शिक्षा ऐन २०२८ (आठौं संशोधनसमेत)

शि�क्षा ऐन, २०२८लालमोहर र प्रका�न मिमति� २०२८।५।२४

सं�ोधन गन� ऐन मिमति�१. शि�क्षा (पहिलो सं�ोधन) ऐन, २०३३ २०३३।७।४ २. शि�क्षा (दोस्रो सं�ोधन) ऐन, २०३६ २०३६।८।५ ३. शि�क्षा (तेस्रो सं�ोधन) ऐन, २०३७ २०३७।५।२६ ४. केी नेपाल ऐन सं�ोधन ऐन, २०४१ २०४१।७।२७ ५. न्याय प्र�ासन सुधार (चौथो सं�ोधन) ऐन, २०४३ २०४३।७।२४ ६. शि�क्षा (चौथो सं�ोधन) ऐन, २०४५ २०४५।७।१० ७. शि�क्षा (पाँचौं सं�ोधन) ऐन, २०४९ २०४९।७।१३ ८. शि�क्षा (छैठौ सं�ोधन) ऐन, २०५५ २०५५।१०।१ ९. शि�क्षा (सातौं सं�ोधन) ऐन, २०५८ २०५८।१०।२५ १० शि�क्षा तथा खेलकुद सम्बन्धी केी नेपाल ऐन सं�ोधन गन3 ऐन, २०६३ २०६३।९।१४११. शि�क्षा (आठौं सं�ोधन) ऐन, २०७३ २०७३।३।१५

२०२८ सालको ऐन नं. ८.......1

राष्ट्रि67य शि�क्षा पदध्हितको योजना अनुरुप हि<द्यालयरुमा दिदइने शि�क्षाको व्य<स्था गनC बनेको ऐन 2प्रस्ता<ना : राष्ट्रि67य हि<कासको लाहिग आ<श्यक जन�शिF तयार गनC संघीय लोकतान्त्रिन्Iक गणतन्Iात्मक व्य<स्था अनुकूल स<Cसाधारण जनताको सदाचार, शि�6टाचार र नैहितकता कायम राख्न मुलुकभिPI स्थापना हुने तथा स्थापना Pई सञ्चालन Pइरेका हि<द्यालयको व्य<स्थापनमा सुधार गदT गुणस्तरयुF शि�क्षाको हि<कास गनC <ाञ्छनीय Pएकाले”श्री ५ माराजाधिधराज मेन्द्र <ीर हि<क्रम �ादे<बाट राष्ट्रि67य पञ्चायतको सल्ला र सम्महितले यो ऐन बनाइबक्सेको छ । १. संशिक्षप्� नाम , ति�स्�ार र प्रारम्भः (१) यस ऐनको नाम “शि�क्षा ऐन, २०२८” रेको छ ।

(२) यो ऐन नेपाल ...3 Pर लागू हुनेछ । (३) यो ऐन नेपाल सरकारले नेपाल राजपIमा सूचना प्रकाशि�त गरी तोकेको क्षेIमा तोकेको

धिमहितदेष्ट्रिख प्रारम्भ हुनेछ ।4

1 गणतन्I सुदृढीकरण तथा केी कानुन सं�ोधन गन3 ऐन २०६६ द्वारा ऐनको प्र�स्तिस्त भिdहिकएको ।2 आठौं सं�ोधनद्वारा परिर<तCन3 गणतन्I सुदृढीकरण तथा केी कानुन सं�ोधन गन3 ऐन २०६६ द्वारा भिdहिकएको ।4 यो ऐन श्री ५ को सरकारले देायका धिमहितदेष्ट्रिख देायका जिजल्लामा लागू गरेको छः– धिमहित लागू Pएका जिजल्ला :२०२८।७।१५ शिचत<न, कास्की, २०२९।६।१५ दाङ, बांके, बाग्लुङ, रुपन्देी, धनुषा, काभे्र, सप्तरी, धनकुटा, मोरङ, dापा, जुम्ला, कैलाली, कञ्चनपुर । २०३०।७।१ इलाम, पाँचथर, ताप्लेजुङ, तेह्रथुम, संखु<ासPा, सुनसरी, शिसन्धुपाल्चोक, काठमाडौं, PFपुर, लशिलतपुर, गोखाC, मनाङ,

लमजुङ, तनहंु, स्याङजा, सुख3त । २०३१।६।२१ सोलुखुम्बु, ओखलढंुगा, खोटाङ, Pोजपुर, उदयपुर, शिसराा, दोलखा, रामेछाप, शिसन्धुली, सलाCी, मोत्तरी, नु<ाकोट,

मुस्ताङ, म्याग्दी, प<Cत, गुल्मी, अधाCखांची, पाल्पा, न<लपरासी, कहिपल<स्तु ।

Edited by Ambika Prasad Regmi

२. परिरभाषा परिरभाषाः हि<षय <ा प्रसंगले अकu अथC नलागेमा यस ऐनमा,– 5(क) “पू<Cप्राथधिमक हि<द्यालय” Pन्नाले चार <षC उमेर पूरा गरेका बालबाशिलकालाई एक <षCको 6प्रारस्तिम्भक बाल

शि�क्षा दिदने हि<द्यालय सम्dनु पछC । 7(ख) “प्राथधिमक शि�क्षा” Pन्नाले कक्षा एकदेष्ट्रिख कक्षा पाँचसम्म दिदइने शि�क्षा सम्dनु पछC । 8(ख१) “आधारPूत शि�क्षा” Pन्नाले प्रारस्तिम्भक बाल शि�क्षादेष्ट्रिख कक्षा आठसम्म दिदइने शि�क्षा सम्dनुपछC ।9(ग) ............ 10 (घ) “माध्यधिमक शि�क्षा” Pन्नाले कक्षा नौ देष्ट्रिख कक्षा बाह्रसम्म दिदइने शि�क्षा सम्dनु पछC ।11 (घ१) “हि<�ेष शि�क्षा” Pन्नाल े दृष्ट्रि6टहि<ीन, बहिरा, अदिटज्म, बौदध्िधक अपाङ्गता, सुस्त श्र<ण <ा अहित

अ�F �ारीरिरक अपाङ्गता Pएका बालबाशिलकालाई छुट्ट ै समूमा राखी हि<�ेष प्रकार र हिनश्चिश्चत माध्यमबाट दिदइने शि�क्षा सम्dनु पछC ।

12(घ१क) “समा<े�ी शि�क्षा” Pन्नाले देायको शि�क्षा सम्dनु पछC :– (१) दृष्ट्रि6टहि<ीन, न्यून दृष्ट्रि6टयुF, बहिरा, सुस्त श्र<ण, अदिटज्म, बौदध्िधक, �ारीरिरक <ा अन्य

अपाङ्गता Pएका बालबाशिलकालाई हिनयधिमत �ैभिक्षक पदध्हितको अधीनमा री दिदइने शि�क्षा, (२) सामाजिजक, आर्थिथzक <ा Pौगोशिलक कारणल े पछाहिड पारिरएका व्यशिFलाई हि<Pेदरहित

<ाता<रणमा दिदइने शि�क्षा ।”13(घ२) “सामुदाधियक हि<द्यालय” Pन्नाल े नेपाल सरकारबाट हिनयधिमत रुपमा अनुदान पाउन े गरी अनुमहित <ा

स्<ीकृहित प्राप्त हि<द्यालय सम्dनु पछC । 14(घ३) “संस्थागत हि<द्यालय” Pन्नाल े नेपाल सरकारबाट हिनयधिमत रुपमा अनुदान नपाउन े गरी अनुमहित <ा

स्<ीकृहित प्राप्त हि<द्यालय सम्dनु पछC । 15(घ४) “आधारPूत हि<द्यालय” Pन्नाले खण्ड (ख१) बमोजिजम शि�क्षा दिदइने हि<द्यालय सम्dनु पछC ।”16(घ५) “हि<द्यालय शि�क्षा” Pन्नाले आधारPूत र माध्यधिमक शि�क्षा सम्dनु पछC ।17(घ६) “बोडC” Pन्नाले दफा ४क. बमोजिजम गदिठत राष्ट्रि67य परीक्षा बोडC सम्dनु पछC ।

२०३२।६।२० दाचुCला, बैतडी, डडेलधुरा, बdाङ, बाजुरा, अछाम,बारा, पस~, रौतट, मक<ानपुर, रसु<ा, धादिदङ, डोल्पा, प्युठान, सल्यान, रुकुम, रोल्पा, हितहि�कोट, मुगु, हुम्ला, बर्दिदzया, दैलेख, जाजरकोट, डोटी।

5 सातौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।6 आठौं सं�ोधनद्वारा �ब्द रूपान्तरिरत ।7 चौथो सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।8 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।9 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।10 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।11 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।12 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।13 सातौं सं�ोधनद्वारा थप ।14 सातौं सं�ोधनद्वारा थप ।15 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत16 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।17 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।


18(घ७) “परिरषद ्” Pन्नाले दफा ७क. बमोजिजम गदिठत राष्ट्रि67य शि�क्षा परिरषद ्सम्dनुपछC ।” 19(ङ) “हि<द्यालय” Pन्नाले सामुदाधियक हि<द्यालय <ा संस्थागत हि<द्यालय सम्dनु पछC ।20(ङ१) “प्राथधिमक हि<द्यालय” Pन्नाले खण्ड (ख) बमोजिजमको शि�क्षा दिदइने हि<द्यालय सम्dनु पछC । 21(ङ२) .........22(ङ३) “माध्यधिमक हि<द्यालय” Pन्नाले खण्ड (ख१) र (घ) <ा खण्ड (घ) बमोजिजमको शि�क्षा दिदइने हि<द्यालय

सम्dनु पछC ।”23(ङ४).........(च) “शि�क्षक” Pन्नाले हि<द्यालयको अध्यापक सम्dनु पछC र सो �ब्दले प्राधानाध्यापक समेतलाई जनाउँछ । 24(च१) “आयोग” Pन्नाले दफा ११ख. बमोजिजम गठन Pएको 25......... शि�क्षक से<ा आयोग सम्dनु पछC । 26(च२) “सशिच<ालय” Pन्नाले आयोगको सशिच<ालय सम्dनु पछC । 27(च३) “अध्यक्ष” Pन्नाले आयोगको अध्यक्ष सम्dनु पछC । 28(च४) “सदस्य” Pन्नाले आयोगको सदस्य सम्dनुपछC र सो �ब्दले आयोगको अध्यक्ष समेतलाई जनाउँछ । 29(च५) “अभिPPा<क” Pन्नाले हि<द्यालयमा अध्ययनरत हि<द्याथ�को अभिPPा<क Pनी हि<द्यालयको अभिPलेखमा

जहिनएको व्यशिF सम्dनु पछC र सो �ब्दले दफा १२ को प्रयोजनको लाहिग हि<द्याथ�को बाबु, आमा, बाजे <ा बज्यै र त्यस्ता अभिPPा<क नPएका हि<द्याथ�को कमा त्यस्तो हि<द्याथ�लाई संरक्षकत्< प्रदान गन3 व्यशिFलाई समेत जनाउँछ ।

30(च६) “कमCचारी” Pन्नाले सामुदाधियक हि<द्यालयमा कायCरत शि�क्षक बाेकका अन्य कमCचारी सम्dनु पछC । (छ) “माध्यधिमक शि�क्षा उत्तीणC परीक्षा” (स्कूल शिलभिPङ सर्दिटzहिफकेट एक्जाधिमन�ेन) Pन्नाले माध्यधिमक शि�क्षाको

अन्त्यमा हुने परीक्षा सम्dनु पछC । 31(छ१) “आधारPूत शि�क्षा उत्तीणC परीक्षा” Pन्नाले आधारPूत तको अन्त्यमा हुने परीक्षा सम्dनु पछC । (ज) “तोहिकएको” <ा “तोहिकए बमोजिजम” Pन्नाल े यस ऐन अन्तगCत बनेका हिनयममा तोहिकएको <ा तोहिकए

बमोजिजम सम्dनु पछC ।

18 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।19 सातौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।20 पाँचौं सं�ोधनद्वारा थप ।21 आठौं सं�ोधनद्वारा खारेज ।22 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।23 आठौं सं�ोधनद्वारा खारेज ।24 छैठौं सं�ोधनद्वारा थप ।25 सातौं सं�ोधनद्वारा भिdहिकएको ।26 छैठौं सं�ोधनद्वारा थप ।27 छैठौं सं�ोधनद्वारा थप ।28 छैठौं सं�ोधनद्वारा थप ।29 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।30 शि�क्षा तथा खेलकुद सम्बन्धी केी नेपाल ऐन सं�ोधन गन3 ऐन, २०६३ द्वारा थप ।31 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।


32(d) “अनुमहित” Pन्नाले नेपाल सरकारले स्थायी स्<ीकृहित र सायता प्रदान गरिरनसकेको कुनै तोहिकएको ठाउँ <ा के्षIमा हि<द्यालय खोल्न <ा कक्षा थप गनC दिदएको अस्थायी स्<ीकृहितलाई जनाउँछ ।

33(ञ) “स्<ीकृहित” Pन्नाल े तोहिकएबमोजिजमको �तC पूरा गरेको हि<द्यालयलाई नेपाल सरकारल े दिदएको स्थायी स्<ीकृहितलाई जनाउँछ ।

34(ट) “आ<ासीय हि<द्यालय” Pन्नाले नेपाल सरकारबाट आ<ासीय हि<द्यालयको रुपमा स्<ीकृहित प्रदान गरिरएको हि<द्यालयलाई जनाउँछ ।

35(ठ) “�ैभिक्षक गुठी” Pन्नाले हि<द्यालय सञ्चालन गनCको लाहिग कुनै व्यशिFले नाफा नशिलने उददे्श्यले स्थापना गरेको सा<Cजहिनक <ा हिनजी गुठी सम्dनु पछC ।

36(ठ१) “मन्Iालय” Pन्नाले शि�क्षा मन्Iालय सम्dनु पछC ।37(ठ२) “स्थायी आ<ासीय अनुमहित” Pन्नाल े हि<दे�ी मुलुकल े कुन ै �तC तोकी <ा सो मुलुकमा स्थायी रुपले

बसोबास गनC पाउन े गरी नेपाली नागरिरकलाई उपलब्ध गराएको डाइPर्थिसzटी इधिमग्रेन्ट भिPसा (हिड.Pी), पमाCनेन्ट रेजिजडेन्ट भिPसा (हिप.आर.) <ा हिग्रन काडC सम्dनुपछC र सो �ब्दले नेपाली नागरिरकलाई हि<दे�मा स्थायी रुपमा बसोबास गनC दिदइएको जुनसुकै नामको स्थायी आ<ासीय अनुमहितलाई समेत जनाउँछ ।

३. ति�द्यालय खोल्न अनुमति� लिलनुपन� : 38 (१) कुनै नेपाली नागरिरकले �ैभिक्षक गुठी अन्तगCत हि<द्यालय खोल्न चाेमा तोहिकएको हि<<रण खुलाई आधारPूत हि<द्यालयको लाहिग सम्बन्धिन्धत गाउँ शि�क्षा सधिमहित <ा नगर शि�क्षा सधिमहित र माध्यधिमक हि<द्यालयको लाहिग सम्बन्धिन्धत जिजल्ला शि�क्षा सधिमहितको शिसफारिरससहित तोहिकएको अधिधकारी समक्ष अनुमहितको लाहिग हिन<ेदन दिदनुपन3छ ।

(२) उपदफा (१) बमोजिजम हिन<ेदन परेमा 39मन्Iालय <ा तोहिकएको अधिधकारील े सो हिन<ेदन उपर आ<श्यक जाँचबुd गन3छ र जाँचबुd गदाC हि<द्यालय खोल्न अनुमहित दिदन मनाशिसब देष्ट्रिखएमा तोहिकएको �तC बन्देज पालना गन3 गरी अनुमहित दिदनेछ ।

(३) उपदफा (२) बमोजिजम अनुमहित शिलई खोशिलएको हि<द्यालयले तोहिकएको �तC बन्देज पालन गरेको देष्ट्रिखएमा 40मन्Iालय <ा तोहिकएको अधिधकारीले स्<ीकृहित प्रदान गन3छ ।

41(४) यो दफा प्रारम्भ हुँदाका बखत कम्पनीको रुपमा सञ्चालनमा रेका हि<द्यालयले चाेमा कम्पनी खारेज गरी �ैभिक्षक गुठी अन्तगCत हि<द्यालय सञ्चालन गनC तोहिकएको अधिधकारी समक्ष हिन<ेदन दिदन सक्नेछ ।

(५) उपदफा (४) बमोजिजम हिन<ेदन परेमा तोहिकएको अधिधकारीले सो हिन<ेदन उपर आ<श्यक जाँचबुd गन3छ र जाँचबुd गदाC हिन<ेदन दिदने हि<द्यालयको माग मनाशिसब देष्ट्रिखएमा माग बमोजिजम हि<द्यालय सञ्चालन गनC स्<ीकृहित दिदनेछ ।

32 दोस्रो सं�ोधनद्वारा थप ।33 दोस्रो सं�ोधनद्वारा थप ।34 दोस्रो सं�ोधनद्वारा थप ।35 सातौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।36 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।37 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।38 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।39 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।40 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।41 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।


(६) उपदफा (२), (३) <ा (५) मा जुनसुकै कुरा लेष्ट्रिखएको Pए तापहिन देायका हि<द्यालयलाई 42�ैभिक्षक गुठीको रुपमा सञ्चालन गनC पाउने गरी अनुमहित <ा स्<ीकृहित दिदइने छैनः–

(क) सरकारी <ा सा<Cजहिनक P<नमा सञ्चालन Pएको हि<द्यालय, (ख) सरकारी <ा सा<Cजहिनक जग्गामा P<न बनाइ सञ्चालन Pएको हि<द्यालय, (ग) कुनै व्यशिF <ा संस्थाले हि<द्यालयको नाममा P<न <ा जग्गा दान दातव्य दिदएकोमा सो P<नमा <ा

त्यस्तो जग्गामा P<न बनाई सञ्चालन Pएको हि<द्यालय । (७) उपदफा (२), (३) र (५) मा जुनसुकै कुरा लेष्ट्रिखएको Pए तापहिन आफ्नै स्रोतबाट पू<Cप्राथधिमक

हि<द्यालय खोल्ने अनुमहित <ा स्<ीकृहित सम्बन्धिन्धत 43गाउँपाशिलका <ा नगरपाशिलकाले दिदनेछ । 44(७क) ..........45(७ख) ..........46(७ग) यस ऐन <ा अन्य प्रचशिलत कानूनमा जुनसुकै कुरा लेष्ट्रिखएको Pए तापहिन �ैभिक्षक गुठी अन्तगCत

हि<द्यालय सञ्चालन गदाC देायका कुरामा देाय बमोजिजम गनुC पन3छ :– (क) �ैभिक्षक गुठी सञ्चालन गन3 गुठी सञ्चालक (76टी) सङ्गदिठत संस्थाको रूपमा हुनुपन3, (ख) �ैभिक्षक गुठी सञ्चालन गदाC सञ्चालक बोडC (76टी) मा सा<C जहिनक गुठी Pए कम्तीमा पाँचजना

र हिनजी गुठी Pए कम्तीमा तीनजना सदस्य हुनुपन3, (ग) �ैभिक्षक गुठीको आय व्ययको लेखा तोहिकए बमोजिजम खडा गरी मान्यताप्राप्त लेखा परीक्षकबाट

लेखापरीक्षण गराउनु पन3, (घ) �ैभिक्षक गुठीको तत्काल कायम रेका गुठीका सञ्चालक (76टी) ले आफ्नो जी<नकालमै <ा

�ेषपशिछ गुठीयारको रुपमा काम गन3 आफ्नो उत्तराधिधकारी तोक्न सक्ने । तर सा<Cजहिनक �ैभिक्षक गुठीको कमा त्यस्तो उत्तराधिधकारी तोक्दा 47मन्Iालय को

स्<ीकृहित शिलनु पन3छ । 48(७घ) कुन ै सामाजिजक, परोपकारी <ा कल्याणकारी संस्थाल े मुनाफा नशिलन े उददे्श्य राखी हि<द्यालय

सञ्चालन गनC चाेमा तोहिकएको अधिधकारीबाट स्<ीकृहित शिलई सा<Cजहिनक �ैभिक्षक गुठी अन्तगCत हि<द्यालय सञ्चालन गनC सक्नेछ ।

