ïìü Ý¸“ัฏฐินี.pdf · behavioral skill model...

บทวจย

ผลของโปรแกรมสงเสรมพฤตกรรมการควบคมความดนโลหต ในกลมอาย 35-59 ป ทควบคมความดนโลหตสงไมได

ณฏฐน เสอโต* แอนน จระพงษสวรรณ** ทศนย รววรกล*** มธรส ทพยมงคลกล****

บทคดยอ โรคความดนโลหตสงเปนสาเหตส าคญของการเสยชวตกอนวยอนควร ของผปวยในกลมอาย 35-59ป ทไมสามารถควบคมความดนโลหตไดจงท าใหเสนเลอดแดงถกท าลายและแขงเกดภาวะแทรกซอนทางสมอง หวใจและไตได การวจยนเปนการวจยกงทดลองในรปแบบสองกลมแบบวดซ า มวตถประสงคเพอศกษาผลของโปรแกรมสงเสรมพฤตกรรมการควบคมความดนโลหตของผปวยในกลมอาย 35-59ปทไมสามารถควบคมความดนโลหตไดในคลนกโรคความดนโลหตสง โรงพยาบาลคลองลาน จ .ก าแพงเพชรโดยประยกตใชทฤษฎ Information-Motivation-Behavioral skill model แบงเปนกลมทดลอง และกลมเปรยบเทยบ กลมละ 26 คน ใชระยะเวลา 7 สปดาห โดยกลมทดลองไดรบขอมลขาวสารความร เกยวกบ ผลกระทบจากภาวะแทรกซอนของโรคความดนโลหต และการควบคมความดนโลหต การเสรมสรางแรงจงใจทางบวกทงภายในและภายนอก เพอใหมงมน ตงใจการควบคมความดนโลหตการรบรความสามารถตนเอง และพฒนาทกษะพฤตกรรม รวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถามทตอบดวยตนเอง กอนทดลอง หลงทดลอง และตดตามผล วเคราะหขอมลดวยการแจกแจงความถ จ านวนรอยละ การทดสอบคาท(Paired t- test, Independent t- test) และRepeated Measures ANOVA ผลการวจยพบวาหลงเขารวมโปรแกรมกลมทดลอง มคะแนนเฉลยความร แรงจงใจ และการรบรมากกวากอนเขารวมโปรแกรม และมากกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยส าคญทางสถต (p <0.05) และในระยะตดตามผล กลมทดลองมคะแนนเฉลยของพฤตกรรมการควบคมความดนโลหต และระดบความดนโลหตดขนกวากอนทดลอง และดขนกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยส าคญทางสถต (p <0.05) ผลการวจยครงนสนบสนนผลการประยกตใชทฤษฎ Information-Motivation-Behavioral skill model ในการสงเสรมพฤตกรรมการควบคมความดนโลหตของผปวยความดนโลหตสงทควบคมความดนโลหตไมไดโดยพยาบาลสาธารณสขทปฏบตงานในชมชนสามารถน ารปแบบมาใชเปนแนวทางในการสงเสรมใหผปวยโรคความดนโลหตสงสามารถควบคมความดนโลหตของตนเองใหอยในเกณฑได และไมเกดภาวะแทรกซอน

ค าส าคญ: ความร/ แรงจงใจ/ การรบร/ พฤตกรรมควบคมความดนโลหต/ ระดบความดนโลหต

* นกศกษาหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน ภาควชาการพยาบาลสาธารณสข คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล

** ผชวยศาสตราจารย ภาควชาการพยาบาลสาธารณสข คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล

*** ผชวยศาสตราจารย ภาควชาการพยาบาลสาธารณสข คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล **** รองศาสตราจารย ภาควชาการระบาดวทยาคณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล

96 Journal of Public Health Nursing May - August 2018 Vol. 32 No.2

The Effect of a Program to Promote Blood Pressure Control among 35 to 59 -Years-old Patients with Uncontrolled Hypertension

Nutthinee Suaetoo* Ann Jirapongsuwan** Tassanee Rawiworrakul*** Mathuros Tipayamongkholgul****

ABSTRACT Hypertension is a major cause of premature death. Patient in the 35-59 year-old group with uncontrolled blood pressure can have damage to their arteries and vascular complications of the brain, heart and kidney. This quasi-experimental research aimed to investigate the effect of promoting blood pressure control by applying the theory of the information-motivation-behavioral skill model among hypertensive patients aged 35-59 years with uncontrolled blood pressure. The study was conducted at the Hypertension Clinic, KlongLan Hospital, Klonglan District, Kamphaengphet Province. The experimental and comparison groups included 26 participants each. The experimental group received information about the effects of blood pressure complications and blood pressure control, positive internal and external motivation for intentional blood pressure control, self-efficacy and behavioral skills development for 3 weeks, and post intervention monitoring for 7 weeks. Data were characterized using frequency percentage, paired t-test, independent t-test and repeated-measures ANOVA. Results showed that the experimental group had higher average post-test scores on knowledge, motivation and self-efficacy than the pre-test average score, and a higher average score than those in the comparison group at statistical significance (p<0.05). Additionally, at the follow-up, the experimental group had a higher average score on behavioral control of blood pressure and blood pressure levels than the pre-test average score before the experiment and then the control group at statistical significance (p <0.05). The results of this study supports the theoretical framework of the information-motivation-behavioral skill model in promoting blood pressure control by patients with uncontrolled hypertension. Public health nurse practitioners can apply this model as a means to encourage hypertensive patients to control their blood pressure and prevent complications. Keywords: Hypertension Control/Knowledge/Motivation/Self-efficacy/Behavior Change

Correspondent author: Assistant Professor AnnJirapongsuwan * Graduate Student in Master of Nursing Science, Major in Community Nurse Practitioner, Department of Public Health Nursing, Faculty of Public Health, Mahidol University ** Assistant Professor, Department of Public Health Nursing, Faculty of Public Health, Mahidol University *** Assistant Professor, Department of Public Health Nursing, Faculty of Public Health, Mahidol University **** Associate Professor, Department of Epidemiology, Faculty of Public Health, Mahidol University

