000ΓΕΩΡΓΙΑ 120.000ΓΑΛΛΙΑ 35.000ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ 25.000ΒΕΛΓΙΟ 25.000ΙΤΑΛΙΑ 21.000ΣΟΥΗΔΙΑ 20.000ΑΡΜΕΝΙΑ 15.000ΡΟΥΜΑΝΙΑ 14.000ΛΕΤΟΝΙΑ 10.000ΕΛΒΕΤΙΑ 8.340ΑΥΣΤΡΙΑ 6.500ΠΟΛΩΝΙΑ 4.300ΟΛΛΑΝΔΙΑ 4.000

ΜΟΛΔΑΒΙΑ 4.000ΤΣΕΧΙΑ 2.500ΟΥΓΓΑΡΙΑ 2.500ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ 1.200ΔΑΝΙΑ 500ΝΟΡΒΗΓΙΑ 350ΙΣΠΑΝΙΑ 300ΛΙΘΟΥΑΝΙΑ 250ΙΡΛΑΝΔΙΑ 200ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ 150ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ 150ΣΥΝΟΛΟ 1.286.740

Πληθυσµιακή Κατανοµή του Απόδηµου Ελληνισµού στην Ασία

ΑΣΙΑΚΑΖΑΧΣΤΑΝ 50.000ΟΥΖΜΠΕΚΙΣΤΑΝ 10.500ΟΜΑΝ 1.500

ΛΙΒΑΝΟΣ 1.500ΙΣΡΑΗΛ 1.500Σ. ΑΡΑΒΙΑ 1.300ΣΥΡΙΑ 1.000ΑΖΕΡΜΠΑΪΤΖΑΝ 580ΙΟΡΔΑΝΙΑ 400Η.Α.Ε. 200ΧΟΝΓΚ - ΚΟΝΓΚ 150ΜΠΑΧΡΕΪΝ 150ΚΟΥΒΕΪΤ 150ΙΑΠΩΝΙΑ 100ΠΑΠΟΥΑ 70ΙΡΑΝ 60ΚΑΤΑΡ 40ΣΥΝΟΛΟ 69.200

(Γενική Γραµµατεία Απόδηµου Ελληνισµού)

Ο ΜΑΡΤΙΝΟΣ ΚΑΙ Ο ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΗΣ ΧΙΛΗΣ (1540)

Αν και ο Λόνκος (αρχηγός) Κιλαπάν υποστηρίζει ότι οι Αραουκανοί, Ινδιάνοι της Χιλής, είναι απόγονοι των Λακεδαιµονίων, τα πρώτα ιστορικά στοιχεία σχετικά µε την άφιξη Ελλήνων, στη φιλόξενη αυτή χώρα έχουν ως εξής: Το 1540 έφτασε στη χώρα ο πλοίαρχος Πέδρο ντε Βαλντίβια, µε 150 άνδρες και µία γυναίκα, οι πρώτοι κατακτητές και εποικιστές της Χιλής. Από αυτούς τρεις δεν ήταν Ισπανοί. Ηταν ένας Πορτογάλος, ένας Γερµανός και ένας Ελληνας: Ο Πέτρος Μαρτίνος, από το Χάνδακα της Κρήτης, που γεννήθηκε µεταξύ του 1511 και του 1516. Εγκαταστάθηκε στη Χιλή και έζησε µέχρι ηλικίας 90 χρόνων. Ο Πέδρο ντε Βαλντίβια του έδωσε γη και

Ινδιάνους βοηθούς, και τον ονόµασε «έµπιστο» στις πόλεις Λα Ιµπέριαλ, Κονσέπσιον και Χιλλάν. Παντρεύτηκε Ισπανίδα που του έδωσε 4 γιους: τους Μιχάλη, Αλόνσο, Μαρτίνο και Αλέξανδρο, και οι τέσσερις µε απογόνους. Δύο από αυτούς πήραν το αξίωµα του «έµπιστου» και οι άλλοι δύο έγιναν αξιωµατικοί του ισπανικού στρατού. Μέχρι το 1565 έφτασαν στη Χιλή άλλοι 20 Ελληνες, ναυτικοί, στρατιωτικοί και τεχνίτες.Το 1578 ο σερ Φράνσις Ντρέηκ βρήκε στο Βαλπαράϊζο της Χιλής έναν Ελληνα πιλότο, τον Ιωάννη ο οποίος τον οδήγησε µέχρι το λιµάνι της Λίµας του Περού. Στον πόλεµο του Ειρηνικού κατά της συµµαχίας Περού-Βολιβίας, τον πιο σηµαντικό πόλεµο στην ιστορία

της Χιλής, πέντε Ελληνες πήραν µέρος στη Ναυµαχία της Ικίκε στις 21 Μαϊου 1879: Ο Κωνσταντίνος Μικάλβης, υποναύκληρος, ο Θωµάς Βλαχόπουλος, ναύτης Α, ο Δηµήτριος Γεωργίου, ναύτηςΑ, ο Πέτρος Σταµατόπουλος, θερµαστής Α, και Στέφανος Δεσπότης, ναύτης Β. Τα ονόµατά τους φαίνονται ανάγλυφα στο Ναυτικό Μουσείο του Βαλπαράϊζο.Το µεγαλύτερο µέρος των Ελλήνων µεταναστών στη Χιλή έφτασε µεταξύ του 1890 και του 1930.

Ελληνική παροικία της Αντοφαγάστα (Βόρεια Χιλή)

ANTOFAGASTAΕλληνικός Σύλλογος Αλληλοβοήθειας της ΑντοφαγάσταΤο 1916, η Ελληνική Παροικία, ανερχόµενη σε 700 περίπου άτοµα, ίδρυσε τον Ελληνικό Σύλλογο Αλληλοβοήθειας της Αντοφαγάστα, µέχρι σήµερα σε πλήρη ενέργεια. Ήδη, έξι χρόνια πριν, µε αφορµή την επέτειο των 100 χρόνων της Δηµοκρατίας της Χιλής, δώρισε στην πόλη ένα ακριβές αντίγραφο του µνηµείου των αγωνιστών του παγκρατίου αθλήµατος. Δραστήρια και ενιαία, η Κοινότητα εξασφάλισε από την Ελληνική Κυβέρνηση την εγκατάσταση ενός Υποπροξενείου το 1923, που προήχθη σε Επίτιµο Προξενείο το 1946. Ίδρυσε ένα Ελληνικό σχολείο στα κεντρικά γραφεία της,

έκτισε ένα µαυσωλείο στο κοινοτικό νεκροταφείο και στα 1930, ίδρυσε, µε στόχο την εκτέλεση φιλανθρωπικών έργων, την Αδελφότητα Ελληνίδων Φιλόπτωχων Κυριών.

Οργάνωσε επίσης ένα θίασο και ένα χορευτικό συγκρότηµα και για λίγα χρόνια διατηρούσε Ορθόδοξη Εκκλησία. Έκτισε επίσης το «Ελληνικό Αθηναίο» (Ateneo Helénico), όπου πραγµατοποιούνται ποικίλες πολιτιστικές δραστηριότητες, και πρόσφερε το ραδιοφωνικό πρόγραµµα “Grecia Inmortal” (Αθάνατη Ελλάδα). Ιδρύθηκε επίσης ο Ελληνικός Αθλητικός Όµιλος «Ο Σταυρός». Δρόµοι, λεωφόροι και πλατείες φέρουν Ελληνικά ονόµατα. Άξια µνείας είναι και η Ελληνική παρουσία κατά τον εορτασµό της Εβδοµάδας της Αντοφαγάστα.Για περισσότερες πληροφορίες απευθυνθείτε στον Πρόεδρο της κοινότητας κ. Jorge Machulas, ή στο e-mail: sociedadhelenicaantofagasta@hotmail.com.Στοιχεία Επικοινωνίας Άµισθου Προξενείου της Ελλάδος στην ΑντοφαγάσταΔιεύθυνση: General Velásquez 1131, AntofagastaΤηλέφωνο: (005655) 789162E-mail: apapasideris@michilla.clΠολιτιστικός Χιλιανο-Ελληνικός Σύλλογος ΑντοφαγάσταςΣτην Αντοφαγάστα το 1952 δηµιουργήθηκε ένα παράρτηµα του Πολιτιστικού Ινστιτούτου του Σαντιάγο. Το 1991, ιδρύθηκε το διαδοχικό του Χιλιανο-Ελληνικό Πολιτιστικό Ινστιτούτο της Αντοφαγάστα, Πρόεδρος του οποίου υπήρξε µέχρι το 2007 η κυρία Καίτη Φαραντάτου – Πολίτη µε σηµαντικό έργο στη διάδοση των ελληνικών αξιών, διακεκριµένη συµµετοχή σε επίσηµες εκδηλώσεις και διαλέξεις και πολλαπλά δηµοσιεύµατα στα µέσα µαζικής ενηµέρωσης.

Από τον Απρίλιο του 2009 το Ινστιτούτο ξεκινά επισήµως τις εργασίες του υπό την νέα ονοµασία Πολιτιστικός Χιλιανο-Ελληνικός Σύλλογος Αντοφαγάστας µε Πρόεδρο την κυρία Elena Calfa Brizuela.Στοιχεία ΕπικοινωνίαςSucre 462, casilla 5 correo univ. Católica del norte Gran vía.AntofagastaFonofax: 55 781160email: elenacalfa@yahoo.comhttp://ccultural-chilenohelenica.blogspot.com/

Οι πρώτοι έλληνες στη Βενεζουέλα

Αποσπάσµατα απο το βιβλίοΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΒΕΝΕΖΟΥΕΛΑΣ,ΒΥΡΩΝΑΣ, ΑΘΗΝΑ, 1995Στη Βενεζουέλα, η ιστορία της ελληνικής παροικίας, αρχίζει απο τον Γιάννη τον Ελληνα, Juan Griego, που το ονοµά του, φέρει µια απο τις µεγάλες πόλεις του νησιού Μαργαρίτα της Πολιτείας Νέα Σπάρτη (Nueva Esparta ). Στην ιστορία του νησιού και ιδικώτερα στην Ιστορία της Βενεζουέλας δεν υπάρχουν πολλά ακριβή στοιχεία γι αυτόν τον πρωτοπόρο Ελληνα. Ο θρύλος τον παρουσιάζει, άλλοτε σαν έλληνα απο την Μικρά Ασία, και άλλοτε – αν είναι δυνατό – σαν ισπανό. Ευτυχώς όµως, υπάρχει σαν βάση και σαν αρχή, το ονοµά του και το παρατσούκλι του, Γιάννης ο Ελληνας, που δεν αφήνουν αµφιβολίες για την εθνικοτητά του. Εδώ, όπως δείχνουν τα πράγµατα, έχουµε µια περίπτωση ίδια και

απαράλλακτη, σαν του Στρατηγού της Ελληνικής Ανεξαρτησίας Μακρυγιάννη. Ο Μακρυγιάννης, ορφάνεψε από µικρός και δεν γνώρισε τους γονείς του. Ο κόσµος, τον ήξερε µόνο σαν Γιάννη και αργότερα λόγω του ότι ήταν τροµερά πανύψηλος, µακρύτατος και αδύνατος, το ονοµάσανε Μακρυγιάννη. Το ίδιο λοιπόν θα συνέβει και µε τον Γιάννη τον Ελληνα του νησιού Μαργαρίτα της Βενεζουέλας. Το πρόσωπο αυτό, σίγουρα υπήρξε και έζησε στο νησί, ήταν γνήσιος ρωµιός και οι πληροφορίες που τον θέλουν ισπανό, έχουν οποσδήποτε δόλο. Αν όµως, αφήσουµε και λίγο τη φαντασία µας να απλώσει τα φτερά της, τότε ο συµπατριώτης µας αυτός θα έφτασε στο νησί σαν θαλασσινός – µούτσος, ναύτης, η καπετάνιος πλεούµενου της εποχής – και γοητευµένος απο τις οµορφιές του νησιού, η απαγοητευµένος απο τη σκληρή δουλειά της θάλασσας, ξεµπαρκάρισε στις ακτές του. Εκεί, θα δούλεψε σαν ψαράς, θηρευτής µαργαριταριών, η έµπορος του είδους. Θα πρέπει εποµένως, να έγινε πασίγνωστος, και όπως οι λαοί ξέρουν να τιµούν τους φηµησµένους, έβαλαν στο µικρό ψαράδικο τότε χωριό, το ονοµά του και το παρανόµι του. Δεν αποκλείεται, ακόµα, να πολέµησε στο πλευρό των δυνάµεων της ανεξαρτησίας κατά των ισπανών και να έπεσε ηρωικά σε κάποια µάχη. Σαν συµπέρασµα, του αξίζει δικαιωµατικά, ο τίτλος του πρώτου έλληνα στη Βενεζουέλα.

Η πρώτη αποικία Ελλήνων στις ΗΠΑ: Νέα Σµύρνη – Florida 1768Η πρώτη µαζική περίπτωση Ελλήνων µεταναστών είναι συνδεδεµένη µε τη Φλόριντα και την ίδρυση της αποικίας της Νέας Σµύρνης το 1768.Την εποχή εκείνη, η Φλόριντα ανήκε στους Βρετανούς. Οι Βρετανοί ιδιοκτήτες φυτειών ήθελαν να αξιοποιήσουν τη γη της Φλόριντας, αλλά δεν έβρισκαν Βρετανούς που να θέλουν

να πάνε και να ζήσουν σε ένα τόσο θερµό και τροπικό κλίµα. Σκέφτηκαν τότε, πως οι πιο κατάλληλοι συµβασιούχοι – άποικοι θα ήταν οι λαοί της νοτιοανατολικής Ευρώπης και κυρίως οι ‘Ελληνες, οι οποίοι όπως έγραφαν τότε οι Βρετανοί για µας, είναι συνηθισµένοι στο θερµό κλίµα, καλλιεργούν αµπέλια, ελαιώνες, µπαµπάκι και οι οποίοι θα µας καλλιεργούν τη γη και θα µας προµηθεύουν τα προϊόντα τα οποία τώρα είµαστε υποχρεωµένοι να αγοράζουµε από την Οθωµανική Αυτοκρατορία και από άλλες χώρες. Οι Έλληνες, έλεγαν, είναι γενικά λαός εργατικός και καθώς οι σηµερινοί τους αφέντες (οι Τούρκοι) τους έχουν φέρει σε απόγνωση, δεν θα ’ναι δύσκολο να τους πείσουµε να ξεφύγουν από τη σηµερινή τους σκλαβιά για να τεθούν κάτω από την προστασία ενός ελεύθερου πολιτεύµατος.Με βάση τα παραπάνω, ένας Σκωτσέζος ιατρός, ονόµατι Άντρου Τέρνµπουλ, ο οποίος είχε παντρευτεί την κόρη ενός πλούσιου Έλληνα εµπόρου από τη Σµύρνη της Μικράς Ασίας, θα µαζέψει 1403 αποίκους. Ανάµεσά τους πολλοί Έλληνες από τη Μάνη, κάποια νησιά του Αιγαίου και τις Μικρασιατικές ακτές.Πέτυχε από το Αγγλικό στέµµα να του παραχωρηθούν 160.000 στρέµµατα και µε κεφάλαια που εξασφάλισε από Αγγλους χρηµατοδότες, θα ναυλώσει οχτώ ιστιοφόρα και στις 17 Απριλίου του 1768, θα σαλπάρουν για τη Φλόριντα, αναζητώντας µια καλύτερη τύχη µακριά από τον τούρκικο ζυγό.Η αποικία αυτή θα ονοµαζόταν Νέα Σµύρνη, προς τιµήν του τόπου καταγωγής της συζύγου του Σκωτσέζου Τέρνµπουλ. Από τους 1403, δεν θα φτάσουν όλοι ζωντανοί στη Φλόριντα. Τό ταξίδι, µε πολλές δυσκολίες, θα διαρκέσει 5 µήνες καί 148 θα πεθάνουν από τις

κακουχίες κατά τη διάρκεια του ταξιδιού.Αυτοί που έφτασαν ζωντανοί, βρήκαν µια πραγµατική κόλαση.Όλος σχεδόν ο χώρος πίσω από την αµµουδερή παραλία, ήταν σκεπασµένος µε αγκαθωτά κακτοειδή, που κάτω τους φώλιαζαν αναρίθµητα φίδια και άλλα ερπετά.Θα χρειαζόταν σκυλίσια δουλειά για να αποδοθεί η άγονη αυτή γη στην καλλιέργεια. Η Φλόριντα ήταν κάθε άλλο παρά η παραδείσια χώρα που τους είχαν τάξει και που είχαν ονειρευτεί. Κουνούπια, φίδια, αφόρητη ζέστη, υγρασία, ξαφνικές καταιγίδες, ελονοσία κι άλλες αρρώστιες και πολύ σκληρή δουλειά, κυριολεκτικά αποδεκάτισαν τους αποίκους της Νέας Σµύρνης. Μέσα στον επόµενο χρόνο, 300 άνδρες και γυναίκες και κάπου 150 παιδιά θα πεθάνουν από τις απάνθρωπες συνθήκες. Το 1769, ένα χρόνο µετά την άφιξή τους, οι άποικοι απεφάσισαν να θέσουν τέρµα στα µαρτύρια που περνούσαν. Κατέστρωσαν ένα σχέδιο να αρπάξουν µερικά καράβια και να καταφύγουν στη Κούβα. Το σχέδιό τους όµως απέτυχε και οι Άγγλοι επιστάτες θα εκτελέσουν δι’ αγχόνης τους τρεις αρχηγούς της εξέγερσης. Οι επιστάτες, µε τα µαστίγια στο χέρι, ήταν ιδιαιτέρως σκληροί µε τους αποίκους.Το κάθε άτοµο ελάµβανε µόνο µια χούφτα αραποσίτι την ηµέρα και 60 γραµµάρια χοιρινό την εβδοµάδα. Οι επιστάτες τους απαγόρευαν να ψαρεύουν ώστε να συµπληρώνουν τη διατροφή τους, για να µη χάνουν χρόνο από την καθηµερινή τους εργασία στους αγρούς. Μία µάνα, η οποία είχε κλέψει ψωµί για να ταΐσει τα πεινασµένα παιδιά της, τιµωρήθηκε µε µαστίγωµα από τους επιστάτες. Μάλιστα, υποχρέωσαν τον άνδρα της να εκτελέσει το µαστίγωµά της.

Μέσα στα επόµενα εννέα χρόνια, 964 είχαν πεθάνει. Ανάµεσά τους πολλά παιδιά. Όταν οι δύστυχοι αυτοί άνθρωποι ζήτησαν να απαλλαγούν από τη νοµική υποχρέωση που είχαν αναλάβει έναντι του Τέρνµπουλ – µια υποχρέωση που δεν θα διαρκούσε πάνω από έξι χρόνια – συνάντησαν πεισµατικά την άρνηση. Έτσι, ξεκοµµένοι από τον τόπο τους και χωρίς προστασία, ήταν ουσιαστικά σκλάβοι και µόνη λύτρωση φαινόταν ο θάνατος. Τον δέκατο χρόνο, τρεις γενναίοι της αποικίας κατάφεραν να ξεφύγουν της προσοχής των επιστατών και αφού κολύµπησαν όλη τη νύχτα, και σε νερά γεµάτα καρχαρίες, φτάνουν την εποµένη το απόγευµα στην πόλη του Αγίου Αυγουστίνου. Εκεί θα κατορθώσουν να βρούν τον εισαγγελέα της επαρχίας. Θα του περιγράψουν την άθλια ζωή τους, τους όρους της αρχικής συµφωνίας µε τον Τέρνµπουλ και τα δεινά που υφίστανται. Ο εισαγγελέας υποσχέθηκε να παρουσιάσει το ζήτηµά τους στον κυβερνήτη της Φλόριντας και τους έδωσε τη διαβεβαίωση οτι εάν όντως τα λεγόµενά τους είναι αληθινά, ο κυβερνήτης θα τους ελευθέρωνε αµέσως από τη δούλευση του Τέρνµπουλ.Οι τρεις άνδρες, επέστρεψαν στην αποικία µε τα χαρούµενα νέα. Ενηµέρωσαν τους υπόλοιπους ότι τους ανέµενε η ελευθερία και η προστασία του κυβερνήτη. Άρχισαν µετά να οργανώνουν την απόδρασή τους, ώσπου ένα βράδυ και µε άκρα µυστικότητα, έβαλαν τα γυναικόπαιδα στη µέση και εµπρός και πίσω έλαβαν θέσεις οι άντρες, οπλισµένοι µε ρόπαλα. Κι έτσι ξεκίνησαν µέσα στη νύχτα, µε τα πόδια για τον Άγιο Αυγουστίνο, 100 χλµ µακριά, ελπίζοντας να ελευθερωθούν.Τα ξηµερώµατα, όταν οι επιστάτες ανακάλυψαν ότι είχε ερηµωθεί η αποικία, οι άποικοι είχαν καλύψει αρκετά χιλιόµετρα. Τότε οι επιστάτες, λυσσασµένοι ξεκίνησαν έφιπποι για να τους προλάβουν, αλλά το λασπωµένο έδαφος δεν επέτρεπε στα άλογα να τρέξουν.

Όταν οι διώκτες έφτασαν στα πρόθυρα του Αγίου Αυγουστίνου, οι φυγάδες βρίσκονταν ήδη κάτω από την προστασία των αρχών. Στη δίκη που ακολούθησε, ο Τέρνµπουλ δεν κατόρθωσε να αποδείξει ότι είχε δικαίωµα να κρατήσει άλλο τους αποίκους στη Νέα Σµύρνη παρά τη θέλησή τους.Ο κυβερνήτης τους απέδωσε την πλήρη ελευθερία τους και τους προσέφερε γη στο χώρο βόρεια του σηµερινού Αγίου Αυγουστίνου, όπου έχτισαν τα σπίτια τους και πρόκοψαν καλλιεργώντας τα χωράφια τους. Τα ίχνη όµως αυτών των ανθρώπων χάθηκαν µε το πέρασµα του χρόνου.Αξίζει να σηµειωθεί ότι το αρχαιότερο σωζόµενο ξύλινο σχολείο στις Ηνωµένες Πολιτείες, είναι αυτό που κατασκεύασε στα τέλη του 18ου αιώνα στον Άγιο Αυγουστίνο, ο Ιωάννης Γιαννόπουλος, που είχε έρθει στην αποικία της Νέας Σµύρνης σε ηλικία 13 ετών. Η παραλία της αποικίας, µέχρι σήµερα λέγεται New Smyrna Beach.ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΑΠΟΙΚΙΑΣ ΦΛΟΡΙΔΑΣ:Carita Doggett (1919): Dr. Turbull and the New Smyrna Colony of Florida.E.P. Panagopoulos (1966): New Smyrna, an eighteenth century Greek Odyssey.Μπάµπης Μαρκέτος (2006): Οι Ελληνοαµερικανοί.Foundation for the New Smyrna Museum of history.

Η Ελληνική Κοινότητα του Κάρδιφ (Cardiff, N. Ουαλίας) 1873 – 2010

Α). Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣΤο Κάρδιφ (Cardiff) είναι µια όµορφη παραθαλάσσια πόλη της Νότιας Ουαλίας και

βρίσκεται στα δυτικά της Βρετανικής νήσου. Για πολλές δεκαετίες, από τα µέσα του 19ου αι. µέχρι το τέλος της δεκαετίας 1960, το Κάρδιφ ήταν το µεγαλύτερο εξαγωγικό λιµάνι κάρβουνου στο κόσµο. Υπ’ όψιν ότι η Ουαλία, ιδιαίτερα το νότιο τµήµα της, φηµίζεται για την εξαιρετική ποιότητα κάρβουνου που περιέχει στα σπλάχνα της Κέλτικης γης της.Οι Έλληνες, σπουδαίοι θαλασσοπόροι και πολυπράγµονες όπως πάντα, έσπευσαν να εξυπηρετήσουν την µεγάλη αυτή ανάγκη για µεταφορά –µέσω των θαλασσίων οδών- του σηµαντικού την εποχή εκείνη προϊόντος, που άκουγε στο όνοµα κάρβουνο. Φαίνεται δε πως

η περιοχή της Ουαλίας δεν ήταν απλά ένα πέρασµα γι’ αυτούς, αλλά τους είχε αρέσει ιδιαίτερα, και για τούτο άρχισαν να επικεντρώνουν το επιχειρηµατικό ενδιαφέρον τους στο λιµάνι του Κάρδιφ, όπως επίσης και στα παραπλήσια λιµάνια του Νιούπορτ (Newport), Μπάρυ (Barry) και αλλού. Σιγά – σιγά µάλιστα άρχισαν να φέρνουν τις οικογένειές τους και να εγκαθίστανται κυρίως στην πόλη του Κάρδιφ, αλλά και στις γύρω περιοχές.Έτσι, λοιπόν, στις 18 Δεκεµβρίου του 1873 πραγµατοποιήθηκε η πρώτη γνωστή Συνέλευση Ελλήνων στην πόλη του Κάρδιφ. Στην Συνέλευση εκείνη αποφασίστηκε η ίδρυση Ελληνικής Εκκλησίας, κοντά στο λιµάνι της πόλης, αφιερωµένη στον Άγιο Νικόλαο, Προστάτη των ναυτικών. Η αφιέρωση είναι βέβαια αυτονόητη, αφού το σύνολο των Ελλήνων που βρίσκονταν στην Νότια Ουαλία την εποχή εκείνη ήταν ναυτικοί.Την Συνέλευση αυτή του 1873 φαίνεται να είχε οργανώσει ο Άγγλος Ορθόδοξος Ιερέας π. Τιµόθεος Hatherly, που είχε χειροτονηθεί το 1870 στην Κωνσταντινούπολη και είχε

επιστρέψει στην πατρίδα του, µε σκοπό να διακονήσει τους Έλληνες Ορθοδόξους που κατοικούσαν εκεί. Λίγα χρόνια µάλιστα αργότερα, στις 4 Μαρτίου 1877, ο ίδιος Ιερέας οργανώνει την Ελληνική Εκκλησία του Μπρίστολ (Bristol), που βρίσκεται κοντά στην Νότια Ουαλία.Ο εκλεκτός δηµοσιογράφος και ιστορικός Βάσος Τσιµπιδάρος, στο βιβλίο του «Οι Έλληνες στην Αγγλία» (σ. 218), αναφέρει χαρακτηριστικά πως στο Κάρδιφ «υπήρχε Ελληνικό Προξενείο πριν το 1900, γιατί και Έλληνες ζούσαν εκεί και πολλά ελληνικά καράβια προσέγγιζαν στο λιµάνι. Έφερναν κυρίως δηµητριακά και φόρτωναν κάρβουνα για την Μεσόγειο και την Νότιο Αµερική. Μετά το 1900, η κίνηση των καραβιών ήταν τόσο µεγάλη, ώστε πολλοί ναυτικοί Έλληνες παρατούσαν την θάλασσα και βγαίνανε στην στεριά για ν’ αναµιχθούν σε διάφορες επιχειρήσεις», όπως καφενεία ή µικρά ξενοδοχεία, που εξυπηρετούσαν κυρίως τους ναυτικούς, Έλληνες και άλλους.Αξίζει να σηµειωθεί πως µεγάλες Ελληνικές Ναυτιλιακές οικογένειες και Εταιρείες, είτε ξεκίνησαν την επιχειρηµατική τους δραστηριότητα από την Νότια Ουαλία, είτε απλώς πέρασαν από εκεί και δραστηριοποιήθησαν για ένα χρονικό διάστηµα. Στην πρώτη κατηγορία ανήκει η οικογένεια Κολλάκη (από τις πλουσιώτερες) οικογένειες της Ευρώπης σήµερα), ενώ στην δεύτερη ανήκουν οι Εµπειρίκοι, Φαφαλιοί και ο Αριστοτέλης Ωνάσης.Το 1903 η Κοινότητα του Κάρδιφ έρχεται σε επίσηµη επικοινωνία µε το σεπτό Οικουµενικό Πατριαρχείο. Το αποτέλεσµα της επικοινωνίας αυτής ήταν να αναγνωρισθεί επίσηµα η Κοινότητα, να αποσταλεί ένα Πατριαρχικό και Συνοδικό σιγίλιο, το κείµενο του οποίου είναι άφθαστης γλωσσικής οµορφιάς, και να διορισθεί ο Μέγας Σακκελάριος π. Ιωάννης

Γεωργιάδης, ως ο πρώτος Έλληνας Ιερέας και Ιερατικώς Προϊστάµενος της Εκκλησίας του Αγ. Νικολάου.

