ПАТОЛОГИЈА НА ДИГЕСТИВЕН СИСТЕМ

1. GASTRITIS CHRONICA SUPERFICIALIS (89)

Хроничниот гастритис или хроничното воспаление на желудечната лигавица се дефинира

како присуство на хронична мукозна воспалителна промена која доведува до мукозна атрофија

и епителна метаплазија, а во отсуство на ерозија. Воспалението може да го зафати секој

анатомски дел од желудникот, изолирано или заедно.

МАКРОСКОПСКИ лигавицата е зацрвенета и со погруби набори од нормално. Може да се

најдат подрачја на зарамнување на наборите или лигавицата може да биде истенчена и

зарамнета.

МИКРОСКОПСКИ во lamina propria на лигавицата се наоѓа монојадрен лимфоцитен и

плазмацитен воспалителен инфилтрат. Во раните стадиуми воспалителниот инфилтрат е

ограничен на горната третина од желудечната лигавица. При тоа може да се забележи сочуван

покровен епител на лигавицата со регенераторна активност на жлездениот епител или знаци за

рана атрофија на жлездените структури. Често може да се најдат лимфоидни агрегати, некои од

нив со формирани герминални центри. Субмукозата, мускулниот слој и серозата се

незначително променети.

2. ULCUS PEPTICUM VENTRICULI (27)

Ulcus (чир) во дигестивниот тракт претставува дефект, пробив на мукозата на

алиментарниот тракт што се шири низ lamina muscularis mucosae во субмукозата и подлабоко.

Пептичниот улкус е хроничен, најчесто солитарен улкус во било кој дел на дигестивниот тракт

настанат со изложувањето на киселинско пептичниот ефект од соковите.

МАКРОСКОПСКИ пептичниот улкус е остро ограничен дефект (punched out) на лигавицата

со надвиснати лигавични рабови и обично мазно и чисто дно на базата од улкусот. Рабовите

обично се на ниво на околната лигавица или лесно подигнати. Длабочината на промената е

променлива, од површна лезија која ги опфаќа лигавицата и lamina muscularis mucosae, до

длабоки дефекти чија база ја сочинува мускулниот слој. Понекогаш дното на дефектот го

сочинува панкреасно ткиво, оментум или црниот дроб.

МИКРОСКОПСКИ сликата е променлива, зависно од активноста на процесот. Кај

активните улкуси, улкусната промена се карактеризира со остро прекинат континуитет на

лигавицата и слоевита градба на дефектот што е основна карактеристика: површински тенок

слој од фибринодно-некротичен дербис, зона на воспаление со предоминантно присуство на

неутрофили, активно гранулационо ткиво инфилтрирано со монојадрени леукоцити, зрела

сврзно ткивна фиброзна лузна. Во зависност од хистолошките пресеци можат да се видат зони

на крварење, периферни нерви и тромбозирани крвни садови со задебелени ѕидови и околно

воспаление. Гранично на улкусниот дефект се прати желудечна лигавица со знаци за хронично

воспаление.

3. CIRRHOSIS HEPATIS (68)

Цирозата на црниот дроб опфаќа група на хронични црнодробни заболувања и е

дефинирана со следните карактеристики: паренхимно оштетување со нарушена градба на

црнодробните лобули, фиброза во форма на нежни траки или широки лузни, паренхимни

нодули од регенерирани хепатоцити со дезорганизација во васкуларната мрежа. Накратко,

цирозата претставува нарушена реконструкција на лобуларниот паренхим со прекумерно

создавање на сврзно ткиво и регенеративни нодули (чворови). Најчеста форма на цироза е

алкохолната цироза.

МАКРОСКОПСКИ црниот дроб е жолто-кафено пребоен, со зголемена тежина до 2

килограми во раната фаза, а по неколку години тој е кафено пребоен и со тежина до 1

килограм. Капсулата е нерамна (видливи се издигнувања и вдлабнувања) со видливи нодули

чија големина варира од 3 мм (микронодуларна цироза) до 2цм (макронодуларна цироза),

најчесто комбинирано.

МИКРОСКОПСКИ лобуларната архитектура на црниот дроб е нарушена со формирање на

различни по големина псевдолобулуси, односно нодули. Нодулите се неправилни, различни по

големина, настанати како резултат на регенераторната активност на хепатоцитите. Фиброзата,

формирањето на траки може да биде порто-централно, порто-портално, центро-централно. Во

подоцнежните стадиуми присутни се широки и неправилни по форма организирани фиброзни

подрачја. Бројот на жолчните канали е намножен. Васкуларната мрежа е променета при што се

прати појава на крвни садови со поголем лумен и губење на централната вена во

псевдолобулусите што е одраз на реорганизираната васкуларна архитектура. Може да се најдат

хепатоцити со масна метаморфоза, холестаза, зони на инфламаторен инфилтрат и некроза на

хепатоцитите како иницијална морфолошка промена кај цирозата. Фиброзните траки подобро

се прикажуваат на боење по Trichrom-Mason.

4. VARICES OESOPHAGEI (98)

Венските проширувања на хранопроводот (varices) претставуваат проширени и

извиткани субепителни и субмукозни вени, колатерали на v. azygos (гранка на v. cava superior,

системска циркулација) и короната на гастричните вени (гранки на vv. gastricae, од порталната

циркулација) како резултат на зголемениот притисок во порталниот васкуларен систем. Тие се

лоцирани во долниот дел на хранопроводот зафаќајќи ја езофагогастричната спојка и се

причина за масивни крварења со смртен исход кај половина од случаите.

МАКРОСКОПСКИ вариксите на хранопроводот се издигнувања на лигавицата настанати

од проширените и извиткани, со крв полни езофагијални колатерали со видливи ерозии на

лигавицата настанати од руптура на истите.

