Виктор Кәакәасқьыр

СҚӘЫԤШРАҴЛА

Аԥҳәынҭшәҟәҭыжьырҭа Аҟәа 2012

ББК 84(5Абх)6–5 Кә 22

Виктор Кәакәасқьыр. СҚӘЫԤШРА ҴЛА. Аԥҳәынҭшәҟәҭыжьырҭа, Аҟәа 2012. – 108 д.

© Виктор Кәакәасқьыр, 2012

Автор иҟнытәАлитература ажәҩан аҵаҟа зегьы ирызхоит аҭыԥқәа. Еиӷьу еи­

цәоу акәзар, ахаангьы инҵәаӡом. Хьаада, гәҭыхада аӡәгьы акгьы изыр­ҿиаӡом. Саргьы схьаақәа, сыгәҭыхақәа зныԥшуа сажәеинраалақәа рыхә ҭак аԥхьаҩ идызгалоит. Урҭ иахьынӡасықәҿиаз – уи даҽа усуп. Бзиа рас иҟоу, аԥхьаҩ ахаан дузжьаӡом; ԥсыԥхак ухазар – еразнак игәеи ҭоит.

~ 3 ~

СҚӘЫԤШРАҴЛА

Абри аҵла иадыруеит сымаӡа, Сқәыԥшра агәалашәар иччоит, Уи амцан раԥхьаӡа, раԥхьаӡа... Исгәалашәар – сқьышәқәа былуеит!..

Сыҟам шьҭа анкьеиԥш сыҷкәынӡа, Аха уи аҵлахь есқьынагь сеихоит. Еиҵнахуеит иаргьы анапы наӡа, Сбара ишазхьаауагьы збоит.

Угылаз сқәыԥшра ҵла, гәышьаӡа, Уахьгылоу саргьы слашоит. Ҵабыргуп, умҵан шьҭа башаӡа, Исцәыӡхьоу қаруақәак сыҟәшәоит.

* * *Ашықәсқәа, сқәыԥшра мҵазырсыз, Еиқәтәамашь наӡаӡа шәыԥша?

~ 4 ~

Аҿара аԥшатлакә шысхысыз, Асаркьаҟны исанаҳәоит сыԥшра!

Сазхәыцуам шьҭа шаҟа схыҵыз, Инхамашь иҵегьы сылша?Хымҳа-џьымшьа сымшқәа инысхыз, Иубамашь срыхьҵәыуом, сашьа!

Бзиабарак, сгәаҵа ианырыз, Иасымҭеит сзырҟьалоз аԥша, Ишәарҭоу ацҳақәа сахьрырыз, Исыцын сдоуҳа есымша.

Дшәарҭоуп згәыӷрақәа зцәыӡыз, Аха исҭоит уи аҩыза аџьшьа.Ԥшеи-фырҭыни ирылҵыз, Иазмырхәаз аамҭа ахыԥша!

* * *Дунеи ссирын сыбла ихгылаз, Ихааӡа сабылуан мцак. Напы заҵәын сара исымаз, Арахь исҿалашон ҩ-ҵәак.

Насыԥ лашан сыԥсы ҿызхыз, Исызҭодаз џьара грак,

~ 5 ~

Исгәалашәом ҩ-ҵәак шҿысхыз, Иччо игылан сҿаԥхьа ҵлак.

* * *Амра сыччаԥшьны снаҿшәеит, Ашьыжь ашьацраҟны сыӡит, Аӡаӡеи сареи ҳазхара ҳаччеит, –Сара ақәра ду нысҵит!

Ашьацраҿ ҩацхьа сеикәаԥхеит, Сзыҿшәаз амрагьы шьҭыҵит, Иҵегьы аԥсҭазаара сгәаԥхеит, Аха сыччаԥшьи аӡаӡеи еицрыҵит!

* * *Схәыцрақәа наҟ иԥсаҟьеит, Исызцәырҵит исхашҭхьаз гәалак, Сабацои? Шьҭа сымҩахҟьеит Иҵәыуоит сааҵраҿ жәеинраалак.

Узхәыцра ақәеиԥш исыхҟьеит, Ушааиуаз аҵх уҽалак. Уаха схьаа уахсырҟьеит, Уавоуп сгәааҵра уҽавак.

Исхарои, аԥсҭазаара саҟьеит, Ианыҳәеит зны сынасыԥ чарак.

~ 6 ~

Сангыла – ҩаԥхьа сыблаҟьеит, Ишаҳәоз сгәы ҟадыџь ԥсшьарак.

Сишь, сгәала аԥсы аӡеит, Иҩналоит суадахьгьы ԥхарак, Аҵхи сгәи еилаӡеит, Ашәала зегьы иҳаркарап!

* * *Сара – сызҵаара дыргоуп, Сызусҭоу аҭак ҟаҵаӡам, Аӡәы есқьынгьы дӡыргоуп, Мҳаҵәк ақашь иаԥсаӡам!

Санхәыцуа – сашәа ԥсҿыхгоуп, Сымҩа шьаҟьасҭала игам. Зны-зынла адунеи ԥсҭыхгоуп, Ирацәоуп араҟа еилыргам!

Сыхьӡ хәык ахь ихәныгоуп, Зны ирҳәоит акы сшаԥсам, Аха ауаҩра бӷеиҵыхгоуп, Еиҳау амалгьы сҭахӡам.

Сара – сызҵаара дыргоуп, Сызусҭоу аҭак ҟаҵаӡам.

~ 7 ~

Аӡәы есқьынагьы дӡыргоуп.Мҳаҵәк ақашь иаԥсаӡам!

* * *Уеиҵамҭәын, аҩыза, гәаӷла, Аԥсҭазаара убасгьы ихьанҭоуп, Ицҳауеит аҳауагьы шҳамла, Аҩсҭаа адгьыл даҭоуп!

Ихнамкааит ацәымӷра ҳабла, Уи зегьы иреицәоуп,Аҩсҭаа аӡы иршуеит қәабла, Ашьацра мыцхәы ииаҵәоуп.

Ирыцҳауп ауаатәыҩса ҳажәла, Амаҷаз акырынтә ҳнырҵәоуп. Аиаша гәаӷла ҳанажәла, Аџьныш – дҳәынҭқаруп, дынцәоуп!

Уеиҵамҭәын, аҩыза, гәаӷла, Издыруеит, агәызианра хьанҭоуп. Ҳаҟаз уеизгьы ҳалалла, Зны-зынла уи ала ҳахьчоуп!

* * *Ирывҵаршәым сышьхақәа ԥҭацкгьы, Сыжәҩан алакыҵақәа цқьоуп.

~ 8 ~

Ах, ега ашәақәа сҳәаргьы,Сыдгьыл агәалақәа рацәоуп!

Исыхәаԥшуам иара аҽыргәааны, Иразуп есымша, избац ахаҿоуп, Еҳ, шаҟа гәаҟрақәа ирхаану, Урҭ зегьы ахьыҵәаху агәаҿоуп.

Инаҿысшьуеит снацәкьарақәа сыԥхьарца, Хәыцрақәак сышьҭыхны сыргоит: Сыдгьыл саԥырҵны санца, Аԥсаатә еиԥш џьара сҭахоит.

ИАХЬАЛА

Иахьала сылахь еиқәуп,Исыздыруам сҭынчра зырҟьалаз,Излазбо, сгәыӷрақәа ԥсуп,Иарбан лаԥшы цәгьоу сзыхшәалаз?

Хазы сыжәҩангьы хәашьуп, Исоуҳәо закәызеишь, аԥшалас? Издыруеит, гәаӷла иԥшуп, Исҿаччо, ашьыцра иаркараз!

Сымца сҩаҵхарц саҿуп, Ишьҭысхуам акымзарак гәалас,

~ 9 ~

Сымҵәыжәҩақәа еиҵысхырц сҭахуп, Сԥыруа сааԥынра салаз!

* * *Инеиуеит Бзоу еиԥш иҽышьқьыр, Гәырӷьарак сгәаҵа иҭашуп. Дангылоуп аҽыуаҩ иҽышькыл, Аԥсуара жәбома? – сыԥшуп.

Ишԥасҭаху акеҩҳәа ҿысҭыр,Акеҩҳәа ҿысҭыр сҭахуп,Аҽыуаҩ сыбла даԥырҵыр,Издыруеит, сгәыԥшаара ҵәахуп.

...Дақәтәан аҽыуаҩ иҽышьқьыр, Аԥрыцәқәа мацәысшәа еилыԥхон,Ишԥасҭахыз асахьагьы ҭысхыр, Аԥсуара мҩасны ицон!

* * *Бгәалашәара сыкәыршоуп хызаҵас, Ахьҭагьы сацәшәахуам уаха. Быҟан бара зны ҩызаҵас. Сарԥхон саргьы бшәахәа.

Избан бзынкацәаз цәымзаҵас? –Иснаҭоит азҵаара ахьаа.

~ 10 ~

Быбжьаӡит имаӡоу гәыӷраҵас, Быҟазма? – схәыцуеит иахьа.

Быҟан, ааи, быҟан ныхаҵас, Уимоу, агәра згон бҳәахьа. Брыцын сымшқәа ныҳәаҵас, Ҿабҭар – иҟалон бҿаҭахьа!

Бгәалашәара сыкәыршоуп хызаҵас, Ахьҭагьы сацәшәахуам уаха. Быҟан бара зны ҩызаҵас, Сарԥхон саргьы бшәахәа.

* * *Иҵегь исаҭәеишьар Анцәа, Ега аҵхқәа сыршап.Сызхамшәало сцәаҳәақәа, Сыԥсы рыхьсыршап.

Усҟан сымшқәа рацәа Ԥшӡала ирызшап. Ҿыц сизшәа сгәырӷьаҵәа. Сымҩахь снаԥшлап.

Дунеик самҵасып маӡа, Гәыӷрак аԥсашьап.

~ 11 ~

Насыԥ лашак иԥхаӡа, Сыкәа инҭашәап.

Схалап ажәҩан аханӡа, Ишьыцуа ега рҳәап. Инхозар сашәақәа ҵаҟа, Аамҭа иаҳнарбап!

АДГЬЫЛ АХЬАА

Уигьы ианыруеит ишҽеим ҳхыԥша, Гәырҩак нас уи агәаҵан исасуеит. Иалоуп, сҩыза, адгьылгьы ашьа, Ҳара ҳаиԥш, иаргьы агәы еисуеит.

Идуӡӡоу џьаҳшьоит даараӡа ҳалша,Џьара ак тҟәацуеит, ана ак ԥжәоит.Адгьыл алахь еиқәуп есымша,Адгьыл маӡа агәы иахаԥжәоит.

Иаҳхашҭӡар ҳара уи абызшәа? Арҩашқәа уажәы акы рҳәоит. Изоуҳәада, нас, уи аҭыӡшәа, Ҳаԥсабара ҳнапала иҳарҳәуеит...

Абна инылԥан аеаҵәахт ажьа, Ҳхаҭа ҳазкыша акаҭа ҳԥоит.

~ 12 ~

Мышкызны ҳадгьыл агәы аныԥжәа, Уи ахьаақәа ҳхы инҭаԥоит.

Адгьыл иақәлоу аԥсуа ҵла – амжәа Аҭырас еиԥш иныҵаԥҟа ҳцоит.Иџьасшьоит сара хшыҩла ҳахьажәуа, Аиаша зҳәо – цәымӷыс дҟаҳҵоит.

* * *Лашьцарак иагәылԥхо цәашьны, Харантәи бцәаара збоит. Сыҟоуп сдунеи хәашьны, Саазқәылаз лашьцарак сагоит.

Сықәымхарц зынӡак слашәны, Сыблақәа лашаракгьы рӡоит. Аха бцәашьы ааԥшны, Кәицқәак сара исыхьӡоит.

Гәыла бышҟа снаԥшны, Бдоуҳала сыхәрақәа сырӷьоит.Сгәыӷреи сыԥси еиҿаԥшьны, Исцәыӡхьоу сдунеи еиқәсырхоит.

Избоит, мышрак иаџьшьаны, Сааигәа шәалҟьамрак лашоит.

~ 13 ~

Ирхәыз сиаша ԥшьаны, Ҩаԥхьа шьыжьыказ ҳаиқәшәоит.

* * *Имааноуп абжьы ҳәа ирхылҵуа, Саамҭа абарбалқәа ҿыжуеит. Еҳ, ари адәы ԥшӡа, ахәы ԥшӡа, Мышкызны наӡаӡа инсыжьуеит.

Бымҩа абагоушь, аԥҳәызба? Рацәа амца сыхбыжьуеит. Иахьоуп саназхәыц, банызба, Баргьы гәыӷрада сынбыжьуеит.

Иссируп ашәҭыцқәа игәылҵуа, Адәқәа ииацәаӡа еиужьуп. Сеидрушь шьҭа шаҟа схыҵуа, Сынасыԥ хараӡа иныжьуп.

Сҿаԥхьа асахьақәа ицәырҵуа, Схәыцрақәа зырӡсауа ӡмыжьуп. Ианажәлак, зыччаԥшь шьҭыҵуа, Зҿы аазыртуа мыҵмыџьуп.

АДАЦҚӘА

Урҭ ирылоуп сгәыҭра аԥсы, Саргьы сымца ҿыц еиқәылоит.

~ 14 ~

Адацқәа рыԥсы ҭанаҵы, Ҳзырӷьацо аҿа гылоит.

Нас иахыҵәоит уи Аԥсны, Ҳашҭа ашьац иаҵәа еинылоит. Шьыри, шьыри, ааи, лассы, Даҽа ааԥынрак ҳаԥылоит!

Аџьныш дныҟәоит деихаԥсы, Уи игәыӷра ашәы ашәылоит. Ааԥынра аҿа анҵысы, Саргьы схәыцрақәа еиқәылоит.

Урҭ адацқәа – ҳразҟы, Уажәы сгәыӷрақәа еинҭәылоит, Иахьа игароу аӡҟы, Уаҵәы дбаагәараха дҩагылоит.

* * *Шаҟа ааԥынқәа сзынхазеи?Аҭак еилыскааргьы – сшәоит.Срылаӡом исымази инхази, Сыҟоуп, саамҭа еикәшоит.

– Шаҟаҩы рааԥынқәа нҵәазеи? – Хьӡы згаз рааԥынқәа лашоит.

