05/02/2023 1

แนะนำ�โรคต�งๆ หรอ โรคตดตอ

จดทำ�โดย น.ส.ศรนวล สนตรกษโยธน

รหส 45

น.ส. ศรนวล สนตรกษโยธน รหส 45

05/02/2023 2

ทประชมคณะผเชยวชาญกรมควบคมโรคมมตสรปผลการสอบสวนวนจฉยโรค วา เดกหญงอาย2ขวบครงทเสยชวตรพ.นพรตนราชธานปวยดวยโรคมอ เทาปากชนดรนแรง

  น.ส. ศรนวล สนตรกษโยธน รหส 45

โรคมอเท�ป�กเปอย Hand foot mouth syndrome

05/02/2023 . . 45น ส ศรนวล สนตรกษโยธน รหส 3

ดาน น.ส.ยงลกษณ ชนวตร นายกรฐมนตร เปดเผยวา ขณะนพบสถานการณแพรระบาดในประเทศไทยแลว 14,000คน กรณการเสยชวตของเดก 2 ขวบไดสงกำาชบใหกระทรวงสาธารณสข (สธ.) ไปดแลครอบครวเดก 2 ขวบทเสยชวตแลว เบองตนสามารถควบคมสถานการณโรคไดแลวในระดบหนง และไดกำาชบให3กระทรวงประกอบดวย สาธารณสข มหาดไทย และศกษาธการ หามาตรการปองกนในพนท

05/02/2023 4

ขณะท น.ส.ศนสนย นาคพงศ โฆษกประจำาสำานกนายกรฐมนตร กลาววา กระทรวงสาธารณสขไดรายงานสถานการณโรค มอ เทา ปากตอทประชมคณะรฐมนตร(ครม.)ในวนนวา สำานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค ระบวาขอมลจากการเฝาระวงยงไมพบโรคดงกลาวเกดการกลายพนธ และสถานการณในชวง 2 สปดาหทผานมาการแพรระบาดลดลง แตกคาดวาแนวโนมจะยงคงพบการระบาดอกราว 6 สปดาห

 

น.ส. ศรนวล สนตรกษโยธน รหส 45

05/02/2023 . . 45น ส ศรนวล สนตรกษโยธน รหส 5

ทงน นายวทยา บรณศร รมว.สาธารณสข รายงานวา ปจจบนในประเทศไทยมผปวยโรคมอเทาปากจำานวน 14,000 คน ขณะทเวยดนามมผปวยประมาณ 63,000คน สงคโปร 20,000 คน และจนประมาณ 1.2 ลานคน

     ขณะทนายกรฐมนตร กำาชบใหกระทรวงสาธารณสขดแลครอบครวเดก 2 ขวบทเสยชวตและตองสงสยวาเปนโรคมอเทาปาก

05/02/2023 6

โรคมอเท�ป�กเป อย Hand foot mouth syndrome

เปนโรคทมกพบการตดเชอในกลมทารกและเดกเลก แตบางรายจะมอาการรนแรง ขนอยกบชนดของไวรสทมการตดเชอโรค HFMD สวนใหญพบในเดกอายนอยกวา 10 ป โดยเฉพาะอายตำากวา 5 ป มอาการไขรวมกบตมเลกๆ เกดขนทผวหนงบรเวณฝามอ ฝาเทา และในปาก สวนใหญอาการไมรนแรง หายไดเอง สวนนอยอาจมอาการทางสมองรวมดวย ซงอาจทำาใหรนแรงถงเสยชวตได สวนใหญพบในเดกอาย 1-7 ป สวนใหญเกดจากเชอ coxsackievirusA16 และ EV71 ผปวยจะมไขฉบพลนและมแผลเป อยเลกๆ ในลำาคอบรเวณเพดาน

น.ส.ศรนวล สนตรกษโยธน รหส 45

05/02/2023 . . 45น ส ศรนวล สนตรกษโยธน รหส 7

โรคมอเทาปากจะเกดเชอไวรสกลม Enterovirus genusซงเชอโรคในกลมนประกอบไปดวย polioviruses, coxsackieviruses, echoviruses, and enteroviruses

