(Haplopelma longipes)

1. เดกชายพฒนพล ไกรสข 2. เดกชายนนทธนา ตะคอนรมย

3. เดกชายสรสทธ แดงด

1. นายศรวฒ บวสมาน 2. นางธรกญญา พลนนท

โรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยา อ าเภอศรสมเดจ จงหวดรอยเอด

รายงานฉบบนเปนสวนประกอบของโครงงานวทยาศาสตรประเภทส ารวจ ระดบมธยมศกษาตอนตน เนองในงานวนวทยาศาสตร ประจ าป 2559

การส ารวจและเพาะเลยงบงขายาว (Haplopelma longipes)

เพอการอนรกษในปาชมชน

โดย

1. เดกชายพฒนพล ไกรสข 2. เดกชายนนทธนา ตะคอนรมย 3. เดกชายสรสทธ แดงด

ครทปรกษา

1. นายศรวฒ บวสมาน

2. นางธรกญญา พลนนท

โรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยา อ าเภอศรสมเดจ จงหวดรอยเอด

รายงานฉบบนเปนสวนประกอบของโครงงานวทยาศาสตรประเภทส ารวจ ระดบมธยมศกษาตอนตน เนองในงานวนวทยาศาสตร ประจ าป 2559

ชอโครงงาน การส ารวจและเพาะเลยงบงขายาว (Haplopelma longipes) เพอการอนรกษในปาชมชน ผท าโครงงาน เดกชายพฒนพล ไกรสข, เดกชายนนทธนา ตะคอนรมย และ เดกชายสรสทธ แดงด ครทปรกษา นายศรวฒ บวสมาน, นางธรกญญา พลนนท สาขา วทยาศาสตรชวภาพ ประเภทโครงงาน ส ารวจ ระดบ มธยมศกษาตอนตน โรงเรยน ศรสมเดจพมพพฒนาวทยา ปการศกษา 2559

บทคดยอ

การศกษานมวตถประสงคเพอส ารวจประชากรของบงขายาว (Haplopelma longipes) ในปาชมชนปาชมชนบานหนองเพยขนธและบานดงแดง ต าบลดงแดง อ าเภอจตรพกตรพมาน จงหวดรอยเอด เพอเพาะเลยง ขยายพนธ ศกษาการเจรญเตบโตและอนรกษบงขายาวไมใหสญพนธ ส ารวจโดยใชวธแถบเสนทางเดนส ารวจ (Line transect) โดยก าหนดความกวางแถบซายและขวาเทากน คอ 5 เมตร จ านวน 2 แปลง ความยาวตามเสนทางเดนส ารวจ แปลงละ 2 ,000 เมตร ส ารวจ 4 ครง ตงแตเดอน ตลาคม 2558 – กมภาพนธ 2559

จากการส ารวจพบบงขายาว วงศ Theraphosidae จ านวน 6ตว โดยพบทปาชมชนบานหนองเพยขนธ 5 ตว และปาชมชนบานดงแดง 1 ตว มความหนาแนนของประชากรบงขายาว เทากบ 0.00025 ตว/ตารางเมตร และ 0.00005 ตว/ตารางเมตร ตามล าดบ โดยมกพบบงชนดนตามชายปาหรอขอบปาและใกลชมชนมากกวาในปาลก และมแนวโนมลดจ านวนลง รบง มความกวางเฉลย 6.63 cm ความลกเฉลย 41.55 cm และความกวางเฉลยของโพรง 8.43 cm ความยาวเฉลยของบง 14.73 cm มตา 4 ค จดเรยงแบบ procurve มรยางค (palp) ยนยาวออกมาดานหนา 2 รยางค มเขยว (fang) 1 ค มขา 4 ค ขาคท 4 ยาวทสด สวนขาคท 1 ยาวรองลงมา แตละขาม 7 ปลอง ทปลายขามเลบ (claw) 2 เลบ สวนทองไมไดแบงเปนปลอง มลกษณะเปนถงนมๆ มขนสน าตาลด า สวนทองในเพศเมยมชองเปดของระบบหายใจ/ปอดแผง (booklung) 2 ค ชองอวยวะสบพนธเพศเมย (epigyne) อยระหวางปอดแผง และสวนปลายทองมรยางคปลอยเสนใย (spinneret) 2 ค โดย posterior spinneret ยาวกวา anterior spinneret ประมาณ 4 เทา

จากการเพาะเลยงบงขายาว พบวา บงฟกเปนตวทงหมด 391 ตว ตงแตอายแรกเกด - 6 เดอน มการลอกคราบ 5 ครง ซงการลอกคราบแตละรอบจะนานออกไปทกครง และหลงลอกคราบสวนตางๆ ของบงจะมความยาวและขนาดเพมขนทกครง และมสเขมขน โดยกอนลอกคราบบงจะไมกนอาหาร และอนรกษบงขายาวไมใหสญพนธโดยน าบงทเลยงไวไปปลอยสถนก าเนด ปาชมชน และปาทเหมาะสม ปลกตนไมเพอเพมพนทปาใหเปนแหลงอาศยของบงและสงมชวตชนดอนๆ น าเสนอผานสอตางๆ เชน รายการ Nature Spy สายลบธรรมชาต facebook เปนตน

ค าส าคญ : บง, บงขายาว, Haplopelma longipes , Theraphosidae

ก

กตตกรรมประกาศ โครงงานเรอง “การส ารวจและเพาะเลยงบงขายาว (Haplopelma longipes) เพอการอนรกษใน

ปาชมชน” ส าเรจลลวงไดดวยความกรณา อยางยงจากคณครศรวฒ บวสมาน และคณครธรกญญา พลนนท ครทปรกษาโครงงาน ซงไดใหค าปรกษาอนเปนแนวทางในการท าโครงงานและการแกไขขอบกพรองตางๆ ปลกฝงใหคณะผจดท ามความเพยรพยายามและรกการท างาน สนบสนน สงเสรม ใหโอกาส ใหก าลงใจ และเปนแบบอยางทดแกคณะผจดท ามาโดยตลอดและขอขอบพระคณเปนอยางสงไว ณ โอกาสน

ขอขอบพระคณทานพชรนทร หยาดไธสง ผอ านวยการโรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยา ทใหก าลงใจและสนบสนนในการท าโครงงาน และขอขอบพระคณ คณครกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร โรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยา ทกทาน ทใหก าลงใจและค าแนะน าทดเสมอมา

ขอขอบพระคณ คณชวลต สงแสงโชต ผอ านวยการศนยวจย Spider Planet ทอนเคราะหใหการอบรม สนบสนนอปกรณในการเพาะเลยงบงและมอบกลองจลทรรศนแบบ 3 มต ในโครงการมอบกลองใหนองสองอนาคต จ านวน 4 เครอง ใหกบโรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยา และคณอธปตย อศลปกจ นกศกษาสาขาชววทยา ภาควชาชววทยา มหาวทยาลยศลปากร ทชวยอบรม แนะน าเกยวกบแมงมมและบง การจ าแนกชนด สนบสนนอปกรณและเครองมอในการศกษาบง

ขอขอบพระคณ คณแมประหยด ตรสอนและคณะกรรมการอนรกษปาชมชนบานหนองเพยขนธและปาชมชนบานดงแดงทใหค าแนะน าเกยวกบแหลงอาศยของบงในปาชมชน ตลอดจนรวมปลกตนไมและปลอยลกบงสธรรมชาต และขอขอบคณทกทานทเกยวของมา ณ โอกาสน หวงเปนอยางยงวารายงานฉบบน คงมประโยชนหรอเปนแนวทางในการศกษาดานบงในทองถนตอไป และหวงวาคงมผพฒนาใหดยงขน