~ 15 ~

– Сааԥынра, уара узыршәазеи?– Аҩсҭаа ишәҭқәагьы шәҭуеит.

– Сгәыӷра бӷьыцқәак зыҿшәазеи? – Џьоукы рыԥсымҭәра иацәшәоит.– Иҵәыуо ԥсаатәқәак зықәшәазеи?– Бжьысқәак ахаҳәқәа рыҟәшәоит.

– Сызхьымӡо сусқәа инхазеи?– Сабаҟоу, рымшын ду цәқәырԥоит.– Ирынҟьо ацәқәырԥ хәыҷы зыхҟьазеи?– Амшынаҿ имыӡырц иқәԥоит.

* * *Сықәымлозар сыхәрыбӷьыцны, Џьара ахәра, ма аҵкәарсҭа. Сабацоишь сыбӷа еиҵыхны, Сдунеи, сымҩахәасҭа?

Сцоит саргьы сашҭа сҭыҵны, Исыцуп сахьцо хәыцра гәарҭак. Быжь хәык, бжьы шьхак сырхысны, Џьаргьы исмоуру сара хгарҭа?

Ицоит сыгәкажьра насхыҵны, Схаҿы иӡуеит ҩаԥхьа шәарҭак.

~ 16 ~

Абарҭ ашьхақәа ирхыҵны, Амҩа иқәын зны Нарҭаа.

Умцан, схәыцра, усаԥысны, Сара сашьҭам Анцәа итәарҭа. Ҳазшаз сишазар сламысны, Сацыз сԥышәаразы саамҭа.

Сақәымлозар сыхәрыбӷьыцны, Џьара ахәра, ма аҵкәарсҭа. Сабацоишь сыбӷа еиҵыхны, Сзанузеи сымҩахәасҭа?

* * *Исҭынхо сыздыруам хьӡы-ԥшас, Сызлаҟамыз рҳәаргьы – ҳақхом. Аԥсҭазаароуп ҳазхьымӡо уаҩҵас. Аԥсра аӡәгьы ҳагхом.

Схәыцрақәа схалоит ԥҭаҵас, Сызқәу сдунеи злакәхом. Исзеилкаауам иаҵоу маӡас, Зны-зынла схы сымч ақәхом.

Лакәгьы сашьҭам зынӡас, Избарц азыҳәангьы ҿасҭом.

~ 17 ~

Слахьынҵа сапҟаргьы, цас Схы аныӡбара сҽасҭом.

Сымшқәа цалааит ишцалац, Ицахьоу саамҭагьы сзаахом.О, изку сыԥсы ахац, Сгәыӷра аганахь сызнахом!

Схы збоит зны нцәаҵас.О, сыԥсадгьыл-ԥшьа зӷархом!Уҟанаҵ уҟамлар ԥаҵас, Уи аҵеира узаахәом.

* * *Салаԥшыр аҵыхәтәантәи ссааҭ, Схәыцп: сыҟазма суаҩны? Инсыжьуам сара ауасиаҭ, Ҿырҳәала, мамзаргьы иҩны.

Саԥхьап иаахтны сықьҭаԥ, Сгәы иану цәаҳәаны. Ибзиоу сыԥсы рыхьсыршап, Егьырҭ зегьы ҵәаӷәаны.

Сара сеиԥшымызт ақьаад, Иԥужәар, излаӡоз ичҳаны.

~ 18 ~

Шьҭахьла исеихсыз шаҟантә, Сныҟәон сыхәра ҿаҳәаны.

Аҩыза иҭнысымхит амааҭ, Сыҟам мал дук рҳаны. Сызнеир мышкызны џьанаҭ, Сгәы цқьа хысҵоит цҳаны.

Абжьы гоит акаԥкаԥ, Ашьха шәарахқәак рҳаны. Аԥсцәаҳа дсыцәшәазар ҟалап, Дцоит ихы ҭаҳәҳәаны.

Ҳ ДУНЕИ АТЕАТР

Аҵыбреиԥш исцәымӷуп адәыԥсшәа,Ҳанеидгыло – «ушԥаҟо», «сышԥаҟоу?».Даараӡа сыгәхьаа дакызшәа, Усҟан исцәнымхо дабаҟоу?!

Дгылоуп ҵыԥхцәа дыԥсызшәа, Шьыцрала игәы хәашь шҭаҟәаҟәоу Иҩнуҵҟа афырҭын ҵысызшәа, Ихы-иҿы еиҭанаҳәоит дызлаҟоу.

Уахьнеилак – адәыԥсшәа, адәыԥсшәа, Ҩызак узықәгәыӷуа дабаҟоу?

~ 19 ~

Избоит сдунеи ҭацәушәа, Сымҩа абацоишь – ладаҟоу?

Уеизгьы асабрадақәа сырцәымшәа, Саргьы сҵаахуеит – шәышԥаҟоу?Ҳдунеи еибаркуп ссиршәа, Еиӷьу атеатр абаҟоу?!

АБЛАҚӘА

Аблақәа, зыразра сарԥхоз, Иреиӷьыз сымра шәахәацын. Зны-зынла сгәыӷра ансыԥхоз, Урҭ сыԥсы ахаара ирхацын.

Аблақәа, аблақәа еикәаԥхоз, Хазы агәыӷрақәа сызрыцын. Имаӡоу сдунеи еиқәзырхоз, Снапаҿы ақәыцқәагьы шәҭыцын.

Иӡит урҭ аблақәа шкаԥхоз,Схәыцуеит: абри зегьы ԥхыӡын. Сзырԥхода урҭ сышдырԥхоз? Ааҵраҿ сҵәылнахуеит сыӡын.

Сымшқәа зшәахәала изырԥхоз,Урҭ аблақәа уаҳа исыцым.

~ 20 ~

Иччоит сызаҵәра згәаԥхаз,Ҩаԥхьа сҵаа мышқәа цәырҵын.

* * *Саргьы ихьанҭоу еидараны, Сыдгьыл сықәушәа збоит. Аха сгәыӷрақәа баагәараны, Макьана сахьнеиуа сыргоит.

Иааиуа еиӷьу биԥараны, Сџьынџь ишазгыло агәра згоит. Сцәеижь ауп иҟоу аамҭаланы, Сыԥсы зегьы ирыхьӡоит.

Сгәырӷьап макьана егьарааны,Иҵҟьаз сҽыхәақәа ласуеит. Сыдгьыл иқәу иҟьаланы, Баша аамҭала дсасуеит.

Сымҩасыр наҟ мацәысеимҟьараны? Егьаурым, агарақәа ҵысуеит. Сҟазҵо сара цәҟьараны, Аԥсцәаҳа ихаҭа дыԥсуеит.

Саргьы ихьанҭоу еидараны, Сыдгьыл сықәушәа збоит. Аха сгәыӷрақәа баагәараны, Макьана сахьнеиуа сыргоит.

~ 21 ~

Сыҟан шәышықәса уажәаԥхьа. Саргьы сыԥсы ҭан. Ааԥынқәа мҩасуан сҿаԥхьа, Ашәҭқәа ԥсыс сырхан.

Сыҟан шәышықәса уажәаԥхьа, Ҳдунеи ԥшӡа саҭан. Ауаҩра сыргылон зегь раԥхьа, Суаҩын, ус исыхәҭан.

Сыҟан шәышықәса уажәаԥхьа, Адунеи ашьыцра аҭан. Ҳажәҩан анеилго ҳәа ҳаԥхьа,Ҳгәыӷуан уажәы, уашьҭан.

Сыҟан шәышықәса уажәаԥхьа, Сгәыӷрақәа еилараа ишьҭан. Амшын скыднаҟьон аӷьеҩҳәа, Сара имԥсуаз цәқәырԥан.

Ԥшеи фырҭыни рҿаԥхьа Имхәоз, анышәаҟны сышьҭоуп. Ҳазхысыз ҳҭоурых уанаԥхьа, Сықәла, ухаҵара уажәшьҭоуп!

Сыҟан шәышықәса уажәаԥхьа...

~ 22 ~

АԤША ҞЬАЛА

Уаҳа сацым аԥша ҟьала, Сзырхагоз, сызмырҭынчуаз. Исызгәамҭакәа, знапала, Зны-зынла схы ԥызҽуаз.

Адәы сықәым сара схала,Иҟоуп сгәыӷрақәа еиԥызшьуа. Сгылан саргьы хәык санхала, Игәасҭеит џьоукы шшьыцуа.

Аԥша хага, аԥша ҟьала, Уаҳа џьаргьы суццаӡом. Наҟ суԥырҵит сара еибгала, Аха, сцәыӡқәа сзыԥхьаӡом.

* * *Мышкызны сызҭалар уи абааш, Сасрыҟәа сакәхауаз џьысшьон. Еиԥшызшәагь збон сҽы арашь, Схәыцуа сгәыӷрақәа еиԥысшьуан.

Сынҭалеит сара уи агәашә, Аха сасрыҟәара сылшом. Иӷәӷәамзар цқьа удац-ԥашә,Уаҟа асалам дыршәуам...

~ 23 ~

Дцәажәоит изхоу ахҭырԥаш, Сара иажәақәа сырнышәоит: «Ус ауп ҳшишаз ҳазшаз, Ҳаҟанаҵ амҩақәа ҳԥыршәоит».

Ибылуеит сгәыӷра акәаш, Мап, ахьаҵра сзанышәом. Ашҭа сҭалаанӡа абааш, Уаанӡагьы амҩақәа сԥыршәон.

АХЬАА

Сжьы сцартә еиԥш сыԥнаҟама? Исылакшоит сгәырҩа аҟама. Алахь еиқәуп суахәама,Сара аԥсымҭәқәа срыхҟьама?

Аӡәы ихшыҩ акы ԥнаҟама? Ҳзықәгәыӷуа ӡәыр дынхама? Агәыҳәқәа уа акы рцәынхама, Ҟәышқәак џьара акы рҳәама?

Аамҭа мыждак ҳалоуп, ҳала, Иҟоуҵозеи араҟа ухала? Унеила, инагала угәала, Лада уҭала, ҩада ухала...

~ 24 ~

Ҳкәадахама, мшәан, доуҳала? Абас ҳамчыдаха, ҳнеидҳала... Ихәыцуеит џьоукы зынӡа мгәалаИзыхҟьозеи уаҳа сгәала?!

Аҟәышра абаҟоу, уигьы «хама?»Ауаҩра аҭыԥангьы – ацәаҳау? О, сшьам дгьыл, угәы нсырхама? Избоит уаргьы ушыгәнаҳау!

* * *Қәаршаҩҵас ҳнықәбаны ҳашԥацо, Ҳадгьылаҿ ҳашьҭақәа нхап. Апҟақәа, шәԥырны шәабацо? Абраҟа зегьы ҳаицынхап.

Аӡынтәи аҷыхьқәа анбанҵәо, Аӡын еиҭа аҽарххап... Ҳгәы аԥхара шԥамҵәо, Уааи, аҵыс хәыҷ, уҳарԥхап!

Избоит ҳамшгьы ишацло, Уигьы маҷк аҽарԥхап.Здацқәа уашәшәыроу аҵла, Ааԥынраз мчык уеиқәнархап.

Избоит сгәыӷрақәа шхьамҵуа, Сшәахәаны шҭак сынҭаԥхап.

~ 25 ~

Зхазы мацара игәамҵуа? Ихала ихы дазынхап.

* * *Ирылсхуеит ражәа бырлашқәа, Мыцла сара сзырлашәуа. Аха, сгәы цқьа лашәым, Убас схәыцрагьы хәашьым.

Ирбозеишь ауаа гәы-лашәқәа, Сара схьаақәа иргәылашәҭуа. Ирықәтәоуп рҟәардә ҽырбагақәа, Ҳаамҭа иацу ацәыршәагақәа.

Иасуеит уажәы даҽа ԥшак, Ҳамгар зегь зымчу рхыԥшак.Идыруеит агарагьы ихшәаз, Ҳџьынџь, еҳ, изықәшәаз...

Срыцәшәоит ауаа барақәа, Ҳанрылоу аамҭа еиқәарақәа. Изырҭынчуа, изырҭынчуа сыԥсы, Ухьчоуп ҳаԥсала, ҳ-Аԥсны!

Ҳкылсит, наӡаӡа ҟырҟык, Аԥсны иузшароуп разҟык.

~ 26 ~

Ҳаргьы разҟы мҩак ҳануп, Аиаша – ҳарӷьа напуп!

* * *Еҳ, исцәыӡуашәа збоит, Сара сыԥсҭазаара агьама. Гәырҩа шәкы сгәы иҭаӡоит, Аҳаҳаи, гәкажьрак сагама?!

Сгәыӷрақәа џьара иблаҟьоит, Сырнаԥхоит џьоукы аргама. Избоит, сыԥсҭазаара саҟьоит, Избан? Гьангьашқәак сыргама?

Асакара сықәушәа сшабоит, Иԥҵәеит слахьынҵа аӷьатама. Сгәы-цқьа маӡа иџьабоит, Арупап, бызхара бпатама?

Сгәыӷра аӡаӡа шьҭабоит, Ҳаи, џьушьҭ, зынӡаск сымҩахҟьама? Сымҩахь џьара идыдуеит, Еихҵәоит амацәыс аҟама.

* * *Исзалои абри адунеи? Агылара, акаҳара, ахьаа...

~ 27 ~

Мшәан, ассир сымбеи, Уеизгьы бзиа исымбеи!

Изгошәа збоит сҭарчеи, Имкыкәа схьаақәа рыгәхьаа. Сгәырҩа ачуан сымҭачеи, Сымш иаҳамҭан ҩаԥхьа.

Иӡыр амц, аԥаршеи,Избар ауаҩра ашәахәа. Ҿыцны сдунеи млашеи, Иахьысшьуеит схьаа аҵәаӷәа.

* * *Џьоукы аҭәыцаз игәамҵуеит, Иҭәыцу хьаакгьы зымбац. Ишысҳәо схьаҵуеит, схьаҵуеит, Зныкгьы схьаҵны сымтәац.

Зны-зынла сашәагьы гарҵуеит, Сашьҭам уи ала хьӡы згарц. Сшьам дгьыл, баша усыргәамҵуеит, Иуаҭәоу ашәагьы сымҳәац.

Сымшқәа акакала имҩасуеит, Иреиӷьу сымшгьы мшац.

~ 28 ~

Аха, сшәаны сеиҵасуеит: Шәахәак ныламшәар сшьац?