МИКРОСКОПСКИ под некератинизираниот многуреден плочест епител на хранопроводот

се наоѓаат различни по големина дилатирани венски крвни садови чии лумени се исполнети со

еритроцити. Во зависност од хистолошкиот пресек епителот може да недостасува (ерозија), во

околината на венските крвни садови да има крварење како и присутност на воспалителен

инфилтрат.

5. CHOLECYSTITIS CHRONICA (119)

Хроничното воспаление на жолчното ќесе е последица на повторувани настапи од благ

до тежок акутен холециститис или без претходна симптоматологија на акутни напади. Жолчните

каменчиња (cholelithiasis) не се секогаш директна причина во настанувањето на болеста ниту

директна последица од неа.

МАКРОСКОПСКИ жолчното ќесе е намалено, со вообичаена големина или зголемено,

зависи од фиброзата и воспалението. Ѕидот е задебелен со сиво-бела боја и жилава

конзистенција, а во луменот обично се наоѓаат жолчни камчиња. Лигавицата може да

недостасува во делови, или поретко, истата да е задебелена односно хиперплазирана.

МИКРОСКОПСКИ луменот на жолчното ќесе е обложен со еднослоен цилиндричен

епител кој налегнува на едематозни ресички и субепително сврзно ткиво. Во нив е видлив

монојадрен воспалителен инфилтрат: лимфоцити, плазма клетки и макрофаги. Ѕидот е

задебелен на сметка на намножено сврзно ткиво во субепителниот и субсерозниот слој, а

понекогаш и трансмурално. Хроничен мононуклеарен инфламаторен инфилтрат од лимфоцити,

плазма клетки и макрофаги се наоѓа и во субсерозното сврзно ткиво. Во зависност од

хистолошкиот пресек и примероците, во жолчното ќесе може да се најдат: зони каде епителот

недостасува, истиот да прави длабоки мукозни вовлекувања во ѕидот (Aschoff-Rokitansy синуси),

бројни макрофаги исполнети со холестерол во lamina propria (cholesterolosis), варијабилна

количина на едем, воспалителен инфилтрат од мешана клеточност што значи влошување или

акутизација на болеста и ситни вклопени жолчни камчиња (cholelythii).

6. ECHINOCOCCOSIS (53)

Хидатидната болест е предизвикана со ингестија на јајца од тенија што припаѓа на родот

Echinococus. Човекот е преоден домаќин, исто како и некои од животните: овци и некои

глодари. Дефинитивен домаќин за Echinococcus Granulosus е дигестивниот тракт на кучето.

Дефинитивен домаќин за Echinococcosus multilocularis е дигестивниот тракт на лисицата.

МАКРОСКОПСКИ се наоѓа една или повеќе на број унилокуларни или мултилокуларни

цисти со големина од неколку милиметри до неколку десетина сантиметри. Ѕидот на цистата е

граден од белузлава хитинска обвивка околу која има сврзноткивна капсула, често наречена

перициста. Во луменот се наоѓа опалесцентна течност со или без цврсти ќерки.

МИКРОСКОПСКИ обвивката на цистата е градена од компримирани хитински ламинации

кои се гледаат како безструктурна бледо еозинофилно пребоена хијалина ламела. Во зависност

од хистолошкиот пресек можат да се видат елементи на герминативен слој од луминалната

страна на цистата и контури од цисти ќерки и инфламаторно променета сврзноткивна капсула,

односно перициста со голем број на еозинофилни леукоцити, лимфоцити, гигантски клетки од

типот страно тело, намножени фибробласти и крвни садови.

7. CARCINOMA MUCINOSUM VENTRICULI (91)

Желудечниот карцином може да се класифицира врз база на длабочина на

инфилтрација, макроскопскиот изглед и хистогенетското потекло.

МАКРОСКОПСКИ постојат три модели на раст: егзофагичен (протрузија на туморска маса

во луменот), рамен (во мукозата не може да се забележи присуство на туморска маса ),

улцеративен или кратераст (во ѕидот на желудникот се гледа плиток или подлабок дефект со

издигнати чворести рабови). Кога туморот дифузно го инфилтрира ѕидот на желудникот

слузницата станува глатка и плосната а ѕидот ригиднозадебелен, промената се означува како

linitis plasticа.

МИКРОСКОПСКИ желудечниот карцином може да биде од интестинален тип (составен

од малигни клетки кои создаваат неопластични интестинален тип на жлезди и интестинална

метаплазија) и од дифзен тип (води потекло од желудочен тип на мукозни клетки). Дифузниот

аденокарцином е составен од атипични жлездени творби со слузво лумените и слободни

клетки со цитоплазма богата со слуз која го избуткува јадрото кон клеточната мембрана. Овие

клетки се означуваат како „прстен печат“ клетки. Тие се расеани поединечно или во групи

создавајќи езерца од муцин кои ги раслојуваат слоевите од желудечниот ѕид. Растејќи

инфилтративно, се пробиваат до серозата. Гранично наспроти туморскиот раст се наоѓа

желудечна лигавица со хиперплазирани тубуларни и издолжени жлезди, некои од нив цистично

променети.

8. CARCINOMA HEPATOCELLULARE (118)

Примарните малигни тумори на црниот дроб може да се со потекло од хепатоцитите

(хепатоцелуларен карцином) и од епителот на жолчните каналчиња (холангицелуларен

карцином).

МАКРОСКОПСКИ туморот може да расте како голем солитарен голем јазол, мултипно

расфрлани јазли или во вид на дифузно инфилтративен раст зафаќајќи го целото ткиво на

хепарот. Црниот дроб е со зголемена тежина од 2.000 до 3.000 грама.

