«Λαϊκοί τεχνίτες – Επαγγέλματα που χάθηκαν»

6ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΠΑΤΡΩΝ Μάθημα :Οικιακή Οικονομία Πάτρα 2012/2013

Θέμα: “Λαϊκοί τεχνίτες – Επαγγέλματα που χάθηκαν στο πέρασμα του χρόνου”.

Ομάδα Εργασίας: Κουνέλης Αγησίλαος Κώτσας Νίκος

Καθρέπτας Αλκιβιάδης

Υπεύθυνη Καθηγήτρια: Ασπόστου Αικατερίνη

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Η ομάδα μας ,στο μάθημα της Οικιακής Οικονομίας και στην ενότητα

«Οικιακή Οικονομία και Ελληνικός Πολιτισμός», ανέλαβε την εργασία με θέμα

«Λαϊκοί τεχνίτες & επαγγέλματα που χάθηκαν στο χρόνο».

Το θέμα αυτό αποτέλεσε πρόκληση για μας, ώστε να γυρίσουμε πίσω στο χρόνο,

και να γνωρίσουμε , αλλά και να φανταστούμε εικόνες μιας άλλης

καθημερινότητας και επαγγέλματα μιας άλλης εποχής. Να θυμηθούμε την

υφάντρα, την κεντήστρα, το γεωργό με το βόδι, τον πλανόδιο παπουτσή, τον

πλανόδιο μανάβη και ψιλικατζή, το νερουλά, τον παγοπώλη, το μυλωνά, το

γανωματή, τον πεταλωτή..……. Φιγούρες και ακούσματα μιας εποχής δύσκολης

για την Ελλάδα, που πάλευε σκληρά να ξεπεράσει τη στέρηση και τη φτώχεια

της.

Ξεκινώντας το ταξίδι μας ,από τους ανώνυμους και

αυτοδίδακτους δημιουργούς της παραδοσιακής μας λαϊκής

τέχνης, περάσαμε αιώνες και εποχές και φθάσαμε στο σήμερα ,

όπου η δύναμη της μηχανής και της τεχνολογίας ανέδειξε νέα

επαγγέλματα, ακυρώνοντας πολλά από αυτά του παρελθόντος

και μειώνοντας ταυτόχρονα τα εργατικά χέρια και την

ανθρώπινη δημιουργία.

Περιεχόμενα

Πρόλογος

Δυσκολίες

Εισαγωγή

Ενότητες

Συμπεράσματα

Βιβλιογραφία

Ως ομάδα, καταφέραμε να αντιμετωπίσουμε όλες τις δυσκολίες που προέκυψαν και αφορούσαν:

Το χώρο και το χρόνο συνάντησης

Τον τρόπο επεξεργασίας, σύνθεσης και παρουσίασης της εργασίας

Τη μεταξύ μας συνεργασία

Εισαγωγή

Τα επαγγέλματα εξαρτώνται από την εποχή και τις ανάγκες της. Οι αιώνες περνούν, οι εποχές αλλάζουν

και μαζί μ’ αυτές αλλάζουν οι ανάγκες και οι απαιτήσεις των ανθρώπων. Ωστόσο οι δυσκολίες στην εξεύρεση εργασίας δεν έπαψαν ποτέ να υπάρχουν. Η

αλλαγή των συνθηκών και η ανεργία, πάντα θα αναγκάζει κάποιους, να αναζητούν επαγγελματικό καταφύγιο σε νέες εργασίες και να εγκαταλείπουν άλλες, που δε μπορούν να συνεχίσουν να υπάρχουν.

Πολλά επαγγέλματα του παρελθόντος, σήμερα είναι μη ενεργά ή έχουν αντικατασταθεί από άλλα της σύγχρονης

τεχνολογίας. Η ελληνική λαϊκή τέχνη, όρισε και στήριξε πολλά

επαγγέλματα μιας άλλης εποχής ,τα οποία συνδέονταν άμεσα με την οικιακή και εθνική μας οικονομία.

Ορισμός Λαϊκής τέχνης

Λαϊκή ,είναι η τέχνη που διαμορφώθηκε από ανώνυμους καλλιτέχνες και εκφράζει την ιδιοσυγκρασία του λαού μας , τις

παραδόσεις ,την αισθητική , την ψυχική διάθεση και την ανάγκη για καλλιτεχνική δημιουργία .Η νεοελληνική λαϊκή τέχνη,

αναπτύχθηκε στα τέλη του 17ου αιώνα , με καταβολές από την Αρχαία Ελλάδα και το Βυζάντιο.