Схәыцрақәа гәарҵуеит, игәарҵуеит, Иӷәӷәазаап сгәыӷрақәа рдац. Схьаақәа хьаҵуеит, ихьаҵуеит,Ишәҭуеит ҩаԥхьа сышьхардац.

Џьоукы аҭәыцаз игәамҵуеит, Иҭәыцу хьаакгьы зымбац. Ишысҳәо схьаҵуеит, схьаҵуеит, Зныкгьы схьаҵны сымтәац.

* * *Ӡхыҵраҵас ахьӡқәа шьҭыҵуеит, Нас аҳамҭақәа ршоит.Џьоукы маӡала ишьыцуеит, Егьырҭ жәҩанаҿ икәашоит.

Џьоукы ақәра маҷ нырҵуеит, Иҟанаҵ мраҵас илашоит. Џьоукы арымӡаа рхыҵуеит, Аха рыгага уацәшәоит.

Саргьы сашҭа сынҭыҵуеит, Џьара сымҩагьы ԥшуеит.

~ 29 ~

Мышкызны сдунеи саныҵуеит, Сышьҭахь адунеиқәа шәҭуеит.

Сыхьӡ зҳәашагьы дцәырҵуеит, Сыхәгьы шьҭыхны иршьоит. Ушьҭырхыр аҩызагьы дуылҵуеит, Ушыҟоу уахьыҟам уԥшуеит.

* * *Сызҭатәом гыгшәыгҵас аҭыҩра, Сымш аҷыхьқәа срыцәшәеит ҳәа. Сҽасҭом стәаны агәырҩа, Еиҭа сгәыӷра сажьеит ҳәа.

Сгылом қәԥарада зымҩа, Сара сынасыԥ цеит ҳәа. Изымжәыц гәырҩак аҿамҩа,Аӡәы дсаԥысны дцеит ҳәа.

Имыӡааит, аҳаҳаи, суаҩра, Сықәыз сгәырҩа адәеиҵҳәа. Сашьҭам сашәақәа рыҩра, Хьаада суадаҿы сҽеиҵҳәа.

Саҿыз мцаҵас абылра,Скыдҟьоз цәқәырԥаҵас аӷьеҩҳәа.

~ 30 ~

Сыдгьыл иалоуп сгәыбылра, Егьаурым слахьынҵа саҟьеит ҳәа.

* * *Гәалада ааԥынқәа мҩасуеит, Избанзар, ҩаԥхьа игьежьуеит.Сара наӡаӡа сымҩасуеит, Сара наӡаӡа сыржуеит.

Џьшьарада сымшқәа ҭагәҭасуеит, Џьшьарада сымшқәа цоит. Ацәқәырԥа аԥаҩ иаҿасуеит, Алахьынҵа убраҟа инҵәоит.

Харада џьоукы сыгәҭасуеит, Харада акы сахьдырҟьоит. Зынгьы сиаша мацәысуеит, Аха бахәык снанҟьоит.

Араҟа иԥсхьоугьы еиҭаԥсуеит, Араҟа зқьыхкы урыхҟьоит. Ацәқәырԥеи ацәқәырԥеи еибарԥсуеит, Игәырӷьан аԥшатлакә ҵысуеит.

Схәаҽит ҳәа сшыҟоу – сеиҭаӡсоит, Сызхәаҽуа ацәқәырԥақәа срызжәуам,

~ 31 ~

Сгәырӷьоит слахьынца сазцасуеит, Избанзар, сцар, сгьежьуам.

* * *Ҳадгьыл наӡаӡа ҳанбақәыз? Аԥсҭазаара еснагь уааран.Уалԥшьас ҳаҟанаҵ иҳақәыз, Қьиаран, ҳалалран, уаҩран.

Ҳуалмшәан адгьыл ҳашԥақәыз? Иаҳуалԥшьаз ҳусқәа ҟаҵан. Иаҳдыруан иламысыз, иҳақыз, Ҳамшқәа урҭ рыла иқәҵан.

Ахаан аӡәы игәаҟра ҳашԥагыз? Иагхоз – уаҩрала деиҵан. Ҳадгьыл барақьаҭра шԥагыз? Абӷьы аҿалон аҵәҩан.

Ирҳәозеишь аԥшатлакәқәа иҳақәлаз? Избоит ҳамчқәа еиҟарам. Адгьыл ҳламысны ҳақәыз, Аԥшатлакәқәа рымҩа харам.

* * *Аԥша сышҟа имҩахыҵит, Аԥша суадахьгьы иҩналоит.

~ 32 ~

Ԥшеи фырҭыни зны срылҵит, Аха, еиҭа сашҭа иҭалоит.

Аԥша сацәажәан ҳандәылҵит, Аха уеизгьы исхьынҳалоуп. Сара сааҭгыланы саахәыцит: Исзеилмырго аамҭа салоуп.

Аԥша гәжәажәо наҟ исԥырҵит, Уажәы хара ажәҩан иалоуп.Саргьы насыԥк акәа сҭымҵит, Ега схьаауп, ега сгәалоуп.

СЫДГЬЫЛИ СХЬААИ

Гәыкала сара сзеигәырӷьо, Исзаҭом, сҩыза ҵәахышьа. Сгәырҩа, о, исызхымго, Исҵәахуеит, о, сара, гәышьа.

Еиужьӡан сгәы ансыхьуа, Аха уи анамам хәышәтәышьа, Иҟои сыԥсы ҿызхша, Сдунеи амаагьы зкыша?

Сыдгьыл ианыруеит исыхьуа, Ихьаанагоит сгәыӷрақәа рыԥсышьа,

~ 33 ~

Мчык насыҵалоит ихьухьуа, Нас схьаақәа зхәаҽыша.

Сызҵо схьаагьы еихсыӷьуеит, Инасҿықәлоит ааԥын аԥшышьа. Мырхәагак, шәахәацкгьы саргәырӷьоит, Гәыӷракгьы сымамкәа иԥсыша.

Ҭынч сашҭа сынҭыҵуеит, Хьаа-баак уаҳа сатәымшәа. Сыдгьыл агәы еиҵыҵуеит, Ахаҭа алахь еиқәымшәа.

САШӘАҚӘА ЗЫЗКУ

Сыблақәа ирхыло ашәахәа, Быччаԥшь исзаҵоу агәыӷра. Аҵла иақәло аӡахәа –Хәыцра ҵаулак амҽыӷра.

Зыбжьы го ажьаҳәа, Ажәа ҟәышла аԥсҿыхра.Сҩыза қәрахьымӡак ицәаҳәа,Ааԥын ажәҩан благәыӷра.

Ҿызымҭуа сыдгьыл ахьаа, Хазы сышьхақәа рҿымҭра.

~ 34 ~

Изырҿыхо сцәымӷра ҩаԥхьа –Адгьылаҿ аԥсцәаҳа иԥсымҭәра.

Асымҟәыл. Агәырҩа. Ахьаа. Еиҭа аӡиасқәа рыӡхыҵра. Ҳажәҩан лашьцозар иахьа –Уаҵәы лашарак азхәыцра.

Ныхак алԥха агәхьаа, Адгьыл ианыӡаауа ашьыцра. Аӷа длеиуа хагәха, Нас – сашәақәа рышьҭыҵра!

СЫЛАМЫС

Сусқәа иргәылоуп ушәҟәы, Сыламыс, исымоу ӡбаҩыс. Сашьҭам сеиликаарц сзакәу, Сзымшьо дыҟазар уаҩыс.

Исҿыхла, сыламыс, сҿахәы, Имаҷума исымоу ҳәатәыс. Уара, Аиаша Анцәахәы, Удоуҳа схылаԥшра иаҿыз!

Сашьҭам аӡәы иҿаҵахәы, Исумҭан истәым шатәыс.

~ 35 ~

Сыблақәа аҳалалра шырху, Аԥсымҭәра самоуааит разҟыс.

Адура сашьҭалар, сларҟәы, Исыԥхықәу – истәу хаҿыз. Сыламыс уҿаԥхьа санлаҟәы, Наӡаӡа сыхьӡ хәаҽыз.

Саџьал мнаскьаргьы такәы, Ирҳәааит – умцала джәуп. Идыруан аламыс аҵакы, Иаргьы уи ацыԥхьала джуп.

АБАЛЛАДА

Аҭакәажә хаҵа дцеит, Дџьаршьеит: ари, мшәан, ишԥа!? Абырггьы игәырӷьара имӡеит, Ихихит наҟ ихҭырԥа.

Урҭ ачарагьы руит, Ҳаҭыршақә, иахмырҟьа рацәа. Еибагеит, инхеит, акрыруеит, Иҟоуп ишиҳәара анцәа.

Аҭакәажә ауҭра ҟалҵеит, Абырг ирашәеит имхы,

~ 36 ~

Ажәра алахь ҭаԥҵәеит, Рҩыџьегь иҵархеит ршьамхы.

Лара илмырзеит, илӡеит, Ахшара дшалашәаз лцәа. Ишыҟаз аамҭагьы цеит, Еилатәоуп уажәы аҭаацәа.

Ааигәа рыхшара сыԥхьаӡеит, Гәында, ... жәаҩык рԥацәа. Еиҵыҵит, инхеит, инхаӡеит,Даҵаччоит абырг иԥаҵа.

Снеины аҭакәажәгьы дызбеит, Аҭакәажә дабаҟоу – аҿа! Изжәит, арыжәтә сагаӡеит, Исҳәеит зегьы рныҳәаҿа!

УАЖӘА АӠЫХЬ АХЬ

Даур Занҭариа игәалашәара иазкны

Аҳкәажә хымкых Еинџьы Ҳаным, Рыцҳа Чу Иақәыԥ иуахҭа, Урҭ, иҵуазеи, адунеи ианым, Аха нхарҭас ируҭеит ҳгәаҭа.

~ 37 ~

Мап, Гамлет ироль сҭахым, Сеиԥшыз уҳәеит схы ахаҭа, Иашоуп, насыԥла ҳдунеи ӡахым, Уабылуан уаргьы разҟык алакҭа.

Ааи, адунеи наӡаӡа ҳахым, Аамҭа маҷӡоуп, имаҷӡоуп ҳахәҭаа. Уара ушыҟам аӡбахәгьы ҳәатәым, Угылоуп, угыла, хыхьӡа, ҳагәҭа.

Аԥсра шыҟоу хасҵар сҭахым, Мшәан, уи еиӷьу мчызар еиҳа? Снеиуеит, снеиуеит, зкәапеи ҵәахым, Уажәа цқьа аӡыхь ахь еиҭа!

СЫԤСРА

Сара ԥсуашәак санаҳәа,Атәым бызшәала акы рҳәеит.Ианрасҳәа ԥсуала шәкәаша ҳәа, Дара тәымла иқамсеит.

Срыҳәан ԥсуа шәҟәык сшәырба ҳәа, Кыр еимдазаргьы ирымбеит. Мшәан, ԥсуала рныҳәаҿа анысҳәа, Атәым бызшәамзар, ак рымҳәеит.

~ 38 ~

Нас санрыҳәа аԥсшәа шәҳәа ҳәа, Ажәак ауп исарҳәаз – иҳамҵеит. Иҟасҵоз, нас, сара уаҳа, Сасра сыҟан, аҩныка сцеит.

Уи азхәыцра иснаҭом ҭаха, Ҳбызшәа ыӡырц џьоук ласуеит. Узаауазеи сышҟа, аԥсцәаҳа? Иӡыр – схалагьы сыԥсуеит.

АҬӘАМҴАН

Сгәы еиԥш ушәаҳәала ақәа, Ҳацәгылам шьҭа адәагәҭа. Анхаҩы, срыкәыхшоуп унапқәа, Хыбраҵас ҳахьчоит уҭәа.

Ихыҵит, ихыҵит аӡқәа, Амшынгьы хыҵуоу, ҳаӷеиҭа! Сӡамҩа дырбааӡеит быхцәқәа, «Сырԥха» – иаҳәоит блакҭа.

Ақәа хымкәа – сгәы аԥсаҭа, Шәарҭа ҳәа егьыҟам уажәшьҭа. Исхоуп насыԥк ахҭырԥа, Ҭынч аҭәамҵан ҳантәа.

~ 39 ~

Гәыбӷан сыбҭарым уи азын, Еихшәашам уи азы ҳагәқәа. Ажәада хақәиҭрак азин,Ирыбҭеит сқьышә, снапқәа.

Сгәы еиԥш ушәаҳәала, ақәа, Ҳацәгылам шьҭа адәагәҭа.Анхаҩы, срыкәхшоуп унапқәа, Хыбраҵас ҳахьчоит уҭәа.

АШӘА

Ашәа, ирыцқьа сыԥсы цәгьа, Адумбеи ззымхо ҿаҵас, Исзыргьежь ҩаԥхьа сыԥсыцқьа, Сҟаҵа сшыҟаз уаҩҵас!

Исылоу аԥсымҭәра сацәыхьча, Исҟәыблаа агыгшәыгра гәаҭас, Ауаҩра шәахәала сҩыча, Абнатә ҵасқәа урыгәҭас!

Сшьыцреи сгәаӷи урхычча, Аҩсҭаа схызхыз ицас. Усмеигӡан, сырҵәыуа, сагьырчча, Сазыргьежь сыуаҩра, сҵас.

~ 40 ~

Сыламыс ухьӡала ирыцқьа,Исыҭ Ауаҩра шәахәас, Сҟаҵа саиааиртә схыҵәҟьа. Егьырҭ схала сыриааиуеит нас!

АМШ ҾЫЦ

Шаҟа гәыӷра, шаҟа хәыцра,Шаҟа амыӷра, ақәыц...Иаҿуп амш ҿыц ацәырҵра, Иԥшуп адгьылгьы хәыц-хәыц.

Шаҟа цәырҵра, шаҟа аныҵра, Шаҟа гәырӷьа, шаҟа шәҭыц. Шаҟа еиԥырҵра, шаҟа еицәырҵра, Шаҟаҩ адгьыл иқәло ҿыц.

Еилыскаарц сашьҭам шаҳа нысҵра, Иаха иссирын са сыԥхыӡ. Сгәы исанаҳәоит сыҩнуҵҟа, Ишԥымҵәо сашәа арахәыц.

О, амш ҿыц, са сгәыӷра, Маӡак уҵоуп еиҭа мчыс. Аԥҭа, сыжәҩан ушаԥырҵра, Сыдгьыл, насыԥк уазыԥшыз!