พฤษภาคม - สงหาคม 2561 ปท 32 ฉบบท 2 วารสารพยาบาลสาธารณสข 97

ความส าคญและทมาของการศกษา โรคความดนโลหตสงเปนสาเหตส าคญของการเสยชวตกอนวยอนควร ของผปวยในกลมอาย 35-59ป ทไมสามารถควบคมความดนโลหตไดจงท าใหผนงเสนเลอดแดงถกท าลายและแขงสงผลใหเกดภาวะแทรกซอนทางสมอง หวใจและไตได1ทงน องคการอนามยโลก(WHO) ไดประมาณการณไววา ในอก 10 ป ขางหนา(คศ. 2025) จะมวยผใหญทวโลกเปนความดนโลหตสงเพมขน 1 .56 ลานคน และเสยชวตประมาณ 4 ลานคน2 สวนในเอเชยตะวนออกเฉยงใต มผปวยความดนโลหตเพมสงขน มากกวารอยละ 15 ตอป และเสยชวตเฉลยปละ1.5 ลานคน โดยพบในกลมอายมากกวา 25ป ขนไป รอยละ 20-303 ซงสอดคลองกบสถานการณของประเทศไทยทพบวามแนวโนมอตราการเสยชวตดวยโรคความดนโลหตสงเพมสงขนโดย ในป พ.ศ. 2556-2558 มอตราการเสยชวตตอประชากรแสนคน เทากบ 8.09 18.28 และ 25.62 ตามล าดบจะเหนไดวาในป 2558 มอตราการเสยชวตเพมสงขนมากกวา 3 เทาจากป 25564 โดยเฉพาะกลมวยท างาน มแนวโนมของอตราปวยตอประชากรแสนคนเพมสงขน โดยกลม 50-59ป, 40-49ป และ30-39ป พบ 2,457.06, 1,285.69และ477.29 ตามล าดบ5 ความดนโลหตส งไมสามารถรกษาใหหายขาดได แตควบคมไดดวยการใชยาลดความดนโลหตรวมกบการปรบเปลยนพฤตกรรมของผปวย แตหากควบคมไมได และปลอยไวนานจะสงผลให เสนเลอดแดงแขงและถกท าลาย ซงถาคา systolic blood pressure มากกวา 160 มม. ปรอท ขนไปจะท าใหเกดภาวะ Stroke หวใจลมเหลว และไตวาย สงผลใหเกดความพการ และสญเสยชวต

ตามมาได ทงนจากรายงานของส านกนโยบายและแผนย ทธศาสตร ส า นก งานปล ดกระทรวงสาธารณสข ในป 2556-2558 พบวา1 ใน 4 ของผปวยความดนโลหตสงทไดรบการวนจฉยและรกษาสามารถควบคมความดนโลหตไดตามเกณฑ5 ซงจะเหนวาความสามารถในการควบคมความดนโลหตยงคงเปนปญหาทส าคญ จงจ าเปนตองใหการดแลและสงเสรมพฤตกรรมควบคมความดนโลหตใหกบผปวยเพมมากขน ดวยการใชยาลดความดนโลห ตร วมกบการปร บ เปล ยนพฤต กรรม ในชวตประจ าวนของผปวยโดย ลดเกลอโซเดยมในอาหาร ออกก าลงกาย ผอนคลายความเครยด ลดเครองดมทมแอลกอฮอล และเลกสบบหร6,7 จากสถานการณความดนโลหตสงใน จ.ก าแพงเพชร ป พ.ศ. 2556-2557 พบวามอตราการปวยและเสยชวตสงเปนอนดบ 1 ในทกชวงวยเมอเทยบกบเขตบรการสขภาพเดยวกน8 โดยเฉพาะอาย 35-59ป พบมอตราปวยเพมขน รอยละ 32.59และรอยละ 33.10 ตามล าดบ และมอตราการเสยชวตจากภาวะแทรกซอนทางหวใจและหลอดเลอดสงเปนอนดบ 1รองลงมา คอ หลอดเลอดสมองแตก และพบอตราผปวยทควบคมระดบความดนโลหตใหอยในเกณฑปกต(พ.ศ.2556) คดเปนรอยละ 66.03 ทงนสอดคลองกบในอ าเภอคลองลานทพบวาอตราการเสยชวตของผปวยความดนโลหตกลมอาย 35-59ป เพมสงขน โดยป พ.ศ. 2556-2557 พบรอยละ 3.68 และ 3.86 ตามล าดบ และมอตราการควบคมระดบความดนโลหตใหอยในเกณฑคอนขางต า คอรอยละ 47 .08 (พ.ศ. 2556) และรอยละ 65.04 (พ.ศ. 2557) เมอเทยบกบเปาหมายของจงหวดทตงไว(80%) และเกณฑจากโรงพยาบาลในสงกดกระทรวงสาธารณสขเฉลย


ทรอยละ 66.709 นอกจากนยงพบวามากกวารอยละ 5 เกดผลกระทบจากภาวะแทรกซอน และมปญหาอมพฤกษ อมพาต และตดเตยง10 จากทกลาวมาขางตน จะเหนไดวาผปวยความดนโลหตสงอาย 35-59 ป จ าเปนจะตองไดรบการดแลตดตามอยางตอเนองเพอสามารถควบคมระดบความดนโลหตใหอยในเกณฑปกตและ ลดภาวะแทรกซอน ทจะสงผลใหเกดความพการและเสยชวตได ดงนนในป พ.ศ. 2558 โรงพยาบาลคลองลานจงไดมการพฒนาระบบการใหบรการดแลรกษา และตดตามผปวยจากเดมทเคยใหบรการในกลมผปวยทเกดผลกระทบจากภาวะแทรกซอนแลว และไมมระบบการดแลตดตามผปวยทชดเจนและเปนไปในแนวเดยวกน จงปรบการพฒนาระบบการใหบรการเปนแบบทมงเนนการบรณาการรวมกนของภาคเครอขายสขภาพ (District Health System : DHS) รวมกบพฒนาศกยภาพใหกบบคลากรในทมดแล ซงจากการพฒนาระบบการใหบรการท าใหอตราการเสยชวตจากความดนโลหตสงในกลมอาย 35-59 ปมแนวโนมลดลง จากรอยละ 3.86(พ.ศ.2557) เปน 1.36 (พ.ศ.2558) แตยงคงพบวาปญหาการควบคมระดบความดนโลหตใหอยในเกณฑมแนวโนมลดลง จากรอยละ 65.04 (พ.ศ.2257) เปน รอยละ 57.65 (พ.ศ.2558)11 สงผลใหมจ านวนผปวยทไมสามารถควบคมความดนโลหตไดในกลมนเพมสงขน ซงผวจยไดท าการวเคราะหปญหาโดยการท าสนทนากลม (focus group)ร วมกบการว เคราะหจากแบบประเมนพฤตกรรมการควบคมความดนโลหตในผปวยอาย 35- 59ป ซงพบวาเกดปญหาในสวนของผปวยเองทย ง ขาดความร ท เ ฉพาะต อ ผลกระทบจากภาวะแทรกซอนของความดนโลหตสง ทจะเกดขน