МИКРОСКОПСКИ туморското ткиво е градено од големи полигонални атипични клетки

кои потсетуваат на потеклото од хепатоцитите. Клетките имаат округло везикуларно јадро со

централно видливо јадренце, компактна еозинофилна цитоплазма која понекогаш може да

биде вакуолизирана. Клетките и јадрата покажуваат воочлив плеоморфизам и хиперхромазија

со патолошки митози. Тие се распоредени во траки (трабекули) или пак создаваат ацинарни

структури меѓу кои се наоѓаат синусни простори. Во каналикуларните простори или лумени меѓу

туморските клетки може да се најде присуство на жолчен пигмент. Периферно од туморот може

да се најде компримирано хепатално ткиво со нарушена градба, најчесто циротичнопроменето.

ПАТОЛОГИЈА НА УРОГЕНИТАЛЕН СИСТЕМ

9. PYELONEPHRITIS ACUTA SUPPURATIVA (102)

Акутниот гноен пиелонефрит претставува воспаление на тубулите, бубрежниот

интерстициум и бубрежната карлица, предизвикано од бактериска инфекција која до бубреното

ткиво доаѓа по крвен пат или преку долните мочни патишта.

МАКРОСКОПСКИ бубрезите се зголемени, хиперемични, со видливи мали или поголеми

жолтеникаво обоени издигнувања (абцеси). Во пиелонот може да има гнојна содржина.

МИКРОСКОПСКИ карактеристика на акутниот гноен пиелонефрит е присуство на

неутрофилна инфилтрација во интерстицијалното ткиво и во тубулите. Подоцна воспалителните

клеточни насобири се зголемуваат со последична деструкција и некроза на зафатените тубули,

пришто се формираат поголеми или помали гнојни колекции, т.н. абцеси. Ваквиот гноен

супстрат преку собирните канали може да пробие до пиелонот. Во тубулите, покрај присутните

полиморфонуклеари, настанува оштетување со некроза и десквамација на епителот во

тубуларните лумени. Леукоцитите соепителните клетки формираат гнојни цилиндри кои може

да се најдат во урината и се со дијагностичко значење за акутниот гноен пиелонефрит.

Гломерулите се резистентни на гнојното воспаление во бубрежниот тубулоинтерстициум. Во

подрачја со помал интензитет на воспалителна реакција се наоѓа тубуларен епител кој е

хидропсно променет, а во поедини лумени се наоѓаат хијалини цилиндри.

10. GLOMERULOSCLEROSIS NODULARIS DIABETICA – KIMMELSTIEL WILSON (88)

Дијабетичната гломерулосклероза е нефропатија предизвикана со оштетување на

капиларната базална мембрана во гломерулите во склоп на дијабетичната микроангиопатија и

се манифестира по 10-15 години од заболувањето. Морфолошките промени во гломерулите се:

задебелување на капиларната базална мембрана како и аферентните и еферентните артериоли

на васкуларниот пол, дифузна дијабетична гломерулосклероза и нодуларна гломерулосклероза

(Kimmelstiel-Wilson).

МАКРОСКОПСКИ во почетокот на болеста бубрезите се големи, а подоцна, особено во

завршните стадиуми, тие стануваат помали, со фино грануларна површина слично како кај

другите хронични заболувања.

МИКРОСКОПСКИ во гломерулите се формираат сферични или овални еозинофилни

нодули поради акумулација на хијалин материјал во мезенгијалниот матрикс. Нодулите се

распоредени по периферијата на гломеруларното клопче. Кога се поголеми, централниот дел

на нодулите е похомоген, а периферијата содржи повеќе пикнотични јадра вклопени во

хијалината маса. Нодулот може да притиска на капилар на кој подоцна се формираат

аневризматски проширувања. Во некои гломерули се гледаат т.н. ексудативни лезии

(фибрински наслојки на на конвекситетот на капиларите како капи и акумулација на

фибриноиден материјал во Bowman-овиот простор во вид на капки). Крвните садови на

васкуларниотпол имаат задебелен ѕид поради таложење на хијалин материјал во интимата на

овие крвни садови. Со прогресија на гломеруларните и васкуларните промени доаѓа и до

тубуларна атрофија и интерстицијална фиброза со исхемичен карактер.

11. CARCINOMA RENIS (HYPERNEPHROMA; GRAVITZ TUMOR) (6)

Хипернефромот е најчестпримарен карцином на бубрегот со потекло од тубуларниот

епител.

МАКРОСКОПСКИ туморот најчесто расте во вид на јасно ограничена

псевдоинкапсулирана топковидна маса со средно цврста конзистенција и жолтеникава

пребоеност, најчесто лоцирана на половите на бубрегот.

МИКРОСКОПСКИ постојат повеќе хистолошки варијанти: светлклеточен тип, тубуло-

папиларен тип, гранулирарно клеточен тип, саркоматоиден тип. Светлоклеточниот тип

хистолошки го сочинуваат солидни плажи со ретки подрачја на формирани тубуларни структури

или трабекули одвоени со нежна сврзно-ткивна строма богата со крвни садови. Туморските

клетки се кубични до полигонални по форма, со јасно диференцирана цитоплазматска

мембрана, светла цитоплазма (богата со гликоген и липиди) и централно поставено округло до

лесно овално хиперхромно јадро со умерен степен на полиморфизам. Низ туморот може да се

видат зони на крварење и некроза. На периферијата на туморот се гледа лажна капсула

(псевдокапсула) од потиснат бубрежен паренхим над којашто се гледа релативно сочуван

паренхим.

12. CARCINOMA TRANSITIOCELLULARE VESICAE URINARIAE (40)

Карциномот со потекло од преодниот епител е најчест примарен тумор на мочниот меур,

иако може да се јави по целата должина на уринарниот тракт и бубрежното легенче.

