Κοινωνική θέση και κοινωνικός ρόλος

(σελ. 78-80)

Αρχές Κοινωνικών Επιστημών

Β’ Λυκείου-Ανθρωπιστικές Σπουδές

Κριπαροπούλου Αντιγόνη

Αποσαφήνιση εννοιών

Κοινωνική διαφοροποίηση

Η διαφορετική αντιμετώπιση και μεταχείριση των

μελών μιας κοινωνίας.

Κοινωνικό στρώμα

Άτομα που βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο ως προς κάποια μορφής

κοινωνικής ιεράρχησης (π.χ. εισόδημα, ισχύ,

αίγλη κ.λπ.).

Κοινωνική διαστρωμάτωση

Ο διαχωρισμός της κοινωνίας σε στρώματα,

δηλ. η κατάταξη των ατόμων σ’ ένα σύστημα

κοινωνικής οργάνωσης που διαφοροποιείται με βάση την

κοινωνική τάξη, την κοινωνική θέση, το κοινωνικό στρώμα.

Κοινωνική τάξη

Σύνολο ατόμων που χαρακτηρίζεται από τον τρόπο συμμετοχής του

στην παραγωγική διαδικασία (ιδιοκτήτης

μέσων παραγωγής ή όχι;)

Κοινωνική θέση (status ή αίγλη) Η θέση που κατέχει ένα άτομο μέσα σε μια κοινωνία

ή ομάδα και ο ρόλος που διαδραματίζει χάρη στη θέση

αυτή, αλλά και τα δικαιώματα και οι

υποχρεώσεις που απορρέουν από την θέση αυτή.

Η κοινωνική θέση σχετίζεται με το σύστημα αξιών μιας

κοινωνίας (π.χ. σε διάφορες κοινωνίες θα δούμε

διαφορετική αξιολόγηση θέσεων των στρατιωτικών, ιερέων, δασκάλων, γιατρών

κ.λπ.).

Κοινωνικός ρόλοςΟ προδιαγραμμένος τρόπος

συμπεριφοράς που συνδέεται με μια θέση (κοινωνικά αποδεκτή

συμπεριφορά που συνδέεται με μια θέση). Π.χ. ο ρόλος του δασκάλου έχει μια προδιαγραμμένη

συμπεριφορά (επιστημονικότητα,

συνέπεια, υπευθυνότητα, παιδαγωγική κατάρτιση,

μεταδοτικότητα κ.λπ.) που συνδέεται με την θέση αυτή.

Κοινωνική ιεράρχηση

Στηρίζεται στην άνιση κατανομή

των ρόλων.

Κοινωνική ισχύς

Η ευκαιρία που έχει ένας άνθρωπος ή ένας αριθμός

ατόμων να επιβάλλουν την θέλησή τους σε μια συλλογική πράξη ακόμα και παρά την θέληση των άλλων που συμμετέχουν

στην πράξη αυτή (Βέμπερ).

Είδη κοινωνικής ισχύος:

Οικονομική ισχύς: Η δυνατότητα μιας θέσης να

επηρεάσει την οικονομική ζωή (στην ουσία είναι η δυνατότητα

ελέγχου της αγοράς), π.χ. ισχυρός επιχειρηματίας.

Πολιτική ισχύς: Η δυνατότητα ελέγχου της πολιτικής εξουσίας

ή συμμετοχής σ’ αυτήν π.χ. υπουργός.

Πολιτισμική ισχύς: Η δυνατότητα παρέμβασης και

καθοδήγησης σε θέματα παιδείας, τέχνης, τρόπου ζωής

κ.λπ. π.χ. καλλιτέχνης που μπορεί να επηρεάσει την αισθητική μιας κοινωνίας.

Ανάλογα με την ποσότητα, τον βαθμό

και το είδος της κοινωνικής ισχύος

καθορίζεται και το πόσο ψηλά ή χαμηλά βρίσκεται

στην κοινωνική ιεράρχηση.

Πόση κοινωνική ισχύ;

Το μέγεθος της κοινωνικής ισχύος που έχει μια κοινωνική θέση (βιομήχανοι, τραπεζίτες, εφοπλιστές έχουν μεγάλο εύρος κοινωνικής ισχύος

γιατί μπορούν να επηρεάσουν πολλούς

τομείς (οικονομία, πολιτική, κοινωνία).

Τι είδους κοινωνική ισχύ;

Το είδος έχει σημασία γιατί δείχνει σε ποιόν τομέα έχει επίδραση (οικονομία, πολιτική

κοινωνία). Π.χ. ηθοποιός έχει ισχύ στον καλλιτεχνικό

χώρο αλλά όχι στον οικονομικό τομέα.

Κοινωνική θέση και προσωπικότητα:

Διαφορετικοί άνθρωποι με διαφορετικές

ικανότητες μπορεί να καταλάβουν ίδια

κοινωνική θέση αλλά να πετύχουν

τελείως διαφορετικά πράγματα.

Είδη κοινωνικών ρόλων:

Άτυποι ρόλοι

Δεν καθορίζονται από κάποια τυπική ρύθμιση

(νόμο).

Κανένας τυπικός κανόνας δεν διευκρινίζει πώς πρέπει

να φέρεται ένας φίλος ή ένας θεατής μιας

παράστασης άσχετα εάν κοινωνικά αναμένουμε

συγκεκριμένες συμπεριφορές.

Τυπικοί ρόλοι

Το περιεχόμενό τους έχει καθοριστεί από μια τυπική

ρύθμιση (νόμος). Υπάρχουν συγκεκριμένοι

νόμοι που καθορίζουν πώς πρέπει να φέρεται

ένας εκπαιδευτικός.

Οι τυπικοί ρόλοι μπορεί να είναι

αυστηροί ή χαλαροί ανάλογα με

τα περιθώρια ελευθερίας που

αφήνουν στο άτομο.

Ένα άτομο αναλαμβάνει πολυάριθμους ρόλους ταυτόχρονα και μπορεί

να βρεθεί σε ψυχολογική σύγχυση

λόγω των αλληλοσυγκρουόμενων απαιτήσεων των ρόλων που ασκεί (σύγκρουση ρόλων) π.χ. μητέρα και

εργαζόμενη (η ανατροφή των παιδιών μπορεί να έρχεται σε

σύγκρουση με τις επαγγελματικές

απαιτήσεις).