* a .r hwz’si-rib-. -. ,w.# ..% .fl wantokfiliktql.2s t...
TRANSCRIPT
* a .r hwz’si-rib-. -. ,W.# ..% .fl ilIktql. ?2S t ‘*kfl .A,t *.JLMKt. - .. .i iC i. - *:. . 1 At
wantokfNiuspepa bilong ol Papua Niugini stret
REtERfifE1LNamba 174 Biong wrik i stat long 11 Jun 1977
Published by Wantok Publications, P.O. Box 1882, Boroko. Phone: 25.2214. - Printed by Wirci Press, Wewak.
Registered at the GeneralPost Offioe, Port Moresby, for transmission by post as a Qualified Publioation.
Poto antap long lephanisoim sampelabikpelamanmipela i stori long ollong nekspes. Manlong lephanem i MistaLeoMorgan, em Ihosimnupelakomitibilong glasim gut olgetawan hilong ol man i yusim
ol hausbilong ga’rnan.A’lan /eig raithan em i/kuista Ba,’ono, bip em ibikpelaplisman.
Poto daunbiloi soimn lainpipel bilong PapuNiuginiI %i’ok long raitim olkainbuk na stori. Kirap longlephan Mista BeriaminUmbaKonedobu, MistaTA ban Lo LiyongYunivesiti, Mista .JohnKanikuYunivesiti, Mista EltonBrash Yunivesiti, MistaBernardMinol Yunivesiti, Mis Kath Walkerlokal raita bilong Australia, na Mista FrankMorehouseA ustralia.
Poto daunbilo I bilongAustralianInformationService.
WANTOK - Sarere, 11 Jun 1977 Pes 2
EM HA TOKAUT iLONG
- wantokNiuspopa bilong 01 Papua Niuginé sirel
OL I VOl LONG MABEL TASOL
Nau Papua Niugini i kamap long ileksen na i gutyumi lukim pasin bilong ileksen long sampela a rape-Ia nupela kantri. Wanpela liklik nupela kantri longWes Afrika, em Gambia. Dispela kantri i luk olsemwanpela Iongpela pinat o kasang. Na i tru, kasangyet i save winim klostu olgeta mani bilong dispelakantri.
Tasol ol i gat plantrarapela samting I narakain tru.01 i bin kisim independens long yia 1965. 01 tu I gatwaripela Pipels Progres Pati PPP olsem PNG. Nanamba wan presiden bilong ol, bipo em i wanpeladidiman ofisa. Nau em i lukluk i go bek na em i tok:"Tru tumas, taim mi kamap nupela presiden, misave planti long ol bulmakau tasol liklik long olpipel." -
Gambia i gat 500,000 pipel tasol. Na kIostu olgetabi’kpela manmeri I no save nt na rait yet. Olsem naem i hatwok liklik long wokim vot pepa bilong ol.Tasol komisin bilong bosim ol ileksen bilong ol i binpainim wanpela nupela pasin bilong vot. PNG I saveprinim poto bilong wan wan kendidet long vot pepana arere long en i gat wanpela liklik rum, we man iken putim X bilong vot long kendidet em i laikim.Long Gambia ol i no droim dispela Iiklik rum longpepa. Nogat. 01 i bosirn wanpela hul long strongpelapepa kiostu long poto bilong kendidet, na manmeri ilaik vot i troimoim wanpela mabel i go daun longdispela hul. Mabel i ran i go daun long wanpela rotbilong em stret na ofi.a bilong bosim ileksen i kenluk save dispela man/men i bin vot long husat..
Na wanpela samting moa yet. Taim dispela mabel ipundaun i go, em i paitim wanpela belo - bai ofisa ikensave dispela man.i bin tromoim wanpela mabeltasol na i no tupela. Em map vot long wanpela ken-
V? didet tasol - olsern yumi PNG.
V Liktik Gambia em i narakain tru. Ating em wanpe
4 Ia tasol long olgeta arapela nupela kantri long graun,%_ i no mas bekim yet sampela dinau em i bin kisim
long ol bikpela kantri. Dispela smolpela kantri i winim olqea mani bilong em long ol pinat tasol.i lukaut gut na i no yusim planti mani bilong ranimr.antrL I gat 750 plisman tasol bilong ol Gambia. 01i no get wanpela soldia; na i no get ami olgeta. 01 iio save koltaim Vol rot bilong ol, nogat. 01 i saverungutim karanas na ol kramsel bilong solwara na.iiokim rot i kamap olsem simen tru.
Em nau wanpela eksampel bilong selp relayans.V Dispelastori i kamlong WANTOKripota
bilong Esia, em MISTA Vijitha Yapa.
PRAIS BILONG KOPI I KAPSAIT I GO DAUN
Bikpela buk bilong ol bisnisman bilong London,em ol kolim "Economist" i bin tok long de namba7 bilong Me olsem: "Prais bilong kopi long maketbilong London i bin pundaun K 1300 long wan wantan."
Na long 14 Me em i skruim tok i go olsem: "Praisbilong kopa i bin go daun long maket. Na prais bi
I long kopi na ti na kakao i bin pundaun moa moayet."
HAUSING KOMITI VLUKLUK RAUN01 bikpela mani lusim opis bilong ol i gat gutpela koiwininsait long en,
i lusim ol seketerina telipon na masin bilongrait, na ol i kalap i go sindaun insait long olbikpela waitpelaka bilonggavman.Orait, ol i draiv i godaun longwanpelahapbiong Port Moresbyem ol i kolim Badii. 01 i lusim rot i gat kolta na ol i baut i bihainirn wanpelarot i olsem rot bilongbus. 01 i kamaplong wanpelaliklik kern biong ol Kerernapipe!. Nem bilong kern em Ta!ai. V -
Dispela lain bikpela mani biong wanpela nupelakomiti, em gavman i binwokim biong glasim gut olwan biong ol mani yusimol hausbiong gavman nabiong Hausing Komisin.
Taim dispela grup i binkamap long pies Talai,wanpela komyuniti divelopmen ofisa biong bipo istap. Nem biongemMistaJohn Bannono.
Mista Banono i kisimspikabilong em i gat baterina i bikmaus na i singautim ol pipel i kam. Em ikliaim tingting long dispelakomiti long ol pasin nawan biong ranim wanpelataun vies o setelmenolsem Talai. V
Mista Banono i tok olsem: Saposwanpela manhia i laikim wanpelahausem j masaskim komiti bi-long setelmenpastaim.Sapos ol i orait long em, baiHausing Komisin i dinaulong K250 long dispelaman na em map stat longwokim wanpela haus bilong emstret. Bihain em iwokim haus pinis, em ikensindauninsait long emmap long 33 yia. Na takisbiong dispela haus maplong wanpela wanpela yiaem K18 tasol.
Via pasini bin stat long yia1974.
Sapospapabiong hausibekiM bek dispela K250dinau em i bin kisim longHausing Kornisin, orait,em i ken kisim nanapelagen. Tasol nogut sampelabikpela man i ting K250
- em map long wokim haus.Mista Banonoi soimol korniti membawanpelahaus,wanpela famili i bin lusirnK700 long wokirn. Na famiii ya i bin statim wanpeia liklik tretstua biongwinim mani bilong bairnhaus.
01 pipel i hepi tru longpiim dispela em i hausbiong ol stret. 01 i nolaikim pasin biong baimrent oltaim oltaim long olhaus biong Hausing Komisin.
Mista Paliau Lukas,hetman biong Hausing Komisin i bin tok: em i laikVim planti rnoa viles insaitlong Port Moresbyna longol arapeia pies i mas bihainirn dispeiapasinbilongTalai. Tasol ol i bin painimaut olgeta taun i sotlong graun.
biong wokim wanpelagadenna groim kaikaibiongol yet. Tasol gavmani nosave pulim mambu wara ikam long ples na em i nowan tu long ol toilet.
Mista Leo Morgan, hetman biong dispela kornitibilong giasirn ol wan bilong ol haus,em i tok dispela korniti bai raun naulong sarnpelaarapelahapbiong kantri tru long harim oi wan biong ol pipelna tu long kisirn sapleagutpelaaidia long ol.
01 pipel i bin askim kornisin olsem: I tru o nogat
VV bai gavman i wokim wan-pela lo i tok olgeta wok-man bilong gavmani maswan long wokim ham bilong ol yet? Na saposiolsem, bai ol inap senis i
V go i karn long ol arapelapies,o nogat?
Wanpela manV tokimkomiti olsem: 01 pipellong kain viles olsern Talaii no laik haus i1ong oi nakisim winmani bai ol i kenkirap i go long ol arapelahap i gat wara natoiletsamting pinis. Nogat. 01pipel i laik bai ol dispelasamting i mas kamaplongol yet. 01 i amamastumàslong dispela haus Vol yet ibin wokirn.
I gat 2000 pipel longPort Moresby i insait longdispelapasinbiong wokimhatis biong ol stret. Dispe
Saposgavmanmap longkisim hapgraun, orait, emi bairn K600 long papabilong graun. Wanwan famili m laik wokim haus,em ikisim wanpela hap grauninap 450 skweamita. Em i
Mipela i tenkyulong Amilong poto long peswan.Tupela soldiaI singsing ihihoig Scotia! Proiins.
WANTOK - Sarere,11 Jun 1977 Pes3
PAS I KAM LONG OL P1PLSIOSMAN SKULIM OL BISOP
Dia Edita - Hia em milaik autim wan bilong mi.Mi gat bikpela wan longsins long kantni bilongyumi PNG i sot long wok-
V man. Em long pris, bruta,V sista, naol lemisineni.
V Mi ting asuai stap longV
katolik sios i no opim aina lukluk gut yet long rot
Vi pasim ol yangpelai laika kIsim wok long sios.
Son, ol bikman bilongsios, mi no daunim o bagarapim nem na wok bilongsios. Nogat. Mi autim stretwan o hevi stVap na pasimplanti wokmanmeni bilongyumi long sios. Na tu longol nupela yangpela manmen. Yumi savetru planti gutpela wok na help ikamap pinis long yumi,em sios i bin mekim mapna’.. -
* V Tasol mi ting Vlaip bilongman long taim bilong
VV gnaun i save senis tu.
Olsem na atingsios. hilongyumi ken senisim tuwanem lo ol i pasim bipo.Bikos em gutpela longbipo na long narapelakantn. Na nau hia long PNGdispelai no wok.
Em i pasimAumasBEL,LAIK, ting bilong man.Naman i no FRI NAAMAMAS long em longdispela graun na heventu.Mi ting Krais i mekimyumi kamapfri tru pinis.
V Wanem ol dispela hevi?1. 01 pnis, bruta, sista i noV kenmarit.2. Putim tumastingting bi
VV long daunim em yet long
kanim hevi bilong staprabis long graun.
V 3 Daunim turnas ol aidiana we ol lokal manmeri
V daunim amamaslongsios wok. V
Sapos mi poinstret longmi, dispela 3 poin i hatlong mi na ml laik lusimwok bilong sios. Poin 1-3em hevi stap long ol pnis,bruta, sista. Poin 2 na 3em hevi bilong yumi olarapela wokman olsemkatekis na leman. Konin7V:2535 Rit i no tok longlo. Em i mm long Laipbiong man na men longsoim tnu bilip na tenkyulong God olsem long Krais.
Em i mm. Wanwanmanna meni long laik bilongem yet i mas PROMISlonggivim emyet long God na ibihainim em tru. Olsemnaem i gut sios i mas lusimdispela 10 01 pris, bruta,sista i no ken marit. Nagivim fri long manmeni yetlong mekim dispela longno ken marit o i ken.
Sapos i olsem bai SIOS ilukim rot
V
bilong sioswokman i op.