หากไมสามารถควบคมความดนโลหตใหอยในเกณฑได และไมม จดม งหมายท เฉพาะและชดเจน ตลอดจนขาดทกษะพฤตกรรมท เฉพาะตอการควบคมความดนโลหต ในเรองการลดเกลอโซเดยมในอาหาร การออกก าล งกาย และจ ดการความเครยดทเหมาะสมกบโรค สงผลใหผปวยยงไมมความเชอมนในความสามารถของตนเองในการทจะปรบเปลยนพฤตกรรมเพอใหระดบความดนลดลงอยในเกณฑได นอกจากนยงพบปญหาวาผปวยขาดแรงจงใจและแรงสนบสนนทงจากในครอบครว ชมชน ทจะเปนก าลงใจ ใหการสนบสนน ชวยเหลอผปวยนอกจากนยงพบปญหาทเกดจากทมบคลากรทางการแพทยทใหดแลผปวยในกลมน เนองจาก มจ านวนนอยและยงไมมรปแบบการดแลและตดตามทเฉพาะจงชดเจนท าใหการดแลสวนใหญมงเนนไปทกลมผปวยโรคเรอรง ทมภาวะแทรกซอนอนๆมากกวา ผวจยเปนพยาบาลเวชปฏบตทปฏบตงานในกลมงานเวชปฏบตครอบครวของโรงพยาบาลคลองลาน จงมแนวคดวาผปวยในกลมนควรไดรบการสงเสรมพฤตกรรมการควบคมระดบความดนโลหตใหอยในเกณฑปกต ในรปแบบของโปรแกรมดแลทเฉพาะเจาะจงกบกลมเปาหมายรวมกบปญหาทผวจยคนพบ ซงสอดคลองกบทฤษฎ Information-Motivation-Behavioral skill model ทไดกลาววา การใหขอมลขาวสารความร ทเฉพาะเจาะจง กบกลมเปาหมาย รวมกบการเสรมสรางแรงจงใจทงภายในและภายนอก เพอผลกดนใหเกดความมงมน และตงใจทจะปรบเปลยนพฤตกรรมและฝกทกษะพฤตกรรมทเฉพาะเจาะจงจนช านาญ ซงจะสงผลใหเกดความการรบรความสามารถตนเองและเชอมนวาจะสามารถเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพไปในทาง


ทดตามทเรามงหวงได14,15,16 ผวจยไดน าแนวคดนมาประยกตใชในโปรแกรมสงเสรมพฤตกรรมของผปวยความดนโลหตลมอาย 35-59ป ทควบคมความดนโลหตไมได เพอใหสามารถควบคมระดบความดนโลหตของตนเองใหอยในเกณฑปกต สงผลใหอตราการเกดภาวะแทรกซอน พการ และเสยชวตลดลง และมพฤตกรรมสขภาพทดตามทมงหวงได วตถประสงคการวจย เพอศกษาผลผลของโปรแกรมสงเสรมพฤตกรรมการควบคมความดนโลหตตอระดบความดนโลหตในผปวยความดนโลหตสงกลมอาย35 - 59 ป ทควบคมความดนโลหตไมได ในคลนกโรคความดนโลหตสงของโรงพยาบาลคลองลาน อ าเภอคลองลาน จงหวดก าแพงเพชรโดยมวตถประสงคเฉพาะเพอเปรยบเทยบ ดงน 1. ร ะ ด บ ค ว า ม ร เ ก ย ว ก บ ผ ล ก ร ะ ท บ จ า กภาวะแทรกซอนและการควบคมความดนโลหตระยะกอนและหลงทดลองในกลมทดลองและเปร ยบ เท ยบระหว า งกล มทดลองและกล มเปรยบเทยบ 2. แรงจงใจในการควบคมความดนโลหต ระยะกอน และหล งทดลอง ในกล มทดลองและเปร ยบเทยบระหวางกล มทดลอง และกล มเปรยบเทยบการรบรความสามารถตนเองในการควบคมความดนโลหตระยะกอน และหลงทดลอง ในกลมทดลองและเปรยบเทยบระหวางกลมทดลอง และกลมเปรยบเทยบ 3. พฤตกรรมการควบคมความดนโลหต ระยะกอนทดลอง หลงทดลอง และตดตามผลในกลมทดลองและเปรยบเทยบระหวางกลมทดลอง และกลมเปรยบเทยบ

5. ระดบความดนโลหตระยะกอนทดลอง หลงทดลองและต ดต ามผล ในกล มทดลองและเปร ยบเทยบระหวางกล มทดลอง และกล มเปรยบเทยบ สมมตฐานการวจย 1. ภายหล งการ เข า ร วม โปรแกรมส ง เส ร มพฤตกรรมการควบคมความดนโลหตในกลมทดลองจะมระดบความร เรองผลกระทบจากภาวะแทรกซอน และการควบคมความดนโลหตแรงจงใจในการควบคมความดนโลหตและ การรบรความสามารถของตนเองในการควบคมความดนโลหตดขนกวากอนทดลอง และดขนกวากลมเปรยบเทยบ 2. ภายหลงการเขารวมโปรแกรมสงเสรมพฤตกรรมการควบคมความดนโลหตในกลมทดลองจะมพฤตกรรมการควบคมความดนโลหต หลงทดลอง และตดตามผลดขนกวากอนทดลอง และดขนกวากลมเปรยบเทยบ 3. ภายหลงการเขารวมโปรแกรมสงเสรมพฤตกรรมการควบคมความดนโลหตในกลมทดลองจะมคาเฉลยของระดบความดนโลหต หลงทดลอง และตดตามผล ลดลงกวากอนทดลอง และลดลงกวากลมเปรยบเทยบ กรอบแนวคดการวจย ผวจยมแนวคดวาผปวยความดนโลหตสงในกลมอาย 35-59 ป ทควบคมความดนโลหตสงไมไดควรไดรบการควบคมความดนโลหตในรปแบบของโปรแกรมสงเสรมพฤตกรรมดแลทเฉพาะเจาะจงโดย เ นนการ ให ข อม ลความร แ ละฝ กท กษะพฤตกรรม การควบคมระดบความดนโลหต ทเฉพาะเจาะจงในสวนทกลมเปาหมายตองการท