Τα έργα της είναι αποτέλεσμα ομαδικής έκφρασης, και δημιουργίας ανθρώπων, που δε διδάχτηκαν την κάθε μορφή τέχνης σε σχολές,

αλλά από έμπειρους τεχνίτες .

Η ελληνική λαϊκή τέχνη έχει τις ρίζες της στο Βυζάντιο. Έχει επηρεαστεί, από την τέχνη της Ανατολής και της Δύσης και διατήρησε όλα εκείνα τα στοιχεία, που ταίριαζαν ,μόνο στην ιδιοσυγκρασία του ελληνικού λαού. Συγγενεύει ιδιαίτερα με την τέχνη των άλλων βαλκανικών λαών. Είναι συντηρητική, και συνδέεται στενά με την παράδοση. Φανερώνει έναν κόσμο, που ζούσε σε αρμονία με τη φύση , την οποία συχνά αναπαριστούσε στα έργα του . Τα έργα της είναι φτιαγμένα από το λαό , για να καλύψουν ανάγκες της ενδυμασίας ,της σίτισης ,της οίκησης και γενικά της οικογενειακής και κοινωνικής ζωής των Ελλήνων . Χαρακτηρίζεται από τη χρηστικότητα, συνδυασμένη με την αισθητική.

Η ελληνική λαϊκή τέχνη εκφράζεται μέσα από την

αρχιτεκτονική, τη ζωγραφική, τη γλυπτική ,τη χειροτεχνία

την υφαντική, την κεντητική, τη μεταλλοτεχνία, την κεραμική,

την επιπλοποιία, την κατασκευή της φορεσιάς ….κ.α

Τα προϊόντα της, αν και κατασκευάστηκαν για πρακτικούς

λόγους, εξελίχθηκαν σε καλλιτεχνικά δημιουργήματα , ενώ

παράλληλα για πολλές οικογένειες η πώλησή τους,

εξασφάλιζε σημαντικό εισόδημα.

Η ελληνική λαϊκή τέχνη ασκήθηκε από άνδρες και γυναίκες, ως οικιακή, οικογενειακή-επαγγελματική και εργαστηριακή . Ανέδειξε σπουδαίους τεχνίτες, όπως χτίστες ειδικευμένους στην πέτρα, ξυλουργούς , ξυλογλύπτες και μαρμαρογλύπτες, αγγειοπλάστες, που έπλαθαν πιθάρια, κανάτια και άλλα πήλινα σκεύη οικιακής χρήσεως, μεταλοτεχνίτες και αργυροχρυσοχόους, ζωγράφους που κοσμούσαν αρχοντικά και εκκλησίες, υφάντρες, ράφτρες ,κεντήστρες κ.α. Άλλοι από αυτούς ήταν πλανόδιοι και περιοδεύοντες , και άλλοι ασκούσαν την τέχνη τους σε μόνιμα εργαστήρια. Η τεχνική πέρναγε από γενιά σε γενιά , από μητέρα σε κόρη και από μάστορα σε μαστορόπουλο.

Ο θεσμός της προίκας καθιερώθηκε στα μεταβυζαντινά χρόνια και

συμβόλιζε τη συμμετοχή της γυναίκας στον κοινό βίο. Οι λόγοι

που επιβάλλονταν, ήταν αρχικά οικονομικοί και στη συνέχεια

κοινωνικοί.

Στο θεσμό της προίκας στηρίχτηκε, η ανάπτυξη της οικοτεχνίας

των υφαντών και των κεντημάτων. Η ανάπτυξη αυτή, αποτέλεσε

σταθμό στην οικογενειακή ζωή, αφού έδωσε τη δυνατότητα στις

κοπέλες, να εργάζονται και να συμμετέχουν στο οικογενειακό

τους εισόδημα. Την οικοτεχνία αργότερα, αντικατέστησε η

εργαστηριακή τέχνη.

Η λαϊκή τέχνη αποτελεί σπουδαίο κεφάλαιο της

πολιτιστικής μας κληρονομιάς, αλλά και της

εθνικής μας οικονομίας .

Υπήρξε σημαντική πηγή έμπνευσης διαφόρων

Νεοελλήνων καλλιτεχνών και όρισε

επαγγέλματα, με διαχρονική ισχύ και απόδοση.

Η τέχνη μέσα από τη μουσική, την ποίηση, τη

ζωγραφική, την αρχιτεκτονική, τη

διακοσμητική ,τη χειροτεχνία...., έχει

σημαντική αξία για έναν τόπο , για ένα λαό.

Σήμερα……………………………………………..

οι γνώσεις της παραδοσιακής τέχνης μπορούν

να φανούν χρήσιμες για τη δημιουργία

εργαστηρίων έργων τέχνης, που θα

εμπνέονται από την παράδοση.