~ 41 ~

* * *Сацәуеит саамҭа ашьалашьын, Саргьы сыцәыцәқәа каԥсоит. Уашьҭа издырит, снаԥшын,Сара сыӡынрагь ааскьоит.

Сҽасҭом саамҭа афырҭын, Аха зны-зынла саҟьоит. Ҩаԥхьа игылоит сдәыкрын, Ҩаԥхьа сааԥынра сыхьӡоит.

Иџьасшьоит џьоукы сырзыԥшыр, Урҭ исхарам сахдырҟьоит. Аха сгәыӷрақәа сцәыԥсыр? Ихәарҭам усгьы – сыблаҟьоит.

Агәаҳәа роуеит урҭ сырхәыр, Аарла ажәытәтәиқәа сырӷьоит. Хаҵароумашь сшьа сызур? Аха сыламыс сацәшәоит.

АҶКӘЫНЦӘА

Аӡәгьы иримҭаӡеит адҵа, Изҳәада ус еиԥш зҿала: «Аҷкәынцәа, еибашьра шәца, Шәца, ахызаҵәқәа шәырҿала.»

~ 42 ~

Хыхьынтә дшаҳаҭын Анцәа, Ҵаҟа – Аԥсадгьыл агәала.Аҷкәынцәа иацәымшәа рыԥсқәа, Ицон аибашьрахь рхала.

Аԥша, ахызаҵәқәа, аҵаа, Урҭ рыкәа ианҭала, Аӡәыр дхьаҵызар, шәҵаа, Сгьежьып аҩныҟа ҳәа еибгала.

Икаҭәон ашьам дгьыл ашьа, Гәымсҭа ацәқәырԥақәа рҽыршьуан Аԥсадгьыл алаӷырӡ анаа, Аҷкәынцәа рыхәрақәа ирҿыршьуан.

* * *Уҽыҳарак, аҩыза, уҽыҳарак, Уҽыжәыл, игылоуп уҽышьқьыр.Исаҩшәар ҟалома ԥсыуарак,Искуеит снапала уҽышькыл.

Сгәы инҭалашап гәырӷьарак, Ԥсыуак иҽыхәа икәадырыр,Арха, адәеиужьра, ахәы ҳарак, Дҽыжәлан зегьынџьара дырнырыр.

Сышьхақәа ироуеит гәахәарак, Нарҭаа ушреиуоу урдырыр,

~ 43 ~

Саргьы инасҿықәлап ԥагьарак, Аҽыбӷаҟазара шулоу здырыр.

Уҽыҳарак, аҩыза, уҽыҳарак Уҽыжәыл, игылоуп уҽышьқьыр.Исаҩшәар ҟалома ԥсыуарак,Искуеит снапала уҽышькыл.

* * *Сыдгьыл газҽазуашәа збоит,Ҳныҟәашәа ҽеимзар, ахацәа? Зҩак ҳазгашагьы ҳӡоит, Џьоукы рҽарҭауеит ацәа.

Нас рмал рыԥхьаӡоит, Исгәаԥхом даарагьы рцашьа. Иҷыдан разҟык рызкаԥхоит,Иҵәыуоит ааҵраҿ аиаша.

Сыдгьыл ацәа иҭаӡоит, Аԥаршеи, ахәахәа, аша... Мышкызны зегьы иҳахьӡоит, Усқәак измоуа еилыргашьа.

Разҟык џьара аҽаӡоит, Неилыхда насыԥкахь ҳазгаша,

~ 44 ~

Иҳахьӡоит уи, зегьы иҳахьӡоит.Аха иҽеихар, ахацәа ҳцашьа.

Сыдгьыл газҽазуашәа збоит, Ҳныҟәашәа ҽеимзар, ахацәа?Зҩак ҳазгашагьы ҳӡоит, Џьоукы рҽарҭауеит ацәа.

СЫМҨАХӘАСҬА

Доуҳа мчы ыҟазар, ҿасҭоит, Еимамларц ахаан сымҩахәасҭа. Сыҟанац уи сгәыблра асҭоит, Сызну амҩаду аасҭа.

Зны-зынла хәыцрак сҽасҭоит, Иаҳзыԥҵәоуп зегьы ҳаамҭа. Мчык агәыӷрагьы ҳнаҭоит, Иаҳзеиԥшым џьаҳшьоит анцәамҭа.

Аамҭа аҽыхәа ҳнақәтәоит, Ирмаӡо ҳашькылқәа ркырҭа. Нас зны игәаҳҭоит, Инҳажьхьеит ҳамҩахәасҭа, ҳқыҭа...

Ҳхәыцрақәа еилаҵәоит, еилаҭәоит, Иаҳзааиуеит ҳгәалашәара аҳамҭа.

~ 45 ~

Маӡа гәылагьы ҿаҳҭуеит: Ишԥаҟоу ҳамҩахәасҭа, аамҭа?

Ҳхәыцрақәа агәыӷрақәа ҳарҭоит: Иҟоуп, ҳамҩахәасҭақәа зкыда. Аха зны-зынла ҳшәарҭоуп, Иаҳхашҭыр ҳазлыҵыз ҳқыҭа...

Доуҳа мчык ыҟазар, ҿасҭоит, Еимамларц ахаан сымҩахәасҭа.Сыҟанаҵ уи сгәыблра асҭоит, Сызну амҩаду аасҭа.

* * *Сымшқәа ԥара ҿырпушәа, Еҳ, акакала икаԥсоит. Ҳәымсагла, сцасҳәа даҿушәа, Аџьныш сымшқәа лыԥссоит...

Избоит сдунеи ҭацәушәа, Сгәаҿы гәырҩакгьы сасуеит. Наӡаӡа сгәыӷра хәаҽушәа, Игәкажьгоу схәыцра ласуеит.

Уеизгьы сылахь еиқәымшәа, Сылахь еиқәымшәа сцоит,

~ 46 ~

Сымшқәагь усс искымшәа, Схьаақәа сгәаҿы изӡоит.

Сыҟоуп, адунеи санымшәа, Аха сгәы зегьы рызҩоит. Уи сыбжьы аҳарц аҭахушәа,Ҿымҭӡо аԥсабара ӡырҩуеит.

* * *Исылыҳәҳәо маӷым, қәыцым, Цәас исыкәыршоу ҳалалроуп. Аха ҽеила зны ак хәыцым, Амҩан исԥылауа ҳарамроуп.

Ирбо жәҵысым, шьацым, Изышьҭоу акызаҵәык – малуп. Уи ауаҩра анацым, Сгәы – иҿыцәаауа сыкәмалуп.

Сымш ҳалалрак анысзацым, Салагошәа збоит алу. Суаҩызар, усгьы ҵасым, Аиашаз ақәԥара анысуалу.

Аамҭа наунагӡа сацым, Сыҟанац ауаҩра суалуп.

~ 47 ~

Џьоукы уи акгьы рзацым,Ахаан ирзышьҭымхуа ԥҳалуп.

* * *Сыдгьыл ухьаақәа санрылҵуа, Усҟан наӡаӡа суԥырҵуеит. Сара убжьы ауп исхылҵуа, Сыҟоуп, сашәақәа аԥысҵоит.

Исыздыруам ақәра шаҟа нысҵуа, Аха шаҟа нуҵуа инысҵуеит. Сара есымша сзырхәыцуа, Ухьаақәа сгәы шәҟәы ианысҵоит.

Ашьыжь сашҭа санҭыҵуа, Еиҭа ҿыц сузхәыцуеит.Ҳаҟаз наӡаӡа ҳаицәымӡуа, Имкьаҭо сгәыӷра сырҿыцуеит.

* * *Саҵоушәа исанажьтәым гәнаҳак,Лассы-лассы схы саныӡбоит. Мчыла инылбаало ҳауак, Хәыцрак аарла сҽацәызгоит.

Сашьҭоуп исцәыхьшәашәаз ԥхарак, Гәыӷрак сылаԥш нахызгоит.

~ 48 ~

Хыхьынтә исхаԥо лашьцарак, Сшалоу сшьаҿа неихызгоит.

Имшаӡо сыҵх сҽалак, Блала ажәҩан еимыздоит. Ажәҩан иамаӡам гәалак, Аеҵә «асалам» еимырдоит.

Сгәы арҭынчуеит ԥша-ҟьалак: «Ицахьоу башаӡа уазхәыцуеит». Хҭысқәак ирымамкәа ҿааихак, Уеизгьы сгәы иҭахысуеит.

АДУРА ИАШЬҬОУ

Адуроуп есымша дзышьҭоу Дшьыцны зхәыҷра зызхымго. Дазхәыцуам мчыс изҭоу, Даҵоуп еидаракгьы изымго.

Ссиршәоуп адунеи шшоу, Иҟоуп саргьы игәнызго. Ауаҩра ахьӡы зхьыршоу, Дныжьны, гьангьашк данӡыргоу.

Ламысуп уи дзызшоу, Зҩак здоуҳала ҳацәызго.

~ 49 ~

Ҳахьирԥшуеит мҩакгьы иԥшьоу, Насыԥуп – уи игәра ахьызго.

Гәырҩакгьы сҿаԥхьа ишьҭоуп, Хьааны уаҳагьы исзымго.Жәҩанаҿ аԥҭақәа еишьҭоуп, Сымшқәа макьана еилымго.

АЛЫМҚӘА

Ирнаҭои ари гәаламкәа, Ԥсаатәқәак рылабжыш каԥсауеит. Абнаҿ иаазқәылаз алымқәа, Алымқәа акакала иԥсуеит.

Саргьы уи гәырҩа сзаламкәа, –Схьааи сҟәышреи еисоит.Аха аԥсабара исзамамкуа, Алымқәа мҩасуеит, ицоит...

Урҭ са сгәы иаламкәа, –Ԥхыӡла рсахьақәа збоит. Шьҭа уи акы рзаламкәа, Раҳра егьырҭ ирыӡбоит.

Избо закәи шанамкәа?! Уи агәырҩа саргьы исызхоит.

~ 50 ~

Абгасса раҳра иамакуа,Рыбжьы адунеи иахьӡоит.

УИ АХАҴА

Усҟан сара сгәы анкаҳа, Уи ахаҵа сгәы каимыжьит. «Усҭ, аҭаҭынгьы уаха», Хазы гәыӷракгьы сзынижьит.

Данысхалаз зны аԥсцәаҳа, Ԥхыӡлагь сымԥын дықәимыжьит. Санкаҳа ҵлаҵас агәараҳәа, Сышьҭихит, схәы ҭаимыжьит...

Царҭа сымаӡамкәа уаҳа, Зны сгәыӷрақәа сынрыжьит. Ҩацхьа дсызгылт аӷьараҳәа, Азаҵәра агәашәаҿ снимыжьит.

Џьара иршон зны аҳра, Аха амԥын сықәимыжьит. Днахеит слахьынца аԥра, Иԥшьоу сқьалак сазынижьит.

Сыҟам малла сеиҵакәаҳа, Уи сыԥсымҭәрагьы каижьит.

~ 51 ~

Иара иакәзар, исымоу Нцәа ҳәа? Мшәан, суаҩны саанижьит!

* * *Апҟақәа ԥыруеит иласны,Мҩамш, нас, амҩа шәызқәылаз! Саҭам сыдгьыл ссасны, Схьаақәа цәырҵуеит саазқәылаз.

Шьыри, схьаақәа каԥсаны,Сакәындаз зымш иаԥыло. Ауахьад еибарыҩуеит еисаны, Ирцәыҭшәоуп адәеиҵых изқәыло.

Сыҟоуп сара сааԥсаны, Гәыӷра зқьы зыбла ихгылаз. Аха уеизгьы саԥсаны, Сашьцәа, шәывараҿ сгылаз!

Сгылом цасҳәа сеихаԥсны,Аӷа игәырԥса ҟаҵаны. Ианыруеит аргама сыԥсы, Гәырӷьарак шаԥеиԥшу Аԥсны!

* * *Шәацәымшәан сыхьӡ аҳәара, Ижәдыруеит, сара сҳәынҭқарым,

~ 52 ~

Сашьҭамлац чынк агара, Аха ишыжәбо – сӷарым!

Сара сус – ашәа аԥҵара,Анцәа зегьы ираҭәеишьо малым. Ҷынҷас сышәшьозар џьара, Шәҩашьоуп – саҩызоуп алым!

Акы згымхо дарбану ара, Дыҟам гхақәак ирхааным.Еиқәхазар ахьӡ – ауаҩра, Егьырҭ акымзарак гәыбӷаным!

СРАЗҞЫ

Сразҟы, срылга ӡи мцеи, Срыцҳауп схәаҽыр, сыблыр. Сушаҭар, ԥхьаҟа сымцеи, Исҭахуп иҵегь сыԥрыр.

Исзырҳәоит саргьы – аҵеи, Ахьӡ саԥсамкәа сыԥсыр? Сразҟы, ушәахәа ркацеи, Сызгаша хьҭакгьы ҵысыр.

Рҩашҵас сеилыхха сҟаҵеи, Сыжәҩан, нас уцыр-цыр,

~ 53 ~

Сгәаҵа мцабзқәак нҭаҵеи,Имкьаҭо, шәышықәсқәа ҵыр.

Шьыри, сгәыӷра мнаӡеи, Иахьа гарак ҵысыр. Сразкы, сымҩа нагӡеи, Сынасыԥ сахьӡароуп сласыр.

Сразҟы, срылга ӡи мцеи, Срыцҳауп схәаҽыр,сыблыр. Сушаҭар, ԥхьаҟа сымцеи, Исҭахуп иҵегь сыԥрыр.

МИРОД ГӘАЖӘБАИГӘАЛАРШӘАРА ИАЗКНЫ

Ашәымҭоуп, шәымҭа-имаӡаз,Ахымҩасгьы ивҟьон наҟ.Нас ҳхақәиҭра наӡаӡаз,Ибон ишкыдлоз ҳбираҟ.

Ахыхьчара ахагьы змадаз,Иҵәыуон ҳаҳҭны-қалақь гәаҟ,Ахақәиҭра збандаз, избандаз,Еилашуан хазы уи агәаӷ.

Иԥжәон изҭакыз амацәаз, Ҩаԥхьа ахаҵара агәаӷь! –

~ 54 ~

Зшьам дгьыл, зтәыла иаԥацәаз, Миродгьы дрылан убрахь.

