نگاهی دیگر به مسئولیت روشنفکران

14
نگاهی دیگر به مسئولیتفکران روشن فصلی از کتاب اخیر چامسکی باوان: عنWho Rules the World ؟ه: امیر ترجم غلمی پیش ازشیدن اندی به مسئولیتفکران روشن بهتر است توضیح دهیم که درباره چه کسانی حرف می زنیم.فهوم م مدرن با«فکرانروشن» بیانیه معروف بهمانیفست» به«فکران روشن شهرتد. این رسی مانیفست را حامیان دریوفس که(فوسیاندری) حت ت تأثیر امیل زولند بود در سال۱۸۹۸ طی یک نامه سرگشاده به رئیس جمهور فرانسه منتشرند کرد و در آن بهتهام ا خیانت آلفرد دریفوس افسر توپخانه ارتش فرانسه و لپوشانی بعدی اینتهام ا اعتراضند. نامه کردفوسیان، دری روشن فکر را شخصی مدافع عدالت و مقابل قدرت معرفی می کند که واجد شجاعت و صلبتما است. ا در آن زمانین چنری تصوی ازفوسیان دریجود وانداشت. چن ن که استیون لوکس جامعه شناسشان ن داده،فوسیان دریتی اقلی تحصیل کردهند بود که توسط اکثریتفکران روشن رسمی هم عصرشان، به ويژه آنی های کهرهچه» های ماندگار آکادمی خوانده« فرانسه می شدند، به سختی سرزنش می شدند. از نظر

Upload: ketabbb

Post on 20-Feb-2017

43 views

Category:

News & Politics


6 download

TRANSCRIPT

Page 1: نگاهی دیگر به مسئولیت روشنفکران

روشنفکران مسئولیت به دیگر نگاهی

؟Who Rules the Worldعنوان: با چامسکی اخیر کتاب از فصلی

غلمی ترجمه: امیر

می حرف کسانی چه درباره که دهیم توضیح است بهتر روشنفکران مسئولیت به اندیشیدن از پیش

زنیم.

رسید. این شهرت روشنفکران» به «مانیفست به معروف بیانیه «روشنفکران» با مدرن مفهوم

نامه یک طی ۱۸۹۸ سال در بودند زول امیل تأثیر تحت (دریفوسیان) که دریوفس حامیان را مانیفست

توپخانه افسر دریفوس آلفرد خیانت اتهام به آن در و کردند منتشر فرانسه جمهور رئیس به سرگشاده

شخصی را فکر روشن دریفوسیان، کردند. نامه اعتراض اتهام این بعدی لپوشانی و فرانسه ارتش

چنین زمان آن در است. اما صلبت و شجاعت واجد که کند می معرفی قدرت مقابل و عدالت مدافع

دریفوسیان داده، نشان شناس جامعه لوکس استیون که نداشت. چنان وجود دریفوسیان از تصویری

که هایی آن ويژه به عصرشان، هم رسمی روشنفکران اکثریت توسط که بودند کرده تحصیل اقلیتی

نظر شدند. از می سرزنش سختی به شدند، می فرانسه» خوانده آکادمی ماندگار های «چهره

Page 2: نگاهی دیگر به مسئولیت روشنفکران

های «آنارشیست عده یک ها آن دریفوسیان، ضد سرکرده و سیاستمدار نویس، رمان ی باره موریس

واژه خود ماندگار»، «چهره آن از دیگر یکی برونتیر، فردیناند نظر نبودند. از ادبی» بیش محافل

برکشیدن یعنی واژه این – ماست زمانه انحرافات ترین مسخره از «یکی «روشنفکر» نشانگر

ببرانسان» هایی مقام به شناسان لغت و آموزگاران دانشمندان، نویسندگان، کنند می جرأت که با

بخوانند». ناسالم را هایمان سنت و بیهوده را اجتماعی نهادهای احمق، را ما های «ژنرال

و زندان به محکوم افترا اتهام به خود او (و بودند زول تأثیر تحت که اقلیتی کیستند؟ روشنفکران اما

با ها، قرن خلل از پرسش این پژواک آکادمی؟ ماندگار های چهره یا شد)، کشور از فرار به مجبور

است. انداز طنین مختلف های بیان

روشنفکر مقوله دو

سوی دو هر روشنفکران که شد. هنگامی مطرح اول جهانی جنگ خلل در پرسش این به پاسخ یک

سه» و نود «مانیفست کشیدند. در صف هایشان دولت از حمایت برای حرارت و شور با جبهه

کنید! باور را «ما که فراخواندند را غرب اروپا، کشورهای ترین فرهیخته از یکی برجسته های چهره

متمدن، ملت یک عنوان به ما و است مقدس ما برای هایمان دل و خانه مانند جنگ این که کنید باور

سوی در گروه این ببریم». همتایان پیش پایان تا را جنگ این باید کانت، و بتهوون گوته، داران میراث

گوی خودستایی در اما بودند مقدس نبرد حامی مشابه اشتیاق و شور با هم روشنفکران خندق دیگر

جنگ امر در قاطع و مؤثر «اقدام که کردند اعلم رپوبلیک نیو مجله ربودند. در رقیب از را سبقت

اصطلح به خواند.» این روشنفکران را ها آن توان می تسامح قدری با که گرفته انجام ای طبقه توسط

داوری و عمیق تأملت از «پس جنگ به متحده ایالت ورود درباره تصمیم که داشتند باور پیشروان

وزارت های نقشه قربانی روشنفکران این حقیقت در است. اما شده قوم» اتخاذ عقلی اخلقی

پی در ویژه به کند» و هدایت را جهانیان بیشتر «افکار خواست می خفا در که بودند، بریتانیا اطلعات

صلحجوی کشور تا کنند کمک توانستند می که بود آمریکایی پیشرو روشنفکران افکار دهی شکل

شود. گرفتار جنگ تب به متحده ایالت

ثابت که گرفت. جنگی قرار آموزشی» جنگ و روانشناختی بزرگ «درس تأثیر تحت بسیار دیویی جان

و گیرند دست در را بقیه امور زمام توانند می قوم» - چگونه «عقلی ویژه به و – ها انسان که کرد

سال چند فقط (و برسند خود نظر مورد اهداف به کنند» تا مدیریت هوشمندانه و آگاهانه… را دیگران

