Мектепке дейінгі білім беру

ұйымдарындағы музыкалық пәндік

дамытушы орта

Амнжолова Г.Ж.

Мақсаты: Музыка туралы білімін қалыптастыруда, шығармашылық қабілетін дамытып, музыка арқылы балаларды адамгершілікке, мейірімділікке тәрбиелеу. Заманауй талғамға сай, жас ерекшелігін ескере отырып дамытушы орта арқылы бала бойындағы қасиеттерін дамыту.Міндеттері: Музыкалық дамытушы орта арқылы балаларды алуан түрлі музыкалық шығармалармен таныстырып, олардың музыкалық әсерлерін байыту. Балалардың естіген шығармаларының мазмұнын тереңірек сезіп, түсінуіне көмектесетін музыкалық қабылдағыштығын, музыканы есте ұстау қабілетін дамыту жолымен шешу. Алған әсерлері мен музыка жөніндегі ұғымдары негізінде музыкалық талғамы пайда болған балалардың алғаш көруіне жәрдемдесу, дамытушы орта арқылы алған білімдерін бағалай білуіне көмектесу. Музыка жетекшісі тәрбиешімен өзара байланысуда әдістемелік құралдарды еркін пайдаланады. Және де техникалық құрал –жабдықтармен музыка залы қамтамасыз етілу тиіс.

Дамытушы орта нені

дамытады?

Балалардың жас ерекшелігіне сай

аспаптарды танып біледі

Күннің екінші жартысында осы

жұмыс түрлері іске асырылады

Актерлік шеберлікте

рін қалыптаст

ырып, дамытады.

Музыкалық пәндік дамытушы

орта

Аспаптар мүйісі

Таетр бұрышы

Техникалық құралдар

Әдістемелік

құралдар

Дидактикалық

құралдар

Аспаптар мүйісі:

Музыкалық аспаптарды мектепке дейінгі ұйымдарда пайдаланудың алуан түрлі мол мүмкіндігі бар. Олар балалардың зор қызығушылығын туғызады. Сондай-ақ балдырғандарды музыка сферасына қызықтыру, шығармашылық қабілетін жетілдіру мақсатында отбасында, бала бақшада аспаптарды кеңінен қолдануға болады.Кейбір ойыншық аспаптар дидактикалық көрнекі құрал ретінде пайдаланылады, олар мектепке дейінгі балалардың музыкалық-сенсорлық қабілетін дамытуына, музыкалық сауаттылықтың жекелеген элементтерімен таныстыруына көмектеседі.Балалар аспабының дауысы таза, тембрі анық, көлемі мен салмағы жағынан ыңғайлы, құрылымы қарапайым, мейлінше мықты болу керек.Балалардың музыкалық аспаптары көбінесе кәдімгі аспаптардың кішкентай көшірмесі болып табылады. Әрине, олар кәдімгі музыкалық аспаптар сияқты аталып, сыртқы көрінісі мен дыбысталуы жағынан ұқсас болғанмен, мейлінше қарапайым болғандықтан кәдімгі музыкалық аспап дыбысын толық бере алмайды.

Жалпы аспаптар екі түрге бөлінеді:1. Дыбыссыздар • Пианино(дыбыс шығармайтын), балалайка,

жарғақты баян және тағы да басқалары. 2. Дыбыс шығаратындар:• Дауысының белгілі биіктігі жоқ, музыкалық

ойыншық аспаптар; (сылдырауық, бубен, барабан, кастаньет, үш бұрыш)

• Бір ғана биік дыбыс шығаратын аспаптар: сыбызғы, керней;

• Шектеулі әуені бар ойыншық аспаптар: шкатулка, муз жәшіктер;

• Диатоникалық және хроматикалық дыбыс қатарлары бар аспаптар: металлофон, пианино, рояль, кларнет, флейта, саксафон, баян, домбыра, балалайка және т.б.

Жалпы аспаптардың жас ерекшеліктеріне сай пайдаланылатын түрлері:1. Кіші топтарға: • Ойыншықтар аспаптар, сылдырмақтар және

тағы да басқалары. 2. Жоғарғы топтарға музыкалық аспаптар

пайдаланылады: сылдырауық, бубен, барабан, кастаньет, үш бұрыш, металлофон, пианино, рояль, кларнет, флейта, саксафон, баян, домбыра, балалайка және т.б.