05/02/2023 8

ส�เหตเกดจากเชอไวรสในกลม Enteroviruses ทพบเฉพาะในมนษย ซงมหลายสายพนธ โรคปากเทาเปอยสวนใหญเกดจาการตดเชอไวรสทชอวา coxsackie A16 มกไมรนแรง เดกจะหายเปนปกตภายใน 7-10 วน สวนทเกดจากEnterovirus 71 อาจเปนแบบ เยอหมสมองอกเสบ Aseptic meningitis ทไมรนแรง หรอมอาการคลายโปลโอ สวนทรนแรงมากจนอาจเสยชวตจะเปนแบบสมองอกเสบencephalitis ซงมอาการอกเสบสวนกานสมองทำาใหหมดสต หากเกดกลามเนอหวใจอกเสบจะทำาใหเกดหวใจวาย ความดนโลหตจะตำา มอาการหวใจวาย และ/หรอมภาวะนำาทวมปอด

น.ส. ศรนวล สนตรกษโยธน รหส 45

05/02/2023 9

อ�ก�รผตดเชอสวนใหญจะไมแสดงอาการปวย หรออาจพบอาการเพยงเลกนอย เชน มไข ปวดศรษะ คลนไส ปวดเมอย เปนตน จะปรากฏอาการดงกลาว 3-5 วน แลวหายไดเอง สำาหรบผทมอาการมกจะเรมดวยไข เบออาหาร ครนเนอครนตวเจบคอ หลงจากไข 1-2 วนจะเหนแผลแดงเลกๆทปากโดยเปนตมนำาในระยะแรกและแตกเปนแผล ตำาแหนงของแผลมกจะอยทเพดานปาก หลงจากนนอก1-2 วนจะเกดผนทมอและเทา แตกอาจจะเกดทแขน และกนได เดกทเจบปากมากอาจจะขาดนำา

น.ส. ศรนวล สนตรกษโยธน รหส 45

05/02/2023 . . 45น ส ศรนวล สนตรกษโยธน รหส 10

ไข  มอาการไขสงอาจเกน 39 องศาเซลเซยส 2 วนแลวจะมไขตำาๆ ประมาณ 37.5 - 38.5 องศาเซลเซยส อก 3-5 วน

เจบคอเจบในปากกลนนำาลายไมได ไมกนอาหารพบตมแผลในปาก สวนใหญพบทเพดานออนลน กระพงแกม

อาจม 1 แผล หรอ 2-3 แผล ขนาด 4-8 มลลลตร เปนสาเหตใหเดกไมดดนม ไมกนอาหารเพราะเจบ ผนหรอแผลในปากจะเกดหลงจากไข 1-2 วน

05/02/2023 11

ปวดศรษะ พบตมพอง (vesicles) สขาวขนบนฐานรอบส

แดง ขนาด 3-7 มลลเมตร บรเวณดานขางของนวมอ นวเทา บางครงพบทฝามอ ฝาเทา สนเทา สวนมากมจำานวน 5-6 ตม เวลากดจะเจบ สวนใหญไมคอยแตกเปนแผล จะหายไปไดเองในเวลาประมาณ 1 สปดาห 

เบออาหารเดกจะหงดหงด

น.ส. ศรนวล สนตรกษโยธน รหส 45

05/02/2023 . . 45น ส ศรนวล สนตรกษโยธน รหส 12

ในเดกโตจะบนปวดศรษะ ปวดหลง อาจมอาเจยน เจบคอ นำาลายไหล จากนนจะพบตมพองใส ขนาด 1-2 มลลเมตร 2 ขางของบรเวณเหนอตอมทอนซล (anteriar fauces) ซงอาจแตกเปนแผล หลงจากระยะ 2-3 วนแรก แผลจะใหญขนเปน 3-4 มลลเมตร จะเหนเปนสขาวเหลองอยบนฐานสแดงโดยรอบ ทำาใหมอาการเจบคอหรอกลนลำาบากเวลาดดนมหรอกนอาหาร เดกจะมอาการนำาลายไหล สวนใหญจะหายไดเองภายใน 3-6 วน ยงไมเคยมรายงานการเสยชวต 

05/02/2023 . . 45น ส ศรนวล สนตรกษโยธน รหส 13

ระยะฝกตวหมายถงระยะตงแตไดรบเชอจนกระทงเกดอาการใชเวลา

ประมาณ 4-6 วนก�รตดตอ

โรคนมกจะตดตอในสปดาหแรก เชอนตดตอจากจากมอทเป อนนำามก นำาลาย และอจจาระของผปวยหรอผตดเชอ (ซงอาจจะยงไมมอาการ) หรอนำาในตมพองหรอแผลของผปวยและโดยการหายใจเอาเชอทแพรกระจายจากละอองฝอยของการไอ จาม ของผปวยหรอผตดเชอ ( droplet spread)