و شد ادبی» بدل محافل «آنارشیست به اول جهانی جنگ مسئول» زمان فکر «روشن از دیویی بعد

و روشنفکری آزادی فعلی، اقتصادی رژیم «تحت که پرسید و کند نکوهش غیرآزاد» را های «رسانه

است؟» ممکن حد چه تا اجتماعی مسئولیت

برتراند مانند ای برجسته های نشدند. چهره بسیج هایشان دولت نفع به متعبدانه روشنفکران همه البته

شدند. زندان به محکوم زول، مثل هم، لیبکنتشت کارل و لوکزامبورگ روزا دبس، اوژن راسل،

اا و دموکراسی برای «جنگ انگاره گرفتن پرسش به جرم به بود. او شدید دبس محکومیت مخصوص

Page 3: نگاهی دیگر به مسئولیت روشنفکران

پایان از پس شد. حتی محکوم زندان سال ده به بود کرده مطرح ویلسون پریزیدنت بشر» که حقوق

کرد. برخی رها را او هادرینگ پرزیدنت بالخره تا کند، عفو را دبس که نپذیرفت ویلسون هم جنگ

تهیه از بعد داشت. وبلن کمتری شدت ها آن با برخورد اما شدند تنبیه وبلن تورستن مثل ناراضیان

اتحادیه ویژه به کارگری، های اتحادیه وحشیانه تعقیب خاتمه با توان می داد می نشان که گزارشی

اداره در خود شغل از کرد، رفع را مزارع در کار نیروی کمبود مشکل )،IWW( جهان صنعتی کارگران

نیکوکار» و امپریالیست ملل «جامعه نقد از پس بورن شد. راندلف اخراج متحده ایالت غذای مدیریت

ماند. باز پیشرو اصطلح به نشریات با همکاری ادامه از آن استعماری پرو رویه

ها حکومت خدمت صف به که کسانی است: عموما عیان تنبیه و تشویق الگوی این تاریخ، سراسر در

نیامدند در ها حکومت خدمت صف به که آنان و شدند تشویق روشنفکری جامعه عموم توسط درآمدند

شدند. تنبیه

دادند. ارائه فکر روشن سنخ دو این از تری روشن تصویر مقام عالی دانشگاهیان بعد، سالهای در

حکومت برای «تهدیدی محور» خواندند. که ارزش «روشنفکران را حکومت خط از منحرفان

سابق، اشرافیت خطرناکی همان به توانند می کم، دست که روند. تهدیدی می شمار به دموکراتیک

ها، شرارت دیگر بر علوه خطرناک، موجودات باشند.» این کمونیستی احزاب و فاشیستی های جریان

در نهادهایی با حتی کنند» و می امور متولیان گرفتن چالش به و جامعه، رهبری تحقیر وقف را «خود

فرومایگی چنان به برون، مانند جوانان» هستند. بعضی عقیدتی «آموزش مسئول که افتند می

نظم و اتوریته با که شروری موجودات گزنده نقد شوند. این می منکر را جنگ اصالت که رسند می

دولت که – است گانه سه کمیسیون اینترنشنالیست لیبرال دانشگاهیان دستپخت افتند می در حاکم

۱۹۷۵ مورخ دموکراسی بحران گزارش در مطلب . این شد انتخاب آن اعضای میان از عمدتا کارتر

اول، جهانی جنگ زمان رپابلیک نیو نشریه «پیشرو»های مانند هم کمیسیون این یافت. اعضای انتشار

تکنوکراتیک» و ساز سیاست «روشنفکران تا دادند بسط برونتیر انگاره از فراتر را فکر روشن مفهوم

در سیاستگزاری برای سازنده کار وقف را خود که مسئولی و جدی متفکران یعنی شود، شامل هم را

هستند. جوان نسل عقیدتی آموزش خوب مجریان البته و کنند می مستقر نهادهای چارچوب

بحران ی زمانه مفرط» در «دموکراسی بود گانه سه کمیسیون دانشگاهیان نگرانی مایه ویژه به آنچه

تا شدند سیاسی عرصه وارد جامعه تفاوت بی و منفعل سنتا های بخش که ۱۹۶۰ دهه در یعنی بود،

گروه گاه که هایی توده خلصه و کارگران پیران، جوانان، زنان، ها، کنند: اقلیت دنبال را خود علئق

«اربابان اسمیت آدام که هایی آن و ها گروه این بین شوند. باید می خاص» نامیده «علئق حامی های

شان مطلق حکم و هستند دولت های اصلی» سیاست «معماران که آنهایی خواند، بشر» می نوع

نقش گانه، سه کمیسیون مولفان نهاد. برای فرق دیگران» است، برای چیز هیچ و ما برای چیز «همه

«علئق نمایندگان سروران این که چرا نیست بحث محل حتی یا نزاع محل سیاسی عرصه در سروران

داوری و عمیق تأملت از «پس جنگ به کشور کشاندن برای که هایی آن مانند ملی» هستند. درست

فرستادند. می درود خود قوم» به عقلی اخلقی

Page 4: نگاهی دیگر به مسئولیت روشنفکران

ایجاد دولت برای خاص علئق حامی های گروه که فراوانی زحمات بر غلبه برای گانه سه کمیسیون

مجدد کردن منفعل معنی به که کرد، توصیه دموکراسی» را در بیشتر روی «میانه بودند کرده

با توانست می «ترومن که گذشته خوش دوران به برگشت حتی بسا چه و بود محروم های گروه

دموکراسی ترتیب این به کند» و اداره را کشور استریت وال بانکداران و وکل از قلیلی عده همکاری

شد. شکوفا

است، وفادار آمریکا اساسی قانون اصلی نیات به که کند ادعا توانست می خوبی به گانه سه کمیسیون

شده نگاشته زمانه دموکراتیک تمایلت به زدن لگام برای که بود اشرافی سند یک «اساسا که متنی

و کند تفویض تر» مردم مناسب های «گروه به را قدرت تاریخنگار، وود گوردون بیان به ، بود» تا

طرد نبودند قدرت محافل به متعلق یا نداشتند مناسب نسب و اصل نبودند» یا ثروتمند که را «کسانی

بود. وقتی داری پیشا-سرمایه او ذهنیت که کرد خاطرنشان باید مدیسون از دفاع در کند. البته