3. Және де жоғарғы топтармен күннің екінші жартысында осы музыкалық аспаптарды пайдалана отырып оркестр, ансамбль құрылады.

Театр бұрышы:Мектепке дейінгі балалардың шығармашылық қабілетін театр түрлерін қолдану арқылы дамыту.Білім мен тәрбие бастауын балалар балабақшадан алады. Бүгінгі таңда қоғамымыздың даму бағытында мектепке дейінгі тәрбие саласы мамандарының алдында жан - жақты дамыған, сауатты, саналы, өзіндік орыны бар үлкенге құрмет көрсетіп, кішіге қамқор бола білетін азаматты тәрбиелеу мәселесі жүктеліп отыр. Бүлдіршіндердің білімді, білікті, саналы болуында театрдың алатын орны ерекше. Театрлық іс - әрекетте ертегілерді пайдалана отырып баланың ой - өрісін дамыту, сонымен бірге тыңдай білуге, есте сақтау, түсіну, рөлге бөліп, қазақша әдемі сөйлей білу мәнерін арттырамыз. Балаларға театр, әртістік өнер, сахналау, қойылым, сахна туралы түсінік беріп қызығушылығын оятамыз. Көріністерді өзара сөйлесу дағдыларын дамыта отырып, бүлдіршіндердің тілді меңгеруіне деген сүйіспеншілікті арттырамыз. Театр әр балаға қуаныш ұмтылмас әсер сыйлайды, оның көркемдік талғамын, еліктеуі мен қиялын дамытады. Әдетте адамның жеке басының қасиеттері бес жасқа дейін қалыптасады екен. Сондықтанда да баланың жан – жақты қалыптасуы үшін мектеп жасына дейінгі бүлдіршіндердің бойына жақсы, жағымды қасиеттерді сіңіре білу керек. Бала әр нәрсеге құмар, қызыққыш, ол өзінің айналасында болып жатқан өзгерісті, тамаша құбылыстарды сезінуге тырысады. Оның жан - жақты дамып, жеке тұлға болып тәрбиеленуіне, тілінің дамуына музыка залындағы театрландырылған бұрыштар арқылы жетілдіруге болады. Балабақшадағы театрландырылған бұрыштың мақсаты мектеп жасына дейінгі баланың шығармашылығын театр түрлері арқылы дамытып, сөйлеу қабілеттерін жан - жақты жетілдіру;- Қазақ тіліне деген құрмет сезімдеріне тәрбиелеу. Міндеттері: • Балалардың тілін, сөйлеу мәдениеті мен дүниетанымын дамыту.• Балаларды адамгершілікке баулу.• Баланың қиялын есте сақтауын шығармашылық қабілетін дамыту, ойдан әңгіме, ертегі шығарып айтуға дағдыландыру. Театрлық іс - әрекетті ертегілерді пайдалана отырып ойын дамыту.• Баланың әлеуметтік және эмоционалдық дамуына жағдай жасап, әр баланың жеке дара әртістік, шығармашылық қасиеттерін ескере отырып, өзін қоршаған ортаға, адамдарға, құрбыларына, өзіне деген қарым - қатынас мәдениетін қалыптастыру.

Театр түрлері:1. Кіші топтарға: • Үстел үсті, саусақ, қуыршақ және тағы да

басқалары. 2. Жоғарғы топтарға көлеңкелі, үстел үсті, саусақ,

қуыршақ және рөлдерді сомдау театрлары қолданылады:

3. Және де осы театрдың көмегімен ата- аналар арасында тығыз қарым - қатынас жүргізілу барысында, осы театрға қажетті құралдарды немесе қуыршақтарды қалдық қажетсіз материалдардан жасап, біріктірілген жұмыстар жүргізіледі.