05/02/2023 . . 45น ส ศรนวล สนตรกษโยธน รหส 14

ระยะทแพรเชอประมาณอาทตยแรกของการเจบปวย เชอนนอาจจะอยใน

รางกายไดเปนสปดาหหลงจากอาการดขนแลว ซงยงสามารถตดตอสผอนไดแมวาจะหายแลว การแพรเชอมกเกดไดงายในชวงสปดาหแรกของการปวย ซงมเชอออกมามาก เชอจะอยในลำาคอ ประมาณ 2-3 สปดาห ไวรสเขาสรางกายทางเยอบของคอหอยและลำาไส เพมจำานวนททอนซลและเนอเยอของระบบนำาเหลองบรเวณลำาไส และเชอจะออกมากบอจจาระ ยงไมมหลกฐานทเชอถอไดวา การแพรกระจายของโรคเกดจากแมลง นำา อาหาร หรอขยะ 

05/02/2023 . . 45น ส ศรนวล สนตรกษโยธน รหส 15

ก�รวนจฉยใชการวนจฉยตามอาการ สวนการตรวจหาเชอ

สาเหตนน โดยการเพาะแยกเชอไวรสจากอจจาระ หรอ throat swab หรอ nasal washing หรอ nasal aspiration ใชเวลาประมาณ 4 สปดาหควบคกบการตรวจทางนำาเหลอง (serology) ในตวอยางเลอด acute และ convalescent serum เพอด antibody ตอเชอทเปนสาเหต 

05/02/2023 16

ก�รรกษ�ไมมการรกษาเฉพาะโดยมากรกษาตามอาการ โรคนเกดจากเชอ

ไวรส ไมจำาเปนตองใหยารกษาจำาเพาะ เพยงแตใหการดแลตามอาการ และเฝาตดตามอาการเปลยนแปลงอยางใกลชด ดงน

 ใหยาลดไข พาราเซตามอล เปนครงคราวเวลา มไขสง  หามให aspirin

ดมนำาใหพอ ใหเดกดมนำามากๆ เพอปองกนภาวะขาดนำา โดยสงเกตดวามปสสาวะออกมากและใส จงนบวาไดนำาพอเพยง

น.ส. ศรนวล สนตรกษโยธน รหส 45

05/02/2023 . . 45น ส ศรนวล สนตรกษโยธน รหส 17

ก�รรกษ� (ตอ)ในชวงทมอาการเจบแผลในปาก ใหเดกกนอาหารเหลวหรอ

ของนำาๆ เชน ขาวตม โจก แกงจด นม นำาเตาห นำาหวาน โดยใชชอนปอนหรอใชกระบอกฉดยา คอยๆ หยอดเขาปาก ไมควรใหเดก (โดยเฉพาะเดกเลกๆ) ดดนมหรอนำาจากขวด เพอบรรเทาอาการเจบในปาก อาจใชวธใหเดกอมนำาแขงกอนเลกๆ ดมนำาหรอนมเยนๆ กนไอศกรม

บวนปากดวยนำาเกลออนๆ (ผสมเกลอปนครงชอนชาในนำาอน ๑ แกวตองมนใจวาเดกบวนคอได) วนละหลายๆ ครง