49(७ङ) उपदफा (७घ) बमोजिजम सञ्चाशिलत हि<द्यालयले अध्यापन गराउनुपन3 हि<षय, पालन गनुCपन3 �तC तथा अन्य व्य<स्था तोहिकए बमोजिजम हुनेछन् ।

(८) उपदफा (१), (२) र (३) मा जुनसुकै कुरा लेष्ट्रिखएको Pए तापहिन कुन ै हि<दे�ी शि�क्षण संस्थासँग सम्बन्धन गन3 गरी कसैलाई पहिन हि<द्यालय खोल्न अनुमहित <ा स्<ीकृहित दिदइने छैन ।

42 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।43 आठौं सं�ोधनद्वारा �ब्द रूपान्तरिरत ।44 आठौं सं�ोधनद्वारा भिdहिकएको ।45 आठौं सं�ोधनद्वारा भिdहिकएको ।46 शि�क्षा तथा खेलकुद सम्बन्धी केी नेपाल ऐन सं�ोधन गन3 ऐन, २०६३ द्वारा थप ।47 आठौं सं�ोधनद्वारा �ब्द रूपान्तरिरत ।48 शि�क्षा तथा खेलकुद सम्बन्धी केी नेपाल ऐन सं�ोधन गन3 ऐन, २०६३ द्वारा थप ।49 शि�क्षा तथा खेलकुद सम्बन्धी केी नेपाल ऐन सं�ोधन गन3 ऐन, २०६३ द्वारा थप ।


तर हि<दे�ी शि�क्षण संस्थासँग सम्बन्धन गरी हि<द्यालय खोल्ने सम्बन्धमा 50मन्Iालय सँग सम्dौता Pएमा <ा त्यसरी हि<द्यालय खोल्न कूटनैहितक हिनयोगबाट शिसफारिरस Pएमा 51मन्Iालयले �तC तोकी हि<द्यालय खोल्न अनुमहित <ा स्<ीकृहित दिदन सक्नेछ । त्यसरी हि<द्यालय खोल्नको लाहिग 52मन्Iालय समक्ष शिसधै हिन<ेदन दिदन सहिकनेछ ।

(९) उपदफा (८) बमोजिजम अनुमहित <ा स्<ीकृहित प्राप्त हि<द्यालयले �तC बमोजिजम हि<द्यालय सञ्चालन नगरेमा 53मन्Iालयले जुनसुकै बखत त्यस्तो हि<द्यालय बन्द गनC सक्नेछ ।

(१०) उपदफा (८) बमोजिजम अनुमहित <ा स्<ीकृहित प्राप्त हि<द्यालयको सम्बन्धमा यस ऐन बमोजिजमको अन्य व्य<स्था लागू हुने छैन ।

४. ति�द्यालयको सञ्चालन : हि<द्यालयको सञ्चालन तोहिकए बमोजिजम हुनेछ ।54४क. बोर्ड3को गठन : (१) माध्यधिमक शि�क्षा परीक्षाको सञ्चालन, समन्<य र व्य<स्थापन गनC एक राष्ट्रि67य परीक्षा बोडC

रनेछ ।(२) बोडCको गठन देाय बमोजिजम हुनेछः–

(क) मान्यताप्राप्त हि<श्<हि<द्यालयबाट कम्तीमा स्नातकोत्तर उपाधिध ाशिसल गरेको र शि�क्षा तथा परीक्षा सम्बन्धी के्षIमा कम्तीमा बाह्र <षCको अनुP< प्राप्त व्यशिFरुमध्येबाट नेपाल सरकारले हिनयुF गरेको व्यशिF – अध्यक्ष

(ख) मन्Iालयको सशिच< – उपाध्यक्ष(ग) मन्Iालयको ससशिच< (हि<द्यालय शि�क्षा ेन3) – सदस्य(घ) माहिनद3�क, शि�क्षा हि<Pाग – सदस्य(ङ) कायCकारी हिनद3�क, पाठ्यक्रम हि<कास केन्द्र – सदस्य(च) सदस्य–सशिच<, प्राहि<धिधक शि�क्षा तथा व्या<साधियक ताशिलम परिरषद ्– सदस्य(छ) परीक्षा हिनयन्Iक, हिIPु<न हि<श्<हि<द्यालय – सदस्य(ज) प्राध्यापन, शि�क्षा प्र�ासन र परीक्षा क्षेIमा कम्तीमा द� <षCको अनुP< प्राप्त गरी हि<�ेषज्ञता

ाशिसल गरेका व्यशिFरुमध्येबाट बोडCले मनोनीत गरेका कम्तीमा दुइCC जना महिलासहित तीन जना –सदस्य

(d) सामुदाधियक तथा संस्थागत माध्यधिमक हि<द्यालयका प्रधानाध्यापक रूमध्येबाट कम्तीमा एक जना महिलासहित मन्Iालयले मनोनीत गरेका दुइCC जना – सदस्य

(ञ) नेपाल शि�क्षा से<ाको राजपIांहिकत प्रथम शे्रणीको अधिधकृत <ा बोडCको <रिर6ठ कमCचारीरूमध्येबाट मन्Iालयले तोकेको कमCचारी – सदस्य–सशिच<

(३) बोडCको अध्यक्षको हिनयुशिFको लाहिग नेपाल सरकारलाई शिसफारिरस गनC लोक से<ा आयोगको अध्यक्षको अध्यक्षतामा ख्याहितप्राप्त शि�क्षाहि<द्रु मध्येबाट कम्तीमा एक जना महिलासहित

50 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।51 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।52 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।53 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।54 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।


मन्Iालयले मनोनयन गरेका दुइCC जना सदस्य रेको एक शिसफारिरस सधिमहित गठन गन3छ र सो सधिमहितले शिसफारिरस गरेको व्यशिFलाई नेपाल सरकारले बोडCको अध्यक्षमा हिनयुशिF गन3छ ।

(४) बोडCका अध्यक्ष तथा मनोहिनत सदस्यको पदा<धिध चार <षCको हुनेछ ।(५) उपदफा (४) मा जुनसुकै कुरा लेष्ट्रिखएको Pए तापहिन बोडCको अध्यक्ष <ा मनोनीत सदस्यले आफ्नो

पदीय जिजम्मे<ारी इमान्दारीपू<Cक पूरा नगरेको Pनी तोहिकए बमोजिजमको सधिमहितको शिसफारिरसमा अध्यक्षको कमा नेपाल सरकारले र सदस्यको कमा मन्Iालयले हिनजलाई जुनसुकै बखत पदबाट टाउन सक्नेछ ।

तर त्यसरी पदबाट टाउनुअधिघ हिनजलाई आफ्नो सफाई पे� गन3 मनाशिस< मौकाबाट बश्चिञ्चत गरिरने छैन ।

(६) बोडCको बैठक सम्बन्धी कायCहि<धिध तोहिकए बमोजिजम हुनेछ ।55४ख. बोर्ड3 स्��ालिस� र संगठिठ� संस्था हुने : (१) बोडC अहि<श्चि�न्न उत्तराधिधकार<ाला एक स्<�ाशिसत र संगदिठत संस्था

हुनेछ ।(२) बोडCका सबै काम कार<ाीको हिनधिमत्त आफ्नो एउटा छुट्टै छाप हुनेछ ।(३) बोडCले व्यशिF सर चल अचल सम्पभित्त प्राप्त गनC, उपPोग गनC, बेचहिबखन गनC र अन्य हिकशिसमले

व्य<स्था गनC सक्नेछ ।(४) बोडCले व्यशिF सर नाशिलस उजुर गनC र बोडCउपर पहिन सोी नामबाट नाशिलस उजुर लाग्न सक्नेछ ।(५) बोडCल े व्यशिF सर करार गनC, करार बमोजिजमको अधिधकार प्रयोग गनC तथा दाधियत्< हिन<ाC गनC

सक्नेछ ।56४ग. बोर्ड3को काम, क�3व्य र अलिधकार : बोडCको काम, कतCव्य र अधिधकार देाय बमोजिजम हुनेछ :–

(क) मन्Iालयले स्<ीकृत गरेको परीक्षासम्बन्धी नीहितको अधीनमा री बोडCको नीहित हिनधाCरण गरी कायाCन्<यन गन3-गराउने ,

(ख) बोडCको दीघCकालीन योजना तयार गरी कायाCन्<यन गन3-गराउने,(ग) हि<द्यालय शि�क्षा परीक्षाको मयाCदा र गुणस्तर कायम Pए नPएको सम्बन्धमा मूल्याङ्कन गन3-गराउने,(घ) बोडCको <ार्षिषzक बजेट तथा कायCक्रम स्<ीकृत गन3, (ङ) बोडCको काम सुचारु रुपले सञ्चालन गनC आ<श्यक आर्थिथzक स्रोत जुटाउने,(च) बोडCको आ<धिधक तथा <ार्षिषzक प्रहित<ेदन मन्Iालयमा पे� गन3,(छ) तोहिकए बमोजिजमको अन्य कायC गन3-गराउने ।

57४घ. बोर्ड3को पदालिधकारीको काम , क�3व्य र अलिधकार �था से�ाको ��3 र सुति�धा : (१) बोडCको अध्यक्ष बोडCको पूणCकालीन काम गन3 प्रमुख पदाधिधकारी हुनेछ ।

(२) बोडCको सदस्य–सशिच< बोडCको पूणCकालीन काम गन3 प्रमुख प्र�ासकीय पदाधिधकारी हुनेछ ।(३) बोडCको अध्यक्षको पारिरश्रधिमक, से<ाको �तC तथा सुहि<धा तोहिकए बमोजिजम हुनेछ ।

55 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।56 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।57 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।


(४) बोडCको अध्यक्ष तथा सदस्य–सशिच<को काम, कतCव्य र अधिधकार तोहिकए बमोजिजम हुनेछ ।(५) बोडC को अध्यक्ष, उपाध्यक्ष, सदस्य र सदस्य–सशिच<ल े बोडCको बैठकमा Pाग शिलए बापत ् अथC

मन्Iालयको समहितमा मन्Iालयले तोके बमोजिजमको बैठक Pत्ता पाउनेछन् ।58४ङ. कम3चारी सम्बन्धी व्य�स्था : (१) बोडCमा आ<श्यकताअनुसार कमCचारीरु रनेछन् ।

(२) मन्Iालयले बोडCको अनुरोधमा नेपाल सरकारको कुन ै कमCचारीलाई बोडCमा काम गन3 गरी काजमा खटाउन सक्नेछ ।

(३) बोडCका कमCचारीको पारिरश्रधिमक, से<ाको �तC र सुहि<धा तोहिकए बमोजिजम हुनेछ ।(४) उपदफा (३) बमोजिजम से<ाका �तCको व्य<स्था गदाC यो दफा प्रारम्भ हँुदाका बखत उच्चमाध्यधिमक

शि�क्षा परिरषद ्मा कम्तीमा एक <षC हिनरन्तर अस्थायी से<ा गरिररेका कमCचारीको कमा यो दफा प्रारम्भ Pएपशिछ एकपटकको लाहिग आन्तरिरक हि<ज्ञापन गरी स्थायी पदपूर्षितzको लाहिग हुने प्रहितयोहिगतात्मक परीक्षामा सPागी हुन पाउने र त्यसरी हुने हि<ज्ञापनमा सPागी हुन नचाेमा त्यस्तो परिरषद ्मा कम्तीमा पाँच <षC हिनरन्तर अस्थायी से<ा गरिररेका कमCचारीलाई सुहि<धा दिदई अ<का� दिदने व्य<स्था गनुCपन3छ ।

59४च. बोर्ड3को कोष : (१) बोडCको नाममा एउटा छुट्टै कोष रनेछ ।(२) उपदफा (१) बमोजिजमको कोषमा देाय बमोजिजमका रकमरु रनेछन् :–

(क) नेपाल सरकारबाट प्राप्त रकम,(ख) हि<द्याथ�बाट शिलइने �ुल्कबाट प्राप्त रकम,(ग) हि<दे�ी व्यशिF, सरकार, संघ <ा संस्थाबाट अनुदान <ा ऋण स्<रुप प्राप्त रकम,(घ) स्<दे�ी व्यशिF, संस्था <ा हिनकायबाट प्राप्त रकम,(ङ) अन्य स्रोतबाट प्राप्त रकम ।

(३) बोडCले उपदफा (२) को खण्ड (ग) बमोजिजम कुनै रकम प्राप्त गनुCअधिघ अथC मन्Iालयको स्<ीकृहित शिलनुपन3छ ।

(४) बोडCको तफC बाट गरिरने समू्पणC खचC उपदफा (१) बमोजिजमको कोषबाट व्योरिरनेछ ।(५) बोडCको कोषमा रेको रकम बोडCले नेपालको <ाभिणज्य बैंकमा खाता खोली जम्मा गन3छ ।(६) बोडCको कोषको सञ्चालन बोडCको सदस्य–सशिच< र लेखा प्रमुखको संयुF दस्तखतबाट हुनेछ ।

60४छ. लेखा र लेखापरीक्षण : (१) बोडCको आय-व्ययको लेखा नेपाल सरकारले अपनाएको ढाँचा बमोजिजम राष्ट्रिखनेछ ।(२) बोडCको लेखापरीक्षण मालेखापरीक्षकबाट हुनेछ ।(३) मन्Iालयले चाेमा जुनसुकै बखत बोडCको हिसाब-हिकताब जाँच गनC <ा गराउन सक्नेछ ।

61४ज. तिनद��न ठिदन सक्ने : (१) मन्Iालयले बोडCलाई आ<श्यक हिनद3�न दिदन सक्नेछ । (२) उपदफा (१) बमोजिजम दिदइएको हिनद3�नको पालना गनुC बोडCको कतCव्य हुनेछ ।

58 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।59 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।60 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।61 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।


62४झ. अलिधकार प्रत्यायोजन : बोडCले यो ऐन <ा यस ऐन अन्तगCत बनेका हिनयम बमोजिजम आफूलाई प्राप्त अधिधकारमध्ये आ<श्यकता अनुसार केी अधिधकार बोडCको अध्यक्ष, उपाध्यक्ष, सदस्य, सदस्य–सशिच<, नेपाल सरकारको कुनै अधिधकृत <ा बोडCको अधिधकृत कमCचारीलाई प्रत्यायोजन गनC सक्नेछ ।

63४ञ. बोर्ड3को काया3लय : (१) बोडCको कायाCलय काठमाडौं उपत्यकाभिPI रनेछ ।(२) बोडCले मन्Iालयको स्<ीकृहित शिलई आ<श्यकता अनुसार नेपालको अन्य क्षेIमा समेत �ाखा कायाCलय

खोल्न सक्नेछ ।64४ट. परीक्षाको सञ्चालन र व्य�स्थापन सम्बन्धी व्य�स्था : (१) माध्यधिमक शि�क्षाको कक्षा द� र माध्यधिमक तको

अन्त्यमा हुने परीक्षा बोडCबाट सञ्चालन हुनेछ । तर आधारPूत तको परीक्षा जिजल्ला शि�क्षा कायाCलयबाट सञ्चालन हुनेछ ।(२) कक्षा द�को अन्त्यमा हुने परीक्षा के्षIीयस्तरमा र आधारPूत तको अन्त्यमा हुने परीक्षा जिजल्लास्तरमा

सञ्चालन गरिरनेछ ।(३) परीक्षा सञ्चालन सम्बन्धी अन्य व्य<स्था तोहिकए बमोजिजम हुनेछ ।

65४ठ. नेपाल सरकारसँग सम्पक3 : बोडCले नेपाल सरकारसँग सम्पकC राख्दा मन्Iालय माफC त् राख्नु पन3छ ।66४र्ड. माध्यमिमक शि�क्षाको मान्य�ा : माध्यधिमक शि�क्षा परीक्षा उत्तीणC प्रमाणपIको मान्यता प्र<ीणता प्रमाणपI त <ा

उच्चमाध्यधिमक त उत्तीणC गरे सर हुनेछ ।67५. ........... ६. माध्यमिमक शि�क्षाको प्रकार : माध्यधिमक शि�क्षा देायका प्रकारका हुनेछन्ः–

(क) साधारण माध्यधिमक शि�क्षा ।68(ख) ............ (ग) संस्कृत माध्यधिमक शि�क्षा ।69(घ) प्राहि<धिधक तथा व्या<साधियक माध्यधिमक शि�क्षा ।

तर त्यस्तो शि�क्षामा थप एक <षC तोहिकए बमोजिजम व्या<ारिरक अभ्यास गराइनेछ ।70६क. ति��ेष शि�क्षा , समा�े�ी शि�क्षा , अनौपचारिरक शि�क्षा , तिनरन्�र शि�क्षा , दूर शि�क्षा �था खुला शि�क्षा सञ्चालन

सम्बन्धी व्य�स्था : (१) मन्Iालयले आ<श्यक पू<ाCधारको व्य<स्था गरी कुनै सामुदाधियक हि<द्यालयमा हि<�ेष शि�क्षा, समा<े�ी शि�क्षा, अनौपचारिरक शि�क्षा, हिनरन्तर शि�क्षा, दूर शि�क्षा <ा खुला शि�क्षा सञ्चालनको व्य<स्था गनC सक्नेछ ।

62 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।63 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।64 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।65 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।66 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।67 आठौं सं�ोधनद्वारा खारेज ।68 चौथो सं�ोधनद्वारा भिdहिकएको ।69 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।70 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।


(२) कुनै हि<द्यालयले हि<�ेष शि�क्षा, समा<े�ी शि�क्षा, अनौपचारिरक शि�क्षा, हिनरन्तर शि�क्षा, दूर शि�क्षा तथा खुला शि�क्षा सञ्चालन गनC चाेमा मन्Iालयले सो सम्बन्धमा आ<श्यक जाँचबुd गरी सो हि<द्यालयलाई त्यस्तो शि�क्षा सञ्चालन गनC तोहिकए बमोजिजम स्<ीकृहित दिदन सक्नेछ ।

(३) दूर शि�क्षा, हि<�ेष शि�क्षा र समा<े�ी शि�क्षाको सञ्चालन साधारण शि�क्षा सर हुनेछ ।(४) उपदफा (३) मा जुनसुकै कुरा लेष्ट्रिखएको Pएता पहिन दृष्ट्रि6टहि<ीन, न्यून दृष्ट्रि6टयुF, पूणC दृष्ट्रि6टहि<ीन,

बहिरा, सुस्त श्र<ण, अदिटज्म, बौदध्िधक अपाङ्गता तथा श्र<ण दृष्ट्रि6टहि<ीन Pएका बालबाशिलकाको लाहिग पाठ्यक्रम, पाठ्यपुस्तक र शि�क्षण शिसकाइ र मूल्याङ्कन प्रणालीमा फरक व्य<स्था गनC सहिकनेछ ।

(५) अनौपचारिरक शि�क्षा, हिनरन्तर शि�क्षा र दूर तथा खुला शि�क्षाको सञ्चालन तोहिकए बमोजिजम हुनेछ ।”71७. शि�क्षाको माध्यम : (१) हि<द्यालयमा शि�क्षाको माध्यम नेपाली Pाषा, अंग्रेजी Pाषा <ा दुबै Pाषा हुनेछ ।

(२) उपदफा (१) मा जुनसुकै कुरा लेष्ट्रिखएको Pए तापहिन देायको अ<स्थामा हि<द्यालयमा शि�क्षाको माध्यम देाय बमोजिजम हुन सक्नेछ :–

(क) प्राथधिमक 72........... शि�क्षा मातृPाषामा दिदन सहिकनेछ, (ख) गैरनेपाली नागरिरकले नेपालको हि<द्यालयमा अध्ययन गदाC 73अहिन<ायC नेपाली हि<षयको सट्टा

अन्य कुनै Pाषाको हि<षय अध्ययन गनC सक्नेछ, (ग) Pाषा हि<षयमा अध्ययन गराउँदा शि�क्षाको माध्यम सोी Pाषा हुन सक्नेछ, (घ) अहिन<ायC अंग्रेजी हि<षय अध्ययन गराउँदा अंग्रेजी Pाषामा नै गराउनु पन3छ ।

74७क. परिरषद ्सम्बन्धी व्य�स्था : (१) शि�क्षा सम्बन्धी नीहित हिनधाCरण गन3 सम्बन्धमा नेपाल सरकारलाई सल्ला तथा सुdा< दिदने काम समेतको लाहिग एक राष्ट्रि67य शि�क्षा परिरषद ्रनेछ ।