คณะผจดท า

สงหาคม 2559

ข

สารบญ

หนา บทคดยอ ก กตตกรรมประกาศ ข สารบญ ค บทท 1 บทน า 1 1.1 ความเปนมาและความส าคญของโครงงาน 1 1.2 วตถประสงคของการศกษา 1 1.3 ขอบเขตของการศกษา 1 1.4 ประโยชนทไดรบ 2 บทท 2 เอกสารและทฤษฎทเกยวของ 3

2.1 ความรทวไปเกยวกบบง 3 2.2 บงขายาว 5 2.3 วธการหาและเกบตวอยางบงในธรรมชาต 6 2.4 การเลยงและเพาะพนธบง 6 2.5 ปาชมชนบานหนองเพยขนธและปาชมชนบานดงแดง 7

บทท 3 อปกรณและวธการศกษา 8 3.1 อปกรณ สารเคมและเครองมอในการส ารวจ 8 3.2 อปกรณ สารเคมและเครองมอในการเพาะเลยงบง 8 3.3 วธการส ารวจ/ศกษา 9 บทท 4 ผลการศกษา 11 ตอนท 1 ผลการส ารวจบงขายาว 11 ตอนท 2 การขยายพนธและเพาะเลยงบงขายาว 15 ตอนท 3 การอนรกษบงขายาว 24 บทท 5 สรปและอภปรายผล 27 5.1 สรปผลการศกษา 27 5.2 อภปรายผล 27 5.3 ขอเสนอแนะ 28 เอกสารอางอง 29 ภาคผนวก 30-36

ค

บทท 1 บทน า

1.1 ทมาและความส าคญของโครงงาน ประเทศไทยเปนหนงในพนททมความหลากหลายทางชวภาพสงเพราะอยในเขตรอนชน แตยงขาดการส ารวจอยางจรงจง โดยเฉพาะความหลากหลายของสตวไมมกระดกสนหลง ซงบงเปนอกกลมหนงทยงขาดการส ารวจและไดรบความสนใจนอยมาก ทงทบงมบทบาทส าคญท าหนาทเปนผลาในระบบนเวศ และยงเปนอาหารส าหรบคนในบางทองถนของประเทศ ทวโลกมการส ารวจพบบงประมาณ 130 สกล 979 ชนด ในประเทศไทยมการคาดการณวานาจะพบบงประมาณ 10 กวาชนด ซงในปจจบนเทาทมรายงานพบเพยง 3 สกล 7 ชนด พบใหม 1 สกล 3 ชนด เทานน สะทอนใหเหนวายงมบงอกหลายชนดทยงรอการคนพบ

สงคมไทยโดยเฉพาะสงคมในชนบทในภาคอสาน (ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ) จะมการด ารงชวตทตองพงพาอาศยกบระบบนเวศปาไมอยมาก เชน ดอนปตา ปาสาธารณะประโยชน และปาชมชน เปนตน ซงในปาเหลานเปนแหลงอาหารพนบานใหกบชาวบานไดเปนอยางด ไมวาจะเปนเหด ผก หนอไม ผลไมปา สมนไพร กงกา แย น าผง ตอ หรอแมกระทง บง เปนตน

ตงแตอดตจนถงปจจบนยงมชาวบานบางสวนน าบงมาประกอบอาหารเพอรบประทาน เชน ปง ยาง ทอด ปน หมก เปนตน ท าใหบงมประชากรนอยลงและในปาชมชนบางแหงบงไดสญหายไปจากพนท เชน ดอนปตาปาสาธารณะประโยชน ต าบลสวนจก อ าเภอศรสมเดจ จงหวดรอยเอด (ซงแตเดมเคยมบงแตปจจบนบงในปาแหงนไดสญหายไป)

ท าใหกลมของพวกเรา “ชมนมนกส ารวจแหทองทง” สนใจทจะศกษาและอนรกษบง จงไดมการสอบถามชาวบาน (บานกอ หมท 3 และหมท 13 ต าบลศรสมเดจ อ าเภอศรสมเดจ จงหวดรอยเอด) ทไปเกบเหดและไดพบบงทปาชมชนปาบานหนองเพยขนธและปาชมชนบานดงแดง (ปาดงหนองเอยด) ต าบลดงแดง อ าเภอจตรพกตรพมาน จงหวดรอยเอด พวกเราจงใชพนทนในการส ารวจ และศกษาตอไป

1.2 วตถประสงคของการศกษา 1.2.1 เพอส ารวจประชากรของบงขายาว (Haplopelma longipes) ในปาชมชนบานดงแดงและปา

ชมชนบานหนองเพยขนธ ต าบลดงแดง อ าเภอจตรพกตรพมาน จงหวดรอยเอด 1.2.2 เพอเพาะเลยง ขยายพนธ และศกษาการเจรญเตบโตของบงขายาวในหองปฏบตการ 1.2.3 เพอน าบงทเพาะเลยงไวไปปลอยกลบสธรรมชาตในปาชมชนและพนทปาทเหมาะสม 1.2.4 เพออนรกษบงขายาวไมใหสญพนธ

1.3 ขอบเขตของการศกษา 1.3.1 ระยะเวลาในการศกษา : 10 เดอน ตงแตเดอน ตลาคม 2558 ถง เดอนสงหาคม 2559

1.3.2 พนทด าเนนการส ารวจ : ปาชมชนบานดงแดงและปาชมชนบานหนองเพยขนธ ต าบลดงแดง อ าเภอจตรพกตรพมาน จงหวดรอยเอด (ส ารวจตงแตเดอน ตลาคม 2558 ถง เดอนกมภาพนธ 2559) 1.3.3 พนทด าเนนการเพาะเลยง : หองปฏบตการธรรมชาตวทยา ต าบลศรสมเดจ อ าเภอศรสมเดจจงหวดรอยเอด (เพาะเลยงตงแตเดอนกมภาพนธ 2559 ถง เดอนสงหาคม 2559 รวม 6 เดอน) 1.3.4 ชวงเวลาในการส ารวจ : ส ารวจเฉพาะชวงเวลากลางวน

1.4 ประโยชนทไดรบ

1.4.1 ไดเรยนรวธการศกษาและส ารวจบงขายาว ทงภาคทฤษฏ ภาคสนามและภาคปฏบต 1.4.2 ทราบถงประโยชน โทษ บทบาท และความส าคญของบงขายาวในระบบนเวศปาชมชน 1.4.3 ไดเทคนค วธการศกษาและวธเพาะพนธบงขายาว 1.4.4 เกดความรกหวงแหน มจตส านกในการอนรกษบงขายาวและทรพยากรธรรมชาตในทองถน

2

บทท 2 เอกสารและทฤษฎทเกยวของ

ผจดท าโครงงานไดศกษาเอกสาร ทฤษฎและงานวจยทเกยวของโดยน าเสนอในสวนทเกยวของกบโครงงาน ดงน 2.1 ความรทวไปเกยวกบบง

บง (Tarantula) หรอ ก าบง หรอ อบง ในภาษาอสาน เปนสตวขาปลองจ าพวกแมงมมกลมหนง จดอยในวงศ Theraphosidae เปนแมงมมทมววฒนาการมาตงแตยคโบราณกวา 350 ลานปมาแลว โดยมการเปลยนแปลงทางโครงสรางรางกายนอยมาก มรปรางทวไปคลายกบแมงมมทองปลอง แตบงจะไมเหลอปลองบรเวณทองอกแลว บงทวไปเปนแมงมมขนาดใหญ มขายาว และมลกษณะเดนคอ มเสนขนจ านวนมากขนอยตามตวและขา เหนไดชดเจน สวนมากมสสนหรอลวดลายทสดใส พบไดทวไปทกมมโลก ไมเวนแมแตทะเลทราย ทงหญา หรอในถ าทมดมด โดยเฉพาะอยางยงในแถบรอนชน หรออณหภมแบบปาดบชน ยกเวนขวโลกเทานน