منظورش توانمندتر» باشد «مردان ملت» و «ثروتمندان دستان در باید قدرت که گفت می

این بود بود. قرار رومی خیالی جهان نیکوکار» یک «فیلسوفان اندیش» و روشن «دولتمردان

رأی» استقلل و مملک دوستی، وطن «خرد، از که نجیب» باشند و «اصیل مردانی دولتمردان،

عدالت و وطن حب و دهد تشخصی را ملت مصلحت تواند می بقیه از بهتر ها آن «خرد و برخوردارند

نظر کنند». از خواص ملحظات فدای را عموم مصلحت بقیه از کمتر تا شود می موجب آنان خواهی

علئق از بخشند» و می تلطیف و توسیع را عمومی انداز «چشم فرهمند مردان چنین این مدیسون،

به هم ویلسونی کنند. روشنفکران می صیانت دموکراتیک های» اکثریت «شرارت برابر در عموم

ادوارد که وقتی کنند خشنودی ابراز رفتاری علوم در جدید کشفیات از توانستند می سیاق همین

نوشت: ۱۹۳۹ سال در آموزش پرداز نظریه و روانشناس تورندایک

تنگاتنگی رابطه همنوع به نیکی به تمایل یعنی اخلقیات و هوش، بین که است بشریت بلند بخت این

ایمن اغلب و هستند هم نیکوکارتر میانگین طور به هستند ما از توانمندتر که کسانی نتیجه در… هست

خودمان. به تا واگذاریم ها آن به را مان مقدرات که است تر

بود. تر تیزبین اسمیت آدام که بیاندیشند است ممکن برخی اما است آور آسودگی ای آموزه این

ها ارزش سازی وارونه

روشنفکران» «مسئولیت تعیین به تا آورد می فراهم چارچوبی فکر روشن مقوله دو بین تمایز

شایسته های انسان عنوان به روشنفکر اخلقی مسئولیت منظور است: آیا مبهم عبارت بپردازیم. این

ملحظات دیگر و صلح بخشش، عدالت، آزادی، پیشبرد برای خود اجتماعی جایگاه مزیت از تا ، است

Page 5: نگاهی دیگر به مسئولیت روشنفکران

عنوان به که رود می انتظار روشنفکر از که است این مسئولیت از منظور یا کند؟ استفاده احساسی

به مستقر نهادهای و رهبری طعن جای به و کند ایفا تکنوکرات» نقش و سیاست-محور «روشنفکر

«روشنفکران که هستند اخیر دسته این زند می را آخر حرف قدرت اغلب چون آید؟ در ها آن خدمت

شوند. می مغضوب و مطرود خود خانه در نخست دسته که حالی در شوند می مسئول» خوانده

ها ارزش مورد این در اما است، برقرار هم دشمن با مواجهه در فکر، روشن مقوله دو این بین تمایز

محترم ناراضیان عنوان به ارزش-محور روشنفکران سابق، شوروی اتحاد مورد شوند. در می وارونه

یعنی کمیسرها، و ها آپاراتچیک برای ما که حالی در گرفتند، می قرار آمریکاییان ستایش مورد

در مشابه، طور نداشتیم. به چیزی تحقیر و سرزنش جز شوروی، های تکنوکرات و گذاران سیاست

کنند می دفاع حاکم ملسالری از که را کسانی اما نهیم می قدر را شجاع ناراضیان ما هم ایران

است. چنین عموما هم دیگر جاهای کنیم. در می سرزنش

اا می استعمال گزینشی طور «ناراضی» به محترمانه عبارت ترتیب، این به با عبارت این شود. مسلم

آمریکا حمایت مورد استبدادهای با که آنان یا آمریکایی محور ارزش روشنفکران به خوشایندش طنین

در تنها که کنید، ملحظه را ماندل نلسون توجه جالب شود. مورد نمی اطلق کنند می مبارزه خارج در

اجازه او به و شد خارج آمریکا خارجه وزارت رسمی تروریستی لیست از ماندل نام که بود ۲۰۰۸ سال

گزارش مطابق آن، از قبل سال کند. بیست سفر آمریکا به خاص مجوزهای کسب بدون که دادند

که بود خاطر همین تروریستی» بود. به های گروه «شرورترین از یکی جنایتکار رهبر ماندل پنتاگون،

با تجارت کنگره های تحریم برخلف و کند، حمایت آپارتاید رژیم از که بود مجبور ریگان پرزیدنت

کشورهای در جنوبی آفریقای آپارتاید رژیم جنایات و غارتگر از و دهد توسعه را جنوبی آفریقای

شد. نفر میلیون نیم و یک مرگ موجب ملل سازمان بررسی طبق که کند. تجاوزهایی حمایت همسایه

کند جدید» مبارزه عصر «طاعون با تا کرد اعلن ریگان که بود تروریسم با جنگ از پرده یک فقط این

مدرن» عصر در بربریت عصر به «بازگشت جلوی گفت شولتز جورج اش خارجه وزیر که چنان یا

خاورمیانه در دیگر نفر هزار ها ده و مرکزی آمریکای در دیگر جسد هزار هزاران توانیم شود. می گرفته

بنیاد دانشگاهیان که نیست کنیم. عجیب اضافه تروریسم با نبرد این دستاوردهای فهرست به هم را

روحش «انگار که پرستند می ببتی سان به ارشد» را «سخنور خودشان قول به یا ریگان هوور،

است». گرفته بر در مهربان و گرم روحی همچون را ما و افکنده، سایه کشور بر همچنان

بودند عدالت و آزادی خواهان لتین آمریکای در که است. کسانی روشنگر ویژه به لتین آمریکای مورد

شش برلین، دیوار سقوط از بعد هفته یک مثال نیافتند. برای را ناراضیان پانتئون در حضور افتخار

فرماندهی مستقیم دستور با بودند، ژزوئت کشیشان همگی که لتین، آمریکای برجسته فکر روشن

واشنگتن توسط که بودند نظامی نخبه گردان یک اعضای رسیدند. قاتلن قتل به السالوادور عالی

داشتند. خود کارنامه در خونریزی و ترور از طولنی ای سیاهه و بودند دیده آموزش

Page 6: نگاهی دیگر به مسئولیت روشنفکران

محترم نارضیان عنوان به غربی، نیمکره در ها آن مثل دیگرانی یا مقتول، های کشیش آن از گاه هیچ