Β). Ο ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΚΤΗΡΙΟΜέχρι τις αρχές του 20ου αι. η Κοινότητα δεν είχε δικό της Ιερό Ναό. Χρησιµοποιούσε για τις λατρευτικές της ανάγκες και τελετές άλλοτε την Νορβηγική Εκκλησία του λιµανιού και άλλοτε µια παράγκα, στην ίδια περιοχή. Το 1905, µετά από επίµονες και επίπονες προσπάθειες, τα µέλη της Κοινότητας εξασφάλισαν έναν κατάλληλο χώρο, πολύ κοντά στο λιµάνι. Ο χώρος αυτός ενοικιάσθηκε τότε, από τον Μαρκήσιο της περιοχής (Μπιουτ – Bute), στον οποίο ανήκε ένα µεγάλο µέρος της πόλεως, για 99 χρόνια. Αξίζει να σηµειωθεί ότι την εποχή εκείνη οι Βρετανοί δεν συνήθιζαν να πωλούν οικόπεδα σε ξένους. Ο νόµος επέτρεπε όµως

την ενοικίαση της γης για µεγάλα χρονικά διαστήµατα. Το οικόπεδο αυτό αγοράσθηκε τελικά από την Κοινότητα το έτος 1989.Οι αρχικές συµφωνίες προέβλεπαν πως στον εν λόγω χώρο θα οικοδοµούνταν δύο κτίρια, Ιερός Ναός και Κοινοτικό κτίριο. Το δεύτερο, σκοπό θα είχε να στεγάσει το Ελληνικό Σχολείο (ισόγειο) και το Πρεσβυτερείο (1ος όροφος), όπως και έγινε τελικά.Ο Ιερός Ναός κτίσθηκε το 1906. Σε σχετική πλάκα, που βρίσκονταν τοποθε-τηµένη στον εξωτερικό τοίχο της πρόσοψης, είχε αναγραφεί πως η οικοδόµηση πραγµατοποιήθηκε µε εισφορές «των εν Cardiff, Barry και Newport Εφοπλιστών, Πλοιάρχων, παρεπιδηµούντων Ορθοδόξων Ελλήνων και Ναυτιλλοµένων».

Το Κοινοτικό κτίριο οικοδοµήθηκε γύρω στα 1915 και εγκαινιάσθηκε στις 25 Μαρτίου 1915 από τον τότε Πρόξενο της Ελλάδος στο Κάρδιφ Αντώνιο Μοµφερράτο, του οποίου το όνοµα εµφανίζεται στην πλάκα εγκαινίων, που βρίσκεται αναρτηµένη στο εν λόγω κτίριο.Η επίσηµη τελετή των Εγκαινίων του Ιερού Ναού Αγ. Νικολάου, στην οποία προέστη ο τότε Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Κύριλλος ο Γ’, πραγµατοποιήθηκε στις 24/6 Απριλίου 1919. Ιερατικώς Προϊστάµενος της Κοινότητας την εποχή εκείνη ήταν ο Αρχιµ. Γεννάδιος Θέµελης (1917 – 1928), ο οποίος είναι και ο µόνος Έλληνας Ιερέας που εκοιµήθη και ετάφη στο Κάρδιφ.

Γ). Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑΗ Ελληνική Κοινότητα στην Νότια Ουαλία συνέχισε την ιστορική της πορεία και προσέφερε µια σηµαντικότατη µαρτυρία Ορθοδοξίας και Ελληνισµού στην φιλόξενη χώρα της Μεγ. Βρετανίας και συγκεκριµένα στο Πριγκηπάτο της Ουαλίας.Στα χρόνια του Β’ Παγκοσµίου Πολέµου πολλά ελληνικά πλοία αποκλείσθηκαν στο λιµάνι του Κάρδιφ κι έτσι ο πληθυσµός της Κοινότητας διπλασιάσθηκε την εποχή εκείνη. Στο πρώτο µισό του 20ου αι. στο Κάρδιφ λειτουργούσε όχι µόνο Ελληνικό Προξενείο, αλλά και Λιµεναρχείο. Η κίνηση των πλοίων ήταν αρκετά µεγάλη. Λέγεται πως 200 ελληνικά καράβια έµπαιναν στο λιµάνι του Κάρδιφ κάθε χρόνο. Αυτή η κίνηση συνεχίσθηκε αµείωτη µέχρι τα τέλη της

δεκαετίας του 1960, οπότε οι Βρετανοί, για διάφορους λόγους, άρχισαν να κλείνουν τα ανθρακωρυχεία το ένα µετά το άλλο.Το µεταναστευτικό κύµα της δεκαετίας 1955 – 1965, από Ελλάδα και Κύπρο προς το εξωτερικό, έφερε στο Κάρδιφ αρκετούς µετανάστες, οι οποίοι ανανέωσαν τον µέχρι τότε κυρίως ναυτικό πληθυσµό της περιοχής. Έτσι, το 1964 ιδρύονται στο Κάρδιφ δύο νέοι ελληνικοί Σύλλογοι: α). Η Ελληνοκυπριακή Αδελφότητα Ουαλίας και β). Ο Σύνδεσµος Κερκυραίων Ρωµαιοκαθολικών και πάσης Ελλάδος «Ο Άγιος Σπυρίδων» (τα µέλη του οποίου προέρχονται από τον Ρωµαιοκαθολικό πληθυσµό της Κέρκυρας, µε απώτερη καταγωγή από την Μάλτα).Την ίδια χρονιά (1964) άρχισε να αναδιοργανώνεται και η επίσηµη Κοινότητα. Ιδρύθηκε τότε ο Σύνδεσµος Κυριών Κάρδιφ και Περιχώρων. Λίγα χρόνια αργότερα (1971) τον Σύνδεσµο αυτό αντικαθιστά η Βοηθητική Αδελφότητα Κυριών «Η Ζωοδόχος Πηγή», η οποία αναπτύσσει έντονη φιλανθρωπική δραστηριότητα. Την εποχή αυτή διακονεί την Κοινότητα ο (µακαριστός σήµερα) Πρωτοπρ. Σπυρίδων Δεσύλλας, ο οποίος υπηρέτησε τον Ελληνισµό της Νότιας Ουαλίας από το 1958 µέχρι το 1987.Μετά το 1980 το Πανεπιστήµιο του Κάρδιφ, όπως επίσης και αυτά των γειτονικών πόλεων (Newport, Pontypridd, Swansea, κ.ά.), γίνονται εκπαιδευτικά κέντρα υποδοχής χιλιάδων Ελλήνων φοιτητών, οι οποίοι αποφασίζουν να ξενιτευθούν γιατί δεν εξασφάλισαν µια θέση στα Ανώτερα και Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύµατα της Ελλάδος και της Κύπρου. Έτσι ο ντόπιος και µόνιµος ελληνικός πληθυσµός στην Νότια Ουαλία ανανεώνεται και εµπλουτίζεται για άλλη µια φορά, µε ένα νέο είδος µεταναστών.

Στην πρόσφατη εποχή διακόνησαν την Κοινότητα οι εξής κληρικοί: π. Αναστάσιος Δ. Σαλαπάτας (1987 – 1993), Αρχιµ. Αµφιλόχιος Ανδρονικάκης (1993 – 1998), ο οποίος εξελέγη την 4η Οκτωβρίου 2005 Μητροπολίτης Κισάµου και Σελίνου στην Εκκλησία της Κρήτης, και Αρχιµ. Ιάκωβος Σάββα (2000 – σήµερα).Η Ελληνική Κοινότητα Νότιας Ουαλίας αριθµεί σήµερα 2000 Ελληνορθοδόξους. Οι φοιτητές που φοιτούν στην πόλη του Κάρδιφ υπολογίζονται σε περισσότερους από 1000, ενώ οι Κερκυραίοι Ρωµαιοκαθολικοί, οι οποίοι βρίσκονται σε κοινωνική (κι όχι βέβαια σε εκκλησιαστική) επικοινωνία µε τους Ελληνορθοδόξους, ανέρχονται περίπου σε 1000 άτοµα.Τα δύο κυριώτερα στοιχεία που συσπειρώνουν, σήµερα και πάντοτε, τους Έλληνες της περιοχής, είναι ο Ιερός Ναός Αγ. Νικολάου (ο οποίος φέτος εορτάζει τα εκατοντάχρονα από την ανέγερσή του) και το Ελληνικό Σχολείο Νότιας Ουαλίας. Είναι τα δύο δυναµικά στοιχεία, οι δύο πόλοι, του Ελληνορθόδοξου Πολιτισµού, τον οποίο οι Απόδηµοι στην Νότια Ουαλία προσπαθούν να διατηρήσουν ως κόρη οφθαλµού.

Δ). ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ- Οικον. Α.Δ. Σαλαπάτα, Ο Ελληνισµός στη Νότια Ουαλία (1873-1993), Κάρδιφ 1993- Βάσου Τσιµπιδάρου, Οι Έλληνες στην Αγγλία, Εκδ. «Αλκαίος», Αθήνα 1974- T.E. Dawling & E.W. Fletcher, Hellenism in England, London 1915

Η διαχρονική πορεία του ελληνισµού στην Αφρική (από την αρχαιότητα µέχρι τις µέρες µας)

Ο Ελληνισµός στην Αφρική κατά την αρχαιότητα

Έλληνες, εντοπίζονται στην Αφρική ακόµη από την αρχαιότητα µε τις ελληνικές αποικίες που είχαν δηµιουργηθεί τον 7ο αιώνα π.Χ. στην περιοχή της σηµερινής Λιβύης. Ο Ηρόδοτος που είχε επισκεφθεί την Αίγυπτο στα µέσα του 5ου π.Χ. αιώνα έγραφε ότι «οι Έλληνες ήταν οι πρώτοι ξένοι που έζησαν στην Αίγυπτο». Αργότερα στην ελληνιστική εποχή όταν η βορειοανατολική Αφρική ενσωµατώθηκε στον µεσογειακό κόσµο, οι Έλληνες ναυτικοί έβρισκαν απάνεµα λιµάνια στην Ερυθρά Θάλασσα, δηµιουργώντας εµπορικούς σταθµούς για την εξυπηρέτηση του εµπορίου που είχαν αναπτύξει µε την Ινδία. Και σύµφωνα µε τον ανώνυµο ελληνόγλωσσο συγγραφέα του «Περίπλου της Ερυθράς

Θάλασσας» οι Έλληνες έµποροι ταξίδευαν τον 1ο αιώνα µ.Χ. ως την Ζανζιβάρη.Χαρακτηριστικό της επίδρασης του ελληνισµού στην Αφρική ήταν και το γεγονός ότι οι Αξουµίτες βασιλείς της Αβησσυνίας που είχαν σχέσεις µε το Βυζάντιο, χρησιµοποιούσαν την ελληνική γλώσσα για την αλληλογραφία τους. Όµως οι επαφές αυτές της Μαύρης Αφρικής µε την Ευρώπη διακόπηκαν όταν µετά τον 7ο αιώνα µ.Χ. επικράτησε το Ισλάµ στην βόρεια και ανατολική Αφρική. Θα περάσουν πάνω από οκτώ αιώνες για να ξαναεµφανιστούν εκεί οι Ευρωπαίοι κυρίως µε τους Ισπανούς και Πορτογάλους

θαλασσοπόρους που το 1488 µε το Βαρθολοµαίο Ντιάζ ξεπέρασαν το ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας.

Ο Έλληνας στην Αφρική (µετα το 16ο αιώνα)Σύµφωνα µε όλες τις ενδείξεις, ανάµεσα στους Ευρωπαίους που εγκαθίστανται εκείνη την περίοδο στις ακτές της δυτικής Αφρικής, ήταν και µερικοί Έλληνες και όπως περιγράφει ένας Άγγλος ταξιδιώτης το 1582 µετά την επίσκεψή του στη Σιέρα Λεόνε συνάντησε µεταξύ των άλλων εµπόρων και έναν γηραιό Έλληνα. Στην Αιθιοπία το1759, ο Άγγλος εξερευνητής Τζέιµς Μπρους που επισκέφθηκε την χώρα συνάντησε µερικούς Έλληνες.

20ος αιώνας: Έλληνας σε κυνηγετικό σαφάρι, το 1930, κάπου στην ΑφρικήΣτα µέσα του 18ου αιώνα εντοπίζονται Έλληνες στο Σουδάν µε πρώτον τον καταγόµενο από την Ζάκυνθο Γιάννη Γαέτη που µαζί µε τα δύο αδέρφια του πήγαν στην Αίγυπτο αρχικά, αλλαξοπίστησαν, και από τον ηγεµόνα της Αιγύπτου στάλθηκαν στο βασίλειο του Νταρφούρ, στο δυτικό Σουδάν. Πάντως η πρώτη οµαδική παρουσία Ελλήνων εντοπίζεται στο Σουδάν το 1821 όταν τα αιγυπτιακά στρατεύµατα εισέβαλαν στη χώρα. Αρχίατρος του Ισµαήλ-πασά, διοικητή των αιγυπτιακών στρατευµάτων, ήταν ο Δηµήτριος Μπότσαρης, που σκοτώθηκε µαζί του από Σουδανούς το 1822.Η περίπτωση του Μιχάλη ΤοσίτσαΈλληνες γιατροί και φαρµακοποιοί εµφανίζονταν να υπηρετούν στον αιγυπτιακό στρατό σε όλη τη διάρκεια της κατοχής του Σουδάν που διήρκεσε από το 1821 έως 1885. Όταν το 1839 ο ηγεµόνας της Αιγύπτου Μωχάµετ Άλυ επισκέφθηκε το Σουδάν στην ακολουθία του,

µετείχε και ο παιδικός του φίλος Μιχάλης Τοσίτσας που ήταν µαζί του από την εποχή που ζούσαν και οι δύο στην Καβάλα. Ο Τοσίτσας είχε ακολουθήσει στον Άλυ στην Αίγυπτο όπου και απέκτησε µεγάλη περιουσία.

Ο Σουλτάνος της Αιγύπτου Χουσείν, ενώ επισκέπτεται το ελληνικό εργοστάσιο οινοπνεύµατος στην ΤούραΑπό το Σουδάν και τα λιµάνια της Ερυθράς Θάλασσας Έλληνες έµποροι διείσδυσαν στο οροπέδιο της Αιθιοπίας. Ένας απ’ αυτούς ήταν ο Γιάννης Κότσικας που ανήκε σε µεγάλη οικογένεια Ελλήνων βιοµηχάνων στην Αίγυπτο µε υποκαταστήµατα στην Αραβία και στο Σουδάν.Έλληνες έµποροι εγκαταστάθηκαν στην πόλη Χαράρε κι όταν οι Αιθίοπες εξεγέρθηκαν κατά των Αιγυπτίων τους εφοδίασαν µε όπλα, για να δηµιουργηθεί στη συνέχεια ένας ισχυρός Αιθιοπικός στρατός.Οι Έλληνες έφτασαν µέχρι το µεγάλο νησί που βρίσκεται στα νότια της Αφρικής, τη µακρινή Μαδαγασκάρη. Ένας απ’ αυτούς ο κρητικός Γιώργος Λάµπρος έµεινε στην ιστορία της Μαδαγασκάρης µε το ψευδώνυµο «Νικόλ» που βρέθηκε εκεί όταν ναυάγησε το πλοίο µε το οποίο ταξίδευε στην Ινδία. Πολύ γρήγορα έγινε φεουδάρχης σ’ ένα τµήµα της ακτής του νησιού και αργότερα µετείχε σε επιχείρηση παραγωγής ρούµι για να ανοίξει στη συνέχεια εργοστάσιο ζάχαρης στη Μαδαγασκάρη.Η εταιρία Ζοχώνη-ΠάτερσονΟ Γιώργος Ζοχώνης από το χωριό Βαµβακού της Σπάρτης ήταν ο πρώτος Έλληνας που στη δεκαετία του 1870 έφτασε στα δυτικά παράλια της Αφρικής, στη Σιέρα Λεόνε. Η εταιρία

που δηµιούργησε στην πρωτεύουσα Φριτάουν µαζί µε το νεαρό Σκωτσέζο Τζωρτζ Πάτερσον είναι σήµερα µία από τις µεγαλύτερες επιχειρήσεις στη δυτική Αφρική.Εκείνη την εποχή, φτάνουν και οι πρώτοι Έλληνες στο Κονγκό. Ένας από αυτούς, ο ιατρός-εξερευνητής Παναγής Ποτάγος, που είχε αφιχθεί εκεί το 1871, τιµήθηκε αργότερα για το έργο και την προσφορά του από τη Βελγική κυβέρνηση, η οποία έδωσε το όνοµά του σε κεντρική λεωφόρο της πόλης του PAULIS. H µετριοφροσύνη του Παναγή Ποτάγου αλλά και η µεγάλη αγάπη του για την Ελλάδα εκφράστηκε όταν ο βασιλιάς του Βελγίου Λεοπόλδος ο Β΄, του ζήτησε τιµής ένεκεν να υπογράψει το Χρυσό Βιβλίο των εξερευνητών. Τότε ο Π. Ποτάγος αρκέσθηκε να χαράξει µόνο δύο λέξεις: «ΕΙΣ ΕΛΛΗΝ».Ο ελληνισµός της Αφρικής γενικά άρχισε να αναπτύσσεται γοργά, πέρα από µερικούς προϋπάρχοντες θύλακες, τον 19ο αιώνα. Ένα µέρος των µεταναστευτικών ρευµάτων από την Ελλάδα κατευθύνεται προς την Αφρική. Η µετακίνηση προς την αφρικανική ήπειρο, ενισχύθηκε από την επέκταση της αποικιακής τάξης πραγµάτων και τις ευκαιρίες που ανοίγει στο εµπόριο. «Είτε αληθεύει είτε όχι ότι το εµπόριο ακολουθεί τη σηµαία, είναι αναµφίβολο ότι οι Έλληνες έµποροι ακολουθούν τη βρετανική σηµαία», σηµείωνε στις αρχές του αιώνα ο άγγλος περιηγητής Σίντεϊ Πιλ. Ο ελληνισµός της Αφρικής ταυτίζει την τύχη του µε το αποικιακό καθεστώς.Οι δραστήριοι Έλληνες επιχειρηµατίες της εποχής, επωφελούνται στο έπακρο από τις ευκαιρίες που τους προσφέρει η Αφρική. Και όπως χαρακτηριστικά έγραφε στα αποµνηµονεύµατα του ο Ανδρέας Συγγρός, «Πλείστοι όσοι, ιδίως Έλληνες της µεσαίας τάξεως, απήρχοντο εις Αίγυπτον φέροντες ελάχιστον κεφάλαιον, πολλοί δε ουδέ τούτο, αλλά το επορίχοντο εν Αλεξανδρεία και ως απεσταλµένοι κεφαλαιούχων µετέβαινον εις το

εσωτερικόν δια να δανείζωσιν εταρικώς, επί δε της εσοδείας του γεωργού και χρεώστου εις πληρωµήν ελάµβανον προϊόντα υποτετιµηµένα κατά 20 και 30%».Η διασύνδεση µε την αποικιακή πολιτικήΗ πλειοψηφία του ελληνισµού, εκείνη την περίοδο, ανήκε στο χώρο της µικροµεσαίας τάξεως, ως µικρέµποροι, ειδικευµένοι εργάτες, επιστάτες, ξενοδόχοι. Ο τοµέας των υπηρεσιών παραµένει ιδιαίτερα ελκυστικός. Για την Νότιο Αφρική γνωρίζουµε ότι το 85% των Ελλήνων µεταναστών στη δεκαετία του 1930 ήταν µικροµαγαζάτορες, ενώ υπήρχαν και απλοί, ανειδίκευτοι εργάτες, όπως αυτοί που εργάστηκαν αργότερα στο φράγµα του Ασουάν, σε ξένες κατασκευαστικές εταιρίες.

Ο Έλληνας Θεµιστοκλής Μάρκου, είχε φτάσει στο αξίωµα του Καϊµακάµη (Επιθεωρητή) της Αιγυπτιακής Μυστικής ΑστυνοµίαςΑυτή η διασύνδεση όµως των ελληνικών οµογενειακών συµφερόντων µε την βρετανική αποικιακή πολιτική, όπως γράφει και ο καθηγητής Ι.Κ. Χασιώτης, συµπαρέσυρε αναπόφευκτα και τις ελληνικές παροικίες στις περιπέτειες που προκλήθηκαν από τη σταδιακή αποξήλωση της αποικιοκρατίας, και µάλιστα σε µια περίοδο που συνέπιπτε µε την κρίση του παγκόσµιου οικονοµικού συστήµατος. Γι’ αυτό και ο παροικιακός Ελληνισµός, ανεξάρτητα από την οικονοµική του κατάσταση, την κοινωνική του διαστρωµάτωση ή και το βαθµό της συνεργασίας του µε τους δυτικούς αποικιοκράτες, βρέθηκε συχνά στο ίδιο µε αυτούς στόχαστρο του ανερχόµενου εθνικισµού των αποικιοκρατούµενων λαών, παρόλο που η αδύναµη κρατική προέλευση και τα περιορισµένα αριθµητικά µεγέθη των ελληνικών κοινοτήτων δεν ευνόησαν ποτέ (παρά

τους ουτοπικούς οραµατισµούς µερικών Ελλήνων αποδήµων) τη µεταλλαγή των παροικιών σε αποικιακά προγεφυρώµατα της Ελλάδας. Αυτός είναι άλλωστε και ο σηµαντικότερος λόγος, για τον οποίο οι Έλληνες πάροικοι ούτε την ανεξαρτησία των χωρών που τους φιλοξενούσαν απειλούσαν ούτε και την απρόσκοπτη ανάπτυξη της αδιαµόρφωτης ακόµα τοπικής αστικής τους τάξης υπονόµευσαν.Η συσπείρωση στις κοινότητεςΠαρά τα προβλήµατα που αντιµετώπιζαν, οι Έλληνες της Αφρικής συσπειρώθηκαν στις κοινότητες τους πολύ περισσότερο από ότι στις άλλες ηπείρους. Έτσι π.χ. στο Ζαΐρ το ποσοστό συµµετοχής στις οργανώσεις των αποδήµων ήταν 54%, στο Μπουρούντι 60%, στη Νοτιοαφρικανική Δηµοκρατία (µε βάση δειγµατοληψία σε δύο κοινότητες) 65% και 83%. Στην Ευρώπη αντίθετα, το ποσοστό δεν ξεπερνούσε το 30%. Αυτή τη συσπείρωσης του ελληνισµού της Αφρικής στις κοινότητες εξηγεί ίσως ο παράγοντας της ανασφάλειας, µετά τις εθνικιστικές εκρήξεις που σηµειώθηκαν σε όλες σχεδόν τις αφρικανικές χώρες, ύστερα από το τέλος της αποικιοκρατίας.Ακόµα από την αρχή της εγκατάστασής τους στην Αφρική, οι Έλληνες µετανάστες ασχολήθηκαν κυρίως µε το εµπόριο και γρήγορα στα αστικά κέντρα όπου εγκαταστάθηκαν οργάνωσαν κοινότητες, έκτισαν σχολεία και εκκλησίες. Εκτός απ’ το εµπόριο, οι Έλληνες ανέπτυξαν δραστηριότητα και σε άλλους τοµείς, όπως στις µεταφορές, στις οικοδοµές, στη ναυτιλία, στην αλιεία, στην παραγωγή ποτών και αναψυκτικών κ.ά.Γενικά, Έλληνες βρέθηκαν ως άποικοι και µετανάστες σε όλα τα µέρη της Αφρικής ακόµη και στα πιο απόµερα. Μάλιστα σε ορισµένες χώρες της Αφρικανικής ηπείρου, οι ελληνικές παροικίες ήταν πολυπληθείς, διαδραµατίζοντας έναν σηµαντικό ρόλο στην οικονοµία.

Γνωριµία µε τη φηµισµένη Σχολή ΣΑΧΕΤΙ (ελληνικό σχολείο στη Ν. Αφρική)

Το ΣΑΧΕΤΙ είναι το µοναδικό ελληνικό ηµερήσιο παροικιακό σχολείο που υπάρχει στη Νότιο Αφρική. Η λειτουργία του άρχισε τον Ιανουάριο του 1974 η ιστορία του όµως που ξεκίνησε σαν ιδέα και όραµα από τους πρώτους Έλληνες µετανάστες πρέπει να αναζητηθεί στις αρχές του προηγούµενου αιώνα.Ο κίνδυνος της αφοµοίωσης και η απώλεια της ελληνικής ταυτότητας ήταν θέµατα που απασχόλησαν τους αρχηγούς των διαφόρων ελληνικών κοινοτήτων από την στιγµή που άρχισαν να συγκροτούνται. Αυτό είχε σαν αποτέλεσµα τη δηµιουργία του οράµατος της ίδρυσης της Μεγάλης Σχολής του Γένους και των σχεδίων για την υλοποίησή του.Το 1914 είχε ήδη συγκεντρωθεί ένα ποσό από 1500 Λίρες Αγγλίας

προκειµένου να κτισθεί ένα σχολείο στο οποίο θα φοιτούσαν παιδιά από όλη τη Νοτιότερη Αφρική.Το 1930 χτίσθηκε το σχολείο του Malvern το οποίο παρά την αποµονωµένη γεωγραφική του θέση είχε αρχικά αρκετούς µαθητές αλλά δεν µπόρεσε να επιβιώσει.Την επόµενη δεκαετία (1940) η προσπάθεια ανεύρεσης πόρων συνεχίσθηκε. Πρωτοπόροι της ελληνικής παροικίας της Νοτιότερης Αφρικής προσέφεραν δωρεές και ο Αρχιµανδρίτης Αθανάσιος Νικολόπουλος είχε αρχίσει την εκστρατεία του. Ο καθηγητής του

Πανεπιστηµίου του Witwatersrand Α. Βογιατζόγλου έγραψε τους στόχους και τις βασικές αρχές της λειτουργίας του σχολείου και εξέφρασε την επιθυµία να ονοµασθεί «Ολυµπία». Οι στόχοι του ήταν οι εξής:- Να προετοιµάζει µορφωµένους, καλούς και νοµοταγείς πολίτες.- Να διδάσκει στα ελληνόπουλα τα έθιµα, τις παραδόσεις και τον ελληνικό πολιτισµό προκειµένου να διατηρήσουν την ελληνική τους ταυτότητα στη χώρα που ζουν.- Να προσφέρει καλή εκπαίδευση στους µαθητές προκειµένου να προοδεύσουν σ’ όλους τους τοµείς της Νοτιοαφρικανικής οικονοµίας.Η ελληνική γλώσσα θα ήταν η γλώσσα διδασκαλίας στο Δηµοτικό.Στο Γυµνάσιο η γλώσσα διδασκαλίας θα ήταν η αγγλική και µόνο το µάθηµα των θρησκευτικών και τα πολιτιστικά µαθήµατα θα διδάσκονταν στα ελληνικά.Στο Λύκειο ο στόχος θα ήταν να προετοιµασθούν οι µαθητές για τις απολυτήριες εξετάσεις διαλέγοντας µαθήµατα που θα τους βοηθούσαν στην επαγγελµατική τους καριέρα.Το 1944 µε τα χρήµατα που είχαν συγκεντρωθεί ως τότε (23000 Λίρες Αγγλίας) αγοράστηκε ένα κτήµα στο Rooikraal (Heidelberg) µια έκταση 1500 περίπου εκταρίων. Εκεί, στις 7 Οκτωβρίου το 1945 σε µια πανηγυρική συγκέντρωση 1500 περίπου ατόµων κατατέθηκε ο θεµέλιος λίθος του σχολείου από τον τότε διάδοχο του ελληνικού θρόνου πρίγκηπα Παύλο και τη σύζυγό του Φρειδερίκη. Ο λίθος αυτός, βρίσκεται σήµερα στη είσοδο της Σχολής ΣΑΧΕΤΙ.Δεν υπήρχε όµως ύδρευση και ηλεκτρισµός στο κτήµα και οι προσπάθειες να διορθωθεί αυτό είχαν σαν αποτέλεσµα να δηµιουργηθούν διάφορα χρέη.