บงมขนาดแตกตางหลากหลายออกไป ตงแต 2.5 เซนตเมตร จนถง 33 เซนตเมตร น าหนกกวา 160 กรม (แตโดยเฉลยประมาณ 6 นว หรอ 15 เซนตเมตร) จดเปนแมงมมทมอายขยยาวนานกวาแมงมมจ าพวกอน โดยมอายยาวนานถง 15-20 ป

โดยทวไปแลว บง มประสาทสายตาทไมคอยด จงใชขนตามตวเปนตวจบแรงสนสะเทอน ซงสามารถท าใหบงรบรไดแมกระทงทศทาง หรอระยะหางของวตถ

บงหรอทารนทลา แบงออกไดเปน 2 ประเภทใหญ ๆ จ าแนกตามการอยอาศย คอ อาศยอยบนตนไม กบขดรอาศยอยในดน ประเภททอาศยอยตามตนไมจะสรางใยอยางหนาแนน หรออาศยอยตามโพรงหรอซอกหลบของตนไม หรอแมกระทงสรางใยไวระหวางกงไม รปรางลกษณะของบงประเภทนจะแตกตางจากบงทอาศยอยบนพนดน คอ มล าตวไมใหญหรออวนเทอะทะมากนก แตจะมรปรางเพรยวยาว มขาทยาว และปลายขาจะมแบนใหญกวา เพราะตองการพนผวสมผสทมากกวาเพอประสทธภาพในการเคลอนไหว ซงบงทอาศยบนตนไมจะมการเคลอนททวองไวปราดเปรยวกวา

สวนประเภททอาศยอยบนพนดน จะขดดนเปนรลกประมาณ 30-45 เซนตเมตร หรอเสาะแสวงหาโพรง ภายในรมใยฉาบอยโดยรอบ เพอปองกนดนรอบๆ พงทลายลงมา ซงใยรอบๆ ปากรนจะไมมความเหนยวหรอเหมาะแกการจบเหยอเลย แตมไวเพอปองกนการพงทลายของรมากกวา และชวยปองกนมใหมสตวหรอสงใดๆ มารบกวน ภายนอกของรกมกมใยอยบรเวณรอบๆ ดวย บางชนดจะสรางใยจนลนออกมานอกบรเวณปากร และปากรมกจะสะอาดเรยบรอยอยเสมอ หากใยขาดกจะซอมแซมใหมทนท โดยปกตแลว บงเปนแมงมมทรกความสะอาด หากมเศษชนสวนตางๆ ตกลงไปในร หรอเศษอาหารทกนเหลอ กจะคาบมาทงไวขางนอกทนท

3

ปจจบน มการคนพบบงหรอทารนทลาแลว 130 สกล จ านวน 979 ชนด และกยงมชนดทคนพบใหมอยเรอยๆ ส าหรบในประเทศไทยกมการคนพบบง 3 สกล จ านวน 7 ชนด และพบใหม 1 สกล 3 ชนด ตวอยางบงทพบในประเทศไทย เชน บงด า (Haplopelma minax) จดเปนชนดทพบไดบอยทสด มขนาดใหญทสด มอปนสยดรายกาวราว บงสน าเงน (H. lividum) มขนาดยอมลงมา มสน าเงนเขมตลอดทงตว มสสนสวยงาม มอปนสยดรายกาวราวเชนเดยวกน บงลายหรอบงมาลาย (H. albostriatum) เปนชนดทพบไดนอยทสด มลวดลายตามขาอนเปนทมาของชอ มนสยดรายกาวราว แตนอยกวา 2 ชนดแรก และบงสน าตาล (Chilobrachys huahini) มสน าตาลอมแดง มอปนสยดรายกาวราว เชนเดยวกน และบงขายาว(H. longipes) และยงมอกหลายชนดทยงไมไดมการคนพบหรอระบชอทางวทยาศาสตร

ในหลายพนทของประเทศไทย เชน ภาคกลาง หรอภาคอสาน รวมถงในประเทศใกลเคยง เชน กมพชา จะนยมจบบงมารบประทานโดยถอเปนอาหารพนบาน โดยมกจะน ามาปงหรอยาง ดวยการขดร มรสชาตคลายกบกงหรอป มความหอมมน แตทวาไมมเปลอกแขง และบงในอกหลายชนดกนยมเลยงกน

บงจดเปนแมงมม เปนสงมชวตทจดอยในชน (Class) Arachnida ซงแตกตางกบแมลงซงจดอยในชน Insecta ดงตารางท 2.1

ตารางท 2.1 ตารางแสดงลกษณะเปรยบเทยบระหวางบง/แมงมมกบแมลง

ลกษณะ บง/แมงมม แมลง สวนหลกของรางกาย 2 สวน คอ Cephalothoraxและ Abdomen

โดยหวและอกจะรวมเปนสวนเดยว 3 สวน คอ Head Thoraxและ Abdomen

หนวด ( Antennae ) ไมม ม

ขา 4 ค 3 ค Pedipalps มโดยจะพฒนาไปเปนอวยวะทใชในการผสม

พนธของตวผ ไมม

สวนทปลอยพษ สวนของรยางคปาก ( Chelicerae ) ตอมพษบรเวณโคนเขยว

หากมจะอยสวนปลายของทอง

ปก ไมม สวนใหญม ตา มตาเดยว ( Ocelli ) 6 หรอ 8 ตา ปกตมตาประกอบ 1 คบาง

ชนด พบตาเดยว 2 หรอ 3 ตา

อวยวะทใชในการสรางใย

แมงมมทกชนดมอวยวะพเศษทใชในการสรางใย (Spinneret)

พบในระยะตวออนหรอในแมลงบางชนด

การยอยอาหาร ยอยโดยใชเอมไซนกอนทจะมการกลนกน โดยทวไปจะยอยหลงกลน

การเจรญเตบโต ไมม Metamorphosis ตวออนคลายพอแม

แมลงหลายชนดม Metamorphosis ในระยะตวออนและดกแด

4

2.2 บงขายาว (Haplopelma longipes) บงขายาวมการจ าแนกตามหลกอนกรมวธาน ดงน อาณาจกร Kingdom : Animalia ไฟลม Phylum: Arthropoda ไฟลมยอย Subphylum: Chelicerata ชน Class: Arachnida อนดบ Order: Araneae อนดบยอย Suborder: Opisthothelae อนดบฐาน Infraorder: Mygalomorphae วงศ Family: Theraphosidae สกล Genus: Haplopelma

ภาพท 2.1 บงขายาว (เพศเมย)

ชอพนบาน : บง, อบง ชอสามญ : - ชอวทยาศาสตร: Haplopelma longipes von Wirth & Striffler, 2005

ถนอาศย : ไทย ,กมพชา ลกษณะการอาศย : ขดร อณหภม/ความชน : 23-28 องศาเซลเซยส , 70-80 % ขนาดเตมวย : 5.0-7.0 นว การเจรญเตบโต/อายขย : 2-3 ป ถงโตเตมวย /อาย 10-15 ป นสย : ดแบบโจมต ขนคน : ไมม พษ : มตอมพษ อาหาร : จงหรด แมลงขนาดเลก เขยด หนอน ตกแตน จงเหลนขนาดเลก เปนตน