Ενώ ταυτόχρονα, η ανάπτυξη του

πολιτισμικού τουρισμού στη χώρα μας , μπορεί

να δημιουργήσει καινούργιες επαγγελματικές

δυνατότητες για τους νέους ανθρώπους και να

προσφέρει νέες θέσεις εργασίας.

υφάντρα κεντήστρα

βαρελάς γανωτής

πεταλωτής καλαθοποιός

σαμαράς αγωγιάτης

ντελάλης ομπρελάς

σιδεράς καροποιός

καρεκλάς στρωματάς

φαροφύλακας παγωτατζής

λατερνατζής παγοπώλης

γαλατάς σαλεπιτζής

γυρολόγος μυλωνάς

νερουλάς λούστρος

εφημεριδοπώλης καρβουνιάρης

πλανόδιος τσαγκάρης πλανόδιος μανάβης

πλανόδιος χτίστης πλανόδιος φωτογράφος

Συγκρίνοντας τα επαγγέλματα του χθες και του σήμερα, είναι φανερό ότι παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές.

Ο φωτογράφος

κάθε μέρα, πρωί-πρωί, μέχρι τη δύση του ηλίου, ξεκινούσε με τη μηχανή του στον ώμο και με τον κουβά στο χέρι, γεμάτο μπουκάλια με αρνητικό υγρό, για την εμφάνιση της φωτογραφίας.

Σήμερα η τεχνολογία βελτίωσε θεαματικά το επάγγελμα του. Τώρα υπάρχουν αυτόματες μηχανές και έγχρωμες φωτογραφίες..

Ο γεωργός

χρησιμοποιούσε τα ζώα για να οργώσει τα χωράφια του. Η διαδικασία αυτή ήταν επίπονη και χρονοβόρα.

Πλέον η καλλιέργεια της γης γίνεται με σύγχρονα μηχανήματα.

Ο παγωτατζής

Η αξέχαστη φιγούρα του στην πλατεία της πόλης ,με το τρίκυκλο καροτσάκι του , τη λευκή καθαρή ποδιά και το χωνάκι παγωτό , έμεινε στις μνήμες κυρίως των μικρών αλλά και των μεγάλων…………..

Σήμερα το παγωτό, σε μεγάλη ποικιλία γεύσεων και ποσοτήτων ,διανέμεται από τις μεγάλες εταιρίες ,ακόμα και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές της χώρας μας .

Ο πλανόδιος γυρολόγος

στην αρχή με το γαϊδουράκι, αργότερα με το τρίκυλο και το μικρό φορτηγάκι του, ήταν η αναμονή της κάθε νοικοκυράς , για να αγοράσει τα απαραίτητα για το νοικοκυριό της και για την προίκα της κόρης της.

Πλέον ,η αγορά σήμερα έχει να προσφέρει τα πάντα, σε μεγάλη ποικιλία.

Ο πλανόδιος μανάβης……….

στην αρχή με το γαϊδουράκι του ,φορτωμένο με κοφίνια γεμάτα ντόπια προϊόντα εποχής (αφού τότε δεν υπήρχαν θερμοκήπια) και στη συνέχεια με το άλογο, το δίτροχο κάρο και πολύ αργότερα το φορτηγάκι του ………. γύριζε από γειτονιά σε γειτονιά ,διαλαλώντας την πραμάτεια του και φωνάζοντας χαρακτηριστικά – φρέσκα φρούτα και ζαρζαβατικά ,από την παραγωγή στην κατανάλωση!!!

Με την πάροδο του χρόνου ,αντικαταστήθηκε από τη λαχαναγορά και τα μανάβικα παντός τύπου, όπου βρίσκει κανείς προϊόντα κάθε εποχής, ντόπια, εισαγόμενα, θερμοκηπίου, βιολογικής καλλιέργειας κ.α.

Ο τσαγκάρης:

Η κατασκευή των παπουτσιών ήταν εξ’ ολοκλήρου χειροποίητη. Στην αρχή ο τσαγκάρης γύριζε στις γειτονιές με τον αυτοσχέδιο πάγκο και τα απαραίτητα εργαλεία του, μπάλωνε παπούτσια και έπαιρνε παραγγελίες για καινούρια.

Σήμερα όταν αναφερόμαστε στον τσαγκάρη, εννοούμε τον τεχνίτη που επιδιορθώνει τα χαλασμένα παπούτσια. Η βιοτεχνία υπόδησης , έχει να προσφέρει μεγάλη ποικιλία υποδημάτων σε σχέδια και ποιότητα.