دنبال به شوروی اتحاد و شرقی اروپای در دشمن قلمرو در که بودند کسانی محترم نشد. ناراضیان یاد

لتین. این آمریکای در شان همتایان از کمتر بسی اما کشیدند زجر هم ها آن البته و – بودند آزادی

از نویسد، می سرد جنگ کمبریج تاریخ در ورث کوت جان که ندارد. چنان تردید و شک جای مطلب

ناراضیان اعدام و شکنجه قربانیان سیاسی، زندانیان تعداد ،۱۹۹۰ سال در شوروی فروپاشی تا ۱۹۶۰

در بود.» و اقمارش و شوروی جماهیر اتحاد از تر فزون بسی لتین آمریکای در غیرخشن سیاسی

جمعی کشتارهای در که کسانی و مذهبی شهدای غالب شدند اعدام شرقی اروپای در که کسانی میان

بودند. واشنگتن تشویق یا حمایت مورد پیوسته شدند امحا

سرنوشت از تر مهم داد رخ شرقی اروپای در آنچه که شود محاجه شاید شویم؟ قائل تمایز باید چرا اما

توضیح استدلل بوداین خواهد جالب استدللی چنین ماست. شرح کنترل تحت جنوب کشورهای

را اخلق مقدماتی اصول متحده ایالت خارجی سیاست به اندیشیدن موقع باید ما چرا که دهد می

باعث که بندیم کار به جایی را مان تلش باید ما گوید می که را اصل این جمله از بگیریم، نادیده

دشواری هیچ بی ما هستیم. اما دخیل وقایع سیر در ما که جایی خصوص به شود، خیر بیشترین

کنند. پیروی اصولی چنین از مان دشمنان که خواهیم می

جنایات درباره عبادی شیرین یا ساخاروف آندری که دارد {آمریکاییان} اهمیت ما از اندکی عده برای

و اند گفته خودشان های دولت درباره که آنچه برای را ها آن گویند. ما می چه اسرائيل یا متحده ایالت

و آزادتر کشورهای در که هم کسانی مورد در بیشتر قوت با نتیجه همین کنیم. و می تحسین اند کرده

است. شایان صادق دارند مؤثر اقدام برای بیشتری بسیار مجال ولذا کنند می زندگی تر دموکراتیک

است. اخلق ای پایه های ارزش برخلف عمل رایج رویه محافل، ترین محترم در که است توجه

درازمدت پیامدهای ترورهایشان، از گذشته ،۱۹۹۰ تا ۱۹۶۰ از لتین، آمریکای در آمریکا های جنگ

کلیسای علیه جنگ زیادی حد تا ها جنگ این که است این پیامدها، این مهم جنبه یک دارند. فقط تاریخی

آن در و داد رخ ۱۹۶۲ در دوم واتیکان نشست در که منحطی کفرگویی به معطوف و بودند کاتولیک

برجسته الهیدان بیان به شد» که راهبر جدیدی دوره به را کاتولیک «کلیسیای سیزدهم ژان پاپ زمان

بود شده سپرده فراموشی به میلدی چهارم قرن از که بود ها انجیل های آموزه بازیافت کونگ، هانس

ترتیب این به و کرد اعلم روم امپراتوری رسمی دین را مسیحیت کنستانین امپراتور که زمانی یعنی

شد. کننده» بدل تعقیب «کلیسای تعقیب» به تحت «کلیسای که کرد ایجاد مسیحیت در انقلبی

جان گوش به را دو واتیکان داشتند» کفرگویی فقرا به «گرایش که لتین، آمریکای های اسقف

فقرا به را رادیکال طلبانه صلح پیام عادی افراد و روحانی خواهران ها، کشیش این پذیرفتند. آنگاه

زیر زندگی که شان شوم تقدیر برابر در شان وضعیت بهبود برای تا کردند یاری را آنان و رساندند

کنند. سازماندهی بود متحده ایالت سلطه

Page 7: نگاهی دیگر به مسئولیت روشنفکران

تغییر ها، تصمیم این از گرفت. یکی خطیر تصمیم چندین کندی اف جان پرزیدنت ،۱۹۶۲ سال همان در

جنگ زمان بازمانده غربی» (که نیمکره «دفاع از لتین آمریکای در متحده ایالت نظامی دکترین

ال در داخلی» که «دفاع بود) به دوم جهانی برآورند سر کشورها این جمعیت اگر که بود معنا این به عم

ضد ریزی برنامه مسئول ۱۹۶۶ تا ۱۹۶۱ های سال در که جونیور ماچلینگ رفت. چارلز ها آن جنگ به باید

از متحده ایالت گذار معنی به را دکترین تغییر این پیشبینی قابل پیامدهای بود داخلی دفاع و شورش

حمایت تا آنها، جنایات مستقیم» در «همدستی لتین» به آمریکای متجاوز و بیرحم های «ارتش تحمل

اولین از کند. یکی می مرگ» توصیف های جوخه تشکیل در هیملر هاینریش های «روش از آمریکا

پس بلفاصله و واشنگتن حمایت با که بود برزیل در نظامی کودتای انجام جدید، دکترین تحت اقدامات

آن از انجامید. پس برزیل در بیرحم و سفاک امنیتی دولت یک ایجاد به و گرفت انجام کندی ترور از

پینوشه دیکتاتوری ایجاد برای ۱۹۷۳ سال کودتای به و نوردید در را غربی کره نیم کل سرکوب طاعون

علقه مورد رژیم که – انجامید آرژانتین در دیکتاتورها این شرورترین برکشیدن سپس و شیلی در

۱۹۸۰ دهه در – بار اولین برای نه البته – مرکزی آمریکای در کودتاها بود. نوبت لتین آمریکای در ریگان

بنیاد دانشگاهیان تحسین مورد مهربان» پرزیدنت و گرم «روح زعامت تحت که رسید. کودتاهایی فرا

شدند. انجام هوور

شکست برای آخر ضربه بود قرار برلین دیوار سقوط بحبوحه در ژزوئیت های کشیش کشتار

با که بود السالوادور در ترور دهه یک اوج همچنین کشتار باشد. این بخش رهایی الهیات کفرورزی

شد. شروع قاتلن همین صدایان») توسط بی «صدای به (معروف رومرو اسکار سراسقف قتل

تغییر موقع آن از (که آمریکا گرفتند. مدرسه برعهده را شان جنایت مسئولیت کلیسا علیه جنگ فاتحان