(२) परिरषद ्को गठन देाय बमोजिजम हुनेछः–(क) शि�क्षा मन्Iी <ा राज्य मन्Iी – अध्यक्ष(ख) सदस्य, राष्ट्रि67य योजना आयोग (शि�क्षा ेन3) – सदस्य(ग) अध्यक्ष, हि<श्<हि<द्यालय अनुदान आयोग – सदस्य(घ) उपाध्यक्ष, प्राहि<धिधक शि�क्षा तथा व्या<साधियक ताशिलम परिरषद् – सदस्य(ङ) हि<श्<हि<द्यालयका पदाधिधकारीरुमध्येबाट एक जना महिलासहित

मन्Iालयबाट मनोहिनत तीन जना – सदस्य(च) मन्Iालयको सशिच< – सदस्य(छ) सशिच<, अथC मन्Iालय – सदस्य(ज) माहिनद3�क, शि�क्षा हि<Pाग – सदस्य

71 शि�क्षा तथा खेलकुद सम्बन्धी केी नेपाल ऐन सं�ोधन गन3 ऐन, २०६३ द्वारा सं�ोधिधत ।72 आठौं सं�ोधनद्वारा भिdहिकएको ।73 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।74 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।


(d) सPापहित, नेपाल प्राध्यापक संघ – सदस्य

(ञ) अध्यक्ष, नेपाल शि�क्षक मासंघ – सदस्य

(ट) शि�क्षाहि<द ्रुमध्येबाट कम्तीमा एकजना महिला सहित परिरषदब्ाट मनोनीत दुइCC जना – सदस्य

(ठ) प्रचशिलत कानून बमोजिजम दताC Pएका अभिPPा<क संघ <ा संगठनका पदाधिधकारीरु मध्येबाट कम्तीमा एकजना महिलासहित परिरषदब्ाट मनोनीत दुईजना– सदस्य

(ड) सामुदाधियक हि<द्यालयका व्य<स्थापन सधिमहितका अध्यक्षरूमध्येबाट एकजना महिला सहित मन्Iालयबाट मनोहिनत दुई जना – सदस्य

(ढ) संस्थागत हि<द्यालयका सञ्चालकरुमध्येबाट एकजना महिलासहित मन्Iालयबाट मनोहिनत दुई जना – सदस्य(ण) संस्थागत हि<द्यालयका शि�क्षक पे�ागत संघ,संगठनका प्रहितहिनधिधरुमध्येबाट एकजना –

सदस्य(त) प्रहितहिनधिध, राष्ट्रि67य अपाङ्ग मासंघ – सदस्य(थ) मन्Iालयको योजना मा�ाखाको ससशिच< सदस्य–सशिच<

(३) उपदफा (२) बमोजिजम मनोहिनत सदस्यको पदा<धिध तीन <षCको हुनेछ ।(४) उपदफा (३) मा जुनसुकै कुरा लेष्ट्रिखएको Pए तापहिन परिरषदक्ो कुनै मनोहिनत सदस्यले आफ्नो पदीय

जिजम्मे<ारी इमान्दारीपू<Cक पूरा नगरेको Pनी परिरषदब्ाट गदिठत छानहिबन सधिमहितले शिसफारिरस गरेमा मन्Iालयले हिनजलाई जुनसुकै बखत सदस्यको पदबाट टाउन सक्नेछ ।

तर त्यसरी पदबाट टाउनुअधिघ हिनजलाई आफ्नो सफाई पे� गन3 मनाशिस< मौकाबाट <श्चिञ्चत गरिरन ेछैन ।

(५) परिरषदक्ो सशिच<ालय मन्Iालयमा रनेछ ।(६) परिरषद्‍को अन्य काम, कतCव्य र अधिधकार तोहिकए बमोजिजम हुनेछ ।(७) परिरषदक्ो बैठक सम्बन्धी कायCहि<धिध परिरषद ्आफैं ले हिनधाCरण गरे बमोजिजम हुनेछ ।

75७ख. �ैशिक्षक गुणस्�र परीक्षण केन्द्र : (१) हि<द्यालय शि�क्षाको गुणस्तर परीक्षण गन3 काम समेतको लाहिग एक �ैभिक्षक गुणस्तर परीक्षण केन्द्र रनेछ ।

(२) �ैभिक्षक गुणस्तर परीक्षण केन्द्रको प्रमुखको रुपमा काम गनC नेपाल सरकारले एकजना प्रमुख शि�क्षा परीक्षक हिनयुF गन3छ ।

(३) प्रमुख शि�क्षा परीक्षकको हिनयुशिFको लाहिग नेपाल सरकार समक्ष शिसफारिरस गनC लोक से<ा आयोगको अध्यक्षको अध्यक्षतामा राष्ट्रि67य योजना आयोगका शि�क्षा ेन3 सदस्य र मन्Iालयको सशिच< रेको एक सधिमहित रनेछ ।

75 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।


(४) उपदफा (३) बमोजिजमको सधिमहितले नेपाल शि�क्षा से<ाको कम्तीमा राजपIाङ्हिकत प्रथम श्रेणीको पदमा काम गरेका व्यशिFरुमध्येबाट प्रमुख शि�क्षा परीक्षकको पदमा हिनयुशिFको लाहिग नाम शिसफारिरस गन3छ ।

(५) प्रमुख शि�क्षा परीक्षकको हिनयुशिF, पारिरश्रधिमक र से<ाको अन्य �तCरु तोहिकए बमोजिजम हुनेछन् ।(६) �ैभिक्षक गुणस्तर परीक्षण केन्द्रको अन्य काम, कतCव्य र अधिधकार तोहिकए बमोजिजम हुनेछ ।

८. ति�द्यालयको पाठ्यक्रम र पाठ्यपुस्�क : हि<द्यालयले नेपाल सरकारबाट स्<ीकृत पाठ्यक्रम र पाठ्यपुस्तक लागू गनुC पछC ।

76८क. शि�क्षा ति�भाग : (१) शि�क्षा तथा खेलकूद मन्Iालय अन्तगCत शि�क्षा हि<Pाग रनेछ । (२) उपदफा (१) बमोजिजमको शि�क्षा हि<Pागको प्रमुखको रुपमा माहिनद3�क रनेछ । (३) माहिनद3�कको काम, कतCव्य र अधिधकार तोहिकए बमोजिजम हुनेछ ।

77९. के्षत्रीय शि�क्षा तिनद��नालय : (१) नेपाल सरकारले प्रत्येक हि<कास क्षेIमा के्षIीय शि�क्षा हिनद3�नालय स्थापना गनC सक्नेछ ।

(२) उपदफा (१) बमोजिजम स्थापना हुने 78हिनद3�नालयको प्रमुखको रुपमा के्षIीय शि�क्षा हिनद3�क रनेछ । (३) के्षIीय शि�क्षा हिनद3�कको काम, कतCव्य र अधिधकार तोहिकएबमोजिजम हुनेछ ।

79१०. जिजल्ला शि�क्षा काया3लयः (१) नेपाल सरकारले प्रत्येक जिजल्लामा एक जिजल्ला शि�क्षा कायाCलय स्थापना गनC सक्नेछ । (२) उपदफा (१) बमोजिजम स्थापना हुने कायाCलयको प्रमुखको रुपमा जिजल्ला शि�क्षा अधिधकारी रनेछ । (३) जिजल्ला शि�क्षा अधिधकारीको काम, कतCव्य र अधिधकार तोहिकए बमोजिजम हुनेछ ।

80११. जिजल्ला शि�क्षा समिमति�को गठनः (१) जिजल्लाभिPIका हि<द्यालयको रेखदेख र व्य<स्थापन गन3 काम समेतको लाहिग प्रत्येक जिजल्लामा एक जिजल्ला शि�क्षा सधिमहितको गठन हुनेछ ।

(२) उपदफा (१) बमोजिजमको जिजल्ला शि�क्षा सधिमहितमा देायका सदस्यरु रनेछन्ः– (क) 81जिजल्ला समन्<य सधिमहितको सPापहित <ा सPापहितको काम गनC तोहिकएको व्यशिF अध्यक्ष 82(ख) प्रमुख जिजल्ला अधिधकारी सदस्य (ग) 83जिजल्ला समन्<य सधिमहितको सशिच< सदस्य 84(ग१)..........85(घ) ........

76 सातौं सं�ोधनद्वारा थप ।77 चौथो सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।78 पाँचौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।79 चौथो सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।80 सातौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।81 आठौं सं�ोधनद्वारा �ब्द रूपान्तरिरत ।82 शि�क्षा तथा खेलकुद सम्बन्धी केी नेपाल ऐन सं�ोधन गन3 ऐन, २०६३ द्वारा सं�ोधिधत ।83 आठौं सं�ोधनद्वारा �ब्द रूपान्तरिरत ।84 शि�क्षा तथा खेलकुद सम्बन्धी केी नेपाल ऐन सं�ोधन गन3 ऐन, २०६३ द्वारा भिdहिकएको ।85 आठौं सं�ोधनद्वारा भिdहिकएको ।


(ङ) जिजल्लाभिPIका सामुदाधियक हि<द्यालयका हि<द्यालय व्य<स्थापन सधिमहितका अध्यक्षरुमध्येबाट जिजल्ला शि�क्षा सधिमहितले मनोनीत गरेको एकजना सदस्य

(च) जिजल्लाभिPIका संस्थागत हि<द्यालयका हि<द्यालय व्य<स्थापन सधिमहितका अध्यक्षरुमध्येबाट जिजल्ला शि�क्षा अधिधकारीले मनोनीत गरेको एकजना सदस्य

86(छ) .........87(ज) अभिPPा<क <ा शि�क्षाहि<द्रुमध्येबाट जिजल्ला शि�क्षा सधिमहितल े मनोहिनत गरेको कम्तीमा

एकजना दशिलत र एकजना महिला सहित तीन जना –सदस्य”(d) जिजल्ला 88नेपाल शि�क्षक मासंघको अध्यक्ष सदस्य (ञ) जिजल्ला शि�क्षा अधिधकारी सदस्य–सशिच<

(३) उपदफा (२) बमोजिजम मनोनीत सदस्यको पदा<धिध दुई <षCको हुनेछ । मनोनीत सदस्यले आफ्नो पद अनुसारको आचरण नगरेको देष्ट्रिखएमा मनोनयन गन3 पदाधिधकारी <ा हिनकायले हिनजलाई जुनसुकै बखत टाउन सक्नेछ ।

तर यसरी पदबाट टाउनु अधिघ हिनजलाई आफ्नो सफाई पे� गन3 मौकाबाट बश्चिञ्चत गरिरने छैन । 89(४) ...... (५) जिजल्ला शि�क्षा सधिमहितको काम, कतCव्य र अधिधकार देाय बमोजिजम हुनेछः–

(क) शि�क्षा सम्बन्धी जिजल्लास्तरीय योजना तजुCमा गन3, 90(क१) ........(ख) सामुदाधियक हि<द्यालयलाई आर्थिथzक सयोग पुयाCउन 91गाउँपाशिलका तथा नगरपाशिलकालाई

अभिPपे्ररिरत गन3, (ग) जिजल्लाभिPI मयाCदिदत र स्<� <ाता<रणमा परीक्षा सञ्चालनगनC सयोग गन3, (घ) जिजल्लाको �ैभिक्षक गुणस्तर हि<कासको लाहिग स्रोत जुटाउन व्य<स्था गन3, (ङ) सामुदाधियक हि<द्यालयरुको लेखापरीक्षकको पारिरश्रधिमक हिनधाCरण गन3, 92(च) जिजल्लाभिPIका सामुदाधियक हि<द्यालय अन्तगCतका कक्षा पाँचसम्मका आधारPूत हि<द्यालयमा

दुगCम जिजल्लारुको कमा Pौगोशिलक हि<कटताको आधारमा र अन्य जिजल्लाको कमा हि<द्याथ� संख्याको आधारमा न्यूनतम कक्षागत दरबन्दी कायम गरी र आधारPूत हि<द्यालयको कक्षा छदेष्ट्रिख आठसम्म तथा माध्यधिमक हि<द्यालयलाई हि<षयगत आधारमा नेपाल सरकारद्वारा उपलब्ध दरबन्दी हि<तरण र धिमलान गन3,

(छ) हि<द्यालय व्य<स्थापन सधिमहितलाई आ<श्यक हिनद3�न दिदने । 86 आठौं सं�ोधनद्वारा भिdहिकएको ।87 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।88 आठौं सं�ोधनद्वारा �ब्द रूपान्तरिरत ।89 गणतन्I सुदृढीकरण तथा केी कानुन सं�ोधन गन3 ऐन २०६६ द्वारा भिdहिकएको ।90 आठौं सं�ोधनद्वारा भिdहिकएको ।91 आठौं सं�ोधनद्वारा �ब्द रूपान्तरिरत ।92 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।


(६) जिजल्ला शि�क्षा सधिमहितको अन्य काम, कतCव्य, अधिधकार र बैठक सम्बन्धी कायCहि<धिध तोहिकए बमोजिजम हुनेछ ।

93११क. जिजल्ला शि�क्षा समिमति� ति�घटन गन3 सतिकने : (१) कुनै जिजल्लाका जिजल्ला शि�क्षा सधिमहितले तोहिकए बमोजिजमको जिजम्मे<ारी पूरा गनC नसकेमा नेपाल सरकारले त्यस्तो जिजल्ला शि�क्षासधिमहितलाई हि<घटन गनC सक्नेछ ।

(२) उपदफा (१) बमोजिजम जिजल्ला शि�क्षा सधिमहित हि<घटन Pएपशिछ अकu जिजल्ला शि�क्षा सधिमहित गठन नPएसम्म जिजल्ला शि�क्षा सधिमहितको काम गनC नेपाल सरकारले एक अस्थायी सधिमहित गठन गनC सक्नेछ ।

94११क१. जिजल्ला शि�क्षा परिरषद ्सम्बन्धी व्य�स्था : (१) जिजल्लास्तरमा �ैभिक्षक हि<कासका लाहिग आ<श्यक नीहित तजुCमा गनC तोहिकए बमोजिजमको एक जिजल्ला शि�क्षा परिरषद ्रनेछ ।

(२) जिजल्ला शि�क्षा परिरषदक्ो गठन, काम, कतCव्य, अधिधकार र बैठक सम्बन्धी कायCहि<धिध तोहिकए बमोजिजम हुनेछ ।

95११ख. आयोगको गठनः 96(१) सामुदाधियक हि<द्यालयमा नेपाल सरकारबाट स्<ीकृत दरबन्दी अनुसार रिरF शि�क्षक तथा कमCचारी पदको हिनयुशिF तथा त्यस्तो पदमा हिनयुF शि�क्षक तथा कमCचारीको बढु<ाको लाहिग शिसफारिरस गनC एक शि�क्षक से<ा आयोग गठन हुनेछ ।

तर दफा ११थ. बमोजिजम स्थानीय हिनकाय <ा व्य<स्थापन सधिमहितल े व्य<स्थापन जिजम्मा शिलएको सामुदाधियक हि<द्यालयको शि�क्षक तथा कमCचारीको हिनयुशिF तथा त्यसरी हिनयुF शि�क्षकको बढु<ा तोहिकए बमोजिजम हुनेछ ।

97(२) आयोगमा अध्यक्ष र एकजना महिला सहित अन्य दुइCC जना सदस्यरू रनेछन् ।98(३) उपदफा (२) बमोजिजमका सदस्यरुको हिनयुशिFको लाहिग शिसफारिरस गनC नेपाल सरकारले लोक से<ा

आयोगको अध्यक्षको अध्यक्षतामा हिIPु<न हि<श्<हि<द्यालयको उपकुलपहित र शि�क्षा तथा खेलकूद मन्Iालयको सशिच< सदस्य रेको एक सधिमहित गठन गन3छ र सो सधिमहितले शिसफारिरस गरेको व्यशिFलाई नेपाल सरकारले सदस्यमा हिनयुशिF गन3छ ।

(४) उपदफा (२) बमोजिजम हिनयुF 99.... सदस्यरुको पदा<धिध पाँच <षCको हुनेछ र हिनजरु पुनः हिनयुF हुन सक्नेछन् ।

100(४क) आयोगको <रिर6ठ कमCचारीले आयोगको सशिच< Pई काम गन3छ । (५) आयोगको अन्य काम, कतCव्य र अधिधकार तथा कायCहि<धिध तोहिकए बमोजिजम हुनेछ । (६) सदस्यरुको से<ाका अन्य �तCरु तोहिकए बमोजिजम हुनेछन् । (७) सदस्यरुको पारिरश्रधिमक तथा सुहि<धा नेपाल सरकारल े नेपाल राजपIमा सूचना प्रका�न गरी

तोहिकदिदए बमोजिजम हुनेछ ।

93 तेस्रो सं�ोधनद्वारा थप ।94 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।95 छैटौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।96 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।97 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।98 सातौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।99 सातौं सं�ोधनद्वारा भिdहिकएको । 100 सातौं सं�ोधनद्वारा थप ।


101११ग. सदस्यको लातिग चातिहने योग्य�ाः सदस्यको पदमा हिनयुशिF हुनको लाहिग देायका योग्यता पुगेको हुनुपन3छः– (क) नेपाली नागरिरक, (ख) नेपाल सरकारबाट मान्यता प्राप्त हि<श्<हि<द्यालयबाट स्नातकोत्तर उपाधिध प्राप्त गरेको, (ग) हिनयुF हुनुPन्दा कम्तीमा दुई <षC अगाहिडदेष्ट्रिख कुनै राजनैहितक दलको सदस्य नरेको, (घ) चालीस <षC उमेर पूरा Pएको, 102(ङ) अध्यक्षको लाहिग नेपाल सरकारको 103हि<शि�6ट श्रेणीको अनुP< प्राप्त गरेको र सदस्यको लाहिग कानून,

शि�क्षा <ा प्र�ासनको के्षIमा कम्तीमा पन्ध्र <षC काम गरेको । 104११घ. सदस्य�ा कायम नरहने : (१) देायका अ<स्थामा सदस्यको पद रिरF Pएको माहिननेछः–

(क) दफा ११ख. को उपदफा (४) बमोजिजमको पदा<धिध पूरा Pएमा, (ख) पैंसठ्ठी <षC उमेर पूरा Pएमा, (ग) नेपाल सरकार समक्ष हिनजले पे� गरेको शिलष्ट्रिखत राजीनामा स्<ीकृत Pएमा, (घ) हिनजको मृत्यु Pएमा ।

(२) दफा ११ख. को उपदफा (४) मा जुनसुकै कुरा लेष्ट्रिखएको Pए तापहिन कुनै सदस्यमा कायC क्षमताको अPा< Pएको <ा कतCव्य अनुसार कायC नगरेको र खराब आचरणमा लागेको Pनी कसैको उजुरी परेमा नेपाल सरकारले सो सम्बन्धमा छानबीन गनC एक सधिमहित गठन गनC सक्नेछ र सधिमहितबाट सो कुरा प्रमाभिणत Pएमा नेपाल सरकारले त्यस्तो सदस्यलाई सदस्यको पदबाट टाउन सक्नेछ ।

तर त्यसरी पदबाट टाउनुअधिघ हिनजलाई सफाई पे� गन3 मौकाबाट <श्चिञ्चत गरिरने छैन । 105११ङ. सलिच�ालय र कम3चारी सम्बन्धी व्य�स्थाः (१) आयोगको एक छुट्ट ै सशिच<ालय हुनेछ र सो सशिच<ालय

काठमाण्डौ उपत्यकाभिPI रनेछ । (२) सशिच<ालयको प्र�ासकीय प्रमुखको रुपमा काम गनCको लाहिग नेपाल सरकारल े नेपाल सरकारको

कम्तीमा राजपIांहिकत प्रथम श्रेणीको अधिधकृत कमCचारीलाई तोक्नेछ । (३) सशिच<ालयलाई आ<श्यक पन3 अन्य कमCचारीको व्य<स्था शि�क्षा मन्Iालयले गन3छ ।

106११च. लिसफारिरस गदा3 अपनाउन ु पन� प्रतिक्रया : (१) आयोगले शि�क्षक तथा कमCचारीको स्थायी हिनयुशिFको लाहिग शिसफारिरस गदाC देाय बमोजिजमको प्रहिक्रया अपनाउनु पन3छ :–(क) जिजल्लाका हि<द्यालयरुमा स्<ीकृत दरबन्दी अनुसार रिरF रेको शि�क्षक तथा कमCचारीको पद स्थायी रुपमा