Το 1948, 700 µέλη της ελληνικής Κοινότητας του Γιοχάννεσµπουργκ ψήφισαν µια σχολική επιτροπή µε πρόεδρο τον γιατρό Σαράντο Τσαλαβούτα η οποία ανάλαβε την εκστρατεία για την ίδρυση του σχολείου.Το 1949 µε απόφαση της Γενικής Συνέλευσης της ελληνικής Κοινότητας του Γιοχάννεσµπουργκ ιδρύθηκε το ΣΑΧΕΤΙ (South African Hellenic Educational and Technical Institute) σαν σώµα αυτόνοµο µε δικό του καταστατικό και διοικητικό συµβούλιο. Πρώτος πρόεδρος ο Κ. Θεοχαρίδης ακολουθούµενος από τον Π. Σκούφη.Το 1953 πωλήθηκε το σχολείο του Malvern.Το 1955 πωλήθηκε το κτήµα του Rooikraal.Στις 22/12/1955 αγοράσθηκε η έκταση στην οποία στεγάζεται το ΣΑΧΕΤΙ αποτελούµενη από 290.539 τετραγωνικά µέτρα γης.Στα επόµενα χρόνια 1957-1964 παραχωρήθηκε άδεια από το ΣΑΧΕΤΙ να εγκατασταθούν «στους χώρους» του το Σώµα Ελλήνων Προσκόπων και Οδηγών και ο Ελληνικός Αθλητικός Σύλλογος. Δηµιουργήθηκαν αθλητικές εγκαταστάσεις όπου γίνονταν εκδηλώσεις της παροικίας, όπως οι γιορτές για τις εθνικές µας επετείους, η γιορτή του κρασιού και άλλες όπου συγκεντρώνονταν ο Ελληνισµός και σιγά-σιγά ωρίµαζε η ιδέα της ανέγερσης του ελληνικού σχολείου.Τον Σεπτέµβριο του 1969 ανάλαβε την προεδρία του Διοικητικού Συµβουλίου του ΣΑΧΕΤΙ ο Γεώργιος Μπίζος κι άρχισε η εκστρατεία ανεύρεσης πόρων. Ο Π. Βαλάσης έπαιξε πρωταρχικό ρόλο σ’ αυτή την εκστρατεία. Το 1970 είχαν ήδη µαζευτεί 200.000 ραντ και την ίδια χρονιά ιδρύθηκε και η Επιτροπή Κυριών του ΣΑΧΕΤΙ µε πρόεδρο την κ. Λ. Βαλάση και σκοπό τη συγκέντρωση χρηµάτων για το χτίσιµο του σχολείου. Ο αρχιτέκτονας

καθηγητής J. Fassler ορίσθηκε να φτιάξει το σχέδιο της Σχολής. Στις 2 Δεκεµβρίου 1972 τέθηκε ο θεµέλιος λίθος από τον τότε υπουργό παιδείας της Ν. Αφρικής J.P. Van der Spuy. Υπήρχαν ήδη 227 δωρητές και δεκάδες άτοµα πρόσφεραν τις γνώσεις και την πείρα τους για την υλοποίηση της ιδέας. Μετά το θάνατο του καθηγητή Fassler η κόρη του Mira Kamstra, επίσης αρχιτέκτων, ολοκλήρωσε τα σχέδια της σχολής (1973) τα οποία περιλάµβαναν Νηπιαγωγείο, Δηµοτικό Σχολείο, Γυµνάσιο-Λύκειο, αίθουσα Τελετών, εργαστήρια Φυσικής-Χηµείας, Εκκλησία, Οικοτροφείο, γήπεδα τα οποία φυσικά θα κτίζονταν σταδιακά καθώς το σχολείο θα µεγάλωνε και συγχρόνως θα εξευρίσκονταν οι πόροι. Ο Π. Μανιάς, πολιτικός µηχανικός, έφτιαξε τα µηχανικά σχέδια του ΣΑΧΕΤΙ και επέβλεψε το χτίσιµο του σχολείου. Έπαιξε επίσης σηµαντικό ρόλο στην εκστρατεία ανεύρεσης χρηµάτων για την οικοδόµηση του ΣΑΧΕΤΙ.Το 1974 το σχολείο άνοιξε τις πύλες του. Αποτελούνταν από το Νηπιαγωγείο µε 60 παιδιά και µερικές τάξεις του Δηµοτικού µε 54 παιδιά. Ο αριθµός όµως των µαθητών αυξήθηκε ραγδαία.Το 1977 απονεµήθηκε στο ΣΑΧΕΤΙ βραβείο από το Ινστιτούτο Αρχιτεκτόνων της Νοτίου Αφρικής.Το 1982 οικοδοµήθηκε η δεύτερη µονάδα Νηπιαγωγείου και η πρώτη φάση του Γυµνασίου και Λυκείου, καθώς και τα γραφεία της Γραµµατείας.Το 1987 ολοκληρώθηκαν τα κτίρια του Γυµνασίου-Λυκείου και κτίσθηκαν τα εργαστήρια Φυσικής-Χηµείας µε δωρεά του Κ. Τοµάζου και άνοιξε το τέλεια εξοπλισµένο κέντρο Πληροφορικής, δωρεά του Κ. Καβαλέρου. Ο αριθµός των µαθητών ξεπέρασε τους 1000.

Το 1993 επεκτάθηκε το Γυµνάσιο-Λύκειο µε την προσθήκη ξεχωριστής πτέρυγας για τη διδασκαλία των Ελληνικών, καθώς και ένα άρτια εξοπλισµένο κυλικείο. Τον ίδιο χρόνο προστέθηκε στις εγκαταστάσεις του σχολείου κολυµβητική δεξαµενή από τον Τρύφωνα Κατακουζηνό και οικογένεια στη µνήµη του Μάλκολµ Άρµστρογκ.Το 1996 µε χρήµατα της εφορίας γονέων του ΣΑΧΕΤΙ και του Στ. Βογιατζόγλου ανακαινίσθηκε η βιβλιοθήκη του σχολείου εις µνήµην του καθηγητή Α. Βογιατζόγλου.Το 1997 η οικογένεια του Κ. Ρέβελα παρέδωσε στο ΣΑΧΕΤΙ την εκκλησία της Υπαπαντής του Κυρίου η οποία χτίσθηκε για να εξυπηρετεί τις ανάγκες των µαθητών το ΣΑΧΕΤΙ. Την ίδια χρονιά προστέθηκαν δύο επιπλέον αίθουσες στην Πρώτη Μονάδα του Νηπιαγωγείου και 3 επιπλέον αίθουσες στην Δεύτερη.Το 1999 ανακαινίσθηκε η αίθουσα προσωπικού του ΣΑΧΕΤΙ µε χρήµατα της εφορίας γονέων.Το 2000 εγκαινιάσθηκε το Μουσικό Κέντρο το οποίο περιλαµβάνει αίθουσες για τη διδασκαλία της µουσικής, αίθουσα παραστάσεων, καθώς και αίθουσες για τη διδασκαλία διαφορετικών µουσικών οργάνων, δωρεά του Σπ. Μπάιλου. Το 2000 επίσης προστέθηκαν 16 καινούργιες αίθουσες όπου µεταφέρθηκαν οι 3 πρώτες τάξεις του Δηµοτικού, έγιναν αλλαγές στα κτίρια του Δηµοτικού σχολείου και δηµιουργήθηκε πτέρυγα για τη διδασκαλία του µαθήµατος των Ελληνικών στο Δηµοτικό µε γραφεία και βοηθητικούς χώρους και ένα δεύτερο κέντρο πληροφορικής.Το Μάρτη του 2002 εγκαινιάσθηκε η καινούργια βιβλιοθήκη του ΣΑΧΕΤΙ εξοπλισµένη µε 17 ηλεκτρονικούς υπολογιστές η οποία εξακολουθεί να φέρει τον όνοµα του πρώτου δωρητή «Βιβλιοθήκη Σπύρου Πλωµαρίτη».

Εκτός από τις κτιριακές του εγκαταστάσεις το ΣΑΧΕΤΙ είναι άρτια εξοπλισµένο και για τις αθλητικές δραστηριότητες των µαθητών του.Διαθέτει 6 γήπεδα τέννις/νέτµπωλ, 4 γήπεδα ποδοσφαίρου, 2 γήπεδα κρίκετ, 3 γήπεδα ράγκµπυ, 1 γήπεδο µπάσκετ µπωλ, 2 γήπεδα βόλλεϋ µπωλ, εγκαταστάσεις για αθλήµατα στίβου και µια κολυµβητική δεξαµενή.Το Διοικητικό Συµβούλιο του ΣΑΧΕΤΙ εκλέγεται κάθε δύο χρόνια σύµφωνα µε το καταστατικό της Σχολής. Πρόεδροι του Διοικητικού Συµβουλίου του ΣΑΧΕΤΙ από το 1969 και µετά διετέλεσαν οι παρακάτω: Γ. Μπίζος (1969-1989), Β. Κόκκορης (1989-1992), Χρ. Γεροντούδης (1992-1994), Β. Κόκκορης (1994-1998), Γερ. Γρηγοράτος (1998-2002), Ι. Ιωαννίδης (2002- )Όταν διαβάζει κανείς το Ιστορικό του ΣΑΧΕΤΙ αισθάνεται έκπληξη και θαυµασµό για όλα όσα επιτεύχθηκαν µέσα σε 30 περίπου χρόνια. Όταν επισκεφθεί το ΣΑΧΕΤΙ και γνωρίσει το έργο που επιτελείται σ’ αυτό, αισθάνεται υπερηφάνεια που είναι µέλος της παροικίας που το δηµιούργησε.Η ιδέα της δηµιουργίας ενός σχολείου όπου τα παιδιά των Ελλήνων του Γιοχάννεσµπουργκ και περιχώρων «θα µορφώνονταν Ελληνικά», ενέπνευσε και συσπείρωσε πολλούς Έλληνες να δουλέψουν για την υλοποίησή της. Είναι χιλιάδες αυτοί για να τους αναφέρουµε, γι’ αυτό είναι σωστό να λέµε ότι το ΣΑΧΕΤΙ είναι δηµιούργηµα, το µεγαλύτερο ίσως, της Ελληνικής παροικίας της Νοτιότερης Αφρικής. Δεν πρέπει να παραλειφθεί ο ρόλος της Επιτροπής Κυριών του ΣΑΧΕΤΙ στην εξεύρεση πόρων για το χτίσιµο και τις ανάγκες της σχολής. Η επιτροπή αυτή από την ίδρυσή της το 1970 µέχρι σήµερα εργάζεται ακούραστα

και ακατάπαυστα και µε τον ετήσιο χορό των ντεµπιουτάντς που οργανώνει συντελεί στην πραγµατοποίηση των στόχων το ΣΑΧΕΤΙ.Μεγάλοι Ευεργέτες του ΣΑΧΕΤΙ είναι οι: Σπύρος Πλωµαρίτης, Κοσµάς Καβαλέρος, Mr and Mrs A.L.A. Crabbia, Πέτρος Κοντογιάννης, Παναγιώτης και Αθανάσιος Σταθούλης, Κωνσταντίνος Τοµάζος, Κωνσταντίνος Ρέβελας, Κος και Κα Σπύρου Μπάιλου, Κος και Κα Τρύφων Κατακουζηνού.Το ΣΑΧΕΤΙ από την ίδρυσή τους στηρίχθηκε στην Ελληνική Πολιτεία, η οποία µέσω των εδώ αντιπροσώπων της το στήριξη ηθικά και οικονοµικά.Στηρίχθηκε επίσης στην Ορθόδοξη Ελληνική Εκκλησία, της οποίας η συµπαράσταση είναι ανεκτίµητη.Ο Αρχιεπίσκοπος Ιωαννουπόλεως και Πρετορίας και ο Πρέσβυς της Ελλάδας στη Ν. Αφρική είναι προστάτες/καθοδογητές (Patrons) του ΣΑΧΕΤΙ.

ΤΟ ΣΑΧΕΤΙ ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΗ ΧΙΛΙΕΤΙΑΤο ΣΑΧΕΤΙ σήµερα είναι ένα από τα καλύτερα ιδιωτικά σχολεία της χώρας. Έχει περίπου 950 µαθητές στην πλειοψηφία Έλληνες αλλά και από άλλες εθνότητες, οι οποίοι διδάσκονται την Ελληνική γλώσσα, ιστορία, τις Ελληνικές αξίες, ήθη, έθιµα και γιορτάζουν τις ελληνικές γιορτές. Από την ίδρυσή του το ΣΑΧΕΤΙ καλωσόρισε όλους όσους ήθελαν να φοιτήσουν σ’ αυτό µε τον όρο να διδαχθούν την Ελληνική γλώσσα και να σεβαστούν τον ελληνικό χαρακτήρα και ήθος του σχολείου. Πέτυχε να κάνει πολλούς από τους µη Έλληνες µαθητές του «Έλληνες» και «πρεσβευτές της Ελληνικής Παιδείας» στη χώρα που ζούµε. Είναι υπερήφανο για τους µαθητές που αποφοίτησαν από αυτό διότι έχουν αποδείξει τον

εαυτό τους διαπρέποντας στον πολιτικό, οικονοµικό, επιστηµονικό, πολιτιστικό και αθλητικό τοµέα της χώρας όπου ζούµε αλλά και στο εξωτερικό.Στο ΣΑΧΕΤΙ διδάσκουν εξαιρετικά πεπειραµένοι εκπαιδευτικοί. Το ποσοστό επιτυχίας στις εισαγωγικές εξετάσεις στην τριτοβάθµια εκπαίδευση ήταν από την αρχή εξαιρετικό, από το 1997 δε που οι µαθητές γράφουν τις εξετάσεις του Ι.Ε.Β. διατηρείται σταθερά στο 100%.Χορηγούνται ακαδηµαϊκές υποτροφίες και βοήθεια σε µαθητές των οποίων οι γονείς αδυνατούν να πληρώσουν τα δίδακτρα.Το ΣΑΧΕΤΙ έχει επίσης εκτεταµένο φιλανθρωπικό πρόγραµµα που δεν απευθύνεται µόνο στην ελληνική παροικία αλλά έχει αγκαλιάσει και υπηρετεί τους λιγότερο τυχερούς κατοίκους της χώρας αυτής.Το ΣΑΧΕΤΙ φηµίζεται για τις θεατρικές του παραστάσεις, τους ελληνικούς εθνικούς χορούς, τον Ελληνικό κλασσικό χορό και τις γιορτές του για τις εθνικές µας επετείους. Έµβληµα του σχολείου είναι το Γνώθι σαυτόν.Μεγάλοι συντελεστές της επιτυχίας του ΣΑΧΕΤΙ υπήρξαν οι Διευθυντές της Σχολής.Ο Μ.Α. Έλλις ξεκίνησε το ΣΑΧΕΤΙ το 1974 και µαζί µε την τότε Διευθύντρια του Νηπιαγωγείου Μ.Τζάνκς θεµελίωσαν τις βάσεις και τις αρχές πάνω στις οποίες το σχολείο στηρίχτηκε. Υπηρέτησαν στο ΣΑΧΕΤΙ µέχρι το 1990.Από τον Ιανουάριο του 1991 µέχρι τον Νοέµβριο του 1992 Γενικός Διευθυντής του ΣΑΧΕΤΙ ήταν ο Ε.Α. Άρµστρονγκ, διακεκριµένος εκπαιδευτικός και εξαιρετικός φυλέλληνας. Ο πρόωρος θάνατός του ήταν µεγάλη απώλεια για το ΣΑΧΕΤΙ. Τον Μ. Άρµστρονγκ ακολούθησε ο Μ. Στάλλυ (1993-1995).

Η Αναστασία Κρυσταλλίδου (κυρία Σούλα) έχει συνδέσει τη ζωή και την καριέρα της µε το ΣΑΧΕΤΙ. Υπηρετεί σ’ αυτό από το 1975. Το 1981 διορίστηκε Διευθύντρια του ελληνικού τµήµατος, το 1986 Υποδιευθύντρια της Σχολής και από τον Σεπτέµβριο του 1995 είναι η Γενική Διευθύντρια του ΣΑΧΕΤι.Σήµερα στο ΣΑΧΕΤΙ φοιτούν τα παιδιά των πρώτων µαθητών του σχολείου οι δε γονείς τους πλαισιώνουν το Διοικητικό Συµβούλιο, την εφορία γονέων και άλλες επιτροπές.Το όνοµά του ξεπέρασε τα σύνορα της Ν. Αφρικής. Είναι ένα σύγχρονο εκπαιδευτικό συγκρότηµα όπου τα παιδιά µαθαίνουν να συνυπάρχουν, να συνεργάζονται και καθοδηγούνται να πετύχουν το καλύτερο που µπορούν στον ακαδηµαϊκό, αθλητικό και πολιτιστικό τοµέα.

Οι Έλληνες στη Γαλλία (Παρίσι- Μασσαλία) από το 1453 έως το 1821

Έλληνες στη Γαλλία άρχισαν να φτάνουν αµέσως µετά την ‘Αλωση του 1453. Ο Γ. Παλαιολόγος Δισύπατος, γόνος µεγάλης βυζαντινής οικογένειας, προσέφερε τις στρατιωτικές του υπηρεσίες στο βασιλιά Λουδοβίκο ΙΑ’ ενώ και πολλοί άλλοι ανώνυµοι (Έλληνες και Αλβανοί) κατατάχθηκαν στα τάγµατα ελαφρού ιππικού των γάλλων βασιλέων. Ελληνίδες συναντούµε επίσης ως κυρίες επί των τιµών στη αυλή του ίδιου βασιλιά, ενώ άλλες να εργάζονται στη βιοµηχανία µεταξιού που θεµελίωσε η Μαρία των Μεδίκων το 17ο αιώνα. Σηµαντική υπήρξε επίσης η παρουσία ελλήνων λογίων. Το 15ο αιώνα δίδαξαν στο Παρίσι ελληνικά ο Α. Κάλλιστος και ο Γ. Ερµώνυµος. Τον ίδιο αιώνα

κλήθηκε από τον Κάρολο Η’ ο Ιανός Λάσκαρης, ενώ τον επόµενο αιώνα συναντούµε τον Η. Ανδρέου που µεταφράζει τον Ανακρέοντα (1556) και τον Λ. Φιλαρά που συνδέθηκε φιλικά µε τον καρδινάλιο Ρισελιέ. Κοντά σ’ αυτούς µαθήτευσαν σπουδαίοι ξένοι ελληνιστές όπως οι Bude, Έρασµος και Μελάγχθων, ενώ σηµαντική στάθηκε και η προσφορά τους στη συλλογή ελληνικών χειρογράφων που πλούτισαν τη βιβλιοθήκη του Fontainebleau.Στο Παρίσι δε υπήρξε στα χρόνια που µας απασχολούν οργανωµένη ελληνική παροικία. Ο αριθµός των ελλήνων εµπόρων που διέµεναν εκεί µόνιµα έµεινε περιορισµένος ολόκληρη αυτή την περίοδο. Ωστόσο Η γαλλική πρωτεύουσα έµελλε να γίνει ένα από τα κέντρα όπου θα εκδηλωνόταν η σύγκρουση ιδεών πάνω σε ζωτικά θέµατα της ελληνικής κουλτούρας (π.χ. γλώσσα, εκπαίδευση, σχέση µε δυτικό πολιτισµό κλπ.). Πρωταγωνιστές της σύγκρουσης ο Α. Κοραής από τη µια µεριά και ο Π. Κοδρικάς από την άλλη στα χρόνια αµέσως πριν από την Επανάσταση διασταύρωσαν πολλές φορές τα ξίφη τους πάνω σ’ αυτά τα ζητήµατα, ενώ η φιλολογική διαµάχη συχνά εκτροχιάστηκε σε ανώνυµη λιβελλογραφία γεµάτη προσωπικές επιθέσεις, συκοφαντίες και απίστευτο υβρεολόγιο. Δηµοσιογραφικό όργανο εµπνευσµένο από τις πεποιθήσεις του πρώτου φαίνεται να ήταν το ελληνικό περιοδικό “Μέλισσα” που εκδιδόταν στο Παρίσι από το 1819 ως το 1821 από τον Κ. Νικολόπουλο. Οι απερίφραστα διατυπωµένες απόψεις υπέρ της ανάγκης για “µετακένωση” της προόδου της “φωτισµένης Ευρώπης” στον υπόδουλο ελληνισµό, της χρήσης της νεοελληνικής γλώσσας στα σχολεία καθώς και ο αυστηρός έλεγχος και η σκληρή κριτική που εκφράζονται µέσα στα άρθρα του περιοδικού απέναντι σε δυνάµεις θεωρούµενες ως τότε ιερές και απαραβίαστες όπως π.χ. η εκκλησία, το εντάσσουν δυναµικά στην ιδεολογική αντιπαράθεση µεταξύ των ελλήνων λογίων της εποχής. Στο ίδιο µήκος κύµατος αλλά σε

ηπιότερο τόνο εξέπεµπε το περιοδικό “Αθηνά” που εκδόθηκε στη γαλλική πρωτεύουσα το Φεβρουάριο και το Μάιο του 1819. Μαχητικό όργανο της αντίπαλης παράταξης θεωρείται το “Μουσείον”, το πλέον βραχύβιο από τα δηµοσιογραφικά φύλλα της προεπαναστατικής περιόδου που κυκλοφόρησε στο Παρίσι σε ένα και µοναδικό τεύχος τον Ιούλιο του 1819 και στρεφόταν εναντίον των απόψεων του “αθλίου κόρακος”, δηλαδή του Κοραή. Πάντως είναι γεγονός ότι µε την έναρξη της ελληνικής επανάστασης οι δύο αντίπαλοι λόγιοι έστρεψαν τη δραστηριότητά τους προς κοινή κατεύθυνση γράφοντας υποµνήµατα και κάνοντας συνεχή διαβήµατα προς τις γαλλικές αρχές να ενισχύσουν τον αγώνα των Ελλήνων. Πρωτοστάτησαν επίσης στη διοργάνωση αποστολών φιλελλήνων εθελοντών αλλά και πολεµοφοδίων καθώς και στην υποδοχή προσφύγων στη γαλλική πρωτεύουσα. Αξίζει να σηµειωθεί τέλος και η σύσταση στα 1819 µιας µυστικής ελληνικής οργάνωσης από τους Ελληνες του Παρισιού µε την ονοµασία “Ελληνόγλωσσον Ξενοδοχείον” και µε σκοπό να φροντίζει για τις ανάγκες των συµπατριωτών τους. Πρωτεργάτες σ’αυτή την ενέργεια υπήρξαν ο Γ.Ζαλίκογλου καθώς και ο Α.Τσακάλωφ, κατοπινός ιδρυτής της Φιλικής ΕταιρείαςΟργανωµένη ελληνική εµπορική παροικία υπήρξε στη Μασσαλία. Η εγκατάσταση των ελλήνων εµπόρων εκεί ξεκίνησε από το 1793 χωρίς όµως αρχικά να πάρει µόνιµη µορφή. Οι περισσότεροι από αυτούς που ήρθαν τότε στο πλαίσιο της επισιτιστικής κρίσης έφυγαν µετά το 1797. Τη θέση τους πήραν κατά την περίοδο της Υπατείας και της Αυτοκρατορίας Έλληνες που είχαν πολεµήσει στο πλευρό των Γάλλων στην Κέρκυρα, την Κεφαλονιά, τη Μάλτα και την Αίγυπτο και οι οποίοι ύστερα από τις ήττες του γαλλικού στρατού έβρισκαν καταφύγιο στη Μασσαλία ή στο Παρίσι έχοντας πλέον χάσει τη θέση τους και τα

υπάρχοντά τους στον τόπο καταγωγής. Αυτοί δεν έπαιξαν κανένα ρόλο στο εµπόριο, συχνά αντιµετώπισαν πρόβληµα τροφής και στέγης καθώς λίγοι κατάφεραν να απορροφηθούν σε γαλλικά στρατιωτικά σώµατα, ενώ οι υπόλοιποι έζησαν κάτω από άθλιες συνθήκες. Τελείως διαφορετική ήταν η οµάδα των ελλήνων ορθόδοξων εµπόρων που εγκαταστάθηκε στη Μασσαλία µετά το 1815. Οικονοµικά εύρωστοι, αντιµετώπισαν σα µόνιµη επιλογή την ίδρυση υποκαταστηµάτων στο γαλλικό λιµάνι, ρίζωσαν, πλούτισαν και σταθεροποιήθηκαν ακόµη περισσότερο µετά την Ελληνική Επανάσταση του 1821.Δεν είναι τυχαίο λοιπόν ότι οι πρώτες συστηµατικές προσπάθειες για απόκτηση ορθόδοξης εκκλησίας χρονολογούνται γύρω στα 1820. Ήδη από το 1818 οι σηµαντικότεροι Έλληνες της Μασσαλίας συγκεντρώνονταν στο σπίτι του Νικόλαου Θησέα από την Κύπρο που είχε πρόχειρα µετασχηµατιστεί σε χώρο λατρείας για την κάλυψη των θρησκευτικών τους αναγκών. Στα 1820 µε την ανοχή των αρχών της Μασσαλίας και παρά την αρνητική στάση του Παρισιού, χτίστηκε µια µικρή εκκλησία στην οδό St. Savourin και κλήθηκε ως εφηµέριος ο Αρσένιος Γιαννούκος. Οι Έλληνες δεσµεύτηκαν να κρατούν τις πόρτες κλειστές την ώρα της λειτουργίας και να περνούν απαρατήρητοι αποφεύγοντας δηµόσιες γιορτές και τελετές. Παρότι λοιπόν η ύπαρξη του ορθόδοξου παρεκκλησίου ήταν εύθραυστη και εξαρτιόταν από την καλή θέληση του δηµάρχου της Μασσαλίας, ήταν όµως ένα δεδοµένο που θα αποτελούσε πλέον πόλο έλξης και συσπείρωσης των Ελλήνων του γαλλικού λιµανιού. Τα ευπορότερα µέλη της παροικίας που είχαν συµβάλει οικονοµικά στην ανέγερση του ναού συγκρότησαν και ένα εκκλησιαστικό συµβούλιο επιφορτισµένο µε την υποχρέωση να αντιµετωπίζει όποια ανάγκη παρουσιαστεί. Για το σκοπό αυτό εξέλεγαν δύο διοικητικούς υπεύθυνους µε θητεία διάρκειας ενός ή δύο χρόνων, καταγόµενους τις

περισσότερες φορές από χιώτικες οικογένειες. Στα 1835 η διευρυµένη και πιο δυνατή πλέον ελληνική παροικία απέκτησε νέα εκκλησία στην οδό Rotonde ενώ τροποποιήθηκε και το καταστατικό του συµβουλίου και το νέο κείµενο υπογράφτηκε από 21 αντιπρόσωπους οι οποίοι έλαβαν και την ονοµασία “συνταγµατικά µέλη”. Η πλειοψηφία αυτών ήταν Χιώτες.Σκέψεις και σχέδια για την ίδρυση ελληνικού σχολείου στη Μασσαλία γνωρίζουµε ότι έγιναν στα χρόνια 1826-28, κυρίως από γάλλους φιλέλληνες που ενδιαφέρονταν για τη µόρφωση των ελληνόπουλων που έρχονταν µαζί µε τις οικογένειές τους σαν πρόσφυγες από την επαναστατηµένη Ελλάδα αλλά και των παιδιών που έµεναν µόνιµα στο γαλλικό λιµάνι. Κανένα από αυτά όµως δεν ευοδώθηκε λόγω οικονοµικών δυσχερειών και όσοι τα ονειρεύτηκαν δεν είχαν παρά να αρκεστούν στη δηµιουργία έδρας νέων ελληνικών στο βασιλικό κολλέγιο της Μασσαλίας λίγα χρόνια αργότερα. Τις στοιχειώδεις γνώσεις συνέχισε να προσφέρει στα παιδιά της παροικίας ο εφηµέριος της ορθόδοξης εκκλησίας. Από το 1830 και ύστερα συναντούµε πολλούς νεαρούς Έλληνες να φοιτούν στα γαλλικά ανώτατα ιδρύµατα (κυρίως προτιµούσαν µαθήµατα σχετικά µε το εµπόριο και τη βιοµηχανία) και συχνά να διακρίνονται και να βραβεύονται για την επίδοσή τους. Κάποια µέριµνα υπήρξε από τους έλληνες γονείς και για την εκπαίδευση των κοριτσιών κι έτσι συναντούµε πολλά από αυτά εσώκλειστα σε γαλλικά σχολεία θηλέων.Διαθέτουµε αρκετές πληροφορίες για τη δηµογραφική σύνθεση της παροικίας στη Mασσαλία σε όλα της τα χρόνια. Στην απογραφή του Απριλίου του 1797 καταγράφηκαν περίπου πενήντα έλληνες έµποροι, καπετάνιοι ή απλοί ναυτικοί. Πρόκειται όµως για τη φάση της περιστασιακής εγκατάστασης και οι περισσότεροι από αυτούς εγκατέλειψαν την πόλη στα επόµενα χρόνια. Οι έλληνες στρατιωτικοί, που όπως είπαµε βρήκαν καταφύγιο

στη Μασσαλία την περίοδο της Υπατείας και της Αυτοκρατορίας, κυµαίνονται µαζί µε τις οικογένειές τους στα σαράντα µε ογδόντα άτοµα. Όσοι απέµειναν από τις δύο οµάδες που προαναφέραµε “µπολιάστηκαν” µετά το 1816 µε νέα δυναµικά εµπορικά στοιχεία και ο αριθµός των Ελλήνων της Μασσαλίας έφτασε τους εκατό περίπου. Οι νεοφερµένοι αυτοί έµποροι είχαν πολύ χαµηλότερο µέσο όρο ηλικίας από τους προϋπάρχοντες, γύρω στα 25 χρόνια. Τα χρόνια ευηµερίας που ακολούθησαν οδήγησαν σχεδόν στον τετραπλασιασµό των µελών της παροικίας µέσα σε µία δεκαετία (1825-35), ενώ ο διαρκώς αυξανόµενος αριθµός γάµων, βαφτίσεων και κηδειών είναι ενδεικτικός της σταθεροποίησης και της µόνιµης µορφής που έλαβε η εγκατάσταση Ελλήνων στη Μασσαλία µετά το 1820 κυρίως.Οπως προαναφέραµε στην περίοδο 1793-99 παρατηρείται µια σηµαντική παρουσία ελλήνων εµπόρων και ναυτικών στο γαλλικό λιµάνι χωρίς όµως αυτό να οδηγεί στην αποκρυστάλλωση µιας σταθερής ελληνικής παροικίας. Κι αυτό γιατί οι ελληνες έµποροι αυτής της φάσης είχαν απλά εκµεταλλευτεί τη φοβερή επισιτιστική κρίση που έπληξε τη Γαλλία στα επαναστατικά χρόνια και κατά τη διάρκεια του αγγλικού αποκλεισµού και κέρδιζαν υπέρογκα ποσά πουλώντας πανάκριβα, κυρίως σιτάρι, στους πεινασµένους Γάλλους. Οι καραβοκυραίοι της Υδρας, των Ψαρών και των Σπετσών φόρτωναν σιτάρι στη Μαύρη Θάλασσα και στην Ελλάδα και ύστερα από 25 ηµέρες, το λιγότερο, θαλάσσιο ταξίδι µε τα καράβια τους και διάφορες επικίνδυνες µανούβρες προκειµένου να σπάσουν τον αποκλεισµό, άγγιζαν τη Μασσαλία. Κάποιοι απ’αυτούς εγκαταστάθηκαν εκεί προσωρινά (π.χ. Δεσπότης, Σπανολάκης) ή αποκλείστηκαν και δεν µπορούσαν να φύγουν. Κανένας απ’αυτούς όµως δεν είχε έρθει µε την προοπτική της µόνιµης παραµονής και µόλις πέρασαν