Namba tu lo pe bilongsjos wokman. Bisnis 0 riSman em 01 narapela samting. Na amamaslong samting i helpim na map famililong amamaslong wok emnarapela samting.Yu noken bungim samting napasim tumas bel bilongman. Mekim em hevi natuhatna sik tu.
SKELIM DISPELA
1. Longmanit. Olgeta manmen i gat taim bilong emlong manit. Sampelayangpelayetna oli manit. Sampela i lapun iiklik pastaimna manit sampelai no gatlaik tnu long manit longolsios i ken wasnastiaimol.
2. Longkisim samting.Emtu olsem.Sios i masskulimna helpim ol manmenilongbosim em yet long skelimol samting.Long nit bilongem long yusim V longKRISTEN WE 0 AIDIAlong pasinhilong skel.
Olsem na mi ting sios imas tingiin tripela samtinghia. V
1. Lusim tambu long pasim ol pris, bruta, sistalong no kenVmarit. 01-semolgetamanitmantu imas kisimwok pris tu.
pulim skul tumasman i laik kamapSkul tu i nias golaik bilong yangHusat i Jaik stati
moa yet na husa i laikpinisim haiskul tasol.
3. Lanim ol sios wokmanimas mekimAsosiesin hi-long ol. Em longKatekis
Asosiesen, bnuta o sistaAsosiesen na lemisineniAsosiesen. V
2. Nolong
pnis.longpela.
Em tasol long wan hi-long mi plis ol wanwok,olBikman, lida bilong sios ilaik sknu.im 0 egens emgutpela tru. Mi ritim nalukim long Wantok nius.
AmbosGabinus,Josephstaal/Madang.
WANTOK I GIAMAN
Dia Edita - map bai yupublisim dispela Iiklik toktok bilong mi long niuspepa. Long publikesen ikamap long namba 14 debilong mun Me i gat wan-pela hap toktok i kamaplongpes19.
Em dispela hap tok ikamap:
"PatenKenubim Dambui,Interim Premia bilong IsSepik Provinsal Gavman,i.tok, em i ting em i maspasim opisbilong em longWewak. Long wanemem ino savetru, e.m i gat wanem pawa bilong pawabilong mekim kain kain wokbilong Pneimia".
Dispela hap tok hiaPremia i no bin tok autlong en. Namba tu hap.toktok I kamap long pes19 em i tnu long wanemPnovinsalGavman i no gatpawabilong wokim lo.
Nambatn hap toktok:"Long tok bilong lo bi
Dia Edita - Lo bilongEdukesen i no stnongturnas. Bilongwanemsampela tisa,i save prenim olskulpikinini bilong mipelalong sampela komyunitiskul. Na Edukesendipatmen i no bin mekim sampelasamtinglong ol.
01 dispelatisa mekim pa-sin olsemtasol ol i tis yet.Salim ol i go bek long aspies bilong ol wantaimnabis pasinbiong ol. MipéIa papamamai no gat truliklik trast long ol dispelakain tisa,wantaim wok bilong ol. I no ol dispelatasol i tisa. Yumi gat lantikolis moabilong ol tisa weol i ken kam wokirn gutwok bilong ol. Dispelapa-
long 1974 oi i mas putimieksen. bilong makim navotim Premia bilong Pro-vinsal Gavman,insait long3-pela mun bihain ol imakim navotim Pretniabilong ProvinsalGavman,in-sáit long 3.pelamunbihain01 makim interim Premiapinis. Na tripela mun igopinis na i no gat ileksen".
Dispelahap tok i giamanolgeta. Lo bilong 1974 ino tokVbai ol i mas ileksenlong makim Preimia insaitlong 3-pela mun. Mi laiksave long busat i raitirndispela hap toktok. DispeIa kain toktok i save paul-im ol pipel. I moa gutsaposVyupela i mas sekimgut pastaim bihain onaitpublisirn. Mi gat bikpelabe! hevi tru long dispela.Na bai gutpela tu sapósyupela i ken tok aut ostretim dispela hap toklong narapela publikesinbiongWant&k. V
P.B.B.Bengo,A/PnovinsalSeketeri,
Wewak.
Dia Pren,
Mipela I hepi long prinimtok bek bilongyu. Tasolino asua bilong mipela.Mipela i bin tanim long. tOkPisin nius I kam long opisbilong infomesen bilongyupela long Wewakstret.
Mi edita.
sin i bin kamaplong wanVO tupelaskul na miyet mibin lukim tnu.
Son, ol tisa, mi no mmolsem yupela olgeta.. Nogat. Planti yupela wokimgut wok tnu. Bikos tnulong wok bilong yupelapianti ol pikinini i bin kisim gut wok long sampeladipatmen na tu lonig olpnaevetfem. V
Nau mipela sampelapapamama long sampelakomyuniti skul i laikim olmanit tisa tasol ooil mas igatV famii. Husat tisa yuritim dispela pas no kenwan tumas.Mi no tok longyu. Tasol man i ‘gat savesapos husat i bin mekim
LAIKM OL TISA MARIT TASOL
olsern long wanpela skul.Mi ting dispelapas bai i gostret na taim yu lukirn baiyu yet yu ken saveyet.
VSaposyu laik bekirnmanmi arnamastasol long nitim pas biong yu. Tenkyu.
JohnBoki,Angoram/E.S.P.
ENGAWARI U
Nau mi autim wan hi-long mipela. Mipela i nosave gut Long ProvinsalGavmanem i wanemsamting?
01 lain bilong ml ol Itoktok long pait tasol o! ino Save gut long pasin hi-long gavman. Na ólgetataim ol i wok long pait taso!. 01 korniti na kaunsil oli no save stopim pait.Bihain bai rnipela mekimwanem?ProvinsalGavmanem i kam long wanemtaim?
Yu kentok savelongmi.Mi ken stiaim tingting bilong ol na tok savelong oltu.
lalen Rilyo,YaramandaLutenanMisin, -
EngaProvins.
Dia Wantok- Pus yu Itslong pninim nem wantaadnesbiiong ml long Waitok Niuspepa?Mi laik’yupelaprinim nem bansampela man na menilong dispelakantri PNCken nait long mi nabaf iitu mi ken rait long ol i
askim ol long kastam we
bilong ol.So em tasol. Mi ting bai
yupela map long mekimolsem mi bin tok. Oke milukim long neks Wantok.V
Tenkyu. V
VJosephLoffa,
SassoyaParishStone,P.O. Box 68,
Wewak.
MI LAI KIMPENPREN V
WANTOK - Sarere,11 Jun 1977 Pes4
Em nau wanpelakukbukbilong Papua Niugini stnetbiong helpim ol meri i stap,long taun,ol vokesenelskui,ol klap bilong ol men, oiwelfe klinik, ol haus kuk bilong ol tisana ofisa na misini staplong bus,na ol mamaistaplong ples.
- Mipela i tok olsem bikosdispelabuk i yusim tasol olgetakaikai yumi map painim long PNG stnet. Emi gat104 pest Nainsait long dispela buk i gat stori tu longkain kain prut na sayoryumi map painim long pieso long maket.
Miss Louise Shelly biongKanadai naitim dispelabut.m i biong dispela gnupyunivesiti studen bilongKanada, em ol i kolimUSO. Em i lukim plantinipei tumas i balm olkainsayor samting i save kamaong ol ausaitkantni na ol iusim natmng bikpela mani
V VJflfl El VtVEfl [LE V A]EEED V V --
insait long ol stua.Em i sorilong ol, long wanem longmaketna gadenbiong PNGstret i gat wankain nupelagutpelasayornakaikai.
Oisem naemi kirap raitimdispela buk na ol i bin tilimautim long wan wanCUSOpipel. CUSO yet i bin putimsampela mani biong bairnwok pm biong dispelabuk.
Olkain tok save long kainkain kumu na gnmnpela lip naol lo na pasin biong kukirnhia long PNG i pulapim 40pes. Na tu i gat tok saveol lo biong bairn na yusimol pis na kakaruk na kindamna trausel. Long dispelahapbuk i gat 17 kain kaikai yuinap wokim long kokonastasol.
Long nambatu hapbilongbuk i gat tok long olkain weol pipe! long Monesby naHailans na Milne Bay naMo-robe na Rabauli savekukimkain kainkaikai.
LongolkainAfnika
namba ti hap i gatwe ol pipe! bilongna Fiji n Filipin.
NUPELA PNG KUKBUKVAilan na Indonesiana Indiana narapelakantni i wankainlong PNG na i gat wankainprut na saycin, i save kukimkaikaibilong ol.
Pont Moresby KomyunitiDiveioprnen Grup i laik baiplanti pipel moai kenholimdispela buk na i bin askimMis Shelly sapos ol i kenpninim. Mis Shelly i onait.
Wantok niuspepa i salimdispela buk long Port Moresjy ofis biong em. Nayuken baim long olgeta bukstua nabaut long PNG. Em ikostim K2.50.
Sori. Klostu olgeta toklong dispela buk I kamaplong Tok Inglis tasol.
Tupelapoto I soim sampelalong ol 119 SistaI kibunglong Hagén.Long lephantru long lain bihain tru long poto antap em SistaBarbaraem ipresidenbilong olgetaKatolik Sistalong PNG.
WANTOK - Sarene,V11 Jun 1977 V Pes 5
Kristen Kornyuriikesen WokWOK BILONG VSIL U
S.I.L. em Vi sotpela tok biong "Summer Institute ofLinguistics". Em i nem biong wanpelagrup Kristen marl-meri I savetumaslong raitim daunolkain tok ples, bipo olman i no bin raitim yet. Na biongwanemol i raitim daunoi dispela tok pies nambawan taim? Bikos dispelalainmanmeri hilong S.I.L. i laik tanim Nupela TestamennaBaibel i go long ol dispelanupela tokp.les.
Nem tru bilong S.I.L., em i "Wycliffe Biblical Translators". Em i mm : 01 manbilong lain bilong Wydiffe i savetariim Baibel longolkain tok ples.
Baibel em i tok biong God na ol i laik bai olgeta olgetamanmeni i ken nitim dispelatok bilong God longtok plesbilong ol stret. 01 S.I.L. tu i saveskulim ol manmenlongrit na nait ldng tok plesbiong ol. Olsem naol S.I.L. i saveraitim ol prima naarapelabuk long planti kain tok ples hi-long ol pipel long nt nating. V
Tude long PNG dispeiagrup savemanmenii hatwok longtanim sampelahapbiong Baibel long 100 kain kain tokpies. Na i gat moa olsem400 nanapelatok pies ol i notraim yet.
V
01 S.I.L. i savetrenim tu ol lokal pipel long helpim olong tanimtok. Olgetayia oil givim sampelakos maplon’3 mun Viong skulim ol tanimtok long ol lo na pasinwe b’long mekim dispelawok.
Poto an tap longlephani soim wanpelatisa i savetumaslong tanim tok, I skulim ol studenlong UkarumpaIre!kota bilong S.I.L. V
/UotO daunbilo i soim olsampelatisa bilong C.L. T.C.long Banz I slndaun nabaut toktok wantaim ol lokalpipe! bihain 01 i bin autim sampelatok bilong Baibet
KRISTEN LIDATRENING KOLES LONG BANZ NA WOK BILONG RAITIM BUK
Kristen Lida Trening Koles long Banz I wok longskulim man na men bliong wok in-salt long Sios long PNG na Solomon Allan. Long dispeia skui oi I save woklm tu sampeiabuk long Tok Inglis na bk Pisin bai olgeta tisa bilong oi i ken yusim long wok biiong oi.