पूर्षितz गनुCपदाC हि<द्यालयको त अनुसार पूर्षितz गरिरनुपन3 शि�क्षक तथा कमCचारीको संख्याको हि<<रण शि�क्षा हि<Pागबाट शिलन,े

101 छैटौं सं�ोधनद्वारा थप । 102 सातौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।103 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।104 छैठौं सं�ोधनद्वारा थप ।105 छैठौं सं�ोधनद्वारा थप । 106 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।


(ख) जिजल्लाका हि<द्यालयरुमा पदपूर्षितz गनC खुल्ला प्रहितयोहिगताको लाहिग पद संख्या खोली हि<ज्ञापन प्रकाशि�त गन3 र पद अनुसार तोहिकएको योग्यता Pएका उम्मेद<ाररुबाट दरखास्त शिलन,े

तर त्यसरी खुल्ला प्रहितयोहिगताको लाहिग शि�क्षकको पद संख्या खुलाउँदा अस्थायी शि�क्षकलाई अन्त्रिन्तम एकपटकको लाहिग रिरF दरबन्दीमा देायका शि�क्षक माI उम्मेद<ार हुन पाउने गरी आयोगले यो दफा प्रारम्भ Pएको एक <षCभिPI हि<ज्ञापन गन3छः–

(१) सं<त् २०६१ साल साउन २१ गतेसम्म रिरF Pई पदपूर्षितz हुन नसकेको दरबन्दीमा सं<त् २०४९ साल पौष २० गतेPन्दा अधिघ अस्थायी शि�क्षकमा हिनयुशिF पाई यो दफा प्रारम्भ हँुदाका बखतसम्म अहि<श्चि�न्न रुपमा कायCरत अस्थायी शि�क्षक,

(२) उपखण्ड (१) बमोजिजमका शि�क्षकको लाहिग आ<श्यक पन3 दरबन्दी छुट्ट्याई सो खण्ड बमोजिजमको अ<धिधसम्म रिरF Pई पदपूर्षितz हुन नसकेको दरबन्दी <ा सो दरबन्दीको शिलयन पदमा सोी धिमहितसम्ममा अस्थायी शि�क्षकको रुपमा हिनयुF <ा आधारPूत तथा प्राथधिमक शि�क्षा परिरयोजना अन्तगCत हिनयुF Pई यो दफा प्रारम्भ हँुदाका बखतसम्म अहि<श्चि�न्न रुपमा कायCरत अस्थायी शि�क्षक,

(३) सं<त ् २०६१ साल साउन २२ गतेपशिछ सं<त ् २०७२ साल असोज २ गतेसम्म रिरF रेका कुल दरबन्दीको उनन्चास प्रहित�त पदमा त्यस्तो दरबन्दी <ा सो दरबन्दीको शिलयन पदमा अस्थायी <ा सट्टा शि�क्षकको रुपमा अहि<श्चि�न्न रुपमा कायCरत अस्थायी शि�क्षक,

(ग) खण्ड (ख) बमोजिजम पनC आएका दरखास्त उपर छानहिबन गरी देायको तरिरका अपनाई उपयुF उम्मेद<ार छनौट गन3 :–

(१) खुल्ला प्रहितयोहिगतात्मक शिलष्ट्रिखत परीक्षा,(२) अन्त<ाCताC,(३) प्रयोगात्मक परीक्षा ।तर आयोगले उशिचत र आ<श्यक ठयाCएको अ<स्थामा माI प्रयोगात्मक परीक्षा शिलइनेछ ।

(घ) रिरF पदमा प्रत्येक <षC हि<ज्ञापन गन3 र हि<ज्ञापन Pएको छ महिनाभिPI हिनयुशिF <ा बढु<ाको लाहिग शिसफारिरस गन3 ।

(२) उपदफा (१) को खण्ड (ख) को प्रहितबन्धात्मक <ाक्यां�को उपखण्ड (३) बमोजिजम छुट्ट्याई बाँकी रेको एकाउन्न प्रहित�त दरबन्दीमा खुला प्रहितयोहिगताबाट पदपूर्षितz गरिरनेछ ।

(३) उपदफा (१) को खण्ड (ख) को प्रहितबन्धात्मक <ाक्यां� बमोजिजम शि�क्षकको पदपूर्षितzको लाहिग हि<ज्ञापन गदाC उपखण्ड (१), (२) र (३) को प्रयोजनको लाहिग छुट्टाछुट्टै हि<ज्ञापन गरिरनेछ र त्यस्तो हि<ज्ञापनको प्रहितयोहिगतात्मक परीक्षा एकै धिमहित तथा समयमा शिलइनेछ ।

(४) यस ऐनमा अन्यI जुनसुकै कुरा लेष्ट्रिखएको Pए तापहिन उपदफा (१) को खण्ड (ख) को प्रहितबन्धात्मक <ाक्यां� बमोजिजम शि�क्षकको पदपूर्षितzको लाहिग हुने हि<ज्ञापनमा उम्मेद<ार हुन उमेरको द लाग्ने छैन ।

(५) उपदफा (१) को खण्ड (ख) को प्रहितबन्धात्मक <ाक्यां�को उपखण्ड (१), (२) र (३) बमोजिजमको हि<ज्ञापन बमोजिजम शिलइएको प्रहितयोहिगतात्मक परीक्षाबाट शि�क्षक पदपूर्षितz हुन नसकेमा त्यस्तो पद खुला प्रहितयोहिगताबाट पूर्षितz गरिरनेछ ।


(६) उपदफा (१) को खण्ड (ग) बमोजिजम शिलइने खुल्ला प्रहितयोहिगतात्मक शिलष्ट्रिखत परीक्षामा उत्तीणC हुन कम्तीमा चालीस प्रहित�त अङ्क प्राप्त गरेको हुनु पन3छ ।

(७) सं<त् २०५२ साल र तत्पश्चात् Pएका हि<ज्ञापनबाट स्थायी हिनयुशिF Pएका <ा उपदफा (१) को खण्ड (ख) को प्रहितबन्धात्मक <ाक्यां� बमोजिजमको हि<ज्ञापनबाट स्थायी हुने शि�क्षकले अ<कास हँुदा हिन<ृत्तPरण पाउने अ<स्था नPएमा सो प्रयोजनका लाहिग हिनजको सात <षCसम्मको अस्थायी से<ा अ<धिध जोड्न सहिकनेछ ।

(८) यो उपदफा प्रारम्भ हँुदाको धिमहितसम्म अहि<श्चि�न्न रुपमा कायCरत रेका अस्थायी शि�क्षकले उपदफा (१) को खण्ड (ख) को प्रहितबन्धात्मक <ाक्यां� बमोजिजम हुने हि<ज्ञापनमा उम्मेद<ार हुन नचाेमा उपदफा (९) बमोजिजमको सुहि<धा शिलई अ<कास शिलनको लाहिग त्यस्तो हि<ज्ञापनको दरखास्त दिदने अन्त्रिन्तम धिमहितअगा<ै सम्बन्धिन्धत जिजल्ला शि�क्षा कायाCलयमा हिन<ेदन दिदनु पन3छ ।

(९) उपदफा (८) बमोजिजम हिन<ेदन दिदन े अस्थायी शि�क्षकको उपदफा (१) को खण्ड (ख) को प्रहितबन्धात्मक <ाक्यां� बमोजिजम हुने हि<ज्ञापनमा उम्मेद<ार हुन दरखास्त दिदने अन्त्रिन्तम धिमहितसम्मको अ<धिधलाई गणना गरी अधिधकतम से<ा अ<धिध बीस <षC मानी हिनजलाई देाय बमोजिजमको सुहि<धा दिदइनेछ :–

(क) पाँच <षCदेष्ट्रिख द� <षCसम्म से<ा गरेको शि�क्षकलाई हिनजल े काम गरेको प्रत्येक <षCको हिनधिमत्त आष्ट्रिखरी आधा महिनाको तलब बराबरको रकम,

(ख) द� <षCPन्दा बढी पन्ध्र <षCसम्म से<ा गरेको शि�क्षकलाई हिनजले काम गरेको प्रत्येक <षCको हिनधिमत्त आष्ट्रिखरी एक महिनाको तलब बराबरको रकम,

(ग) पन्ध्र <षCPन्दा बढी से<ा गरेको शि�क्षकलाई हिनजले काम गरेको प्रत्येक <षCको हिनधिमत्त आष्ट्रिखरी डेढ महिनाको तलब बराबरको रकम ।

(१०) उपदफा (१) को खण्ड (ख) को प्रहितबन्धात्मक <ाक्यां�को उपखण्ड (१) र (२) बमोजिजमको हि<ज्ञापनमा उम्मेद<ार नहुन े अस्थायी शि�क्षक र त्यस्तो हि<ज्ञापन बमोजिजम शिलइएको प्रहितयोहिगतात्मक परीक्षामा छनौट हुन नसकेका अस्थायी शि�क्षक प्रहितयोहिगतात्मक परीक्षाको नहितजा प्रकाशि�त Pएको धिमहितबाट स्<तः अ<कास Pएको माहिननेछ ।

(११) यस ऐनमा अन्यI जुनसुकै कुरा लेष्ट्रिखएको Pए तापहिन यो दफा प्रारम्भ Pएपशिछ शि�क्षकको पदपूर्षितzको लाहिग हुने खुलातफC को पहिलो हि<ज्ञापनमा उम्मेद<ार हुन रात शि�क्षकको रुपमा कायCरत शि�क्षकलाई उमेरको द लाग्ने छैन ।

(१२) आयोगले शि�क्षक तथा कमCचारीको बढु<ाको लाहिग शिसफारिरस गदाC तोहिकए बमोजिजमको प्रहिक्रया अपनाउनु पन3छ ।

107११छ. समिमति� गठन गन3 सक्न े : (१) आयोगको आफूल े गनुCपन3 काम कारबाीरु सुचारु रुपल े गनCका लाहिग आ<श्यकतानुसार केन्द्रीय र के्षIीय स्तरमा सधिमहितरु गठन गनC सक्नेछ । त्यस्ता सधिमहितका सदस्यरुमा कम्तीमा 108दुई <षC अगाहिडदेष्ट्रिख कुनै पहिन राजनैहितक दलको सदस्य नरेका शि�क्षाहि<द ्तथा शि�क्षा क्षेIमा हिक्रया�ील रेका व्यशिFरुमध्येबाट गरिरनेछ ।

(२) उपदफा (१) बमोजिजम गदिठत सधिमहितरुको काम, कतCव्य र अधिधकार तथा कायCहि<धिध आयोगले तोहिकदिदए बमोजिजम हुनेछ ।

107 छैटौं सं�ोधनद्वारा थप ।108 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।


109११ज. अलिधकार प्रत्यायोजन : आयोगले यस ऐन बमोजिजम आफूलाई प्राप्त अधिधकार मध्य े आ<श्यकतानुसार केी अधिधकार अध्यक्ष, सदस्य, दफा ११छ. बमोजिजमको सधिमहित <ा कुनै अधिधकृत कमCचारीलाई प्रत्यायोजन गनC सक्नेछ ।

110११झ. आयोगले गरेको मातिनने : यो ऐन प्रारम्भ हुनुPन्दा अधिघ जिजल्ला शि�क्षक छनौट सधिमहित र क्षेIीय शि�क्षक छनौट सधिमहितबाट Pए गरेका काम कार<ाीरु आयोगबाट Pए-गरेको माहिननेछ ।

111११ञ. �ार्षिष]क �ार्षिष]क प्रति��ेदन पे� गन� : आयोगले प्रत्येक आर्थिथzक <षC समाप्त Pएको तीन महिनाभिPI सो <षCPरमा आफूले गरेको काम कारबाीको <ार्षिषzक प्रहित<ेदन नेपाल सरकारसमक्ष पे� गनुC पन3छ ।

112११ट. 113गाउँ शि�क्षा <ा नगर शि�क्षा सधिमहित : 114(१) गाउँपाशिलका <ा नगरपाशिलका क्षेIभिPI सञ्चालन हुने हि<द्यालयको व्य<स्थापन, रेखदेख र समन्<य गन3 कामको लाहिग प्रत्येक गाउँपाशिलका <ा नगरपाशिलकामा देाय बमोजिजमको गाउँ शि�क्षा <ा नगर शि�क्षा सधिमहित रनेछ :–

(क) गाउँपाशिलकाको अध्यक्ष <ा नगरपाशिलकाको प्रमुख <ा सो काम गनC तोहिकएको व्यशिF – अध्यक्ष(ख) गाउँपाशिलका <ा नगरपाशिलकाले तोकेको गाउँपाशिलका <ा नगरपाशिलकाको सदस्यरुमध्येबाट कम्तीमा एकजना

महिला सहित दुइCC जना – सदस्य(ग) सम्बन्धिन्धत गाउँपाशिलका <ा नगरपाशिलका के्षIभिPI रेका हि<द्यालयका हि<द्यालय व्य<स्थापन सधिमहितका

अध्यक्षरुमध्येबाट जिजल्ला शि�क्षा सधिमहितले मनोहिनत गरेको एकजना – सदस्य(घ) स्थानीय समाजसे<ी <ा शि�क्षाप्रेमीरुमध्येबाट गाउँ शि�क्षा सधिमहित <ा नगर शि�क्षा सधिमहितबाट मनोहिनत एकजना

दशिलत र दुइCC जना महिला सहित तीनजना – सदस्य(ङ) सम्बन्धिन्धत गाउँपाशिलका <ा नगरपाशिलका के्षIभिPI रेका सामुदाधियक तथा संस्थागत हि<द्यालयका

प्रधानाध्यापकरुमध्येबाट सम्बन्धिन्धत गाउँपाशिलका <ा नगरपाशिलकाले मनोहिनत गरेको कम्तीमा एकजना महिला सहित दुइCC जना – सदस्य

(च) सम्बन्धिन्धत गाउँपाशिलका <ा नगरपाशिलका श्चिस्थत हि<�ेष शि�क्षा, समा<े�ी शि�क्षा <ा स्रोतकक्षा सञ्चालन गन3 हि<द्यालय <ा अपाङ्गता सम्बन्धी शि�क्षण संस्थाबाट प्रहितहिनधिधत्< हुने गरी गाउँ शि�क्षा सधिमहित <ा नगर शि�क्षा सधिमहितले मनोहिनत गरेको अपाङ्गता Pएका व्यशिF एकजना –सदस्य

(छ) गाउ ँ शि�क्षा सधिमहितको कमा सम्बन्धिन्धत स्रोतव्यशिF र नगर शि�क्षा सधिमहितको कमा सम्बन्धिन्धत हि<द्यालय हिनरीक्षक – सदस्य–सशिच<

115(१क) गाउँपाशिलका <ा नगरपाशिलका के्षIभिPIका हि<द्यालयका प्रधानाध्यापकरु र 116नेपाल शि�क्षक मासंघको प्रहितहिनधिधलाई उपदफा (१) बमोजिजमको सधिमहितको बैठकमा पयC<ेक्षकको रुपमा आमन्Iण गरिरनेछ ।

109 छैटौं सं�ोधनद्वारा थप ।110 छैटौं सं�ोधनद्वारा थप ।111 छैटौं सं�ोधनद्वारा थप ।112 सातौं सं�ोधनद्वारा थप ।113 आठौं सं�ोधनद्वारा �ीषCक सं�ोधिधत ।114 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।115 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।116 आठौं सं�ोधनद्वारा �ब्द रूपान्तरिरत ।


(२) उपदफा (१) बमोजिजम मनोनीत सदस्यको पदा<धिध दुई <षCको हुनेछ । मनोनीत सदस्यले आफ्नो पद अनुसारको आचरण नगरेको देष्ट्रिखएमा मनोनयन गन3 पदाधिधकारी <ा हिनकायले हिनजलाई जुनसुकै बखत टाउन सक्नेछ ।

तर त्यसरी पदबाट टाउनुअधिघ हिनजलाई आफ्नो सफाई पे� गन3 मौकाबाट बश्चिञ्चत गरिरने छैन । (३) 117गाउँ शि�क्षा <ा नगर शि�क्षा सधिमहितको अन्य काम, कतCव्य, अधिधकार र बैठक सम्बन्धी कायCहि<धिध

तोहिकए बमोजिजम हुनेछ । 118११ठ. घुम्�ी ति�द्यालय सञ्चालन गन3 सक्ने : नेपाल सरकारल े हि<कट हिमाली क्षेIमा तोहिकए बमोजिजमको घुम्ती

हि<द्यालय सञ्चालन गनC सक्नेछ ।119११ठ१. सामुदामियक लिसकाइ केन्द्र सञ्चालन गन3 सक्ने : नेपाल सरकारल े समुदायमा साक्षरता, सीप हि<कास र

हिनरन्तर शिसकाइ समेतको काम गनC तोहिकए बमोजिजम सामुदाधियक शिसकाइ केन्द्र सञ्चालन गनC सक्नेछ । 120११र्ड. अध्यापन अनुमति�पत्र लिलनुपन� : (१) यो ऐन प्रारम्भ Pएपशिछ आयोगबाट अध्यापन अनुमहितपI नशिलई कसैले

पहिन शि�क्षक पदको लाहिग उम्मेद<ार हुन पाउने छैन । (२) आयोगले अध्यापन अनुमहितपI दिदने प्रयोजनको लाहिग सा<Cजहिनक रुपमा सूचना प्रका�न गरी तोहिकए

बमोजिजम परीक्षा सञ्चालन गनC सक्नेछ । (३) उपदफा (२) बमोजिजमको परीक्षामा सफल Pएका उम्मेद<ारलाई आयोगले अध्यापन अनुमहितपI

दिदनेछ । (४) यो ऐन प्रारम्भ हँुदाका बखत हि<द्यालयमा कायCरत शि�क्षकलाई आयोगले यो ऐन प्रारम्भ Pएको धिमहितले

छ महिनाभिPI अस्थायी अध्यापन अनुमहितपI दिदनेछ । (५) उपदफा (४) बमोजिजम अस्थायी अध्यापन अनुमहितपI पाएका शि�क्षकले पाँच <षCभिPI आयोगबाट

स्थायी अध्यापन अनुमहितपI शिलनु पन3छ । (६) उपदफा (५) बमोजिजमको म्यादभिPI स्थायी अध्यापन अनुमहितपI शिलन नसकेमा अस्थायी शि�क्षकरु

स्<तः अ<कास हुनेछन् र स्थायी शि�क्षकलाई तोहिकए बमोजिजम अ<कास दिदइनेछ । 121(६क) यस दफामा अन्यI जुनसुकै कुरा लेष्ट्रिखएको Pए तापहिन हि<ज्ञान, कम्युटर हि<ज्ञान, इश्चिन्जहिनयरिरङ,

गभिणत, अंग्रेजी, कायाCलय सञ्चालन तथा लेखा, कानुन, कृहिष तथा प�ु हि<ज्ञान हि<षयमा कम्तीमा स्नातक उपाधिध ाशिसल गरेका व्यशिF त्यस्तो हि<षयको लाहिग अस्थायी अध्यापन अनुमहितपIको लाहिग शिलइने परीक्षामा उम्मेद<ार हुन सक्नेछन् ।

122(६ख) उपदफा (६क) बमोजिजम अस्थायी अध्यापन अनुमहितपI दिदन े प्रयोजनको लाहिग आयोगले तोहिकए बमोजिजम छुट्टै परीक्षा सञ्चालन गन3छ ।

117 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।118 सातौं सं�ोधनद्वारा थप ।119 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।120 सातौं सं�ोधनद्वारा थप ।121 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।122 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।


123(६ग) उपदफा (६ख) बमोजिजमको परीक्षामा सफल हुने उम्मेद<ारलाई आयोगले अस्थायी अध्यापन अनुमहितपI प्रदान गन3छ र यस्तो अनुमहितपIको मान्य अ<धिध पाँच <षCको हुनेछ ।

124(६घ) हि<�ेष शि�क्षा, समा<े�ी शि�क्षा तथा दफा ३ को उपदफा (७घ) बमोजिजमको उददे्श्य राखी सञ्चालन Pएका हि<द्यालयमा अध्यापन गन3 शि�क्षकको लाहिग आयोगले तोहिकए बमोजिजम अध्यापन अनुमहितपI दिदने व्य<स्था गन3छ ।