قابل «دستاورد عنوان به بود، بدنام لتین آمریکای قاتلن به دادن نظامی آموزش خاطر داده) به نام

آمریکا ارتش یاری «با بود شده شروع دو واتیکان در که بخش رهایی الهیات که کرد اعلم ذکر» خود

است». خورده شکست

ال ۱۹۸۹ های آدمکشی واقع، در باید بیشتری ها نبود. اقدام بخش رهایی الهیات به آخر ضربه هم کام

شوک و غافلگیری رغم به و بود خود آزاد انتخابات اولین شاهد هائیتی بعد سال گرفت. یک می انجام

می پیشبینی بود شده دستچین ممتاز نخبگان از که خود کاندیدای برای را آسانی پیروزی که واشنگتن،

محبوب کشیش یک که آریستید برتراند ژان ها تپه و آبادها حلبی در شده سازماندهی مردم عموم کرد،

اا متحده کردند. ایالت انتخاب را بود بخش رهایی الهیات به معتقد و و برآمد براندازی صدد در فور

نخبگان و حاکم تبهکار نظامیان از درخوری حمایت و کرد برکنار را آریستید کودتایی طی بعد چندماه

این و یافت افزایش هائیتی با آمریکا تجارت المللی، بین های تحریم رغم آورد. به عمل به وابسته

به خود دولت ضوابط با تعارض در همچنین یافت. کلینتون تداوم هم کلینتون پرزیدنت دوره در افزایش

این تفصیل از بپردازد. من هائیتی آدمکش حاکمان سوخت تأمین به که داد مجوز تگزاکو نفتی کمپانی

حد همین است. در شده پرداخته آن شایسته طور به دیگر کنم. جاهای می اجتناب آور شرم واقعه

حال که متحده، ایالت و فرانسه یعنی هائیتی سنتی گر شکنجه دو ۲۰۰۴ سال در که بگویم مختصر

انتخاب دوباره (که را آریستید پرزیدنت و کردند مداخله هائیتی در زور با بود پیوسته ها آن به هم کانادا

Page 8: نگاهی دیگر به مسئولیت روشنفکران

انتخابات از حزبش و آریستید ترتیب این کردند. به تبعید مرکزی آفریقای به و بود) ربودند شده

است سال صدها که است خوفناکی نمایش پرده ترین تازه این و شدند، محروم ۱۱-۲۰۱۰ مسخره

های تلش درباره هایی داستان دهند می ترجیح و هستند، جنایات این مسئول که کسانی و دارد ادامه

دارند. آگاهی آن از ندرت به کنند، باور را هائیتی زجرکشیده مردم به کمک برای غرب صادقانه

فرماندهی به ویژه نیروی یک کردن گسیل ۱۹۶۲ سال در کندی دیگر ساز سرنوشت تصمیمات از یکی

برای کلمبیا امنیتی نیروهای به که بود این یاربورو بود. مأموریت کلمبیا به یاربورو ویلیام ژنرال

این و دهد شده» مشاوره شناخته کمونیست مخالفان علیه ترور و/یا تخریب نظامی، شبه «عملیات

کمیته محترم رئیس کاریزوسا واسکوئز گیرند». آلفردو قرار متحده ایالت حمایت «مورد باید عملیات

خوبی به کمونیست» را «مخالفان معنای کشور این اسبق خارجه وزیر و کلمیا بشر حقوق دائمی

های ارتش تا کرد هموار خود بر عظیمی «زحمت کندی دولت که نویسد می دهد. او می تشریح

پذیرا را مرگ های جوخه جدید استراتژی آنها تا کند بدل ضدشورش بریگادهای به را ما متعارف

دشمن دربرابر دفاع… شود می خوانده ملی امنیت دکترین لتین آمریکای در آنچه باشند. بنابراین

داخلی دشمن علیه نبرد حق دادن و… است امور همه رأس در ارتش نهاد نشاندن بلکه نیست خارجی

دکترین و اروگوئه دکترین در و آرژانتین دکترین در و افتاد، اتفاق برزیلی دکترین در که چنان ارتش، به

و مردان و سندیکایی فعالن اجتماعی، مددکاران نابودی و مبارزه به معطوف دکترین کلمبیا: این

این شوند. و می انگاشته کمونیست گرایان افراط و نیستند حاکم قدرت مدافع که است زنانی

من». خود و بشر حقوق کنشگران جمله از شود زده کسی هر به تواند می برچسب

بوگوتا در را کاریزوسا واسکوئز الملل بین عفو کارزار چارچوب در و ۲۰۰۲ سال در من که زمانی

برای کارزار شد. این می حفاظت مسلح گاردهای توسط شدت به او مسکونی منزل کردم ملقات

بشر حقوق مدافعان به حملت خوفناک پرونده به پاسخ در و کلمبیا در بشر حقوق مدافعان از حمایت

دفاع. ترور بی و فقیر مردمان یعنی بود شده برپا دولتی ترور عادی قربانیان اغلب و کارگری فعالن و

انجام مخدر مواد با نبرد بهانه به که شده بدل شیمیایی جنگ به شهرها حاشیه در کلمبیا در شکنجه و

است. شده شهرها حاشیه های بیغوله به گسترده مهاجرت و کشاورزان فلکت به منجر و شود می

اغلب که نظامی، شبه نیروهای توسط نفر هزار ۱۴۰ از بیش که زند می تخمین کلمبیا کل داستان دفتر

اند. شده کشته هستند، آمریکا مالی حمایت مورد ارتش با نزدیک همکاری در

به که العبوری صعب جاده در ۲۰۱۰ سال شود. در می یافت کلمبیا جای همه در کشتارها این آثار

که کردیم عبور کوچکی معبر از من و همراهانم شد، می منتهی کلمبیا جنوب در ای دورافتاده دهکده

نصب محلی اتوبوس یک به نظامیان شبه حمله قربانیان گورهای بر کوچکی های صلیب آن سوی دو

از که بازماندگان، با وقت اندکی صرف اما است، دهشتناک کافی قدر به کشتارها بود. گزارش

را تصویر این ام، داشته را شان مصاحبت افتخار تاکنون که هستند مردمانی دلسوزترین و ترین مهربان

کند. می تر دردناک البته و تر، زنده

Page 9: نگاهی دیگر به مسئولیت روشنفکران

ما و دارند عمده نقش ها آن در آمریکاییان که وحشتناکی جنایات از است مختصری شمه فقط این