Игеит акеиҳәа ибжьы: «Аҷкәынцәа, шәнеила, шәымшәан!» Ажәылаха имаӡакәа уажәы, Аччаԥшь иҿықәыҳәҳә дышьҭан.

Ахацәа жәылон, ижәылон, Аҵыхәтәантәи иччаԥшь лашон, Иаргьы дгылон, дгылон... Маҷӡак дызгылар дкәашон.

Ашәымҭоуп, ашәымҭа имаӡаз, Ахымҩасгьы ивҟьон наҟ. Нас ҳхақәиҭра наӡаӡаз, Ишкыдлаз ибон ҳбираҟ.

* * *Уа Анцәа сшинықәра, Исфеит саргьы сықәра, Аха, акызаҵәык шәазҵаа: Иумоума маҷӡак ҟаҵа?

– Амалаз сзымцеит хара, О, шәыбзиабара – сызхара!

~ 55 ~

Зны-зынла, еҳ, сбыруеит, Гәыла уеизгьы сԥыруеит.

Гәыла макьанагьы сҿоуп, Ԥхыӡла сышьхақәа сырҿоуп. Аныӡба сышәымҭан зынӡа, Исгәалашәоит раԥхьатәи агәыӡра.

Шәсазҵаар – иулоузеи мчыс? Аԥсны, насыԥк уазыԥшыз! Ааԥын – ашьыжьтәи аӡаӡа, Аӡын – Шьардаамҭа наӡаӡа.

Ушәаҳәа, ушәаҳәа, сыԥхьарца, Сыдгьыл агәаҟрақәа ахца!Иахьа диуазар аҵеи,Саргьы шәышықәса сымцеи!

* * *Нҵәара зқәымло ааԥынқәа, Еиҭа сгәыӷра рыцуп. Сара ижәбац сакәымкәа, Ааԥынраз сышәҭыцуп.

Изакәызеишь ҳақымкәа, Зегьы сдоуҳала ихәыцуп.

~ 56 ~

Анхаҩы идгьыл дагымкәа, Дыҟоуп игәы ҿыцуп!

Ҳдунеи шәарҭак ақәымкәа, Насыԥ рахәыцла ирысуп. Ҳадгьыл баша ҳақәымкәа, Аус ссирқәа ҳрыцуп.

Ааԥын, ааԥын, сымшқәа, Шәҭыцуп, ҳәыҳәуп, ҵысуп... Зны ижәбозар срыцымкәа, Уи слахьынҵа хҭысуп.

* * *«Сахалап, сеиҭахалап аҭаҭын»

Р. Смыр

Сахалап, нас, сахалап аҭаҭын, Аԥсҭазаара иаҩызоуп афырҭын. Егьаурым насыԥла сымҭәыр. Анцәа, гәаӷла сумырҭәын!

Уаҩызамхан, сгәы, хкаарашьҭын,Аҳаҳаи, угәыӷрақәа умышьҭын! Еҳ, аԥсҭазаара џьбароуп, Иҟоу хыҽхәароуп, рџьароуп...

~ 57 ~

Шьыри, шьыри сҿарашәҭын, Усҟан гәыӷрала сҭәын. Ҵлак сыбӷьны саҿоуп, Сажәымашь? Макьанагьы сҿоуп!

Сразҟы ацәшәом алахҭым, Уи азы аҵәыуара сҭахым. Мышкы зны сыҵла сацәшәоит, Суаҩра ламысла иршәоит.

Аԥша, сыҵла умырԥыԥын, Уи ақәра амоуп, иаԥым. Сашҭаҿ иканӡозар ашьац, Ааԥынраз имԥсыроуп адац!

Сахалап, нас, сахалап аҭаҭын, Аԥсҭазаара иаҩызоуп афырҭын. Иагьаурым насыԥла сымҭәыр, Анцәа гәаӷла сумырҭәын!

СЫГӘҬЫХА

Сыхьӡ, уахымҵәан атәыла, Сықәыз сдунеи смаӡаны. Ҭынч зегьы аныцәо уахынла, Схәыцлап, сыҩлап снатәаны.

~ 58 ~

Акымзарак саҳәом схазы, Сара сзыҳәан иреиӷьу разҟуп. Ашьыжь ауаа ангыло шарԥазы, Рыжәҩан кеикеилар сҭахуп.

Сыхьӡ, уахьымӡан атәыла, Сықәыз сдунеи смаӡаны. Снықәԥшлап сыдгьыл гәыблыла, Иахҭысхьоу зегьы џьашьаны.

Исҭахӡам сара акымзарак акгьы, Аха маӡа уеизгьы ахәыцра саҿуп, Мышкызны саныҟамло саргьы, Сыԥсы абраҟа иқәымҵыр сҭахуп.

Сыхьӡ, уахымҵәан стәыла, Сықәыз сдунеи смаӡаны. Сықәыԥшлап сыдгьыл гәырҭәыла, Сынасыԥгьы – уи ауп инагӡаны!

* * *Аԥсҭазаара лассы-лассы ҳажьозар, Иҟоуп, аҩызцәа, иаҳхароу, Егьырҭ аҽурақәа рыбжьозар, Ҳара усда ҳахьгәароу.

Аӡәы насыԥла дыччозар, Ҽаӡәы агәырҩа данаҵоу,

~ 59 ~

Иҳәа шьҭа ҳзакә хацәоу? Ҳара мариала ҳанхьаҵуа.

Иацтәи ҳгәыӷрақәа хәашозар, Иахьагьы амц ҳанаҵоу, Еиҭа баша ҳаԥшуазар, Уаҵәы ҳабацо, ҳабацо?

Аиаша алакҭа ҳҭаԥшуазар, Иаҵоу амаӡа ҳаԥшаарцу?Хацәаҵас ҳгәы еилашуазар, Иҳагу арҽеира ҳахьӡарцу?

Аԥсҭазаара лассы-ласс ҳажьозар, Иҟоуп, аҩызцәа, иаҳхароу, Егьырҭ аҽурақәа рыбжьозар, Ҳара усда ҳахьгәароу!

* * *Уарада аҳәоит Аԥсынтәыла, Идууп Шьардаамҭагь анҵыра.Сыдгьыл ԥшьа, ушәҭы, уеинҭәыла, Ҳалсит амҩаҟьҵәыра.

Уи ахьчараз гәышԥыла, Иӷәӷәан, ҳҭахыра-ҵакыра, Ҳнеилап, аҩызцәа, гәырҭәыла, Иаҳмоуааит аӡәгьы ццакыра.

~ 60 ~

Ишхәыҷым рдырит ртәыла, Гагра, Лабра, Ешыра... Атанкқәа ирԥылаз напыла, Еҳ, урҭ ргәы ашыра!

Џьара сырчаԥозаргь хьыла, Аԥсны, о, сыблахтыра! Слахьынҵа сақәԥоз ԥшаӷьыла, Абраҟоуп уеизгьы смаакыра.

Уарада – изырӷәӷәо сгәы ахац, Шьардаамҭа ашәа – наӡаӡа! Саҳәоит ҩаԥхьа ушәахәац, Сара, ашьыжьтәи уӡаӡа!

* * *Иахьантәарак аԥхӡы ҵаа ныԥхьаҳәо, Абар, сымшгьы хәлеит. Амза аԥҭақәа ирнахо, Ҭынч ажәҩанахь ихәнеит.

Арҩаш шәаҳәахуеит ишзахәо, Аҵх наҟ аԥсы аӡеит. Гәаныла насыԥк сахьаҳәо, Саргьы гәыӷрак сыхьӡеит.

Аԥша сԥенџьыр ишаҭәҳәо, Ацәа сшагазгьы сымбеит.

~ 61 ~

Сеидрушь ҳаиԥылар ибасҳәоит! Аԥҳәызба, ԥхыӡла бызбеит.

УАРАДА

Уарада – сара сбаагәара, Сырхәыр, о, сыхәрыбӷьыц! Санаԥыло шьыжьӡа ашара, Сымца еиқәызҵо скәиц.

Уарада, изырлашо сгәара Слахтыра, сыблақәа рҷыц. Салызго амш еиқәара, Игәылызхуа сышәҭыцқәа ҿыц.

Уарада, сгәыӷра, сынхара, Ацәҟьара иавымшәо схыц. Сшьамдгьыл сымазкуа даара, Уи ашәа амч уазхәыц!

Уарада, сыбла лашара,Слашәхоит, о, уанысцәыӡ! Уарада, еиҭа сгәы аԥхара,Сашәақәа рашәа, ушьҭыҵ!

* * *Сгәалақәа, схьаақәа рыхҽыгас, Счамгәыр, арахәыцқәа сырхиоит.

~ 62 ~

Сусқәа ишәысҭоит хыԥҽыгас, Шәхьаақәа шәара ишәызхоит.

Ԥсыуала аганаҿ сахьгылаз, Џьоукы сгагоушәа сырбоит. Ирымаскуам, рдурагьы рымаз, Ргаӡара шыҽырбо збоит.

Сыҟаз, сымшқәа срылаз, Есышьыжь қьиарак сыԥшьоит. Уигьы насыԥны исымаз, Амаҷгьы насыԥс исшьоит.

* * *Макьана исыргылом акәаԥ, Сқьаад абжагьы шкәакәоуп. Игоит абжьы акаԥкаԥ, Еҳ, ашьхақәа срызгагоуп!

Еиҭа сышьхақәа срызцап, Уахь сымҩахәасҭақәа нагоуп. Сырҩашқәа уаҟа срызҵаап, Сзышьҭоу сыҷкәынра хагоуп.

Ицәырҵп иҽырбо абӷаб, Аԥшӡара, о, игәыҭгагоуп! Иҽырбап хазы ақәасаб,Ахьча иҿырпынгьы ԥсыршьагоуп.

~ 63 ~

Исҵәахит сықәра акәалаԥ,Сымҩа ашьхарахь инагоуп. Шәахәамԥшын исхыҵуа амақьҭаԥ, Сыҷкәыноуп макьана, сԥагьоуп!

Макьана исыргылом акәаԥ, Сқьаад абжагьы шкәакәоуп. Игоит рыбжьы акаԥкаԥ, Еҳ, ашьхақәа срызгагоуп!

АН ЛГӘЫӶРА

Сҩыза, ажурналист Владимир Қапба иҷкәын заҵәы Алмас игәалашәара иазыскуеит

Ӷәара зқәым уи лыхәра, Ашьыжь еиԥш иҿыцуп. Ԥсышьа змам лгәыӷра, Лымшқәа ирыцуп.

Далоуп лыҷкәын лхәыцра: «Уи дҭамхаӡеит – ихәыцуп». Лгәыӷра аԥсы шахымҵра, Ипытуеит, ишәҭыцуп.

Ан илхашҭит лықәра, Дқәыԥшуп, лхәыҷгьы длыцуп.

~ 64 ~

Уи ихаҵара ушанықәра, Аха хабарда дыӡуп.

Аԥсы ҭоуп лгәыӷраАԥсы ҭоуп, илыцуп: «Иҽы игазар ӡыжәра? Ма дахьыҟам – ԥхыӡуп».

Лгәыӷра лгәы ишҭымҵра, Лгәы гәыӷрала ирысуп. Дааир, агәырӷьара, ахысра... Нас ачара ду лусуп.

Дазыԥшуп лыҷкәын ицәырҵра, Ааԥынроуп, илацәажәо жәҵысуп. – «Ан, аԥшра бшаҟәымҵра, Быҷкәын ажәҵарақәа дрыцуп».

Ӷьара зқәым уи лыхәра, Ашьыжь еиԥш иҿыцуп. Ԥсышьа змам лгәыӷра, Лымшқәа ирыцуп.

АҲӘЫҲӘҚӘА

Ҵаҟа иныҵакшо рԥыцқәа, Рхәы рымҵоуп меигӡарах.

~ 65 ~

Ирызҭада ача рыцқәа? Уи дысныҳәауеит еиҭах!

Иҿыхоит сгәы амца кәицқәа, Зны еиԥшхахьаз ахаҳә. Иаҳҟәыблаазар ацәгьа-мыцәгьа, Аӡәы ҳалалрак даназхьаҳә?

Шәара, аҳәыҳәқәа, сара сҳәыҳәқәа, Ишәызҭада ашьыжь шәхәы? Сара уажәы Анцәа сызиҳәо? –Имыӡааит уигьы иҿаҵахәы!

Есымша ҳацәыхароуп аныҳәа, Агәы лашә мҽыҭрақәа ахьаԥу.Аха сшәом аказы ҳәа, Агәқәа ҳалалрала ианҭәу.

Ҵаҟа ианыҵакшо рԥыцқәа, Рхәы рымҵоуп меигӡарах. Ирызҭада ача рыцқәа? Уи дысныҳәауеит еиҭах!

* * *Сашьҭам, сҩыза, хьӡы-ԥшак, Уаҵәы шьхак ахь сыхәнызго.

~ 66 ~

Исыцроуп сара мца ԥшьак, Есымша игәнызго, сыгәнызго.

Уацуп уара даҽа ԥшак, Еидаракгьы уаҵоуп иузымго. Ишуҳәоз иаҳзеиԥшу бызшәак, Уҟалеит узҭаху урызхымго.

Ишьҭухит игәыҿкаагоу ҟазшьак, Удәықәуп иаԥсамгьы ӡырго. Уҟалеит зынӡа омашәак, Џьаргьы ицәыргатәым дцәырго.

Иҟаҵо аиашахь шьаҿак, Умхәыцын – исоура, исцәырго. Дхаҵоуп, иакыз шьацҳәак, Аха уи амц зҽацәызго!

Сашьҭам, сҩыза, хьӡы-ԥшак, Уаҵәы шьхак ахь сыхәнызго. Исыцроуп сара мца ԥшьак, Есымша игәнызго, сыгәнызго.

СГӘАҲӘАРА

Иамои шьыжьынӡа ҳаидхалар, Арҵуқәа уаха ега рҳәоит.

~ 67 ~

Ажәҩан-ҵәца амҵан ҳацәхалар, Аеҵәақәа ашәа дҳарҳәоит.

Ашьхақәа аԥсҭҳәақәа рыбжьалар, Усҟан аҵхгьы хәашьуеит. Шьыри, қәаршаҩык ныхҭәалар, Қьалак аҩнуҵҟа еицҳаршоит.