โปรแกรมสงเสรมพฤตกรรมการควบคมความดนโลหตในกลมอาย 35-59 ป ทควบคมความดนโลหตสงไมได 1. การใหขอมลขาวสาร: ผลกระทบจากภาวะแทรกซอนของความดนโลหตสง และการควบคมความดนโลหตดวยการใชยาลดความดน และการปรบเปลยนพฤตกรรม โดยการบรรยาย DVDและอภปรายกลม 2. การสรางแรงจงใจ: เสรมสรางแรงจงใจในทางบวกทงภายในและภายนอกบคคลใหมความมง มนตงใจ ลดระดบความดนลง โดยการสะทอนความคด จากการด DVD ของผปวยทไดรบผลกระทบ การตงเปาหมายรวมกน และวดระดบความดนโลหตทกครงทเขารวมกจกรรม 3.การฝกทกษะ: ฝกทกษะทเฉพาะเจาะจงโดยใช ประสบการณความส าเรจ บคคลตนแบบ การใชค าพดชกจง และกระตนอารมณ เพอใหเกดความเชอมนในการตดสนความสามารถตนเองทจะควบคมความดนในเรอง การใชยาลดความดน ลดเกลอโซเดยมในอาหาร ออกก าลงกาย ผอนคลายความเครยด และจ ากดหรอลดพฤตกรรมเสยงไดแก ดมแอลกอฮอล และสบบหร โดยการบรรยาย DVD การสาธต และการสาธตยอนกลบ

1.ความรเกยวกบผลกระทบจากภาวะแทรกซอนของโรคความดนโลหตสง และการควบคมความดนโลหต

2.แรงจงใจในการควบคมความดนโลหต 3.การรบรความสามารถตนเองในการควบคมความดนโลหต 4.พฤตกรรมการควบคมความดนโลหต

ผวจยคนพบจากการท า Focus group ซงแนวคดนสอดคลองกบทฤษฎ Information-Motivation-Behavioral Skill model ทไดกลาวไววา การใหข อม ลข าวสารความร ท เ ฉพาะ เจาะจง ก บกลมเปาหมายท คนพบวาประสบปญหาดานสขภาพ รวมกบการเสรมสรางแรงจงใจทงภายใน

และภายนอก ตลอดจนไดรบการฝกทกษะทเฉพาะเจาะจงจนช านาญจะเกดความเชอมน สงผลท าใหมพฤตกรรมสขภาพทด ตามทเรามงหวงได14 ผวจยจงไดน าแนวคดนมาประยกตใชและไดน ามาเขยนเปนกรอบแนวคดการวจยดงน

ตวแปรตน ตวแปรตาม

แผนภาพท 1แสดงกรอบแนวคดการวจย

ระดบความดนโลหต


วธการด าเนนการวจย รปแบบการวจยเปนการวจยกงทดลองทเปนแบบสองกลมแบบวดซ าหลงทดลอง และตดตามผล ประชากรคอผปวยทงชายและหญงในกลมอาย 35-59 ป ทควบคมความดนโลหตไมได นอยกวา 140/90 มม.ปรอท ตงแต 2 ครงขนไป ทอยในทะเบยนรายชอผมารบบรการตรวจรกษาในคลนกโรคความดนโลหตสงโรงพยาบาลคลองลาน อ าเภอคลองลาน จงหวดก าแพงเพชร กลมตวอยางคอผทไดรบการวนจฉยจากแพทยวาเปนโรคความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหตเพยงอยางเดยว ไมนอยกวา 1 ป ไดรบยาลดความดนโลหต 1-2 ชนด กนยาสม าเสมอ ไมขาดยา ไมมภาวะแทรกซอน ไดแก หลอดเลอดสมอง หวใจ ไตวายเรอรง จอประสาทตาเสอม และไมมโรครวมอนๆ เชน เบาหวาน อาน พด และเขยนภาษาไทยได การไดยนชดเจน อาศยอยใน อ.คลองลาน จ.ก าแพงเพชร และมความสมครใจทจะเขารวมกจกรรมจนครบตามโปรแกรม ผวจยไดก าหนดขนาดกลมตวอยางดวยการค านวณจากสตรส าหรบรปแบบการทดลองแบบวดซ า ของT-wisk15 โดยก าหนดคาสวนเบยงเบนมาตรฐานของประชากรกลมตวอยางจากงานวจยของวระศกด พงศพรยะไมตร18 ค านวณไดกลมตวอยางกลมละ 18 คน และทดแทนการสญหายอก รอยละ 40 เนองจากกลมตวอยางเปนวยแรงงานทประกอบอาชพเกษตรกรรมตามฤดกาล ไมใชกลมแรงงานทอยในระบบโรงงาน อาจมการโยกยายถนชวคราวเพอประกอบอาชพเสรมอนๆ เชน รบจาง คาขาย จงไดกลมตวอยางเพมขนเปนกลมละ 26 คน ทงน ผวจยไดคดเลอก กลมตวอยางดวยการจบฉลากไดกลมทดลอง อยใน

ต.คลองลาน าไหล และกลมเปรยบเทยบ อยใน ต.สกงาม จากนนผวจยไดประชาสมพนธ และเปดรบสมครผเขารวมวจย ไดผเขารวมวจยทงหมด 52 คน