تبهکاری جلو دلیرانه که کسانی ستایش بگیریم. اما را جلویشان زیادی حد تا توانستیم می کم دست

ارزش-محور فکر روشن یک اولویت اما است مطبوعی امر است: این دلپذیرتر ایستند می ما دشمنان

نیست. این گیرد می جدی را خود موضع که

اا متخاصم، دول ساکنان برخلف ما، قدرت قلمروهای درون قربانیان به و شوند نمی واقع مغفول صرف

تکان نمونه گیرند. یک می قرار اهانت مورد بدطینتی با بلکه شوند نمی سپرده فراموشی به سرعت

افتاد اتفاق السالوادور در لتین آمریکای روشنفکران قتل از بعد هفته چند حقیقت این از دهنده

داشت. سخنرانی کنگره مشترک نشست در و کرد می بازدید واشنگتن از هاول واسلو که هنگامی

«مسئولیت که چرا ستود را واشنگتن آزادی» در «مدافعان خود، مشعوف مخاطبان مقابل در هاول

کشتار قبال در شان مسئولیت البته و شناسند، می بودن» را زمین روی ملت قدرتمندترین از ناشی

بالیدند. خود به هاول تحسین این از لیبرال روشنفکران را. طبقه اش السالوادوری همتایان سبعانه

عصر یک در «ما که شده یادآور ما به هاول که کرد خاطرنشان تایمز نیویورک در لوئیس آنتونی

انسانیت» هاول و شیوایی آلیسم، «ایده لیبرال برجسته های چهره کنیم». دیگر می زندگی رمانتیک

«مشحون هم کنگره و کند می فردی» موعظه مسئولیت دشوار «دکترین به را ما او که چرا ستودند را

که است روشنفکرانی فاقد آمریکا چرا که که پرسید خود از و شد او اصالت و نبوغ احترام» به حس از

فشار مان مخیله به زیاد نیست شخصی» بنشانند. لزم علئق از برتر را «اخلقیات هاول سان به

میان از مقتول ترین برجسته الکوریا، ایگناسیو پدر اگر بود می چه آنها واکنش که کنیم تصور تا آوریم

نظامی نیروهای آنکه از پس آورد می زبان بر روسیه دومای در را کلماتی چنین ژزوئیت، روشنفکران

همراهانش از دیگر دوجین نیم و هاول واسلو شوروی، اتحاد توسط شده تسلیح و دیده آموزش نخبه

نماید. می تصور غیرقابل البته که جنایتی بودند، کشته را

که نیست عجیب ببینیم، افتد می اتفاق مان چشم جلوی که را آنچه توانیم می ندرت به ما چون

مه ماه در اوباما آموزنده: پرزیدنت نمونه نمایند. یک می نادیدنی چنین تر دوردست قدری رخدادهای

متهم لدن، بن اسامه شده ریزی برنامه قتل تا کرد اعزام پاکستان به را تکاور نه و هفتاد ۲۰۱۱ سال

بود دفاع بی و غیرمسلح عملیات هدف چه رسانند. اگر انجام به را سپتامبر یازده تروریستی جنایت اول

دریا به کالبدشکافی بدون را جسدش و رساندند قتل به را او کرد دستگیر را او شد می سادگی به و

جنایتکاران ضروری» بود. برخلف و «عادلنه که خواندیم لیبرال نشریات در که عملی – انداختند

خود با که خارجی حقوقی مراجع چشم از این و – نشد برگزار لدن بن برای دادگاهی هیچ نازی،

دانشگاه استاد اسکری الن که نماند. چنان دور به بودند آن اجرایی رویه ناقد اما موافق عملیات

رد به است مسبوق الملل بین قانون در محاکمه بدون آدمکشی منع شود، می یادآور ما به هاروارد

المللی» و بین قانونی «بی را عملی چنین ۱۸۶۳ سال در که لینکلن آبراهام توسط رویه این قاطع

عقوبت ترین «سخت مستوجب و نگرند می آن «وحشت» به متمدن» با «ملل که «سرکشی» خواند

ایم. کرده طی را درازی راه زمان آن از ها» است. ما

Page 10: نگاهی دیگر به مسئولیت روشنفکران

ریسک با مواجهه برای واشنگتن اراده به توان می جمله از است، بسیار سخن لدن بن عملیات درباره

این به دیگر جای در که کرد، اشاره ها جهادیست دست به ای هسته مواد افتادن حتی و بزرگ های جنگ

جرونیمو. کنیم: عملیات بسنده عملیات این نامگذاری نکته به اینجا بگذارید ام. اما پرداخته موضوعات

های گروه اعتراض هم متحده ایالت در و شد مردم گسترده خشم باعث مکزیک در نامگذاری این

اا اما برانگیخت، را بومی رهبر همچون را لدن بن اوباما که نکرد توجه نکته این به کسی ظاهر

کرد. رهبری متجاوزان برابر در را مردمش مقاومت شجاعانه که انگارد می آپاچی های سرخپوست

بر جنایاتمان قربانیان یاد به که است هایی نام مورد در ما گیری سهل یادآور ها نام سرسری انتخاب

روی وافه لوفت که دیدیدم می ین. اگر چی هاوک، بلک گذاریم: آپاچی، می خود آدمکشی تسلیحات

بود؟ می چه مان العمل عکس گذارد «کولی» می «جهود» و مثل هایی نام هایش جنگنده

قبل سال دو متأخر، نمونه یک عنوان گیرد. به می صورت صراحت شنیع» به «گناهان این انکار گاهی

آنچه بیکر راسل ،New York Review of Books چپ، لیبرال روشنفکران معتبر های ژورنال از یکی در

کریستوف وقتی دهد: اینکه می شرح آموخته مورگان قهرمان» ادموند «مورخ آثار روی کار از که را

و کشاورز مردم معدودی که دیدند را وسیع ای «قاره رسیدند آمریکا به متقدم کاوشگران و کلمب

تا گرمسیری های جنگل از که جهانی نامحدود و بکر عرصه در… کنند می زندگی آن در شکارچی

خطا میلیون ها ده محاسبه نبودند» این ساکن نفر میلیون یک از بیش شاید بود گسترده یخزده شمال

بود. این قاره سراسر در پیشرفته هایی تمدن وسیع» شامل «قاره آن که کند می فراموش و دارد