τα δύσκολα για τη Γαλλία χρόνια, οι περισσότεροι απ’αυτούς την εγκατέλειψαν εκτός από καµιά δεκαριά.ποφασιστική τροπή πήραν τα πράγµατα για το µέλλον της ελληνικής παροικίας στη Mασσαλία µετά το 1816 µε την άφιξη µιας δυναµικής οµάδας νέων εµπόρων, στην πλειοψηφία τους ορθοδόξων από τη Χίο. Παλιοί καλοί µαθητές οι περισσότεροι από αυτούς δυτικοευρωπαίων εµπόρων της Ανατολής, εκµεταλλεύτηκαν στο έπακρο τις αγγλογαλλικές συγκρούσεις καθώς και το γεγονός ότι η Γαλλία δεν κατάφερε ποτέ να ανακτήσει την παλιά της θέση στο ανατολικό εµπόριο, παρασυρµένη µέσα στη δίνη των συνεχών εσωτερικών ταραχών και εξωτερικών πολέµων, και εδραίωσαν τη θέση τους στη Μεσόγειο. Επωφελούµενοι από την επιστροφή της ειρήνης στο γαλλικό λιµάνι µετά την πτώση του Ναπολέοντα καθώς και από την κατάργηση του τέλους 20% που επέβαλλαν µέχρι το 1815 οι γαλλικές αρχές στους ξένους εµπόρους, αντιµετώπισαν τη Μασσαλία σα µία πολύ καλή επιλογή για ίδρυση υποκαταστηµάτων και εδραίωση των συµφερόντων τους. Από τις πιο γνωστές φίρµες που ιδρύθηκαν σταδιακά στο γαλλικό λιµάνι µετά το 1816 είναι η “Αµιράς Λουκάς και Υιός”, “Κάραλλης και Σία”, “Αργέντης Ράλλης και Σία”, “Aφοι Πρασακάκη”, “Ζιζίνιας Πετροκόκκινος και Αγέλαστος” κλπ.Οι περισσότεροι από τους Έλληνες στη Mασσαλία χρησιµοποιούσαν στις εµπορικές τους δραστηριότητες τα δικά τους καράβια σα µέσο µεταφοράς ακολουθώντας τους θαλάσσιους δρόµους που ένωναν τη Σµύρνη και την Κωνσταντινούπολη µε τη Μασσαλία και χρησιµοποιώντας ως ενδιάµεσους σταθµούς όλα τα µεγάλα µεσογειακά λιµάνια (Τεργέστη, Λιβόρνο κλπ.). Τα σηµαντικότερα προϊόντα που µετέφεραν από την ανατολική Μεσόγειο προς το γαλλικό λιµάνι ήταν φυσικά το βαµβάκι αλλά και µαλλί, µετάξι, λάδι, δέρµατα,

σφουγγάρια, ξυλεία κλπ. Την αντίθετη κατεύθυνση έπαιρναν προϊόντα όπως υφάσµατα, κρασί, υαλουργικά κατασκευάσµατα, αποικιακά είδη κλπ. Σε περιόδους επισιτιστικής κρίσης (π.χ. 1816-17) η κερδοσκοπική εκµετάλλευση σιτηρών ήταν επίσης συχνή.Οργανωµένοι σε συλλογικές εταιρείες οι έλληνες έµποροι της Μασσαλίας συχνά δεν αποτελούσαν παρά ένα τµήµα ενός πανµεσογειακού εµπορικού δικτύου µε υποκαταστήµατα σε όλα τα µεγάλα λιµάνια. Η καθεµία από αυτές τις εταιρείες ήταν µια οικογενειακή επιχείρηση κι έτσι συγγενικά και ισότιµα νοµικά µεταξύ τους µέλη επάνδρωναν τόσο την έδρα της εταιρείας που βρισκόταν συνήθως στην Οθωµανική Αυτοκρατορία όσο και τα υποκαταστήµατα, κάτι που φυσικά εδραίωνε σχέσεις εµπιστοσύνης. Η συνηθέστερη και ιδιαιτέρως συµφέρουσα τακτική που ακολουθούσαν οι έλληνες έµποροι ήταν να αγοράζουν µε πίστωση και να πουλούν δεχόµενοι µόνο µετρητά. Επιπλέον, το γεγονός ότι οι πρώτες ύλες που έφερναν από την Ανατολή ήταν αρκετά ακριβές λόγω της αναγκαιότητάς τους για τη γαλλική βιοµηχανία ενώ τα µεταποιηµένα προϊόντα που αγόραζαν στη Γαλλία ήταν πιο φτηνά λόγω του ανταγωνισµού µε τις υπόλοιπες κατασκευάστριες χώρες µεγιστοποιούσε τα κέρδη τους.Δυο πράγµατα θα είχε να παρατηρήσει κανείς στη συµπεριφορά των Ελλήνων εµπόρων µετά το 1820. Κατ’αρχην µια αλλαγή προσανατολισµού που εκφράστηκε µε την αύξηση των εµπορικών σχέσεων µε τα λιµάνια της Αλεξάνδρειας και της Μαύρης Θάλασσας σε αντίθεση µε το λιµάνι της Σµύρνης που υποβαθµίστηκε στις προτιµήσεις τους. Κατα δεύτερο λόγο µια διάθεση για µονιµοποίηση της εγκατάστασής τους στο γαλλικό λιµάνι που εκφράστηκε µε τις συχνές αιτήσεις για απόκτηση γαλλικής υπηκοότητας. Η αναταραχή που είχε προκληθεί στην ανατολική Μεσόγειο από την Ελληνική Επανάσταση καθώς και η

δηµιουργία στη συνέχεια ενός ελληνικού βασιλείου µικρού, γεµάτου προβλήµατα και χωρίς µεγάλη εµπορική σηµασία στα πρώτα χρόνια τουλάχιστον, εξηγούν την προτίµησή τους να ριζώσουν στην ξένη χώρα και να αποφύγουν την επιστροφή.Σε αντίθεση µε τους καθολικούς Έλληνες της Μασσαλίας, εµπόρους και στρατιωτικούς που µέχρι το 1830 είχαν σχεδόν όλοι αφοµοιωθεί, καθώς οι περισσότεροι παντρεύτηκαν µε Γαλλίδες, οι ορθόδοξοι έµποροι και κυρίως οι Χιώτες διατήρησαν σε µεγάλο βαθµό την ιδιαιτερότητά τους. Τα χαµηλότερα στρώµατα περισσότερο, οι µικρέµποροι, οι ναυτικοί, οι µικροµαγαζάτορες δεν έπαψαν για χρόνια να αποτελούν µια ξεχωριστή οµάδα στο πλαίσιο της γαλλικής κοινωνίας, µια οµάδα γραφική που έφερνε “γεύση από Ανατολή”, µε τα παραδοσιακά κοστούµια τους και τα “άγρια µουστάκια τους”. Ενώ αυτοί όµως παρέµειναν σε µεγάλο βαθµό συσπειρωµένοι κατοικώντας όλοι γύρω από την Place Royale, οι ευπορότεροι έµποροι µε την πάροδο των χρόνων προτίµησαν να µετακοµίσουν προς πλουσιότερες αστικές συνοικίες οδηγούµενοι από τις επιταγές του επαγγέλµατός τους.Κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 η Μασσαλία υπήρξε ένα από τα σηµαντικότερα σηµεία επιβίβασης φιλελλήνων εθελοντών, φόρτωσης όπλων και κάθε είδους εφοδίων µε προορισµό την Ελλάδα καθώς και συχνός τόπος υποδοχής ελλήνων προσφύγων. Στους καταλόγους των εθελοντών ανάµεσα στα ονόµατα των φιλελλήνων διάφορων εθνικοτήτων συναντούµε και αρκετά ελληνικά ονόµατα (Δ. Νάζος, Γ. Λάµπρος, Ι. Μιχαλάκης, Ν. Ζούκας, Δ. Εµµανουήλ κλπ.). Γνωρίζουµε επίσης ότι κάποιοι εύποροι έµποροι όπως π.χ. ο Πρασακάκης, ο Πετροκόκκινος, ο Ράκης, ο Όµηρος, ο Αργέντης κ.ά. συµµετείχαν στις φιλελληνικές οργανώσεις και αναλάµβαναν συχνά την ευθύνη της οργάνωσης και χρηµατοδότησης των φιλελληνικών αποστολών. Οι πιο δραστήριοι µάλλον

υπήρξαν οι Πρασακάκηδες που µέσα στα 1825 χρηµατοδότησαν δύο αποστολές που στοίχισαν 125.000 φράγκα η µία και 59.000 φράγκα η άλλη. Παρόντες ήταν και στη διοργάνωση της υποδοχής ελλήνων προσφύγων που άρχισαν να φτάνουν στο γαλλικό λιµάνι ήδη από τον Ιούλιο του 1821. Πρώτα έφτασαν περίπου 30 Κύπριοι, στη συνέχεια κάποιοι Θεσσαλονικείς µε προεξάρχουσες τις οικογένειες Καφτατζόγλου και Καρίσση, ενώ µεγαλύτερος ήταν ο αριθµός των διαφυγόντων από τις σφαγές της Σµύρνης και της Χίου που βρήκαν καταφύγιο στη Μασσαλία. Κάποιοι από αυτούς, ιδιαίτερα οι τελευταίοι, κατέλυσαν σε γνωστές τους οικογένειες που διέµεναν χρόνια εκεί, για τους υπόλοιπους όµως τα πράγµατα δεν ήταν και πολύ εύκολα. Συχνά αντιµετώπιζαν πρόβληµα τροφής και στέγης καθώς τα χρήµατα των φιλελληνικών οργανώσεων δεν αρκούσαν. Μερικοί από αυτούς έµειναν και προσπάθησαν µε κάθε τρόπο να επιβιώσουν, ενώ άλλοι αναζήτησαν καλύτερη τύχη σε άλλες ελληνικές παροικίες ή επέστρεψαν σε λίγα χρόνια στην Ελλάδα.

Οι Έλληνες στους απελευθερωτικούς αγώνες της Αργεντινής.

Γράφει η Δρ. Xριστίνα Τσαρδίκος Καθώς αναφέρει στα χρονικά του ο ιστοριογράφος των ταξιδιών του Κολόµβου, Βαρτολοµέ δε Λας Κάσας, οι καραβέλες των εξερευνήσεων είχαν επανδρωθεί από δοκιµασµένους και έµπειρους θαλασσοπόρους όλων των προελεύσεων και κατά συνέπεια και από Έλληνες.Πιθανολογείται ότι εξ’ αιτίας των δεινών του τουρκικού ζυγού, πολλοί

Έλληνες ναυτικοί από την Κύπρο, την Κρήτη και τα Εφτάνησα και αλλά νησιά του Αιγαίου, που τότε τελούσαν υπό την ηγεµονία της Βενετίας και της Γένουας, αναγκάστηκαν να ζητήσουν προστασία και συγχρόνως απασχόληση από την Ιταλία, την Ισπανία και την Πορτογαλία, δυνάµεις που είχαν µεγάλους στόλους και προετοίµαζαν θαλάσσιες αποστολές για την ανακάληψη νέων θαλασσινών δρόµων για τις Ινδίες. Και που για το σκοπό αυτό είχαν ανάγκη να επανδρώσουν τις αποστολές αυτές από έµπειρους, φιλόδοξους και ριψοκίνδυνους ναυτικούς. Έτσι, στην τολµηρή περιπέτεια της ανακάλυψης και κατάκτησης του τότε Νέου Κόσµου, ενεπλάκησαν οι πρώτοι Έλληνες.Στις αποστολές που ακολούθησαν τα ταξίδια του Κολόµβου (1492) για την εξερεύνηση του εσωτερικού των νέων χωρών και την αποίκηση τους – νοµιµοποιώντας έτσι την ισπανική κυριαρχία – επανδρώνουν τα πληρώµατα πολλοί Έλληνες, αρκετοί από τους οποίους έµελλαν στη συνέχεια να παραµείνουν µόνιµα στις νέες αποικίες και µάλιστα συχνά σε νευραλγικές θέσεις.Ανατρέχοντας στις εθνικές ιστορίες της Αργεντινής, του Περού και της Χιλής, βρίσκουµε να αναφέρονται συχνά ονόµατα που υποδηλώνουν ελληνική καταγωγή, σε έγγραφα και κείµενα της εποχής – από το 1500 µέχρι το 1800 -. Τα ονόµατα αυτά είναι ενδεικτικά των τόπων προέλευσης των Ελλήνων. Έτσι συναντάµε τα επώνυµα Γραικός (Greco), Χανιώτης (de Candia, o Candiotis), Ροδίτης (Roditis) (Rodas) κ.λ.π.Οι πρώτοι Έλληνες της ΑργεντινήςΤο Κέντρο Ιστορικών Ερευνών της Αργεντινής -”Centro Argentino de Estudios Historicos” – βεβαιώνει ότι ένας από τους πρώτους “λευκούς” που πάτησε το πόδι του στην περιοχή της Αυτοκρατορίας των Ίνκας και µάλιστα έγινε δεκτός από τον Ίνκα Αταγουάλπα, είναι ο

Έλληνας Πέτρος Χανιώτης, Pedro de Candia. Δεν αποκλείεται ο ίδιος να είχε και συµµετοχή στην κατάλυση της κυριαρχίας των Ινκας µαζί µε τους Ισπανούς εξερευνητές Αλµάγρο και Πισάρο, το έτος 1542.Οι χρονικογράφοι της εποχής αναφέρουν Έλληνες που έφτασαν µαζί µε τους πρώτους κατακτητές και έλαβαν µέρος στις εξοντωτικές επιχειρήσεις των Ινδιάνων, κατά την εξερεύνηση και κατάχτηση της νότιας ηπείρου, και οι οποίοι αργότερα ελαβαν µέρος στους αγώνες για την ανεξαρτησία.Αναφέρεται ότι µε την αποστολή του Αλβάρ Νούνιες Καβέσα δε Βάκα, ήταν και ο Έλληνας Γρηγόρης Χανιώτης, ο πρώτος Έλληνας που έφτασε στην Παραγουάη το έτος 1544. Στην ίδια οµάδα ανήκαν και ο Μιχάλης Χανιώτης, ο Στέφανος Σταµατίου η Χανιώτης, ο Μιχαλάκης Γραικός και ο Πόλος Γραικός.Ένας άλλος Έλληνας, ο Στέφανος Ροδίτης, ήρθε στην Αργεντινή µε την αποστολή του Πέδρο δε Μενδόσα ο οποίος ίδρυσε το έτος 1536.την πόλη Σάντα Μαρία δε λος Μπουένος Άιρες, στο ίδιο σηµείο που σήµερα βρίσκεται η πόλη Μπουένος Αύρες, πρωτεύουσα της Αργεντινής.Ο Γιάννης Δηµητρίου ήταν µέλος της αποστολής του Χερόνιµο Λουίς δε Καβρέρα, η οποία ίδρυσε την πόλη Κόρδοβα το 1573. Ας σηµειώσουµε ότι ο Δηµητρίου είναι απευθείας πρόγονος του Βαρτολοµέ Μίτρε, που το έτος 1862 έγινε πρόεδρος της Αργεντινής.Άλλοι δύο Έλληνες, ο Κορνάρος Γρέκος και ο Φραντσίσκος Άλµπο, µε καταγωγή από τα Επτάνησα, ανήκαν στο πλήρωµα του µεγάλου εξερευνητού Μαγγελάνου το 1520.Τέλος, ο Ιωάννης Γεωργίου απο την Σάµο, ήταν βοηθος του πλοιάρχου Πιεδραβουένα, εξερευνητή της Παταγωνίας και της Γης του Πυρός.

Οι Έλληνες στους απελευθερωτικούς αγώνες της ΑργεντινήςΟι Έλληνες ήταν παρόντες στους απελευθερωτικούς αγώνες της Αργεντινής, καθώς και στις προσπάθειες για την πολιτική οργάνωση της χώρας σαν ανεξάρτητο κράτος. Θα αναφέρουµε παρακάτω µερικές σηµαντικές τέτοιες παρουσίες.O Κωνσταντινος Σουβαϊλής, από την Τήνο, υπηρέτησε ναύτης στην Φρεγάτα Αλφόνσο, µε την οποία έλαβε µέρος σε όλες της επιχειρήσεις εναντίον τον φεντεραλιστών από το 1851 εως το 1888, και έφτασε τον βαθµό του αντιπλοίαρχου.Ο Γεώργιος Καρδάσης, από την πόλη Γουαλεγουάη, κατατάχτηκε στον επαναστατικό στρατό του στρατηγού Λαβάζε το ετος 1840.Ιδιαίτερη µνεία θα πρέπει να γίνει σε δύο Υδραίους µετανάστες και ναυτικούς που σήµερα τιµούνται σαν εθνικοί ήρωες της Αργεντινής. Ο (αργότερα) Υποναυάρχος Νικόλαος Γιώργος Κολµανιάτης απο την Ύδρα (Nicolas Jorge Colmaniatis), έφτασε στην Αργεντινή το 1811 όπου κατατάχτηκε στο πολεµικό ναυτικό σαν απλός ναύτης. Το έτος 1814 µάχεται ηρωικά µε τον στόλο του στην ναυµαχία του Μαρτίν Γκαρσία. Σε όλη την σταδιοδροµία του έδειξε µεγάλες στρατιωτικές ικανότητες και αυτοθυσία, φτάνοντας στους ανωτέρους βαθµούς στης στρατιωτικής ιεραρχίας, πάντοτε επ’ ανδραγαθεία. Αποστρατεύτηκε το 1860, µε το βαθµό του Υποναυάρχου αφού κυβέρνησε µε επιτυχία και επιδεικνύοντας ιδιάιτερο ηρωισµό τα πλοία: Σαν Λουίς, το 1817, Χενεράλ Βαλκάρσε το 1826, Λα Εντρεριάνα το 1840, Λα Μολέσκα το1842, 25 δε Μάιο το 1844 και το πολεµικό Τσακαβούκο.Ο άλλος φηµισµένος Υδραίος είναι ο Μιχαήλ Σαµουήλ Σπύρου, που έφτασε στην χώρα το 1810 και πήρε αµέσως µέρος στην οργάνωση των ναυτικών δυνάµεων της επανάστασης,

όπως και σε αρκετές ναυτικές επιχειρήσεις. Στην ναυµαχία Αρρόζο δε λα Τσίνα υπηρετούσε στην φελούκα του Καρµέν , όταν βρέθηκε κυκλωµένος απο τους Ισπανούς, µπροστά από το νησί Μαρτίν Γαρσία του Ρίο ντε λα Πλάτα. Τότε ο Σπύρου για να µην παραδοθεί, προτίµησε να ανατινάξει το πλοίο του στον αέρα µαζί µε όλο του το πλήρωµα, βρίσκοντας ηρωικό θάνατο.Οι Υδραίοι ναυτικοί αυτοί, µε την τόλµη και γενναιότητα τους, έχουν κερδίσει µια µόνιµη θέση στην ιστορία της Αργεντινής. Στις 30 Αυγούστου του 1937, η πολεµική σχολή του Ναυτικού της Αργεντινής πήρε το όνοµα του Nicolas JORGE, ενώ µια πολεµική φρεγάτα πήρε το όνοµα του Σπύρου (ARA ESPIRO).Το Μεταναστευτικό Ρεύµα στον 20ο ΑιώναΟι Έλληνες µετανάστες άρχισαν να φθάνουν στην Αργεντινή σε µικρές οµάδες µετά από το 1870, µια περίοδο που η χώρα κατέβαλε προσπάθειες να ελκύσει εργατικά χέρια. Οι περισσότεροι έφτασαν σαν µέλη πληρωµάτων καραβιών. Άλλοι έφθασαν στην χώρα εφοδιασµένοι µε συµβόλαια εργασίας.Οι περισσότεροι Έλληνες έφθασαν στη χώρα κατά την περίοδο 1890-1954 σε τρία ρεύµατα: Το πλέον σηµαντικό ήταν στο διάστηµα 1890-1924. Στη συνέχεια ένα δεύτερο – µειωµένο – στο διάστηµα 1924-1945 και ένα τρίτο – αυξηµένο – στο διάστηµα 1945-1954.Δυστυχώς, στα αρχεία του Ινστιτούτου Μεταναστών, πολλοί Έλληνες εγγράφηκαν για διάφορους λόγους σαν Τούρκοι η σαν Ιταλοί, και για το λόγο αυτό είναι σήµερα πολύ δύσκολο να υπολογισθεί ακριβώς ο αριθµός των Ελλήνων µεταναστών στη χώρα αυτή.Πάντως, θεωρείται ότι το 1970 υπήρχαν περίπου 40.000 Έλληνες στην Αργεντινή, ενώ σήµερα ο αριθµός αυτός εκτιµάται ότι φάνει στις 20.000. Πηγές της Ελληνορθόδοξης

εκκλησίας τον ανεβάζουν σε 60.000, συµπεριλαµβάνοντας και πολίτες µε πιο µακρινή ελληνική καταγωγή. Οι περισσότεροι ανήκουν σε 6-7 µεγάλες κοινότητες, 3 από τις οποίες στο Μπουένος Άϊρες και οι υπόλοιπες σε άλλες µεγάλες πόλεις. Υπάρχουν επίσης και άλλες µικρότερες κοινότητες, καθώς και πολλοί οµογενείς διεσπαρµένοι – αποµονωµένοι και ξεχασµένοι – στην επαρχία.

Βιβλιογραφία: 1. Silvio Leporo, Hector Maletta, “Imagen de una colectividad Direccion Nacional de emigraciones en La republica Argentina”, 1987.2. Alcibiades Lappas, “Los griegos de la Poblacion Argentina”, 1983.3. Kitroeff, Alexander, “Griegos en America”, 1992.4. Corral, Julio Cesar et al, “La inmigracion en la Argentina”, 1982.

50 χρόνια από τα πρώτα συµβόλαια εργασίας Ελλήνων µεταναστών στη Γερµανία

Μπορεί η Ελλάδα των οικονοµικών ατασθαλιών να έχει βρεθεί εδώ και µήνες στο στόχαστρο των γερµανικών ΜΜΕ, όµως οι Έλληνες µετανάστες στη Γερµανία έχουν φέτος την τιµητική τους, καθώς στις 30 Μαρτίου ολοκληρώθηκαν 50 χρόνια από τα πρώτα συµβόλαια εργασίας που σύναψαν οι δύο χώρες. Πολιτιστικές εκδηλώσεις, οµιλίες, συναυλίες

και δρώµενα σχετικά µε τη ζωή των Ελλήνων, της τέταρτης σε πληθυσµό µειονότητας στη Γερµανία, πραγµατοποιούνται σε όλη τη χώρα.Εντονη συγκίνηση επικράτησε στον πολυθρύλητο σταθµό του Μονάχου, όπου έλαβε χώρα από τον θίασο του κρατικού θεάτρου της πόλης η αναπαράσταση της άφιξης των Gastarbieter στη γερµανική πόλη στις αρχές του ’60. «Εφθασα και εγώ στην αποβάθρα 11, την περίφηµη “αποβάθρα της ελπίδας”, τον Ιούνιο του 1961», θυµάται σήµερα η κ. Ελένη Τσακµάκη, µετανάστρια που διηγήθηκε την ιστορία της στην αναπαράσταση στα υπόγεια του σταθµού. Τον καιρό εκείνο, τους Ελληνες υποδέχονταν διερµηνείς που τους οδηγούσαν ύστερα από ταξίδι δύο ηµερών σε υπόγειο χώρο αναµονής. Στην άγνωστη χώρα άλλοι έφθαναν φοβισµένοι, άλλοι ενθουσιασµένοι. «Ηρθα µε τον άντρα µου για να µείνουµε κάνα δυο χρόνια», διηγείται η 72χρονη σήµερα γυναίκα, «γι’ αυτό άφησα τα παιδιά µου πίσω». Η κ. Τσακµάκη, αν και σήµερα είναι γιαγιά και προγιαγιά, φέρει ακόµα βαρύ αυτόν τον αποχωρισµό.Δεν έθεταν προϋποθέσειςΣε συνέντευξη που παραχώρησε στη γερµανική εφηµερίδα Sueddeutche Zeitung, ζητάει δηµοσίως συγγνώµη από τα παιδιά της δεύτερης γενιάς. «Τα συµβόλαια εργασίας απευθύνονταν σε ανθρώπους παραγωγικής ηλικίας και δεν έθεταν προϋποθέσεις για την εγκατάσταση µιας ολόκληρης οικογένειας», εξηγεί στην «Κ» η κ. Τσακµάκη.«Κάθε µέρα από τις 7 π.µ. µας περίµεναν 50 µε 100 άτοµα που ήθελαν να κάνουν αίτηση», θυµάται σήµερα ο κ. Hans-Joerg Eckhardt, που εργάστηκε από το 1965 ώς το 1967 στην επιτροπή µετανάστευσης της Θεσσαλονίκης. «Ντρεπόµουν µε τον πρώτο µισθό που προσέφεραν τα εργοστάσια στους εργαζοµένους», σχολιάζει ο ηλικιωµένος Γερµανός,

«όπως και τις παράγκες στις οποίες καλούντο να ξεκινήσουν µια νέα ζωή».«Στόχος των εκδηλώσεων µνήµης ήταν να δείξουµε πώς βιώσαµε εµείς τη µετανάστευση και να επεξεργαστούµε αυτό το βίωµα», λέει στην «Κ» η δηµοσιογράφος ελληνικής καταγωγής κ. Αννα Κοκτσίδου, που ήταν η ψυχή των εκδηλώσεων στη Στουτγάρδη, την πόλη µε τη µεγαλύτερη ελληνική κοινότητα σε όλη την Ευρώπη (40.000 κάτοικοι µε ελληνικό διαβατήριο). Ο εορτασµός των 50 ετών περιελάµβανε ένα πολιτιστικό σκέλος, µε λογοτεχνικές βραδιές και προβολή ντοκιµαντέρ, αλλά και βιωµατικές βραδιές όπου µετανάστες µοιράστηκαν µε το κοινό τις εµπειρίες τους. «Η συµµετοχή ήταν εντυπωσιακή», σχολιάζει η δηµοσιογράφος, που και η ίδια ανήκει στη δεύτερη µεταναστευτική γενιά. «Μεγάλη ήταν η προβολή από τα γερµανικά ΜΜΕ, ίσως επειδή η προσοχή ήταν ούτως ή άλλως στραµµένη στην Ελλάδα», συµπληρώνει. «Στη συνείδηση των Γερµανών διαχωρίζονται οι Ελληνες της Ελλάδας από τους Ελληνες µετανάστες, που συνέβαλαν στο οικονοµικό θαύµα της Γερµανίας».Πριν από πέντε χρόνια, ανάλογες εκδηλώσεις έκανε και η ιταλική κοινότητα, ενώ του χρόνου, µεγάλου βεληνεκούς εορτασµό ετοιµάζει η πολυπληθής τουρκική κοινότητα. «Η ελληνική µειονότητα εντάχθηκε πιο οµαλά από τις υπόλοιπες στη γερµανική κοινωνία», αναφέρει η κ. Ελένη Τορόση, δηµοσιογράφος που έχει βραβευθεί για τη συµβολή της στην ένταξη των Ελλήνων µεταναστών. «Τα τελευταία χρόνια όµως οι µετανάστες από το πρώην ανατολικό µπλοκ της Ευρώπης και την Κίνα µάς “έβαλαν τα γυαλιά” µε υψηλές επιδόσεις στις σπουδές και επιτυχίες στην επαγγελµατική ζωή».Οι ελληνικές εκδηλώσεις χρηµατοδοτήθηκαν εν πολλοίς από γερµανικούς φορείς ή από ιδιώτες, όπως άλλωστε είναι αναµενόµενο σε µια περίοδο λιτότητας. Τραγική ειρωνεία

αποτελεί, δε, ότι τη στιγµή των εορτασµών µια νέα φουρνιά Ελλήνων ετοιµάζει τα µπαγκάζια της αναζητώντας µια καλύτερη τύχη. Στη Γερµανία υπολογίζεται ότι σπουδάζουν σήµερα περί τους 5.600 Ελληνες, από τους οποίους λίγοι αναµένεται να επιστρέψουν.Αριστη συνεργασίαΜε µια έκθεση στον χώρο εργασίας τους τιµήθηκαν οι περίπου 3.000 Ελληνες εργάτες που δούλεψαν στην κλωστοϋφαντουργία Scheidt, στη µικρή πόλη Kettwig κοντά στο Essen. «Η κόρη του εργοστασιάρχη µε πλησίασε πριν από µήνες και µου διηγήθηκε την άριστη συνεργασία που είχε ο πατέρας της επί δεκαετίες µε Ελληνες µετανάστες από τα καπνοχώρια της Μακεδονίας, στους οποίους ήθελε να αποτίσει φόρο τιµής», αναφέρει στην «Κ» η Ελληνίδα δηµοσιογράφος και συγγραφέας κ. Ελένη Τορόση, που µίλησε για τη συµβολή των Ελλήνων Gastarbeiter σε εκδηλώσεις στο Kettwig, στο Mάιντς και το Μόναχο. «Στην έκθεση, που κράτησε τρεις µήνες, αναστήθηκαν η ζωή, η εργασία και τα όνειρα αυτών των ανθρώπων µέσα από φωτογραφίες, τα δείγµατα της δουλειάς τους στην κλωστοϋφαντουργία, τα αρχεία της επιχείρησης και τα µηχανήµατα», περιγράφει η κ. Τορόση. «Ακόµα και ένα “ιστορικό” νυφικό, που φορέθηκε επτά φορές, συµπεριλήφθηκε στα εκθέµατα», συµπληρώνει. «Πολλοί από τους εργαζοµένους δεν βρίσκονται πια ανάµεσά µας, τα παιδιά τους όµως, αλλά και πολλοί Γερµανοί συµπολίτες τους επισκέφθηκαν την έκθεση και ανακάλεσαν πολλές µνήµες, παρακολουθώντας µεταξύ άλλων και παλιές ελληνικές ταινίες µε θέµα τη µετανάστευση», σηµειώνει η κ. Τορόση. Στο Μόναχο η γερµανική ραδιοφωνία διοργάνωσε ηµερίδα για τη µετανάστευση, στο Mainz οι εκδηλώσεις ήταν µουσικές και λογοτεχνικές. Στο Βερολίνο, στο Ιδρυµα Ελληνικού

Πολιτισµού, έλαβε χώρα σχετική έκθεση µε έργα του εικαστικού Γιάννη Κουνέλη και ποιητική βραδιά που συµµετείχε ο Τίτος Πατρίκιος και άλλοι.