Oil nogat masin bilong pninim ol buk. Sampela arapela pres pninim. Em hia saqpelabuk long bk Pisin ol i bin raitim: V
WOKABAUT BILONG KRISTEN FAMILISTRONGIMBILIP V
V
V
YU KEN SAVE LONG WOK BILONG HOLI SPIRIT VV
V
V
TUPELA BAI I STAP WANPELA BODI V
10K SAVE BILONG AUTIM GUTNIUS longol.
WANTOK - Sarere,11 Junl 977 Pes6
Long yia I go pinis olsumatin men bilong St.Mary’s i bin lukluk nabautlong bus long painim sampeIa we long bningim wara bilong dning na waswas klostulong ol pam bilong haiskul.Nau tasol long dispela munMe 1977 ol I pinisim wokpinis.
Mipela olgeta sumatinwantaim ol tisa na oi kau nap1k na ol pato I amamas trulong naispela bikpela wok.
Antap tru long Asitavi Igat planti maunten nabikpela bus tru. Dispeia tupela liklik niva I go kamaplong nambis. Tasol mipeialong St. Mary’s I gat tingting olsem: Sapos mipelamap long winim tupeia nivana skruim wantaim na kalabusim na tanim I go kamaplong hap bliong haiskul.1an, em i kas tru! Maski I‘Iraipela hatwok tru, ol nara‘ela tisa tu i bung plantiaim long Sarere na tu longaim bilong malolo longekim wok long dispela
samting I kamap tru.
Sampela taim ol I mas digim I go daun tru insait longol liklik maunten, bai warabilong niva I save helpim mlpela long pulim V rot longmekim wara I ran moa isi.Wara I ran I kam kamap longhap 01 I digim bikpela hullong raunwara bai oi kau Iken waswas long en.
Mipela I amamas tru nau,tasol wok i no pinis yet.Digim na digim bai I kamkamap long 5-pela banis bilong ol p1k. Em baret I goI go na bai ol I autim graunlong mekim bikpela hul moamoa yet bilong ol pato. -
Tasol niva i no map staphia. Bai ol I digim yet i go igo map em I kamap longsoiwara gen. Dispela niva Igo pas long gaderU! kon napinat bitong ol Sista i saveskul long Asitavi Haiskul.Na tu niva I ran i kam insaitlong bikpela gaden suga, napainap, na banana, na tapiok, na kumu, na kaukauan tu long gaden taro bilongmipela.
Nau mipela I laik tokim‘upela long we ol I bin mekrn wok.
Pastaim ol I wokabautig painim rot long bikbusI likllk: Bihain ol i katimdiwal i save pasim rot na
.utim as bilong diwai, na ol-igim baret.
Nau yu laik save watpomipela i givim
V
dispela nivalong nem "Ekiorge". Bikosmipela I gat tupela gutpelawokman I helpim mipelalong dispela bikpela wok.Nem bilong tupela em longEkiara na narapela emGeorge. Yu save nau longdispela hap nem "Ekiorge?"
Poto long lephani soimol haiskulmen i amamastru long 1tolwara I kamapnau long.nkul.Poto antap I soim ol mentaltlm bun digim baret.Na bihain ol bulmakautu i dringim kliapelawarai kamaplong stesin
.Long Jun 2 map Jun 15 i
gat wanpela kos long Goroka Nesing Skul bilong samting olsem 26 spesel neshi-long ol gavman na ol misinnesing skul. Hia bai oil skulmoa yet long famili pleningna olkain wan i save kamaplong tumas pipel i pulimapim wanpela kantri o pies. Naolsem wanem bai ol pipel iken skul long go isi isi longkamapim planti pikinini. V
01 haiskul men. hautim Vwanpela riva
I SING
PREN DILONG VU INAP OETAIMWANTOK - Sarere,11 Jun 1977 V Pes7
WANTOK MADANG
Long mun Me KristenPneslong Madang i bin statlongprinim Wantok MadangNius. Dispela Wantok Ma-dangNius baii pninim 4-pe-ia pes i pulap long ol kainkain nius na poto i kam yetlong MadangProvinsna i goinsait long bikpela WAN-TOK niuspepa. V
I kam map nau, WantokNiuspepa i gatV2-pela liklikhap insait long en: em longAilans Nius na Enga Nius.Ailans Nius i savebungim olnius i kam long Rabaul,Kimbe, Manus, Kavieng,na Not Solomons. Na EngaNius i savebungim ol mUSlong tok pies biong ol Enga
dispelahap.Dokta Mueller em i maii
na i gat 3-pela pikinini. Aspies biong em i Wuppertallong Wes Jemani.
Bipo em i wok long Pakistan nã Igip Egypt naEthiopia.Nauem sindaunistaplong Jakarta,Indonesia.
V MAN I MAKIM JEMANI LONG P.N.G.Nau Jemani i gat wanpela
man i makim kantni biongem long PapuaNiugini. Em iDokta Kurt Mueller na em imakim Indonesia na PNGwantaim.
Taim Sir Tone Lokoloko itok welkam long DoktaMueiien, em i mekim tok
amamaslong kantn Jemani.Em i tok PNG tupela Jemani i bin pren map long100 yia nau. Sin Tone itenkyu long Jemani longwanem ol Jemanyet i binstatim pasin biong groimkopnana kakaolong ol plan-tesin, na tuoi i bin bningimKristen relisen i kam long
NIUS KAMAP NAU gen nanapela200 pipe! i lus- im viles Pou na I kam sin-Kristen Pres iV bin makim
Mista PomasanDadok, olsem edita, na Mista PeterMatbob olsem niusman hi-long MADANG WANTOK.Mista Pomasanitok emV-baiI amamas tnu long kisimplanti moa ol kain kain niusI kam long oigeta hap longMadangProvins.
V
Bikpela- Wantok niuspepaol i prinim long Wirui Preslong Wewak. Em I bin stathialongyia 1970.
OL IRIAN JAYAKALAPIM MAK
Sir Maori Kiki, Minista bi. long bosirn ol wok wantaimol arapela kantri, i bin tok, itru samtingolsem490 man-men bilong Irian JayaI binkalapimarere na makbilongyumi PNG na i kam insaitlong hapbilongyumi.
Long 12 Me kiostu 290pipe! i bin lusim vilesjrambilong Inian Jaya na i bin kamsindaun long viles Kwani
Vlong hap bilong PNG. Bihain
daun long viles Wawol.
Sir Maori i tok, dipatmenbilong em I wok long pain-imaut yet as bilong dispelranawe bilong ol pipe!.
BA! OL TUMBUNAPIKININ! I KEN LUKIM
Taim ol man i wokimwanpela bikpela haus, ol isavemekim pati taim ol isanapim namba wan bikpelaston biong haus na tutaim ol i pinisim nip bilong haus. VPraim Minis-ta Michael Somare I binslap long Saidor long Raikos long Madang Provinstaim ol I sañapim nambawan ston biong nupelakomyuniti haus bung. Nainsait long dispelaston ol iplanlin wanpela bcikis am.!iistht long en o! I bin put.im sampela samtingol i lalaikim ol tumbuna pikininii mas lukim bihain longplanti yia. Na yu save ol ibin putim wanem samtinginsait? Sampela toea nawanpela WANTOK niuspepa bilong 30 Epnil 1977
I j -I I I I I IV It VI I T [ lV I F
Jf 1 f F I f I J [ f I I I
jI J I I J I I
S 6 PORT MORESBY V LAEV
V
V
RABAUL ARAWA V
MIPLIA i AT Box 633 P.O. Box 759 P.O. Boc 1239 P. 0. Box 661
ePbA ,-‘
Tel. 25.6230- 25.3891 Tel. 42.3941V Tel. 92.2990 V V Tel. 95.6310 - 95.6313V
rFLS LONG.... V Teles: NE22229 Telex: NE42416 V V
V V
V
TOKTOKTOKTOKTOKTOKTOKTOKTOKTOKTOKTOKTO KTOKTO KTO KTOKTOKTOKTOKTOKTOKTOKTOICrOK
TOK SAVE LONG fLAK
GaymanV
tokaut wantaim moa tong tambuim 01 pipellong yusim plak bilong PNG o sam o mak bilong kantri,em dispela i gat kumul wantaim spia na kundu long em.
I tambu long penim o makim dispela tupela samtinglong 01 kaving 0 long ol T slot samting. Dispela mak wan-taim kumul em i mak stret bilong gavman na olgeta dipatmen bilong gavman tasol. Taim wanpéla dipatmen o ofisabilong gavman I get tok, orait, em i save putim dispetamak antap long tok em i prinirn. Olsem na olgeta manmerii ken save: em wanpela tok I kamap long gavman stret. V
Tasol I tambu long olgeta arapela manmeri long yusimdispela mak. VSapos wanpela lain o grup I laik yusim plak odispela mak bitong bilasim wanpeta samting, ol i mas ask-im gavman pastaim long tok orait long en.
Manmeri i brukim dispela to, bai map kot.
Ir
HARIM GoV T 01.. S%UL
P1 IPE A LONG P N G PRINTASAMTINQ LOt4Gt%AIN SAMrgM
KANPA,
NLA tc,NLS MANMRI.I AT KAIF4KAIt
HELPM - YUPELAV V VLONG WOK. OLOL.SEP4 V
t1oT 80K, PENSIL,RULA,SET SKW PJA PLANTS ARAPij
LONG1 PNQ pr
WANTOK - Sarere,1 1 Jun 1977 Pes8
Samuel Aiye Epa i raitim- stori I kam longAGRICULTURAL V COLLEGE,
long ol long PopondettaDidiman Koles long 2-pelayia na bihain long dispela,oli bin wOk long Dipatmenhi-long Praimeri Indastni longsampelayia 01 lain man yabai wokim wanyia tasol nakisim diploma long pinishi-long dispelayia.
I gat 94 namba tn yiasumatin,76 sekenyia, na20pes yia diploma surnatinlong dispelayia.
01 dispela sumatin i nobiong Papua Niugini tasol.Sampelai kam longwe pieslong ol arapelaSaut PasifikKantni, olsem Solomon Ailan, Tonga, Nu Hebnides,naMicronesia. Na ol sumatinbiong Papua Niugini V tu ikam long olgeta 19 provinsbiong PapuaNiugini. Planti long ol neseneistuden ikam long Hailans.
- Namba biong ol meri ikamap olsem 34. Na 20emol nambatri yia na 14 em olsekenyia meri. 01 meri tu oli kam long klostu olgetapnovins long PapuaNiugini.Tasol i no gat meri i makimSaten Hailans Provins, naEngaPnovins.
Long dispeia 3-pelayia olsumatin i lainim ol samtinginsait long klasrum,nawokim prektikal arasait. Longkoles ol i lainim 4-pelasabjek olgeta. Em ol lila long:1 ekstensenna wok bosman, 2 ol sayorsamting,3 laipstok, na 4 ruralteknoloji. V
Long helpim ol sumatin ikisirn dispela save, i gatplanti kain kain kaikai nalaipstoki staplong koles.
Vudal i gat planti kaikai ikarn long PapuaNiugini yetlong givim savelong ol SUmatin long we bilong gnoirn.
Na tu ol i save lainim olsampela samting long olbinatangi savebagarapimolkaikai na webiong kontrolim ol olsem wanem. Na ol isave lainim tu long givimkain kain marasinbiong oldiwai long kamapgut.Na tui gat oi bafalo o bikbel, pik,na ol kakarukprojek. Em tui biong ol sumatin i kenlainim long en na savelongwe biong ol enimal longkamap gut, na olkain sik oIlsave kisim, na olsumatin iken lainim pasin long wok
VUDALwantaim ol enimal. Plantilong ol pik I go long ol skulna viles projek nabaut lonol Niugini Ailan. 01 arapelabulmakaunakakarukna piki go long mes ohauskaika:biong ol sumatin,na oi tisai bairnsampela.