Дидактикалық ойындар:«Шығармашылық» саласындағы музыка оқу іс-әрекетінің басты мақсаттары – балалардың эстетикалық талғамын қалыптастыру, музыкалық шығармашылық іс-әрекеттер арқылы эмоциялық қатынасын білдіруге баулу, әдемілік пен сұлулыққа тәрбиелеу.Балалардың музыка туралы түсінігін кеңейту үшін музыкалық ойын түрлерінің атқаратын ролі ерекше. Қарапайым ойындардың өзі баланың танымын, түсінігін жетілдіреді, көңілін өсіріп, ойын сергітеді.Ойын балалардың бойындағы тапқырлық, жауапкершілік, ұйымшылдық сияқты қасиеттерін шыңдап, қалыптастырады.Әуенді – дидактикалық, ойындар – балалардың музыканы түсініп, қабылдауына көмекші құрал болып табылады.Ұсынылып отырған дидактикалық ойындар балалардың есту, ырғақты сезіну қабілеттерін арттырады, дыбыстардың биіктігі мен ұзақтығын, динамикасын ажыратуға үйретеді, шығармашылыққа баулиды.-Дидактикалық ойындар екінші кіші топта эмоционалдық жағдайын көтеру үшін пайдаланылатын ойындар.Жоғарғы топ балаларының арасында қолданылатын ойындар - іштегі ортамен сыртқы ортамен байланыстырылуы, бұл дидактикалық әлеуметтік ортмен тығыз байланыстырылады.

Дидактикалық ойындар түрлері:•Үш гүлӘуеннің көңіл күйін ажыратып білу қабілетін дамытуға арналған дидактикалық ойын.Сиқырлы текше Мақсаты:Текшедегі аңдардың дауысын келтіріп, тембырын өзгерту мүмкіндігінше жоғары көтеру.НЕ ҚАЛАЙ ДЫБЫСТАЙДЫ? Құстар.Суреттерге қарап, қай құс қандай дыбыс шығаратынын аңықтап, олардың қимылдарын келтіріп, музыкамен қимылдау.КҮННІҢ КӨЗІ ЖӘНЕ БҰЛТ Ойын шарты:Балалар пьесаны тыңдайды. Пьесаның мазмұны көңілді болса - күннің көзін шығарады, көңілсіз болса - бұлтты, ал жәйғана орташа болса - күннің көзімен бұлт арласқан карточканы шығарады. Балалар жауаптың дұрыстығын өздері бағалайды. Мақсаты:Әуеннің мазмұнын ажырата білу.МУЗЫКАЛЫҚ ҮЙШІК Педагог үйшікті көрсетіп, онда әртүрлі аспапта ойнайтын музыканттар тұратынын айтады.Мақсаты:Аспаптардың тембрін ажырата білу.ЫРҒАҚТЫҚ ЛОТОНотаның ұзындығын ажырату. Ойын шарты:Көрнекті құралға орнатылған ноталар бойынша, қай кезде қысқа, қай кезде ұзын нота келетінін ажыратып, сол әуенді шапалақпен орындап беру.ҚАТТЫ ЖӘНЕ АҚЫРЫН ӘУЕНДыбыс биіктігін естуге арналған музыкалық – дидактикалық ойын.Ырғақ сезімдерін дамытуға арналған ойындарБіздің саяхатЕлестету арқылы қимылдарды жасау арқылы ойнату;Тембрлік естуге арналған әнМУЗЫКАЛЫҚ ЖҰМБАҚТАР Ойын шарты: Балалар шеңбер жасап отырады, жүргізуші бір бала ортаға шығып, ширманың артына барып, музыкалық аспапта немесе музыкалық ойыншықта ойнайды. Ал қалған балалар тез арада ойлап табулары керек.Қай бала тез және дұрыс шешімін табады сол бала жүргізуші болып ойынды жалғастырады.

Приступаем к выкладке коробочки мака. Используем прием «выщипывание» шерсти. Он делается так: в одну руку берется гребенная лента, сгибается и пальцами другой руки мы частыми быстрыми движениями щипаем поверхностные волоски ленты. В руках образуется пушистый комочек, который мы и выкладываем на рабочую поверхность.(фото 11) 