125(६ङ) अध्यापन अनुमहितपI सम्बन्धी हि<षयमा आयोगलाई सुdा< दिदने प्रयोजनको लाहिग 126नेपाल शि�क्षक मासंघबाट शिसफारिरस Pएका हि<�ेषज्ञ समेत रने गरी तोहिकए बमोजिजमको एक शि�क्षक काउस्तिन्सल रनेछ ।

(७) अध्यापन अनुमहितपI सम्बन्धी अन्य व्य<स्था तोहिकए बमोजिजम हुनेछ । 127११ढ. अनुदान कटौ�ी नगरिरने : नेपाल सरकारले यो ऐन प्रारम्भ हुँदाका बखत सामुदाधियक हि<द्यालयलाई दिदzदै आएको

अनुदान रकममा कटौती गन3 छैन । तर कुनै हि<द्यालयले तोहिकएको �ैभिक्षकस्तर कायम गनC नसकेमा त्यस्तो हि<द्यालयलाई दिदzदै आएको अनुदान रकममा तोहिकए बमोजिजम कटौती गनC सहिकनेछ ।

128११ण . छात्र�ृलिaको व्य�स्था गन3 सक्ने : नेपाल सरकारले ..........129 माध्यधिमक शि�क्षाको लाहिग हि<द्यालयमा PनाC हुने हि<द्याथ�लाई तोहिकए बमोजिजम छाI<ृभित्तको व्य<स्था गनC सक्नेछ ।

130११�. 131प्रारम्भिम्भक बाल शि�क्षा केन्द्र लाई अनुदान ठिदन सक्ने : नेपाल सरकारले 132गाउँपाशिलका <ा नगरपाशिलकाको सयोगमा खोशिलएका 133प्रारस्तिम्भक बाल शि�क्षा केन्द्रलाई तोहिकए बमोजिजम अनुदान दिदन सक्नेछ ।

134११�१.प्रारम्भिम्भक बाल शि�क्षा सम्बन्धी व्य�स्था : प्रारस्तिम्भक बाल शि�क्षाको सञ्चालन तथा व्य<स्थापन सम्बन्धी व्य<स्था तोहिकए बमोजिजम हुनेछ ।”

135११थ. ति�द्यालयको व्य�स्थापन जिजम्मा लिलन सतिकने : (१) स्थानीय हिनकाय <ा व्य<स्थापन सधिमहितले कुनै सामुदाधियक हि<द्यालयको व्य<स्थापन जिजम्मा शिलन चाेमा तोहिकएका कुरारु खुलाई तोहिकएको अधिधकारी समक्ष हिन<ेदन दिदनु पन3छ ।

(२) उपदफा (१) बमोजिजम परेको हिन<ेदन जाँचबुd गदाC त्यस्तो स्थानीय हिनकाय <ा व्य<स्थापन सधिमहितले तोहिकएको �तC पूरा गरेको देष्ट्रिखएमा तोहिकएको अधिधकारील े हिन<ेदकलाई त्यस्तो सामुदाधियक हि<द्यालयको व्य<स्थापन जिजम्मा दिदन सक्नेछ ।

123 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।124 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।125 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।126 आठौं सं�ोधनद्वारा �ब्द रूपान्तरिरत ।127 सातौं सं�ोधनद्वारा थप ।128 सातौं सं�ोधनद्वारा थप ।129 आठौं सं�ोधनद्वारा भिdहिकएको ।130 सातौं सं�ोधनद्वारा थप ।131 आठौं सं�ोधनद्वारा �ब्द रूपान्तरिरत ।132 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।133 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।134 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।135 सातौं सं�ोधनद्वारा थप ।


(३) उपदफा (२) बमोजिजम स्थानीय हिनकाय <ा व्य<स्थापन सधिमहितल े व्य<स्थापन जिजम्मा शिलएको हि<द्यालयमा कायCरत नेपाल सरकारबाट स्<ीकृत दरबन्दीमा हिनयुF Pएका शि�क्षकको से<ा, �तC र सुहि<धा अन्य सामुदाधियक हि<द्यालयका शि�क्षक सर हुन े छ र त्यस्ता शि�क्षकल े पाउन े तलब, Pत्ता र सञ्चय कोष <ापत हि<द्यालयबाट थप गनुCपन3 रकम बराबरको रकम नेपाल सरकारले एकमु6ठ हि<द्यालयलाई उपलब्ध गराउनेछ ।

(४) उपदफा (२) बमोजिजम स्थानीय हिनकाय <ा व्य<स्थापन सधिमहितल े व्य<स्थापन जिजम्मा शिलएको हि<द्यालयमा त्यस्तो हि<द्यालयले व्यuने गरी थप शि�क्षक हिनयुशिF गनC सहिकनेछ ।

(५) उपदफा (४) बमोजिजम हिनयुF शि�क्षकले सो हि<द्यालयका अन्य शि�क्षक सर पारिरश्रधिमक र सुहि<धा पाउनेछ ।

(६) उपदफा (२) बमोजिजम स्थानीय हिनकाय <ा व्य<स्थापन सधिमहितल े व्य<स्थापन जिजम्मा शिलएको हि<द्यालयको आ<श्यकता ेरी नेपाल सरकारले त्यस्तो हि<द्यालयलाई थप दरबन्दी उपलब्ध गराउन सक्नेछ ।

136११द. साझेदारीमा ति�द्यालय सञ्चालन गन3 सक्ने : (१) नेपाल सरकारले सामुदाधियक हि<द्यालय र सा<Cजहिनक �ैभिक्षक गुठी अन्तगCत सञ्चाशिलत हि<द्यालय तथा एकPन्दा बढी सा<Cजहिनक �ैभिक्षक गुठी अन्तगCत सञ्चाशिलत हि<द्यालयरु बीच साdेदारीमा हि<द्यालय सञ्चालन गराउन सक्नेछ ।

(२) उपदफा (१) बमोजिजमका हि<द्यालयको व्य<स्थापन सधिमहितको गठन, काम, कतCव्य र अधिधकार, साdेदारीका तरिरका तथा अन्य व्य<स्था तोहिकए बमोजिजम हुनेछन् ।

137१२. ति�द्यालय व्य�स्थापन समिमति� : 138 (१) सामुदाधियक हि<द्यालयको सञ्चालन, रेखदेख र व्य<स्थापन गनCको लाहिग प्रत्येक हि<द्यालयमा देायका सदस्यरू रेको एक हि<द्यालय व्य<स्थापन सधिमहित रनेछ :–

(क) अभिPPा<कले आफूरुमध्येबाट छानी पठाएका दुइCC जना महिला सहित चारजना –सदस्य(ख) हि<द्यालय रेको गाउँपाशिलका <ा नगरपाशिलकाको सम्बन्धिन्धत <डाको <डा अध्यक्ष <ा <डा सधिमहितका

सदस्यरुमध्येबाट सो <डा सधिमहितले मनोनयन गरेको सदस्य –सदस्य(ग) हि<द्यालयका संस्थापक, स्थानीय बुदध्िधजी<ी, शि�क्षापे्रमी, हि<द्यालयलाई हिनरन्तर द� <षCदेष्ट्रिख सयोग गन3 <ा

हि<द्यालयलाई द� लाख <ा सोPन्दा बढी नगद <ा जिजन्सी सयोग गरेका व्यशिFरूमध्येबाट हि<द्यालय व्य<स्थापन सधिमहितले मनोनीत गरेको एकजना महिला सहित दुइCC जना –सदस्य

(घ) हि<द्यालयका शि�क्षकले आफूरुमध्येबाट छानी पठाएको एकजना –सदस्य(ङ) हि<द्यालयका प्रधानाध्यापक –सदस्य–सशिच<”

(२) प्राहि<धिधक र व्या<साधियक हि<षयमा अध्ययन <ा ताशिलम गराइन े माध्यधिमक हि<द्यालयको हि<द्यालय व्य<स्थापन सधिमहितमा जिजल्लास्तरका उद्योग तथा <ाभिणज्य मासंघका दुई जना प्रहितहिनधिध सदस्य रनेछन् ।

139(२क) हि<द्यालय व्य<स्थापन सधिमहितका सदस्यरुल े उपदफा (१) को खण्ड (क), (ख) <ा (ग) बमोजिजमका सदस्यरुमध्येबाट छानेको सदस्य सो सधिमहितको अध्यक्ष हुनेछ ।

140(२ख) हि<द्यालय व्य<स्थापन सधिमहितको अध्यक्ष छनौट नPएसम्मका लाहिग <ा अध्यक्षको अनुपश्चिस्थहितमा सो सधिमहितका ज्ये6ठ सदस्यले बैठकको अध्यक्षता गन3छ ।

136 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।137 सातौं सं�ोधनद्वारा थप ।138 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।139 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।140 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।


141(२ग) हि<�ेष शि�क्षा सञ्चालन गन3 हि<द्यालयको व्य<स्थापन सधिमहितमा कम्तीमा पचास प्रहित�त सदस्यरु अपाङ्गता Pएका व्यशिFको अभिPPा<क र समा<े�ी शि�क्षा <ा स्रोतकक्षा सञ्चालन गन3 हि<द्यालयको व्य<स्थापन सधिमहितमा कम्तीमा एकजना अपाङ्गता Pएका व्यशिF सदस्य रनेछ ।

(३) सम्बन्धिन्धत हि<द्यालय हिनरीक्षक र स्रोतव्यशिFलाई हि<द्यालय व्य<स्थापन सधिमहितको बैठकमा पयC<ेक्षकको रुपमा Pाग शिलन आमन्Iण गरिरनेछ ।

(४) संस्थागत हि<द्यालयको सञ्चालन, रेखदेख र व्य<स्थापन गनCका लाहिग प्रत्येक हि<द्यालयमा देायका सदस्यरु रेको एक हि<द्यालय व्य<स्थापन सधिमहित रनेछः–

(क) हि<द्यालयको संस्थापक <ा लगानीकताCरुमध्येबाट हि<द्यालयको शिसफारिरसमा जिजल्ला शि�क्षा अधिधकारीले मनोनीत गरेको व्यशिF अध्यक्ष

(ख) अभिPPा<करुमध्येबाट एक जना महिला समेत पन3 गरी हि<द्यालय व्य<स्थापन सधिमहितले मनोनीत गरेको दुई जना सदस्य

(ग) स्थानीय शि�क्षा प्रेमी <ा समाजसे<ीरुमध्येबाट सम्बन्धिन्धत 142गाउँपाशिलका <ा नगरपाशिलकाले मनोनीत गरेको एकजना सदस्य

(घ) सम्बन्धिन्धत के्षIको हि<द्यालय हिनरीक्षक सदस्य (ङ) सम्बन्धिन्धत हि<द्यालयको शि�क्षकरुले आफूरुमध्येबाट छानी पठाएको एकजना सदस्य (च) हि<द्यालयको प्राधानाध्यापक सदस्य–सशिच< (५) 143उपदफा (१), (२क) र (४) बमोजिजम छाहिनएका <ा मनोनीत अध्यक्ष <ा सदस्यको पदा<धिध

144तीन <षCको हुनेछ । त्यस्ता अध्यक्ष <ा सदस्यले आफ्नो पद अनुसारको आचरण नगरेको देष्ट्रिखएमा त्यसरी छान्ने <ा मनोनयन गन3 अभिPPा<क, पदाधिधकारी <ा हिनकायले हिनजलाई जुनसुकै बखत पदबाट टाउन सक्नेछ ।

तर त्यसरी पदबाट टाउनुअधिघ हिनजलाई आफ्नो सफाई पे� गन3 मौकाबाट बश्चिञ्चत गरिरने छैन । 145(५क) उपदफा (४) मा जुनसुकै कुरा लेष्ट्रिखएको Pए तापहिन नेपाल सरकारले P<न <ा जग्गा उपलब्ध

गराएको <ा कुनै हिकशिसमको सयोग दिदएको <ा हि<�ेष उददे्श्यबाट सञ्चाशिलत <ा हि<�ेष शि�क्षा सञ्चालन गन3 कुनै संस्थागत हि<द्यालयको हि<द्यालय व्य<स्थापन सधिमहितको गठन नेपाल सरकारबाट हुन आ<श्यक देष्ट्रिखएमा 146मन्Iालयले त्यसको कारण खुलाई आफैले गनC सक्नेछ ।

(६) सामुदाधियक हि<द्यालयको हि<द्यालय व्य<स्थापन सधिमहितको काम, कतCव्य र अधिधकार देाय बमोजिजम हुनेछः–

(क) हि<द्यालय सञ्चालनको लाहिग प्राप्त साधन र स्रोतको परिरचालन गन3, (ख) हि<द्यालयको चल, अचल सम्पभित्तको लगत राख्ने, राख्न लगाउने र सुरक्षा गन3, (ग) हि<द्यालयको �ैभिक्षक, Pौहितक तथा आर्थिथzक तथ्याङ्क र हि<<रण अद्या<धिधक गराई राख्ने,

141 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।142 आठौं सं�ोधनद्वारा �ब्द रूपान्तरिरत ।143 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।144 शि�क्षा तथा खेलकुद सम्बन्धी केी नेपाल ऐन सं�ोधन गन3 ऐन, २०६३ द्वारा सं�ोधिधत ।145 शि�क्षा तथा खेलकुद सम्बन्धी केी नेपाल ऐन सं�ोधन गन3 ऐन, २०६३ द्वारा थप ।146 आठौं सं�ोधनद्वारा �ब्द रूपान्तरिरत ।


(घ) हि<द्यालयको <ार्षिषzक बजेट स्<ीकृत गन3 र त्यसको जानकारी गाउँ शि�क्षा सधिमहित र जिजल्ला शि�क्षा कायाCलयलाई दिदने,

(ङ) हि<द्यालयमा स्<� �ैभिक्षक <ाता<रण कायम राख्न राजनैहितक, धार्मिमzक <ा साम्प्रदाधियक Pा<नाको आधारमा हि<द्यालयको <ाता<रण धधिमल्याउन नदिदने,

(च) जिजल्ला शि�क्षा कायाCलयबाट खदिटएको शि�क्षकलाई ाजिजर गराई काममा लगाउने, (छ) जिजल्ला शि�क्षा कायाCलयले तोकेको लेखापरीक्षकबाट हि<द्यालयको <ार्षिषzक लेखापरीक्षण गराउने, (ज) लेखापरीक्षकको प्रहित<ेदन अनुसार तत्काल आ<श्यक कारबाी गन3 र त्यसको प्रहित<ेदन जिजल्ला

शि�क्षा कायाCलयमा पे� गन3, (d) जिजल्ला शि�क्षा सधिमहित र जिजल्ला शि�क्षा कायाCलयले दिदएको आदे� तथा हिनद3�नरुको पालना गन3, 147(ञ) आफैं ले हिनयुF <ा बढु<ा गरेका शि�क्षकको लाहिग तोहिकए बमोजिजमको पारिरश्रधिमक तथा सुहि<धाको

व्य<स्था गन3 । (ट) शि�क्षाको गुणस्तर कायम गन3 सम्बन्धमा शि�क्षक अभिPPा<क संघ गठन गन3 । (७) संस्थागत हि<द्यालयको हि<द्यालय व्य<स्थापन सधिमहितको काम, कतCव्य र अधिधकार देाय बमोजिजम

हुनेछः– (क) हि<द्यालय सञ्चालनको लाहिग प्राप्त साधन र स्रोतको परिरचालन गन3, (ख) हि<द्यालयको लाहिग आ<श्यक Pौहितक साधनको व्य<स्था गन3, (ग) हि<द्यालयको चल, अचल सम्पभित्तको सुरक्षा र संरक्षण गन3, (घ) हि<द्यालयमा स्<� �ैभिक्षक <ाता<रण कायम राख्ने, (ङ) नेपाल सरकारले लागू गरेको पाठ्यक्रम तथा पाठ्यपुस्तक अहिन<ायC रुपमा लागू गन3 र अन्य सयोगी

पाठ्यपुस्तकरु पढाउन आ<श्यक देष्ट्रिखएमा 148राष्ट्रि67य पाठ्यक्रम हि<कास तथा मूल्याङ्कन परिरषदक्ो स्<ीकृहित शिलने,

(च) आयोगबाट अध्यापन अनुमहितपI शिलई प्रचशिलत कानून बमोजिजम शि�क्षक पदको लाहिग उम्मेद<ार हुन योग्यता पूरा गरेका व्यशिFलाई शि�क्षक पदमा हिनयुशिF गन3,

149(च१) अस्थायी रुपमा हिनयुF शि�क्षकलाई स्थायी हुन े अ<सर प्रदान गनCको लाहिग यो खण्ड प्रारम्भ हुनुअधिघ हिनयुF त्यस्ता शि�क्षकको कमा यो खण्ड प्रारम्भ Pएको धिमहितले र यो खण्ड प्रारम्भ Pएपशिछ हिनयुF हुन े शि�क्षकको कमा त्यसरी हिनयुF Pएको धिमहितले छ महिनाभिPI स्थायी पूर्षितz सम्बन्धी प्रहिक्रया �ुरु गन3,

(छ) नेपाल सरकारले तोहिकदिदएको तलब स्केलमा नघटाई शि�क्षकलाई तलब दिदन,े (ज) अन�ुासनीन शि�क्षक उपर कारबाी गन3, (d) नेपाल सरकारले दिदएका हिनद3�नरुको पालना गन3 ।

147 शि�क्षा तथा खेलकुद सम्बन्धी केी नेपाल ऐन सं�ोधन गन3 ऐन, २०६३ द्वारा सं�ोधिधत ।148 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।149 शि�क्षा तथा खेलकुद सम्बन्धी केी नेपाल ऐन सं�ोधन गन3 ऐन, २०६३ द्वारा थप ।


150(७क) �ैभिक्षक गुठी अन्तगCत सञ्चालन Pएका हि<द्यालयको सञ्चालन, रेखदेख तथा व्य<स्थापन सम्बन्धी व्य<स्था तोहिकए बमोजिजम हुनेछ ।”

151(७ख) ........... (८) हि<द्यालय व्य<स्थापन सधिमहितको अन्य काम, कतCव्य, अधिधकार र बैठक सम्बन्धी कायCहि<धिध तोहिकए

बमोजिजम हुनेछ । 152१२क. ति�द्यालय व्य�स्थापन समिमति� ति�घटन गन3 सतिकन े : (१) कुन ै हि<द्यालयको हि<द्यालय व्य<स्थापन सधिमहितले

तोहिकएको जिजम्मे<ारी पूरा गनC नसकेमा सोको कारण खुलाई जिजल्ला शि�क्षा सधिमहितले त्यस्तो हि<द्यालय व्य<स्थापन सधिमहित हि<घटन गनC सक्नेछ ।

तर त्यसरी हि<घटन गनुCअधिघ हि<द्यालय व्य<स्थापन सधिमहितलाई आफ्नो सफाई पे� गन3 मनाशिसब मौका दिदनुपन3छ । (२) उपदफा (१) बमोजिजम हि<द्यालय व्य<स्थापन सधिमहित हि<घटन Pएपशिछ अकu हि<द्यालय व्य<स्थापन

सधिमहित गठन नPएसम्म <ा अन्य कुनै कारणले हि<द्यालय व्य<स्थापन सधिमहित गठन नPएसम्म हि<द्यालय व्य<स्थापन सधिमहितको काम गनC जिजल्ला शि�क्षा सधिमहितले एक अस्थायी हि<द्यालय व्य<स्थापन सधिमहित गठन गनC सक्नेछ ।

153१२ख. 154शि�क्षा हि<कास कोष : (१) 155............. सामुदाधियक हि<द्यालयको Pौहितक पू<ाCधार हि<कासमा सयोग पुयाCउन तथा त्यस्ता हि<द्यालयमा �ैभिक्षक गुणस्तर अभिP<ृदध्िध गनCको लाहिग केन्द्रीय स्तरमा एक 156शि�क्षा हि<कास कोष रनेछ ।

(२) उपदफा (१) बमोजिजमको कोषमा देायका रकमरु रनेछन्ः– (क) नेपाल सरकारबाट प्राप्त अनुदान रकम, (ख) संस्थागत हि<द्यालयबाट प्राप्त त्यस्तो हि<द्यालयको <ार्षिषzक कुल आम्दानीको 157..... तोहिकए

बमोजिजमको रकम, (ग) चन्दाबाट प्राप्त रकम, (घ) अन्य स्रोतबाट प्राप्त रकम ।

158१२ग. कोष सञ्चालक समिमति�ः (१) 159शि�क्षा हि<कास कोषको सञ्चालन गनCको लाहिग देायका सदस्यरु रेको एक कोष सञ्चालक सधिमहित रनेछः– 160(क) मन्Iालयको सशिच< – अध्यक्ष