เครองมอทใชในการวจย สวนท 1. เครองมอทใชในการทดลอง 1. แผนการสอนในโปรแกรมการทดลองทผวจยไดสรางจากการน าแนวคดจากทฤษฎ IMB model และแนวทางการดแลผปวยโรคความดนโลหตสงของสมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2558 มาประยกตใช ซงไดรบการตรวจสอบความตรงของเนอหา จากผทรงคณวฒในดานทฤษฎ กลยทธการสขศกษา การสรางเสรมสขภาพ และการพยาบาลผใหญ จ านวน 3 ทานเปนผพจารณาตรวจสอบ โดยมเนอหาประกอบดวยการใหความรเรองผลกระทบจากภาวะแทรกซอน และการควบคมความดนโลหตการเสรมสรางแรงจงใจในทางบวก โดยผานกระบวนการสะทอนความคดระหวางผวจยและกลม และเสรมสรางการรบรความสามารถตนเองในการควบคมความดนโลหตดวยการฝกอานฉลากเกลอโซเดยม ในเครองปรงรส และอาหารส าเรจรป ออกแ บบ เม นอ าห า ร เ ส ร ม ส ร า ง ก า ร ร บ รความสามารถของตนเองในการควบคมความดนโลหต และฝกทกษะทเฉพาะเจาะจงดวยการออกก าลงกายแบบยดเหยยดกลามเนอ และฝกหายใจเพอผอนคลาย 2. คมอแนวทางการควบคมความดนโลหตส าหรบผปวยโรคความดนโลหตสง ทผวจยไดสรางขนจากการการทบทวนวรรณกรรม งานวจย และแนวทางการดแลผปวยโรคความดนโลหตสงของสมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2558 มาประยกตใช ทประกอบดวย


เนอหาในเรองการรบประทานยาลดความดนโลหต การลดเกลอโซเดยมในอาหาร การออกก าลงกาย ผอนคลายความเครยด และการจ ากดหรอลดพฤตกรรมเสยง ไดแกการดมเครองดมแอลกอฮอล และการสบบหร สวนท 2. เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล เครองมอในการเกบรวบรวมขอมลในครงน ผวจยไดสรางขนจากการทบทวนวรรณกรรม ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของใชเวลาในการศกษา 7 สปดาห เกบรวบรวมขอมล 3 ครง คอ กอน หลง และตดตาม ทง 2 กลม ประกอบดวย 1. แบบสอบถามขอมลสวนบคคลทวไป ประกอบดวย อาย เพศ ระดบการศกษา อาชพ ระยะเวลาการเปนโรค ประวตคนในครอบครว พฤตกรรมการดมเครองดมแอลกอฮอล การสบบหร และระดบความดนโลหต เปนชดค าถามแบบเลอกตอบและแบบเตมค าตอบ 2.แบบประเมนความรเรอง ผลกระทบจากภาวะแทรกซอน ของโรคความดนโลหตสง และการควบคมความดนโลหตสงโดยการรบประทานยาลดความดน ลดปรมาณเกลอโซเดยม ออกก าลงกาย ผอนคลายความเครยด จ ากดหรอลดเครองดมทมแอลกอฮอล และงดสบบหร จ านวน 20 ขอเปนแบบสอบถามชนด ใหเลอกตอบ ถก ผด มคะแนนอย ในชวง 0-20คะแนน มคาความเชอมนของเครองมอเทากบ 0.75 3. แบบประเมนแรงจงใจในการควบคมคว ามด น โ ลห ต ขอ งผ ป ว ย ซ ง ม ข อ ค า ถ าม ทประกอบดวย 2 สวน คอ Personal motivation และ Social motivationเปนการวดความรสกความมงมน ตงใจ และเหนความส าคญ ในการ

ควบคมความดนโลหตจ านวน 10ขอ โดยใชค าถามแบบมาตรประมาณคา 4 ระดบ ใหผตอบเลอกทตรงกบความรสก และความคดเหนของตนเองมคาความเชอมนของเครองมอเทากบ 0.78 4. แบบประเมนการรบรความสามารถตนเองในการควบคมความดนโลหต เปนการวดการรบรความสามารถของตนเองจากประสบการณตรง ประสบการณผอน การใชค าพดชกจงและกระตนอารมณจ านวน 10ขอโดยใชค าถามแบบมาตรประมาณคา 5ระดบ ใหผตอบเลอกทตรงกบความสามารถของตนเองมคาความเชอมนของเครองมอเทากบ 0.80 5. แบบประเมนพฤตกรรมการควบคมความดนโลหตเปนการวดความถของการปฏบตตวในการรบประทานยาลดความดน ควบคมอาหาร ออกก าลงกาย จดการความเครยด ดมเครองดมแอลกอฮอล และสบบหร จ านวน 10ขอ ใชค าถามแบบมาตรประมาณคา 4 ระดบ ใหผตอบเลอกใหตรงกบการปฏบตตวใน 1 สปดาหมคาความเชอมนของเครองมอเทากบ 0.77 6.ประเมนระดบความดนโลหต โดยยดตามแนวทางการรกษาโรคความดนโลหตสงในเวชปฏบตทวไป ป พ.ศ. 2555ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2558ของสมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย โดยผวจยใชเครองวดความดนโลหตชนดปรอท ยหอ MAC Sphygmo -manometer made in Japan ซงไดรบการสอบเทยบเครองมอ เมอ วนท 3เมษายน พ.ศ. 2559 ทงน เครองมอชดท 1-5 ไดผานการตรวจสอบความตรงของเนอหา จากผทรงคณวฒจ านวน 3 ทาน ไดคาความตรงของเนอหาทเปนทยอมรบ ตงแต 0.80 ขนไป และหาคาความเชอมน


โดยน าไปทดลองใช กบกลมตวอยางจ านวน 30คน น ามาหาคาความเชอมนดวยสตรสมประสทธอลฟาของครอนบาค ไดคามากกวา 0.70 ขนไป

การพทกษสทธของกลมตวอยาง กา ร ศ ก ษ าน ไ ด ร บ ก า ร ร บ ร อ ง จ า กคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย ใ นกา รท า ว จ ย แล ะ เ ก บ ร ว บร วมข อ ม ล จ า กมหาวทยาลยมหดล เลขท MUPH 2017-036 ลงวนท 22 กมภาพนธ 2560 เมอผวจยเขาพบกลมตวอยางไดอธบายวตถประสงคของการวจย ประโยชนทจะได ร บจากการ เข า ร วม โครงการ ข นตอนการด าเนนการวจย ระยะเวลาด าเนนการ และการเกบรวบรวมขอมล ขนตอนและระยะเวลาของการด าเนนกจกรรมตามโปรแกรม ผวจยสอบถามความสมครใจในการเขารวมวจย แจงสทธในการตดสนใจและการรกษาความลบอยางรดกม พรอมทงขอความรวมมอ เมอกลมตวอยางมความสนใจและยนด เขารวมโค ร งก าร จ ง ให ล งนาม ใน ใบย นยอม เ ข า ร ว มโครงการวจยในครงนดวยความสมครใจ การด าเนนการทดลอง การศกษาไดด าเนนการทดลองในเดอนมนาคม ถง เมษายน พ.ศ. 2560 เปนเวลา 7 สปดาห แบงเปน 3 ระยะดงน 1. ระยะกอนการทดลองผวจยเตรยมโปรแกรม สรางเครองมอ ท าหนงสอขอความเหนชอบจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรม และขออนญาตผทเกยวของ เพอขอความเหนชอบ และความรวมมอในการท ากจกรรม คดเลอกกลมตวอยาง เตรยมผ ชวยวจย ชแจงวตถประสงค ขนตอนการด าเนนการวจยและด าเนนการเกบขอมล ดวยแบบสมภาษณ กอนการทดลอง ทงในกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ

2. ระยะด าเนนการทดลองผวจยแนะน าตว ชแจงวตถประสงคการวจยการพทกษสทธใหกบกลมตวอยาง ทงกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ โดยมรายละเอยดกจกรรมทท ากบกลมทดลองดงน สปดาหท 1 ใหความรเรองผลกระทบจากภาวะแทรกซอน และการควบคมความดนโลหต เพอใหกลมทดลองมความร เขาใจ และสามารถบอกไดถงผลกระทบจากโรคความดนโลหตสง และวธการควบคมความดนโลหตใหอยในเกณฑปกตได โดยประเมนจากการสงเกต และจากแบบสอบถามความร น าเสนอแบบบรรยาย อภปรายกลม และมการวดระดบความดนโลหต ใชเวลา 1ชวโมง สปดาหท 2 เสรมสรางแรงจงใจในทางบวก เ พ อ ใ ห ก ล ม ท ด ล อ ง เ ก ด ค ว า ม เ ช อ ม น ใ นความสามารถของตนเอง และมงมนทจะควบคมความดนโลหตโดยลดปรมาณเกลอโซเดยมในอาหาร ออกแบบเมนอาหาร ทงนประเมนจากการสงเกตการเขารวมกลม และจากแบบสอบถามแรงจงใจ และพฤตกรรมในการควบคมความดนโลหตดานอาหาร โดยผานกระบวนการสะทอนความคดระหวางผวจยและกลม จากDVD บคคลตนแบบ การตงเปาหมายรวมกนในกลม และเสรมสรางการรบรความสามารถของตนเอง ในการอานฉลากเกลอโซเดยม ในเครองปรงรส และอาหารส าเรจรป น าเสนอดวยโมเดลสดสวนเกลอโซเดยม และมการวดระดบความดนโลหต ใชเวลา 1ชวโมง 30 นาท ส ป ด า ห ท 3 เ ส ร ม ส ร า ง ก า ร ร บ รความสามารถของตน เพอใหกลมทดลองรบรในความสามารถของตนเอง และเชอมนทจะควบคมความดนโลหตใหอยในเกณฑปกต ดวยการออกก าลงกายแบบยดเหยยดกลามเนอ และฝกจดการ


ความเครยดดวยการหายใจเพอผอนคลาย โดยประเมนจากการสงเกตการเขารวมกจกรรม แบบสอบถามพฤตกรรมออกก าลงกายและการจดการความเครยด น าเสนอแบบ บรรยาย DVD สาธต วดระดบความดนโลหต และจดเกบขอมลตามแบบสอบถาม ในระยะหลงทดลองใชเวลา 2 ชวโมง ในกล ม เปรยบเทยบจะไดรบการดแลตามปกตโดยผวจยอธบายวตถประสงค ขนตอนวจย และนดหมายเกบรวบรวมขอมล 3 ครง กอน หลง และตดตามในสปดาหท 3และ7 หลงสนสดโปรแกรมจะไดรบสมดคมอแนวทางควบคมความดนโลหต 3. ระยะตดตามผลการทดลอง หลงจากเสรจสนกจกรรมในสปดาหท 3 แลว สปดาหท4-7 ผวจยไมมกจกรรมกบกลมตวอยาง แตจะเกบรวบรวมขอมลในระยะตดตามผล หลงจากเสรจสนกจกรรม(สปดาหท 7) เกบรวบรวมขอมล โดยแบบสมภาษณ ทตอบดวยตนเองและผ วจยกลาวขอบคณทเขารวมกจกรรมจนครบ 7สปดาห การเกบรวบรวมขอมล กลมทดลอง และกลมเปรยบเทยบจะไดรบการเกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถาม และตอบค าถามดวยตนเอง เกบรวบรวมขอมล จ านวน 3 ครง คอครงท 1 กอนด าเนนกจกรรมในสปดาหท 1ครงท 2 หลงจากเสรจสนกจกรรมตามโปรแกรมในสปดาหท 3 และครงท 3 ระยะตดตามผล หลงสนสดโปรแกรมไปแลว 4 สปดาห (ในสปดาหท 7)โดยใหผเขารวมวจยเปนผตอบแบบสอบถามดวยตนเองดวยแบบสอบถามชดเดม มผวจยและผชวยวจยเปนผเกบรวบรวมขอมล

การวเคราะหขอมล วเคราะหขอมลดวยสถตเชงพรรณนา ไดแก ค าร อยละ ค า เฉล ย เลขคณต ส วนเบ ยง เบนมาตรฐาน และChi-square test เปรยบเทยบคะแนนเฉล ย ร ะหว า งกล มทดลองและกล มเปรยบเทยบโดยใชสถต Independent t-test และเปรยบเทยบคะแนนเฉลยของตวแปรทศกษาระหวางกอนการทดลอง หลงทดลอง และระยะต ด ต า ม ผ ล ภ า ย ใ น ก ล ม ท ด ล อ ง แ ล ะ ก ล มเปรยบเทยบ ดวยสถต Repeated Measures ANOVAโดยใชโปรแกรมส าเรจรป SPSS Version 18และก าหนดระดบนยส าคญทางสถต เทากบ 0.05 เปนเกณฑในการทดสอบสมมตฐาน ผลการวจย 1.คณลกษณะของกลมตวอยางทศกษา พบวากลมทดลองและกลมเปรยบเทยบสวนใหญแลวมคณลกษณะขอมลทวไปทไมแตกตางกน กลาวคอ ในสวนของอายพบวาในกลมทดลองมอายเฉลยอยท 52.46(SD = 6.094) และกลมเปรยบเทยบมอายเฉลยอยท 52.81 (SD = 6.585) การนบถอศาสนาพทธพบรอยละ 100ทงสองกลม การศกษาของทงสองกลม สวนใหญอยทระดบประถมศกษารอยละ 88.5และ 92.3 อาชพทพบมากทสดของทงสองกลมคอเกษตรกรรม กลมทดลอง พบรอยละ 96.2และกลมเปรยบเทยบ รอยละ 80.8 ระยะเวลาทไดรบการวนจฉยวาเปนโรคความดนโลหตสงและรกษาดวยยาลดความดนโลหตของทงสองกลม สวนใหญ ไมเกน 10ป กลมทดลองรอยละ 92.3และกลมเปรยบเทยบ รอยละ 80.8พฤตกรรมการดมเครองดมแอลกอฮอลพบวากลมทดลองสวนใหญไมดมรอยละ 73.1 ในขณะทกลมเปรยบเทยบ พบรอยละ 50.0 ส าหรบ


