ΟικολογικήΚρίση

και

Τρεις Ιεράρχες

Αξίζει αρχικά να δούμε πώς φτάσαμε στην οικολογική κρίση και την καταστροφή του περιβάλλοντος.Από τα πρώτα χρόνια της εμφάνισης του Χριστιανισμού παρουσιάζονται φιλοσοφικά ρεύματα και αιρέσεις, που υπό την επίδραση του Πλάτωνα και του μαθητή του Πλωτίνου υποτιμούν την ύλη σε σχέση με το πνεύμα. Ειδικότερα η αίρεση του Γνωστικισμού, θεωρεί τον κόσμο και την φύση ως δημιούργημα ενός κατώτερου και κακού Θεού. Ένα παρακλάδι του Γνωστικισμού, ο Μανιχαϊσμός επιδρά στην σκέψη του μεγαλύτερου Θεολόγου της Δύσης του Ιερού Αυγουστίνου. Και μέσω αυτού επηρεάζεται όλη η μετέπειτα θεολογία και φιλοσοφία της Δύσης με αποτέλεσμα να βρουν πρόσφορο έδαφος να αναπτυχθούν όλες εκείνες οι σκέψεις και πρακτικές που υποτιμούν την υλική δημιουργία και επιτρέπουν το ξέσχισμά της και την λεηλασία της.

Έτσι ο θεολόγος, φιλόσοφος και μαθηματικός Καρτέσιος, ο οποίος θεωρείται ο εισηγητής του ορθολογισμού δέχεται πλέον το υλικό σύμπαν ως μια τέλεια μηχανή, η οποία πρέπει να υπηρετεί τον άνθρωπο. Μετά δε τις ανακαλύψεις του Νεύτωνα, μεθυσμένος ο άνθρωπος της Δύσης, από τα τεχνολογικά επιτεύγματα, αντιλαμβάνεται πλέον το φυσικό περιβάλλον, ως res, πράγμα δηλαδή, το οποίο θα γίνει το πειραματόζωό του στις καταναλωτικές και ευδαιμονιστικές ανάγκες του.

Η σχέση του Θεού με τον άνθρωπο διακόπτεται, ο Θεός μέσω της θεωρίας του Δεϊσμού εξοβελίζεται από τη ζωή του ανθρώπου, και κατανοείται πλέον, ως μέγας ωρολογοποιός, ο οποίος αφού δημιούργησε τον κόσμο, τον άφησε μετά να δουλεύει μόνος του σαν το ρολόι στην τύχη.Τ α υ τ ό χ ρ ο ν α , σ τ ι ς α ν α π τ υ γ μ έ ν ε ς χώ ρ ε ς τ η ς Δ υ τ ι κ ή ς Ε υ ρ ώ π η ς κα ι τ η ς Α μ ε ρ ι κ ή ς , ά ν θ ρ ω π ο ι π ο τ ι σ μ έ ν ο ι α π ό τ ι ς ι δ έ ε ς τ η ς π ρ ο τ εσ τ α ν τ ι κ ή ς η θ ι κ ή ς τ ο υ Κ α λ β ίν ο υ , θ α σ τ ή σ ο υ ν έ ν α α π ό τ α π ι ο α π ά ν θ ρ ω π α ο ι κο ν ο μ ι κά σ υ σ τ ή μ α τ α ε κ μ ε τ ά λ λ ε υ σ η ς τ ο υ α ν θ ρ ώ π ο υ κα ι τ ο υ κό σ μ ο υ , τ ο ν Κ α π ιτ α λ ι σ μ ό . Ό σ ο κα ι α ν α κο ύ γ ε τ α ι π α ρ ά ξ ε ν ο η β ά σ η τ ο υ κα π ιτ α λ ι σ τ ι κο ύ σ υ σ τ ή μ α τ ο ς ε ίν α ι θ ρ η σ κε υ τ ι κ ή .

Βασίζεται στον απόλυτο προορισμό του Αυγουστίνου που ασπάστηκαν οι ιδρυτές του Προτεσταντισμού, Λούθηρος και Καλβίνος. Ο απόλυτος προορισμός αναφέ-ρεται σε μια αριστοκρατία εκλεκτών πιστών

που έχουν προεπιλεγεί από το Θεό για να σωθούν. Ορατό σημάδι της εύνοιας του Θεού, άρα και της σωτηρίας τους, είναι ο πλούτος που κατέχουν. Ποτέ άλλοτε στη ιστορία της ανθρωπότητας το κέρδος δεν έφτασε στις θεϊκές διαστάσεις που γνώρισε και γνωρίζει στον καπιταλισμό, άσχετα αν αυτό επιτυγχάνεται είτε με το δουλεμπόριο, είτε με τον βιασμό της φύσης ή τις απάνθρωπες συνθήκες εργασίας των ανθρώπων, στις χώρες του λεγόμενου τρίτου κόσμου.

Αντίθετα με ό,τι συμβαίνει στη Δύση, οι τρεις Ιεράρχες όταν καλούνται να σχολιάσουν το βιβλίο της Αγίας Γραφής «Γένεση», κάνουν μια μεγάλη τομή στην σχέση ανθρώπου – φύσης, όπου αποτελεί την λύση του οικολογικού προβλήματος.

Δέχονται την δημιουργία κόσμου και ανθρώπου, ως αποτέλεσμα της ελεύθερης αγαπητικής ενέργειας του Τριαδικού Θεού.

Έτσι, όταν ο άνθρωπος κοιτάζει γύρω του, οφείλει να βλέπει παντού την ενέργεια της αγάπης του Θεού, ακόμα και στα πιο μικρά πράγματα, έστω και αν αυτά είναι άψυχα. Άρα δεν μπορεί να κακοποιεί τη φύση, γιατί τότε αρνείται αυτή την αγάπη του Θεού.