01 sumatin long koles i ncmekim ol wok biong didiman tasol. 01 i save lainimol pasin biong bosim fan-na we biong yusim na 1ukautim ol fam masin. Na tuol i savelainim wok kamdalong wanem, planti long olbai I go bek long graun bilongol yet na wok, o kamaçolsemol farna.V
Bikpela grup long koleem ol kolim Studen Yunion Bodi. I gat PresidenSeketeni,na Tnesera,wantaim ol nambatu biongol tu.Na tu i gat oi komiti membabiong rnekirn ol wok olsenkentin, film, sosal na spotkomiti. Na wok biong 01em long lukautim gutpelisindaun biong ol sumatiroltaim.
Wanpela sarnting em iolsem: Vudal i stap longwelong taun na ol pies we omanmeni i save i stap lonten. Tasolol sumatinI gat webiong bungim ol manmeniistap arasait long koles.
Wanpelawe emlong taim olsumatin i go long oi viles hi-long ol long mekim ekstensen wok bilong ol. Long dispela taim ol sumatin ibungim oi famana ol l toktok wantaim ol na painimautim ol hevi 0 wan biongol. Na oi sumatin i savetnaim long helpim ol fama
i go moa longpes17 -
Vudal Agrikalsa Koles em i stap 26 mail longwelong Rabaul taun. Koles i stap longwanpela gut-pela hap graun name!long tupela bikpela wara.Wara
V
Kerevat na waraVuda!. Gutpe!a rot i stapnàmel long koles na Rabaul taun, em bi!ong oltisa na sumatin longi go long taunna kam beklong en. Vudal Koles yet i stap long gutpelahapples wantaimgut-pelabusna ol limbum i stap longhap graun. Mak bi!ong graunmap long 600 eka.Planti long dispelagraunmipela i yusim long wokim ol gaden long kamapim o! kaikai biong olkoles sumatin na ol laipstok. Sampelahap graunmipela i yusim long ol bulmakau,ol pik na kakruk, na bafaloprojek. Bikpela hapgraun i stapnating olsemWail Laip projek eriabilongol pisin nadiwai wantaim ol arapelawailenimel.
Vudal Didiman KolesemiV nambawan o sinia didiman
koles long Papua Niugini.Vudal i trenim ol man nameri long wok oisem RuralDivelopmen Ofisa long wokolsemol EkstensenOfisanaLaipstok Ofisa.
01 manmenhusat i winim3-pela yia na kisim diplomahia i ken wok long oi anapeia dipatmenolsem Divelopmen Beng na KornyunitiDivelopmen Ofisa na ol iicen kisirn wok olsem Pianesin Menesa naAsisten.
Vudal Koles i bin op longyia 1965. Long dispelataim
‘cam maplong 1975, Vudaltrenim ol man tasol. Stat
ng 1975, koiesi bin kisimmpeiastudenmeri. Dispeem oi narnba wan lain
eri long kam long Vudai
Koles na bai ol dispeiamenibai ol i pinisim skul hiongol long dispeiayia yet.
Vudal Koles -i gat gutpelaol klasrum, ol labonotni,laibreri, na haus kamkai. Na tui gat oi gutpeiaples piiai olsem tenis kot, basketbalkot, pies biong pilai ragbi,soka,Ausi Ruls,na Hoki.
Long dispeiayia i bin i gatplanti kain V kain senis ikamap long koles. Koles ino bin kisim dl pes yia studenoisembipo. Nogat. Em ibin kisim ol man i savewokdidiman na tnening bipotasol, oi i no winim setifiket. Dispelà ol sumatin mlpelai kolim ol long Wan YiaDiploma Studen longwanem, bai ol i wokim wanyia diploma tasoi. Oldispelaman i bin pinisim skui bi
WANTOK - Sarere,11 Jun 1977V
- Pes 9
Komisin bilong bosim ol ileksen i laik bai olgeta kendidet i ting nau long makim sampela wasman bilong ol, i mas lukim gut oldispela lo:
OL WASMAN BILONG VOT
Lo bilong bosim ol ileksen i tok, olgeta kendidet i ken maklm sampela wasman/meri bilong kisim pies bilong ol yet long oigeta pies bilong vot na bilong kaunim vot.
LO BILONG MAKIM WASMAN BILONG KENDIDET
Kendidet i ken makim wanpela o moa wasman/meri bilong makim em long wan wan pies bilong vot insait long ilektoret bilong em. Tasol i tambu long tupela o moa wasman i sanap wantaim long wanpela pies bilong vot o long wan Wan rum bilongvot. Sapos kendidet I laik makim wanpela man/men olsem wasman bilong em, orait em i mas sairlim wanpela pas o teligram nasalim i go long ofisa biiongbosim iieksen long ilektoret bilong em, o em i ken salim i go long wan wan ofisa i bosim wan wanpIes bilong vot. Dispela pas i mas givim nem na adres biiong olgeta dispela wasman, kendidet i laik makim.
WOK BILONG WASMAN BILONG ILEKSEN
I tambu long ol wasman bilong ileksen i mekim ol dispela samting:1 Em i tambu long pasim rot o senisim tingting bilong man/men i laik vot na i stap insait long rum vot pinis.2 Em i tambu long toktok wantaim man/men i stap insait long rum vot na i wok long raitim vot bilong em3 Em i tambu long go insait long rum vot taim wanpela man/men i laik vot i stap insait
01 wasman bilong vot i ken i go i kam long taim bilong vot, na arapela manmeri i senisim ol i ken kam insait kisim pies bilongoi. Tasol i tambu tupela wasman bilong wanpela kendidet I stap wantaim insait long rum vot.
Sapos wanpela wasman bilong vot I kaiapim sampela dispela lo o sampela arapela lo, o i no bihainim tok bilong ofisa i bosimpies vot o rum vot, orait wanpela plisman i ken rausim em i go ausait. Ofisa i ken makim arapela man biiong mekim dispela kainwok plisman, sapos em i laik.
I tambu long wasman bilong vot long holim tu wok bilong ofisa bilong iieksen. Na tu em i tambu long heipim man/men i laikvot long makim o sainim vot pepa biiong ol.
Wasman i mas lukaut bai ofisa bilong bosim pies bilong vot I mekim gut wok biiong em. Sapos em i taik, wasman i ken putimhevi long ofisa long askim wan wan man/men sapos ol map long vot. Wasman I mas glasim gut wák bilong ofisa taim em putim ol spesel vot long skin pas bilong ol. Na em i mas lukaut gut bai oi katon o bokis biiong vot I pas gut long bk.
Pus, ol kendidet, yupela i mas traim makim ol wasman bilong yupela nau tasol, bipo long 18 Jun 1977.
Mi J. S.MilengKomisinabilong Ileksen16.5.77
I
p
IWANTOK - Sarere,11 Jun 1977 Pes 10
V
PASIN BILONG.-MAKIM V VOT PEPA V
Mipela laik tok save long ot manmeri i laik vot long stretpela pasin bilong makim ol vot papa. Long dispela ileksen I
kirap long 18 Jun 1977 mipela bai yusim nupela pasin bilong vot. Long dispela pasin, em ol i kolim long Tok Inglis
uIFirst.Past.ThePost, yu mas putim mak X bilong makim wanpela kendidet tasol. Tasim yu laik vot, orait, ritim guttru lo bilong makim vot pepa, em bal yu kisim long han bilong ofisa bilong bosim pIes bilong vot.
Vu mas bihainim tru olgeta lo bilong maklm dispela vot pepa. Daunbilo hia mipela I givim tupela eksampel. WanpelaV
eksampel I gutpela na-narapela eksampel I soim kranki pasin bilong vot. V
Dispelavot i kranki, long wanemman o men i laik vot, I bin putim Vmak "X" tupela taim, na insait long tupelarum. Man i savekaunim ol vot, em i no map savenau, husat i mas win. Tupela i no ken
win. Wanpelatasol i mas win. Tasolman i vot i bin putim wanpela"x" long tripelarum. Olsemna vot bilong em i noguL V
Lukaut: Vot pepa bllong provinsal ilektoret na vot pepa bilong salim i kam bek long pos, bai I wankain long dispela vot- pepa. Tasol tupela bai gat narapelà kala. Sapos wanpela ilektoret I get moa olsem 15 kendidet I resis, bai votpepa bilong dispela ilektoret i no gat poto bilong wan wan long en. j.s Mileng, Komisinabilonglleksen,18.5.77
VOT PEPA- V
- RABUIN OPEN ILEKTORET
10K SAVE : - Bilong vot long dispela papa, yu mas raitim wan-pela "X" long liklik rum namel long nem na poto bitong icendi
dat. Lukaut: V
a Vu ken putim wanpela "X" tasol long dispela pepa.
b Vu no ken putim narapela mak-long dispela pepa.
VOTPEPA V
RABUIN OPEN ILEKTORET
TOK SAVE: - Bilong vot long dispela papa, yu mas raitim wan-pela "X" long Iiklik rum namel long nem na poto bilong Kendi- -
V det. Lukaut: V
a Vu ken putim wanpela "X" tasol long dispela papa.b Vu no ken putim narapela mak long dispela papa.
jxj Smith FISHER
I
Ix] Smith
I [1 White KEN
I
White KEN
LI Grey TED
I
ki
V Man i rait long dispela vot pepa em i mekim gut tru. Em i raitimstret. Em i bin putim mak "X" insait long wanpela rum tasol.Dispela i soim tingting biong em: mi laikim dispela wanpela kendideti win.
VV
I
WANTOK - Sarere,1 1 Jun 1977 Pes 1 1
1 J *. L’ ‘XMWWYXY3Vurni 9owe?
Votlong. husat?VU LAIKIM NUPELASTRETPEI,A
GAVMAN I WOK HATLONCPELA?
Orait! VotirnYunà!tet
PaD!TAIM NAU.:
b-1?
‘C J%j‘4, RHc.
bk oralt long dispelatok saveI kam longSir Tel Aba!, CBE., P.O. Box 3534, PQrt Morcsby
SANAp
WANTAIM
PAPUA
NIUGINI
NAYUNAITET PATI
C CI C I
SENISIM GAVMAN
NA LAW BILONG OLGETA PIPEL LONG Ptt$
P1PEL LONG PIES’ I BIN fJ
Yunap’tet Pa’HUSAT I RAITIM
VOTBAt VUMI INI
Gavrnan
I
Dispela spesYurta.itet Pati I bairn.
SS
SSS
S
Ptq
‘4
r00
I
.0
.0
‘II
"l
-, KAMAPIMNUPEL A
00
.0
.0
.0
.00
0
WOK LONG1%
MAUS
I I
.0-ø0
0
PLATFOM,aI LONG
ARAPELA
.0
.0
.0e.0
*0
.0
0
0.4
-P ‘-¼
"1
S
S
S
S
tt,
S PATI.