150 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।151 आठौं सं�ोधनद्वारा भिdहिकएको ।152 शि�क्षा तथा खेलकुद सम्बन्धी केी नेपाल ऐन सं�ोधन गन3 ऐन, २०६३ द्वारा सं�ोधिधत ।153 सातौं सं�ोधनद्वारा थप ।154 आठौं सं�ोधनद्वारा �ब्द रूपान्तरिरत ।155 आठौं सं�ोधनद्वारा भिdहिकएको ।156 आठौं सं�ोधनद्वारा �ब्द रूपान्तरिरत ।157 शि�क्षा तथा खेलकुद सम्बन्धी केी नेपाल ऐन सं�ोधन गन3 ऐन, २०६३ द्वारा भिdहिकएको ।158 सातौं सं�ोधनद्वारा थप ।159 आठौं सं�ोधनद्वारा �ब्द रूपान्तरिरत ।160 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।


(ख) प्रहितहिनधिध, अथC मन्Iालय सदस्य 161(ग) प्रहितहिनधिध, संघीय माधिमला तथा स्थानीय हि<कास मन्Iालय – सदस्य(घ) ससशिच< (�ैभिक्षक प्र�ासन मा�ाखा), शि�क्षा मन्Iालय - सदस्य (ङ) माहिनद3�क, शि�क्षा हि<Pाग - सदस्य (च) प्रहितहिनधिध, मालेखा हिनयन्Iक कायाCलय - सदस्य (छ) संस्थागत हि<द्यालयको केन्द्रीय स्तरका संघ-संस्थाका अध्यक्षरुमध्येबाट शि�क्षा तथा खेलकूद मन्Iालयले

मनोनीत गरेको दुईजना - सदस्य 162(ज) मन्Iालयको आधारPूत शि�क्षा �ाखाको प्रमुख –सदस्य–सशिच<”

(२) उपदफा (१) बमोजिजमको कोष सञ्चालक सधिमहितको अन्य काम, कतCव्य र अधिधकार तथा बैठक सम्बन्धी कायCहि<धिध तोहिकए बमोजिजम हुनेछ ।

१३. जिजल्ला शि�क्षा कोष : (१) प्रत्येक जिजल्लामा एउटा जिजल्ला शि�क्षा कोष स्थापना हुनेछ, जसमा देायका रकमरु रनेछन्ः– (क) नेपाल सरकारबाट प्राप्त अनुदान, 163(क१) 164जिजल्ला समन्<य सधिमहितबाट प्राप्त अनुदान, (ख) 165........ (ग) शि�क्षा करबाट उठेको रकम, (घ) चन्दाबाट प्राप्त रकम, र (ङ) अन्य श्रोतबाट प्राप्त रकम ।

(२) उपदफा (१) बमोजिजमको कोषको सञ्चालन तोहिकए बमोजिजम हुनेछ । 166........ 167(३) उपदफा (१) बमोजिजमको कोषको लेखापरीक्षण मालेखा परीक्षकको हि<Pागबाट हुनेछ ।

168१३क. ति�द्यालय कोष : (१) प्रत्येक हि<द्यालयमा एउटा हि<द्यालय कोष हुनेछ, जसमा देायका रकमरु रनेछन्ः– (क) नेपाल सरकारबाट प्राप्त अनुदान, 169(क१) जिजल्ला शि�क्षा कोषबाट प्राप्त अनुदान,

161 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।162 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।163 पाँचौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।164 आठौं सं�ोधनद्वारा �ब्द रूपान्तरिरत ।165 तेस्रो सं�ोधनद्वारा भिdहिकएको ।166 चौथो सं�ोधनद्वारा प्रहितबन्धात्मक <ाक्यां� भिdहिकएको ।167 तेस्रो सं�ोधनद्वारा थप ।168 तेस्रो सं�ोधनद्वारा थप ।169 चौथो सं�ोधनद्वारा थप ।


170(क२) 171गाउँपाशिलका <ा नगरपाशिलकाबाट प्राप्त अनुदान, (ख) �ुल्कबाट आउने रकम, (ग) चन्दा <ा दान दातव्यबाट प्राप्त रकम, र (घ) अन्य स्रोतबाट प्राप्त रकम ।

(२) उपदफा (१) बमोजिजमको कोषको सञ्चालन र लेखापरीक्षण तोहिकए बमोजिजम हुनेछ । 172१४. नेपाल सरकारले तिनद��न ठिदन सक्ने : (१) नेपाल सरकारले आ<श्यकता अनुसार जिजल्ला शि�क्षा सधिमहित, 173.....

र हि<द्यालय व्य<स्थापन सधिमहितलाई हिनद3�न दिदन सक्नेछ । (२) उपदफा (१) बमोजिजम दिदइएको हिनद3�नको पालना गनुC प्रत्येक जिजल्ला शि�क्षा सधिमहित, 174..... र

हि<द्यालय व्य<स्थापन सधिमहितको कतCव्य हुनेछ । १५. नेपाल सरकारले ति�द्यालय सान3 , गाभ्न , नाम परिर��3न गन3 �ा बन्द गन3 सक्न े : 175......... नेपाल सरकार <ा

तोहिकएको अधिधकारीले जिजल्ला शि�क्षा सधिमहितको राय शिलई सञ्चालन Pइरेका कुन ै हि<द्यालयलाई एक स्थानबाट अकu स्थानमा सानC <ा दुई <ा दुईPन्दा बढी हि<द्यालयलाई गाPी एउटा हि<द्यालय कायम गनC <ा हि<द्यालयको नाम परिर<तCन गनC <ा हि<द्यालय बन्द गनC <ा 176तोहिकएको ठाउँ <ा के्षIमा हि<द्यालय खोल्न <ा हि<द्यालयमा कक्षा थप गरी सञ्चालन गनC अनुमहित <ा स्<ीकृहित दिदन सक्नेछ ।

177१६. ति�द्यालयको सम्पलिa : (१) सामुदाधियक हि<द्यालयको कPोगमा रेको सम्पभित्त सा<Cजहिनक सम्पभित्त माहिननेछ । यस ऐन बमोजिजम अनुमहित <ा स्<ीकृहित रदद् गरिरएको <ा कुनै हि<द्यालयमा गाभिPएको सामुदाधियक हि<द्यालयको सम्पभित्त नेपाल सरकारले अन्य हि<द्यालयको काममा प्रयोगमा नआउने Pएमा प्रचशिलत कानून बमोजिजम बेचहिबखन गरी प्राप्त Pएको रकम सम्बन्धिन्धत जिजल्ला शि�क्षा कोषमा जम्मा गन3छ ।

178(२) �ैभिक्षक गुठी अन्तगCत सञ्चाशिलत संस्थागत हि<द्यालयको सम्पभित्त सोी हि<द्यालयको नाममा रनेछ । कुनै हि<द्यालय सा<Cजहिनक �ैभिक्षक गुठीको रुपमा सञ्चालन गरिरएकोमा त्यस्तो हि<द्यालयको सम्पभित्त सा<Cजहिनक सम्पभित्त माहिननेछ र त्यस्तो सम्पभित्तको स्<रुप परिर<तCन गनC पाइने छैन ।

179(२क) उपदफा (२) मा जुनसुकै कुरा लेष्ट्रिखएको Pए तापहिन �ैभिक्षक गुठी <ा त्यस्तो गुठीका सञ्चालकले आफ्नो लगानीको पूरै <ा आंशि�क हिस्सा तोहिकए बमोजिजम उत्तराधिधकारीलाई स्तान्तरण गनC सक्नेछ ।

180(२ख) कुनै कारणले �ैभिक्षक गुठी अन्तगCत सञ्चाशिलत हि<द्यालय बन्द Pएमा त्यस्तो हि<द्यालयको नाममा रेको सम्पभित्तमध्ये सा<Cजहिनक गुठीको रूपमा सञ्चाशिलत हि<द्यालयको सम्पभित्त सा<Cजहिनक सम्पभित्त हुनेछ र त्यस्तो सम्पभित्त नेपाल सरकारले कुनै सामुदाधियक हि<द्यालय <ा �ैभिक्षक संस्थाको काममा प्रयोगमा ल्याउन सक्नेछ र हिनजी

170 आठौं सं�ोधनद्वारा �ब्द रूपान्तरिरत ।171 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।172 चौथो सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।173 छैटौं सं�ोधनद्वारा भिdहिकएको ।174 छैटौं सं�ोधनद्वारा भिdहिकएको ।175 दोस्रो सं�ोधनद्वारा भिdहिकएको ।176 दोस्रो सं�ोधनद्वारा थप ।177 सातौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।178 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।179 शि�क्षा तथा खेलकुद सम्बन्धी केी नेपाल ऐन सं�ोधन गन3 ऐन, २०६३ द्वारा थप ।180 शि�क्षा तथा खेलकुद सम्बन्धी केी नेपाल ऐन सं�ोधन गन3 ऐन, २०६३ द्वारा थप ।


गुठी अन्तगCत सञ्चाशिलत हि<द्यालयको सम्पभित्त उपदफा (२क) बमोजिजम कसैलाई स्तान्तरण नगरेको Pएमा त्यस्तो गुठीका तत्काल कायम रेका गुठी सञ्चालक (76टी) ले तोके बमोजिजमको हि<द्यालय <ा �ैभिक्षक संस्थालाई दिदन सक्नेछ ।

181(२ग) उपदफा (२ख) बमोजिजम हिनजी गुठीका सञ्चालकल े सो सम्पभित्त कुन ै हि<द्यालय <ा �ैभिक्षक संस्थालाई नदिदएमा <ा त्यस्ता गुठीका सञ्चालक नै नPएमा सो हि<द्यालयको नाममा रेको सम्पभित्त नेपाल सरकारले कुनै सामुदाधियक हि<द्यालय <ा कुनै �ैभिक्षक संस्थालाई उपलब्ध गराउन सक्नेछ ।

182(३) कम्पनी अन्तगCत सञ्चाशिलत संस्थागत हि<द्यालयको सम्पभित्त सोी कम्पनीको नाममा रनेछ ।(४) संस्थागत हि<द्यालयले कुनै व्यशिF <ा संघ-संस्थासँग दान-दातव्यको रुपमा कुनै हिकशिसमको चल, अचल

सम्पभित्त प्राप्त गनुCअधिघ सम्बन्धिन्धत जिजल्ला शि�क्षा सधिमहितको स्<ीकृहित शिलनु पन3छ । तर हि<दे�ी व्यशिF <ा संघ-संस्थाबाट त्यसरी चल, अचल सम्पभित्त प्राप्त गनुCअधिघ नेपाल सरकारको पू<Cस्<ीकृहित शिलनु पन3छ ।

(५) उपदफा (४) बमोजिजम प्राप्त गरेको सम्पभित्त सरकारको स्<ीकृहितबेगर बेचहिबखन गनC पाइनेछैन । 183१६क. ति�द्यालयलाई छुट र सुति�धा : (१) प्रचशिलत कानूनमा जुनसुकै कुरा लेष्ट्रिखएको Pए तापहिन सामुदाधियक हि<द्यालय

र �ैभिक्षक गुठीको रुपमा सञ्चाशिलत संस्थागत हि<द्यालयको नाममा जुनसुकै शिलखत पारिरत गदाC रजिज67े�न दस्तुर लाग्ने छैन ।

(२) उपदफा (१) मा लेष्ट्रिखएदेष्ट्रिख बाेक अन्य हि<द्यालयको नाममा कुन ै शिलखत पारिरत गदाC नेपाल सरकारले तोहिकएको आधारमा रजिज67े�न दस्तुर छुट दिदन सक्नेछ ।

(३) सामुदाधियक हि<द्यालय र �ैभिक्षक गुठीको रुपमा सञ्चाशिलत संस्थागत हि<द्यालयलाई दिदइने अन्य छूट र सुहि<धा तोहिकए बमोजिजम हुनेछ ।

184१६ख. अनुमहित <ा स्<ीकृहित रदद् गन3 : कुनै संस्थागत हि<द्यालयले दफा ३ को उपदफा (४) बमोजिजमको म्यादभिPI हि<<रण नदिदएमा <ा यो ऐन <ा यस ऐन अन्तगCत बनेको हिनयम हि<परीत अन्य कुनै काम गरेमा तोहिकएको अधिधकारीले त्यस्तो हि<द्यालयलाई प्रदान गरिरएको अनुमहित <ा स्<ीकृहित रदद् गन3छ ।

तर त्यसरी अनुमहित <ा स्<ीकृहित रदद् गनुCअधिघ सम्बन्धिन्धत हि<द्यालयलाई आफ्नो सफाई पे� गन3 मौकाबाट बश्चिञ्चत गरिरने छैन ।

185१६ग. ति�द्यालयको �गeकरण : हि<द्यालयलाई तोहिकएको आधारमा <ग�करण गरिरनेछ ।186१६ग१.ति�द्यालयलाई सुरशिक्ष� के्षत्रको रुपमा कायम गनु3पन� : (१) हि<द्यालयमा स्<तन्I र Pयरहित रुपमा अध्ययन,

अध्यापन गन3 <ाता<रण सृजना गनC तथा हि<द्यालयभिPI कुनै पहिन हिकशिसमको अ<ाश्चिञ्छत हिक्रयाकलाप हुन नदिदने गरी हि<द्यालयलाई सुरभिक्षत के्षI कायम गनुCपन3छ ।

(२) उपदफा (१) बमोजिजम सुरभिक्षत के्षI कायम गदाC हि<द्यालयले पालन गनुCपन3 �तC तथा मापदण्ड तोहिकए बमोजिजम हुनेछ ।”

181 शि�क्षा तथा खेलकुद सम्बन्धी केी नेपाल ऐन सं�ोधन गन3 ऐन, २०६३ द्वारा थप ।182 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।183 सातौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।184 सातौं सं�ोधनद्वारा थप ।185 सातौं सं�ोधनद्वारा थप ।186 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।


187१६घ. �ुल्क सम्बन्धी व्य�स्था : 188(१) नेपाल सरकारल े हिनः�ुल्क शि�क्षा घोषणा गरेको हि<द्यालय शि�क्षाका लाहिग सामुदाधियक हि<द्यालयले हि<द्याथ�को नाममा कुनै हिकशिसमको �ुल्क शिलन पाउने छैन ।”

189(१क) उपदफा (१) मा जुनसुकै कुरा लेष्ट्रिखएको Pए तापहिन कुन ै अभिPPा<कल े आफ्नो इ�ाले सामुदाधियक हि<द्यालयलाई दिदएको दान, उपार, चन्दा <ा सयोग शिलन सहिकनेछ ।

190(१ख) सब ै बालबाशिलकालाई आधारPूत तसम्मको शि�क्षा अहिन<ायC र हिनः�ुल्क तथा माध्यधिमक तसम्म हिनः�ुल्क शि�क्षा प्रदान गनCको लाहिग नेपाल सरकारले आ<श्यक स्रोतको व्य<स्था गन3छ ।

191(१ग) दृष्ट्रि6टहि<ीन बालबाशिलकालाई �ेलशिलहिप तथा बहिरा र स्<र <ा बोलाइसम्बन्धी अपाङ्गता Pएका बालबाशिलकालाई साङ्केहितक Pाषाको माध्यमबाट हिनः�ुल्क शि�क्षा प्रदान गन3 व्य<स्था गरिरनेछ ।”

192(२) उपदफा (१) बमोजिजम हिनः�ुल्क शि�क्षा घोषणा गरेको हि<द्यालय शि�क्षा बाेकको अन्य हि<द्यालय शि�क्षामा अध्ययन गन3 हि<द्याथ�सँग शिलइने �ुल्क तोहिकएको आधारमा हिनधाCरण गरिरनेछ ।”

तर गरिरबीको रेखामुहिन रेका दशिलत, जनजाहित र महिला लगायतअन्य हि<द्याथ�लाई सामुदाधियक हि<द्यालयमा हिनः�ुल्क शि�क्षा प्रदान गन3 व्य<स्था गरिरनेछ ।

(३) हि<द्यालयल े हि<द्याथ�लाई कुन ै कक्षामा PनाC गदाC एकपटक PनाC �ुल्क शिलइसकेपशिछ पुनः सोी हि<द्यालयको अकu कक्षामा PनाC गनCको लाहिग कुनै हिकशिसमको �ुल्क शिलन पाउने छैन ।

(४) हि<द्यालयले हि<द्यालयको Pौहितक संरचना हिनमाCण गनCको लाहिग हि<द्याथ�सँग कुनै हिकशिसमको �ुल्क शिलन पाउने छैन ।

193(५) संस्थागत हि<द्यालयल े हि<द्याथ�सँग शिलन पाउन े �ुल्क नेपाल सरकारबाट स्<ीकृहित शिलएर माI हिनधाCरण गनुC पन3छ । नेपाल सरकारल े त्यसरी �ुल्क हिनधाCरण गन3 सम्बन्धमा स्<ीकृहित दिदzदा हि<द्यालयको <ग�करणको आधारमा गन3छ ।

(६) कुनै हि<द्यालयले यस ऐन हि<परीत हि<द्याथ�सँग कुनै �ुल्क शिलएमा तोहिकएको अधिधकारीले त्यस्तो �ुल्क सम्बन्धिन्धत हि<द्याथ�लाई हिफताC गनC लगाउनु पन3छ ।

(७) यस ऐन हि<परीत �ुल्क शिलने हि<द्यालयलाई तोहिकएको अधिधकारीले पच्चीस जार रुपैयाँसम्म जरिरबाना गनC सक्नेछ ।

187 सातौं सं�ोधनद्वारा थप ।188 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।189 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।190 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।191 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।192 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।193 शि�क्षा तथा खेलकुद सम्बन्धी केी नेपाल ऐन सं�ोधन गन3 ऐन, २०६३ द्वारा सं�ोधिधत ।


194१६ङ. 195 नेपाल शि�क्षक महासंघ , शि�क्षक �था 196 कम3चारीको पदीय आचरण �था अन्य व्य�स्था : (१) सामुदाधियक हि<द्यालयका शि�क्षकरुको पे�ागत क हितको सम्बन्धमा कायC गनC एक 197नेपाल शि�क्षक मासंघ रनेछ ।

(२) 198नेपाल शि�क्षक मासंघ केन्द्रीय तथा जिजल्ला स्तरमा गठन गनC सहिकनेछ। (३) 199नेपाल शि�क्षक मासंघ को हिन<ाCचन तोहिकए बमोजिजम हुनेछ । (४) 200.... (५) 201देायका अ<स्थामा शि�क्षक <ा कमCचारीलाई पदबाट टाइनेछः– (क) 202.... (ख) पदीय दाधियत्< पूरा नगरेमा, (ग) हि<नासूचना लगातार पन्ध्र दिदनPन्दा बढी समय हि<द्यालयमा अनुपश्चिस्थत रेमा, (घ) हि<द्यालयमा मादक पदाथC से<न गरी आएको कुरा प्रमाभिणत Pएमा, (ङ) नहैितक पतन देष्ट्रिखने कुनै फौजदारी अभिPयोगमा अदालतबाट सजाय पाएमा ।203(च) सामुदाधियक हि<द्यालयका शि�क्षक <ा कमCचारीले कायाCलय समयमा अन्यI अध्यापन <ा काम गरेमा

<ा अन्य कुनै व्या<साधियक हिक्रयाकलाप गरेमा,204(छ) शि�क्षक <ा कमCचारी राजनीहितक दलको कायCकारिरणी सधिमहितको सदस्य रेको पाइएमा

स्प6टीकरण : यस खण्डको प्रयोजनको लाहिग “कायCकारिरणी सधिमहित” Pन्नाले राजनीहितक दलको हि<धान बमोजिजम गदिठत केन्द्रीयस्तर, प्रदे�स्तर, जिजल्लास्तर <ा स्थानीय तस्तरका कायCकारिरणी सधिमहित सम्dनु पछC ।”

205१६ङ१. स्थायी आ�ासीय अनुमति� लिलन नहुने : सामुदाधियक हि<द्यालयमा कायCरत शि�क्षक <ा कमCचारीरुले स्थायी आ<ासीय अनुमहित शिलन <ा त्यस्तो अनुमहित प्राप्त गनCका लाहिग आ<ेदन दिदन हुँदैन । यो दफा प्रारम्भ हुनु अधिघ कसैले स्थायी आ<ासीय अनुमहित शिलएको <ा त्यस्तो अनुमहित प्राप्त गनCका लाहिग आ<ेदन गरेको Pए त्यस्तो शि�क्षक <ा कमCचारीलाई Pहि<6यमा हिनजले काम गरेको से<ाका लाहिग अयोग्य ठरिरने गरी से<ाबाट बखाCस्त गरिरनेछ ।