АДГЬЫЛ ХҬЫСҚӘА

Рыдгьыл рыԥшьон аҵеицәа ршьала. Ҳанрыжьуан ҳаргьы ҳаԥшьаны. Ажәҩан хәыцуан ԥшьаала-ԥшьаала, Адгьыл хҭысқәа џьашьаны.

Дылҵәуомызт ан лыхшара, Иԥсы ҭоушәа дшьаны. Исиааир ҳәа агәыԥшаара, Абгьы дгылан дшәаны.

Аӡәы дажәуан уа мышкала, Наҟ ихцәы еиқәаҵәа шланы. Иҟан џьоукы даҽакала, Агәымшәара рыциизшәа шьаны.

Ахбыџ ддухон еразнакала, Дгылон игәышԥы ҭҳәаны.

~ 68 ~

Сшьа зуеит ҳәа иара итәала,Аӷа дижәлон дыҳәҳәаны.

Сара дсымбеит уи хаҭала, Ԥҳәызбак дыҟазаарын дҳәаны. Ишьны дрымылхит лнапала Ларԥыс иргоз дытҟәаны.

Аџьынџь ҳаҭам ҳара аамҭала, Иҳаҭоуп шьала икәабаны. Уи еиқәхароуп зқьышықәсала, Уаҳа имҵәыуо ишьабаны.

* * *Сбаҳчаҿ сышәҭқәа сырхашҭит, Ашьхыцқәа рыбла сыхгылам. Издыруеит, баргьы сыбхашҭит, Сымшқәа гәырӷьарак сызрылам.

Сгәыӷра аԥырсал ланашьҭит, Схәыцра ацәқәырԥақәа срылам. Сишь, сышәҭ хәыҷы еиҭашәҭит, Аха уигьы усс исымам.

Амра ашәахәацқәа еиҭашьҭит, Башоуп быччаԥшь анрылам.

~ 69 ~

Сгәы акынҵыҵырақәа еиҭашәит, Сашәақәа уаҳа мчы рымам.

Сааԥын ӡынрак ахь сеиҭашьҭит, Имшаӡо сыҵхқәа ҵҩа ахьрымам. Сыԥшуп, сыԥшуп, сеиҭаԥшуп, Наӡаӡа схьаақәа сҵәахрыма?

УАХА

Илеиуеит икыдҵәаӡан ақәа, Уи ашәа суадахь иҩналоит. Иҭынчушь зегьы рыгәқәа? Сара сыхәрақәа еималоит.

Ирнылоит амҩақәа аӡқәа,Иаӡәӡәар аҿыц цәа рхалоит. Сызкәыхшоу исцәыӡхьоу рыԥсқәа, Шәышьҭақәа шәымҩақәа ирынхалоит.

Ашәа рҳәоит аҩнқәа рхыбқәа Аҩарқәа, акәарақәа еилалоит. Амҩа иқәу, ҳаи, абаақәа, Машәырда шәашҭақәа шәырҭалоит.

Гәырӷьарас исымоу уаха?Жәҩанахь амза-ҿа халоит.

~ 70 ~

Исыԥшаазшәа дунеик ацаԥха, Сқәахкәеиԥш ацәа насхалоит.

СДОУҲА

Иԥшьоу схәышҭаара мца мырцәо, Ихьча иахакнаҳау сырхнышьна. Зны-зынла сгәыӷра аныцәоу, Сдоуҳа, схәыцра сазныжьла.

Сҭоурых адунеи иахыҵәо, Сыжәлар инырха ҭынчла. Рымҩа мҩабжара еихымҵәо, Насыԥк рыдгьыл иахыжьла.

Аӷа игәыхәтәы дахьымӡо,Дшьаҳиҭтәны имҩа даныжьла. Улашала, сдоуҳа, уааҟәымҵӡо, Агәқәа ԥхарак рызныжьла.

Иҟоумҵан ҳлахьынҵа ҿыцәо, Иазырҳа смилаҭ рыжәла. Иҟалар ҳхәышҭаара зырцәо, Сдоуҳа, унеи, урыжәла!

* * *Ҩада иԥшуп аӡахәа, Жәҩан агәашҟа ахы хоуп.

~ 71 ~

Ааԥын амра ашәахәа Ҿпуеит, саргьы сгәы ԥхоуп.

Дабацоишь аԥҳәызба дкахәхәа? Алакә ҭацеиԥш дыԥшӡацәоуп. Схәыцра лышьҭоуп илхьыхәхәа, Аха сқәыԥшра харацәоуп.

Амра шәахәак санахәа, Ҳаи, сыҷкәыноушәа сеилҟьоуп. Кәицқәак сгәы ианҭаԥха, Ааԥын, суцҽыжәларц сыхиоуп!

Дунеик салоуп сынцәаха, Иахьа рҩашҵас сеилыххоуп. Сгәы бҭашәазар бҭахәхәа, Еиҭа сымш еиқәырхоуп.

АМАТАНЕИРА

Анцәа, ԥшӡала иаҳзырша,Ақьиара ныҟәызго зегьы.Шәыламыс ӡык нахьшәырша, Уи ныҟәзымго, шәаргьы.

Адунеи исзахьшьуам ашша, Уи илшаӡом аӡәгьы.

~ 72 ~

Ус ауп ҳшишаз ҳазша, Аԥсҭазаара кашыррам џьаргьы.

Ауаҩраз икарҭәон ашьа, Уи рнаԥхон џьоукгьы. Аешьа дишьит иашьа, Ашьыцра мыӡит уеизгьы.

Сашьҭоуп акы есымша, Схазы, – мап, акгьы! Сҿыхар, аҵх анша, Ауаҩра мыӡырц уаҵәгьы.

СЫДГЬЫЛ

Сыдгьыл, усныҳәеит еиҭа, Шәарҭарак ҩаԥхьа уанынахыс, Наунагӡа еихаччо улакҭа, –Аҭынчра, аизҳара аринахыс!

Иуламбацт уҵеицәа ршьа, Ԥсоу инаркны Егры аахыс, Уҟагәышьан абас есымша, Иузаарымгоз иарбан хлымӡаахс!

Игылагәышьоуп иахьагьы уԥацәа, Урҭ зхылҵшьҭроу згәы узыразыз,

~ 73 ~

«Иԥышәымҽын ҳадгьыл ацәа» –Бираҟҵас зажәақәа зҿыцакыз.

Еиҵухит избоит, улакҭа, Диит иахьа ахаҵарԥыс! Угәырӷьоит, ааи, нас, ишԥа, Ушьхақәа ажәҩан ианаҵакьыс!

Сыдгьыл, усныҳәоит еиҭа, Шәарҭарак ҩаԥхьа уанынахыс, Наунагӡа еихаччо улакҭа, –Аҭынчра, аизҳара аринахыс!

* * *Иснаҭои сылахь еиқәысҵар, Умгәырҩан уаҳагьы сгәы! Еиӷьуп ашәақәа аԥысҵар, Ишссиру адгьыл ҳазқәу!

Сҟәышума? Сгаӡоума? Сарбану? –Исызрылам рҭакқәа аус, Араҟа акы згымхо дарбану.Исымам аӡәы итәы ӡбатәыс.

Иснаҭои сызхьымӡаз сахьҵәыуар, Уашьҭа сныхшәазар ахәы.

~ 74 ~

Иахәом аамҭагьы ааҭгылар,Ишлазар знык схахәы!

Сҟәышума? Сгаӡоума? Сарбану! –Азхәыцра иаԥсамзар ҟалап. Урҭ реиԥш сыздыруа дарбану, Саныҟамло сашәақәа ирҳәап!

* * *Ақыҭа сыԥшатлакәны салан,Аҵх акы иахсырҟьон. Иаха шәқәаҵа сынҭалан, Уаҟа быҵлақәа сыпҟон.

Сқәаны слеиуан сеималан, Слеиуан, сыԥсы еиҟәыҷҷон. Бԥенџьыр аҟынтәи сыҩналан, Смацәысны бҿаԥхьа скаҷҷон.

Аха бара ацәа-хаа балан, Ацәа-хаа балан, избон. Сара еиҭа быҵлақәа пҟо сгәаран, Ашьыжь слабжышны сырхьыкәкәон.

* * *Хьаак са сгәаҵа ианмырыр. Сылабжыш иныламҭәар ашьац.

~ 75 ~

Гәырӷьарак зыхьӡу сымдырыр, Исмыхьчар игыло адац!

Кәара ҷҷак сыҩуа сызмырыр, Амшынгьы сацәшәар нас, Хԥаражәк ихы исмырдырыр, Еилазгар ажәытәӡатәи сҵас,

Сасрыҟәа дызусҭоу дсымдырыр, Ҳаџьараҭгьы дсымкыхыр хьаас, Иҟалоит сара зегьы здырыр, Аха исхашҭуеит схьышьҭра, сызлааз.

РИҴАҞА

Сгылоуп ахрақәа рыҵаҟа, Сгәыӷрақәа сгәаҵа иҭашуп, Риҵа, Риҵа! Риҵаҟа! –Ашьхақәа сыԥхьоит, иԥшуп.

Арҩашқәа ирасҳәоит сымаӡа, Сгәаҵаҿ схәыцрақәа ҵәахуп, Ах, изыԥсоузеи, гәышьаӡа, Уажәы амҵәыжәҩақәа сҭахуп.

Амза ахаҿы ԥагьаӡа, Ашәахәақәа рыхәда иахшьуп,

~ 76 ~

Еҳ ашьхақәа, ашьхақәа, Шәҿаԥхьа уеизгьы схәыҷуп!

Дыцәам уи аӡиа аҵаҟа, Аҩсҭаа ддагәоуп, деихашәуп, Сазынкылом сара ацаҟьа, Риҵа уи ахықәан дыԥшуп!

Сгылоуп ахрақәа рыҵаҟа, Сгәыӷрақәа сгәаҵа иҭашуп, Риҵа, Риҵа! Риҵаҟа! –Ашьхақәа сыԥхьоит, иԥшуп.

* * *Петрарка сакәӡам, Лаура, Аха доуҳа мчык сышьҭыхны сакуп, Сацәшәахуам Франческо идура, Жәеинраалак бзыскыр сҭахуп!

Баласҵом ажәҩан аԥсаатә еиԥш, Адгьылаҿ бзиа бызбоит. Аха сгәаҿы уажәы ахаҳә еиԥш, Акы сшаргәамҵуа збоит.

Иҵуазеи исымҩижьҭеи жәеинраалак, Сыҟан амҟәыбеиԥш, сгәы зегь ҭацәын,

~ 77 ~

Исныруамызт џьарантә сара ԥхарак, Аха са сыԥхара сгәаҿы иҵәахын.

Салҵны сгылоуп сызлаз сдунеи хәашь, Уи ахәблыхоуп иццышәны икаԥсоу, Бабаҟоу, Лаура, ҩаԥхьа бызбарымашь, Мамзаргьы сгәыӷра сгәаҵа иҭаԥсоу?

Петрарка сакәӡам, Лаура, Аха доуҳа мчык сышьҭыхны сакуп, Сацәшәахуам Франческо идура, Жәеинраалак бзыскырц сҭахуп!

* * *Сара сыԥсит бгәаҿы, Сыҟаӡам уаҳа. Аха бара сыԥсраҿы, Ибымаӡам гәнаҳа!

Арыжәтә сазгаган есқьынгьы, Иагьызжәуан сынҭаҳа. Исызгәамҭеит саргьы, Дшыҟалоз аԥсцәаҳа!

Агәра згомызт уи мышкы, Ишынҵәоз са сыԥсрала,

~ 78 ~

Шьҭа базхәыцла даҽакы, Ибхаршҭ уи гәанала!

Аха зны ус уеизгьы, Бгәалашәараҿ сҿыхар,Исҭахуп ҵангьы Сыхьӡала бнаҿыхәар...

Сара сыԥсит бгәаҿы, Сыҟаӡам уаҳа. Аха бара сыԥсраҿы, Ибымаӡам гәнаҳа!

* * *Снылашәап ашьыжь ашьац, Сыпҟышӡа сӡаӡа цәыкәбарны, Макьана аҵх мшаӡац, Аеҵәақәа рҽырӡоит ихәмарны.

Сахьыҟоу аӡәгьы имбаӡац, Маӡа аҳауа снаҿшәап, Ашьыжь аҳаскьынқәа сыржәларц, Сышлеиуа рыкәа сынҭашәап.

...Шәымҵаан сахьыҟоу, сахьцаз, Сыҟам, аҳаскьынқәа сыржәит.

~ 79 ~

Сыԥсы ауп наӡаӡа инхаз, Аҳаскьынқәа қьаф дсыруеит.

* * *Сықәуп амҩа инымҵәо, Шьҭа саауеит харантә, Ԥшеи-фырҭыни исысуа, Сықәнакуа шаҟантә!

Сымҩа нҵәеит ҳәа шысҳәо, Исаҳауеит џьарантә: «Аергь ашәа иуҳәо.Саркьоуп – умҩа убартә».

Издыруеит амҩа шнымҵәо, Уи аҵыхәа збартә, Мҩамш, амҩа иқәло, Уаргьы усыхьӡартә!

* * *Шаҟантә исыбжьахьоузеи аҽқәа, Урҭгьы адәы иеҵәа зҭахыз. Иахьагьы среиԥхыӡуеит адәқәа, Есымша сеышьҭақәа зныз.

Иабаҟоу аҽы уахьад збаӡом, Зны сызныз амҩақәа еималеит.

~ 80 ~

Сыҷкәынрагьы шьҭа избаӡом, Уигьы арашь еиԥш ибналеит!

* * *Схы иасҭом шаҭарак, Суаҩуп, сықәԥоит. Еиҭа ҽаԥарак, ҽаԥарак,Шьхакахь сыхәноит.

Сымҩа исзацуп гәахәарак, Амра ахцәы сԥоит. Сгәыӷра, уаргьы уҽыҳарак, Схәыцрақәа цәқәырԥоит.

Еиҭа ҽаԥарак, ҽаԥарак, Шьхацәқәакаҿ сыжәбоит. Са сахьықәу мҩа харак, Сышьхақәа ҽырбоит.

Сышьҭахь исыцым гәнаҳарак, Анцәагьы сибоит. Сеиҽырбазар шьха ҳарак, Бзиа ҳаибабоит.

Еиҭа ҽаԥарак, ҽаԥарак, Шьха ҳарак сазцоит.