งดอาหารเผด หรออาหารเปนกรดเพราะจะทำาใหปวดโรคนหายเองไดใน 5-7 วน

05/02/2023 18

โรคแทรกซอน ผปวยสวนใหญเกดจากเชอ coxsackievirus A16 ซง

หายเองใน 1 สปดาห แตหากเกดจากเชอ enterovirus 71 โรคจะเปนรนแรงและเกดโรคแทรกซอน

ภาวะขาดนำา ตองกระตนเดกใหรบนำาใหเพยงพอ หากขาดนำารนแรงจะตองไดรบนำาเกลอ

มการตดเชอซำาบรเวณทเปนแผล อาจจะเกดชกเนองจากไขสง ตองเชดตวเวลามไขและรบ

ประทานยาลดไข อาจจะเกดเยอหมสมองอกเสบสมองอกเสบได ผปวยจะเกดอาการ อาเจยน ซม และชก ผ

ปวยสวนใหญจะหายน.ส. ศรนวล สนตรกษโยธน รหส 45

05/02/2023 . . 45น ส ศรนวล สนตรกษโยธน รหส 19

ก�รปองกนโรคมอเทาปากจะตดตอจากคนสคนโดยการสมผส นำามก

นำาลาย เสมหะของผปวย รวมทงนำาจากตม และอจาระ การลดความเสยงของการตดตอทำาไดโดย

ลางมอใหสะอาดดวยสบและนำา โดยเฉพาะเมอสมผสกบเดกทปวย

ลางมอใหสะอาดกอนและหลงเตรยมอาหารลางมอหลงจากเขาหองนำาลางมอกอนและหลงปอนนมใหเดกใชชอนกลางและหลกเลยงการใชแกวนำาหรอหลอดดดนำา

รวมกนหลกเลยงการสมผสกบผปวย สวมถงมอเมอจะทำาแผลผ

ปวย

05/02/2023 20

ก�รปองกน (ตอ)ระมดระวงการไอจามรดกนใหใชผาปดปากปดจมกหลกเลยงทมคนมาก ไมควรนำาเดกเลกไปในทชมชน

สาธารณทมคนอยเปนจำานวนมากๆ เชน สนามเดกเลนและหางสรรพสนคา ตลาด สระวายนำา

ทำาความสะอาดอปกรณทมการจบบอย เชนลกบด โทรศพท

ไมแบงของเลนกบเดกปกตเดกทปวยใหหยดเรยน ใหอยแตบานดแลบาน โรงเรยน ใหสะอาดอยตลอดเวลา

น.ส. ศรนวล สนตรกษโยธน รหส 45

05/02/2023 . . 45น ส ศรนวล สนตรกษโยธน รหส 21

โรคมอเท�ป�กมผลตอคนตงครรภหรอไมโดยหลกแลวคนตงครรภไมควรจะใกลชดกบคนท

เปนโรคมอเทาปาก เทาทมหลกฐานคนตงครรภทไดรบเชอนจะไมมปญหาตอการตงครรภ เชน แทงหรอคลอดกอนกำาหนด สำาหรบทารกทเกดจากคนทองทตดเชอมอเทาปากมกจะมอาการนอยและอาการไมรนแรง

05/02/2023 . . 45น ส ศรนวล สนตรกษโยธน รหส 22

ก�รแยกผปวยระวงสงขบถายของผปวย ถาผปวยในหอผปวย

แมและเดกเกดอาการเจบปวยท บงชวาจะเปนการตดเชอ enterovirus จะตองระวงเรองสงขบถายอยางเขมงวด เพราะอาจทำาใหทารกตดเชอและเกดอาการรนแรงได 

หามญาตหรอเจาหนาทผดแลผปวยทสงสยวาตดเชอ enterovirus เขามาในหอผปวยหรอหอเดกแรกเกด หรอหามเขาใกลทารกหรอหญงทองแกใกลคลอด

05/02/2023 . . 45น ส ศรนวล สนตรกษโยธน รหส 23

ก�รทำ�ล�ยเชอตองทำาลายเชอในนำามก นำาลาย อจจาระ ของผ

ปวยอยางรวดเรวปลอดภย ลางทำาความสะอาด หรอทำาลายสงของปนเป อน หลงสมผสสงของปนเป อนหรอสงขบถาย 

05/02/2023 . . 45น ส ศรนวล สนตรกษโยธน รหส 24

ควรพบแพทยเมอไรไขสงรบประทานยาลดไขแลวไมลงมอาการเจบแผลในปาก จนกนอาหารและดมนำาไมได มภาวะขาด

นำา เชน ปากแหง ปสสาวะออกนอย ผวแหง ปสสาวะสเขมเดกระสบกระสายมอาการชกแผลไมหาย ตมนำา กลายเปนตมหนองหรอพพองจากการเกา ให

แพทยพจารณาใชยาปฏชวนะรกษามอาการปวดศรษะมาก อาเจยนรนแรง ไมคอยรตว ชก แขน

ขาออนแรง หรอหายใจหอบเหนอย ควรสงโรงพยาบาลโดยดวนอาการไมดขนภายใน ๑ สปดาห

05/02/2023 . . 45น ส ศรนวล สนตรกษโยธน รหส 25

จบก�รนำ�เสนอคะ