5

2.3 วธการหาและการเกบตวอยางบงในธรรมชาต

วธการหาบงในธรรมชาต สามารถหาไดตามสวน สนามหญา ปาโปรง ปาทบ หนาผาดน ซอกหน ปลองไมไผ ใตขอนไมผ โพรงตนไม เปนตน ส าหรบการเกบตวอยางบงในธรรมชาต สามารถท าไดหลายวธ เชน การตกบง การขด อโมงคบง เปนตน 2.4 การเลยงและการเพาะพนธบง การเลยงบงใหมชวตรอดสามารถท าไดโดย ศกษาแหลงทอยอาศยเดมแลวสรางกลองเลยงใหมสภาพคลายแหลงทอยอาศยเดมใหมากทสด การผสมพนธบง บงสามารถผสมพนธไดเมอโตเตมวย บงเพศผจะโตเตมวยเรวกวาเพศเมย 1 เทา แตละชนดโตเตมวยไมเทากน บางชนดโตเตมวยเมออาย 2 ปขนไป บางชนดอายไมกเดอนกโตเตมวยแลว การผสมพนธบงสามารถท าไดโดยน าเพศผโตเตมวยใสในกลองเลยงของเพศเมยชนดเดยวกน บงเพศผจะมรยางคคหนาทเรยกวา palp ซง palp ของบงเพศผทโตเตมวยจะถกออกแบบใหไวใชส าหรบผสมพนธ ปลาย palp จะมลกษณะคลายนวม มเขมส าหรบปลอยน าเชอ โดยบงเพศผจะเรมเกบน าเชอของตวเองกอน โดยสรางใยรองรบ แลวถายน าเชอมาไวทใย กอนใช palp ดดน าเชอไว จากนนเมอเจอบงเพศเมย จะสงสญญาณโดยการเคาะ palp กบขาหนาเปนจงหวะ หากบงเพศเมยเคาะตอบ แสดงวายนยอมใหผสมพนธ บงเพศผจะเดนเขาไปหาแลวใชขาหนายกบงเพศเมยขน แลวใชเขมปลาย palp ฉดน าเชอเขาไปทกระเปาะหนาทองของบงเพศเมย การฉดเขาไปไมไดหมายความวาไขจะไดรบการผสมทนท เพราะบงเพศเมยจะรอจงหวะใหไขสก แลวจงเบงไขออกมาผสมกบน าเชอ เมอไขไดรบการผสม บงเพศเมยจะชกใยทพนเปนแองกระทะ จากนนขนครอมแลวเบงไขออกมา ชกใยคลมถงไขใหหนาขน แลวคาบไขไว ถงไขทตดอยหนาทองของเพศเมย มองดเหมอนเพศเมยอมไขไว แตทจรงใชปากคาบไว ภายในถงไขจะมไขบงทยงไมฟกเปนตว 70-800 ฟอง ภายใน 4-12 สปดาห จะฟกเปนตวแลวแตชนดของบง หากบงเพศเมยไมยอมใหผสมพนธ จะไมสงสญญาณเคาะตอบ ควรน าบงเพศผออก เพราะจะเกดการตอสกน ซงสวนใหญจะสญเสยบงเพศผ หรอเมอบงผสมพนธกนแลวตามธรรมชาตบงเพศเมยจะกนบงเพศผ นอกจากน การผสมพนธทเกดขน บางครงอาจไมไดลกบง หากบงเพสเมยไมมไขออกมาผสมกบน าเชอทบงเพศผฉดเขาไป เมอบงเพศเมยถกฉดน าเชอเขาไปยงกระเปาะหนาทองแลว ควรน ากลองบงเพศเมยไปเกบไวในทปลอดการรบกวน เพราะหากถกรบกวน โอกาสทบงเพศเมยจะกนไขตวเองมสง เมอลกบงฟกออกจากไขแลวจะอยรวมกนไดหลงลอกคราบ 1-2 ครง จากนนจะเรมกนกนเอง จงควรแยกใสกลองเลยงกลองละตว กลองเลยง ควรมขนาดใหญกวาลกบง 3-4 เทา ทรงกลองควรพจารณาจากชนดของบง หากเปนบงดนควรเปนแนวราบหรอทรงสง แตถมดนสงเกอบถงดานบนกลอง สวนบงตนไม กลองเลยงจะ เปนทรงสงหรอแนวราบกได แตควรมขอนไมใหบงไดเขาไปท าโพรงเขาไปอยอาศย กลองเลยงควรมฝาปด เพราะบงจะปนออกได มรระบายอากาศมากพอ ท าใหอากาศในกลองเลยงถายเทไดสะดวก ภายในกลองควรมภาชนะส าหรบใสน า

6

ใหบงไวกน ใชวสดรองพนใหเหมาะสมกบถนทอยและถนทมาของบง เชน ขยมะพราว ดนรวนปนทราย ทราย พทมอสส เปนตน กลองเลยงแตละกลองควรเลยงบงกลองละตว และเปลยนกลองเมอบงลอกคราบ เพราะทกครงทมการลอกคราบ หมายความวาบงจะมขนาดใหญขน ซงการลอกคราบแตละรอบจะนานออกไปทกคร ง เชน ครงแรก 1 สปดาห ครงถดไป 3 สปดาห ครงถดไป 8 สปดาห และเพมระยะเวลาแตละรอบไปเรอยๆ บางรอบนานถง 1 ป กมแลวแตชนดของบง อาหารส ารบบง คอ แมลง หนอนนก หนอนยกษ จงหรด อาหารควรท าใหมขนาดใกลเคยงกบขนาดของบง ถามขนาดทใหญกวาควรตดหรอหนเปนชนใหเลกลง การใหอาหารบงนน ขนอยกบผเลยงวามจ านวนบงทตองดแลมากนอยเพยงใด หากเลยงเปนจ านวนมาก การใหอาหารสปดาหละครงกเพยงพอ เพราะการใหอาหารควรสงเกตทกครงวาอาหารทใหบงกนหมดหรอไม ถาหมดกน ากากอาหารทเหลอออกไปทงเพาะอาจท าใหเกดเชอราหรอไรลามไปสบง ถาบงไมกนอาหาร แสดงวาบงตวนนเกดปญหาบางอยาง ซงตองสงเกตตอไป บงกอนลอกคราบและหลงลอกคราบจะหยดกนอาหาร ดงนนไมควรใหอาหาร เพราะเมออาหารเหลอ ปญหาเชอราและไรท จะมากนอาหาร จะลามไปกนบงจะเกดขน

2.5 ปาชมชนบานหนองเพยขนธและปาชมชนบานดงแดง (ปาดงหนองเอยด)

ปาชมชนบานหนองเพยขนธ ทตง หมท 6 ต าบลดงแดง อ าเภอจตรพกตรพมาน จงหวดรอยเอด มเนอท 98 ไร 2 งาน 99 ตารางวา ประเภทปา เปนทดนตามหนงสอส าคญส าหรบทางทหลวง สภาพทวไป เปนทราบ มสภาพปาคอนขางสมบรณ ขนทะเบยนปาชมชนเมอ พ.ศ. 2554

ภาพท 2.2 ปายปาชมชนบานหนองเพยขนธ

ปาชมชนบานดงแดง ทตง หมท 13 ต าบลดงแดง อ าเภอจตรพกตรพมาน จงหวดรอยเอด มเนอท 103 ไร 2 งาน 86 ตารางวา ประเภทปา เปนปาตาม พ.ร.บ. ปาไม พ.ศ. 2484 สภาพทวไป เปนทราบ มสภาพปาคอนขางสมบรณ ขนทะเบยนปาชมชนเมอ พ.ศ. 2553