~ 81 ~

Сызхалар, шьыри, сҽыҳарак, Уаҟа агәыӷрақәа ласҵоит.

Схы иасҭом шаҭарак, Суаҩуп, сықәԥоит. Еиҭа ҽаԥарак, ҽаԥарак, Шьхакахь сыхәноит.

* * *Ихкәаӡом сгәырҩа мшқәа рқәа, Схәыцрақәа дәықәуп ӡхыҵраҵас. Сзыхҟьаз здырыр, абаақәа, Сразҟы, сеигәыдҵо хылԥаҵас?

Исфазшәа аҩсҭаа лҵәақәа, Сгәырҩа зрымои ныҳәаҵас? Уажәы, сара сцәаҳәақәа, Шәыгәра згоит ныхаҵас.

Исхьыршьуаз џьоукы аҵәаӷәа, Сцәымӷра ишаҵоу иаҵаӡаз. Исыцыз сыуаҩра ашәахәа, Снеилап еиҭа хаҵаҵас.

Исеишлап амҩан рлақәа,Џьоукы, згәы саламӡо.

~ 82 ~

Ауаҩра ахьӡ ҳаракуа,Ижәдыруаз хьаҵрак сшаламӡо!

* * *Жәҩангьы еиҟәнажәазшәа акы, Икыдҵәан илеиуеит ақәа. Анцәа дызхашҭхьоу џьоукы, Ауахәамахь снаргоит қәра.

«Уқәы, уаала, уццакы», –Иркуп наҟ-ааҟ снапқәа. Сацәшәом ражәа аҵакы, Сыргоит сара сшьапқәа.

Срыбжьам сара ҩ-мцакы, Ҩ-иашак рзыҳәан сықәуа. Сыҟанаҵ ирцәо-иаркуа, Иашак саҵоуп сықьуа,

Сара ауахәамаҿ санқәы, Иҳақым Ҳазшаз дызжьар. Сазиашоуп сымҩа сызқәу, Саҵаз сиаша – сџьар.

* * *Усҵәҟьа бсыгәҭасыргьы ламысым, Шәҭыцҵас аҵаа цәгьа сыцәхалоит.

~ 83 ~

Сбыҳәоит, сгәы цқьа бамысын, Ҵысҵас сгәыӷрақәа сыцәҟьалоит.

Еиҭах сгәаҵа бынҭысны,Сгәы ԥшқа мҵарсны быбналоит.Бхынҳәуазар, игәхьаазгом, уи усым,Макьана санышәоит, санаалоит.

Џьара адыдгьы хысын, Афы ацыԥхьқәа еилыҵуа еилалоит. Сшәеит ҳәа баша бымхәыцын, Сгәы амацәыс анаалоит.

Усҵәҟьа бсыгәҭасыргьы ламысым, Шәҭыцҵас аҵаацәгьа сыцәхалоит. Сбыҳәоит, сгәы цқьа бамысын, Ҵысҵас сгәыӷрақәа сыцәҟьалоит.

* * *Сымш қьаадҵас ишкәакәоуп, Макьана шәытакгьы анымлац. Еихызгарц исҭаху шьаҿак оуп, Иԥшуп амҩақәа сызнымлац.

Бара, с-Саҭанеи, бабаҟоу? Ҿабҭар, аҷыхьқәа схьымӡарц.

~ 84 ~

Сымҩа макьана иабаҟоу, Еҳ, ирацәоуп сызхьымӡац...

Сара исҭаху мҩакоуп, Сыда аӡәгьы дызнымлац. Сара сызҭалогьы шҭакоуп, Макьана мышьҭацәгьа дысԥымлац.

Сымш қьаадҵас ишкәакәоуп, Макьана сымҩа санымлац, Шьыцҩык уаҟа длак-ҩакуа, Дсықәшәар, исықәшәоит ахымҩас.

* * *Ашьха ага ҭанасит, Изырцәгьеи аӡынра абас? Џьара аӷәыӷрақәа ԥсит, Џьара иҿыхоит ԥшқаҵас.

Хазы ахьҭагьы ҵысит,Ҳхәышҭаара ԥхами нас. Ҳааҵраҿ ашьашьалқәа ԥсасиит, Амрагь ԥхахыр нас?

Сыбжьы сышьхақәа инарҿаҩит, Исаҳаит ныҩбжьны аҭак.

~ 85 ~

Сразҟи сымши еигәныҩит, Урҭ еицҭадыршәуам хҭак.

Зны сызхьымӡоз сазыҩит, Сынасыԥ сахьӡап ҳәа шьҭак.Аха ацыӷ еиԥш исцәыҩит, Иахьа изырлашо шҭак.

Ашьха ага ҭанасит, Сынтәа ҳамкындаз хьҭак. Гәыӷра ҽыхәак ааласит,Саргьы исзалоуп хәҭак.

* * *Илан ахымҭа дызгашаз, Дахьышьҭаз иаргьы дшьабон. Арԥыс дазықәԥон аиаша, Идгьыл уи зегьы абон.

Дыҟамызт игәҭыха зеиҳәашаз, Иҩызцәа ажәылара ицон. Иҵегьы аҵеира иахьӡашаз,Имшқәа абраҟа инҵәон.

Азныказ дгылеит иҽыриаша, Нас ҿааиҭит... «сҭахоит,

~ 86 ~

Наунагӡа бзиа сызбаша, Сышьҭахь сыԥсадгьыл сҭынхоит».

Дырбеит урҭ амш анааша, Иԥсы ҭазшәа дышьҭан. Амра хырқәақәо инаазшәа, Жәҩанаҿ аԥсҭҳәақәа еишьҭан.

* * *Сара џьоукы рзы сԥаԥсаз, Ус ауп ауаа еилызхуа. Сара суаҩра саԥсаз, Ламысуп сара сышьҭызхуа.

Сгәыӷра бӷьыцқәа каԥсаз, Ахьаақәа рацәаз исыцрыхо, Саԥсаны сыдгьыл саԥаз, Иарбану нас исурхьуа.

Иахьа сҷынҷан сызбаз, Иԥагьан зхы шьҭызхуа. Еиԥшхоит аӡы изҵабаз, Урҭ рсахьа анҭысхуа.

Сажәа, есымша ураӡаз, Ухәшәыз, сгәы ансыхьуа.

~ 87 ~

Ҳнеилап, ҳҭыҵны амацәаз, Ауаҩра бираҟҵас ишьҭыхуа.

* * *Сдунеи ахы сгәарԥханы, Сышнеиуа, еҳ, сацәыӡуеит... Сымшқәа ахьцо еиханы, Саргьы даараӡа сархәыцуеит.

Сымшқәа збом ихааны, Зынгьы сцәа сҭадырӡыӡоит. Аҩсҭаагь дсышьҭоуп деиханы, Уеибамгар, башаӡа уӡуеит...

Исымоуп гәыӷрак еиқәханы, Сымшқәа кәицқәак рцәызӡоит. Сгәыӷра амца ҿаҳәаны, Џьара сыԥхарраны сцәырҵуеит.

Сымра ахаҿы ҭаҳәҳәаны Избом, лассы-лассы иӡуеит. Схандеиуеит, смахәҿа еилҳәаны, Шьҭа арымӡаа схыҵуеит.

Сдунеи ахы сгәарԥханы,Сышнеиуа, еҳ, сацәыӡуеит...

~ 88 ~

Сымшқәа ахьцо еиханы, Саргьы даараӡа сархәыцуеит.

* * *Иахьагьы сыжәҩан еилгом, Сгәырҩа сгәашә инылатәеит. Сара ахьаа сузаргом, Акырынтә ахы сылатәеит.

Ҩызак, мап игәра згом, Саншәарҭаз џьара дкылатәеит. Гәнаҳарак уаҳа исзыхгом,Сылабжыш ашьац инылаҭәеит.

Шьҭа исыԥсыхәогьы збом, Имаатуа гәашәқәак срылахеит. Аԥшатлакәқәа сара срызгом, Аха сгәы цәҳәырахеит.

Схьаақәа рыӡбахә сҳәаӡом, «Ҳаиуацәоуп», шьҭа ҳаишьцылахьеит. Уеизгьы схы-сгәы цаӡом, Егьараан скаҳаит, сгылахьеит...

* * *Жәҩанаҿ ирхәыз аԥсаатә, Аԥсра адгьылахь иаанагон.

~ 89 ~

Сыҟамызт аԥсы сахьӡартә, Сара агәырҩа сагон.

Хысыбжьк ааиуан џьарантә, Ахысбжь аҳауаҿ иӡыҭуан. Жәҩанаҿ, исбарҭан абрантә, Еиҭа аԥсаатәқәа ԥыруан.

БАГРАТ ИРАЗҞЫ

Жәа мыцхәыкгьы сҽалазгалом, Иҿаԥхьа сажәагьы лаҟәуп. Иҩаӡарахь зегьы зхалом, Аӡәы дызхаларгьы – разҟуп!

Зқьышықәсала аамҭа далоуп, Уи хьӡыла-ԥшала деибаркуп. Ихәышҭаара алҩа шхало, Наӡаӡа имца еиҿакуп.

Дунеихаангьы лада иҭалом, Баграт ииеҵәа ҳаракуп. Иара мбакәа амза шьҭалом, Идоуҳа хьӡыла ихьӡыркуп.

Адунеиаҿ зегь аамҭалоуп, Апоет иусқәа даҽакуп.

~ 90 ~

Уи ашәышықәсақәа деиҭалоуп, Уи зқьышықәса датәуп.

Аԥсабара зегь агәалоуп, Аԥсабара абла хтуп. Ерцахәҵәҟьа ажәа иалоуп, «Баграт дуӡӡа даҳҭахуп».

Жәа мыцхәыкгьы сҽалазгалом, Иҿаԥхьа сажәагьы лаҟәуп. Иҩаӡарахь зегь зхалом, Аӡәы дызхаларгьы – разҟуп!

* * *Еҳ ишлеит схахәы, Абҳәасеиԥш ибыбышӡа. Аҳаҳаи иҭымҟьааит бгәы, Уи азыҳәан сыԥшӡа!

Мцаԥшьуп сыблақәа ирху, Ианыруам сышлара сгәаҵа. Хандеироуп есқьынагь сызҿу, Бҭаԥшы ишыҟоу сгәаҵа!

Ԥхыӡла бышьҭақәа сшырху, Сҿыхар исыцралоит бымца.

~ 91 ~

Бырҟәаҵ сырџьара иаҿу,Сажәыма? Саҩызоуп аихымца!

Иссируп адгьыл сызқәу, Сеихытаруа сеиԥшуп абыца. Зегь башоуп сара сызҿу,Сыбзиабара аныцәа!

Еҳ, ишлеит схахәы, Абҳәасеиԥш ибыбышӡа. Аҳаҳаи иҭымҟьааит бгәы, Уи азыҳәан, сыԥшӡа!

* * *Сдура ԥарала иршәоит, Сзыԥсоу зегь рыла икапануп. Саагарҭа шыҟоу сыршьоит, Саагарҭа абаҟоу? Сыкәмалуп.

Санырбо аԥсышәас иччоит, Ари – ирҵахьоу нбануп. Аҭакс сара сыԥхашьоит, Усҟан рҿаԥхьа сцәыкәбаруп.

Нас сыԥсахы еиҟәыҷҷоит, Сгәы ҟадыџь, о, ишьашьалуп.

~ 92 ~

Ҩаԥхьа сгәы еилыԥхоит, Сыдгьыл еиҭа иҳалалуп.

Џьоукы насыԥла еикәаԥхоит, Рыԥсы зыхҭнырҵогьы малуп, Мрак урҭ ирызкаԥхоит, Ихом, иԥҽуам рылу!

Аԥсҭазаара абас еикәшоит,Аӡәы дбеиоуп, егьи – дӷаруп. Башаӡа сӷарны сыршьоит, Сашәақәа анҿыхо – сҳәынҭқаруп!

* * *Имаҷымкәа ашықәсқәа схыҵыр, Саргьы сыдгьыл саныҵыр.

Еиҭа ашықәсқәа неилалар, Саргьы снышәынҭра еималар.

Сызбахьоу дыҟамкәа зныкыр, Ҩаԥхьа аамҭа ду ҵыхыр.

Аԥсынтәыла абӷа еиҵнахыр, Алшарагьы шдуӡӡоу рбахыр.

Иҿиар, аҳәаақәа ирҭыҵыр, Сасра ҳашьцәа мҩахыҵыр.

~ 93 ~

Ҿатәла ҳашәақәа цәырҵыр, Ҿатәла ҳаԥсуара шьҭыҵыр.

Дџьашьатәым усҟан аӡәгьы, Сцәырҵуеит, сыҟоуп саргьы!

* * *Иццакуеит амшын ахь аӡы, Ахықәан ҳусқәа маншәалам. Сымҩа даԥгылоуп аӡәы, Иҭахуп сышьҭақәа еималар.

Џьоукы рҽырӡеит лассы, Ҳусқәа акымзарак ззалам. Амала, еизыргоит рыԥсы, Ҳажәҩан ԥҭа хәашьк налам.

Иалышәшәоит жәҩанахьтә асы, Сыӡынра аҳауа маншәалам. Ибыбышӡа «ишәҭуазар» сыхцәы, Ишԥазуеи, сышықәсқәа сырнаалап.

* * *Иӷәӷәоуп схьышьҭрагьы даара, Бӷьыжәҵас аҵла-ҩа сҿымшәеит. Еилазгаз ахәмарра аԥҟара, «Аиқәаҵәа – шкәакәоуп» – санымшәеит.

~ 94 ~

Измам сгәы ҟадыџь ԥсшьара,Аҭыхра ишашьҭоу иҭымшәеит.Иамҵәом сгәыӷрагьы аԥхара, Амҩан ақәыџьмақәа сырцәымшәеит.

Сгәырҩа саԥылоит ашараз, Сызну сымҩа сахымшәеит. Ишьҭысхыр атәымуаа рыԥҟара, Усҟан сышьхақәа сырхымшеит.

* * *Зегьы ыҟоуп, ҳӷарым араҟа, Ахәыцра, ахьаа агәырҩа, Иузгозар, икыдҵа уҟәаҟәа, Узцәымӷу иухьигӡоит азҩа.

Зегьы ыҟоуп араҟа, зегьы ыҟа, Аҩсҭаа акыр-кыр дыччоит. Мышкызны удәықәлар нарцәыҟа, Узырџьаз – усҟан удырҽхәоит.