МАКРОСКОПСКИ овој тумор расте во вид на карфиолести, папиломатозни маси, средно

цврсти, сиво-беличести, поврзани сопетелка за основата, но може да се сретне и како

непапиларен.

МИКРОСКОПСКИ најчеста хистолошка манифестација е папиларниот начин на раст. Во

средишниот дел на папилата се гледа фибро-васкуларна строма. Истата е обложена со туморски

променет уротел со изгубен површен слој за клетки. Туморските клетки се поставени во

значително зголемен број на редови, повеќе од седум, со променлив степен на изгубен

поларитет. Клетките се еозинофилно пребоени со округло хиперхроматско средно големо

јадро, но видливи се и поголеми јадра со груб и зрнест хроматин, нерамномерно распределен,

со митотски фигури и сочувана базална мембрана.

Овие карактеристики гоодредуваат туморот како градус II во актуелната класификација

на туморите на мочниот меур која опфаќа папилом и карцином од преодниот епител со

хистолошки степен на диференцијација (градус) I, II, III.

13. GRAVIDITAS TUBARIA (103)

Тубарна бременост е последица на ектопична (вонматкина) имплантација на оплодената

јајце клетка во јајцеводот. Најчесто причина за тубарна бременост е воспаление на јајцеводот, а

поретко атхезии настанати заради тубарна ендометриоза, претходен хируршки зафат во мала

карлица, генитална туберкулоза, или пак присуство на контрацептивна направа-спирала.

Имплантацијата може да настане на било кој дел од јајцеводот, најчесто е на ампуларниот. Ако

ваквата бременост не се открие на време, најчесто околу 12 гестациска седмица настанува

делумно одлупување на постелката, следено сокрварење волуменот на тубата и појава на

хематосалпинкс. Заради зголемување на хематомот може да настане руптура на ѕидот на

јајцеводот со масивно интраабдоминално крварење, а поретко настанува тубарен абортус со

исфрлање на концептот во абдоминалната празнина.

МАКРОСКОПСКИ луменот на јајцеводот е дилатиран и исполнет со крвен коагулум. Во

коагулумот понекогаш може да се забележи и плодова вреќа со или без плод.

МИКРОСКОПСКИ препаратот претставува напречен пресек од јајцевод од местото на

имплантација на оплодената јајце клетка. Во луменот се гледа крвен коагулум вокој се присутни

бројни хорионски ресички. Стромата на ресичките е едематозна или мукоидно дегенерирана, а

обложени се со два реда трофобластни клетки. Базалниот ред кубични клетки се

цитотрофобласти (Лангерханс-ови клетки), а површниот ред синцициотрофобласти,

повеќејадрени клетки со темно базофилно пребоени јадра и посветло базофилно пребоена

цитоплазма. Во стромата во ѕидот на тубата на местото на инсерција се забележуваат

децидуално променети стромални клетки, додека дифузно во сите слоеви од ѕидот е присутен

средно обемен лимфо-плазмацитарен инфламаторен инфилтрат во прилог на хроничен

салпингит.

14. CARCINOMA PLANOCELLULARE CERVICIS UTERI (5)

Карциномот на грлото на матката е втора по честота малигна неоплазма кај жените во

светот, веднаш по карциномот на дојката. Постојат значајни разлики во фрекфенцијата во

различни земји поради големите разлики во достапноста на програмите за цитолошки скрининг

и преваленција на ризичните фактори, пред се инфекцијата со високо ризичните хуман

папилома вируси. Се јавува во секоја возраст со пик на инциденција во возрасните групи меѓу

40 – 45 години.

МАКРОСКОПСКИ може да има три типа на раст: егзофитичен, улцеративен и

инфилтративен. Кога е мал, туморот е локализиран на преодната зона, на спојот меѓу

плочестиот и цилиндричниот мукопродуктивен епител на грлото на матката.

МИКРОСКОПСКИ препаратот е исечок од егзоцервикс со горна третина од вагинална

лигавица на чија површина се гледа регуларен повеќејадрен плочест епител, а кон

ендоцервиксот мукопродуктивен жлезден епител. Во сврзно-мускулната строма проксимално

од преодната зона е присутна неоплазма која може да е со морфологија на добро

диференцирани (крупно-клеточен, кератинизирачки) или средно диференциран (крупно-

клеточен, некератинизирачки) планоцелуларен карцином. Граден е од униформни малигни

плочести клетки со нејасни цитоплазматски граници, округли до овални јадра со груб хроматин

и чести митози кои се аранжирани во гнезда. Во нивниот центар, кај добро диференцираниот

карцином може да има и наод на кератински перли. Во интранеопластичната строма е присутен

средно обемен инфилтрат од лимфоцити.

15. HYPERPLASIA BENIGNA PROSTATAE (44)

Нодуларната хиперплазијана простатишната жлезда претставува хиперплазија на

жлездениот епител и сврзно-мускулната строма од простатичниот паренхим што доведувадо

создавање на големи јазли во внатрешната преодна и во централната зона на простатата и

компромитирање на проодноста на уретрата. Современите сознанија го потенцираат

синергичното дејство на андрогените и естрогените хормони во нејзиното настанување.

МАКРОСКОПСКИ простатата е зголемена и тежи од 60 до 100 грама. На пресек се

видливи нејасно ограничени жолто-розови до бледо сиви јазли соразлична големина кои ја

притискаат уретрата чиј лумен личи на пукнатина.