Ο πλανόδιος λούστρος,

άλλη μια φιγούρα χαρακτηριστική των πιο κεντρικών σημείων της πλατείας και των πιο πολυσύχναστων δρόμων της πόλης . Σκυφτός και αφοσιωμένος στη δουλειά του, πρόσφερε τις υπηρεσίες του στον κάθε βιαστικό και φροντισμένο στην εμφάνιση περαστικό.

Σήμερα σχεδόν ,δεν τον συναντάς πουθενά!!!

Η υφάντρα,

ξέκλεβε πάντα χρόνο από τις καθημερινές οικιακές δουλειές της και καθισμένη στον αργαλειό της κατασκεύαζε το ρουχισμό της οικογένειας, καθιερώνοντας έτσι την τέχνη του σπιτιού.

Σήμερα αντικαταστάθηκε από τις μηχανές της κλωστοϋφαντουργίας και ο αργαλειός της ,αποτελεί αντίκα και μουσειακό είδος, για να μας θυμίζει την οικιακή παραγωγή.

Ο αγγειοπλάστης

Η κατασκευή των πήλινων οικιακών σκευών από τον πλάστη του πηλού οδήγησε αργότερα στην κατασκευή αγγείων με σύνθετη μορφή και χρήση. Μεγάλη ώθηση στην αγγειοπλαστική έδωσε η επινόηση του κεραμικού τροχού, ο οποίος παρείχε τη δυνατότητα μαζικής παραγωγής αγγείων.

Σήμερα στη βιομηχανία, κατασκευάζονται συνήθως πορσελάνινα ,γυάλινα και ανοξείδωτα σκεύη οικιακής χρήσεως. Αντιθέτως ,πήλινα αγγεία κατασκευάζονται σπάνια, κυρίως για διακοσμητικούς και λιγότερο για χρηστικούς λόγους.

Ο αγωγιάτης:

Οι μεταφορές εμπορευμάτων ,κυρίως στην δεκαετία του ‘20 ,γινόταν από τους αγωγιάτες με τα ζώα, σε δρόμους που δεν υπήρχαν.

Οι αγωγιάτες, ήταν οι πρόδρομοι των σημερινών αυτοκινητιστών.

Και βέβαια κανείς δεν ξεχνά τον πεταλωτή , που φρόντιζε τα πατήματα του αλόγου , το γανωματή που καθάριζε και γυάλιζε τα μαγειρικά σκεύη της κάθε νοικοκυράς , τον καρεκλά που επιδιόρθωνε τις ψάθινες καρέκλες ,το λατερνατζή , που γέμιζε με τις μελωδίες της λατέρνας του ,κάθε σοκάκι και κάθε γειτονιά , το ντελάλη ,το νερουλά , τον παγοπώλη ………..το μάστορα,

………..όλοι τους επαγγελματίες μιας άλλης εποχής .

Μιας εποχής , του καθημερινού μόχθου και της βιοπάλης.

Σήμερα η τεχνολογία και οι μηχανές εξελίσσονται με γρήγορους

ρυθμούς ,τυποποιώντας και μηδενίζοντας όλο και περισσότερο τις

δυνατότητες του ανθρώπινου χεριού. Έτσι φαίνεται, πως ο άνθρωπος

παύει να είναι «αναγκαίος» στις δημιουργικές διαδικασίες της ζωής και

να καλύπτει θέσεις εργασίας. Και έτσι, σύμφωνα με τον Καλβίνο, θα

αρκούν πια οι «υπολογιστές» και οι «πεταλούδες».

Η ανεργία , η έλλειψη απασχόλησης και η μείωση του ατομικού και

οικογενειακού εισοδήματος στις μέρες μας, αποτελούν τα

σημαντικότερα προβλήματα της χώρας μας και απαιτούν λύσεις και

πρακτικές αντιμετώπισης.

Η γνώση της παραδοσιακής τέχνης ,έτσι όπως μας τη δίδαξαν οι

προηγούμενες γενιές ,η αξιοποίησή της και η προσαρμογή της στο

σήμερα ,μπορεί να ενεργοποιήσει και να ανοίξει δυνατότητες και

προοπτικές στο χώρο του επαγγέλματος τέτοιες ,που μπορούν να

δώσουν ελπίδα ,δύναμη και δουλειά στους νέους.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Η ομάδα μας κατέβαλε κάθε δυνατή

προσπάθεια, ώστε το αποτέλεσμα να

ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του θέματος.

Άγης Νίκος Άλκης

ΔΙΑΔΥΚΤΙΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• http://www.google.gr/

• http://digitalschool.minedu.gov.gr/

• http://fouit.gr/

• http://www.livepedia.gr/

• http://el.wikipedia.org/

• http://mouziloeyrytanias.wordpress.com/