Зегьы ыкоуп араҟа, зегьы ыҟа, Зны-зынла сгәыӷрақәа хәашоит. Сгьежьуеит ахәылԥаз аҩныҟа Уеизгьы сиеҵәахә лашоит.

~ 95 ~

* * *Амра ӷьазӷьазуеит еиҭа.Ахәылԥаз иаҭынхо шәаԥшьуп. Ах, сыԥсҭазаара, ҳаӷеиҭа, Ахаан инымҵәаӡо жәабжьуп.

Сдунеи еиҟәжәошәа агәҭа, Сыблақәа ирху мцаԥшьуп. Сацәшәарцу, мшәан, суахҭа? Сразҟы акәа сҭаршәуп.

Исԥылоит аҷыхь цәгьа, ақәа, Зны асакараҿы скаршәуп, Уаҟа бгәалашәара ашәахәа, Сымш, бкасышҵас исхаршәуп.

Амра ӷьазӷьазуеит еиҭа, Ахәылԥаз иаҭынхо шәаԥшьуп, Ах, сыԥсҭазаара, ҳаӷеиҭа, Ахаан инымҵәаӡо жәабжьуп.

* * *Саргьы сгәалақәа рацәоуп, Схахәы иацлоит ашлақәа, Сыцәар ԥхыӡлагьы исҭоуп,Ауаа бжеиқәа-бжашлақәа.

~ 96 ~

Еҳ, Аиаша, ухарацәоуп, Иҭнахуеит амц ҳаблақәа, Иахьала аџьнышгьы дынцәоуп, Аџьыка рхьишьуеит ҳахәрақәа.

Еиҭа сымшқәа еиқәаҵәоуп, Ҿыц рҿаархеит аԥҭақәа, Сгәыӷра зқьыџьара еихыҵәҵәоуп,Ари – слахьынҵа аҳамҭақәа.

Сҿаԥхьа абаҳчара иаҵәоуп, Баша сшәыҵоу, сгәыӷрақәа? Еҳ, амҵәыжәҩақәа ԥыҵәҵәоуп, Ааԥын иацу схәыцрақәа!

Ауаа бжеиқәа-бжашлақәа, Уеизгьы ирызшьуам сашәақәа!

* * *Сыҟам сара сеихьыжә-кәыжә, Ааԥын маҭәала сеилаҳәоуп. Сыҷкәынра, укәицқәак сызныжь, Сашҭаҿ сҽыхәа ҿаҳәоуп.

Ицәажәоит сымш хрыжь-хрыжь, Уи акы иазыԥшуп.

~ 97 ~

Сҭаԥалар сызҭалоз аӡмыжь? Гәыӷрак ашоура схашуп.

Сиижьҭеи сыздыруам иҵхьоу, Иажәит ажәытәӡатәи ҳкәасқьа,Сышԥаҟоу, мшәан, сышлахьоу? Исылоуп ааԥынра ашьа цқьа!

ҞАБАРДА

Изрыбжьалом аамҭа аԥарда, Шьацқьак здақәа ирҭаныҟәо, Срызхәыцуеит ҳашьцәа Ҟабарда, Саҭанеигьы илныруеит шәшыҟоу!

Ирныруеит убас сшьа, сда. Адгьылаҿ иаҳзымдыруа акшыҟоу, Сажәақәа цоит инасҿаба. Ҳашьцәа, шәааигәара саныҟоу!

Уца, харагьы унеимда, Аамҭа ду ҵыргьы ушныҟәо. Ҟабарда, еиҭа Ҟабарда, Есымша схәыцрақәа зырныҟәо!

Дгьыл ҿаҵак ыҟам, шәеимда, Аԥсны зегьынџьара ҳахьныҟәо,

~ 98 ~

Арҩашқәа еиҭарҳәоит инеимда, Рашәақәа, шәхаҵара шыҟоу!

Ҟабарда, еиҭа Кабарда, Ламысла патула иаҳзыҟоу, Ахәрақәа, шьҭа шәыҽшәырда, Егьҳахьуам ҳаешьа дахьыҟоу!

ААМҬЕИ АХӘЫЦРЕИ

Хәыцрак сдәылнагеит адәныҟа, Асеигәыдҵара ҳаҿуп. Сангьы дсыԥхьом уаҳа аҩныҟа, Сгәаҵа агәырӷьара ҭашуп.

Ҭаха сылҭом Тыҟа, Тыҟа, Асы сгәыдылҵар лҭахуп, Саргьы сыҟоуп, сыҟа сыҟа, Сылцәыбналошәа саҿуп.

Уи лҩыза Тыӷа, Тыӷа, Абар, аԥхӡаша лҿашуп. Дкыдыԥсылоит лара сыбӷа, Лан деихаччо даҳзыԥшуп.

...Саргьы сцомашь зны нарцәыҟа?Схәыцуа сгыланы сыԥшуп.

~ 99 ~

Сықәла Тыӷа, сықәла Тыҟа, Иҟам... хәык аҟны ижуп.

Сыҟагәышьоуп, сыҟа, сыҟа, Аха сгәаҵаҿ акы ԥсуп, Иахьа сыҟа, уаҵәы сыҟа, Саргьы абраҟа ссасуп!

Ҳ-ДЫРМИТ

Змилаҭ наӡаӡа иақәлахаша, Уи еиԥш усҟан ҵеи дымии, Ҳара ҳажәа, ҳара ҳашәа, Ҳазкәыхшаша ҳа ҳ-Дырмит!

Мышьҭа зԥылаз, мышьҭа бзиа, Уи дангыла ҳҿа ҵысит. Икәиц иалҵит ҳбарбанџьиа,Ишәхьаз ҳанаҟәқәа ԥсасит.

Дырмит ҳажәа, Дырмит ҳашәа, Убзоурала ҳабла хтит. Ҳҭоурых шыҟаз еиқәыхьшәашәа, Аԥсуаа ҳдацқәа ҳнархьыԥшит.

Дырмит ҳажәа, ҳамра шаша, Еиԥынчыла ҳбаҳча шәҭит.

Аԥсуеи аԥсшәеи шеиԥымхаша, Агәра анызга – сгәаҵа ҭәит!

Дырмит ҳҭоурых, ҳгәыҭгага, Иҳаҵашьыцуа рыхқәа цәҳәит.Уара удуура сацәымшәакәа, Саргьы иахьа ашәа зҩит!

~ 101 ~

А Х Қ Ә А

Сқәыԥшра ҵла ............................................................... 3«Ашықәсқәа, сқәыҧшра мҵазырсыз...» ...................... 3«Дунеи ссирын сыбла ихгылаз...» ................................. 4«Амра сыччаԥшьны снаҿшәеит...» ............................... 5«Схәыцрақәа наҟ иԥсаҟьеит...» ..................................... 5«Сара – сызҵаара дыргоуп...» ....................................... 6«Уеиҵамҭәын, аҩыза, гәаӷла...» .................................... 7«Ирывҵаршәым сышьхақәа ԥҭацкгьы...» .................... 7Иахьала ........................................................................... 8«Инеиуеит Бзоу еиҧш иҽышьқьыр...» ......................... 9«Бгәалашәара сыкәыршоуп хызаҵас...» ....................... 9«Иҵегь исаҭәеишьар анцәа...» .................................... 10Адгьыл ахьаа ................................................................ 11«Уигьы ианыруеит ишҽеим ҳхыԥша...» ..................... 11«Лашьцарак иагәылҧхо цәашьны...» ......................... 12«Имааноуп абжьы ҳәа ирхылҵуа...» ........................... 13Адацқәа ........................................................................ 13«Шаҟа ааԥынқәа сзынхазеи?...» .................................. 14

~ 102 ~

«Сықәымлозар сыхәрыбӷьыцны...» ............................ 15«Исҭынхо сыздыруам хьӡы-ԥшас...» .......................... 16«Салаԥшыр аҵыхәтәантәи ссааҭ...» ............................ 17Ҳдунеи атеатр .............................................................. 18Аблақәа ......................................................................... 19«Саргьы ихьанҭоу еидараны...» .................................. 20Аԥша ҟьала ................................................................... 22«Мышкызны сызҭалар уи абааш...» ............................ 22Ахьаа ............................................................................. 23«Қәаршаҩҵас ҳнықәбаны ҳашҧацо...» ...................... 24«Ирылсхуеит ражәа бырлашқәа...» ............................. 25«Еҳ, исцәыӡуашәа збоит...» .......................................... 26«Исзалои абри адунеи?..» ............................................ 26«Џьоукы аҭәыцаз игәамҵуеит...»................................ 27«Ӡхыҵраҵас ахьӡқәа шьҭыҵуеит...» ........................... 28«Сызҭатәом гыгшәыгҵас аҭыҩра...» .......................... 29«Гәалада ааҧынқәа мҩасуеит...» ................................ 30«Ҳадгьыл наӡаӡа ҳанбақәыз?..»................................... 31«Аԥша сышҟа имҩахыҵит...» ...................................... 31Сыдгьыли схьааи ......................................................... 32Сашәақәа зызку ........................................................... 33Сыламыс ....................................................................... 34Абаллада ....................................................................... 35

~ 103 ~

Уажәа аӡыхь ахь ........................................................... 36Сыԥсра .......................................................................... 37Аҭәамҵан ..................................................................... 38Ашәа ............................................................................. 39Амш ҿыц ....................................................................... 40«Сацәуеит саамҭа ашьалашьын...» ............................. 41Аҷкәынцәа .................................................................... 41«Уҽыҳарак, аҩыза, уҽыҳарак...» .................................. 42«Сыдгьыл газҽазуашәа збоит...» ................................. 43Сымҩахәасҭа ................................................................ 44«Сымшқәа ԥара ҿырпушәа...» ..................................... 45«Исылыҳәҳәо маӷым, қәыцым...» ............................... 46«Сыдгьыл ухьаақәа санрылҵуа...» .............................. 47«Саҵоушәа исанажьтәым гәнаҳак...» ......................... 47Адура иашьҭоу ............................................................. 48Алымқәа ....................................................................... 49Уи ахаҵа ....................................................................... 50«Апҟақәа ԥыруеит иласны...» ..................................... 51«Шәацәымшәан сыхьӡ аҳәара...» ................................ 51Сразҟы .......................................................................... 52Мирод Гәажәба игәаларшәара иазкны ....................... 53«Уа Анцәа сшинықәра...» ............................................ 54«Нҵәара зқәымло ааҧынқәа...» ................................. 55

~ 104 ~

«Сахалап, нас, сахалап аҭаҭын...» ............................... 56Сыгәҭыха ...................................................................... 57«Аԥсҭазаара лассы-лассы ҳажьозар...» ....................... 58«Уарада аҳәоит Аҧсынтәыла...» ................................. 59«Иахьантәарак аԥхӡы ҵаа ныҧхьаҳәо...» .................. 60Уарада ........................................................................... 61«Сгәалақәа, схьаақәа рыхҽыгас...» .............................. 61«Макьана исыргылом акәаҧ...» .................................. 62Ан лгәыӷра .................................................................... 63Аҳәыҳәқәа .................................................................... 64«Сашьҭам, сҩыза, хьӡы-ԥшак...» ................................. 65Сгәаҳәара ...................................................................... 66Адгьыл хҭысқәа ............................................................ 67«Сбаҳчаҿ сышәҭқәа сырхашҭит...» ............................. 68Уаха ............................................................................... 69Сдоуҳа ........................................................................... 70«Ҩада иҧшуп аӡахәа...» .............................................. 70Аматанеира .................................................................. 71Сыдгьыл........................................................................ 72«Иснаҭои сылахь еиқәысҵар...».................................. 73«Ақыҭа сыҧшатлакәны салан...» ................................ 74«Хьаак са сгәаҵа ианмырыр...» .................................. 74Риҵаҟа .......................................................................... 75

~ 105 ~

«Петрарка сакәӡам, Лаура...» ...................................... 76«Сара сыҧсит бгәаҿы...» ............................................. 77«Снылашәап ашьыжь ашьац...» .................................. 78«Сықәуп амҩа инымҵәо...»......................................... 79«Шаҟантә исыбжьахьоузеи аҽқәа...» .......................... 79«Схы иасҭом шаҭарак...» ............................................. 80«Ихкәаӡом сгәырҩа мшқәа рқәа...» ............................ 81«Жәҩангьы еиҟәнажәазшәа акы...» ............................ 82«Усҵәҟьа бсыгәҭасыргьы ламысым...» ....................... 82«Сымш қьаадҵас ишкәакәоуп...» ............................... 83«Ашьха ага ҭанасит...» ................................................. 84«Илан ахымҭа дызгашаз...» ......................................... 85«Сара џьоукы рзы сԥаԥсаз...» ...................................... 86«Сдунеи ахы сгәарҧханы...» ....................................... 87«Иахьагьы сыжәҩан еилгом...» ................................... 88«Жәҩанаҿ ирхәыз аԥсаатә...» ..................................... 88Баграт иразҟы .............................................................. 89«Еҳ ишлеит схахәы...» .................................................. 90«Сдура ҧарала иршәоит...» ......................................... 91«Имаҷымкәа ашықәсқәа схыҵыр...» .......................... 92«Иццакуеит амшын ахь аӡы...» ................................... 93«Иӷәӷәоуп схьышьҭрагьы даара...» ............................. 93«Зегьы ыҟоуп, ҳӷарым араҟа...» .................................. 94

«Амра ӷьазӷьазуеит еиҭа....» ....................................... 95«Саргьы сгәалақәа рацәоуп...» .................................... 95«Сыҟам сара сеихьыжә-кәыжә...» ............................... 96Ҟабарда ......................................................................... 97Аамҭеи ахәыцреи ......................................................... 98Ҳ-Дырмит ..................................................................... 99

Виктор Кирилл-иԥа КәакәасқьырСқәыԥшра ҵла

Ажәеинраалақәа

Виктор Кириллович КокоскирДерево моей юности

Стихи

Аредактор Ф. БыҭәбаАкорректор Е. Адлеиба

Акомпиутертә виостка Н. Гәынба

Аформат 70х100 1/32. Атираж 300. Иҟаҵә. акь. бӷь. 3,375. Инықә. акь. бӷь. 4,39.

Аҿаҵаԥҟа №

А8сны Ащъын06арраАУН «Акьы8хь аюны»Айъа, Ешба имюа, 168.