МИКРОСКОПСКИ јазловидниот раст може да е резултат на жлездена пролиферација или

резултат на пролиферација на фиброзната и мускулната строма. Се гледа зголемен број на

жлезди од кои дел се цистично проширени. Жлездите се обложени со два реда

епител,внатрешен цилиндричен со светла цитоплазма и надворешен кубичен или плочест

епител кој налегнува на базалната мембрана. Понекогаш жлездениот епител прави папиларни

или прстовидни набори кои проминираат кон луменот. Во луменот на поединечни жлезди се

наоѓа секрет кој може да е згрутчен во вид на амилоидни телца (corpora amylacea). Тие имаат

кружна концентрично ламеларна градба и се еозинофилно пребоени. На места жлездите се

погусто збиени, а во делови се раздвоени со обемно хипертрофирано мускулно ткиво и

хиперплазирано сврзно ткиво со фокално видлив лимфоцитен инфламаторен инфилтрат.

16. SEMINOMA TESTIS (23)

Семиномот е најчест тумор на тестис со потекло од герминативните клетки.

Хистогенетски води потекло од примордијалната оплодна глетка. Ваквиот тумор може да се

јави во јајниците (dysgerminoma) и интракранијално (germinoma).

МАКРОСКОПСКИ туморот има хомогена, сиво-бела, лобулирана резна површина. Ретко

се видливи некрози и крварења. Во својот раст семиномот не создава капсула или обвивка,

иако има јасна граница кон здравото тестикуларно ткиво. Најчесто во моментот на откривањето

tunica albuginea на тестисот не е пробиена.

МИКРОСКОПСКИ туморот е граден од униформни, големи, округли, овални или

полигонални клетки со јасни цитоплазматски граници. Цитоплазмата на клетките е светла,

вакуолизирана (богата со гликоген, помалку липиди) или нежно зрнеста, а јадрата се големи,

централно поставени и содржат едно до две јадренца. Митозите се многу ретки. Туморските

клетки се аранжирани во лобули, одвоени со нежни сврзно-ткивни прегради. Во сврзно

ткивните прегради се гледа средно обемен лимфоцитен инфламаторен инфилтрат. Периферно

од туморот може да се најдат делови од сочувани семиниферни каналчиња и ленти од колагено

сврзно ткиво на tunica albuginea.

ПАТОЛОГИЈА НА ЕНДОКРИН СИСТЕМ

17. CARCINOMA PAPILLARE GLANDULLAE THYREOIDEAE

Најчест малиген тумор на тиреоидната жлезда е папиларниот карцином кој се јавува во

било која возраст но најчесто во третата до петата декада од животот.

МАКРОСКОПСКИ овој тумор ретко е инкапсулиран и реткоинфилтрира во околното

тиреоидно ткиво, поретко и во перитиреоидното ткиво. На дисекција тморското ткиво е сиво-

бело и цврсто. Може да се најдат фокуси на калцификати или зони на цистични промени.

МИКРОСКОПСКИ папиларниот карцином е изграден од разгранети папили составени од

фиброваскуларна петелка на која налегнува еднореден или повеќереден кубичен епител со

присутни знаци за анаплазија на клетките. Карактеристична промена на папиларниот карцином

е присуството на хипохромни празни јадра без видливи јадренца добивајќи т.н. стаклест изглед.

Воцентралниот дел на папилите се наоѓаат т.н. псамомни телца опфатени со калцифицирани

ламеларни структури и се со дијагностички карактер за папиларните карциноми. Понекогаш

може да се најдат и подрачја со фоликуларна архитектура, сквамозна метаплазија, лимфоидни

воспалителни насобири и подрачја на некрози.

Папиларниот карцином често расте мултифокално поради склоноста да ги инвадира

лимфните садови поради што во моментот на дијагнозата често прво се открива во

регионалните лимфни јазли.

18. STRUMA COLLOIDES (56)

Колоидната струма претставува дифузно нодозно зголемување на тиреоидната жлезда

како последица на хипертрофија и хиперплазија на фоликуларниот епител поради нарушено

ослободување на тиреоидни хормони и компензаторно покачување на нивото на TSH.

МАКРОСКОПСКИ тиреоидната жлезда е со зголемена тежина од 100 до 2000 грама, со

сино-црвеникава боја и на пресек со желатинозно-стаклест изглед.

МИКРОСКОПСКИ еволутивно се разликуваат два стадиуми: хиперпластичен стадиум и

колоидна инволуција. Во хиперпластичниот стадиум се наоѓа намножен цилиндричен

фоликуларен епител со создавање на нови фоликули сиромашни со колоид. Во еутиреоидната

фаза доаѓа до акумулација на колоид и фоликулите се зголемени, исполнети со колоид и

обложени со еднореден кубичен до зарамнет епител. Некои од фоликулите се цистично

проширени а други остануваат мали со присутни мали папиларни набори од фоликуларните

клетки. Помеѓу фоликулите се наоѓа строма од траки на сврзно ткиво и крвни садови. Кај

нодуларната колоидна струма се наоѓаат островца од хиперпластични фоликули, неправилни

подрачја на фиброза, подрачја на крварења и депозити на калциум во подрачјата на фиброза.

19. HAEMORRHAGIA SUBARACHNOIDALIS (126)

Субарахноидалното крварење (САК) е состојба при која доаѓа до истекување на крв надвор од

крвните садови во субарахноидалниот простор. Најчесто е резултат на руптура на аневризма

или поретко артерио-венска малформација. Аневризмите може да бидат развојни (berry-

малинести), инфламаторни (микотични), склеротични (фузиформни) или трауматски. Кај

аневризмата најчесто руптурира истенчениот ѕид а крвта се излева во субарахноидалниот

простор (простор помеѓу pia mater и arachnoidea). САК може да биде предизвикано и при

хипертензивно интрацеребрално крварење, хематолошки нарушувања, тумори, траума.