شد گفته آن در که کرد چاپ ای اصلحیه نشریه این بعد چندماه اما نداشت بر در واکنشی هیچ مقاله

دیگری نفر میلیون ها ده از ذکری البته – کردند می زندگی نفر میلیون ۱۸ بر بالغ شمالی آمریکای در که

قبل ها دهه حقایق نیامد. این میان به زیستند یخزده» می شمال تا گرمسیری های جنگل «از از که

اما – کردند اروپایی فاتحان که جنایاتی و پیشرفته های تمدن وجود حقیقت جمله از – بود شده شناخته

مورخLondon Review of Books در بعد سال نداشتند. یک هم گذرا اشاره ارزش حتی حقایق این

بر در واکنشی هیچ هم این که گفت بومیان» سخن با آمریکاییان «بدرفتاری از مازوور مارک برجسته

مان دشمنان که مشابهی جنایات توصیف برای «بدرفتاری» را واژه که پذیریم می ما نداشت. آیا

بریم؟ کار به شوند می مرتکب

سپتامبر یازده اهمیت

که باشد ای شایسته های انسان عنوان به آنان اخلقی مسئولیت روشنفکران، مسئولیت از منظور اگر

نه و – کنند استفاده صلح و بخشش عدالت، آزادی، های آرمان پیشبرد برای شان جایگاه و امتیاز از

ما که جنایاتی علیه کنشگری و گفتن سخن آن از تر مهم بلکه ما دشمنان تبهکاری بر ها آن نقد فقط

- درباره ببریم بین از را ها آن یا دهیم کاهش را سوءشان اثرات توانیم می و هستیم دخیل ها آن در خود

گفت؟ توان می چه سپتامبر یازده

است. درک قابل این و است یافته عام داد» اقبال تغییر را دنیا سپتامبر «یازده که انگاره این

اا روز آن رخدادهای ها آن از داشتند. یکی المللی، بین چه و محلی سطح در چه عمده، پیامدهایی مسلم

Page 11: نگاهی دیگر به مسئولیت روشنفکران

به ترور، علیه اول جنگ – داد جنگ اعلم ترور علیه دوباره ریگان از پس بوش، پرزیدنت که بود این

ال ما، محبوب لتینی آمریکای گر شکنجه و قاتل قول با چندان آن نتایج که چرا بود «ناپدید» شده عم

به حمله سپتامبر یازده دیگر خواند. پیامد نمی دهیم ارائه خودمان از داریم دوست ما که تصویری

ایران به حمله دائمی تهدید علوه به منطقه دیگر کشور چندین آن پی در و عراق سپس و افغانستان

جهات جمیع از ها تصمیم این های است»). هزینه میز روی ها گزینه «همه معروف عبارت (با بود

شود: آیا می مطرح نیست بار اولین برای که نهد می پیش را واضحی پرسش بودند. این عظیم

داشت؟ وجود هم آلترناتیوی

های موفقیت به متحده ایالت علیه جنگ در لدن بن که اند رسیده نتیجه این به تحلیلگران از زیادی عده

اا شد. «او نائل چشمگیری جهان ترک به متحده ایالت کردن وادار راه تنها که بود کرده اظهار مکرر

که کرد وارد پرهزینه اما کوچک های جنگ سری یک به را آمریکا که است این اقمارش شکست و اسلم

متحده نویسد: «ایالت می نگار روزنامه مارگولیس بینجامد.» اریک اش ورشکستگی به سرانجام

بودجه… افتاد لدن بن دام به عجله با اوباما باراک دوره در سپس و بوش دبلیو جورج زمان در نخست

تواند می کرد می فکر که باشد مردمی میراث ترین شوم شاید… بدهی به اعتیاد و نجومی نظامی

برای واتسون مؤسسه جنگ هزینه پروژه توسط شده تهیه گزارش دهد». یک شکست را متحده ایالت

زند. این می تخمین دلر تریلیون ۴ تا ۳.۲ را هزینه این براون دانشگاه در عمومی و المللی بین امور

است. لدن بن برای چشمگیری دستاورد

سیا ارشد تحلیلگر شوور، بود. مایکل آشکار ابتدا از لدن بن دام به درافتادن برای واشنگتن وافر شوق

چرا که بود گفته صراحت با لدن نویسد: «بن می بود لدن بن تعقیب مسئول ۱۹۹۹ تا ۱۹۹۶ سال از که

در غرب و آمریکا «سیاست که بود آن دنبال به القاعده رهبر شوور نظر بجنگد» به ما با خواهد می

دهد». تغییر بنیادی طور به را اسلم جهان قبال

آمریکا های سیاست و شد. «نیروها موفق زیادی حد تا لدن بن دهد می شرح شوور که چنان

انجامش برای ۱۹۹۰ دهه ابتدای از لدن بن که کاری کنند، می تکمیل را اسلم جهان رادیکالیزاسیون

متحده ایالت که گرفت نتیجه توان می منصفانه نتیجه داشت. در نسبی موفقیت آن در و کوشید می

بن مرگ از پس حتی اتحاد این که گفت توان آید». می می حساب به لدن بن استراتژیک متحد تنها

است. برقرار هم لدن

و متفرق را جهادی جنبش شد می سپتامبر یازده حملت از پس که کنیم باور تا هست خوبی دلیل

«جنایت این شد می علوه بودند. به شدید انتقاد مورد جنبش درون حملت این که چرا کرد مضمحل

شوند. محاکمه متهمانش و گیرد قرار المللی بین تعقیب مورد جنایت یک عنوان بشریت» به علیه

اعراب از محلی واشنگتن در گیرندگان تصمیم اما شد پیشنهاد رویه این حملت این از بعد بلفاصله

اا ال دهند تحویل محاکمه برای را القاعده رهبر حاضرند گفتند که طالبان پیشنهاد نیافت. ظاهر اص

بود. جدی چقدر پیشنهاد این که دانیم نمی و – نشد اعتنایی

Page 12: نگاهی دیگر به مسئولیت روشنفکران

با سپتامبر یازده دهشتبار جنایت گفت می که کردم نقل را فیسک رابرت گیری نتیجه من زمان آن در

شنیع توانست می حتی جنایات بود. این دقیقی قضاوت این و – گرفت تمام» انجام شرارت و «سبعیت