Ένας ασκητής χαρακτηριστικά αναφέρει ότι ακόμα και οι βράχοι είναι άφωνοι θεολόγοι. Όλα, ακόμα και το μικρό χορταράκι με την φυσική ευωδιά του, μιλάνε για το Θεό! Και όλα έχουν την φωνή τους, όταν με το φύσημα του αέρα κινούμενα, γίνονται αρμονική μουσική δοξολογία προς τον Θεό. Τι να πούμε δε περισσότερο για τα ερπετά και τα πουλιά.

Όταν ο ασκητής αυτός έστειλε το μαθητή του να πει στους βατράχους να σωπάσουν για να διαβάσουν το Μεσονυκτικό, εκείνοι του απάντησαν: Κάντε υπομονή να τελειώσουμε τον όρθρο»! Η αρμονική σχέση ανθρώπου – περιβάλλοντος φαίνεται επίσης, όταν ο Θεός ορίζει τον Αδάμ ως εργάτη και φύλακα του Παραδείσου. Και το αποκορύφωμα της σχέσης αυτής μας παραδίδεται γλαφυρά, όταν όλα τα έμβια όντα από πουλιά μέχρι ερπετά και θηρία οδηγούνται μπροστά του για να τους δώσει όνομα.

Το ρήμα «γιγνώσκω» δηλαδή «γνωρίζω», που τόσα δεινά προκάλεσε στην φύση αφού η δυτική διανόηση το ερμήνευσε ως κατοχή και ξέσκισμα του ερευνούντος αντικειμένου για να μας αποκαλύψει τα μυστικά του, στην Πατερική Ορθόδοξη σκέψη ερμηνεύεται ως σχέση και μάλιστα από τις κορυφαίες, αφού ταυτίζεται με την ερωτική αγαπητική σχέση και συνεύρεση. "Και γνώρισε ο Αδάμ την Εύα την γυναίκα του – μας διηγείται η Γένεση – και γέννησε τον Κάιν."

Κάθε Κυριακή και γιορτή, όταν ο πιστός μετέχει στην Θεία Λειτουργία του Ιωάννη Χρυσοστόμου ή του Μεγάλου Βασιλείου, καλείται να βιώσει τη σχέση με το Θεό, τον συνάνθρωπο και το περιβάλλον. Η ευχαριστιακή αυτή κίνηση του πιστού σημαίνει αναγνώριση του υλικού κόσμου ως δώρο και ευλογία της αγάπης του Θεού και όχι ως ένα ουδέτερο αντικείμενο προς κτήση και κατάκτηση, προς χρήση και κατάχρηση. Γι’ αυτό και οι Θείες λειτουργίες των δύο ανωτέρω Ιεραρχών είναι γεμάτες από παρακλήσεις και ευχές προς τον Θεό για την ακεραιότητα και την σωτηρία ολόκληρης της υλικής δημιουργίας.

«Επισκέψου μας Κύριε με την καλοσύνη σου», λέει ο Μέγας Βασίλειος. «Χάρισε μας ούριους και ωφέλιμους ανέμους. Ειρηνικές βροχές για την καρποφορία της γης δώρισέ μας. Ευλόγησε με την καλοσύνη σου όλο το έτος που διανύουμε».

Ο ίδιος Ιεράρχης, με τη σπάνια μόρφωση για την εποχή του, ενώ διαχωρίζει Δημιουργό και Δημιουργία, αναφέρεται στο περίφημο έργο του «Εξαήμερος» με θαυμασμό στη φύση που ο ίδιος ως μοναχός ζούσε από κοντά, με τον συνασκητή του Γρηγόριο στον Ίρη ποταμό: χαρακτηρίζει «άνθη του ουρανού» τα αστέρια και τους πλανήτες, ενώ εξάγει διδακτικά συμπεράσματα για τον άνθρωπο μέσα από την προσεκτική παρατήρηση του τρόπου ζωής των φυτών και των ζώων.

Έτσι, αντιτίθεται στην αλαζονεία του ανθρώπου όπου και σήμερα βρίσκει έδαφος με την πολύμορφη ασέβειά του προς τη φύση ως: εγωκεντρισμός, καταναλωτισμός, πλεονεξία, ηδονισμός, κατασπατάληση επιπόλαιη των πηγών της φύσης, μόλυνση υδάτινου, εναέριου και γήινου φυσικού πλούτου…Ο Βασίλειος υποστηρίζει λοιπόν ότι η οικολογική κρίση είναι ουσιαστικά ηθική και πνευματική κρίση: «οι δικές μας αμαρτίες άλλαξαν τη φύση, ακόμα και το κλίμα έγινε εχθρικό»…

Η Πατερική λύση στο πρόβλημα βρίσκεται στη διόρθωση της εσωτερικής κρίσης του ανθρώπου μέσω της μετά-νοιας (ως εσωτερικής αλλαγής με τη συνεργασία της βοήθειας του Θεού), ώστε να μην βλέπει το περιβάλλον ως σφετεριστής με βουλιμία και απληστία

αλλά ως συνετός διαχειριστής της θεϊκής Δημιουργίας, με εγκράτεια (απλότητα στα λίγα) και σωφροσύνη (ως λογική χρήση), έτσι ώστε ο κόσμος που μας περιβάλλει να ξαναποκτήσει το αληθινό του νόημα ως «κόσμημα»!

ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ – ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ: ΑΝΤΩΝΗΣ ΤΟΚΑΤΛΙΔΗΣ 2014 – 2015 ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΘΕΟΛΟΓΟΣ

Τ έ λ ο ς !