WANTOK - Sarere,11 Jun 1977 Pes 12
OL KEN DIDET BILONG ILEKSENBougainville PovinciaIPauiusHarepaLeo HannettLuke DeukaniJohn Momis V
Central Bouvainville OpenRaphaelBeleTimmy NonuaPatrick NiankoRaphaelNinikuKawonaNathanMinintonoThomasKoronaru V
Arovoka AsisinuBenjamin BenenoneKosiGideonBiresNorth Bougainville OpenDonatus. MolaTuraruSam Tub V
Tarihun GiranaHapisiriaNangoi V
Sam TubSamsonPurupuruToaviMichael SarnoSouth Bougainville OpenMathew Rupokei SipisongNanakeIgnatiusJosephLugabai V
PaulLapunV
Anthony AnuguCentral Provincial
,JamesEki MopioJohn OviaAbau OpenClifj lanarnuJackLaiy Laho +
GeregaPepenaV MosesAnai
Billy TennyGeniafuakanaJohneubenTaureka
V Dani VeneGoilala OpenCamillo EsefIvoro Sivudaouis Mona.9pe Koga.ephenKatie
2 Kairuku-Hiri Open4.lain Oaike Ame
-non NguuFoieke
sephS. Aoae-imaeaSiosiaumakuMorea V
nes Noabaiqo Open
Misina,va Kwaranaiam Geofge
Vain Mairiineth Kora NogaHenao Bogana Sabadi
orua Dironare Pitoi
agamaGeno..himbu ProvincialPeterKumgiJohn Mua NilkareKobaleKalendre Kombni KondomKai BomaiMichael KiaknemDangaenry KamaneGeniMaima YopalambakeyPaimaOkuk
Yuke Komba
Chuave OpenEmmanuelKangeSuakereGoro YoniMichael Kiage SeineJohn Numoi KaupaTine AgengwaSiwin TournaKore Koma
V
Yauwe H. RiyongMartin DamaRobert Kaki YabaraDamaSipaKuni Kamana V
PamundiKominokoTom Toury V
Yauwi Wauwi V -
Gumine OpenDelba Bin V
Bukoboi KobulaDominic W. BreJohn Bal NameNinkamaBomaiKaubaLucasKiruaiKinwi RaphaelKumulgo Sipa V
Kale WillyYobale TalebanSine Aine V
Henry Gani KumulDuaKaupaTimothy TomatoYobaKunal AiwaBangaKaleAiwa MaimaKabeAmos TongiaKarimul-Nomane OpenInuabeEgaianoDuma TineThomasBareYoba V
NebareKamunKaupaWauniMihael Dilu V
John GonoWeyaeHaubaWemin AureKawale Wenokia V
Kerowagi Open V
BaundoWaineKunumbi AguaYombaAgere BoniepeDinbi WauNegi KombukunKigi DunuAlphonseKutne TembeDangaMondoJohn Dawai KambuMendeAuruDavid Nimbil TubWenaWillDama Digini John V V
Agua Wogai -
WaguoGoiyeKundiawa OpenKonia Mark DeweSomonKumai SunduKarik Bongre V
Miuge BarenGandinleter GoglaDegenhaTokam Kuman V
Lukas Kumo KiakRobert Kamun DiruaDua TagaiJohn Kimagl OngogoJosephMiuge Bina
V ThomasA. KamaJosephTine Ivanga V
Bonifas Kolkia KindiArnond Kuno EnJosephGandeSinasina-VonggamuglOpenGenII MendeMote UbaTinemauPole AreDamaDamienKom YogolKanmaBalJohnKuitu GandiiKaupaSipa V V
Sine SinowaiJohn KendeKimba AteGbeUbaClementKwipa PoyeDom GelaCosmasKoniaWemin V
Kuni ArumbaJin KaupaKorui V
JohnKumeDegene MebilJohn Yalde Ninkarna
VWarnel Kiage V
East N. Britain ProvincialLawrenceLavutulDavid MarmarJohn KoaleaGolpakRosaTokielEphraimJubileePainapLaluPeniTo PapakatJoeEkoDarnienKenekuAmos To Lauk V
JosephTalamPai.il LuanaGazelle OpenMartin TovadekTokadaka AntonVincent TolimanBnuno TopoeMickey Waninana V V V
Anthony KinakapAming LenTurmarumTiutDaniel TopanakoElias BungtabuKakainaKokopo OpenSebulonNaragauTolaino Lesiie TonongoKai Chew FongTiamunukaEliakim Maibi V
OscarTammun V
Pomio OpenMichael Koriam InikitPatrickMaganavaitePaguaV
RabaulOpen- Robin Papat V
V JohnKaputin V
Ronald TovueStanisToliman V
Abakuk MaingJohn Onim
Poe Apelis
East Sepik ProvincialJosephUbaipoMichael SomareJimmy Simbago V
Ambunti-Dreikikir OpenTombleKabaiKokomo UlaiTubugumanHarry WeldonThomasAworel V
AnskarKarmelMaranganjiTamsanAsimboro SionAngoram OpenSebastian0kmLeo UnumbaJaeMaikaSanryWimbanTeddySane V
V
GordonKanabaAnton Wopmai
VWilliam EichhonpMaprik OpenPaul Mawi V
David Nailes MelepPita LusWangiwanKiamiSatigiaWasanduTobias Kuelik SakaranRedmanKeni UranoliWewak OpenJohnParinjo SimenJim PaichuaHermanWaikiTony WobarKambegetuaYurapago-HermanBeriNelson KasparGab
SaiasAtopareJumbund Patnick JuvinGehapine
JohnAkunai RoveV Bebes Konowaro
Henganofi OpenTutuevaKasemu -
SununkuKroki’eAko’o anihakemeV
LapunkamdaKulioresoBill NakambiKangetoYabiseEniso Kimi
V Boro KonafoWionti HeruoBono AzanifaAnén KaseMosesSarumaneKainantu Open
AnthonyLuke BaisWilliam HawaryLauraMartinErnestBeataWosera-Gaui OpenDavid ParangabaNungwiBira Mangalai V
YambumbeMatiasWangi WalimbaadAbel Kusso GangiwanNumbukJosephPatrickKurapakuKambanJosephAnganjouan V
JohnAkwiAmbroseMautyegumbiaJohnMatikJambiamboGamboramVangoru-Saussia OpenKawi- NimioraLinus HepauMathiasYaliwanMagandimiLaulimbeJohn WawiaBeibi YambandeNarakamaHarauPeterRonyJohnJaminanPeterRonyEastern Highlands ProvincialKumono ViraBarry HolloweiRoy OpisEraveDaub OpenTulip Ainema,JohnVarbat -
Ron HoseaPeterTalehoWanopoNomaneOumbaSinakeGiregireGal DuwabaneRohu GagalDavid Noipa RampiGorokaOpenAtau Waukavi V
Buka VitovitoKoni AizeBinn NalehupaAravakiOneve Janis
Tepi Ya’atoBofenu MitioThomasPasanguOnoAlaPeterWaiAkila InivigoKoy Anakime V
Sivras KayaniYubiti YulakiBob TanaBahank AburasiLufa Open V
KaledimimoWaidoabaSuinaviOtioKukoya KaraniHaniepaTereyamoNora SapuRiven MomotiPupunaAruno V
Enwick YalokiObura-WonenaraOpenWolongweWoliotnyeBatihirai AnipaiUndapmainaKalaguneYamyenaYaragimeiyeInkata NanapeOnamautaBeibiAparima Ampo’oKuwambaKukuB. WesleyMataoraSasakilaSanaBakutaBulbOkapa OpenJohnPoiiaDavid TagindoJamesKiginavoYarakuOiya TokoWilliam AbuaBIllY Hal -
Bobby AuwobiyaThom-as Amen V
YaraikaUnenoMancoKuli SeloKegeYasinamoMuniso Warebu V
Unggai-Bena OpenSabumelKofikaiKohiteteKemiepaJonahEva MasiveSmithOnosaAupahlyapeNonukaAkepa MiakweEnga ProvincialStephenKulu Apena6TandePeipokaeRuse LolanAnton Parao
Moa longpes22
WANTOK - Sarere,11 Jun 1977V
Pes 13
V V
z V
-1VV
-a-a
V TIBONGBogia
WOKAM REIMiddlo-Ramu
OPOTlO RIMORUUsuno Bu Ii
Pipal ProgresPatibairndispelaspes.
KAMO
V V VV
V
1977 NATIONAL PARLIAMENT ELECTIONS
MADANG PROVINSSOP BUBUNSumkar
1I KAUKE SAMadäng
JOHN POE M.P.Munista long PolisRai-Coast
FVELA VPROV
- BUMipela ol P.P.P. kendidet long MadangP roy ins.
Pipal Progres Pati em I strongpela, bungwantaim,na gohet Pati i stap long olgeta provins na i - V
wok lon9 gutpela laif na sidaun bilong olpipal.
Mipe-la, ol Madang kendidet i bungwantaim long01 tingting bilong mepela, ol wok bilong mipela AR’P
bikos mipela i wok long gutpela laif na sidaunbilong ol pipal long Madang Provins.
Bungwantaim nek bilong Madang Provins insaet GOHETlong Nesenal Palamen i mm olsem, Madang Provinsba, igo het na kamap strongpela moa. GAVMAN
I
MAKIM LONG KENDID
Authorised by Julius Chan, P.O. Box 381 Port Moresby
FAMILII No Ken Bruk Moa"
BRUS M.P.Minista long Transpot
I NS-WAN FELAumi
STRONG PELA
NGWANTAI MSTAT LONG 1972Pipal Progres Pati 1 bin wok olsem wanpelalain long givim Papua New Guinea plantigutpela samting long halivim dispela neisanI go het.SAMPELA LONG OL DISPELA EM LONG* Self Gavman lndipendens * Eria Autoriti* Provinsal Gavman* Girapim mani bilong yumm yet na lukimolsern I sanap srong long mani bilongarapela kantri.
- * Bairn bek ol Plantesin em pastaim ibm staplong han bilong ol pipal long arapela kantri ikamlong ol pipal bilong yumi.* Sanapim Rural Developmen Fan na VilesEkonomik Fan * Nesenal Rot Sistem* Air Niugini * N.B.C. na Redio Stesinbilong Provins bilong yurni.* Bikpela elektrik paua moa ikarn long Ramu* Bringim niupela paua long Iiklik pieslong Provins.
ET BILONG PIPRP.
WAN11 Provins Bilong Y
Mista Brian Amini, dairekta bilong Ofis BibongInfomesen o 10k Save ibin go long biktaun Berlinlong kantri Jemani long 29Me map 3 Jun olsem pesman na tokman bilongPapua Niugmni. Em I stapwantaim ol deli9et bilong30 kantri insait long ki
bung bilong olkain manmen i wok long redio naniuspepa na muvi na filmna kain wok olsem we ol isave givim tok save long olpipel. 01 dispela samtingyumi save kolim komyunikesen.
Em j Vnamba wan taim
wanpela man bilong PaVpua
Niugmni I insait long dispelabikpela konprens.- Hia bai Mista Amini bailukim oI nupela kain samting na we ol arapela kantn i yusim bilong skulim olpipel na givim gutpela toksave long VOl
Bihain long dispela mlting, Mista Amini bai flai Igo long London we PraimMinista Michael Somarebai opim bikpela so bilongol sarnting bilong PNG.Mista Somare bai stap in-salt long miting bilong olgeta praim Vminista bilongkomonwelt long dispélataim yet.
Long Englan Mista Amini bai lukluk raun long olbikpela dipatmen bilonggivimaut kain kain toksave olsem: senta bilong divelopmen bilong ol nupelakantri, na BBC brotkasstesin.
Taim em i flai I kam bek,Mista Amini bai lukim olkain infomesen ofis longHong Kong.
ISTEN HAILANS AIDIA
Isten Hailans ProvinsalGavman i bin votbong ask-im hetgavmanbong Mores-by long tnipela bikpebapawa.1 01 i askim Mista PitaLus, Ministabiong bosim obStrongpelaDning, long barimProvinsal Gavman bongGoroka yet i bosim ol dispeba samting insait longIsten HailansProvins.
