Сын есімнің шырайлары мен салыстырмалы

шырай

Мақсаты: Сын есімнің шырайлары мен салыстырмалы шырайға мағлұмат беру.

Міндеті: 1)Сын есімнің шырайларын ажырата білу.

2)Сыни тұрғыда ойлау қабілеті мен сауаттылығын дамыту. 3) Жеке тұлға қалыптастыру.

Үй тапсырмасыМиға шабу:

1.Қазақ тілінде қанша сөз табы бар?2.Морфология саласы нені зерттейді?

3.Қазақ тілінде қанша жалғау бар? 4. Зат есімнің септелуі.

5.Зат есімнің сөйлемдегі қызметі қандай?6. Қандай жағдайда пысықтауыштық қызмет атқарады?

7.Зат есім барыс,табыс,жатыс,шығыс,көмектес септіктерінде тұрып қандай сөйлем мүшесінің қызметін

атқарады? 8. Сын есім дегеніміз не?

9.Сапалық сын есім мен қатыстық сын есім қалай жасалады?

10.Сын есімнің түрленуі?

Сын есімнің шырайлары

Салыстырмалы КүшейтпеліБір заттың сындық белгісін екінші затпен салыстырғанда кем не артық екенін білдіретін шырайдың түрі.Мысалы:Ауырырақ, кішірек, үлкендеу, жылылау, ақшыл.

Белгілі бір сындық белгінің бір нәрседен өте артық не өте кем екенін білдіретін шырайдың түрі.Мысалы:Сап-сары, өте мықты, аса маңызды.

Салыстырмалы шырай тудыратын жұрнақтар мыналар: Жұрнақтар Мысалдар

(Сөздің соңғы дыбысы дауысты болса) -рақ, -рек, (сөздің соңғы дыбысы дауыссыз болса) -ырақ, -ірек (буын үндестігін сақтай отырып) жалғанады.

Көкше көктен гөрі көгірек тау екен. Қаройға қарағанда Сұлутөбе бойшаңырақ.

(дауысты және үнді р, у, й дыбыстарынан соң) – лау, -леу, - дау, - деу, -(соңғы дыбысы қатаң сөздерден кейін) – тау, -теу (буын үндестігін сақтай отырып) жалғанады.

Өзінен сәл ғана биіктеу болғанмен, бітімі ерекше көрінген балаға зер сала қарады.

Салыстырмалы шырай жасайтын өнімсіз жұрнақтар -ғыл, -қыл, -ғылт, -қылт, -ғылтым, -қылтым, -шыл, -шіл, -шылтым, -шілтім, -ғыш, -ілдір, -аң, -қай, -ша, -ше.

Бозғыл тұман, көкшіл тарту, қызғылт, сарғыш, бозаң тарту.

Дәптермен жұмыс:54-жаттығу

Берілген сын есімдерден салыстырмалы шырай жасаңдар.1-топ: Жақсы, аласа, қысқы, қатты, жұмсақ, қою.2-топ: Сұйық, жақын, арзан, қалың, жұқа, өткір.

3-топ: Арық, жеңіл, ескі, жаңа, ұсақ, ірі.4-топ: Таза, сақ, аңқау, қу, жуан, жіңішке.

Дәптермен жұмыс:

57-жаттығу Мәтіннен салыстырмалы шырайды

теріп жазыңдар.

Сергіту сәті1.Кім тапқыр. Жұмбақтар.Өзі қысқа Өзі нұсқаСөз қоймағын есіңде ұста

Мақал2.Бір көзім “кідір-қызыл” дейді, Бір көзім “жүгір-жасыл” дейді, Бір көзім “абайла-қызыл” дейді, “Қарап ал маңайға” дейді.

Бағдаршам

3.Қорыққанда жел аяқ Отырғанда томардай-ақ

Қоян 4. Өзі суық,

Өзі өткір, Өзі үскірік. Жел

Венн диаграммасыСалыстырмалы Күшейтпелі

58-жаттығуСалыстырмалы шырайларды қарастырып, “Бізді

қоршаған түрлі-түсті әлем сипаты” тақырыбында әңгіме жазыңдар.

Бейнефильм

Үйге тапсырма56-жаттығу

Назарларыңызға рахмет!