ภาพท 2.3 ปายปาชมชนบานดงแดง

7

บทท 3 อปกรณและวธการศกษา

3.1 อปกรณ สารเคมและเครองมอในการส ารวจ

1. แผนทปาชมชน 2. โทรศพทมอถอทระบต าแหนง GPS ได 3. เทปวด 4. สายวด 5. เขมทศ 6. ไมบรรทด 7.แวนขยาย 8. ขวดเกบตวอยาง 9. คตเตอร 10. สมดบนทก 11. ปากกา 12. กลองถายรป 13. กลองจลทรรศนแบบ 3 มต 14. จานเพาะเชอ 15. เอทานอลเขมขน รอยละ 70 โดยปรมาตร 16. เทอรโมมเตอร

3.2 อปกรณ สารเคมและเครองมอในการเพาะเลยงบง 1. กลองพลาสตกมฝาเปดได

2. สวานไฟฟา 3. หวแรง 4. กลองพลาสตกใส (กลม) มฝาขนาดตางๆ 5. ผาแกว 6. เทปใส 7. กลองพลาสตกใสทรงสงมฝาปด เสนผานศนยกลาง 4 cm สง 6 cm 8. กระดาษช าระ 9. ขยมะพราว 10. ดน 11. กระบอกฉดน า

8

12. ตะกราขนาด 33 cm x44 cm x 13 cm 13. ปากคบ 14. หนอนนก 15. จงหรด

3.3 วธการส ารวจ/ศกษา ตอนท 1 วธการส ารวจบงขายาว 1. สบคนและรวบรวมขอมลเกยวกบบงในอนเทอรเนต 2. อบรมเกยวกบวธการศกษา วธการส ารวจ วธการเพาะเลยงและขยายพนธบง วทยากรโดย คณชวลต สงแสงโชต ผอ านวยการศนยวจยสไปเดอรแพลนเนต (Spider Planet Research Center)และคณอธปตย อศลปกจ นกศกษา ระดบปรญญาโท มหาวทยาลยศลปากร 3. เดนทางไปสอบถามชาวบานทเคยไปเกบเหดแลวพบบง เพอหาขอมลพนททนาจะมบง 4. เดนทางเขาไปในพนทชมชน ทอยตดกบปาชมชนบานดงแดง และปาชมชนบานหนองเพยขนธ ต าบลดงแดง อ าเภอจตรพกตรพมาน จงหวดรอยเอด 5. ลงพนทจรง เพอส ารวจประชากรบง 5.1ก าหนดพนทในการส ารวจ โดยใชวธแถบเสนทางเดนส ารวจ(Line transect) โดยก าหนดความกวางแถบวายและขวามอเทากนคอ 5 เมตร ความยาวตามเสนทางเดนส ารวจ 2,000 เมตร ส ารวจ 4 ครง และเกบตวอยางครงละ 1 ตว พรอมศกษาโครงสรางของรบง และวดอณหภม 5.2 บนทกขอมลของบง เพมเตมจากภาคสนามจ าแนกและระบชอของบง (โดยใชผเชยวชาญ) 5.3 ในกรณบงตาย ใหเกบรกษาสภาพตวอยาง โดยวธการดอง ในสารละลายเอทานอลเขมขนรอยละ 70 โดยปรมาตรและระบขอมลขางขวด 5.4 น าขอมลจากการส ารวจมาวเคราะห และสรปผลส ารวจ

ตอนท 2 การขยายพนธและเพาะเลยงบงขายาว

1. ศกษาวงจรชวตของบง 2. เตรยมกลองเลยงพอพนธและแมพนธ บงขายาวโดยใชกลองขนาด กวาง 25 ซม. สง 35 ซม. ยาว 20ซม. ใชสวานเจาะรทฝา และดานขางของกลอง เพอเปนทระบายอากาศใสดนรวนปนทราย และขยมะพราวใสในอตราสวน 2:1ลงไปในกลองใหไดประมาณ1สวน3 ของกลอง หลงจากนนฉดน าใหชม แลวน าน าใสภาชนะ แลวน าไปไวมมใดมมหนงของกลองเลยง ทงไว 1คนจากนนน าพอแมพนธบงใสลงไปในกลองเลยง กลองละ 1 ตว ใหอาหารสปดาหละครง 3. เมอพอแมพนธมความพรอมในการผสมพนธ สงเกตไดจากเพศผมสวนทเปนรยางค (palp) สวนปลายจะพองคลายนวมสวนเพศเมยจะมสด าเขม ซงสวนใหญจะมอาย 1 ปขนไป ใหยายเพศผมาใสในกลองเพศเมย

9

สงเกตพฤตกรรมของเพศผและเพศเมย โดยทเพศผจะใชขาคหนาเคาะทปากหลม เพอใหเพศเมยร ถาเพศเมยพรอมทจะผสมพนธ เพศผจะใชขาคหนาดนทองของเพศเมยใหสงขน แลวยนปลาย palp ไปทชองเพศของเพศเมยแลวถายโอนน าเชอไปเกบไวทชองเกบสเปรมของเพศเมย(เพศเมยสามารถเกบสเปรมไวไดนานจนกวาจะพรอมผสม) เมอผสมเรยบรอยแลวใหรบยายเพศผออกจากลองเพศเมย(เพอปองกนเพศเมยกนเพศผ) ในกรณเพศเมยไมพรอมในการผสมพนธ ถงแมเพศผจะสงสญญาณเพศเมยกไมตอบสนอง ใหท าการยายเพศผออกจากลองเพศเมย 4. เมอผสมพนธเรยบรอยแลว ใหแยกเพศเมยไปเกบในหองทไมมสงใดรบกวนได และงดใหอาหารนอกจากน า จนกวาบงจะออกไขใสในถงหอหมไข 5. แยกถงไขออกจากกลองเลยงเพศเมยไปใสในกลองอนบาลไข ขนาดเสนผานศนยกลาง 16 ซม. สง 9 ซม. โดยใชกระดาษช าระรองพนหลายๆชน และมฝาทสามารถระบายอากาศได แลวน ากลองอนบาลไข ไปใสในกลองพลาสตกทใหญกวา ขนาดเสนผานศนยกลาง 22 ซม. สง 10 ซม. ทมน า 1/5 ของกลอง แลวพลกไขวนละครง 6. วธการสงเกตการฟกของไขบง โดยใชมอคอยๆ คล าถงไขถารสกมฟองน าอยขางใน แสดงวาไขฟกแลว แตถารสกถงไขตง(แนนอย) แสดงวาไขยงไมฟก นอกจากนนถาไขฟกแลวใชกรรไกรขลบถงไขดานบนแลวเปดถงไขออก แลวเทตวออนของบงลงบนกระดาษช าระทอยในกลองอนบาลลกบง 7. จนบงมการลอกคราบ 2 ครงแลวแยกลกบงแตละตวใสกลองเลยงขนาดเสนผานศนยกลาง 4 ซม. สง 6 ซม. ใหอาหารตวออนบง 2 ครงตอสปดาห คอวงองคารและวนศกร โดยใชหนอนนก พรอมฉดน า(ในขวดเลยงบงมเฉพาะขยมะพราวเทานน) 8. บนทกการเจรญเตบโตของลกบงโดยการวดความยาว ขาคท 1 ถงปลายขาคท 4 ทกๆเดอน