194 सातौं सं�ोधनद्वारा थप ।195 आठौं सं�ोधनद्वारा �ब्द रूपान्तरिरत ।196 आठौं सं�ोधनद्वारा �ीषCक सं�ोधिधत ।197 आठौं सं�ोधनद्वारा �ब्द रूपान्तरिरत ।198 आठौं सं�ोधनद्वारा �ब्द रूपान्तरिरत ।199 आठौं सं�ोधनद्वारा �ब्द रूपान्तरिरत ।200 शि�क्षा तथा खेलकुद सम्बन्धी केी नेपाल ऐन सं�ोधन गनC बनेको ऐन,२०६३ द्वारा भिdहिकएको ।201 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।202 शि�क्षा तथा खेलकुद सम्बन्धी केी नेपाल ऐन सं�ोधन गनC बनेको ऐन,२०६३ द्वारा भिdहिकएको ।203 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।204 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।205 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।


206१६ङ२. स्�यम ् घोषणा गरी ति��रण पे� गन� : (१) सामुदाधियक हि<द्यालयका शि�क्षक <ा कमCचारीरुल े स्थायी आ<ासीय अनुमहित शिलएको <ा त्यस्तो अनुमहितका लाहिग आ<ेदन गरेको Pए यो दफा प्रारम्भ Pएको धिमहितले तीस दिदनभिPI सोको स्<यम् घोषणा गरी देाय बमोजिजमको हि<<रण आफू कायCरत रेको हि<द्यालयमा पे� गनुC पन3छ :–

(क) आफ्नो नाम, थर, से<ा, कायCरत हि<द्यालयको नाम र ालको पद,(ख) स्थायी आ<ासीय अनुमहित शिलएको Pए सो शिलएको <ा त्यस्तो अनुमहित प्राप्त गनCका लाहिग आ<ेदन

दिदएको Pए सोको धिमहित, सम्बन्धिन्धत दे�को नाम,(ग) आफूले शिलएको स्थायी आ<ासीय अनुमहित परिरत्याग गनC <ा त्यस्तो अनुमहितका लाहिग दिदएको आ<ेदन

रदद् गराउन इ�ुक Pए-नPएको ।(२) सामुदाधियक हि<द्यालयको कुन ै शि�क्षक <ा कमCचारीको सगोलको पहित <ा पत्नीले स्थायी आ<ासीय

अनुमहित शिलएको Pएमा यो दफा प्रारम्भ Pएको धिमहितले तीस दिदनभिPI सम्बन्धिन्धत शि�क्षक <ा कमCचारील े आफू कायCरत हि<द्यालयमा उपदफा (१) बमोजिजमको हि<<रण पे� गनुC पन3छ ।

(३) उपदफा (१) <ा (२) बमोजिजमको हि<<रण प्राप्त Pएपशिछ हि<द्यालयले त्यस्तो हि<<रण प्राप्त Pएको धिमहितले पन्ध्र दिदनभिPI सम्बन्धिन्धत जिजल्ला शि�क्षा कायाCलयमा पठाउनु पन3छ ।

207१६ङ३. जानकारी ठिदन सतिकन े : (१) दफा १६ङ१. हि<परीत कुन ै शि�क्षक <ा कमCचारीले स्थायी आ<ासीय अनुमहित शिलएको जानकारी कसैलाई प्राप्त Pएमा त्यस्तो व्यशिFले सो जानकारी सम्बन्धिन्धत शि�क्षक <ा कमCचारी कायCरत के्षIको स्रोतकेन्द्र <ा जिजल्ला शि�क्षा कायाCलयमा दिदन सक्नेछ ।

(२) उपदफा (१) अनुसारको जानकारी स्रोतकेन्द्रमा प्राप्त हुन आएमा स्रोत केन्द्रले त्यस्तो जानकारी प्राप्त Pएको धिमहितले सात दिदनभिPI जिजल्ला शि�क्षा कायाCलय समक्ष पठाउनु पन3छ ।

(३) उपदफा (१) र (२) बमोजिजम <ा अन्य कुनै स्रोतबाट कुनै शि�क्षक तथा कमCचारीले आ<ासीय अनुमहित शिलएको <ा सोको लाहिग आ<ेदन दिदएको जानकारी प्राप्त हुन आएमा जिजल्ला शि�क्षा कायाCलयले दफा १६ङ२. को उपदफा (१) बमोजिजमको अ<धिध समाप्त Pएपशिछ त्यस्तो शि�क्षक <ा कमCचारीलाई हि<Pागीय कार<ाी गन3 सम्बन्धमा आ<श्यक कार<ाी अधिघ बढाउनु पन3छ ।

(४) उपदफा (३) बमोजिजम ल े खी आएमा सजाय दिदन े अधिधकारील े त्यस्तो शि�क्षक <ा कमC चारीको सम्बन्धमा तीन दिदनभिPI छानहिबन प्रारम्भ गरी छानहिबन गदाC कुनै शि�क्षक <ा कमCचारीले आ<ासीय अनुमहित शिलएको <ा सोको लाहिग आ<ेदन दिदएको देष्ट्रिखएमा हिनजलाई तीन महिनाभिPI दफा १६ङ१ बमोजिजम सजाय गरी सोको जानकारी पन्ध्र दिदनभिPI शि�क्षा हि<Pाग र शि�क्षा मन्Iालयमा दिदनु पन3छ ।

208१६ङ४. सजाय नहुने : यस ऐनमा अन्यI जुनसुकै कुरा लेष्ट्रिखएको Pए तापहिन यो दफा प्रारम्भ हुनु अधिघ स्थायी आ<ासीय अनुमहित शिलएको <ा सोको लाहिग आ<ेदन दिदएको सामुदाधियक हि<द्यालयको शि�क्षक <ा कमCचारीले स्<ीकार गरी यो दफा प्रारम्भ Pएको धिमहितल े साठी दिदनभिPI आफूले प्राप्त गरेको स्थायी आ<ासीय अनुमहित त्यागेको <ा त्यस्तो अनुमहित प्राप्त गनCका लाहिग दिदएको आ<ेदन रदद् गनCका लाहिग सम्बन्धिन्धत मुलुकमा शिलष्ट्रिखत अनुरोध गरेको प्रमाणसहित हिन<ेदन दिदएमा त्यस्तो शि�क्षक <ा कमCचारीलाई यस ऐन बमोजिजम सजाय गरिरने छैन ।

206 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।207 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।208 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।


209१६ङ५. सञ्चय कोष र बीमा बाहेक अन्य कुनै सुति�धा नपाउने : यो ऐन र यस ऐन अन्तगCत बनेका हिनयममा जुनसुकै कुरा लेष्ट्रिखएको Pए तापहिन दफा १६ङ१. को हि<परीत हुने गरी सामुदाधियक हि<द्यालयका शि�क्षक <ा कमCचारीले स्थायी आ<ासीय अनुमहित शिलएको कारण से<ाबाट बखाCस्त Pएमा र त्यस्ता शि�क्षक <ा कमCचारीको सगोलको पहित <ा पत्नीले स्थायी आ<ासीय अनुमहित प्राप्त गरेको Pए त्यस्तो शि�क्षक <ा कमCचारीको पहित <ा पत्नीले कमCचारी सञ्चय कोषको रकम र बीमा बाेक यस ऐन र यस अन्तगCत बनेका हिनयम बमोजिजमका से<ा सुहि<धा पाउने छैन ।”

210१६च. �ैशिक्षक योग्य�ा : हि<द्यालयको शि�क्षकको लाहिग चाहिने �ैभिक्षक योग्यता तोहिकए बमोजिजम हुनेछ ।211१६च१. शि�क्षक ति�द्याथeको अनुपा� मिमलाउनु पन� : जिजल्ला शि�क्षा सधिमहितले प्रत्येक हि<द्यालयमा हिनयधिमत अध्ययन गन3

हि<द्याथ� संख्या र हि<षयका आधारमा तोहिकए बमोजिजम हि<द्याथ� तथा शि�क्षकको अनुपात कायम गनुC पन3छ ।212१६च२. शि�क्षकलाई अन्य काममा लगाउन नहुन े : (१) सामुदाधियक हि<द्यालयको शि�क्षकलाई शि�क्षा प्रदान गन3 <ा

हि<द्यालय प्र�ासन सम्बन्धी काममा बाेक अन्य काममा लगाउन हुँदैन ।(२) उपदफा (१) मा जुनसुकै कुरा लेष्ट्रिखएको Pए तापहिन हि<द्यालयको पठन पाठनमा बाधा नपन3 गरी

राष्ट्रि67य जनगणना, हिन<ाCचन सम्बन्धी काम, प्राकृहितक प्रकोप उदध्ार <ा नेपाल सरकारल े तोकेको अन्य कुनै काममा खटाउन सहिकनेछ ।”

213१६छ. अदाल�को आदे�बाट पुनब3हाली हुन सक्ने :(१) हि<Pागीय सजाय Pई नोकरीबाट टाइएको <ा बरखास्त Pएको शि�क्षक अदालतको आदे� <ा फैसला बमोजिजम माI नोकरीमा पुनबCाली हुन सक्नेछ ।

(२) उपदफा (१) बमोजिजम पुनबCाली Pएको शि�क्षकल े नोकरीबाट टेदेष्ट्रिख पुनबCाली Pएको धिमहितसम्मको पूरा तलब, Pत्ता र तलब <ृदध्िध पाउने Pए सो समेत पाउनेछ ।

214(३) उपदफा (१) मा जुनसुकै कुरा लेष्ट्रिखएको Pए तापहिन राजनीहितक पू<ाCग्र राखी टाइएका शि�क्षक तथा कमCचारीलाई पुन<Cाली गन3 सम्बन्धमा सं<त् २०५२ सालमा गदिठत कायCदलले शिसफारिरस गरेका तथा सो कायCदलको मापदण्डभिPI परी शिसफारिरस गनC बाँकी रेका शि�क्षक र सं<त् २०५२ साल फागुन १ गतेदेष्ट्रिख २०६३ साल मंशिसर ५ गतेसम्मको अ<धिधमा मुलुकभिPI कायम रेको द्वन्द्व तथा सो समयपशिछ Pएका आन्दोलनको कारणबाट से<ाबाट टाइएका शि�क्षक तथा कमCचारीको हि<षयमा छानहिबन गरी नेपाल सरकारलाई सुdा< पे� गनC एकपटकका लाहिग तोहिकए बमोजिजमको एक जाँचबुd सधिमहित रनेछ ।

215१६ज. शि�क्षकको सरु�ा : (१) सरु<ा हुन चाने शि�क्षकले तोहिकए बमोजिजमको फाराम Pरी सम्बन्धिन्धत जिजल्ला शि�क्षा कायाCलयमा हिन<ेदन दिदनुपन3छ ।

(२) उपदफा (१) बमोजिजम हिन<ेदन प्राप्त Pएमा 216जिजल्ला शि�क्षा अधिधकारीले दरबन्दी रिरF र हि<षय धिमल्ने देष्ट्रिखएमा त्यस्तो शि�क्षकलाई सरु<ा गनC सक्नेछ ।

तर त्यसरी सरु<ा गदाC हिन<ेदक कायCरत स्थानको जिजल्ला शि�क्षा अधिधकारीको समहित शिलनु पन3छ ।

209 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।210 सातौं सं�ोधनद्वारा थप ।211 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।212 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।213 सातौं सं�ोधनद्वारा थप ।214 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।215 सातौं सं�ोधनद्वारा थप ।216 शि�क्षा तथा खेलकुद सम्बन्धी केी नेपाल ऐन सं�ोधन गनC बनेको ऐन,२०६३ द्वारा सं�ोधिधत ।


217(३) उपदफा (१) र (२) मा जुनसुकै कुरा लेष्ट्रिखएको Pए तापहिन एउटै हि<द्यालयमा पाँच <षC से<ा अ<धिध पूरा गरेको स्थायी शि�क्षकलाई तोहिकए बमोजिजमको मापदण्डको आधारमा जिजल्ला शि�क्षा अधिधकारीले आफ्नो जिजल्ला भिPIको, के्षIीय हिनद3�कले आफ्नो क्षेIभिPIको र शि�क्षा हि<Pागले नेपालको कुनै पहिन हि<द्यालयमा सरु<ा गनC सक्नेछ ।

तर दरबन्दी धिमलान गदाC <ा हि<�ेष कारण<� कुनै शि�क्षकलाई कुनै हि<द्यालयबाट सरु<ा नगरी नहुने Pएमा त्यस्तो शि�क्षकको एउटै हि<द्यालयमा पाँच <षC से<ा अ<धिध पूरा नPएको Pए पहिन कारण खुलाई यस दफा बमोजिजम सरु<ा गनC बाधा पन3 छैन ।”(४) उपदफा (३) बमोजिजम सरु<ा गदाC जिजल्ला शि�क्षा अधिधकारीले क्षेIीय शि�क्षा हिनद3�ककको, के्षIीय

शि�क्षा हिनद3�कले शि�क्षा हि<Pागको र शि�क्षा हि<Pागले शि�क्षा तथा खेलकूद मन्Iालयको पू<Cस्<ीकृहित .............. 218 शिलनु पन3छ ।

219१६झ. संस्थाग� ति�द्यालयको हकमा लाग ू नहुने : यस ऐनमा लेष्ट्रिखएदेष्ट्रिख बाेक दफा ११ट., १५, 220१६ङ को उपदफा ( ५ ), १६छ., १६ज. र दफा १७ को उपदफा (१) तथा उपदफा (२)को खण्ड (क), (घ) र (ङ) मा उश्चिल्लष्ट्रिखत व्य<स्थारु संस्थागत हि<द्यालयको कमा लागू हुने छैन ।

221तर, (१) दफा १५ बमोजिजम कुनै हि<द्यालयलाई एक स्थानबाट अकu स्थानमा सान3 सम्बन्धी व्य<स्था संस्थागत

हि<द्यालयको कमा समेत लागू हुनेछ । (२) संस्थागत हि<द्यालयको नाम परिर<तCन गन3 सम्बन्धी व्य<स्था तोहिकए बमोजिजम हुनेछ ।

222१६ञ. संस्थाग� ति�द्यालयले छात्र�ृलिa उपलब्ध गराउनुपन� : (१) संस्थागत हि<द्यालयले हि<द्यालयमा PनाC Pएका कुल हि<द्याथ� संख्याको कम्तीमा द� प्रहित�तमा नघट्न े गरी तोहिकए बमोजिजम हि<पन्न, अपाङ्ग, महिला, दशिलत <ा जनजाहित हि<द्याथ�लाई हिनः�ुल्क छाI<ृभित्त उपलब्ध गराउनु पन3छ ।

(२) उपदफा (१) बमोजिजम छाI<ृभित्तको लाहिग हि<द्याथ� छनौट गनC प्रत्येक हि<द्यालयमा हि<द्यालयको प्रधानाध्यापक, जिजल्ला शि�क्षा कायाCलयको प्रहितहिनधिध र हि<द्यालय व्य<स्थापन सधिमहितमा रेको अभिPPा<कको प्रहितहिनधिध रेको एक छाI<ृभित्त छनौट सधिमहित रनेछ ।

(३) उपदफा (१) बमोजिजम छाI<ृभित्तको लाहिग हि<द्याथ� छनौट गन3 आधार तोहिकए बमोजिजम हुनेछ । 223१६ट. �लब भaा नपाउने र से�ा अ�लिध गणना नहुने : दफा १६छ. मा उश्चिल्लष्ट्रिखत अ<स्थामा <ा हिनयमानुसार हि<दा

स्<ीकृत गराई बसेको अ<स्थामा बाेक हि<द्यालयमा अनुपश्चिस्थत रेको शि�क्षकले अनुपश्चिस्थत अ<धिधको तलब, Pत्ता पाउने छैन र त्यस्तो अ<धिध हिनजको से<ामा गणना हुने छैन ।

217 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।218 आठौं सं�ोधनद्वारा भिdहिकएको ।219 सातौं सं�ोधनद्वारा थप ।220 शि�क्षा तथा खेलकुद सम्बन्धी केी नेपाल ऐन सं�ोधन गनC बनेको ऐन,२०६३ द्वारा सं�ोधिधत ।221 शि�क्षा तथा खेलकुद सम्बन्धी केी नेपाल ऐन सं�ोधन गनC बनेको ऐन,२०६३ द्वारा थप ।222 शि�क्षा तथा खेलकुद सम्बन्धी केी नेपाल ऐन सं�ोधन गनC बनेको ऐन,२०६३ द्वारा थप ।223 शि�क्षा तथा खेलकुद सम्बन्धी केी नेपाल ऐन सं�ोधन गनC बनेको ऐन,२०६३ द्वारा थप ।


224१६ठ. कम3चारी सम्बन्धी व्य�स्था : (१) सामुदाधियक हि<द्यालयमा मन्Iालयल े स्<ीकृत गर े बमोजिजमको संख्यामा कमCचारीको दरबन्दी रनेछ ।

(२) उपदफा (१) बमोजिजमका कमCचारी हिनयुशिF, से<ाको �तC र सुहि<धा सम्बन्धी व्य<स्था तोहिकए बमोजिजम हुनेछ ।

(३) सं<त ् २०५९ साल ज्ये6ठ १५ गतेसम्म तत्काल प्रचशिलत कानुन बमोजिजम हि<द्यालयको स्<ीकृत दरबन्दीमा हिनयुशिF पाई यो दफा प्रारम्भ हँुदाका बखतसम्म अहि<श्चि�न्न रुपमा कायCरत हि<द्यालय कमCचारी से<ामा नरने Pएमा त्यस्ता कमCचारीलाई तोहिकए बमोजिजमको सुहि<धा उपलब्ध गराईनेछ ।

(४) उपदफा (१) बमोजिजम स्<ीकृत हि<द्यालय कमCचारीको दरबन्दीमा पदपूर्षितz गदाC यो दफा प्रारम्भ हँुदाका बखत कायCरत रेका कमCचारीरुमध्येबाट आयोगले तोके बमोजिजम हि<ज्ञापन गरी आन्तरिरक प्रहितयोहिगता गराई पदपूर्षितz गन3छ ।

(५) उपदफा (४) बमोजिजमको हि<ज्ञापनमा उम्मेद<ार हुन उपदफा (३) बमोजिजमका हि<द्यालय कमCचारीलाई उमेरको द लाग्ने छैन ।”

225१६र्ड. बालबालिलकालाई तिनष्कासन गन3 , �ारीरिरक �ा मानलिसक दुव्य3�हार गन3 नहुने : (१) कुन ै पहिन बालबाशिलकालाई हि<द्यालयबाट हिन6कासन गनC पाईने छैन ।

(२) हि<द्यालयमा अध्ययनरत बालबाशिलकालाई �ारीरिरक <ा मानशिसक यातना दिदन <ा दुव्यC<ार गनC पाइने छैन ।

226१६ढ. अनुमति� नलिलई �ैशिक्षक पराम�3 से�ा , ति�दे�ी �ैशिक्षक काय3क्रम �ा शि�क्षण कोष3 सञ्चालन गन3 नहुने : (१) कसैले पहिन यस ऐन बमोजिजम अनुमहित नशिलई �ैभिक्षक पराम�C से<ा, हि�ज कोसC, Pाषा शि�क्षण कक्षा <ा पू<Cतयारी कक्षा <ा हि<दे�ी मुलुकमा सञ्चाशिलत कुनै �ैभिक्षक कायCक्रम सञ्चालन गनC पाउने छैन ।

(२) कसैले नेपालमा सञ्चाशिलत कुनै �ैभिक्षक कायCक्रम हि<दे�ी मुलुकमा सञ्चालन गनC चाेमा हि<दे�श्चिस्थत नेपाली कूटनीहितक हिनयोगको शिसफारिरस सहित मन्Iालय समक्ष हिन<ेदन दिदएमा मन्Iालयले सो सम्बन्धमा आ<श्यक जाँचबुd गरी हिन<ेदकलाई �तC तोकी त्यस्तो �ैभिक्षक कायCक्रम सञ्चालन गनC अनुमहित दिदन सक्नेछ ।