เพศ ประวตของคนในครอบครวดวยโรคความดนโลหตสง และประพฤตกรรมสบบหร ของกลมตวอยางทศกษาพบวามความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (p = 0.027, 0.011และ0.019ตามล าดบ)โดยกลมทดลอง สวนใหญเปนเพศหญง รอยละ 88.5 สวนกลมเปรยบเทยบเพศหญง และเพศชายใกลเคยงกนคอ รอยละ 42.3และ 57.7 ประวตการเจบปวยของคนในครอบครวดวยโรคความดนโลหตสง ในกลมทดลอง สวนใหญพบวามบคคลในครอบครวไดแก บดา มารดา และพนอง เปนความดนโลหตสง รอยละ 76.9 ซงตรงขามกบในกลมเปรยบเทยบทพบวาสวนใหญไมพบประวตของคนในครอบครวเจบปวยดวยโรคความดนโลหตสง รอยละ 61.5 และพฤตกรรมการสบบหรในปจจบนของทงสองกลมพบวาสวนใหญมพฤตกรรมไมสบบหร ในกลมทดลองพบ รอยละ 92.3 ในขณะทกลมเปรยบเทยบพบรอยละ 61.5 2. ผลการเปรยบเทยบระดบความรเกยวกบ ผลกระทบจากภาวะแทรกซอน และการควบคม

ความดนโลหตแรงจงใจในการควบคมความดนโลหต การรบรความสามารถในการควบคมความดนโลหต กอนทดลอง และหลงทดลองภายในกลมทดลองและ ระหวางกลมทดลอง โดยพบวาภายหลงการเขารวมโปรแกรม กลมทดลองมคะแนนความร แรงจงใจ และการรบรความสามารถในการควบคมความดนโลหตดขนกวากอนทดลอง และดขนกวากลมเปรยบเทยบ ท p<0.001, p<0.001และ p<0.001 ตามล าดบ และในกลมเปรยบเทยบจะพบวาระดบความรกอนและหลงทดลองจะมความแตกตางกนอยางมนยส าคญ (p=0.038 และ p <0.001) แสดงใหเหนวากลมเปรยบเทยบกมระดบความร ทดขนท งนอาจเนองมาจากผ เขารวมโครงการในกลมเปรยบเทยบมความตนตว จากการท าแบบสอบถามทผวจยไดประเมน และอาจไดรบความร ค าแนะน าจากการมารบบรการตามปกตในคลนก แตไมไดมาจากกจกรรมของโปรแกรมทใหในกลมทดลอง ดงตารางท 1

Table 1. Compares scores of knowledge about the effects of complications of high blood pressure and blood pressure control, motivation to control blood pressure, self-efficacy in controlling blood pressure before and after the experiment in the experimental group and between groups.

Variables experimental group

n = 26 comparison group n

= 26 t p

x S.D. t p x S.D. Knowledge about the effects of complications of high blood pressure and blood pressure control pre-experiment 15.80 2.135

10.966 <0.001 17.07 2.152 2.134 0.038

post- experiment 19.88 0.431 17.46 2.176 5.568 <0.001

Motivation to control blood pressure pre-experiment 29.92 1.916

20.066 <0.001

31.23 3.314 1.742 0.088 post- experiment

37.76 1.727 31.42 3.348 8.588 <0.001


Self-efficacy in controlling blood pressure pre-experiment 32.76 4.876

12.499 <0.001 34.73 7.011 1.171 0.247

post- experiment 43.50 3.466 34.03 8.170 5.436 <0.001

Paired t-test, Independent t-test, p <0.05

3. ผลการเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนพฤตกรรมการควบคมความดนโลหตในแตละชวงเวลา (กอนทดลอง หลงทดลอง ตดตามผล) แยกตามกลมทดลอง และกลมเปรยบเทยบมรายละเอยดดงน ในกลมทดลอง เมอเปรยบเทยบคะแนนเฉลยของพฤตกรรมการควบคมความดนโลหตพบวาภายหลงทดลอง และระยะตดตามผลมคะแนนเฉลยของพฤตกรรมการควบคมความดนโลหตดขนกวากอนทดลองอยางมนยส าคญทางสถต(p <0.001และ p <0.001) และในระยะหลงทดลองมคะแนนพฤตกรรมการควบคมความดนโลหตลดลงกวาระยะตดตามผลอยางมนยส าคญทางสถต (p <0.001) ดงตารางท 2

ส าหรบในกลมเปรยบเทยบ ภายหลงทดลองและระยะตดตามผลมคะแนนของพฤตกรรมการควบคมความดนโลหตไมแตกตางจากกอนทดลอง สวนในระยะหลงทดลองและระยะตดตามผลพบวา พบวาคะแนนพฤตกรรมการควบคมความดนโลหตแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (p <0 .032 ) ท งน อ าจส งผลมาจากการท กล มเปรยบเทยบไดรบความตนตวจากท าแบบประเมนซ าในครงท 2 ประกอบกบการไดรบค าแนะน า และการตดตามในคลนกทใหการดแลตามปกต แตไมไดมาจากกจกรรมของโปรแกรมทใหในกลมทดลอง ดงตารางท 2

Table 2. Compares the differences in blood pressure control behavioral at each time interval (pre-experiment, post- experiment, follow-up)in the experimental group and the comparison group.