ตอนท 3 การอนรกษบงขายาว

1. น าลกบงอาย 5-6 เดอน ทเพาะเลยงไวไปปลอยสถนก าเนด คอ ปาชมชนบานหนองเพยขนธ ปาชมชนบานดงแดง ต าบลดงแดง อ าเภอจตรพกตรพมาน จงหวดรอยเอด ปลอยรวมกบชาวบาน และตดตามทก 3 เดอน 2. เพมพนทปาชมชนใหเปนแหลงอาศยของบงโดยน าตนไมไปปลกรวมกบชาวบาน 3.น าลกบงขายาวไปปลอยในสวนศรพมพ โรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยารวมกบครและนกเรยนในชมนมนกส ารวจแหงทองทง 4. น าเสนอเรองราวเกยวกบบงขายาวผานรายการ “Nature Spy สายลบธรรมชาต” ตอน “ตามหาบงขายาว” ออกอากาศทางชอง ThaiPBS วนท 25 เมษายน 2559 5. แลกเปลยนเรยนรและแบงปนประสบการณผาน facebook ในกลมนกส ารวจ ศ.พ.ว. และพลพรรครกษดอนปตา

10

บทท 4 ผลการศกษา

การศกษานมวตถประสงคเพอส ารวจประชากรของบงขายาว (Haplopelma longipes) ในปาชมชน

บานดงแดงและปาชมชนบานหนองเพยขนธ ต าบลดงแดง อ าเภอจตรพกตรพมาน จงหวดรอยเอด เพอเพาะเลยง ขยายพนธและศกษาการเจรญเตบโตของบงขายาวในหองปฏบตการและน าบงทเพาะเลยงไวไปปลอยกลบสธรรมชาตในปาชมชนเพออนรกษบงขายาวไมใหสญพนธ ส ารวจโดยใชวธแถบเสนทางเดนส ารวจ (Line transect) โดยก าหนดความกวางแถบซายและขวาเทากน คอ 5 เมตร จ านวน 2 แปลง ความยาวตามเสนทางเดนส ารวจ แปลงละ 2,000 เมตร ส ารวจ 4 ครง ตงแตเดอน ตลาคม 2558 – กมภาพนธ 2559 และเกบตวอยางครงละ 1 ตว พรอมศกษาโครงสรางและรายละเอยดตางๆ ของบงขายาว มผลการส ารวจและผลการศกษา ดงน

ตอนท 1 ผลการส ารวจบงขายาว

จากการส ารวจพบบงขายาว จ านวน 6 ตว โดยพบทปาชมชนบานหนองเพยขนธ 5 ตว และปาชมชนบานดงแดง 1 ตว มความหนาแนนของประชากรบงขายาว เทากบ 0.00025 ตว/ตารางเมตร (250ตว/ตารางกโลเมตร, 0.4 ตว/ไร) และ 0.00005 ตว/ตารางเมตร (50 ตว/ตารางกโลเมตร, 0.08 ตว/ไร) ตามล าดบ โดยมกพบบงชนดนตามชายปาหรอขอบปาและใกลชมชนมากกวาในปาลก ต าแหนงและรายละเอยด ดงภาพท 4.1 และตารางท 4.1

ภาพท 4.1 แผนทแสดงต าแหนงทพบบงขายาวในปาชมชนบานหนองเพยขนธและปาชมชนบานดงแดง

11

ตารางท 4.1 บนทกผลการส ารวจบงในปาชมชนบานหนองเพยขนธและปาชมชนบานดงแดง ต.ดงแดง อ.จตรพกตรพมาน จ.รอยเอด

ส ารวจ ครงท

ว/ด/ป สถานท ลกษณะปากรบง พกดต าแหนง (GPS) ทพบ

ความกวาง ของปากร (cm)

หมายเหต

1 14/10/2558 ปาชมชนบานหนองเพยขนธ

15.85117, 103.60919

6.11

พบ ขางโคนตนไม

15.8507, 103.60664 7.00 ค ขางถนนทางเดน

2 18/10/2558 ปาชมชน

บานดงแดง

ไมพบ - - -

3 16/02/2559 ปาชมชนบานหนองเพยขนธ

15.84892, 103.60615

6.00 พบใต รมไม

15.84911, 103.60641

7.40 ทโลง ชายปา

15.84958, 103.6057 6.15 สนามหญา ใกล

ชมชน 4 20/02/2559 ปาชมชน

บานดงแดง

15.84571, 103.61534 7.12 ใต พมไมเลกๆ

สรป ส ารวจ 4 ครง 2 แหง ปาชมชนบาน

หนองเพยขนธ 5 ร ปาชมชนบานดงแดง

1 ร

6 ต าแหนง เฉลย 6.63 cm

-

12

รบง มความกวางเฉลย 6.63 cm ความลกเฉลย 41.55 cm และความกวางเฉลยของโพรง 8.43 cm (ดงภาพท 4.2) ความยาวเฉลยของบง 14.73 cm

ภาพท 4.2 โครงสรางภายในของรบงขายาว (Haplopelma longipes)

ตารางท 4.2 ความกวางของปากร ความลกของร ความกวางของโพรงและความยาวของบงขายาว ทส ารวจพบในปาชมชนบานหนองเพยขนธและปาชมชนบานดงแดง ต.ดงแดง อ.จตรพกตรพมาน จ.รอยเอด

รท 1 2 3 4 5* 6* เฉลย (cm)

ความกวาง (cm) 6.11 7.00 6.00 7.40 6.15 7.12 6.63 ความลก (cm) 41.00 39.00 43.00 43.20 - - 41.55 ขนาดโพรง (cm) 8.74 8.23 7.42 9.31 - - 8.43 ความยาวของบง (cm) 13.93 15.23 14.24 15.5 - - 14.73

หมายเหต : * ไมไดขดส ารวจ

จากการน าตวอยางบงไปศกษาลกษณะภายใตกลองจลทรรศนแบบ 3 มต และปรกษาผเชยวชาญดานแมงมมและบง พบวา บงทส ารวจพบเปน บงขายาว มชอวทยาศาสตรวา Haplopelma longipes von Wirth & Striffler, 2005 อยในวงศ Theraphosidae สกล (Genus) Haplopelma รางกายแบงออกเปน 2 สวน คอ สวนแรกมสวนหวและอกเชอมเปนสวนเดยวกน (cephalothorax) แยกออกจากสวนทสองคอสวนทอง (abdomen) อยางชดเจน มเปลอกแขง (carapace) หมอยทงดานบนและดานลาง เปนทตงของตา ม 8 ตา จดเรยงแบบ procurve มรยางค (palp) ยนยาวออกมาดานหนา 2 รยางค ใชส าหรบเขยอาหารเขาปาก

ปากร

โพรงบง

ร

ใยคลมปากร

13

และสวนปลายเกบน าเชอ (มลกษณะคลายขาแตไมไดท าหนาทเกาะหรอเดน) มเขยว (fang) ทแหลมคมใชกดเหยอและปลายเขยวมรส าหรบปลอยพษหรอน ายอยได มขา 4 ค ขาคท 4 ยาวทสด สวนขาคท 1 ยาวรองลงมา แตละขาเปนขอปลองตอๆ กน 7 ปลอง ทปลายขามเลบ (claw) เลกแหลม 2 เลบ สวนทองไมไดแบงเปนปลอง มลกษณะเปนถงนมๆ มขนสน าตาลด า สวนทองในเพศเมยมชองเปดของระบบหายใจ/ปอดแผง (booklung) 2 ค ชองอวยวะสบพนธเพศเมย (epigyne) อยระหวางปอดแผง และสวนปลายทองมรยางคปลอยเสนใย (spinneret) 2 ค โดย posterior spinneret ยาวกวา anterior spinneret ประมาณ 4 เทา ดงภาพท 4.3 และ 4.4