Ελληνική Κοινότητα Λονδίνου

Η ελληνική παρουσία στο Λονδίνο µπορεί να φτάσει µέχρι τις αρχές του δέκατου πέµπτου αιώνα. Οι δύο αδελφοί, Aνδρόνικος και Aλέξιος Εφφοµάτος, που περιγράφηκαν στα εναποµείναντα έγγραφα ως “Γρεκοί”, καταγράφηκαν ώς κάτοικοι στην πόλη το έτος 1440. Ήταν από την Κωνσταντινούπολη, τώρα Ινσταµπούλ, η οποία έγινε έπειτα η πρωτεύουσα της ελληνόφωνης Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Από τo 1440, η Κωνσταντινούπολη ήταν κάτω από πολιορκία και µόνο δέκα τρία έτη αργότερα, τον Μάιο του 1453, καταλήφθηκε από τους στρατούς των οθωµανών Τούρκων. Είναι εποµένως πιθανό οι αδελφοί Eφφοµάτοι να είχαν έρθει µάλλον στο Λονδίνο να επιδιώξουν µια ασφαλέστερη ζωή από αυτή που θα µπορούσε να προσφερθεί από τη δικη τους γενέτειρα πόλη.Το 1445, ο βασιλιάς της Αγγλίας, Ερρίκος ο 6ος (1421-1471), χορήγησε την άδεια στους αδελφούς να παραµείνουν στο Λονδίνο και να ασκήσουν το εµπόριο του να σχεδιάζουν χρυσά καλώδια. Έκαναν έναν δαπανηρό τύπο νήµατος στο οποίο οι λεπτές ίνες του χρυσού συνδυάστηκαν µε το µετάξι, και χρησιµοποιήθηκε έπειτα στα ακριβά υφάσµατα πολυτέλειας και στα ιερατικά άµφια, µια τέχνη για την οποία η Κωνσταντινούπολη ήταν διάσηµη στο απόγειό της. Χάρη σε αυτήν την βασιλική επιχορήγηση, οι αδελφοί παρέµειναν στο Λονδίνο για πολλά έτη. Έζησαν πρώτα στην περιοχή Cripplegate, ένα

µεγάλο µέρος της οποίας καλύπτεται τώρα από το κέντρο Barbican, και πιο πρόσφατα κινήθηκαν προς την Broad Street, σε αυτό που ήταν έπειτα η ιταλική παροικία του Λονδίνου. Ο Aνδρόνικοs,που ήταν ο µεγαλύτερος, πέθανε περίπου το 1472, αλλά ο Αλέξιος ήταν ακόµα εκεί το 1484, πάνω από σαράντα έτη µετά από την πρώτη άφιξή του.Αυτό έθεσε το σχέδιο για την ελληνική εγκατάσταση κατά τη διάρκεια των επόµενων διακόσιων ετών. Μερικοί ήρθαν ως επισκέπτες για µια µικρή χρονική περίοδο. Περίπου το 1545, ο Nίκανδρος Nούκιος από την Κέρκυρα,πέρασε λιγο χρόνο στο Λονδίνο και άφησε έναν ενδιαφέροντα απολογισµό µε τις εντυπώσεις του. Ο Nικόδηµος Mεταξάς, ένας εκτυπωτής που ασχολήθηκε µε το εµπόριο, δούλεψε στο Λονδίνο για ένα χρόνο στη δεκαετία του 1620. Μερικοί ήρθαν ως πρόσφυγες, µε επιδίωξη ασύλου ή οικονοµικής βοήθειας ως αποτέλεσµα των κακοτυχιών που υπέφεραν κάτω από την οθωµανική κυριαρχία. Ένας από αυτούς ήταν ο Γρηγόριος Aργυρόπουλος, ο ιδιοκτήτης ενός κτήµατος κοντά σε Θεσσαλονίκη. Όταν ένας τουρκος στρατιώτης σκοτώθηκε κατά λάθος στη γη του Aργυρόπουλου, οι οθωµανικές αρχές τον θεώρησαν υπεύθυνο και τον ανάγκασαν να φύγει στο εξωτερικό µε τελικό προσδιορισµό το Λονδίνο το 1633. Μια φιλανθρωπική συλλογή χρηµάτων έγινε για αυτόν στις εκκλησίες του Λονδίνου, και του δώθηκαν 48 λίρες Αγγλίας προτού να αναχωρήσει το επόµενο έτος. Μερικά άτοµα εγκαταστάθηκαν µόνιµα, όπως ένας ντόπιος από τη Ρόδο, ο Κωνσταντίνος Βενέτος, ο οποίος καταγράφηκε να ζει στο Clerkenwell µεταξύ του 1530 και του 1578. Αυτοί οι επισκέπτες, πρόσφυγες και περιστασιακοί κάτοικοι για µακρύ χρονικό διάστηµα, δεν αποτέλεσαν, µέχρι τώρα, µια κοινότητα. Ήταν πολύ λίγοι, πάρα πολύ “θολοί” και πάρα πολύ µεταβατικοί, και προ πάντων στερήθηκαν το ένα πράγµα που θα τους είχε δώσει τη συνοχή και µια κοινή

ταυτότητα: µια εκκλησία όπου θα µπορούσαν να ασκήσουν την ορθόδοξη πίστη τους.Μέχρι τον πρόσφατο δέκατο έβδοµο αιώνα, τα πράγµατα είχαν αλλάξει κάπως. Διάφοροι Έλληνες κατέλαβαν τώρα προεξέχουσες θέσεις στη ζωή του Λονδίνου. Ο Κωνσταντίνος Ροδοκανάκης από τη Χίο είχε γίνει ένας από τους θεραπευτές του βασιλιά Καρόλου του Β’ (1631 – 1685) (ΠΛ 1). Ο Γεώργιος Κωνσταντίνος από τη Σκόπελο είχε καθιερώσει το Ελληνικό καφενείο στην τοποθεσία Devereux, ακριβώς µετά το Strand, και θα µπορούσε να δει το Σερ Ισαάκ Νεύτωνα και άλλα µέλη της βασιλικής κοινωνίας µεταξύ της πελατείας του. Οι αριθµοί της είχαν αυξηθεί επίσης. Η επέκταση του υπερπόντιου εµπορίου της Μεγάλης Βρετανίας µε το Levant έφερε πολλά περισσότερα εµπορικά σκάφη στο λιµένα του Λονδίνου και µερικά από αυτά είχαν πλήρωµα από Έλληνες. Ο χρόνος ήταν εποµένως ο πλέον κατάλληλος για να πιέσει προς την καθιέρωση µιας ελληνικής εκκλησίας.Το 1674, εποµένως, ένας αριθµός Ελλήνων, που οδηγήθηκε από έναν ιερέα αποκαλούµενο Δανιήλ Βούλγαρη, υπέβαλε αίτηση στο Ιδιωτικό Συµβούλιο για την άδεια “να χτιστεί µια εκκλησία σε οποιοδήποτε µέρος της πόλης του Λονδίνου ή των ελεύθερων, εκεί, όπου µπορούν ελεύθερα να ασκήσουν τη θρησκεία τους σύµφωνα µε την Ελληνική Εκκλησία”. Αν και ο δέκατος έβδοµος αιώνας ήταν µια περίοδος οξυµένης θρησκευτικής αδιαλλαξίας, η αίτηση λήφθηκε ευνοϊκά. Πολλά προτεσταντικά Συµβούλια της εκκλησίας της Αγγλίας κοίταξαν ευνοϊκά την Ορθόδοξία, επειδή ήταν σε διαφωνία µε τον παπά στη Ρώµη, όπως και αυτοί. Συνεπώς, τον Ιανουάριο του 1675 η άδεια χορηγήθηκε και οι εργασίες άρχισαν τον Αύγουστο του 1677. Η κατευθυντήρια δύναµη πίσω από το πρόγραµµα ήταν ο Ιωσήφ Γεωργερίνης, Αρχιεπίσκοπος Σάµου, γεννηµένος στο νησί της Μήλου. Ο Γεωργερίνης επέλεξε µια τοποθεσία στην άκρη της πόλης στο Soho, σε αυτό που είναι τώρα ακόµα

γνωστό ως Greek Street, και η µικρή εκκλησία ολοκληρώθηκε µέχρι το 1681.Δυστυχώς αυτή η πρώτη επιχείρηση δεν ήταν επιτυχηµένη. Ο Γεωργερίνης, πιθανώς επειδή δεν γνώριζε την πόλη, είχε επιλέξει µια περιοχή µακριά από τις περιοχές όπου η πιθανή κοινότητα κατοικούσε στην πραγµατικότητα, ενώ διάφορα σκάνδαλα ξέσπασαν σχετικά µε τα κεφάλαια που συλλέχθηκαν για να χρηµατοδοτήσουν το πρόγραµµα την έφεραν σε κάποια δυσφήµηση. Το 1682 οι Έλληνες πούλησαν την εκκλησία, η οποία αναλήφθηκε από µια κοινότητα γαλλικού Huguenots. Το κτήριο επέζησε έως το 1934, όταν τελικά κατεδαφίστηκε. Η επιγραφή, που τίµησε την µνήµη του ιδρύµατός της το 1677, επέζησε, εντούτοις, και µπορεί ακόµα να φανεί στον καθεδρικό ναό της Αγίας Σοφίας. Με την κατάρρευση αυτού του επιχειρήµατος, οι Έλληνες του Λονδίνου προσκυνούσαν εφεξής στο ρωσικό ορθόδοξο παρεκκλησι, που ιδρύθηκε αρχικά ακριβώς πλάι στο Strand και που λειτούργησε αργότερα στις περιοχές στους κήπους του Burlington,στην οδό Great Portland, και τελικά στην οδό Welbeck. Κατά τη διάρκεια του πρώτου µισού του δέκατου όγδοου αιώνα, αυτό το παρεκκλησι λειτούργησε από τον αρχιµανδρίτη Γεννάδιο(πέθανε το 1737) από την Κύπρο, και από τον ανηψιό του Βαρθολοµαίο Κασσανό (1697-1746).Ένα αρχείο των γεννήσεων, των γάµων και των θανάτων κρατήθηκε στα ελληνικά, το οποίο υπήρχε µέσα στην κοινότητα.Ωστόσο αυτή η εκκλησία είχε επίσης τα προβλήµατά της.Το µεγαλύτερο µέρος της εκκλησιαστικής κοινότητας, εκτός από τους εµπόρους που ερχόντουσαν για σύντοµο χρονικό διάστηµα για να κάνουν εµπόριο, ήταν φτωχοί ναυτικοί και artisans που είχαν λίγα χρήµατα να διαθέσουν για τη συντήρηση της εκκλησίας. Κατά συνέπεια, από 1753 η περισσότερη µπογιά από το εικονοστάσιο είχε ξεφλουδίσει και ένας από τους ιερείς δήλωσε ότι ανέµεινε το κτήριο να πέσει κάτω από στιγµή σε στιγµή.

Κατά των πρώτων ετών του δέκατου έννατου αιώνα, εντούτοις, τα γεγονότα επρόκειτο να αλλάξουν ριζικά, κατά ένα µεγάλο µέρος ως αποτέλεσµα των γεγονότων µέσα στην οθωµανική αυτοκρατορία. Το 1821 οι Έλληνες επαναστάτησαν ενάντια στα τουρκικό ζυγό τους. Η οθωµανική κυβέρνηση απάντησε µε αγριότητα, ελπίζοντας οτι θα τροµοκρατήσουν τον ελληνικό πληθυσµό και να τους υποτάξουν. Ανήµερα το Πάσχα του 1821,ο πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης και τρεις ελληνικοί Αρχιεπίσκοποι δολοφονήθηκαν, και το επόµενο έτος µια τουρκική δύναµη κατέβηκε στο νησί της Χίου, που είχε ενώσει την εξέγερση, και αδιακρίτως κατέσφαξαν ή υποδούλωσαν τα τρία τέταρτα του πληθυσµού του. Αντιµέτωποι µε τέτοιες πράξεις βαρβαρότητας, πολλοί από τους πλούσιους ¨Ελληνες εµπόρους της Κωνσταντινούπολης και της Χίου τράπηκαν σε φυγή στο εξωτερικό, και µερικοί από αυτούς βρήκαν τον δρόµο τους στο Λονδίνο (PL 2). Μεταξύ των πρώτων έφτασαν ήταν µέλη της Χιώτικης οικογένειας Ράλλη, οι οποίοι ίδρυσαν την εταιρία Ραλλη και Πετροκόχινου στην 25 Finsbury Circus στις αρχές της δεκαετίας του 1820. Το 1827 ο Αλέξανδρος Iονίδης (1810- 1890) έφθασε από Κωνσταντινούπολη και ίδρυσε την εταιρία Iονίδης και ¨Εταιροι. Αλλες οικογένειες έφθασαν στα έτη που ακολούθησαν, οι Aργέντοι, οι Αγέλαστοι, οι Σκυλίτση, οι Ροδοκανάχοι, οι Mαυροκορδάτοι και οι Σκαραµαγκά, για να ονοµάσουµε µερικές, και, αρχικά, συγκέντρωσαν κυρίως τις επιχειρήσεις τους στην περιοχή Finsbury Circus και την περιβάλλουσα περιοχή. Ακµασαν στην εισαγωγή του σιταριού και του λινόσπορου από τη Βαλτική και την εξαγωγή των τελειωµένων κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων και κατασκευασµένων αγαθών τα αγαθά προς το Levant.Ετσι η ελληνική κοινότητα είχε µεταµορφωθεί από µια ασήµαντη µειονότητα σε µια

εξαιρετικά πλούσια και επιδρούσα οµάδα. Είχε έναν αναγνωρισµένο ηγέτη τον Πανδία Ράλλη (1793-1865), ο οποίος, το 1835, διορίστηκε ως ο πρώτος ελληνικός πρόξενος στο Λονδίνο. Οι τακτικές συνεδριάσεις των κοινοτικών πρεσβύτερων καθιερώθηκαν για να αποφασίσουν για θέµατα κοινής ανησυχίας και ενδιαφέροντος. Ήταν εποµένως µόνο θέµα χρόνου προτού να ληφθούν µέτρα για να καθιερώσουν έναν ξεχωριστό ελληνορθόδοξο τόπο λατρείας. Το 1837. ένα παρεκκλησι που αφιερώθηκε στο λυτρωτή µας ιδρύθηκε σε ένα από τα σπίτια του Finsbury Circus(PL 3), και µοιραζόταν τις εγκαταστάσεις µε την Ιονίδης και ¨Εταιροι, και έφεραν ένα αρχιµανδρίτη µε το όνοµα Διονύσιος Ξενάκης από τη Χίο για να λειτουργήσει.Το παρεκκλησι στην πλατεία Finsbury, εντούτοις, ήταν µόνο µια προσωρινή λύση και το 1843 ο Πανδίας Ράλλης πρότεινε ότι πρέπει να χτιστεί µια εκκλησία για το συγκεκριµένο σκοπό, χρηµατοδοτηµένη από εθελοντικές συνεισφορές από την ελληνική κοινότητα. Ο Ράνης δεν έκανε το ίδιο λάθος µε τον Γεωργερίνη και επέλεξε µια περιοχή στο 82 London Wall, κοντά σε πολλούς από τους κορυφαίους Έλληνες που έζησαν στο Finsbury Circus. Τα σχέδια υποβλήθηκαν από τον αρχιτέκτονα Λύσανδρο Καφταντζόγλου από την Αθήνα (1812-1885) και η κατασκευή επιτηρήθηκε από τον Thomas Ellis Owen (1804-1862) από το Πόρτσµουθ. Όταν η εκκλησία που εγκαινιάστηκε τον Ιανουάριο του 1850, αφιερώθηκε όπως και η προκάτοχό της στο Λυτρωτή µας, διέγειρε πολλή ένταση. Αυτό ήταν εν µέρει επειδή σχεδιάστηκε σε βυζαντινό ύφος, το οποίο ήταν σχεδόν άγνωστο στο Λονδίνο εκείνη την περίοδο, αλλά και επειδή το κόστος £10,000 ήταν καλυµµένο εξ ολοκλήρου από µια κοινότητα που την αποτελούσαν κάτι παραπάνω από διακόσιοι άνθρωποι. Το µόνο κριτικό σχόλιο προήλθε από έναν ανώνυµο ανταποκριτή των Τimes που υποστήριξe ότι το

όνοµα της βασίλισσας είχε γραφτεί λάθος στην ελληνική επιγραφή της αφιέρωσης.Μέχρι το 1870, εντούτοις, η κατάσταση είχε αλλάξει πάλι. Οι αριθµοί των Ελλήνων στο Λονδίνο δεν επρόκειτο πλέον να υπολογίζονται σε εκατοντάδες, αλλά σε χιλιάδες. Οι πλουσιότερες οικογένειες έτειναν να αποµακρυνθούν από την παλαιά βάση στην πόλη προς το West End, ιδιαίτερα στο Paddington, το Bayswater και το Notting Hill. Αλλη µια φορά υπήρξε η ανάγκη για µια νέα εκκλησία, και έτσι το 1872 ιδρύθηκε µια επιτροπή για να επιτηρεί το πρόγραµµα, που την αποτελούσαν ο Δηµήτριος Σκυλίτσης (1839-1893), ο Σταύρος Διλβέρογλου (1818-1878) και ο Εµµανουήλ Μαυροκορδάτος(1830-1909).Οι εργασίες ξεκίνησαν το 1877, µε £50,000 το κόστος για την Ελληνική κοινότητα.Πάλι επιλέχτηκε σχέδιο µε Βυζαντινή αρχιτεκτονική,αυτό του John Oldrid Scott (1841-1913).Η καινούργια εκκλησία της Αγίας Σοφίας στην Moscow Road, στο Bayswater καθαγιάστηκε στις 5 Φεβρουαρίου του 1882 από τον Αντώνιο τον Αρχιεπίσκοπο Κερκύρας.Στα έτη µετά από την εγκαινίαση της Αγίας Σοφίας, πολλά από τα πλουσιότερα µέλη της ελληνικής κοινότητας όλο και περισσότερο ενσωµατώθηκαν στη βρετανική κοινωνία. Ένας αυξανόµενος αριθµός είχε γεννηθεί στη Μεγάλη Βρετανία και εκπαιδεύτηκε σε δηµόσια σχολεία, ιδιαίτερα στο Harrow και Westminster. Μερικοί διαδραµάτισαν έναν προεξέχοντα ρόλο στη δηµόσια ζωή. Ο Παντελής Θωµάς Ράλλης (1845-1928) ήταν βουλευτής για το Bridport από 1875 έως 1880, και ο Λουκάς Ράλλης (1846-1931), έγινε βαρώνος το 1912. Ο Κωνσταντίνος Ιονίδης(1833-1900) κληροδότησε την σηµαντική του συλλογή µε έργα τέχνης στο Victoria and Albert Museum, όπου οι περισσότεροι από τους πίνακες, συµπεριλαµβανοµένων και έργων από Rembrandt, Degas και Delacroix, είναι τώρα σε δηµόσια έκθεση. Ο Εµµανουήλ Ροδοκανάχης (1855-1932) ήταν διευθυντής της

τράπεζας Midland. Ο Θοδωρής Μαυροκορδάτος (1883-1941) κέρδισε το διπλό ανδρών στο Wimbledon το 1921.Ωστόσο παρά αυτήν την διαδικασία της ενσωµάτωσης, η ελληνική κοινότητα δεν έγινε µια αποκλειστική γενιά, περιορισµένη στα πλουσιότερα “αγγλοποιηµένα” µέλη της. Ένας επισκέπτης στην λειτουργεία της Κυριακής του Πάσχα στην Αγία Σοφία περίπου το 1900 παρατήρησε ότι τουλάχιστον η µισή κοινότητα έµοιαζαν µε ναυτικοί, χωρίς καµία αµφιβολία από τα σκάφη που επισκέπτονταν το λιµένα του Λονδίνου. Ούτε τα µέλη της κοινότητας ξέχασαν τις ρίζες τους στην Ελλάδα. Η παραθαλάσσια βίλα της οικογένειας Ροδοκανάχη στο Worthing ονοµάστηκε “Χίος”, στη µνήµη της γενέτειράς τους. Ο Νικόλαος Βούβαλης (1859-1918),έχοντας κάνει την περιουσία του στο Λονδίνο, ξόδεψε πολλή από αυτή στην παρέχοντας χρήµατα για ένα σχολείο, ένα νοσοκοµείο και ένα διευρυµένου λιµένα για τη γενέτειρά του το νησί της Καλύµνου.Ο Ζώρζης Μιχαληνός (1868-1940), που ίδρυσε την πρώτη ελληνική ναυτιλιακή εταιρία στο Λονδίνο, δώρησε ένα µεγάλο σπίτι στο δήµο της Χίου, για να µετατραπεί σε ένα σπίτι για τους ηλικιωµένους ανθρώπους. Σε αυτήν την διατήρηση της ταυτότητας δεν µπορεί να υπάρξει καµία αµφιβολία ότι η Αγία Σοφία, και οι εκκλησίες που προηγήθηκαν από αυτήν, διαδραµάτισαν έναν κυρίαρχο ρόλο, που ενθαρρύνει το αίσθηµα της συνέχειας µε την εκατοντάδων ετών ορθόδοξη παράδοση.

Ιστορική καταγραφή του Ελληνισµού της Βραΐλας

της Διαµαντένιας Ριµπά

“Ένας Έλληνας, δύο Έλληνες, τρεις Έλληνες …η Βραΐλα”. Μ’ αυτόν τον πρωτότυπο τίτλο, το Μουσείο Βραΐλας, σε συνεργασία µε την ιστορική Ελληνική Κοινότητα και το Νοµαρχιακό Συµβούλιο Βραΐλας, µε την υποστήριξη της Διαχείρισης Εθνικού Πολιτιστικού Ταµείου (A.F.C.N.), του Υπουργείου Πολιτισµού της Ρουµανίας, δροµολόγησε ένα ενδιαφέρον πολιτιστικό πρόγραµµα.Πρόκειται για µια έρευνα αφιερωµένη στη συµβολή των Ελλήνων, που επηρέασαν αποφασιστικά την οικονοµική και πολιτιστική ιστορία της πόλης της Βραΐλας, όπου σήµερα ζουν

περίπου 2.000 οµογενείς, τρίτης και τέταρτης γενιάς, συσπειρωµένοι στην Ελληνική Κοινότητα. Τα αποτελέσµατα του προγράµµατος θα αποτελέσουν την υποδοµή για την ίδρυση ενός Κέντρου της Πολιτισµικής Ποικιλοµορφίας της Βραΐλας, σε χώρο που προσφέρεται από το Μουσείο Βραΐλας, ενώ θα αξιοποιηθούν για τα γυρίσµατα ενός ντοκιµαντέρ, αφιερωµένο στην ελληνική παρουσία στην πόλη.“Η υλοποίηση του προγράµµατος θα συµβάλλει καθοριστικά στην τόνωση του ελληνικού στοιχείου, που σήµερα παίρνει δικαιωµατικά τη θέση που του αξίζει”, επισηµαίνει σε δηλώσεις του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, από τη Βραΐλα ο 36χρονος πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας, Χαράλαµπος Καραβίας. Και συνεχίζει: “Καθοριστική ήταν η συµβολή του φιλέλληνα διευθυντή του Μουσείου Βραΐλας, Ιονέλ Κάντεα. Προσπαθούµε να βγάλουµε στην επιφάνεια και να αξιολογήσουµε πληροφορίες και στοιχεία για τη σηµαντική

παρουσία των Ελλήνων στη Βραΐλα, ιστορία που δεν έχει τύχει µέχρι σήµερα αντικείµενο σοβαρής µελέτης”Το πρόγραµµα στοχεύει, επίσης, στη δηµιουργία µίας βάσης δεδοµένων, µε σύνθετο λογοτεχνικό, φωτογραφικό και οπτικοακουστικό περιεχόµενο, που θα παρουσιάζει την πολιτιστική και ιστορική συµβολή της ελληνικής κοινότητας στην ανάπτυξη της πόλης, ιστορικά γεγονότα και στοιχεία, προσωπικότητες, όπως και κτίρια της Βραΐλας, που είναι εµπλουτισµένα µε την καταφανή “γεύση” του ελληνικού πολιτισµού.Τα σηµαντικότερα µνηµεία που χτίστηκαν από Έλληνες στην πόλη της Βραΐλας θα αποτυπωθούν σ’ έναν εικονικό χάρτη. Έτσι, ο κάθε επισκέπτης θα έχει τη δυνατότητα να περιηγηθεί στις µεγάλες οικίες των Λυκιαρδοπούλου, Σουλιώτη, Λάσκαρη, Λεωνίδα, να “περιδιαβεί” το δρόµο των Μύλων (του Βιολάτου και Λυκιαρδοπούλου) και το δρόµο των Εκδοτών και των Βιβλιοπωλών (Κωστοµύρη, Πεστεµαλτζιόγλου, Χρυσοβέργη). Θα µπορεί, επίσης, να ακολουθήσει την περιήγηση για το συγγραφέα Παναϊτ Ιστράτι, Κεφαλλονίτη στην καταγωγή, αλλά και για τον ακαδηµαϊκό, ιστορικό, κριτικό και ποιητή Δηµήτρη Παναγιώτη “Perpessicius”, Γιαννιώτη στην καταγωγή.Οι κύριες πηγές της έρευνας, µέχρι σήµερα, είναι µερικές από τις πολυτιµότερες εκδόσεις και άρθρα, που έχουν δηµοσιευθεί στη Ρουµανία ή στο εξωτερικό, το αρχείο της Ελληνικής Κοινότητας Βραΐλας, αρχεία άλλων οργανώσεων, προσωπικά αρχεία κ.ά..“Θέλουµε να βρούµε στοιχεία επαφής των απογόνων γνωστών οικογενειών της Βραΐλας -εµπόρων, εφοπλιστών, γιατρών, καλλιτεχνών- γι΄ αυτό απευθύνουµε έκκληση να έρθει σε επαφή µαζί µας κάθε άτοµο, που έλκει τις ρίζες του από τη Βραΐλα και µπορεί να βοηθήσει µε πληροφορίες, έγγραφα, φωτογραφίες και άλλο υλικό, σχετικά µε την παρουσία του

ελληνικού στοιχείου στην πόλη”, σηµειώνει ο κ. Καραβίας, οµογενής τέταρτης γενιάς ο ίδιος.“Πολλά ονόµατα ελληνικών προσωπικοτήτων είναι στενά συνδεδεµένα µε τη Βραΐλα. Μεταξύ αυτών ο Λυκιαρδόπουλος, ο Σουλιώτης, ο Λάσκαρης, ο Βιολάτος, ο Χρυσοβέργης, ο Ποταµιανός, ο Ανδρέας Εµπειρίκος, η Άρτεµις Μελισσαράτου, η Αντιγόνη Κεφαλά, ο Γεράσιµος Μιλιαρέσης, ο Γιάννης Ξενάκης, ο Χρήστος Τσαγανέας, ο Γεώργιος Σκλάβος, οικογένεια Νεγρεπόντε κ.ά”.Τα σχέδια της Ελληνικής Κοινότητας, όµως, δεν σταµατούν εδώ. Όπως µας αναφέρει ο κ. Καραβίας, το 2013 συµπληρώνονται εκατό χρόνια από την επίσκεψη του Ελευθέριου Βενιζέλου στη Βραΐλα, ο οποίος λένε ότι, αντικρίζοντας τα καράβια µε τις ελληνικές σηµαίες στο λιµάνι της πόλης, είπε ότι τόσα πολλά δεν έχει δει ούτε στον Πειραιά. Για να τιµήσει την επέτειο αυτή, η Ελληνική Κοινότητά ευελπιστεί να συγκεντρώσει το απαραίτητο κονδύλι για να στήσει ένα άγαλµα του Εθνάρχη στην πόλη.Εν τω µεταξύ, µε ιδιαίτερη χαρά υποδέχτηκαν οι Έλληνες της Βραΐλας την αδελφοποίηση της πόλης τους µε το Δήµο Αργοστολίου, τον περασµένο Μάιο. Στην αποστολή της Βραΐλας, που επισκέφθηκε την Κεφαλονιά, συµµετείχε και ο κ. Καραβίας.Ιστορικά στοιχείαΗ Βραΐλα, ένα παραδουνάβιο λιµάνι στη βορειοανατολική Βλαχία, ιδρύθηκε µάλλον στα τέλη του 14ου αιώνα, πολύ κοντά στο άλλο σηµαντικό λιµάνι της περιοχής, το Γαλάτσι. Η προνοµιακή θέση κατέστησε την πόλη ένα εξαιρετικά αξιόλογο ναυτιλιακό και εµπορικό κέντρο. Το 1540 κατακτήθηκε από τους Οθωµανούς, που την οχύρωσαν και εγκατέστησαν ισχυρή φρουρά.