МАКРОСКОПСКИ мозочното ткиво е отечено и во пределот на крварењето препокриено

со плашт од коагулирана крв.

МИКРОСКОПСКИ во субарахноидалниот простор се наоѓа крвна маса предоминантно

составена од еритроцити. Менингеалните крвни садови се дилатирани и исполнети со крв.

Гранично на крварењето се наоѓаат делови од мозочното ткиво (голем мозок или мал мозок).

20. CARCINOMA MAMMAE (117)

Карциномот на градата е малиген тумор со потекло од епителот на каналниот систем на

млечната жлезда. Тој може да е со потекло одепителот на изводните канали (дуктален

карцином) илисо потекло од епителот на крајните каналикули или жлездените ацинуси. Најчест

тип е инвазивниот дуктален карцином.

МАКРОСКОПСКИ туморот се состои од грубо намножена колагена фиброзна строма која

зраковидно се шири во околното здраво ткиво на градата и е со голема цврстина (скирозен

карцином) најчесто со големина од 1 до 2 цм, а поретко со големина од 4 до 5 цм. На резна

површина доаѓа до ретракција на туморот под површината и има цврста рскавична

конзистенција. Може да се забележи присуство на точкасти зони, кредасто-бели размекнувања

од некротични подрачја и мали фокуси на калцификација.

МИКРОСКОПСКИ туморот се состои од малигни дуктални епителни клетки поставени во

траки, солидни островца, тубули, жлезди или солидни гнезда вклопени во густа сврзно-ткивна

строма. Клетките ја инвадираат сврзно-ткивната строма. Неопластичните клетки имаат

плеоморфни округли до овални хиперхромни јадра и умерена количина на цитоплазма. Може

да се видат и патолошки митози заедно со другите карактеристики на малигните клетки.

ПАТОЛОГИЈА НА РЕТИКУЛОЕНДОТЕЛЕН СИСТЕМ И ПАТОЛОГИЈА НА КОЖА

21. LYMPHADENITIS CHRONICA NON SPECIFICA (128)

Хроничното воспаление на лимфните јазли во зависност од причинителот може да се

манифестира како: фоликуларна хиперплазија, паракортикална лимфоидна хиперплазија и

синусна хистоцитоза.

МАКРОСКОПСКИ лимфните јазли при хронично воспаление се лесно до значително

зголемени (3-4 цм) и не се осетливи на допир. Најчесто се зафатени аксиларните и

ингвиналните лимфни јазли.

МИКРОСКОПСКИ лимфните јазли имаат периферно задебелена сврзно ткивна капсула

под која во дел е видлив маргинален синус. Од него се одвојуваат, со делумно радијален

распоред, помали синусни простори. Истите се обложени со активирани ендотелни клетки, а во

некои од нив се наоѓа позначителна хистоцитна пролиферација и виспалителни клетки. Во

кортексот се наоѓаат хиперплазирани герминативни центри. Во одделни делови од жлездата е

проширен и паракортексот во кој се наоѓаат стимулирани ендотелни венули и полиморфна

клеточност: лимфоцити, плазма клетки, поединечни имунобласти и доста хистоцитни клетки. Во

медуларните синуси видлива е зголемена дренажа на хроничен воспалителен клеточен

супстрат. Стимулацијата на кортексот и паракортексот укажува на присуство на антигени кои

делуваат истовремено на хуморалниот и клеточниот имун одговор, т.е. се работи закомбиниран

фоликуларен и паракортикален хроничен неспецифичен лимфаденит.

22. LYMPHOMA MALIGNUM LYMPHOCYTICUM (129)

Лимфомот на мали лимфоцити води потекло од мали нестимулиранилимфоцити што се

наоѓаат во периферната крв и во лимфоидното ткиво пред да влезат во покровната зона на

лимфните фоликули. Тоа е тумор кој клинички може да се манифестира на два начини: случаи

соголем број на циркулирачки туморски клетки во периферната крв, што е еквивалентно на

хронична лимфоцитна леукемија и случаи кај кои во периферната крв не се наоѓаат туморски

клетки и се дијагностицираат како лимфом на мали лимфоцити.

МАКРОСКОПСКИ лимфните јазли се лесно до значително зголемени во една регија или

генерализирано, слободни и безболни. На пресек ткивото е сиво-розеникаво со хомогена

градба, сланинесто по конзистенција.

МИКРОСКОПСКИ лимфниот јазол покажува периферно распознатлива сврзно ткивна

капсула инфилтрирана со мали лимфоцити. Градбата на лимфниот јазол е дифузно нарушена

поради мономорфна клеточна инфилтрација од мали нестимулирани лимфоцити. Јадрата се

округли, со темен хроматин и слабо распознатливи јадренца, а периферно се наоѓа оскудна

цитоплазма. Митотската активност е мала. Можат да се најдат и подрачја со пролиферативни

центри кои се градени од крупни лимфоцити со светол хроматин и 2-3 нуклеолуси, т.н.

пролимфоцити. Ваквата мономорфна клеточна инфилтрација на лимфната жлезда укажува дека

се работи за добро диференциран лимфом на мали лимфоцити.

23. LYMPHOMA HODGKIN (127)

Hodgkin-овиот лимфом е малигно заболување кое најчесто ги зафаќа лимфните јазли, а

чија основна морфолошка карактеристика е присуство на неопластични Reed Sternberg-ови

клетки (R-S клетки) кои се наоѓаат во мешана популација од воспалителни клетки. Болеста се

класифицира во четири групи: лимфоцитна предоминација, мешана клеточност, нодуларна

склероза, лимфоцитна деплеција.