2 01 i askim Mista BruceJephcott,- Minista bilong V
Transpot, biong barim provms yet i bosim ol wok bongrot, na ob i masbosim manigavman i bin makim bongdispebawok long hapbibongol.3 01 i askim MistaJulius V
Chan, - Minista biong Fainens, long bosim ol mani nawok i go long rural impruymen na wok long ob hausnawoksapbionggavman.
Isten Hailans ProvinsalGavmani laik mekim go hettru hap biong em na yusimpawa bibong em. Saposemmap kisim tok orait long tnpeba minista, bai em i kenstat bosim ob bikpela wokna mani biong em bongIsten HaibansProvins.
:JlVnfomesen Hetmañ go long Englan antok
Mista Brian Amini
PapuaNew Guineans’own nationalweeklyin MelanesianPidgin
Editorial Office:V Box 1982
BorokoPhone: 25.2214Telex : NE 22213
Branch Offices:
Box 396Wewak
Phone: 86.2479
Box 90Rabaul V
Phone:92.1355
V
Box 111Wabag
AustralianAdvertisingRepresentative:
- Kevin Engel V
8 DurabaPb.Caringbah2229Phone: 525.6263
Subscription rate: V
Annual: K8.00
WANTOK - Sanere,11 JUflV 1977 Pes 16
wantaim sampeba toktoktong we bibong lukautim obkaikai long gadenbilong ol,olsem bai i no gat sik bilongkaikai i bagarapim gadenkaikai. bilong ol. 01 sumatintasoi i no givim save longolfama. Nogat. 01 fama tu igivim sampeia save long orsumatin.
Nanapelawe long bungimoi pipel long arasaitem longol spot o olkain pilai longtaun. Vudal i gat 3-peiarag-
Poto i soim
wanpela
studen i
putim namba
long yau
bilong kau
long Vudal
bi tim oi I kolim KerevatRagbi Kiap,Hoki timbibongol man na men. Sofbai timbibong ol men, Ausi Rules Agret tim bilong ol man.
VLong ol dispela kain kainpilai o spoVt, kles i woklong putim em yet olsemwanpela long ol inembabilong komyuniti. na e-m dispela samting i gutpela longai bilong pianti manmeni.
Mipela i ting olsem longbihaintaim, bai planti moa
Bhot1ck Mipgz.ASAL1M
ol sumatin bai i kam. longkoles, long wanem, didimanem i wanpelagutpeiawe bilong helpim ol pipel bilongyumi long PapuaNiugini namekim i go het.
SOMIL LONG
NU AlLAN
GO HET GUT
Long Nu Ailan samtingolsem 50vies na 300 lain pipel i bin sabim ob tn biongbus biong ob bong gavman,bai wanpeba kampani maplong wokim . bikpeba timbaindastri na somil.
01 nem tasobbilong ob pipel i tok ob i papa bionggraun long dispebahapi nobongwe bong Lelet, i pulimapim samtingolsem200 pesbong buk. Dispela hapgrauni karamapmm110,000hekta.
Pasin bilong dispela kainkontrak emV obsem: olgetataim timba kampanio somilkampani i katim daunwanpela diwai, Vem i mas takisbong papabiong dispelatn.Na tu long planti hap, somibo kampani i mas lukaut baiem i planim bek ob nupelatn gen bai nupela busnagutpebatn i ken kamapgen.
TERRITORY NET SUPPLIES V
NAMBA WAN PLES BILONG BAlM OLKAIN UMBENimporters fishing netsnet taiorers ropes, twines V
retailers V leads,floatswholesalers needles
Retail Store Factory P.O. Box 5860 Ph.25.6700PascallAve., Badhi Boroko Port Moresby V
OL BAS I GO LONG HAILANS
OLGETA DE
GOROKALAE: olgetade V
LAE - GOROKA: olgeta deGOROKA . HAGEN: Sande, Tunde Fonde,
V FraideHAGEN - GOROKA: Mànde, Trinde, Fraide,
Sarere. .V
PRAIS: Goroka/Lae K15Goroka/Hagen VK13
RING: Gonoka: 72.1637 VV
V Lae: 42.4377Ext. 1
STESIN:Jumi CabcoLaeMaket konaAir CorpsRd.
rpNc, EN 1
LONG OL 4i
Go
I--._-‘
S
MOA VUDAL KOLES STORI
ikam longpes9
WANTOK - Sanere,11 Jun 1977 Pes17
Dispela spesPanguPati I bairn
MICHAELV
V
V V
V SOMARE
Praim Mini5ta V -
Vu mas Votim
zC
p
CD
vu LAIKIM
-a-a
CD
00
Anthony Luke BaisWewak
AnskarKarmelAmbunti - Dreikikir
JohnWauwiaYangoru-Saussia
Waitea YaphipaMagnoU’cIndepencien JosephAkis KarapenLagaip - Porgera Kompiam -Ambun
JohnKarapen YakumanKeene KepanePetakinEnga Wabag
V
lyape Noruka John Wally Varbat Gai Duwabane Barry Hollowei Suilu’iku KrokieUnggai-Bena Daub V Daub - EasternHighlands Henganofi
Kindi Lawi Put Zawie Kaip Kiap MoruWesternHighlands Baiyer-Mul V TambulNebilyer
Ua Peter GugaTambul-Nebilyer
V BAI
dpe1aok LONG WOK Pra i iii M 1111st a
PLANT! MOAV
KENDIDET I SAPOTIM
MICHAEL SOMARE
YU MAS SEKAP GUT. V
SOMAR E
Tumuñ Dubra Pai Ano JohnV Angabimp-SouthWahgi VHagen
John MasDei V
V
NebareKamun RobertKaki Yabani GapeUpa JohnnyOnsengaKarimui IVomane Chuave SznasznctYonggamugl Tewai Siassi
Waliong Mias BugauFinschhafen
MathenBendumbBubobo
BoyamoSabiMorobe Prov.
Sillngi KapalikNawae
V
zC
rIpCD
CD
-a-a
L
_VVVV
Aya Dabuma Tungabei Pikah Leli Kasau Sisosor JamesPeter Gavera RcaKomo Margarima Manus Prov ManusOpen Moresby NW
V
Bill Rudd- MoresbySouth
PattersonLowaMoresby N.E.
John OviaCentral
Ribo GaviTalasea
Loga GawariKandrian-GbouVceterV
Paul Lapun Lucas VakaWáka V
S. Bougainville W.N. Britain
01 I GO LONG HAUS PALAMEN NA VOTIMV MICHAEL
TOBA PT LTDLAEI PORT IVIORESBY.
SAPOS TINGTING BILONG VU I GO
LONG BAlM WANPELA NUPELA TRAK
0 KA, ORAIT, VU MAS KAM LUKIM OLKAIN
MITSUBISHI KA NA TRAK LONG MIPELA.
Em -sampela hia: LANCER SEDAN, STATION WAGON,
UTILITY, MINIBUS, 2.6yard TIPPER TRUCK, CANTER,
ROSA BUS, SIGMA HATCHBACK CELESTE,
6.5 yard TIPPER TRUCK -- - V
YU KEN PAINIM OL LONG BIKPELA HAUS BILONG STEAMSHIPS
LONG MORESBY SO. 0 YU KEN KAM OLTAIM LONG BIKPELA
STUA BILONG OL KA BILONG MIPELA LONG BADILI.
YUKAMAP,ORAIT, YUSINGAUT LONG MILLER TAMARUA,
EMANUELUME, JAMESISOR4,o BILL Y BARU.
I
WANTOK - Sarere, 11 Jun 1977 Pes 20
Wanpela taim wanpelaman em I stap long wanpela viles. Nem bllong en:Yoroka. Em I gat wanpeladok tu. 01 man bilongviles biVlong Yoroka klostuoI I Iaik mekim bikpelasingsing, olsem na Yorokai kisim dok bilong em na Igo long bus. Em I lukimvanpela diwal I gat frutlong en i stap na em I goantap long dispela diwai nawokim liklik haus na em Iwet i stap.
Pato I karim dok I golong hapsait bilong warana I kam bek na em I karim Yoroka I go long bapsalt bilong wara. Yoroka Iwokim likIlk haus antaplong dispela diwal I gatfrut long en na sutim sampela pisin. Tasol Yoroka Ilukluk i go daun na em Ilukim wanpela lapun man iwokabaut I kam klostulong dispela diwai em Istap long en na I tok: "Yumekim wanem long dispelahap?" Yoroka I tok; "Mi I
V igomoaiagpes24
WATPO DOKF SAKIM TOK
BILOVNG MAN
lukim wanpela pato i swimlong wara I kam. Pato Iaskim Yoroka otsem: "Vutupela I laik go we?" Yoroka Vj tok: "Mitupela I laik Igo long hapsait bilongwara, tasol I no gat rot balmitupela I ken go." Pato Itok; "Mi bai karirn yutupela I go long hapsait bilong wara."
Voroka i wet I go napisin ino karnVna Yoroka IIukluk nabaut na I IukI-molgeta pisin 1 go kaikallong narapela diwal I staplong hapsait bilàng wara.Yoroka I lusim dispela diwal na I traim long go longhapsaitbilong wara. Tasolem I no painim rot i golong hapsait bilong wara.
Em I lukiuk I stap na,i
SOUTH PACIFIC MACHINERY V
MIPELA I KAMPANI BILONG WOKIM OLKAIN MASIN
I GUTPELA BILONG WOK FAMA INSAIT LONG P,N.G
MIPELA I OAT OLGETA KAIN MASIN NA SAMTINGBILONG WOK DIDIMAN.