ภาพท 4.3 ลกษณะโครงสรางภายนอกของบงขายาว (Haplopelma longipes) (ดานบน)

14

ภาพท 4.4 ลกษณะโครงสรางภายนอกของบงขายาว (Haplopelma longipes) (ดานลาง)

ตอนท 2 การขยายพนธและเพาะเลยงบงขายาว

ภาพท 4.5 น าบงเพศผทโตเตมวยมาใสในกลองเพศเมย (อายประมาณ 2 ป) สงเกตบงเพศผจะสงสญญาณโดยการเคาะ palp กบขาหนาเปนจงหวะ หากบงเพศเมยเคาะตอบ แสดงวายนยอมใหผสมพนธ บงเพศผจะใชขาหนายกบงเพศเมยขนแลวใช palp ฉดน าเชอเขาไปในกระเปาะหนาทองของบงเพศเมย แลวแยกเพศผออก

เพศเมย

เพศผ

15

ภาพท 4.6 ลกษณะถงไขบงขายาว เมอไขไดรบการผสม บงเพศเมยจะชกใยทพนเปนแองกระทะ จากนนขนครอมแลวเบงไขออกมา ชกใยคลมไขใหหนาขน คาบถงไขไวตดกบหนาทอง

ภาพท 4.7 ลกษณะไขบงขายาว ขนาดเสนผานศนยกลาง 3.0 mm มลกษณะกลมสเหลองออน

16

ภาพท 4.8 สภาพไขบงทไมไดรบการผสมหรอถกรบกวน แมบงจะกนไข

ภาพท 4.9 พฒนาการของไขบงขายาวกอนฟกเปนตว

17

เมอไขของบงขายาวไดรบการผสมแลวประมาณ 60 วน กจะฟกเปนตวออนในถงไข

ภาพท 4.10 สภาพลกบงขายาวทฟกออกจากไขอยภายในถงหอหมไข จ านวน 391 ตว

ภาพท 4.11 ลกษณะลกบงขายาวทเพงฟกออกจากไข ขนาดความยาว 0.72 cm

18

ภาพท 4.12 สภาพลกบงขายาวทก าลงลอกคราบในกลองอนบาลลกบง

ภาพท 4.13 เมออายได 3 วน ลอกคราบครงท 1 ความยาว 1.10 cm

19

ภาพท 4.14 เมออายได 12 วน ลอกคราบครงท 2 ความยาว 2.84 cm

ภาพท 4.15 เมออายได 23 วน ลอกคราบครงท 3 ความยาว 3.20 cm

ภาพท 4.16 เมออายได 48 วน ลอกคราบครงท 4 ความยาว 4.56 cm

20

ภาพท 4.17 เมออายได 180 วน ลอกคราบครงท 5 ความยาว 5.43 cm

ตารางท 4.3 การลอกคราบของลกบงขายาวตงแตอายแรกเกด - 6 เดอน

ลอกคราบครงท ว/ด/ป ระยะหางของการลอกคราบ (วน) อาย (วน) หมายเหต แรกเกด 20/2/2559 - 1

1 23/2/2559 3 3 2 2/3/2559 8 11 3 14/3/2559 12 23 4 8/4/2559 25 48 5 16/8/2559 132 180

ตารางท 4.4 ความยาวของลกบงขายาว (วดจากปลายขาคท 1 –ปลายขาคท 4) ตงแตแรกเกด - 6 เดอน

เดอนท ความยาว (cm) แรกเกด 0.72

1 1.1 2 2.84 3 3.2 4 4.56 5 5.43 6 5.88

ลกบงขายาวจะมการลอกคราบเพอเพมขนาดและมความยาวเพมขนหลงลอกคราบ

21

ความยาว (cm)

แรกเกด 1 2 3 4 5 6 เวลา (เดอน) ภาพท 4.18 กราฟแสดงการเจรญเตบโต (ความยาว) ของบงขายาว (Haplopelma longipes) ตงแตอายแรกเกด - 6 เดอน

ความยาว (cm)

7

6

5

4

3

2

1

แรกเกด 1 2 3 4 5 6 เวลา (เดอน) ภาพท 4.19 กราฟแสดงพฒนาการและการเจรญเตบโตของบงขายาว (Haplopelma longipes)

0.72 1.1

2.84 3.2

4.56

5.43 5.88

0

1

2

3

4

5

6

7

1 2 3 4 5 6 7

22

ภาพท 4.20 ภาพแสดงลกษณะภายนอกของบงขายาวอาย 1 เดอน เมอสองผานกลองจลทรรศนแบบ 3 มต

(ก าลงขยาย 20 เทา)

23

ตอนท 3 การอนรกษบงขายาว

1. น าลกบงอาย 5-6 เดอน ทเพาะเลยงไวไปปลอยสถนก าเนด คอ ปาชมชนบานหนองเพยขนธ ปาชมชนบานดงแดง ต าบลดงแดง อ าเภอจตรพกตรพมาน จงหวดรอยเอด ปลอยรวมกบชาวบาน และตดตามทก 3 เดอน

ภาพท 4.21 น าลกบงขายาวไปปลอยในปาชมชนรวมกบชาวบาน

2. เพมพนทปาชมชนใหเปนแหลงอาศยของบงโดยน าตนไมไปปลกรวมกบชาวบาน

ภาพท 4.22 น าตนไมไปปลกในปาชมชนรวมกบชาวบาน

24

ภาพท 4.23 น าลกบงขายาวไปปลอยในสวนศรพมพ โรงเรยนศรสมเดจพมพพฒนาวทยา รวมกบครและนกเรยนในชมนมนกส ารวจแหงทองทง

25

3. น าเสนอเรองราวเกยวกบบงขายาวผานรายการ “Nature Spy สายลบธรรมชาต” ตอน “ตามหาบงขายาว” ออกอากาศทางชอง ThaiPBS วนท 25 เมษายน 2559 สามารถชมยอนหลงไดทาง https://www.youtube.com/watch?v=zCdZkPDX6tA หรอhttp://program.thaipbs.or.th/watch/azwcX5 ดงภาพท 4.24

ภาพท 4.24 รายการ “Nature Spy สายลบธรรมชาต” ตอน “ตามหาบงขายาว” 4. แลกเปลยนเรยนรและแบงปนประสบการณผาน facebook ในกลมนกส ารวจ ศ.พ.ว. และพลพรรครกษดอนปตา

ภาพท 4.25 หนา facebook ในกลมนกส ารวจ ศ.พ.ว. และพลพรรครกษดอนปตา

26

บทท 5 สรปและอภปรายผลการศกษา

5.1 สรปผลการศกษา

ตอนท 1 การส ารวจบงขายาว จากการส ารวจพบบงขายาว วงศ Theraphosidae จ านวน 6ตว โดยพบทปาชมชนบานหนองเพยขนธ 5 ตว และปาชมชนบานดงแดง 1 ตว มความหนาแนนของประชากรบงขายาว เทากบ 0.00025 ตว/ตาราง และ 0.00005 ตว/ตารางเมตร ตามล าดบ โดยมกพบบงชนดนตามชายปาหรอขอบปาและใกลชมชนมากกวาในปาลก รบง มความกวางเฉลย 6.63 cm ความลกเฉลย 41.55 cm และความกวางเฉลยของโพรง 8.43 cm ความยาวเฉลยของบง 14.73 cm มตา 4 ค จดเรยงแบบ procurve มรยางค (palp) ยนยาวออกมาดานหนา 2 รยางค มเขยว (fang) 1 ค มขา 4 ค ขาคท 4 ยาวทสด สวนขาคท 1 ยาวรองลงมา แตละขาม 7 ปลอง ทปลายขามเลบ (claw) 2 เลบ สวนทองไมไดแบงเปนปลอง มลกษณะเปนถงนมๆ มขนสน าตาลด า สวนทองในเพศเมยมชองเปดของระบบหายใจ/ปอดแผง (booklung) 2 ค ชองอวยวะสบพนธเพศเมย (epigyne) อยระหวางปอดแผง และสวนปลายทองมรยางคปลอยเสนใย (spinneret) 2 ค โดย posterior spinneret ยาวกวา anterior spinneret ประมาณ 4 เทา