МАКРОСКОПСКИ лимфните жлезди се меки со едноличен изглед на рибино месо и не се

разликуваат од лимфомите. Во мешаната целуларност се бледи, заматени со жолтеникаво бели

подрачја на некроза. Во нодуларната склероза и во дифузната фиброза лимфните жлезди се

сиво бели со цврста конзистенција и лобуларен цртеж.

МИКРОСКОПСКИ лимфниот јазол ја губи делумно или целосно нормалната структура

поради присуство на хетероген инфламаторен инфилтрат составен од лимфоцити, плазма

клетки, еозинофили и хистоцити меѓу кои се вклопени типични R-S клетки како и

мононуклеарни Hodgkin-ови клетки. R-S клетката е голема, со бинуклеарно или билобирано

јадро чии две половини се поставени како лик во огледало. Дел од овие клетки се со мултипни

јадра или едно полигонално јадро (Hodgkin-ови клетки). Јадрата содржат крупни ацидофилни

јадренца обиколени со светло хало. Јадрото е опфатено со обилна количина на слабо

еозинофилна цитоплазма. Може да се најдат повеќејадрени атипични гигантски клетки.

24. CARCINOMA PLANOCELLULARE LABII ORIS (115)

Планоцелуларниот карцином се јавува најчесто на мукокутаната граница на долната усна

но и на било кој дел од лигавицата на усната шуплина (подот, јазикот, тврдото непце и базата на

јазикот).

МАКРОСКОПСКИ раните прекурсорни лезии на планоцелуларните карциноми на кожата

се јасно ограничени, црвено пребоени плаки покриени со беличести сквами. Инвазивните

планоцелуларни карциноми се главно нодуларни со различно изразена хиперкератоза или

улцерација на површината. Во усната празнина овој тумор се гледа како зона на беличесто

задебелување и кератинизација на лигавицата наречено леукоплакија.

МИКРОСКОПСКИ може да покажува белези на добро диференциран кератинизирачки

тип на планоцелуларен карцином (околу 60%) до лошо диференциран, анапластичен или

саркоматоиден тип. Хистолошки добро диференцираните тумори се градени од полигонални

плочести клетки кои имаат везикуларни јадра со проминентен нуклеолус и еозинафилна

цитоплазма аранжирани во лобули. Централно во лобулите се гледаат формирани центри на

орожување наречени кератински перли. Кај полошо диференцираните неоплазми на

плочестиот епител клетките се кружни или вретеновидни, а само единечни т.н. дискератотични

клетки може да покажуваат знаци на кератинизација. Видливи се патолошки митози. Гнездата

на неопластичните клетки се вклопени во сврзно ткивна строма во која може да се најде

инфламаторен инфилтрат. Во длабочината туморот може да ја инфилтрира напречно пругастата

мускулатура. Во околниот сочуван епител на усната може да се најдат промени за епителна

дисплазија или промени за in situ карцином. In situ карциномите се градени од клетки со

големи хиперхромни јадра во сите слоеви на епидермисот.

25. CARCINOMA BASOCELLULARE CUTIS (41)

Базоцелуларниот карцином е малиген епителен тумор кој потекнува од базалните

клетки на епидермот или од епителот на фоликулите на влакната, а се карактеризира со бавен

раст. Иако е малиген, овој тумор не метастазира.

МАКРОСКОПСКИ туморот расте во вид на бисерни папили на чија површина

субепидермално се гледаат телеангиектатични крвни садови. Во понапреднат стадиум на

болеста туморот може да инфилтрира длабоко во сврзното, мускулното и коскеното ткиво,

понекогаш на лицето, создавајќи големи дефекти на ткивото (ulcus rodens).

МИКРОСКОПСКИ туморските клетки имаат скудна цитоплазма и хиперхромни јадра

иналикуваат на базалните клетки од епидермот. Тие се аранжирани во ленти, островца и плажи

вклопени во сврзно-ткивна строма во која се распознаваат фибробласти и лимфоцити.

Неоплазмата инвадира длабоко во дермисот. На периферијата од островцата и плажите

клетките имаат палисаден распоред (поставени се радијално со своите долги оски). Видливи се

патолошки митози. Туморските плажи се јасно одвоени со процепи од околната строма заради

контрахирање на истата при техничка обработка на ткивото што помага во диференцијалната

дијагноза во однос на некои аднексални тумори.

26. MELANOMA MALIGNUM (110)

Тумор кој потекнува од клетките кои создаваат меланин во организмот – меланоцитите.

Најчесто се јавува на кожа а поретко на орални и аногенитални лигавици, хранопроводник,

мозочни обвивки и око. Предиспонирачки фактори за развојот на меланомот се: сончевата

светлина, присуство на прегзистирачки (диспластичен) невус, наследни фактори и експозиција

на одредени карциногени.

МАКРОСКОПСКИ во радијалната фаза кога расте во епидермот и површниот дермис

лезијата е плосната, макуларна, а во вертикална фаза станува оддигната, нодуларна. Рабовите

на меланомот се нерамни и назабени и постојат варијации во обоеноста сонијанси на црна,

кафена, црвена, темно сина и сива боја. Понекогаш има и подрачја на хипопигментација.

МИКРОСКОПСКИ неоплазмата е богато клеточна, градена од два типа клетки:

вретеновидни клетки со крупни јадра, со зрнест хроматин и ретки митози и епителовидни

клетки, полигонални по форма, со големи светли јадра, со погруб хроматин периферно,

проминентно еозинофилно јадренце и почести митози. Во некои клетки е присутен кафеаво-црн

гранулиран меланински пигмент. Клетките растат во вид на гнезда раздвоени со скудна

фиброваскуларна строма во која е присутен лимфоцитен инфилтрат. Кај примарните кутани

лезии на површината се гледа сочуван епидерм делумно инфилтриран со малигни меланоцити,

а под него во дермисот се гледа експанзивниот тумор.