SatohTrakta - I 5 na 25 na 38 hospawn
I/IaSpOrt Garden - masinbilong Sanipim giaSV
V
niasin bilong brukim graun
VU KAM LUKIM OL MASIN BIVLONG MIPELA V
LONG MORESBY SO. BAI MIPELA I RANIMOL MASIN NA VU KEN LUKIM
V Stua bllong mipela long Port Moreshy em hia:V Spring Garden Road
HoholaV P.O. Box 1322, Boroko
V Telipon: 25,3184
WANTOK - Sarene,11 Jun 1977 Pes 21
Anon Noaio V V David Genjim NumbOL KENDIDET BILONG ILEKSEN
Mapisi TamanaPaulPakenTonatoJohn PiakapeKiukJohn HanissYaliWiliand WemaloBingmaloJohnKanapenYakuman V
YupeneKanguopeYakan N. KangunPaul Lare TombeanTenda LauTennyTimothy TimaKandep OpenJohnYakaPagemNeop V
Nenk Pasul V
PapeLembeLiu KernJobTakasenPubutanaLaf Sop V
Tom MangoyaKunokamKompiam-Ambum Open V
WakaA BusaNah TauTangupaiPundapundJohnPyakiNanesaKameneSam TalepagaiiKutingi Mark YapaoBalus PupiJosephAkis KanapenTom YandasinkAmaiuBui Liangao V
Lagaip-Porgera OpenMoses KambumMark lpuia V
PeterAmeanPiari Nana
PindasWaiWaiteaYaphipaMagnoliasBaeKunzaKapilyo MasoWangioroNorenkWabag Open V
Lalen Roppi SamaiLeoAs Kipalan V
Tel AbalKeene Kepane PetakinLazarusWiaWapenamanda OpenRimbao RonaldMinak KunaiKenPyasoLukasNitaTasoYasimaFrankPato Kakanya V
Pup MaiokaliGulf ProvincialRoseva RovelaEmmanuelSafi KeveaLeoCharlesKavauaTom Konaea V V V
VJack LohoMokokoV.B. CounselEmmanuelLeo OakivaIvanIru KakaneKerema OpenDave Lava V
Pe’epa UdaigiMakeuOpaSepoeKanavaLaho KarukuruMahiro KivoviaSemeseIvaraoaLaho JosephKarikoTorn Wito V V
Liniope MohaFnancis PaoMaiuRaphaelEka OnakaKikori OpenAua Roy. EvaraOpeOeakaNanaAkaro V
Ivia LaulaKoia KaeaMaikaMiauWilliam KeareLaureHaroNana’ia’ GigovePeni BoriKubeiri Epi
DodobaiWautaiMadang ProvincialEliezenSilas HamadiTheodoreTuyaJephcottBnusRobertNagunWesleyDagBogia OpenMathiasMasangamPhilip MagadoCasparAngguaTom PaisTibong Kanum AloysiusMadang OpenAskim SimingSelguluPayddenUmsaEmilDadauLosKaukeseKamoJanWernerJohn
V Timon E.M. NailshenV.Angmai BilasMiddle Ramu Open
EdrawaKuskusKui BaiyangSondugoriInakaiLambeaJemisYakipAmbus KaindugamaiEnmut-Gemro V
Wokam RemAmbroseYanmoroWulump SagandumMichael
Rai Coast OpenJohn PoeMarcusKawoMafuk GaindaDui Yangsai V
Akum KamasLumakMapuiUsino-Bundi OpenUlilip DumenipOpotio Rimoru V
John0panUnbaniaKwaikiuibaKongia TugoTupaiaBamondiNigiba MekHeseSumkar OpenKane MaorJohnMalotSop BubonJohnMaxwell MiddletonLambertWaiauLawrenceDugunanMulon Bulu V
RawadManunKauwi Ahbe V
Manus ProvincialPikah Leli KasauMichael PondrosPolomoni Levi Pos?wan
John Paliau V
V
Joel MaiahKahuArnold MarsipalManus OpenLoajom Lomoi DanielJohnahSapak -
Por PorHaialSisosonoJamesPeterSapauDnenyaiong SimeonNahauKambuou RooneyVMichaelKakulPondalaPomaiKulua Silwau V
Meta StephenMilne Bay ProvincialSheldon ManaimaFrankDennis Charles YoungJohnGuiseAlotau OpenJohnTubira V
PaulKerodoro V
Andrew WolisiRayWensboBasinauroPilicapio MatildaMayKongsfordDibelaLebasiMark -
AidanKaibeyaBondai Pita -
Esa’alaOpenSam Campbell V
Charlie JackLeahElikaLassamICelebiKedodoyaHenry PoateAndrewJ. Sipiliyani EdimaniKiriwina-GoodenOUgh OpenBenjamin Mwatai Toyolalaubihi laubihi
V
V Moa long pes25
1011 BRYANT V PACIFIC LIMITED
LUKIMyu
LONGMORESBV
V V V 50 V
V
HEL
P.O.. BOX 2G.. PORT MORESBY PAPUA NEW GWrEA TELEPHONE, 4Ø44
VV
WANTOK - Sarere,11 Jun 1977 Pes22
RET KROS LONG PNGInsaitlong PapuaNiugini
Ret Kros i gat tupelabikpela wok: wanpelaem i bi
Vlong lukautim na helpim oltarangu pikinini i leknogut o han nogut.Narapelawok em i biongbungim blut bionghelpim wokbiong ol dokta long haussik.
Port Moresby Ret KnosSenta i biong helpim olpikinini i gat hanlek krungut, o ol i no map wokabaut. Em i bin stat longyia 1967 naolgetayia ohsave helpim samtingolsem40 pikinini. Sampelai maslainim vokabaut, sampelai no map sanap,sampelaIV
no map holim ol samtinglong han,sampebai hetnogut, sampelai yaupaso aipas. Nau Ret Kros ibmkisim wok tu bilong bosimskul bilong oh pikinini iyaupas.Long yia i go pinisolkain bikpela man i binbungim planti mani biong
Ret Kros i save tokautolsem: Blut biong yu maplong sevim laip biongnarapela man/men. Nawanpela de blut biongnarapela man/men i kensevim laip biong yu tu.
Klostu olgeta wokmanbiong Ret Knos em- olmanmeni i no save kisimpe. 011 wok nating. Na tumani ol i save kisim, ikamlong laik biong ol pipel.
SPESEL TAIABILONG OLSTOUTLANDCR UISE R
TAIA BILONGROT I GATGRAUN
SAlT BILONGEM I NO SAVEBRUK HARIAP
GAT NAILONINSAIT
NO KENPU LAPLONG GRAUN
LAE: Aircorps Rot, kbostu longmaket
MORESBY: Manahu na GAbaka Strit, Gordons
dispela projek. Tasol mapnau ol i no bin paitiimwanpelatisa biong ol yaupas. V V
V
V Long dispela senta bilong helpim oh pikinini, olmama tu i savekamapbaiol tu i ken skul long pasinbiong helpini ol tarangu.01 mamana ol pikinini tu iplum em hia wanpelagruppipel i wan na i tingtingtru bong helpim trabeb bilong ol. V
Wok biong bungim bhutbionghelpim ol manmerligat bikpeha sik em RetKros i savemekim hong ohsenta biong en long PontMoresby,Goroka,Madang,Wewak, Mt. Hagen, Lae,Rabaul, na Panguna.Dispelawok i tap long 1958.
-Long ol dispela senta igat wanpehablut beng, weoh blut oh i kisim long obmanmeri i wet Vi stap long
Poto antap i soim MistaJohn Vilivili, hetmanbibongolgeta skul longIs Sepiki bungim manibilong helpimRetKros.Daunbibo Lohia
Vanua i helpim skru -
bibong Tom Aua, bipoem j no map wokabaiit.
bokis ais. Oltaim oltaim oldokta i save singaut longbhut na Ret Kros m savekisim planti taim moa longohsoldia na pliSman. Plantimanmeni moa i mas kamgivim blut biong ol.
Givim blut em i isi moana em i no givim pen.VNadispela blut wanpela mano men i givim, bodibiongem yet i ken wokim nupeIa gen insait long sampelade.
BAlM WANTOKSaposyu laik kisim WANTOK niuspepai kam long yu stret olge
ta wan wanwik bilong dispelayia, yu katim dispelatiket long sisisna salim i kam wantairnK8.OO.
SL 803
NEM BILONG
YU:
ADRES BILONG
YU:
Salim sek0 mani odainap longK8.00 wantaimdispelatiket i kam long:WANTOKBOX 1982BOROKO
Saposyu bibongwanpelaskul o misin o grup nayu laik kisim moa olsem10-pela WANTOK wantaim long olgeta wan wan wik, orait yu rait na askimmipelalong speselprais mipela i gat long mani baim planti WANTOKolsem.
WANTOK - Sanene,1 1 Jun 1977 Pes 23
rabis V dok, klia longV - STORI TUMBUNA
I kam long pes 21V rogat gras pisin na mi laik
V painim sampela pisin bi- -
long kisim gras long en."
Lapun man I tok; "Migat planti long haus. Vukam na kisim." Yoroka nalapun man tupela I go longhaus bilong lapun. Lapun Igivim sampela kaikal longYoroka na I tok; "Mi golong haus men na yu kalkai I stap long haus." Dokbilong Yoroka I bihainimlapun man I go hanimwanem tok em I mekim.
Lapun man I tokim menbilong en olsem; "Mi kisimabus I kam pinis na longnait yu mas redim kaikal,ston, lip, na olgeta samtingbilong mumu." Dok I hanim dispela tok pinis em Ikam bek long papa bilongen na I tokim em. Yonokalong nait lapun I laik kilimyumi na vu ho ken pasimml long nait." -
V Long nait ol i slip nalapun I kirap na I laik kilim
Yonoka na em I kisim bunbilong munuk. Dok I kirapna kaikaim lapun noguttru.
Lapun I kinap na I tok,ml kol na ml Iaik mekimpaia tasol dok bilong yu Ikaikaim ml na yu mas pasim dok bilong yu. YonokaI giaman tasol I pasim doklong nop bilong banana.Long biknait tnu lapun Ilaik tnaimVVVkilim Yonokagen na lapun I kinap isi isina I laik katim Yonokalong akis na dok I kaikaimlapun nogut.
Mekim olsem tasol I gomap long tulait na ol Imekim save long pait.Yonoka na dok tupela Iwin. Tupela I klim lapunna kukim haus na kisim olgeta samting na kam beklong pies. V
Dok I tokim papa bilongen olsem; papa, taim yukiIim bikpela p1k bilongyumi, onait, yu mas givimml Iiklik gnis tasol long ml.Papa I kilim p1k na dok Ikam sindaun klostu longpapa na papa I tok; "Vu
hap."
DOkV I kros long papa na Igo antaplong Mt. lalibü naI singautim olgeta dok olsem: "Vumi save hanimtok bilong man na ol man ino save hanim tok bilongmipela. Na yupela i no kenhanim tok bilong olgetaman." V
Dispeladok I tambuimolgeta dok na ol dok i nosave hanim tok bilong man.
V Even E. Wapa,Pangia/S.H.P.
I no longtaim i go pinis,Melpa Enia Atoniti long Madang Provins na ol membabilong en i bin toktokstrong long givim bikpelamekim savei go long ol pipel i kiim ol narapelapipelindai. 01 memba i tok olsem, salimoh i go long kalabus em i nomap. 011 maskihim ol indai tru.
Atoriti I bin kisirn wanpeha pas long Madang Enia Atoniti I askim oh long sapotim ol long dispela askimbi
Mista Lloyd Hurrel, emsiaman biong bot biongbosim kopi, em ol i kolimKopi Indastri VBOt, i - bintok long dispeba yia praisbibong kopi bai stap antaptru, olsemem i stap nail.
Dispeba kopi bot i saveVputim liklik takis longolgeta kopi ob fama i sabimi go bong ob arapela kantri.01 i saveputim dispelahapmani i stap, biong helpimob kopi fama sapos taimnogut biong salim kopi ikamap. I gut yumi redi
hong ol long kilim indai mani bin kilim indai narapelaman.
Rijonal memba biongWesten Hailans, MistaRaphael Doa, i bin amamaslong dispela-tingting biongol membabilong Melpa EniaAtoniti na em i sapotim ol.Em i tok saposhusatI kihimindai nating ob narapelapipel, ol I mas katim hetbiongol olgeta.
Mista Doa i bintok, I kammap nau,I bin I gat phanti
long dispeba kain samtingnau. V-Na tu sampela man isabim kopi i save putimnatmg sampela mani insaitlong dispela Kopi IndastriBot. 01 i tmg long dispelayia bai ob map bungimK50 miion kina. map nauob i gat K! miion tasol iwet i stap long helpim olkopi fama bihain.
Dispeba Kopi Bot i woklong holim antap praisbiong kopi. Em i skulimol kopi fama tu bong yusimgut mani biong ol.
kiim indai i bin kamaplongolgetahap bilong kantri bilong yumi. Na hong Hailans,planti pipel i bin indai longtamiok tasol hong ai bilongho tu wantaim.
Em i tok kamn pasinya bilong bekim bek kilim i savekamap Voltaim ohtaim hongHailans, em tu i aninit lodispela lo. Olsem na saposman i kilim narapelaman,em i mas kisim strongpelamekim save o panismennamekim savelong oh tnu.