Әдістемелік құралдар:Музыкалық тәрбие әдістемесі — барлық пәндерімен  тікелей байланысты. Тек осындай өзара байланыс болғанда ғана жас жеткіншектердің жан дүниесі бай, ой-парасаты кемелденген  тұлға етіп тәрбиелей аламыз.Музыка — өнер сабағы болғандықтан, оның көркем болуында.  Бұл әнмен тыңдалатын музыка ғана емес,  әр дыбыс өтe әдемі,  көркем   орындалуы  тиіс. Өйткені, ол — музыкалық дыбыс. Өнер өмір —  серігі. Бұл ғасырлар бойғы өмір тәжірибесінен туған құбылыс. Өнердің өзі әдебиет, сурет, сәулет және музыка болып бірнеше  салаға бөлінеді. Соның ішінде біздің сөз ететініміз музыка өнері.Музыка өнері — әр ұлттың ертеден келе жатқан мәдени талғамының бір арнаға құйылып, асқақты күйімен өрбіп, дамып отыратын көптеген ғасырлық үнінің жемісі. Музыканы қазақ халқы ежелден қастерлеген. Ән мен күйді жан-тәнімен сүйеді. Ойға қанат, бойға жігер берер қасиетін танып білді.Музыка сабағының өзге сабақтардан ерекшелігіне келер болсақ, ең негізгісі — өнер сабағы екендігінде. Бұл жерде өнердің алатын орны ерекше. Ал, тәрбиеге келер болсақ, оның аса маңызды құралы — музыкалық өнер. Музыка адам өмірінің жан серігі, музыканы суймейтін адамды кездестіру мүмкін емес, өйткені ол баршаға қажет, оның  тілі кім-кімге де түсінікті.Жас өспірімдерді музыка әлемін түсініп қабылдауға, сезімталдығын қалыптастыруда, мәдениетті болып өсуіне әсер етуде мектептегі музыка тәрбиесінің алатын  орны ерекше.  Мектептегі музыкалық           тәрбие   жұмысын  ұйымдастырудың  негізгі түрі — музыка сабағы. Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартқа сай •“Алғашқы қадам”•“Зерек бала”•“Біз мектепке барамыз” атты бағдарламалар бойынша жұмыс жүргізіліп отырады. Және де мемлекеттік стандартқа сай техналогиялық карталар толтырылып, жинақталады. Осы орайда жұмыс барысында мына әдебиеттерді пайдаланамыз:•Ф.М.Қоңыратпай “Музыка + 2, Музыка +3, Музыка + 4, Музыка + 5”, “Мектепалды даярлау топ әдістемесі”•Т.Т.Сарыбаев , Г.А.Абдрахманова “Музыка “Дидактикалық ойындар”•Ф.М.Қоңыратпаев “Әдістемелік құрал” және де т.б.•Дамытушы ортаның бұл түрі - музыка жетекшісі мен тәрбиешінің арасындағы әдістемелік көмекші құрал ретінде бұрыш ұйымдастырылуы.

Техникалық құралдар:Бұқаралық информацияның құралдары – әлеуметтік желі, радио, телевидение, кино көрермендермен

тыңдаушыларға жан – жақты эмоционалдық және тәрбиелік ықпал береді. Ғылыми- техникалық прогресс ғылы мен техниканың және халық ағарту ісінің барлық жүйесімен

байланысты. Сондықтан да оқытудың техникалық құралдарын балалар бақшасында қолданудың айрықша маңызы зор.

Мектеп жасына дейінгі ұйымдарда техникалық құралдардың мынандай түрлері қолданысқа ие:• Музыкалық орталық;• Интерактивті тақта;

• Теледидар;• Әлеуметтік желілер және де т.б

Мысалы радио телевидение балалардың әсерін байытып, өнегелілікке эстетикалық талғамға тәрбиелейді. Музыканы сүюге және түсінуге үйретеді.

Күтілетін нәтиже:• Музыка туралы түсінігі кеңейеді;• Эстетикалық талғамы қалыптасады;• Есту, есте сақтау қабілеттері дамиды;

• Әртістік шеберлігі артып, өз сезімдерін еркін жеткізе алады;• ұйымдастырылған оқу іс – әрекетінде берілген тапсырманы игере алады;

Соның нәтижесінде шығармашыл, жан – жақты ізденімпаз, құзіреттілігі мол жеке тұлға қалыптасады.

Пайдаланылған әдебиеттер:

•Н.А.Ветлугина “Балалар бақшасында музыкалық тәрбие беру методикасы” – 1981 ж:•Л.М. Абелян “Как рыжык научился петь” – 1989 ж:•Ю.Б. Алиев «Настольная книга школьного учителя – музыканта» - 2002 ж:•Б.А.Бочев «Музыкалық дидактикалық ойындар» - 1963 ж:•Л.А.Венгер “Педагогикалық қабілеттілік” - 1973 ж;•Л.В. Кузмичова “Веселый каблучок” – 2003ж;•С. Галкина «Музыкальные игры» - 2005ж;•Н.А.Ветлугина “Музыкалық әліппе” – 1989 – 112б;

Сіздерге әрқашан сәттілік тілей отырып,

шығармашылық табыстар тілейміз!