ПАТОЛОГИЈА НА CNS

27. LEPTOMENINGITIS ACUTA SUPPURATIVA (72)

Акутниот гноен лептоменингит претставува гнојно воспаление на меките мозочни

обвивки и субарахноидалниот простор предизвикано од бактериска инфекција која настанува

како резултат на бактериемија, директно ширење од соседни жаришта (mastoiditis или otitis

media), или при траума на черепот и мозочното ткиво.

МАКРОСКОПСКИ меките мозочни обвивки се заматени, хиперемични, со присуство на

гноен ексудат во субарахноидалниот простор, кој зависно од причинителот, е локализиран

базално (кај Haemophilus influenzae) или на конвекситетите на хемисферите во близина на sinus

sagitalis (кај пнеумококен менингит). Крвните садови се потенцирани заради активна

хиперемија, а долж нивниот тек се гледа понагласено заматување на менингитите.

МИКРОСКОПСКИ се гледа исечок од мозочно ткиво (кортекс и субкортикална бела

супстанца) во кој се вклопени конгестирани крвни садови со проширени Virchow-Robin-ови

простори, како знак на едем на мозочното ткиво. Меките мозочни обвивки се значително

проширени поради обилен воспалителен ексудат изграден од неутрофили и оскуден фибрински

материјал. Во крвните садови на лептоменингитите се прати воспалителна хиперемија со

присутни полиморфонуклеари кои се редат долж васкуларниот ендотел. Обилен ексудат се

наоѓа и во сулкусните простори кои клинесто навлегуваат во мозочното ткиво.

28. MENINGIOMA (76)

Менингиомите се предоминантно бенигни тумори кај возрасните кои водат потекло од

менингиотелните клетки на мозочните обвивки (тврдата мозочна обвивка, покровните клетки

на арахноидалната мембрана и арахноидалните гранулации, субарахноидалните крвни садови,

фибробласти и внатрешната мека мозочна обвивка).

МАКРОСКОПСКИ тоа се добро ограничени, округли или плочкасти маси кои налегнуваат

на мозокот но лесно се одвојуваат од него. На површината се прати тенок слој на фиброзно

ткиво под кое се препознава ситно зрнесто меко туморско ткиво.

МИКРОСКОПСКИ се распознаваат повеќе типови на менингиоми: синцицијален

(менинготелен), фибробластичен, транзиционен, псамоматозен, секреторен, микроцистичен,

папиларен. Псамоматозниот тип на менингеом во себе ги вклучува елементите на

менинготелниот и фибробластичниот тип или на транзициониот тип. Менингиотелните клетки

имаат светли и округли јадра и нејасна цитоплазматска граница и се поставени во лобулуси.

Помеѓу нив минуваат поиздолжени клетки поредени во снопови налик на фибробласти.

Транзиционите облици имаат карактеристично поредување во вртлози кои во центрите имаат

крвен сад или концентрично ламемарна виолетово пребоена маса од калциум означена како

псамомско телце. Кога овие телца се бројни менингеомот се означува како псамоматозен тип.

29. GLIOBLASTOMA (19)

Повеќеформниот глиобластом е високо малиген тумор со нервноектодермално глијално

потекло и припаѓа на групата на астроцитоми како тумор со највисок степен на малигнитет.

МАКРОСКОПСКИ туморот е со шаренолик изглед: видливи се поцврсти беличесто

подрачја измешани со жолтеникави и меки подрачја на некроза, а често се видливи и цистични

промени и крварење. Тој може да биде голем од неколку центиметри во дијаметар, до

енормни димензии при што ја зафаќа целата хемисфера и се шири на спротивната страна.

МИКРОСКОПСКИ препаратот е богато клеточен тумор со изразен плеоморфизам.

Клетките се овални или издолжени, ситни и крупни. Видливи се и доста покрупни и

повеќејадрени клетки со пообилна цитоплазма. Изразена е неоваскуларизацијата и

ендотелната пролиферација. Може да се најдат и зони на некроза, неправилно извиткани околу

кои често има псевдопалисадно поредување на глиобластите кои покажуваат изразена

анаплазија. Степенот на малигнитет според СЗО е gradus IV.

30. SCHWANNOMA (NEURILEMMOMA; NEURINOMA) (45)

Туморите на периферните нерви потекнуваат од Швановите клетки и другите елементи

од нивната обвивка, како фибробластите. Најчести примарни тумори од периферните нерви се

шваномот и неврофибромот. Овие тумори се многу почести кај пациенти со неврофиброматоза

тип 1 (болеста на von Recklinghausen) кај кои може да се јават и во детството. Спорадичните

форми се најчесто солитарни тумори кај повозрасни луѓе меѓу 50 и 60 години. Шваномот

особено често се јавува во понтоцеребеларната регија на осмиот кранијален нерв, т.н.

акустичен невром.

МАКРОСКОПСКИ шваномите се сиво-бели, солидни, добро ограничени туморски маси

прикрепени за периферните, кранијалните или корените на спиналните нерви.

МИКРОСКОПСКИ шваномот е граден од карактеристични подрачја кои се означуваат

како Антони А ткаење во кои има густо збиени, вретеновидни фибриларни клетки со линеарен

или вртложен аражман. Тие се измешани со порастресити светли зони означени како Антони Б

ткаење во кои клетките се со светла, богата солипиди цитоплазма и мало, хиперхроматско

јадро. Во погустите зони издолжените клеточни јадра може да формираат правилни палисади

познати како Verocay-ови телца. Во шваномите чест е наодот на дегенеративни промени,

васкуларна хијалинизација и макрофаги со фагоцитирани липиди. Периферно може да се најдат

потиснати елементи од зафатениот периферен нерв.