I
BUNGVIVM KOPI MANI V
mas mekim save VIOflg ol kilman
SAPOS VU LAIKIM BATERI TRU
VU BAlM DISPELA -KAIN
Kaset Bilong MaxellEm i namba wan tru Bateri Bilong Maxell
Em i save wok Iongpela taim tru
I
distributed by Hagemeyer PNG Pty. Ltd
I
P.O. Box 673, MADANGPHONE: 822445
p
P.O. Box 1428, BOROKOPHONE: 256144
P.O.Box 63, RABAULPHONE: 922633
P.O,Box 90, LAEPHONE: 423200
P.O. Box 11, MT’ HAGEN
WANTOK - Sarere,11 Jun 1977 Pes 24
OL KENDIDET BILVONG ILEKSEN
LepaniWatsonRoy KaitoleleJohnCohnNoel
V
ThomasGumwasevaSamarai-Murua OpenPatrickPaulsboAlbert MuntLuki AllanJacob Talia-LemekiTaumaho MatraniJohn Fifita
MorobeProvincialBoyamoSali
V
StephenAhi -
Utula SamanaWosiMangnukaBuIoIo OpenKalep KawaChesterCarl MayfieldGaeWakensipGracePolcanaMrsMatthewBendumbSiling SongolArisa Ontatipa
- Kewa KebabiNanaPianokoAwateng VekMeko laflo -
AnaniMainoGidisa OwajuYetamsaKaimwetoBonihi SirnaBen R. P.DanguJulesJoraceDeboiJamesGwakoroFinschhafen OpenZibang SifuyuZurenuocWaliongMias Bugau V V
I
V SimongiKangiongVHenu HesingutInus LelengaMeck SingailiongiBolangZuraina V
Huon GulfOpenNagibo SeregiTepamaAnio V
Joe Maliaki V
GelingdeGedisa V
Paul Esob LafedGideonApeng V
Tang Yengeng V
Kabwun OpenJonahKusoBuori Eun V
PosingMum V
Tani Kungo V
FranzingAnzawaungBuaki SingeriLinzon Banban- -
LaeOpen V
Toni ha V
Kave Newton KathanBiro PaulSaingJonathanMarkham OpenEphraimWari V
Philip BusengV KapumISakaiusMarabuman
Gin YarnYandingYawasingJesseMarauramBunumMenyamya OpenManassehVoetoSasaaiNawatoMoisa ImapangoManggenetauIva V
David Iti V
Nevell Borne V
Bingtaun NatjanapagoVNaWae OpenSilingi KapalikAmenaoJongombeOkonaGungaIkang V
Patik Nimambot V
Sinewa GabeyaSigalongSuangaTamaeDambinDavid MisokHokenarePeso V
Tewae-Siassj OpenZiroc KabungAru AipokeJohnny OnjengaTarosiAdventGaiWilliam Bill AboreMob AimongVAlbert BomoNational Capital DistrictJohn H. Banono V
Tom Kimala V
Ron BoyceAlbert Maori KikiJ.M.AbaijahMoresby.North-EastOpenGilbert Kosefide Bale Mrs.GoasaGomara DaménaHarry HoerlerLahui TauPattersonBalive Lowa
VV
Moresby North-West OpenDaure GaigoBemaloOkonaLanceWassi KousaGayera ReaAmarty Peterson.KilaJamesMenveIsonuia
.‘ Llickson MaioniIjivitari OpenKingsley GegeyoEthelbertSimagaAkoka DoiRobertTaimi UgaiaPaulusOreiaManuCromwell Uiaini BurauSimon KaumiSoheOpenBenson ToroiHenry J. TabaraSteven TagoJovopa Mackenzie.Wilson SujaS. Highlands ProvincialAgibo KuniniMapun Dus.Peren Nume Dick -
FrancisPusal VV
Nelson Humbi PiribuWaya AngoeaTadabeGaba Agea KubembaRaruaPulaMaya Haia BabeAnthony YarnekTemoWiwa Korowi V
Iahibu-PangiaOpenPundiaKangeRambu MeloKania WanuLandabiVaWarawiaUndi NamdiPanganoSuma-
ThomasLauwa NouJohn Susa TageTuni WanKoke Itua
Moalongpes27
VU KEN LU KIM NUPELA
DATSUN 1500 HAPKA
LONG BOROKO MOTORS
LONG VOLGETA HAP V
BILONG PAPUA NIUGINI
NA TU LONG ARAWA
MOTORS
Dispela DATSUN map long karim wan tan long olgeta kain kain kago
Mahuru RaruaRAruaSmnakaGoavaBobby GaigoAlbert San IvaraoaMoresby Soyth OpenDadi TokaRavu SamuelMahuru SeakaAu AruaRumbiak WillemSevese MoreaOala Oala RaruaBill Rudd
. New Ireland ProvincialNoel LeviObed BoasFriedaLoboMissWillie SchuzeBruno SsaimuaFrancis VelagamusHenry Moba TohianKavieng OpenEpelTito - -
V
Tuvui LapanCunibert Mitrap V
LawrenceMansGerard SigulogoWabba GukgukPerry KwanNamatanai Open V
John LasisiMichael SinganLuke KamaniJulius ChanNorthern ProvincialMisael JineganiMcKenzieDaugiDesmondOnerebaBunduAndnew RinikaWesleyEmbahe
BOROKO MOTORS
I
I
WANTOK - Sanere,11 Jun 1977 Pes 25
[The Phantom By Lee Falk and Sy Barryl
KING FEATURES SYNDICATE
T,I
Vupelal save, olgetalak bilongmipelai
dispela tambaran.
Laki tambaranbilong ol Longo
pipel I prét nogut tru.Nau wanem samting baipainim ol? Lake tambarani no moa stap.....L01 elifant I bagarapim gaden.Klaut I tait na kukim ol haus
ukauti I bruk.mipeIa I
JiI-T
/Laki tambaranbiIo,ol Longo I lus plnis,ioI I wan planti..
fI..us?LLwanem?
.ran, mi no save.Tasol ml laik traim
WANTOK - Sarere,11 Jun 1977 Pes26
lmbonggu OpenTom Tundu SoruJosephYambaBoll NawiStephenKasil RotGapi MobPawaKombeaYako NoliboAloysius NalePondoPogoGlaimi WarenaKagua-Erave OpenYano BeloHenryAeAlphonseAriaJack IpapuaMane,Michael EpuriMata MuraAis AndiaKomo-Margarima OpenTia PaiwanaSamsonPulubaMamu YugiliAya Dabuma DabamuDambaliHabeAliape PongoliNoah YabonKau LumbiEdwardEgaPeterTangeriaHerebeWemp Agop
Koroba-Lake Kopiago OpenAndrew WabiriaPaiale EloTimothy PalakiPetaKatarePaburiPiberaleMatiabePetaAruru MatiabeMendi OpenMomei PangialJeffreyTara NekPosuAnkHomalenAgnes KongumSonduweiWompTubiri WagepTombePaulNipa-Kutubu OpenKone IoreiHomenaKirabuPaulasKombo MongAwakepPongeTombol UngunaibeTegi Ebei’alapi Nato
Elal Bol‘gil PondipeKor
Tui TondapenJavidSongkki Tidimaari Open
MatiabeYuwiGambanaHenry GaiyaluHaralu MaiMull AugaIragali HarabeW. New Britain ProvincialLukas VakaWakaBabaOTheodoreBaisiTony BuntingPeni AseMartin Meta MoneJohn Maneke
KandrianGloucester OpenGalopbMasa
*AndrewMatoPaul ManlelLoga GawariNieboHaligoDonius UlelioPeterBombomWainTalaseaOpenMathiasInniBeldenKoroi GalitotoBen WilliT’angita ArumbaiPius PosaRibo GaviGabrielBakaniAlois LiliuraBruno SengontimcHarry HumphreysKiniong LuokuloSoa UbiaWestSepik ProvincialKarl KitchensGordeonCampbellPaul Langro
Aitape-LumiOpenPeterNosLapuLinusEramerAnitulJohn KOuyeStephenSiol3rereCharonAwolNwerei StephenTaimlalNuku OpenKomtalmbuAflatanggeJacobTalisJamesYirweYantiti ChristopherSandrekIgnious UnumTelefomin OpenIwoksim WesaniBob BongFlat TapinengFobeokKafogapVanimo-GreenRiver OpenJohn PaulsonJackNambarWanapiHobertInanbiokHaiyakiRobert.InanbiokHaiyakuWap Yawo BewoTouPatrickNehuWestern ProvincialWaibolaWasoMaipuri MamaKawoi SongoroKala SwokinSamuelKboneyMiddle Fly OpenInowa PasiyaLen ZebaiAwinupWaliyato Clowes Mrs.KapiyaMaseDonomaAziraNorth Fly OpenKaseng IsidoreTetraSimik’WonhenaiKrenamWingen SamWarrenHeribert
deCourcy DuttonYangtem Kati
South Fly OpenNiwia Ebia OlewaleSimoi ParadiLalamoWere GobaGeraiAsibaMapoi DuliembaSimoiGeofreyTabuaTabuaInabi
W. Highlands PovincialPald NikintsKuts YalgaTumunKubraWan Benjamin KambiKai MaginsaOpai KunangelKombogeAtip JalianPeni TaimeGandiNenGoleKosBaiyer-Mul OpenJoelPaua PepaPyangeNiAwua Jum NenjobaPaiManimaPut JawieKapiMokwa MamaneoMek NugintsPalim OnomRobertLaiDei OpenGapa. WaiKagl KayongeKuri ParuaJohn MasWogubaKundilKongri Waki
Tei KomeKongaRuiHayen OpenPenaOuPai And JohnJohnKundiKoirn KipPeterHowardTom Nidop NenjepaOglaMakindiPius WingtiJohn Pun WaningaBurt Wak BrassPaul PoraPunDosYagaJimi OpenThomasKavali TampAndrew Bundo DuramePeter Kauil Koige
OL KENDIDET BILONG ILEKSEN JamesKabaltVitus WeiangKepeBossaApaKantsKindinKelue MondPatrick AmbelyeKongoKaibelt DiriaTony Kubul Wi
Tambul-NebilyerOpenKoitago MaiioPeterTilampUa PeterGugaTebu PogaPuliwa Kendip NatikonOni PangunKiafMoruNambugaMara
JamesKuri Kupul
North Wahgi OpenTimothy GingaKorrTalu Bolt
Mi J.S. MilengKomisina biong Ilekseni givimaut long25 Me 1977
blong Kerema srngnng ong Moresby So1 nfornesenDipatmen poto
WANTOK - Sarere,11 Jun 1977 Pes27
Poto long raithan i soimMista John Tilip em wanpelahetmanbilongDipatmenbilong PraimeriIndastri long Port Moreshyi tren naulongAustralia
wantaim 1 7 arap/a stu*denbilong 11 kantri.
Hia em i ho/tm wanpc/asikaubilong Australiaemol / kolim kangaru.Dispelasikau i stapwanta/in 4500 kain kainp/sin na en/melna p/sinsait long b/kpc/a gadenb/long ol en/mel,nemb/long em Taronga -
* long wanpc/a hapb/longSydney.
Poto longlephan i so/rntupela man b/long PNG/ skul long pasinbilongwokirn strongpelarot.Man / sanaplonglephan
em MistaPaeGure b/longBabaka Viles longSentral Provinsna em iwok long wanpc/a kampantlong Port Moresby.Narapela man emi Kept
PanaWiya b/long IIurrayBarekslongPort Mores’tAs p/esbilong em / long
Ba/yerRii’a klostu longMt. Hagen.
Tupela man h/a / stapinsait long wanpc/a kosi go map long /0 wik.Na ol / skul wantaim 21arapela ens/n/ai k’amlong 10kain kainkantn.
Tupela / ranim wanpc/amasin / savesekimstrongb/long rot b/ha/n longôitrak ibingo /kamantap long en.
Poto antap / h/long Alex Poto daunbilo / h/longOzolinsbilong Australian John Tanner b/longInformation Service. A ustra//anInfo tion Serv/ce
Published by Kevin Walcot. P.O. Box 1982, Boroko, from Wantok Publications Inc. office in Wewak. Printed by Wirui Press, Wewak.