شد کشیده زیر به پنسیلوانیا در شجاع مسافران توسط که ۹۳ شماره پرواز که کنید باشد. فرض تر

که داشتند برنامه جنایت عامل که کنید بکشد. فرض را پرزیدنت و کند اصابت سفید کاخ به توانست می

و بشوند نفر هزار ها ده شکنجه و نفر هزاران قتل باعث و آورند کار سر بر را نظامی دیکتاتوری یک که

برای المللی بین مرکز یک جنایتکاران حمایت با جدید دیکتاتوری که کنید کردند. فرض می هم چنین

سبد سر گل عنوان به و کرد می برپا جهان نقاط دیگر در شکنجه و ترور مشابه مراکز ایجاد به کمک

اا تا کرد می گسیل قندهار» را های «بچه به موسوم اقتصاددان گروه یک بدترین به را ما اقتصاد فور

اا چیزی کند. چنین دچار تاریخی های بحران بود. می سپتامبر یازده از بدتر بسیار مسلم

است چیزی منظورم است. البته افتاده اتفاق چیزی نیست. چنین فکری آزمایش یک این که بدانیم باید

ایالت که زمانی ،۱۹۷۳ سپتامبر شود: یازده می اول» خوانده سپتامبر «یازده لتین آمریکای در که

و کند سرنگون نظامی کودتای با را شیلی در آلنده سالواداور دموکراتیک دولت که شد موفق متحده

شیکاگو» - های «بچه به سپس دیکتاتور برساند. این قدرت به را پینوشه آگوستو ژنرال سفاک رژیم

کنند. حاصل نوسازی را شیلی اقتصاد تا داد شیکاگو- ماموریت دانشگاه در دیده تعلیم دانان اقتصاد

معادل به تا کنید ضرب پنج و بیست در را نیویورک مقتولن تعداد و آدمربایی و شکنجه و اقتصاد تخریب

خانمانسوزتر چقدر اول سپتامبر یازده که بینید می سپس و برسید شیلی سپتامبر یازده کشتار سرانه

بود.

مشوق است ممکن که بود «ویروس»هایی کشتن نیکسون، دولت بیان به آلنده، براندازی از هدف

برای تلش یعنی ما به زدن - ضربه هستند» شوند ما به زدن ضربه دنبال که هایی «خارجی دیگر

واشنگتن که هایی روش به مستقل توسعه سیاست پیگیری کلی طور به و خودشان منابع بر حاکمیت

اگر آن مطابق که بود نیکسون ملی امنیت شورای بندی جمع ماحصل براندازی پسندند. این نمی

کند». به برقرار نظم جهان نقاط دیگر در تواند «نمی کند کنترل را لین آمریکای نتواند متحده ایالت

شود». می دار خدشه متحده ایالت «اعتبار صورت این در کیسینجر هنری قول

خاطر اطمینان رئیسش به کیسینجر بعد روز نداد. چند تغییر را دنیا دومی خلف بر اول، سپتامبر یازده

متعارف های تاریخ در آنچه به نگاهی با نیفتاده». و اتفاق باشد داشته مهمی پیامد که «چیزی که داد

است ممکن شیلی در بازماندگان گرچه است، درست کیسینجر تعبیر که گفت توان می خوانیم می

ببینند. دیگری طور را قضیه

و کرد نابود را شیلی دموکراسی که نبودند نظامی کودتای به محدود اندک پیامدهای با رخدادهای این

از پرده یک فقط اول سپتامبر یازده گفتیم، پیشتر که شد. چنان کودتا از پس ترسناک ماجراهای باعث

«امنیت به را لتین آمریکای های ارتش دکترین کندی که شد شروع زمانی و ۱۹۶۲ سال در بود درامی

Page 13: نگاهی دیگر به مسئولیت روشنفکران

آمریکایی} اهمیت رسمی های روایت {در نیز تغییر این بار مصیبت داد. پیامدهای داخلی» تغییر

نویسند «مسئول» می روشنفکران را تاریخ وقتی جا همه که است آشنایی الگوی این و دارند، اندکی

کنیم. می مشاهده

هایشان گزینه و روشنفکران

روشنفکران که است تاریخی جهانشمول اصل یک به قریب این روشنفکران، مقوله دو به برگردیم اگر

هایشان دولت جنایات برابر در و هستند هایشان حکومت رسمی اهداف حامی که آنهایی سازشکار،

که حالی در نشینند می صدر بر و بینند می قدر خود جوامع در کنند، می توجیه را ها آن یا کنند می اغماض

مدارک ترین کهن تا توان می را الگو شوند. این می تنبیه مختلف طرق به محور ارزش روشنفکران

شبیه درست خوراندند، شوکران بود آتنی جوانان کردن فاسد به متهم که مردی کرد. به دنبال تاریخی

روشنفکران جامعه». و کل آن تبع به و افراد، ذهن کردن «فاسد به بودند متهم که ها دریفوسی

یهودی متون جوانان». در عقیدتی «تربیت در مداخله به بودند متهم ۱۹۶۰ دهه ارزش-محور

انگلیسی ترجمه در و هستند معترض روشنفکران امروزی معادل که شود می یافت هایی شخصیت

جنایات کردن محکوم شان، انتقادی ژئوپولیتیک های تحلیل با ها شوند. آن می «پیامبران» خوانده

شوند. می حاکمان تلخکامی و خشم باعث ستمدیدگان، و فقرا ملحظه و عدالت پیجویی قدرتمندان،

الیجاه و است، متنفر اسرائیل از که کرد سرزنش را پیامبر الیجاه شاهان، شریرترین اهاب، شاه

تنبیه سختی به است. پیامبران امروزی بیان «ضدآمریکایی» در خود» یا از متنفر «یهودی اولین معادل

اند. الگو بوده دروغین پیامبران که شدند متهم بعدها که دادگاه، در زنندگان لف برخلف شدند، می

شد. می تعجب مایه بود می دیگری طور است. اگر تشخیص قابل

ساده: حقیقت یک جز به گفت توان نمی زیادی چیز من نظر به روشنفکران، مسئولیت درباره

بر در را مسئولیت فرصت و شود می فرصت باعث امتیاز هستند؛ امتیازاتی صاحب عمدتا روشنفکران

دارد. هایی گزینه فرد دارد. پس

Page 14: نگاهی دیگر به مسئولیت روشنفکران