Στις αρχές του 19ου αιώνα, στην πόλη κατοικούσαν Τούρκοι, Ρουµάνοι, και πολλοί Έλληνες, κυρίως έµποροι, Αρµένιοι και Εβραίοι. Από τις αρχές του 1830 εγκαθίστανται στην πόλη αρκετοί ακόµα Έλληνες, που ήταν, βασικά, έµποροι και τεχνίτες, οι οποίοι γρήγορα κυριάρχησαν στην οικονοµική ζωή της πόλης.Ο αριθµός των Ελλήνων, κατά το δεύτερο µισό του 19ου αιώνα, έφτανε τις 5.000, περίπου το 10% των κατοίκων της πόλης, που ήδη είχε καταστεί το µεγαλύτερο λιµάνι της χώρας και αξιόλογο βιοµηχανικό κέντρο.Κυρίαρχη ήταν η παρουσία των Ελλήνων στην αλευροβιοµηχανία. Αρκεί να αναφέρουµε ότι, από τους πέντε σύγχρονους µύλους της πόλης, το 1896, οι τέσσερεις ανήκαν σε Έλληνες (Αδελφών Γαλιατσάτου, Ιωάννη Μήλλα και Υιού, Χριστοφοράτου). Οι ελληνικοί αλευρόµυλοι ήταν από τους πλέον εκσυγχρονισµένους της Ρουµανίας και σε αντίθεση µε τις αλευροβιοµηχανίες του Βουκουρεστίου, προσανατολίζονταν στις εξαγωγές. Μέχρι τις παραµονές του Α’ Παγκοσµίου Πολέµου είχαν ιδρυθεί και άλλες µονάδες, όπως η αλευροβιοµηχανία του Παναγή Βιολάτου και εκείνη των Λυκιαρδόπουλου-Βαλεριανού, που ήταν και η µεγαλύτερη σε όλη τη Ρουµανία.ΝαυτιλίαΚαθ’ όλη την οθωµανική περίοδο η Βραΐλα ήταν µία αξιοσηµείωτη εµπορική “σκάλα”, κυρίως ως λιµάνι εξόδου των δηµητριακών και άλλων αγροτικών προϊόντων. Το 1837, ο αριθµός των πλοίων που είχαν καταπλεύσει στο λιµάνι έφτασε τα 448. Τα πλοία µε ελληνική σηµαία, κατείχαν την ισχυρότερη θέση στο εµπόριο. Μεταξύ των σηµαντικών Ελλήνων εµπόρων ήταν οι Α. Πετάλας, Θ. Φάραγγας και I. Λυκιαρδόπουλος.

Η µεγάλη ανάπτυξη που γνώρισε το εξαγωγικό εµπόριο σιτηρών, από τα µέσα του 19ου αιώνα, καθώς και τα κεφάλαια που συγκέντρωσαν οι Έλληνες έµποροι και πλοιοκτήτες, συνετέλεσαν ώστε η Βραΐλα, όπως και η ευρύτερη περιοχή του Δούναβη µαζί µε τις ελληνικές παροικίες της Αζοφικής, να καταστεί ο χώρος όπου επιτεύχθηκε η µετάβαση από την ιστιοφόρο ναυτιλία στην ατµοκίνητη. Κεφαλλονίτες και Ιθακήσιοι πλοιοκτήτες, όπως οι αδελφοί Σταθάτου, ο Ιωάννης Θεοφιλάτος, ο Ε. Βλασσόπουλος, καθώς και οι Ανδριώτες Εµπειρίκοι, εκµεταλλευόµενοι τους δεσµούς τους µε µεγαλέµπορους, συνήθως Χιώτες, της προηγούµενης γενιάς (Σεκιάρης, Ροδοκανάκης), συγκρότησαν το “Ιόνιο Δίκτυο” και κατόρθωσαν, κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα, να αποκτήσουν πολλά ατµόπλοια και κυρίαρχη θέση στο τοµέα αυτόΟ κατ’ εξοχήν χώρος, όπου δραστηριοποιήθηκαν οι Έλληνες της Βραΐλας, ήταν, ωστόσο, τα ποταµόπλοια. Μερικοί από τους µεγαλύτερους ιδιοκτήτες ποταµοπλοίων (σλεπίων) ήταν οι Έλληνες Μανουήλ Ζ. Χρυσοβελώνης, Αδελφοί Σταθάτου, Όθων Σταθάτος και πολλοί άλλοι.Ελληνική κοινότητα-εκκλησίαΗ Ελληνική Κοινότητα Βραΐλας ιδρύθηκε το 1863, µε σκοπό να συσπειρώσει τους περίπου 5.000 Έλληνες και να κτίσει κατ΄ αρχήν ελληνική εκκλησία. Τα εγκαίνια του ναού του Ευαγγελισµού της Θεοτόκου έγιναν το 1872. Η γλώσσα της θείας λατρείας θα ήταν πλέον η ελληνική και οι ιερείς Έλληνες, ενώ η διοίκηση εν γένει θα ήταν ευθύνη επιτροπής εκλεγόµενης από τα µέλη της ελληνικής κοινότητας. Αρχιτέκτονας της εκκλησίας ήταν ο καταγόµενος από την Προύσα Αβραάµ Ιωαννίδης, ενώ ανάµεσα στους ζωγράφους που φιλοτέχνησαν τις τοιχογραφίες, ξεχώριζε ο Κεφαλλονίτης Κωνσταντίνος Λιβαδάς-Λιώκης.

Η Κοινότητα είχε να επιδείξει σπουδαίο κοινωνικό έργο, φροντίζοντας και για την παροχή ιατροφαρµακευτικής βοήθειας σε εκατοντάδες Έλληνες.ΕκπαίδευσηΞεχωριστή µνεία πρέπει να γίνει στο παρθεναγωγείο της πόλης, που ιδρύθηκε στα 1866, χάρη στη δωρεά του Ανδριώτη ηγουµένου της µονής του Hurez, Χρύσανθου Πενέτη. Ένας από τους όρους της δωρεάς καθόριζε ότι, στο σχολείο θα διδάσκεται και η ελληνική γλώσσα.Στα τέλη της δεκαετίας του 1860 ιδρύθηκαν, χάρη στην πρωτοβουλία ελληνικών συλλόγων, κατώτερο αρρεναγωγείο και παρθεναγωγείο, που φρόντιζε για τους άπορους “ελληνόπαιδες”. Τα σχολεία αυτά, που µετατράπηκαν σε κοινοτικά στις επόµενες δεκαετίες, δεν ήταν τα µόνα ελληνικά σχολεία, καθώς στη Βραΐλα, µέχρι και τις αρχές του 20ού αιώνα, ιδρύθηκαν πάρα πολλά ελληνικά ιδιωτικά σχολεία, τόσο θηλέων, όσο και αρρένων. Κάποια από αυτά διακρίνονταν για το υψηλό τους επίπεδο, ενώ διέθεταν και γυµνασιακές τάξεις, όπως το λύκειο “Πρόοδος”, που ιδρύθηκε στα 1898, καθώς και η σχολή του Γεώργιου Χρυσοχοϊδη.Προβlήµατα αντιµετώπισαν τα ελληνικά σχολεία, όπως άλλωστε και όλη η ελληνική κοινότητα το 1905, όταν λόγω της κρίσης στις ελληνορουµανικές σχέσεις, η κυβέρνηση όξυνε τη στάση της και προχώρησε στο κλείσιµο σχεδόν όλων των ελληνικών σχολείων στην πόλη. Μόλις το 1910 επαναλειτούργησε το κοινοτικό αρρεναγωγείο, ενώ τις παραµονές του Πρώτου Παγκοσµίου Πολέµου συστάθηκε και παρθεναγωγείο.Σύλλογοι

Στη Βραΐλα συστάθηκαν πολλοί ελληνικοί σύλλογοι, κυρίως φιλεκπαιδευτικοί και φιλανθρωπικοί, που είχαν ως πρότυπό τους τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο Κωνσταντινουπόλεως και επιδίωξαν να διαδώσουν τα ελληνικά γράµµατα στα κατώτερα στρώµατα της ελληνικής παροικίας.Συγκεκριµένα, το 1869 συστάθηκαν ο “Ελληνικός Φιλόµουσος Σύλλογος Βραΐλας” και ο “Φιλανθρωπικός Σύλλογος της εν Βραΐλα Ελληνικής Υπαλληλίας ο Ερµής”. Ο πρώτος ίδρυσε παρθεναγωγείο, ενώ ο δεύτερος αρρεναγωγείο. Στα τέλη του 19ου αιώνα, µε την ανάληψη από τις Αρχές της κοινότητας της ευθύνης για τα σχολεία που είχαν ιδρύσει, οι φιλεκπαιδευτικοί σύλλογοι οδηγήθηκαν σταδιακά στο µαρασµό.Αξιοσηµείωτες ήταν και οι δύο “αδελφότητες” (Πρόοδος, Ένωσις), που ιδρύθηκαν στα µέσα της δεκαετίας του 1870, όσο και η Αλληλοβοηθητική Αδελφότητα του εν Βραΐλας Φιλοµούσου Συλλόγου, που συστάθηκε το 1890 και λειτουργούσε µέχρι και τα µεσοπολεµικά χρόνια, κυρίως χάρη στη συνδροµή των µεσαίων στρωµάτων της ελληνικής παροικίας.Εκδοτική δραστηριότηταΗ θέση της Βραΐλας στο χώρο του ελληνικού βιβλίου ήταν σηµαντική, καθώς στην πόλη λειτουργούσε, στο δεύτερο µισό του 19ου αιώνα, το πλέον δραστήριο ελληνικό τυπογραφείο της Ρουµανίας, το “Τυπο-Λιθογραφείο Περικλέους Μ. Πεστεµαλτζιόγλου”. Ο συγκεκριµένος εκδότης, δραστήριο µέλος και της ελληνικής κοινότητας, τύπωσε πλήθος βιβλίων (στη ρουµανική και ελληνική γλώσσα), όπως και διάφορες εφηµερίδες. Από τις αρχές του 20ου αιώνα η ελληνική παρουσία µειώνεται, µολονότι λειτουργεί το τυπογραφείο του “Έθνους”.

Μαζική φυγή των Ελλήνων το 1950-1951Την περίοδο 1950-1951, επέρχεται ο µαρασµός της ελληνικής παροικίας, όταν περίπου το 50% των Ελλήνων της Βραΐλας προτιµούν να εγκαταλείψουν την πόλη, λόγω της αλλαγής του καθεστώτος. Άλλοι έφυγαν στην Ελλάδα, άλλοι στην Αυστραλία ή στην Αµερική, αφήνοντας πίσω τους, αναγκαστικά, όλο το βιός τους. Μία από τις συνέπειες ήταν το οριστικό κλείσιµο των ελληνικών σχολείων.

Ο Ελληνισµός στην Ολλανδία

Η ελληνική οµογένεια στην Ολλανδία αριθµεί, περίπου, 12.000 Έλληνες. Είναι µια ολιγάριθµη κοινότητα οµογενών, η οποία, ακριβώς λόγω του όγκου της, σπάνια αναφέρεται απ’ όσους ασχολούνται µε τον Ελληνισµό της Διασποράς. Λες και µας περισσεύει κανένας. Μόνοι, ολοµόναχοι, στην παγωµένη Ευρώπη φυλάνε Θερµοπύλες. Η σηµαντικότερη και παλαιότερη οµογενειακή κοινότητα είναι η “Ένωση Ελλήνων της Ολλανδίας” στην οποία ανήκει και ο Ιερός ναός του Αγίου Νικολάου στο Ρότερνταµ.Οι Πρώτοι Έλληνες της Ολλανδίας

Οι πρώτοι Έλληνες έµποροι εγκαταστάθηκαν εκεί από το 160 αιώνα, αλλά ουσιαστικά η ελληνική παροικία διαµορφώθηκε από το 1750 έως το 1760 και το 1764 λειτουργεί και ο πρώτος ορθόδοξος ναός σε ιδιόκτητο κτήριο. Η πρώτη κοινότητα, αυτής της περιόδου, ήταν

ολιγοµελής, αποκλειστικά ανδρική, δίχως οικογενειακή ζωή γι αυτό και δεν υπήρχε ανάγκη δηµιουργίας σχολείου. Οι περισσότεροι ήταν έµποροι, βοηθοί εµπόρων ή ναυτικοί. Η Ολλανδία από τότε ήταν µια χώρα ελεύθερης διεξαγωγής εµπορίου, δίχως περιορισµούς στους ξένους που ήθελαν να εγκατασταθούν εκεί και ταχύτατη παραχώρηση ολλανδικής υπηκοότητας σε όσους το επιθυµούσαν (έτσι για να µας βοηθήσει η Ιστορία να εξηγήσουµε τις τωρινές συνήθειες αυτών των ανθρώπων), Ο τόπος καταγωγής των πρώτων Ελλήνων της Ολλανδίας ήταν, κυρίως, η Σµύρνη και η Χίος, η Θεσσαλονίκη και Η ΖαγοράΞεχωριστή προσωπικότητα του Άµστερνταµ στα τέλη του 1700 ήταν και ο Αδαµάντιος Κοραής ο οποίος είχε υποχρεωθεί από τον πατέρα του να αναλάβει την οικογενειακή επιχείρηση στο “Αµστελόδαµο”. Ο Σταµάτης Πέτρου, παραγιός του Α. Κοραή “καρφώνει το αφεντικό του στον πατέρα του Κοραή, επειδή ο παραγιός καταδίκαζε απερίφραστα τη σταδιακή αποδέσµευση του Κοραή από τη ζωή που επέβαλε η εκκλησία, τη συµµετοχή του στην κοσµική ζωή του Άµστερνταµ, τα γλέντια, τα ξενύχτια, τις ερωµένες και φυσικά την ενασχόλησή του µε τα «διαβολεµένα τα βιβλία τα φραντζέζικα» που διαβάζοντάς τα «έγινε ωσάν άσωτος υιός». Η αντιπροσωπεία στο Άµστερνταµ θα χρεοκοπήσει (το µόνο που δεν ενδιέφερε τον Κοραή ήταν το εµπόριο) και ο πατέρας του θα τον ανακαλέσει στη Σµύρνη)Ελληνικά ΜΜΕ στην Ολλανδία1. Το περιοδικό ΛΥΧΝΑΡΙ εκδίδεται στα ολλανδικά τα τελευταία 18 χρόνια, από το πανεπιστηµιακό Ίδρυµα Αδαµάντιος Κοραής, µε ουσιαστικό ιδιοκτήτη την Ένωση Ελλήνων Επιστηµόνων σε συνεργασία µε την έδρα Βυζαντινών Σπουδών του Άµστερνταµ. Κυκλοφορεί πέντε φορές το χρόνο.2.To τριµηνιαίο περιοδικό GRIEKENLAND MAGAZINE, που εκδίδεται από τον ολλανδικό

εκδοτικό οίκο Maasland uitgeveij B.V. µε θέµατα από την Ελλάδα και την Κύπρο. Σκοπός της έκδοσης είναι να προβάλει ευρύτερα τις φυσικές οµορφιές, τα ελληνικά ήθη και έθιµα καθώς και την πλούσια πολιτιστική παράδοση της Ελλάδας στην ολλανδική κοινή γνώµη.3. To περιοδικό ΜΕΤΑΝΑΣΤΗΣ εκδίδεται από την Ελληνική Κοινότητα της Ουτρέχτης «Αναγέννηση» τέσσερις φορές το χρόνο και ενηµερώνει τους Έλληνες της Ολλανδίας για θέµατα που τους αφορούν.4.Tο δισέλιδο «Εφηµεριδάκι της Ελληνικής Κοινότητας της Χάγης» εκδίδεται από την Ελληνική κοινότητα της Χάγης

Το ταξίδι των Ηπειρωτών προς τη Βλαχία και οι καηµοί του.

Κίνησι ου Ρόβας κίνησι, µεσ’ στην Βλαχιά να πάει(Αναδηµοσίευση άρθρου του παλιού δάσκαλου Στέφανου Μπέτση στην τοπική εφηµερίδα των Ιωαννίνων «Πρωϊνός Λόγος»)“Ατάρ Οδυσσεύς και καπνόν αναθρώσκοντα νοήσαι ης γαίης θανέειν ιµείρεται”( Όµηρος )“Αδαπάνητος έστι της ευποιίας ο πλούτος, εν τω διδόναι γαρ λαµβάνεται και εν τω σκορπίζειν συνάγεται”( Απολλώνιος)

Οι ταξιδιώτες της Βλαχίας Ηπειρώτες καταγόµενοι κυρίως από τα Κουρεντοχώρια, το Ζαγόρι και το Πωγώνι, αλλά και οι αλβανόφωνοι ακόµα Βορειοηπειρώτες από το Αργυρόκαστρο ως την Μοσχόπολη και την Κοριτσά, ήταν όλοι τους συνήθως παιδιά αµούστακα αλλά και µικροπαντρεµένοι και από τους πρώτους ολίγοι ξαναγύριζαν στα σπίτια τους και οι δεύτεροι ύστερα από απουσία είκοσι και πλέον ετών.Ο πηγεµός στη Βλαχία εγίνονταν βέβαια δια ξηράς µε τα καραβάνια ζώα φορτηγά άλογα και µουλάρια µε επικεφαλής τον καραβανάρη, που διέθετε από 20 έως 100 ζώα, διαρκούσε δε το ταξίδι από 1 µήνα ως 40 µέρες.Το ταξίδι των Ηπειρωτών προς την Βλαχία δεν ήταν µόνο πολυήµερο αλλά και δύσκολο µε τα ποτάµια, τις κλεισούρες του και τον κακό καιρό αλλά και επικίνδυνο, γιατί συχνά έπεφτε σε συµµορίες ληστών, που γύµνωναν τους ταξιδιώτες ιδίως τους επιστρέφοντες ή και τους σκότωναν.Από τους καραβανάρηδες αυτούς γνωστοί για τον τόπο µας ήταν ο Φεντάνης από την Τσαρκοβίστα των Κουρέντων κι ο περίφηµος Ρόβας Γιαννιώτης,(σύµφωνα µε άλλες πηγές ο Ρόβας κατάγοταν από την Καλωτά)που η λαϊκή µούσα τον αποθανάτισε µε το γνωστότατο τραγούδι κατά την πιο άρτια παραλλαγή του και στο Γιαννιώτικο µάλιστα ιδίωµα (βόρειο) αυτό:“Κίνησ’ ου Ρόβας κίνησι µεσ’ στην Βλαχιά να πάεινύχτα σιλώνει τάλουγου νύχτα του καλιγώνειβάνει τα πέταλα ασηµιά καρφιά µαλαµατένιακι η αρµατοσιά τ’ αλόγου του χρυσό µαργαριτάρι.Σαράντα µέρες έκανι σαράντα µερουνύχτια

όσου να φτάκει στη Βλαχιά στου έρµου Μπουκουρέστι.Βλαχούλες τον καρτέρησαν γλυκά τον κουβεντιάζουν.Καλώς του Ρόβα πούρχιτι καλώς του Ρόβα πούρθι.- Ρόβα του τι µας ήφιρις απ’ τα καλά τα Ιάνν’να;- Σας ήφιρα τρία πηδιά τρία παλληκαράκια.Τόνα του λένι Κωνσταντή κι τ’ άλλου Νικουλάκητου τρίτου κι ηµουρφότιρου του λένι Δηµητράκη”.“Ο Ρόβας, καθώς γράφει σε σύντοµο δηµοσίευµά του ο αείµνηστος και διαπρεπής φιλόλογος Δηµ. Σάρρος, ήτο Ιωαννίτης, απέθανε το 1978, επί τεσσαράκοντα σχεδόν έτη ήτο ο µόνος µίτος ο συνδέων την Ηπειρωτικήν Βλαχίαν µε την Ελληνικήν Ήπειρον, εταξείδευεν άπαξ, σπανιώτερον δε δις του έτους εκ της Ηπείρου εις τον Δούναβιν και τανάπαλιν.Αυτός εκόµιζεν εις την έρηµον Ήπειρον γράµµατα και χρήµατα των ξενιτευµένων τέκνων της, και σπανιώτατα και κανένα εξ αυτών, αυτός εκόµιζεν ανεπιστρεπτεί εις τας µαγικάς αγκάλας της εκβεβακχεµένης Βλαχίας την καρδίαν, την λεβεντιάν της Ηπείρου, και πόσοι τάχα από εκείνους εγύριζαν οπίσω;”. και περακάτω ο ίδιος: ¨Ο Ρόβας µετά πολλάς περιπέτειας από την Ηπειρον δια του Ζυγού, Μετσόβου, Γρεβενών, Κονιαροχωρίων, Περλεπέ, Βελεσσών, Δουβνοβίτσας, Σιστοβίου, έφθανε µε τα καραβανιά του εις το Βουκουρέστι”.Τόπος των ξενιτευόµενων από την περιοχή µας και σηµείο εκκίνησης του επιβλητικού σε όγκο (διέθετε από 80 ως 100 ζώα) και άριστα οργανωµένου καραβανιού του Ρόβα ήταν η Δοβρά Ζαγορίου. Εκεί µαζεύονταν όσοι σκόπευαν να ταξιδέψουν στη Βλαχία. Το ταξίδι

εγίνονταν µία ή δύο φορές το χρόνο, τ’ Αι-Γιωργιού δηλ. και του Σταυρού (14/9) µετά το Πανκουρεντιακό πανηγύρι της Παλιουρής (8/9) τότε, που στις πλαγιές των λόφων και των βουνών µας άνοιγαν οι µοσχοµύριστες διώχνες, όνοµα χαρακτηριστικό γιατί µε το άνθισµά τους έδιωχναν τους νέους µας για την ξενιτιά, λουλούδια όµορφα και ταπεινά, άλλες κάτασπρες, άλλες κατακίτρινες κι άλλες θαλασσιές, χαρά θεού και το άνθισµά τους ήταν µια µαχαιριά, που έµπηγε η ξενιτιά η πλανεύτρα στο στήθος της φτωχής πατρίδας µε το άσπλαχνο άρπαγµα των παιδιών της. Οι στιγµές του ξεπροβοδήµατος και του αποχωρισµού του ξενιτευµένου νέου από τους συγγενείς και φίλους ήταν πραγµατικά συγκινητικές. Φιλιά, αγκαλιάσµατα και δάκρυα, πολλά δάκρυα καθώς δε ο ταξιδευτής ξεµάκραινε, ευχές ολόκαρδες και µηνύµατα θερµά προς τους ήδη εκεί ταξιδεµένους χωριανούς. Κι έρχονταν στο νου οι φιλοσοφηµένοι στίχοι του λαϊκού ποιητή:“Παρηγοριά έχ’ ο θάνατοςκαι λησµοσύνη ο Χάροςκι ο ζωντανός ξεχωρισµόςπαρηγοριά δεν έχει”ή“Την ξενιτιά, την ορφανιά,την πίκρα, την αγάπητα τέσσερα τα ζύγιασανβαρύτερα είν’ τα ξένα”.Ο Ηπειρωτικός λαός, λαός κατ’ εξοχήν αποδηµητικός, τραγούδησε µε πλήθος τραγούδια του όλο καηµό και πίκρα τους ξενιτεµένους της Βλαχιάς. Παραθέτω µόνο κατά τους

πρώτους στίχους τους αρκετά από τα τραγούδια αυτά δανεισµένα από εκδοµένες συλλογές. Ένα λεει:“Μάνα µε κακοπάντρεψεςκαι µώδωκες βλαχιώτη(δηλ. άντρα ταξιδεµένον στη Βλαχιά)δώδεκα χρόνους στη Βλαχιάκαι τρεις µέσα στο σπίτι…”.Eνα άλλο:“Το ποιά έχ’ άντρα στη Βλαχιάκαι γυιό στο Μπουκουρέστιπες της να µην τον καρτερείνα µην τον παντηχαίνει.Οι Βλάχισσες είναι κακέςκι αυτές οι βλαχοπούλεςγελούν µανάδων τα παιδιάκαι πίσω δεν γυρίζουν”.Ενα τρίτο τελειώνει:“Κι όσα κορίτσια απαντώόλα τα παραγγέλωάντρα βλαχιώτ’ µη πάρουνεαν θέλουν να µην κλάψουν”.Κι ένα ακόµα:

“Θέλω να τα καταραστώτα έρηµα τα ξένατην Πόλη και την Μολδαβιάκαι την Βλαχιά τα τρίατης Μολδαβιάς το πρόβαταβλογιά να τάχει µάσεικαι της Βλαχιάς οι έµορφεςπανούκλα να τις κάψει…”‘Κι ένα τελευταίο:“Ανάθεµά σε ΜπουγδανιάΒλαχιά και Μπουκουρέστιπώχεις ποτάµια απέρανταβουνά που δεν πατιούνται…”.……………………………………………………………………………….Ο ΡόβαςΘρύλος έχει γίνει το όνοµα του Ηπειρώτη κυρατζή Ρόβα ο οποίος τον περασµένο αιώνα στα αγώγια του για τις Παραδουνάβιες περιοχές, το καραβάνι του άγγιζε τα 200 αλογοµούλαρα !!!Η Λαϊκή Μούσα απαθανάτισε το όνοµα του µε το παρακάτω τραγούδιΟ Ρόβας παιδιά µ ξεκίνησεµες την Βλαχιά να πάειγειά στο Ρόβα µου

µες την Βλαχιά να πάειπάπια χήνα µου, να χεις το κρίµα µου.Νύχτα σελώνει ο Ρόβας τ άλογανύχτα τα καλιγώνειγεια σου Ρόβα µουνύχτα τα καλιγώνειπάπια χήνα µου, να χεις το κρίµα µου.Βάζει τα πέταλα χρυσάκαρφιά µαλαµατένιαγεια σου Ρόβα µουκαρφιά µαλαµατένιαπάπια χήνα µου, να χεις το κρίµα µουΌλο στεριά ο Ρόβας πήγαινεΌλο στεριά πηγαίνειγεια σου Ρόβα µουόλο στεριά πηγαίνειπάπια χήνα µου, να χεις το κρίµα µου.————————————Νύχτα περνάει το Δούναβηµπαίνει στα Βουκουρέστια,κι πέρα που ξεπέζευεόλοι τονε ρωτάγαν:

Ρόβα µ’ σαν τι µας ήφερεςαπο τα µαύρα Γιάννινα;σας φέρνω εκατό παιδιάκι όλα ΓιαννιωτοπαίδιαΤα τρία τα καλύτερατης οµορφιάς στολίδια,το να το λεν Αυγερινό,το άλλο το λέν Φεγγάρι,το τρίτο το καλύτεροτο λέν Μαϊσιον ήλιο!