(३) उपदफा (१) बमोजिजम �ैभिक्षक कायCक्रम, �ैभिक्षक पराम�C से<ा, हि�ज कोसC, Pाषा शि�क्षण कक्षा <ा पू<Cतयारी कक्षा <ा हि<दे�ी मुलुकमा सञ्चाशिलत कुन ै �ैभिक्षक कायCक्रम सञ्चालन गनC अनुमहित शिलन े सम्बन्धी व्य<स्था तोहिकए बमोजिजम हुनेछ ।

227१६ण. प्रगति� ति��रण बुझाउनु पन� : संस्थागत हि<द्यालयले प्रत्येक <षC तोहिकए बमोजिजमका हि<<रण सहितको प्रगहित हि<<रण सम्बन्धिन्धत जिजल्ला शि�क्षा कायाCलयमा बुdाउनु पन3छ ।”

224 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।225 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।226 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।227 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।


228१७. दण्र्ड सजाय : (१) 229कसैले हि<द्यालयको सम्पभित्त हिनाधिमना <ा नोक्सान गरेमा त्यस्तो व्यशिFलाई 230मुदद्ा ेन3 अधिधकारीले हिबगो असूल गरी 231हिबगो बमोजिजम जरिरबाना गनC सक्नेछ ।

232(१क) कसैले देायका कायC गरेमा, गनC लगाएमा <ा सो कायC गनC सयोग पुयाCएमा त्यस्तो व्यशिFलाई 233....कसूरको माIा ेरी एक लाख रुपैयाँसम्म जरिरबाना <ा छ महिनासम्म कैद <ा दु<ै सजाय 234हुनेछ” :–

(क) प्रश्नपIको गोपनीयता Pङ्ग गरेमा, (ख) उत्तरपुस्तिस्तका परीक्षण गदाC लापरबाी <ा गैरजिजम्मे<ारपूणC कायC गरेमा, (ग) परीक्षा केन्द्रमा सम्बन्धिन्धत पदाधिधकारीको स्<ीकृहितबेगर प्र<े� गनC प्रयत्न गरेमा <ा प्र<े� गरेमा <ा

परीक्षा केन्द्र हिनयन्Iणमा शिलई अमयाCदिदत कायC गरेमा, (घ) परीक्षाफल प्रका�नमा अहिनयधिमतता गरेमा, (ङ) अरुको तफC बाट परीक्षा दिदएमा, (च) परीक्षाको मयाCदा Pङ्ग हुने अन्य कुनै कायC गरेमा 235(छ) हि<द्याथ� PनाC गदाC दान, उपार <ा कुनै रकम शिलएमा,236(ज) अनुमहित नशिलई कुनै �ैभिक्षक कायCक्रम, �ैभिक्षक पराम�C से<ा, हि�ज कोसC, Pाषा शि�क्षण कक्षा तथा

पू<Cतयारी कक्षा सञ्चालन गरेमा ।237(१ख) उपदफा (१) र (१क) बमोजिजमको कसूरको सम्बन्धमा हि<द्यालयको कुन ै शि�क्षक <ा

कमCचारीउपर 238मुदद्ा ेन3 अधिधकारी <ा अदालतमा मुदद्ा दायर Pएमा त्यस्तो शि�क्षक <ा कमCचारी त्यसरी मुदद्ा दायर Pएको धिमहितदेष्ट्रिख मुदद्ाको टुङ्गो नलागेसम्म हिनलम्बन हुनेछ । सो शि�क्षक <ा कमCचारी अदालतबाट कसूरदार ठरिरएमा हिनजलाई यस ऐन बमोजिजम हि<Pागीय सजाय गरिरनेछ ।

(२) 239उपदफा (१) र (१क) मा लेष्ट्रिखएदेष्ट्रिख बाेक कसैले यो ऐन <ा यस ऐन अन्तगCत बनेको हिनयम उल्लंघन गरेमा तोहिकएको अधिधकारीले देाय बमोजिजम सजाय गनC सक्नेछः–

(क) हि<द्यालयका शि�क्षक <ा कमCचारीलाई हि<Pागीय सजाय गन3, (ख) हि<द्याथ�लाई हि<द्यालय <ा छाIा<ास <ा परीक्षाबाट हिन6का�न गन3,

228 पहिलो सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।229 सातौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।230 शि�क्षा तथा खेलकुद सम्बन्धी केी नेपाल ऐन सं�ोधन गनC बनेको ऐन,२०६३ द्वारा सं�ोधिधत ।231 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।232 सातौं सं�ोधनद्वारा थप ।233 शि�क्षा तथा खेलकुद सम्बन्धी केी नेपाल ऐन सं�ोधन गनC बनेको ऐन,२०६३ द्वारा भिdहिकएको ।234 शि�क्षा तथा खेलकुद सम्बन्धी केी नेपाल ऐन सं�ोधन गनC बनेको ऐन,२०६३ द्वारा सं�ोधिधत ।235 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।236 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।237 सातौं सं�ोधनद्वारा थप ।238 शि�क्षा तथा खेलकुद सम्बन्धी केी नेपाल ऐन सं�ोधन गन3 ऐन, २०६३ द्वारा थप ।239 सातौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।


240(ग) कसूरको माIा ेरी एक जार रुपैयाँदेष्ट्रिख पच्चीस जार रुपैयाँसम्म जरिर<ाना गन3,(घ) हि<द्यालयलाई सरकारी सायता घटाउने, रोक्ने <ा बन्द गन3, (ङ) हि<द्यालयलाई प्रदान गरिरएको अनुमहित <ा स्<ीकृहित रदद् गन3 ।

241१७क. सम्पलिa सम्बन्धी मुदद्ाको �हतिकका� र दायरी : (१) 242सरकारी मुदद्ा सम्बन्धी ऐन, २०४९ मा जुनसुकै कुरा लेष्ट्रिखएको Pएतापहिन दफा १७ को उपदफा (१) बमोजिजम सजाय हुने कसूर सम्बन्धी मुदद्ाको तहिककात तोहिकएको अधिधकारीले गन3छ र यस्तो तहिककातको काम पूरा गरी मुदद्ा ेन3 अधिधकारी समक्ष सम्बन्धिन्धत हि<द्यालयको नामबाट मुदद्ा दायर गन3छ ।

(२) उपदफा (१) बमोजिजम मुदद्ा तहिककात र दायर गदाC तोहिकएको अधिधकारीले सरकारी <कीलको राय सल्ला शिलन सक्नेछ ।

243१७ख. मुदद्ा हेन� अलिधकारी : दफा १७ को उपदफा (१) बमोजिजम सजाय हुने कसूर सम्बन्धी मुदद्ामा प्रमुख जिजल्ला अधिधकारीले कार<ाी र हिकनारा गन3छ ।

244१७ग. नेपाल सरकार �ादी हुने : (१) दफा १७ को उपदफा (१) र (१क) बमोजिजमको मुदद्ामा नेपाल सरकार<ादी हुनेछ ।

(२) दफा १७ को उपदफा (१क) बमोजिजमको मुदद्ा सरकारी मुदद्ा सम्बन्धी ऐन, २०४९ को अनुसूची– १ मा समा<े� Pएको माहिननेछ ।

245१८. पुनरा�ेदन : (१) दफा १७ख अन्तगCत प्रमुख जिजल्ला अधिधकारीले गरेको सजायको आदे� उपर पैंतीस दिदनभिPI पुनरा<ेदन अदालतमा पुनरा<ेदन लाग्नेछ ।

246(२) दफा १७ को उपदफा (२) बमोजिजम तोहिकएको अधिधकारील े गरेको सजाय उपर तोहिकएको अधिधकारी समक्ष पुनरा<ेदन लाग्नेछ ।

१९. तिनयम बनाउने अलिधकार : (१) यस ऐनको उददे्श्य कायाCन्त्रिन्<त गनC नेपाल सरकारले हिनयम बनाउन सक्नेछ । (२) उपदफा (१) ले दिदएको अधिधकारको स<Cसामान्यतामा प्रहितकूल प्रPा< नपन3 गरी सो हिनयमद्वारा खास

गरी देायका कुरारुको व्य<स्था हुन सक्नेछः– (क) हि<द्यालयको dण्डा, शिचन् र प्राथCना, 247(ख) हि<द्याथ�लाई लाग्ने �ुल्क र सो असूल गन3 तरीका, 248(ग) हि<द्यालयलाई दिदइने अनुदान, (घ) हि<द्यालयको परीक्षा,

240 छैटौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।241 सातौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।242 पहिलो सं�ोधनद्वारा थप । 243 सातौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।244 पहिलो सं�ोधनद्वारा थप । 245 पहिलो सं�ोधनद्वारा थप ।246 शि�क्षा तथा खेलकुद सम्बन्धी केी नेपाल ऐन सं�ोधन गनC बनेको ऐन,२०६३ द्वारा सं�ोधिधत ।247 चौथो सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।248 चौथो सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।


249(घ१) माध्यधिमक शि�क्षा उत्तीणC परीक्षाको समकक्षता हिनधाCरण सम्बन्धी, 250(घ२) 251..........शि�क्षक से<ा आयोग सम्बन्धी, 252(घ३) हि<द्यालय शि�क्षक हिकताबखाना सम्बन्धी,(ङ) हि<द्यालयको अहितरिरF कायCकलाप र कायCक्रमको हिनधाCरण, 253(च) हि<द्यालयका शि�क्षक तथा कमCचारीको �पथग्रण सम्बन्धी, (छ) हि<द्यालयमा हि<द्याथ� PनाC गन3 तरीका र हि<द्याथ�रुको संख्या, (ज) हि<द्यालयको सम्पभित्तको सुरक्षा, (d) हि<द्यालयको छाIा<ास चलाउने, (ञ) हि<द्यालयको आय–व्ययको जाँच, (ट) हि<द्यालयको हिकताब, बी र अन्य कागजात तयार गन3 र राख्ने तरीका, 254(ठ) हि<द्यालयको पाठ्यक्रम, पाठ्यपुस्तक तथा सन्दPC सामाग्री, (ड) शि�क्षक तथा हि<द्याथ�रुको आचार संहिता, 255(ढ) हि<द्यालयको पुस्तकालय र <ाचनालय, (ण) स–शि�क्षा, 256(त) शि�क्षण तथा हि<द्यालय व्य<स्थापन तालीम, 257(थ) प्रधानाध्यापकको हिनयुशिFको लाहिग आ<श्यक पन3 योग्यता, काम, कतCव्य र अधिधकार तथा

सुहि<धा,258(द) हि<द्यालयका शि�क्षकरुको से<ा �तC सम्बन्धी, 259(ध) हि<द्यालयका शि�क्षकरुको अध्यापन अनुमहितपI, परिरचयपI र शिचन्, 260(न) हि<�ेष शि�क्षा,

249 छैटौं सं�ोधनद्वारा थप ।250 छैटौं सं�ोधनद्वारा थप ।251 आठौं सं�ोधनद्वारा भिdहिकएको ।252 छैटौं सं�ोधनद्वारा थप ।253 चौथो सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।254 चौथो सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।255 चौथो सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।256 सातौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।257 आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।258 चौथो सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।259 चौथो सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।260 चौथो सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।


261(प) अनौपचारिरक शि�क्षा, 262(प१) दूर शि�क्षा तथा खुला शि�क्षा(फ) शि�क्षकरुको से<ा गठन, (ब) जिजल्ला शि�क्षा कोष, (P) हि<द्याथ� सल्ला तथा हिनद3�न स<ेा, 263..... (म) अन्य आ<श्यक कुरारु, 264(य) आ<ासीय हि<द्यालय सञ्चालन गन3, 265(र) संस्थागतहि<द्यालय सम्बन्धी, 266(ल) कोशिचङ क्लास, Pाषा शि�क्षण कक्षा र हिनजी के्षIमा सञ्चाशिलत शि�क्षक प्रशि�क्षण कक्षा सम्बन्धी ।

267१९क. तिनद�शि�का बनाउन सक्ने : यस ऐनको कायाCन्<यनको लाहिग मन्Iालयले आ<श्यक हिनद3शि�का बनाई लागू गनC सक्नेछ ।”

२०. बाधा अर्डकाउ हटाउने अलिधकार : यस ऐनको उददे्श्य कायाCन्त्रिन्<त गनC कुनै बाधा अड्काउ परेमा नेपाल सरकारले त्यस्तो बाधा अड्काउ टाउन नेपाल राजपIमा सूचना प्रकाशि�त गरी आदे� हिनकाल्न सक्नेछ र त्यस्तो आदे� यसै ऐनमा परे सर माहिननेछ ।

२१. बचाउ र लागू नहुन े : (१) 268यो ऐन <ा यस ऐन अन्तगCत बनेका हिनयममा लेष्ट्रिखए जहित कुरामा सोी बमोजिजम र नलेष्ट्रिखएको कुरामा प्रचशिलत नेपाल कानून बमोजिजम हुनेछ ।

269(१क) यस ऐनमा लेष्ट्रिखएको कुनै कुराले पहिन हि<द्यालयको सम्पभित्त हिनाधिमना गरेको कसूरमा भ्र6टाचार हिन<ारण ऐन, २०१७ अन्तगCत कार<ाी चलाउन बाधा पन3 छैन ।

(२) यो ऐन प्रारम्भ Pएको के्षIमा शि�क्षा ऐन, २०२५ र शि�क्षा हिनयमरु, २०२७ लागू हुने छैनन् ।270३९. उच्चमाध्यमिमक �हमा अध्यापनर� शि�क्षक सम्बन्धी व्य�स्था : (१) यस ऐनमा अन्यI जुनसुकै कुरा लेष्ट्रिखएको

Pए तापहिन यो दफा प्रारम्भ हँुदाका बखत उच्चमाध्यधिमक शि�क्षा ऐन, २०४६ बमोजिजमको उच्चमाध्यधिमक हि<द्यालयमा कायCरत शि�क्षकरुलाई आयोगले यो दफा प्रारम्भ Pएको धिमहितले छ महिनाभिPI अस्थायी अध्यापन अनुमहितपI दिदनेछ ।

261 सातौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।262 सातौं सं�ोधनद्वारा थप र आठौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।263 दोस्रो सं�ोधनद्वारा ‘र’ Pन्ने �ब्द भिdहिकएको ।264 दोस्रो सं�ोधनद्वारा थप ।265 सातौं सं�ोधनद्वारा सं�ोधिधत ।266 पाँचौं सं�ोधनद्वारा थप ।267 आठौं सं�ोधनद्वारा थप ।268 सातौं सं�ोधनद्वारा थप ।269 पहिलो सं�ोधनद्वारा थप ।270 आठौं सं�ोधनद्वारा क्र.सं. ३९ राखी थप ।


(२) उपदफा (१) बमोजिजम अस्थायी अध्यापन अनुमहितपI पाएका शि�क्षकले पाँच <षCभिPI आयोगबाट स्थायी अध्यापन अनुमहितपI शिलनु पन3छ ।

(३) यो दफा प्रारम्भ हँुदाका बखत उच्चमाध्यधिमक शि�क्षा ऐन, २०४६ बमोजिजमको उच्चमाध्यधिमक हि<द्यालयमा अध्यापनरत शि�क्षकलाई प्रचशिलत नेपाल कानूनमा जुनसुकै कुरा लेष्ट्रिखएको Pए तापहिन यो दफा प्रारम्भ Pएपशिछ माध्यधिमक शि�क्षक पदको लाहिग आयोगबाट हुने तोहिकए बमोजिजमको पहिलो हि<ज्ञापनमा उम्मेद<ार हुन उमेरको द लाग्ने छैन ।”

271४०. रुपान्�र : मूल ऐनको ठाउँ ठाउँमा रेका देायका �ब्दरुको सट्टा देाय बमोजिजमका �ब्दरु राखी रुपान्तर गरिरएको छ :–(क) “शि�क्षा तथा खेलकुद मन्Iालय” Pन्ने �ब्दरुको सट्टा “मन्Iालय” ।(ख) “शि�क्षक युहिनयन” Pन्ने �ब्दरुको सट्टा “नेपाल शि�क्षक मासंघ” ।(ग) “ग्रामीण शि�क्षा हि<कास कोष” Pन्ने �ब्दरुको सट्टा “शि�क्षा हि<कास कोष” । (घ) “गाउँ हि<कास सधिमहित” Pन्ने �ब्दरुको सट्टा “गाउँपाशिलका” ।(ङ) “जिजल्ला हि<कास सधिमहित” Pन्ने �ब्दरुको सट्टा “जिजल्ला समन्<य सधिमहित” ।(च) “पू<C प्राथधिमक शि�क्षा” Pन्ने �ब्दरुको सट्टा “प्रारस्तिम्भक बाल शि�क्षा” ।

272४१. खारेजी र बचाउ : (१) उच्चमाध्यधिमक शि�क्षा ऐन, २०४६ र मूल ऐनको दफा २ को खण्ड (ङ२), (ङ४) र दफा ५ खारेज गरिरएका छन् ।

(२) उच्चमाध्यधिमक शि�क्षा ऐन, २०४६ बमोजिजमको उच्चमाध्यधिमक शि�क्षा परिरषदब्ाट Pए गरेका काम कार<ाी बोडCबाट Pए गरेको माहिननेछ ।

(३) उच्चमाध्यधिमक शि�क्षा ऐन, २०४६ बमोजिजम गदिठत उच्चमाध्यधिमक शि�क्षा परिरषदक्ो नाममा रेको चल अचल सम्पभित्त तथा दाधियत्< बोडCमा सन3छ ।

(४) उच्चमाध्यधिमक शि�क्षा ऐन, २०४६ बमोजिजम गदिठत उच्चमाध्यधिमक शि�क्षा परिरषदमा हिनयुF Pएका कमCचारी बोडCको कमCचारी माहिनने छन् ।

(५) बोडCमा कायम Pएका कमCचारीरुलाई मकाC पन3 गरी साहि<कको पारिरश्रधिमक, सुहि<धा तथा से<ा �तCमा कुनै परिर<तCन गरिरने छैन ।

(६) उच्चमाध्यधिमक शि�क्षा ऐन, २०४६ बमोजिजम गदिठत उच्चमाध्यधिमक शि�क्षा परिरषदल् े शिछन्न बाँकी उजुरीको कार<ाी र हिकनारा बोडCले गन3छ ।

द्र6टव्यः (१) जिजल्ला हि<कास सधिमहित ऐन, २०४८ द्वारा रुपान्तर Pएको �ब्दः– “जिजल्ला पञ्चायत” को सट्टा “जिजल्ला हि<कास सधिमहित” ।

(२) शि�क्षा (पाँचौं सं�ोधन) ऐन, २०४९ द्वारा यो ऐन र यस ऐनअन्तगCत बनेको हिनयमा<लीको ठाउँ ठाउँमा प्रयोग Pएका देायका �ब्दरुको सट्टा देायका �ब्दरु राखी रुपान्तर गरिरएको छः–

१. “के्षIीय शि�क्षा हिनरीक्षकको कायाCलय” को सट्टा “के्षIीय शि�क्षा हिनद3�नालय”

271 आठौं सं�ोधनद्वारा क्र.सं. ४० राखी थप ।272 आठौं सं�ोधनद्वारा क्र.सं. ४१ राखी थप ।


२. “के्षIीय शि�क्षा हिनरीक्षक” को सट्टा “के्षIीय शि�क्षा हिनद3�क”३. “जिजल्ला शि�क्षा हिनरीक्षकको कायाCलयका” को सट्टा “जिजल्ला शि�क्षा कायाCलय” ४. “जिजल्ला शि�क्षा हिनरीक्षक” को सट्टा “जिजल्ला शि�क्षा अधिधकारी” ५. “हि<द्यालय सञ्चालक सधिमहित” को सट्टा “हि<द्यालय व्य<स्थापन सधिमहित” ६. “अञ्चल अदालत” को सट्टा “पुनरा<ेदन अदालत”

(३) . केी नेपाल कानुन सं�ोधन ऐन, २०६३ द्वारा रुपान्तरण गरिरएका �ब्दरु : ”श्री ५ को सरकार” Pन्ने �ब्दको सट्टा “नेपाल सरकार”

(४) गणतन्I सुदृढीकरण तथा केी कानुन सं�ोधन गन3 ऐन २०६६ द्वारा पान्तरण Pएका �ब्दरू – ‘भ्र6टाचार हिन<ारण ऐन २०१७’ को सट्टा ‘भ्र6टाचार हिन<ारण ऐन २०५९’


शिक्षा ऐन २०२८ (आठौं संशोधनसमेत)

Education