ตอนท 2 การขยายพนธและเพาะเลยงบงขายาว จากการเพาะเลยงบงขายาว พบวา บงฟกเปนตวทงหมด 391 ตว ตงแตอายแรกเกด - 6 เดอน มการลอกคราบ 5 ครง ซงการลอกคราบแตละรอบจะนานออกไปทกครง และหลงลอกคราบสวนตางๆ ของบงจะมความยาวและขนาดเพมขนทกครง และมสเขมขน โดยกอนลอกคราบบงจะไมกนอาหาร

ตอนท 3 การอนรกษบงขายาว อนรกษบงขายาวไมใหสญพนธโดยน าบงทเลยงไวไปปลอยสถนก าเนด ปาชมชน และปาทเหมาะสม ปลกตนไมเพอเพมพนทปาใหเปนแหลงอาศยของบงและสงมชวตชนดอนๆ น าเสนอขอมลเกยวกบบงขายาวผานสอตางๆ เชน รายการ Nature Spy สายลบธรรมชาต และแลกเปลยนประสบการณเกยวกบบงขายาวผาน facebook เปนตน โดยเนนการมสวนรวมกบชมชน

5.2 อภปรายผลการศกษา

ตอนท 1 การส ารวจบงขายาว จากการส ารวจประชากรบงขายาวจะเหนไดวา พบทปาชมชนบานหนองเพยขนธมากกวาปาชมชนบานดงแดง และมกพบบงชนดนตามชายปาหรอขอบปาและใกลชมชนมากกวาในปาลก ทงนอาจเปนเพราะวา ส ารวจในชวงทบงก าลงหาคผสมพนธและในชมชน/หมบานมแสงไฟลอแมลงท าใหบงออกมาลาแมลงเปนอาหารใกลๆ สวนชาวบาน จากการส ารวจนจะเหนไดวา ความหนาแนนของประชากรบงตอพนทมนอย แสดงวา ถาไมมการอนรกษบงชนดนไว บงชนดนอาจสญหายหรอสญพนธไปจากปาชมชนนได

27

ตอนท 2 การขยายพนธและเพาะเลยงบงขายาว จากการเพาะเลยงบงขายาว พบวา บงฟกเปนตวทงหมด 391 ตว และตายระหวางลอกคราบ 17 ตว ทงนอาจเปนเพราะอากาศแหง ดงนน จะตองรกษาสภาพความชนในกลองเลยงใหไดประมาณ 80% อณหภมระหวาง 25-30 องศาเซลเซยส กอนและหลงลอกคราบ 1 สปดาห ไมควรใหอาหารบงเพราะจะท าใหบงมปญหาในการลอกคราบและขณะลอกคราบล าตวและผวของบงจะออน อาหารหรอหนอนทใหไปอาจกนบงได จากการศกษานจะเหนไดวาบงขายาวสามารถเพาะเลยงในหองปฏบตการได

ตอนท 3 การอนรกษบงขายาว การอนรกษบงขายาวไมใหสญพนธสามารถท าไดหลายวธ แตสงส าคญทสด คอ การสรางจตส านก ความตระหนก และการมสวนรวมในการอนรกษปาชมชนใหกบชาวบานทอาศยอยใกลปาชมชนและเยาวชนใหเปนเจาของและเปนผดแลปาชมชนของตนเอง จะท าใหการอนรกษยงยนตอไป

5.3 ขอเสนอแนะ 1. ควรมการศกษาบงหรอสงมชวตชนดอนๆ ประกอบดวย 2. ควรมการศกษาปจจยทางกายภาพ เชน ความชนในดน pH ของดน ความเขมแสง เรอนยอดปกคลมของตนไม/ปาไม ประกอบการส ารวจ 3. ควรมการส ารวจบงขายาวในสถานทอนๆ ดวย จะไดทราบถงความแตกตางของจ านวนและชนดบงในแตละระบบนเวศ

28

เอกสารอางอง

นรนทร ชมพพวง. 2554. ความหลากหลายทางชนดของแมงมมในพนทปาทตยภมและพนทเกษตรท ต าบลไหลนาน อ าเภอเวยงสา จงหวดนาน. วทยานพนธปรญญาโท. บณฑตวทยาลย. จฬาลงกรณมหาวทยาลย. กรงเทพฯ. "Gen. Haplopelma Simon, 1892", World Spider Catalog, Natural History Museum Bern,

retrieved 2016-05-17 Simon, E. (1892), "Haplopelma, nov. gen.", Histoire naturelle des araignées, I, Paris: Roret,

p. 151, retrieved 2016-05-18 Zhu, M.S. & Zhang, R. (2008), "Revision of the theraphosid spiders from China (Araneae:

Mygalomorphae)", Journal of Arachnology, 36: 425–447 http://www.striffler.net/papers/von_Wirth_&_Striffler_2005-Ornithoctonus_

aureotibialis&Haplopelma_longipes.pdf http://insects.about.com/od/spiders/ss/Tarantula-Anatomy-Diagram.htm http://forestinfo.forest.go.th/55/fCom_detail.aspx?id=8011 http://forestinfo.forest.go.th/55/fCom_detail.aspx?id=6949 http://www.technologychaoban.com/news_detail.php?tnid=2200 https://th.wikipedia.org/wiki/แมงมมทารนทลา http://www.dnp.go.th/FOREMIC/Entomology/Web/Eminent/Eminent/spider1/index.htm http://www.isan.clubs.chula.ac.th/insect_sara/index.php?transaction=insect_1.php&id_m=24780

*******************

29

ภาคผนวก

- ภาพประกอบโครงงาน

ภาพท 6.1 สอบถามชาวบานทเคยไปเกบเหดแลวพบบง

ภาพท 6.2 สอบถามขอมลเกยวกบบงกบคณะกรรมการอนรกษปาชมชนบานหนองเพยขนธ (คณประหยด ตรสอน)

31

ภาพท 6.3 อบรมเกยวกบการส ารวจ และการเพาะเลยงบงกบวทยากรจากศนยวจย Spider Planet

ภาพท 6.4 ลงพนทจรง เพอส ารวจเสนทางและส ารวจบงอยางคราวๆ

32

ภาพท 6.5 ฟงค าแนะน าในการส ารวจบงจากครทปรกษา

ภาพท 6.6 ส ารวจและบนทกขอมลบงอยางละเอยด พรอมบนทกต าแหนงพกด GPS

33

ภาพท 6.7 ทดลองผสมพนธบงขายาว

ภาพท 6.8 เตรยมกลองอนบาลลกบง พรอมฟงค าแนะน าจากครทปรกษา

34

ภาพท 6.9 ลกบงขายาวทก าลงลอกคราบครงท 1 ในกลองอนบาล

ภาพท 6.10 เตรยมกลองเลยงลกบง แยกเลยงกลองละ 1 ตว

35

ภาพท 6.11 ใหหนอนนกเปนอาหารลกบง สปดาหละ 2 ครง พรอมฉดน า และบนทกขอมลการเจรญเตบโต

ภาพท 6.12 ภาพความประทบใจ

36