Έλληνες και «χαµένοι» Έλληνες στο Μεξικό

Είµαστε λίγοι, αλλά κάνουµε πολύ θόρυβο», οι πρώτες κουβέντες της προέδρου της ελληνικής κοινότητας στο Μέξικο Σίτι, Ελένης Σταµατιάδου. Υπολογίζεται ότι στο Μεξικό ζουν περίπου 1.500 ελληνικές οικογένειες, κανείς όµως δεν γνωρίζει τον ακριβή αριθµό.

Αυτή την περίοδο, µε πρωτοβουλία της ελληνικής κοινότητας στο Μέξικο Σίτι υλοποιείται ένα δύσκολο πρόγραµµα. Συλλέγουν στοιχεία για να καταγράψουν όλους τους Έλληνες που ζουν στο Μεξικό. Η έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη και τα αποτελέσµατά της αναµένεται να ανακοινωθούν σε ένα χρόνο.

«Έλληνες υπάρχουν σε όλη τη χώρα. Οι περισσότεροι ζουν στο βορά (Κουλιακάν, Γουαδαλαχάρα, Μοντερέι) έχουµε και συνολικά τρεις ελληνικές κοινότητες. Οι πιο πολλοί κατάγονται από την Εύβοια. Δύσκολο να τους καταγράψουµε όλους. Τα µέχρι σήµερα στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχουν περίπου 1.000 ελληνικές οικογένειες, αλλά νοµίζω ότι θα φθάσουµε και τις 1.500», δήλωσε στο ΑΠΕ - ΜΠΕ η κ. Ελένη Σταµατιάδου.

Η διαδικασία καταγραφής πολύπλοκη καθώς οι οικογένειες που αναζητούνται είναι ακόµη και Έλληνες τέταρτης γενιάς. Πολλοί έχουν παντρευτεί µε Μεξικανούς και έχουν ενταχθεί πλήρως στην τοπική κοινωνία.

Στην πρωτεύουσα του Μεξικό που αριθµοί 22 εκατοµµύρια κατοίκους θα έλεγε κανείς ότι υπάρχει ένα ελληνικό χωριό. Οι ελληνικές οικογένειες στην πόλη φτάνουν περίπου τις 300. Οι πιο πολλοί είναι πια δεύτερης και τρίτης γενιάς. Στην πλειοψηφία τους έχουν παντρευτεί µε ντόπιους. Ωστόσο δεν ξεχνούν την πατρίδα τους.

Απόδειξη η συµµετοχή τους στις δραστηριότητες της ελληνικής κοινότητας. Τα γλέντια τις µεγάλες γιορτές παίρνουν και δίνουν. Όλοι φέρνουν κάτι από την Ελλάδα. Με χαρά παρουσιάζουν ότι ελληνικό έχουν αγοράσει από την πατρίδα. Με τα λίγα εκθέµατα που διαθέτουν κάνουν εκθέσεις και οι Μεξικάνοι συρρέουν για να πάρουν µια εικόνα από Ελλάδα. Οι Μεξικανοί αγαπούν την Ελλάδα.

Κάθε Σάββατο στα γραφεία της κοινότητας γίνονται µαθήµατα ελληνικής γλώσσας. Περισσότεροι από 50 µαθητές κάθε ηλικίας Έλληνες ή φιλέλληνες σε πέντε διαφορετικά τµήµατα γνωρίζουν την ελληνική γλώσσα µε τη βοήθεια δασκάλου απεσταλµένου από το ελληνικό υπουργείο Παιδείας.

Το χορευτικό συγκρότηµα έχει αποκοµίσει θετικές εντυπώσεις και αρκετοί σύλλογοι από άλλες χώρες στο Μεξικό τους καλούν να συµµετέχουν σε εκδηλώσεις τους.

Επίσης η κοινότητα διατηρεί πολύ καλές σχέσεις µε το πανεπιστήµιο της πόλης, ένα από τα µεγαλύτερα και εγκυρότερα του κόσµου. Ήδη έχουν δοθεί πολλές διαλέξεις για την Ελλάδα στους φοιτητές.

Οι δεύτερη ελληνική κοινότητα στο Μεξικό έχει την έδρα της στο Κουλιακάν. Εκεί βρίσκεται η µεγαλύτερη ελληνική κοινότητα µε περίπου 500 οικογένειες µέλη. Η τρίτη κοινότητα βρίσκεται στην Γκουαδαλαχάρα µε περίπου 300 οικογένειες.

Ωστόσο σε κάθε πόλη του Μεξικό θα συναντήσεις ελληνικές οικογένειες, όπως για παράδειγµα στην Οαχάκα, στα νότια της χώρας, όπου ζει ο Αλέξανδρος Γκαντώνας από την Εράτυρα Κοζάνης. Είναι γνωστός και αγαπητός στην πόλη και διατηρεί τέσσερα

καταστήµατα εκ των οποίων τα τρία έχουν το όνοµα «Makedonia» µε την ελληνική σηµαία να φιγουράρει από δίπλα.

Ο συνεργάτης του ΑΠΕ - ΜΠΕ Δηµήτρης Παρούσης που πραγµατοποιεί το γύρο του κόσµου ψάχνοντας «χαµένους» Έλληνες (περισσότερα στο www.godimitris.gr) στην πρώτη του έρευνα στο Μεξικό εντόπισε και πολλούς Μεξικανούς που έχουν ελληνικά επίθετα, απόγονοι Ελλήνων που πριν από τρεις γενιές βρέθηκαν στο Μεξικό αναζητώντας µια καλύτερη ζωή.

Χαρακτηριστικό παράδειγµα η οικογένεια του Ricardo Papayanopulos. Υπάρχουν πολλές οικογένειες µε αυτό το όνοµα στον τηλεφωνικό κατάλογο της Vera Cruz και της Oaxaca. Ο παππούς τους Νικόλας ήταν από την Ελλάδα. Κράτησαν το επίθετο µε την ελπίδα να µάθουν κάποια µέρα τις ρίζες τους. Δεν ξέρουν ελληνικά. «Όλοι µας θεωρούν Έλληνες, ζούµε µε αυτό πια, είναι στο επίθετό µας. Είναι στιγµές που στα γλέντια σε αντίθεση µε τα έθιµά µας εδώ σπάνουµε πιάτα, µας βγαίνει το ελληνικό µέσα µας. Ακόµη και στα φαγητά µας έχουµε γεύσεις από την Ελλάδα. Η συνταγή της γιαγιάς µε το κατσικάκι περνάει από γενιά σε γενιά», δήλωσε στο ΑΠΕ - ΜΠΕ ο Ριχάρδος Παπαγιαννόπουλος.

Ο αδερφός του πριν 8 χρόνια µάζεψε οικονοµίες από όλη την οικογένεια και πήγε στην Αθήνα για να βρει τις ρίζες τους. Κατέληξε κάπου στον Πύργο Ηλείας όπου έχει πολλούς µε το επίθετο Παπαγιαννόπουλος, αλλά δεν βρήκε αυτό που έψαχνε. Γύρισε στο Μεξικό µε την ελπίδα ότι κάποια µέρα θα γνωρίσουν τους συγγενείς τους στην Ελλάδα.

«Στην Ελλάδα ήταν η πρώτη φορά που όταν λέγαµε το όνοµά µας δεν µας ρωτούσαν πως γράφεται. Εδώ έχουµε µεγάλο πρόβληµα, αλλά στην Ελλάδα το λέγαµε µια µόνο φορά και το έγραφαν αµέσως».

Ο γιος του Ricardo, χωρίς να του το ζητήσει κανένας, όταν ενηλικιώθηκε, είπε στον πατέρα του ότι θέλει να µάθει ελληνικά. Όταν τον ρώτησαν γιατί, απάντησε: «Δεν ξέρω, αλλά το ζητάει η ψυχή µου. Έτσι αισθάνοµαι ολοκληρωµένος».

Στο Μεξικό υπάρχει µόνο µια εκκλησία, αυτή που βρίσκεται στο οικόπεδο της ελληνικής κοινότητας στο Μέξικο Σίτι. Η γη παραχωρήθηκε στην κοινότητα από την κυβέρνηση του Μεξικό το 1964 µε διάρκεια 100 χρόνων. Σήµερα στο χώρο αυτό στεγάζεται η ελληνική κοινότητα και η µητρόπολη Μεξικού και Κεντρικής Αµερικής.

Η εκκλησία χτίστηκε µε κόπο και ιδρώτα Ελλήνων και Μεξικανών απλών πολιτών.

Η εκκλησία διαθέτει αξιόλογο αριθµό ιερέων οι οποίοι ταξιδεύουν συχνά σε όλη τη χώρα.

Το ΑΠΕ - ΜΠΕ στην έρευνά του στο Μεξικό ανακάλυψε άλλες δύο ελληνορθόδοξες εκκλησίες. Η µια άρχισε να λειτουργεί µόλις πριν µερικούς µήνες. Βρίσκεται στην

Γκουαρναβάκα κάπου δύο ώρες από το Μέξικο Σίτι. Εκεί είναι το σπίτι ενός έλληνα εφοπλιστή. Του Ριχάρδου Φαρία Νικολόπουλου. Στην αυλή υπήρχε µια καθολική εκκλησία, την οποία µετέτρεψε σε ελληνική ορθόδοξη µε εικόνες που έφερε από την πατρίδα.

Στο Μεξικό µπορεί κανείς να συναντήσει και µια τρίτη εκκλησία, ένα ξωκλήσι στην αυλή του Κωνσταντίνου Γαλάνη, διευθυντής µεγάλης εταιρείας πετρελαιοειδών στο Μεξικό, ο οποίος βοηθά µε τον καλύτερο τρόπο το έργο της εκκλησίας και της κοινότητας.

H Ελληνική Οµογένεια στην Αυστραλία

Ο Αύγουστος είναι ο µήνας που η ελληνική οµογένεια της Αυστραλίας έχει τα γενέθλιά της αφού αυτό το µήνα (αποδεδειγµένα) πάτησαν το πόδι τους για πρώτη φορά οι Έλληνες της Αυστραλίας και τον ίδιο µήνα αποφασίστηκε η ίδρυση της Ελληνικής Ορθόδοξης Κοινότητας Μελβούρνης και Βικτορίας. Συγκεκριµένα η Ελληνική Κοινότητα Μελβούρνης ιδρύθηκε το 1897, είναι γηραιότερη από την Αυστραλιανή Συνοµοσπονδία. H ιδρυτική συνέλευση της Κοινότητας αποφασίστηκε στις 22 Αυγούστου του 1897. Αξίζει να σηµειωθεί ότι για πρώτη φορά στις 5 Αυγούστου του 1895 οι ελάχιστοι τότε Έλληνες της Αυστραλίας ζητούσαν µε επιστολή τους από τον τότε Πατριάρχη Ιεροσολύµων, ιερέα για την εξυπηρέτηση των θρησκευτικών τους αναγκών. Πότε πάτησε πόδι ο πρώτος Έλληνας στην Αυστραλία; Δεν είναι εξακριβωµένο!

ΟΙ ΥΔΡΑΙΟΙ Σύµφωνα µε την προφορική παράδοση, ο πρώτος Ελληνας που έφτασε στην Αυστραλία ήταν κάποιος Δαµιανός Γκίκας, που µεταφέρθηκε στο Sydney ως κατάδικος το 1802. Λέγεται ότι ο Γκίκας ήταν Υδραίος καπετάνιος, συνελήφθη άδικα σαν πειρατής από ένα εγγλέζικο πολεµικό και καταδικάστηκε σε εξορία στην Αυστραλία. Ωστόσο, η ιστορία αυτή δεν µπορεί να επιβεβαιωθεί µε σιγουριά, αφού δεν υπάρχει τίποτα σχετικό στα αρχεία της Αυστραλίας ή της Ελλάδας. Σύµφωνα µε κάποια δηµοσιεύµατα αυστραλιανών εφηµερίδων της δεκαετίας του ...1820, οι πρώτοι Έλληνες έφτασαν στο Σίδνεϊ το 1803! Άλλα δηµοσιεύµατα (το 1947 στη Βραδυνή, το 1962 στο περιοδικό Πάνθεον και το 1972 στα Υδραϊκά Νέα) κάνουν λόγο για διάφορους Έλληνες που φέρονται να έφτασαν στην Αυστραλία λίγο αργότερα. Δηλαδή µεταξύ 1803 και 1820. Σύµφωνα όµως µε δηµοσίευµα της εφηµερίδας The Gold Coast Bulletin που αναφέρεται στην µετανάστευση των Ελλήνων στην Αυστραλία, ο πρώτος που πάτησε το πόδι του σε αυστραλιανό έδαφος ήταν ο Γιώργος Πάπας το 1814. Ο Πάπας, όπως αναφέρεται ήταν µέλος στο πλήρωµα του βρετανικού στόλου εποικισµού, και όταν έφτασε στην Αυστραλία, αφού εγκατέλειψε το πλοίο του, παντρεύτηκε µία ιθαγενή (Αβορίγινα) και εγκαταστάθηκε στο Σίδνεϊ. Οι επόµενοι Έλληνες που έφτασαν στην πέµπτη ήπειρο ήταν 7 Υδραίοι ναυτικοί που συνελήφθηκαν από το Βασιλικό Βρετανικό Ναυτικό για πειρατεία και στάλθηκαν στην Αυστραλία ως κατάδικοι το 1829. Οπως και οι περισσότεροι Ευρωπαίοι, οι πρώτοι Ελληνες

που αποίκισαν την Αυστραλία ήταν βαρυποινίτες, οι οποίοι εξορίστηκαν από τις βρετανικές αρχές περίπου ως δούλοι στη µακρινή ήπειρο γλιτώνοντας τα χειρότερα, δηλαδή την εκτέλεση. Αυτοί οι πρώτοι Ελληνες άποικοι ήταν επτά ναυτικοί που στάλθηκαν σιδηροδέσµιοι από την κυβέρνηση της Αυτής Μεγαλειότητος στην Αυστραλία τον Αύγουστο του 1829, µετά την καταδίκη τους για πειρατεία. Ηταν το πλήρωµα της σκούνας "Ηρακλής" που είχε κουρσέψει το βρετανικό εµπορικό µπρίκι "Αλκηστη" στις 29 Ιουλίου 1827 έξω από τη Μάλτα. Πλοίαρχος του ελληνικού πλοίου ήταν ο Αθηναίος Αντώνης Μανώλης, και το πλήρωµά του αποτελούσαν οι Υδραίοι Δαµιανός Νινής, Γκίκας Βούλγαρης, Γεώργιος Βασιλάκης, Κωνσταντίνος Στρουµπούλης, Νικόλαος Παπανδρέου και Γεώργιος Λαρίτσος. Από τους Βρετανούς είχαν πάρει το µεγαλύτερο µέρος του φορτίου τους (πιπέρι, σκοινιά, σκεύη, θειάφι), χωρίς να πειράξουν τους ναυτικούς. Δυο µέρες αργότερα, η ελληνική σκούνα έπεσε πάνω στο γρήγορο βρετανικό πολεµικό Gannet, το οποίο εκτελούσε περιπολίες στα νότια της Κρήτης. Με τον έλεγχο, ανακαλύφτηκε η πειρατική λεία, και ο "Ηρακλής" οδηγήθηκε µε το ζόρι στη Μάλτα. Εκεί οι έµποροι που είχαν προµηθεύσει την "Αλκηστη" αναγνώρισαν την πραµάτεια τους. Λίγες µέρες αργότερα επέστρεψε και το ίδιο το βρετανικό πλοίο στη Μάλτα και οι ναυτικοί του αναγνώρισαν τους πειρατές. Από εκείνη τη στιγµή αρχίζει η οδύσσεια των επτά νεαρών Ελλήνων. Σε πέντε µήνες οδηγούνται στο ειδικό δικαστήριο της Μάλτας, όπου προεδρεύει ο αντιναύαρχος σερ Εντουαρντ Κόνδριγκτον. Τραγική ειρωνεία. Ο Κόνδριγκτον είναι βέβαια ο γνωστός ναύαρχος του αγγλικού στόλου, κατά τη ναυµαχία του Ναυαρίνου, που έσωσε την ελληνική επανάσταση τέσσερις µόλις µήνες νωρίτερα. Αλλά ο Κόνδριγκτον δεν είχε καµιά ιδιαίτερη

συµπάθεια στους Ελληνες και πολύ λιγότερο στους Ελληνες πειρατές. Είχε στείλει πέντε φορές έγγραφες διαµαρτυρίες προς την ελληνική επαναστατική ηγεσία και την είχε επισκεφτεί στο Ναύπλιο, ζητώντας την περιστολή της πειρατείας, απειλώντας να πάρει µέτρα. Στη δίκη, πάντως δυσκολεύτηκε να καταδικάσει το πλήρωµα του "Ηρακλή". Οι ένορκοι (τρεις Αγγλοι, τρεις Μαλτέζοι, τέσσερις Σικελοί, ένας Ισπανός και ένας Γάλλος) είχαν επηρεαστεί από την περιγραφή της επαναστατικής κατάστασης στην Ελλάδα και από το γεγονός ότι το πλοίο που υπέστη την πειρατεία κατευθυνόταν προς ένα εχθρικό για τους Ελληνες λιµάνι (την Αλεξάνδρεια). Τελικά οι θανατικές καταδίκες που επιβλήθηκαν δεν ήταν δυνατόν να εκτελεστούν. Το Λονδίνο αποφάσισε την µετατροπή των ποινών σε καταναγκαστικά έργα στην Αυστραλία. Στο Σίδνεϊ οι επτά Ελληνες ορίστηκαν υπηρέτες των αποικιακών αρχών. Δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία για τη δράση τους στην Αυστραλία, όµως κάποιες πηγές µας οδηγούν στο συµπέρασµα ότι πολύ γρήγορα αξιοποιήθηκαν οι ιδιαίτερες γνώσεις τους στην οινοποιϊα. Τελικά, το 1836, µε βασιλική απόφαση, δόθηκε χάρη στους επτά ναυτικούς. Ηδη από το 1834, µετά την κήρυξη της ελληνικής ανεξαρτησίας, και κατόπιν ενεργειών των Υδραίων συγγενών τους, κινήθηκε η ελληνική διπλωµατία για τον επαναπατρισµό των επτά. Την υπόθεση ανέλαβε προσωπικά ο Σπυρίδων Τρικούπης, και τελικά επιτεύχθηκε ελληνοβρετανική συµφωνία για την πλήρη απαλλαγή των ναυτικών και τη µεταφορά τους στην Ευρώπη. Η Ελλάδα υποχρεώθηκε µόνο να καταβάλει τα έξοδα της µεταφοράς: 4.921 δραχµές. Από τους επτά οι πέντε επέλεξαν να επιστρέψουν. Οι δυο που αποφάσισαν να παραµείνουν στην Αυστραλία και να πάρουν τη βρετανική υπηκοότητα ήταν ο Αντώνης

Μανώλης και ο Γκίκας Βούλγαρης. Για τον πρώτο δεν είναι γνωστό παρά µόνο ότι εργάστηκε ως κηπουρός και πέθανε το 1880. Ο Βούλγαρης, όµως, είχε καλύτερη τύχη. Αλλαξε το όνοµά του σε Τζίγκερ, παντρεύτηκε µια νεαρή Ιρλανδή και έκανε δέκα παιδιά και 52 εγγόνια, στους οποίους άφησε µια µικρή περιουσία. Οι απόγονοί του φτάνουν µέχρι τις µέρες µας, έχουν, όµως, πλέον ενταχθεί στην Ιρλανδική και την καθολική κοινότητα. (ios-press). Οι ιστορίες τους αναφέρονται αναλυτικά στον πρώτο τόµο του έργου "Αυστραλοί και Έλληνες" που κυκλοφόρησε το 1992. Συγγραφέας του ο Hugh Gilchrist, πρώην Αυστραλός διπλωµάτης και συγγραφέας, που έχει γράψει τρεις µνηµειώδεις τόµους, περισσότερες από 400 σελίδες ο καθένας, πάνω στο θέµα Αυστραλοί και Έλληνες. Ο Hugh Gilchrist σηµειώνει όµως πως δεν µπόρεσε να επιβεβαιώσει πολλές από τις ιστορίες για την άφιξη των πρώτων Ελλήνων. Κατά τον ίδιο η πρώτη επιβεβαιωµένη άφιξη Ελλήνων στην Αυστραλία έγινε τον Αύγουστο του 1829. Ήταν οι επτά ναυτικοί από την Υδρα. Υπάρχουν κι άλλες εξίσου συναρπαστικές ιστορίες που ξεκινούν στην δεκαετία του ...1820 και τερµατίζονται στην δεκαετία του 1950 αφού τα τρία βιβλία του καλύπτουν αυτή την ιστορική περίοδο. Ποιος γνωρίζει, για παράδειγµα, πως το 1827 στάλθηκε ξυλεία από την Αυστραλία για την ενίσχυση του ελληνικού ναυτικού; Ή ότι η πρώτη Ελληνίδα που πάτησε πόδι στην Αυστραλία ήταν η Αικατερίνη Πλέσσου (Κράµερ) που γεννήθηκε στην αυλή του Αλί Πασσά, αρραβωνιάστηκε τον Ιωάννη Κωλέττη (αργότερα πρωθυπουργό της Ελλάδας), γνώρισε τον Λόρδο Βύρωνα και τελικά παντρεύτηκε έναν βετεράνο της µάχης

του Βατερλό, τον στρατηγό Κράµερ και στις 28 Σεπτεµβρίου του 1835 µαζί µε ένα πλοίο που µετέφερε 300 κατάδικους έφτασαν στο Σίδνεϊ; Ο Ελληνικός πληθυσµός Λίγο πριν την ανακάλυψη των πλούσιων κοιτασµάτων χρυσού στην Αυστραλία, είναι ζήτηµα αν υπήρχαν περισσότεροι από 4-5 Ελληνες εγκατεστηµένοι εκεί. Η ανακάλυψη αυτή δεν αύξησε ιδιαίτερα το µεταναστευτικό ρεύµα από την Ελλάδα προς την Αυστραλία, όπως συνέβη µε µετανάστες από άλλες χώρες. Αποτέλεσµα αυτού είναι ότι το 1880 υπήρχαν στην Αυστραλία περίπου 150 Ελληνες, παρόλο που στο µεταξύ ο συνολικός πληθυσµός της χώρας είχε σχεδόν τριπλασιαστεί - κύρια λόγω των νέων µεταναστών. Το κύριο µεταναστευτικό ρεύµα από την Ελλάδα προς την Αυστραλία τον 19ο αιώνα άρχισε µετά το 1880. Η απογραφή του 1891 αναφέρει την ύπαρξη 482 ατόµων γεννηµένων στην Ελλάδα. Ο αριθµός αυτός, όπως και όλοι οι επόµενοι που αναφέρονται σε απογραφές ή εκτιµήσεις, είναι οπωσδήποτε συντηρητικός, αφού δεν συµπεριλαµβάνει τους Ελληνες που γεννήθηκαν στην Αυστραλία, όπως και αυτούς που, για τον ένα ή άλλο λόγο, δεν θέλησαν να καταγραφούν σαν Ελληνες. Αυτοί οι µετανάστες κατάγονταν κύρια από τα Κύθηρα, την Ιθάκη και το Καστελλόριζο, και ήταν αυτοί που έθεσαν τα θεµέλια της Ελληνοαυστραλέζικης παροικίας και προκάλεσαν το φαινόµενο της αλυσσιδωτής µετανάστευσης, το οποίο οδήγησε στην αύξηση του Ελληνικού στοιχείου στην Αυστραλία σε 878 άτοµα το 1901 και 1.798 άτοµα το 1911. Η αύξηση του Ελληνικού πληθυσµού στην Αυστραλία συνεχίστηκε µε τους ίδιους ρυθµούς µέχρι µετά το 1950. Ετσι, το 1921 ο Ελληνικός πληθυσµός της Αυστραλίας

αριθµούσε 3.654 άτοµα γεννηµένα στην Ελλάδα, ενώ το 1933 υπήρχαν 8.337 Ελληνες στην Αυστραλία και το 1947 12.291. Μετά το 1952 η αύξηση του Ελληνικού στοιχείου στην Αυστραλία ήταν ραγδαία. Πράγµατι, από το 1953 µέχρι το 1956 έφτασαν στην Αυστραλία σαν µετανάστες περίπου 30.000 Ελληνες, αυξάνοντας έτσι τον Ελληνισµό της Αυστραλίας σε 25.862 άτοµα το 1954. Η µετανάστευση από την Ελλάδα κορυφώθηκε από το 1961 µέχρι το 1966, περίοδο κατά την οποία περίπου 69.000 Ελληνες εγκαταστάθηκαν στην Αυστραλία. Οι Ελληνες αριθµούσαν 77.333 το 1961 και 160.200 το 1971. Μετά το 1970 το µεταναστευτικό ρεύµα µειώθηκε και πάλι δραστικά, ενώ ήδη είχε αρχίσει µια αντίστροφη µετακίνηση µεταναστών προς την Ελλάδα, γεγονός που (µαζί µε τους θανάτους) είχε σαν αποτέλεσµα την µείωση των γεννηµένων στην Ελλάδα Ελληνοαυστραλών σε 152.908 άτοµα το 1976, 146.625 το 1981, και 137.611 το 1986. Φυσικά, οι αριθµοί αυτοί δεν αντιστοιχούν στο σύνολο του Ελληνικού στοιχείου της Αυστραλίας, µια και αφορούν µόνον άτοµα γεννηµένα στην Ελλάδα, δηλαδή µετανάστες πρώτης γενιάς. Οπωσδήποτε όµως δίνουν µια σχετικά ακριβή αίσθηση της κινητικότητας Ελλήνων προς την Αυστραλία και µια εκτίµηση για το σύνολο του Ελληνικού στοιχείου στην Αυστραλία.

ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΗΣ ΤΥΝΗΣΙΑΣ Στην Τυνησία ζουν σήµερα περίπου 100 Ελληνες. Παλιότερα ζούσαν σηµαντικά περισσότεροι. Οι µετοικίσεις- µεταναστεύσεις Ελλήνων στην Τυνησία έγιναν γύρω στο

1500, µετά την επικράτηση της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας. Το 1645 ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας είχε αναγνωρίσει την ύπαρξη σηµαντικής Ελληνικής κοινότητας. Οπως αναφέρει ακόµη και σήµερα επιγραφή, γραµµένη στα Ελληνικά ο ναός του Αγίου Γεωργίου ,στην οδό Ρώµης αρ. 5, της Τύνιδας χτίστηκε από τους Ελληνες το 1845. ΠΡΩΤΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΤΟ ΚΟΓΚΟ Ο γιατρός και εξερευνητής Παναγής Ποταγός (1832-1903), από τη Βυτίνα Αρκαδίας, ήταν από τους πρώτους Ελληνες που έφτασαν στο Κογκό. Στο Κογκό κατέληξε, αφού πρώτα περιηγήθηκε ολόκληρη την Ασία, το 1871, και προχώρησε πέρα από τα σηµεία που είχε εξερευνήσει ο γνωστός την εποχή εκείνη εξερευνητής Σβάϊνφουρτ. Ο Παναγής Ποταγός συνέβαλε πολύ στην ανάπτυξη των τότε πρωτόγονων φυλών της Κεντρικής Αφρικής. Μετά 15 χρόνια επέστρεψε στην Αθήνα και µε δαπάνες του Εθνικού Πανεπιστηµίου εξέδωσε το έργο «Περίληψις περιηγήσεων Ποταγού» που µεταφράστηκε στα Γαλλικά. Όταν ο βασιλιάς του Βελγίου Λεοπόλδος Β του ζήτησε να υπογράψει στο στη χρυσή βίβλο των περιηγητών εκείνος έγραψε µόνο δυο λέξεις: « Εις Ελλην». Για να τον τιµήσει η Βελγική Κυβέρνηση έδωσε το όνοµά του «λεωφόρος Ποταγού» σε κεντρική αρτηρία πόλης Πάουλις- Ισίρο του Βελγικού Κογκό. ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΤΗΣ ΑΙΘΙΟΠΙΑΣ

Επί αυτοκράτορος Αιθιοπίας Ιωάννη του Δ (1872-1889), ο πρόξενος της Ελλάδας στο Σουέζ, Α Μητσάκης ήταν ο πρώτος επίσηµος Ελληνας που πήγε στην Αιθιοπία, ως απεσταλµένος της Αγγλίας, προκειµένου να ρυθµίσει ένα σοβαρό ζήτηµα που είχε προκύψει ανάµεσα στις δύο χώρες. Αργότερα, ο βασιλιάς της Ελλάδας Γεώργιος ο Α, έστειλε αντιπρόσωπό του τον ιατρό Παρίση, ο οποίος πήρε τον τίτλο του « Ρας», κι έπαιξε σηµαντικό ρόλο στην αναζωογόνηση του πατροπαράδοτου αιθιοπικού φιλελληνισµού. Ο διάδοχος του Ιωάννη, Μενελίκ Β,(1889-1913) ο µεγάλος αναµορφωτής ης χώρας, άνοιξε οριστικά τις πόρτες της Αιθιοπίας στους ξένους. Οι Ελληνες επωφελήθηκαν από τη νέα κατάσταση και άρχισαν να εγκαθίστανται οµαδικά και ίδρυσαν τις πρώτες παροικίες. Οι συνθήκες διαβίωσης στις περισσότερες περιοχές ήταν αληθινά σκληρές, γιατί ούτε δρόµοι υπήρχαν, ούτε απόλυτη ασφάλεια, αφού τα θηρία τριγυρνούσαν ακόµη και µέσα στα χωριά. Ο Μενελίκ χρησιµοποίησε Ελληνες εργάτες σε διάφορες εργασίες εξωραϊσµού της πρωτεύουσας της Αιθιοπίας, Αδδίς Αµπέµπα, και στην κατασκευή Γαλλο-Αιθιοπικού σιδηροδρόµου. Αυτοί οι Ελληνες, κατόπιν, µε την εργατικότητά τους εξελίχθηκαν σε µεγάλους επιχειρηµατίες, εµπόρους και βιοµηχάνους της Αιθιοπίας. Παράλληλα ιδρύθηκε η πρώτη µικρή ελληνική εκκλησία µε ιερέα τον πατέρα Κωνσταντίνο.

Ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Φώτιος, αποφάσισε το 1910 να επανιδρύσει τη Μητρόπολη Αξώµης, µε πρώτο µητροπολίτη τον Χριστόφορο, τον µετέπειτα Πάπα και Πατριάρχη Αλεξανδρείας και Πάσης Αφρικής (1939-1966). Τα χρόνια εκείνα άρχισε να ενδιαφέρεται και το επίσηµο Ελληνικό Κράτος για τον Ελληνισµό της Αιθιοπίας. Το 1917 ίδρυσε Ελληνικό Προξενείο µε πρώτο πρόξενο τον Κύπριο δικηγόρο Ευάγγελο Χατζηιωάννου. Το 1918 ιδρύθηκε και η Ελληνική Κοινότητα που έχτισε αργότερα και το ναό του Αγίου Φρουµεντίου. Από τους Ελληνες της Αιθιοπίας πρέπει να αναφερθούν, ο Γ. Ζερβός, ιδιαίτερος γιατρός του αυτοκράτορα, ο Α.Ε Καββαδίας, εκδότης της πρώτης Αιθιοπικής εφηµερίδας « Αϊρόµπ = Γνώση», και η οικογένεια Λιβιεράτου που είχε τον οµώνυµο µεγάλο εµπορικό οίκο και το σούπερ µάρκετ « Μπάµπης». Μεγάλο φαρµακείο στην Αδδίς Αµπέµπα είχε ο πατέρας του δηµοσιογράφου κ. Τίτου Αθανασιάδη. Τα νέα ανάκτορα της Αιθιοπίας έχτισε ο πατέρας του αείµνηστου βουλευτή και Δηµάρχου Υµηττού Ανδρέα Λεντάκη , ο οποίος ήταν πολιτικός µηχανικός και η οικογένεια τους τότε, ζούσε στην Αιθιοπία. Τόσο πολύ είχε ευχαριστηθεί ο αυτοκράτορας από τη δουλειά του πατρός Λεντάκη που του έκανε δώρο µια µεγάλη έκταση γης. Στον καλλιτεχνικό τοµέα διακρίθηκαν ο Προκοπίου και ο Γερµενής. Ο πρώτος σαν ιδιαίτερος ζωγράφος της αυτοκρατορικής οικογένειας και ο δεύτερος σαν δηµιουργός πολλών τοιχογραφιών.

Στην Αδδίς Αµπέµπα λειτουργούσε και το Ελληνικό Αθλητικό Σωµατείο «ο Ολυµπιακός».

Οι Ελληνες της Κουισλάνδης Η ιστορία των Ελλήνων της Κουισλάνδης αρχίζει το 1859 και έως το 1945 την καταγράφει ο Ντένις Άρθουρ Κόνοµος, ο Κυθήρειος στην καταγωγή συγγραφέας, στο βιβλίο του µε τίτλο "Οι Έλληνες του Κουίνσλαντ" (The Greeks in Queensland). Δηµοσιεύονται 140 σπάνιες φωτογραφίες στην οποία καταγράφεται το ιστορικό των µεταναστών Ελλήνων από τα Κύθηρα, τη Μικρά Ασία, την Ιθάκη, το Καστελόριζο, την Κύπρο, την Κρήτη, τη Ρόδο, τη Σάµο, την Πελοπόννησο, την Αθήνα, την Ήπειρο και όσους άλλους είχαν µεταναστεύσει από κάθε γωνιά της πατρίδας στην Πολιτεία της Κουηνσλάνδης, τα πρώτα χρόνια. Το βιβλίο καλύπτει πολλούς άλλους τοµείς, όπως τους πρώτους Έλληνες που ξεκίνησαν τον τοµέα των επιχειρήσεων "καφέ" στο Σίδνεϊ τα δύσκολα χρόνια στα τέλη του 1880 και πώς αυτά τα καταστήµατα άνοιγαν κατόπιν το ένα µετά το άλλο, όχι µόνο στο Σίδνεϊ, αλλά σε ολόκληρη τη Ν.Ν.Ο., µε γρήγορους ρυθµούς, όπως και στην επαρχία της Κουηνσλάνδης. Εκατοντάδες Έλληνες δούλεψαν εργάτες στην Κουηνσλάνδη στους τοµείς των επιχειρήσεων ζάχαρης, του βαµβακιού και τις ιστορίες τους διηγήθηκαν στην πρώτη ιστορική συνάντηση στο Γουέρρις Κρηκ, κοντά στην πόλη Τάµγουωρθ, το 1934, όταν γεννήθηκε η Οργάνωση ΑΧΕΠΑ. Επίσης υπάρχει λεπτοµερής αναφορά Ελλήνων της Κουηνσλάνδης που έδωσαν το παρόν

και πολέµησαν για τη δεύτερη πατρίδα τους στον Β' Παγκόσµιο πόλεµο, όπως και προσωπικές µαρτυρίες από τη φοβερή καταστροφή της Μικρά Ασίας που τους ανάγκασε να ξεριζωθούν από τις εστίες τους. Δεν λείπουν φυσικά και οι πρώτες Ελληνο-Αυστραλιανές εφηµερίδες, τα σπάνια ντοκουµέντα για τις πρώτες Ελληνικές Κοινότητες, µε πολύ σπάνιες έρευνες. Το πιο σπουδαίο µέρος του βιβλίου είναι οι 250 προσωπικές συνεντεύξεις του συγγραφέα µε τους πρωτοπόρους µετανάστες, που έφθασαν στην Κουηνσλάνδη, πριν το 1946. Πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους δεν ζουν σήµερα και οι αναµνήσεις τους από τη ζωή στην Πολιτεία της Κουηνσλάνδης την εποχή εκείνη δεν έχουν παρουσιαστεί ποτέ κατά παρελθόν.

Οι πρώτοι Έλληνες µετανάστες (1500 - 1872)

Ποιοι ήταν αλήθεια, οι πρώτοι Ελληνες µετανάστες στην Αµερική (ΗΠΑ),στον Καναδά, στην Αυστραλία και σε τόσες άλλες χώρες που σήµερα υπάρχουν Έλληνες; Και δε µιλάµε για ταξιδιώτες –επισκέπτες, που πήγαν εκεί και ξαναγύρισαν. Γιατί περί αυτών πολλά λέγοντα από τα πανάρχαια χρόνια. Εννοούµε τους εποίκους που πήγαν εκεί για να προκόψουν.

Τόσο στη Φλόριδα των ΗΠΑ, όσο και στην Καµπέρα, έγιναν ενέργειες για να τιµηθούν οι πρώτοι Ελληνες µετανάστες που είναι γνωστοί. Αυτές οι ενέργειες µας κέντρισαν να αναζητήσουµε ποιοι και πότε πήγαν πρώτοι σε κάθε χώρα.

ΧΙΩΤΕΣ: Οι πρώτοι Έλληνες της Λατινικής Αµερικής (1484)

ελληνικές παροικίες της Λατινικής Αµερικής ιδρύθηκαν κυρίως από Χιώτες ναυτικούς, σύµφωνα µε έρευνα του καθηγητή Αναστασίου Τάµη, επικεφαλής του Εθνικού Κέντρου Ελληνικών Μελετών και Ερευνών (ΕΚΕΜΕ) του πανεπιστηµίου Λατρόµπ της Μελβούρνης.Η παρουσία των Χιωτών στην Αµερική ξεκίνησε µε την ανακάλυψή της από τον Χριστόφορο Κολόµβο ο οποίος το 1484 πήγε στη Χίο όπου πήρε οκτώ έµπειρους

ναυτικούς για να τον βοηθήσουν στο ταξίδι του για την ανακάλυψη της Αµερικής. “Από το 1670”, λέει ο δρ. Τάµης, “βρίσκουµε Χιώτες στη Βραζιλία και την Αργεντινή. Στις χώρες αυτές καθώς και στην Βενεζουέλα και την Ουρουγουάη οι Χιώτες πρωτοστάτησαν στην ίδρυση των Ελληνικών Κοινοτήτων που υπάρχουν έως και τις µέρες µας”.

ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΗΣ ΤΥΝΗΣΙΑΣ (1500)

Στην Τυνησία ζουν σήµερα περίπου 100 Ελληνες. Παλιότερα ζούσαν σηµαντικά περισσότεροι. Οι µετοικίσεις - µεταναστεύσεις Ελλήνων στην Τυνησία έγιναν γύρω στο 1500, µετά την επικράτηση της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας. Το 1645 ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας είχε αναγνωρίσει την ύπαρξη σηµαντικής Ελληνικής κοινότητας. Οπως αναφέρει ακόµη και σήµερα επιγραφή, γραµµένη στα Ελληνικά ο ναός του Αγίου Γεωργίου ,στην οδό Ρώµης αρ. 5, της Τύνιδας χτίστηκε από τους Ελληνες το 1845.

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΓΚΡΙΕΓΚΟΣ - Φλόριδα (1540)

Ο Σεραφείµ Κανούτας που ασχολήθηκε µε την ιστορία της Αµερικής, στο βιβλίο του «Χριστόφορος Κολόµβος, ένας Ελλην ευγενής», αναφέρει ότι ο Κολόµβος που ανακάλυψε το Νέο Κόσµο, ήταν βυζαντινής καταγωγής. Ανήκε στην οικογένεια των Δισυπάτων, κι ότι από τη µητέρα του είχε συγγένεια µε τους Παλαιολόγους. Γι αυτό και στο δεύτερο ταξίδιτου είχε µαζί του έναν ναύτη τον Ιωάννη Γκριέγκο. Αναµφισβήτητος όµως, θεωρείται ο Θεόδωρος ή Δωρόθεος, ο οποίος πήρε µέρος σε µία εξερευνητική αποστολή των Ισπανών υπό την αρχηγία του Ντον Παµφίλο ντι Ναρβαέθ. Οπως µας πληροφορεί ο συνάδελφος κ. Δηµ. Παπαγιαννάκης, του Ελληνικού Πρακτορείου Ειδήσεων της Φλόριδας: "Τα ηµερολόγια δυο ισπανικών αποστολών, του Ναρβάεθ το 1527 και του Ντε Σότο το 1540 αποκαλύπτουν το όνοµα του πρώτου Έλληνα που συµµετείχε στην κατάκτηση της αµερικανικής ηπείρου, έσωσε την αποστολή στην οποία συµµετείχε από βέβαιο θάνατο και στο τέλος σκοτώθηκε από Ινδιάνους.

Στις 17 Ιουνίου 1527 απέπλευσε από το λιµάνι του Σαν Λουκάρ ντε Μπαρεµέδα της Ισπανίας στόλος 5 πλοίων µε κυβερνήτη τον Αδελάντο Ντον Παµφίλιο ντε Ναρβέθ και 600 άντρες µε προορισµό την Αµερική. Ανάµεσά τους βρισκόταν ο δον Θεόδωρος, Έλληνας µε καταγωγή µάλλον από νησί του Αιγαίου, άριστος γνώστης της ναυπηγικής, ο οποίος συµµετείχε στο ένοπλο τµήµα του στόλου. Σκοπός της αποστολής, που χρηµατοδοτήθηκε αποκλειστικά από το βασιλιά της Ισπανίας Φίλιππο B΄, ήταν η κατάκτηση και η εγκατάσταση διοίκησης στις επαρχίες που βρισκόταν µεταξύ του ποταµού Ρίο Γκράντε, στη δυτική πλευρά του Κόλπου του Μεξικού και του ακρωτηρίου της Φλώριδας. Το Σεπτέµβριο του 1527, ύστερα από ένα σχετικά καλό ταξίδι, η αποστολή έφτασε στον Aγιο Δοµίνικο και σύµφωνα µε τον χρονικογράφο και ταµία της αποστολής Αλβάρ Νούνεθ Καµπέθα ντε Βάκα, αγοράστηκε ένα ακόµη πλοίο, άλογα, και αντικαταστάθηκαν όσοι άντρες είχαν αρρωστήσει ή πεθάνει στη διάρκεια του ταξιδιού. Στη διάρκεια της 45ήµερης παραµονής της αποστολής στον Aγιο Δοµίνικο οι απώλειες των Ισπανών µεγάλωσαν, καθώς όπως σηµειώνει ο Βάκα, περισσότεροι από 145 άντρες µας ξεµυαλίστηκαν από τις ντόπιες γυναίκες, χωρίς όλοι τους να επιστρέψουν στα πλοία".

Επόµενος σταθµός των Ισπανών ήταν το Σαντιάγκο της Κούβας, όπου η αποστολή χωρίστηκε σε δύο µέρη. H πρώτη, µε δυο καράβια και τον Θεόδωρο µέλος του πληρώµατος, απέπλευσε µε προορισµό το Τρινιντάντ για να φορτώσει προµήθειες. H δεύτερη, µε επικεφαλής τον κυβερνήτη Ναρβέθ, παρέµεινε στο Σαντιάγκο. Στο Τρινιντάντ όµως τυφώνας χτύπησε τα δύο πλοία µε αποτέλεσµα να βυθιστούν σχεδόν αύτανδρα παρασύροντας στο βυθό 60 άντρες. H τύχη χαµογέλασε στον Θεόδωρο και σε άλλους 30

ναυτικούς, που είχαν βγει στη στεριά προκειµένου να µεταφέρουν τα εφόδια στα πλοία και έτσι γλίτωσε το θάνατο. Στις 5 Νοεµβρίου του 1527 ο ισπανικός στόλος απέπλευσε από την Κούβα έχοντας πλέον στη δύναµή του 4 πλοία, 400 άντρες και 80 άλογα. Στις 14 Απριλίου του 1528 οι Ισπανοί κατακτητές αποβιβάστηκαν στις ακτές της δυτικής Φλώριδας, κοντά στη σηµερινή πόλη Τάµπα, αφού προηγουµένως κινδύνευσαν να χάσουν όλα τους τα πλοία πάνω στα κοφτερά βράχια των υφάλων που περικλείουν το αµερικανικό λιµάνι. «Μόνο ο Θεός ξέρει πώς γλιτώσαµε αφού για ηµέρες δεν φυσούσε καθόλου αέρας και τα πλοία είχαν ακινητοποιηθεί στο πιο επικίνδυνο σηµείο, εκεί που τα ναυάγια ήταν περισσότερα από τα ψάρια. Επί 15 ηµέρες ακούγαµε τους υφάλους να γδέρνουν τις καρίνες των πλοίων µας και όλοι µαζί προσευχόµασταν για τη ζωή µας», γράφει στο ηµερολόγιό του ο Βάκα. Ακολούθησαν µερικές ηµέρες όπου οι Κονκισταδόρες ετοίµασαν πρόχειρα καταλύµατα και εγκατέστησαν ένα υποτυπώδες διοικητήριο. «Από τις πρώτες ηµέρες µας επισκέφτηκαν Ινδιάνοι που µας έδειξαν µικρά κοµµάτια χρυσού. Όταν τους ρωτήσαµε πού τα βρήκαν, µας είπαν από τα βουνά που µένουν οι Απαλάτσι (φυλή Ινδιάνων) και ότι θα µπορούσαν να µας οδηγήσουν εκεί», σηµειώνει ο Βάκα στο ηµερολόγιό του.Στην πορεία τους προς τα βουνά των Απαλάτσι οι Ισπανοί αιχµαλώτιζαν τα γυναικόπαιδα των Ινδιάνων που συναντούσαν, σκότωναν τους άντρες και τους αρχηγούς τους προκειµένου να αναγκάσουν τους Ινδιάνους να τους µεταφέρουν το συντοµότερο δυνατό στην πηγή του χρυσού. Ωστόσο η τακτική αυτή ελάχιστα τους βοήθησε καθώς σύντοµα βρέθηκαν αποκλεισµένοι στην ηπειρωτική χώρα, δίχως εφόδια, µε ασθένειες να έχουν αποδεκατίσει το 1/3 των ανδρών και τους Ινδιάνους να τους επιτίθενται σε καθηµερινή βάση. «Πιστεύαµε ότι η αποστολή και η ζωή µας θα τελείωνε σε εκείνα τα βουνά. Είχαµε

φάει σχεδόν όλα µας τα άλογα και τρεφόµασταν πλέον µε σπόρους καλαµποκιού. Ευτυχώς όµως τότε βρέθηκε ένας άνθρωπος, στην κυριολεξία σταλµένος από τον Θεό», εξοµολογείται ο Βάκα. Ο άνθρωπος που έσωσε την ισπανική αποστολή που βρέθηκε αποκλεισµένη και αποδεκατισµένη στα βουνά των Απαλάτσι ήταν ο δον Θεόδωρος που ανέλαβε να ναυπηγήσει βάρκες ώστε οι κονκισταδόρες να διαφύγουν µέσω παραπόταµων του Μισισιπή. Από τις 4 Αυγούστου µέχρι τις 20 Σεπτεµβρίου κατασκεύασε πέντε πλοιάρια µήκους 10 µέτρων από ξύλο και δέρµατα ζώων. Αντί για καρφιά χρησιµοποίησε σφήνες από πευκόξυλο και κατράµωσε τις βάρκες µε το ρετσίνι των πεύκων. Ακολούθησε άλλος ένας µήνας περιπλάνησης των Ισπανών, που κατάφεραν να βγουν στην ανοικτή θάλασσα, αδυνατούσαν ωστόσο να εντοπίσουν την αρχική τους βάση όπου είχαν αφήσει τα πλοία τους. Στη διάρκεια της περιπλάνησής τους περισσότεροι από 100 άντρες πέθαναν από την πείνα και τις µάχες µε τους Ινδιάνους, ενώ η δίψα απειλούσε να εξαφανίσει όσους είχαν καταφέρει να επιζήσουν.

Στις 28 Οκτωβρίου του 1528 η εναποµείνασα αποστολή έφτασε σε έναν όρµο, κοντά στη σηµερινή πόλη Πενσακόλλα της Φλώριδας. Εκεί Ινδιάνοι προσφέρθηκαν να τους προµηθεύσουν µε νερό και ο Θεόδωρος επέµενε να τους ακολουθήσει, ώστε να βεβαιωθεί ότι οι Ινδιάνοι δεν θα τους ξεγελούσαν και απλά θα τους άρπαζαν τα δοχεία τους. Παρ' όλες τις εκκλήσεις του Ναρβάεθ και των υπολοίπων µελών του πληρώµατος ο Θεόδωρος αποβιβάστηκε µαζί µε τον υπηρέτη του. Το απόγευµα της ίδιας ηµέρας όταν οι Ινδιάνοι επέστρεψαν ο Έλληνας δεν βρισκόταν µαζί τους, ενώ στις επίµονες ερωτήσεις των Ισπανών για το τι συνέβη στον Θεόδωρο αρνήθηκαν να απαντήσουν και τράπηκαν σε φυγή. Οι

σύντροφοι του Θεόδωρου προσπάθησαν τις δύο επόµενες ηµέρες να εντοπίσουν ίχνη του χωρίς όµως επιτυχία. Ορισµένοι τον κατηγόρησαν ότι έφυγε από κοντά τους διότι ήθελε να έχει περισσότερες πιθανότητες να επιβιώσει, ενώ άλλοι υποστήριξαν ότι σκόπευε να εξαγοράσει τους Ινδιάνους και να ανακαλύψει πρώτος το χρυσάφι. H αποστολή του Ναρβάεθ τελικά δεν στάθηκε τόσο άτυχη στη συνέχεια, αφού κατάφεραν το 1535 να φτάσουν στην Καλιφόρνια και τελικά επέστρεψαν στην Ισπανία το 1537, δέκα χρόνια αφότου είχαν φύγει από την πατρίδα τους.Η επόµενη αναφορά για το Θόδωρο, βρίσκεται στο χρονικό του Κονθάλο Βαλντέζ, γραµµατέα του Ισπανού κατακτητή Ντε Σότο. Όταν, λοιπόν, το 1540 ο Ντε Σότο έφτασε στο σηµείο που είχε εξαφανιστεί ο Θεόδωρος το 1528 έµαθε ότι δυο χριστιανοί που βρισκόταν στην αποστολή του Ναρβάεθ έµειναν µε τους Ινδιάνους, οι οποίοι άγνωστο για πιο λόγο τους σκότωσαν. Οι Ινδιάνοι που αφηγήθηκαν το τέλος του Θεόδωρου δεν γνώριζαν το πότε ακριβώς δολοφονήθηκε ο Έλληνας ναυτικός, ούτε πού βρισκόταν θαµµένος. Παρέδωσαν ωστόσο στον Ντε Σότο το εγχειρίδιο που χρησιµοποιούσε ο Έλληνας ναυτικός.

*** Ελληνες ναυτικοί πήραν µέρος και στην αποστολή του Μαγγελάνου στην Παταγονία.

Το άγαλµα του «Γκριέγκο» στη Φλόριδα

ΘΩΜΑΣ ΓΚΡΗΣΙΑΝ - Βοστόνη (1660)

Δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία για την δραστηριότητα του Θωµά Γκρήσιαν παρά τα εξής:Το 1660 εγκαταστάθηκε στη Βοστόνη ένα πλοίαρχος ο Θωµάς Γκρήσιαν, ο οποίος και αναφέρεται στον πρώτο επίσηµο κατάλογο των κατοίκων της πόλεως. Εκτός από αυτόν και πολλοί άλλοι Ελληνες ναυτικοί ή έµποροι είχαν ταξιδέψει στην Αµερική τον 16ο ,17ο και 18ο αιώνα, όπως αποδεικνύεται από διάφορα κείµενα.

Ο ΔΑΙΜΟΝΙΟΣ ΚΕΦΑΛΛΟΝΙΤΗΣ - Βανκούβερ (1705)

Περισσότερο γνωστό είναι το όνοµα του Κεφαλλονίτη θαλασσοπόρου και εξερευνητή Απόστολου Βαλεριάνου ή Φωκά. Ο δαιµόνιος αυτός άνδρας είχε οργανώσει πολλές εξερευνήσεις και το 1705, είχε κατορθώσει να ανακαλύψει το στενό το οποίο χωρίζει το Βανκούβερ από τη σηµερινή πολιτεία της Ουάσιγκτον, και συνδέει τον Ειρηνικό Ωκεανό µε τον κόλπο της Γεωργίας. Το στενό αυτό είναι γνωστό µε το όνοµα « Χουάν ντε Φούκα», όνοµα το οποίο δόθηκε το 1725 από τη Ρωσική Αυτοκρατορική Ακαδηµία Επιστηµών.ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΟΥ ΣΟΛΤ ΛΕΪΚ ΣΙΤΥ - ΗΠΑ (1860)

Μεταξύ του 1860 και 1930 εκατοντάδες µεταλλεία για χρυσάφι, ασήµι, χαλκό λειτουργούσαν στα κοντινά φαράγγια του Σόλτ Λέϊκ Σιτυ των ΗΠΑ. Ηταν την περίοδο εκείνη που η πόλη άρχισε σιγά -σιγά να διαµορφώνεται. Μεταξύ 1900 και 1930 ο

πληθυσµός της πόλης τριπλασιάστηκε. Στις αρχές του 1900 χτίζεται και η πρώτη Ελληνική εκκλησία της Αγίας Τριάδας, σήµερα Καθεδρικός ναός που απαρτίζεται από 1000 και πλέον µέλη. Ο ελληνισµός της περιοχής γενικότερα ξεπερνά τις 7 χιλιάδες.

ΓΚΙΚΑΣ ΒΟΥΛΓΑΡΗΣ - Ο πρώτος µετανάστης στην Αυστραλία (1829)

Η Ελληνική Κοινότητα της Καµπέρας, µε πρωτοβουλία του προέδρου της, κ. Κώστα Τσουλιά, οργάνωσε σεµνή τελετή στο νεκροταφείο του Νιµιτάµπελ, προκειµένου να τιµήσει τη µνήµη του πρώτου Έλληνα που έφθασε στην Αυστραλία. Πρόκειται για το Γκίκα Βούλγαρη, ο οποίος έφθασε στην Αυστραλία το 1829 και πέθανε το 1874, σε ηλικία 67 ετών. Ο κ. Τσουλιάς, που είχε την έµπνευση της οργάνωσης της ειδικής τελετής σε µνήµη του Βούλγαρη, ήρθε σε άµεση επαφή µε απογόνους του πρωτοπόρου που διαµένουν σχεδόν σε όλες τις ανατολικές πολιτείες της Αυστραλίας, ώστε να ψαλεί τρισάγιο και να γίνουν οµιλίες, µε θέµα το ρόλο των πρωτοπόρων Ελλήνων που έφθασαν στην πέµπτη ήπειρο. Ο Γκίκας, που ήταν γνωστός στους Αυστραλούς της εποχής του ως Τζίγκερ, είχε καταδικασθεί για πειρατεία στα ανοικτά της Κρήτης και καταδικάσθηκε αρχικά (µαζί µε άλλους έξι πατριώτες) σε θάνατο από τους Βρετανούς και στη συνέχεια σε φυλάκιση και εξορία στην Αυστραλία.

Η Ελληνική Κοινότητα της Καµπέρας, µε έξοδά της αποκατέστησε τον τάφο του Βούλγαρη, προσθέτοντας νέα µαρµάρινη ταφόπετρα, µε τη φράση στην αγγλική «Σε παντοτινή µνήµη του πρωτοπόρου έποικου Γκίκα Βούλγαρη›. Επίσης δίπλα στον τάφο προστέθηκε

επεξηγηµατική επιγραφή που δίνει την ιστορία του πρωτοπόρου αυτού Έλληνα. Στην τελετή παρευρέθηκε ο δήµαρχος της περιοχής της Κούµα – Μονάρο, κ. Τόνυ Καλτούµ, ο οµοσπονδιακός βουλευτής της περιοχής Γκάρυ Ναίηρ, ο πρόξενος της Ελλάδας, κ. Θεόδωρος Μιχαλόπουλος και ο πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας κ. Κώστας Τσουλιάς. Ο κ. Τσουλιάς, στη σύντοµη οµιλία του απέδωσε τιµές στη µνήµη του Βούλγαρη και χαρακτηριστικά τόνισε ότι «τιµούµε ιδιαίτερα την απόφασή του να µείνει τελικά στην Αυστραλία›. Πάνω από 40 απόγονοι του Βούλγαρη που ζουν σε διάφορα µέρη της Αυστραλίας, συµπεριλαµβανοµένων και τριών γυναικών από την Κούµα, ήσαν παρόντες στην τελετή. Ο εφηµέριος των Ορθοδόξων της Καµπέρας, αιδ. Γεώργιος Κάρπης, έψαλε τρισάγιο στον τάφο, ενώ ψαλµούς ανέγνωσαν και οι Αγγλικανοί. Ο κ. Τσουλιάς ανέφερε ότι επιτέλους η ταφή του Βούλγαρη γίνεται σύµφωνα µε την παράδοση της ορθόδοξης εκκλησίας, αφού την εποχή που πέθανε ο Βούλγαρης δεν υπήρχαν ορθόδοξοι ιερείς. Ο πρόξενος της Ελλάδας, κ. Μιχαλόπουλος, στην οµιλία του εξέφρασε τη βαθιά του συγκίνηση και τόνισε ότι ο Γκίκας Βούλγαρης δεν αποτελεί µόνο ιστορικό σύµβολο, αλλά και σύµβολο µιας εποχής, διότι στη συνέχεια εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες εποίκησαν την Αυστραλία. «Ο Βούλγαρης θα µείνει για πάντα γέφυρα µεταξύ της Ελλάδας και της Αυστραλίας›, είπε ο Έλληνας διπλωµάτης. Στην τελετή µίλησαν ακόµη ο ιστορικός Χ. Γκίλγκριστ και η απόγονος του Βούλγαρη, η Τζόαν Μπράουν.