Variables Mean Difference Std. Error p Experimental group pre-experiment post- experiment -8.692 0.537 <0.001 pre-experiment- follow-up -7.364 0.654 <0.001 post- experiment- follow-up 1.346 0.464 <0.001 Comparison group pre-experiment post- experiment -0.500 0.621 0.428 pre-experiment - follow-up 1.308 0.772 0.103 post- experiment - follow-up 0.808 0.355 0.032

Repeated Measures ANOVA, p <0.05


4. ผลการเปรยบเทยบความแตกตางคา เฉลยของระดบความดนโลหต ในแตละชวงเวลาของการทดลอง (กอนทดลอง หลงทดลอง ตดตามผล) แยกตามกลมทดลอง และกลมเปรยบเทยบมรายละเอยดดงน ระดบความดนโลหตSystolic ในกลมทดลอง พบวาภายหลงทดลอง และระยะตดตามผลมคาเฉลยของระดบความดนโลหตSystolic ลดลงกวากอนทดลองอยางมนยส าคญทางสถต (p <0.001และ p <0.001ตามล าดบ) และในระยะตดตามผลมคาเฉลยของระดบความดนโลหตSystolic ลดลงกวาหลงทดลองอยางมนยส าคญทางสถต (p = 0.004) ส าหร บ ในกล ม เ ปร ยบ เท ยบ พบว าภายหลงทดลอง คาเฉลยของระดบความดนโลหต Systolic ลดลงกวากอนทดลองอยางมนยส าคญทางสถต (p <0.001) และเมอเปรยบเทยบในระยะกอนทดลองกบระยะตดตาม

ผล และระยะหลงทดลองกบตดตามผลพบวาไมมความแตกตางกนดงตารางท 3 ระดบความดนโลหตDiastolic ในกลมทดลอง พบวาภายหลงทดลอง และระยะตดตามผล คาเฉลยของระดบความดนโลหตDiastolic อย ในระดบท ไมแตกตางกน เชนเดยวกนกบคาเฉลยของระดบความดนโลหตDiastolicในระยะหลงทดลอง เปรยบเทยบกบระยะตดตามผลกพบวาไมแตกตางเชนกน ส าหร บ ในกล ม เ ปร ยบ เท ยบ พบว าภายหลงทดลอง คาเฉลยของระดบความดนโลหตDiastolicลดลงกวากอนทดลองและระยะตดตามผลอยางมนยส าคญทางสถต (p = 0.008, p = 0.026ตามล าดบ) แตเมอเปรยบเทยบระยะกอนทดลองกบตดตามผล พบวามคาเฉลยของระดบความดนโลหตDiastolicทไมแตกตางกน ดงตารางท 3

Table3 Compare the mean difference in blood pressure at each time interval (pre-experiment, post- experiment, follow-up)in the experimental group and the comparison group

Variables Mean Difference Std. Error p

Systolic blood pressure Experimental group pre-experiment post- experiment 13.769 2.211 <0.001 pre-experiment - follow-up 20.385 2.348 <0.001 post- experiment - follow-up 6.615 2.115 0.004 Comparison group pre-experiment post- experiment 10.038 2.546 0.001


pre-experiment - follow-up 4.154 2.596 0.122 post- experiment - follow-up -5.885 2.937 0.056 Diastolic blood pressure Experimental group pre-experiment post- experiment 3.962 2.136 0.075 pre-experiment - follow-up 2.423 2.233 0.288 post- experiment - follow-up -1.538 1.420 0.289 Comparison group pre-experiment post- experiment 6.423 2.242 0.008 pre-experiment - follow-up 2.462 2.688 0.365 post- experiment - follow-up -3.962 1.671 0.026 Repeated Measures ANOVA, p <0.05

อภปรายผลการวจย ภายหลงการเขารวมโปรแกรมสงเสรมพฤตกรรมการควบคมความดนโลหตสามารถอภปรายไดดงน 1. ความรเกยวกบผลกระทบจากภาวะแทรกซอนของโรคความดนโลหตสง และการควบคมความดนโลหต กอนการทดลอง กลมทดลองและกลมเปรยบเทยบจะมระดบความรท ไมแตกตางกน เนองจากการไดรบการดแลในคลนกในรปแบบเดยวกน แตเมอพจารณาทภายหลงทดลองหลงจากทกลมทดลองไดรบโปรแกรม พบวากลมทดลองมระดบความรทเพมสงขนกวากอนทดลอง และสงกวาในกลมเปรยบเทยบ อยางมนยส าคญทางสถตในระดบทก าหนด แสดงให เหนวา โปรแกรมสงเสรมพฤตกรรมการควบคมความดนโลหตโดยรวมทวางแผนไวและไดปฏบตจรง โดยผวจยใหขอมลความร ทเฉพาะเจาะจงกบสงทผปวยขาดหาย และตองการ ทผวจยไดมาจากการท าสนทนากลมไดแก ความรผลกระทบจากภาวะแทรกซอน

และการควบคมความดนโลหต ดวยการใชยาลดความดนโลหต ลดเกลอโซเดยมในอาหาร ออกก าลงกาย ผอนคลายความเครยด ลดการดมเครองดมแอลกอฮอล และงดสบบหร ซงจะเหนไดวาโปรแกรมการทดลองโดยรวมในครงน สอดคลองและได รบการยอมรบจากผ ร วมทดลอง ผลการศกษาในครงนสอดคลองกบทฤษฎ ตามแนวคดจากทฤษฎ IMB model ทกลาววาการใหขอมลขาวสาร ทมความเฉพาะเจาะจงกบกลมเปาหมายและไมใชความรแบบทวๆไปจะท าใหกลมเปาหมายมความร และ เข า ใจ ท ต ร งจ ด จะสามารถเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพไปในทางทดตามทมงหวงได12,13 สอดคลองกบสมมตฐานการวจยท 1 ขอ 1.1 และสอดคลองกบการศกษาวจย ของเกยรสน และคณะ (2014) ทศกษาโปรแกรมการใหความร และการตดตามดแลผปวยความดนโลหตสงโดยประยกตใช ทฤษฎ IMB model พบวาภายหลงการทดลอง กลมทดลองทไดรบโปรแกรมการใหความรในเรองโรคความดนโลหตสง ระดบ


ความรนแรง ผลกระทบ และภาวะแทรกซอนดานสขภาพ มคะแนนความรเพมมากขนกวากอนการทดลอง และมากกวากลมเปรยบเทยบ14 รวมถงสอดคลองกบการศกษาของสมท และคณะ (2008)18 ทพบวาภายหลงทดลองกลมทดลอง มคะแนนความรเพมสงขนกวากอนการทดลองและสงขนกวากลมเปรยบเทยบ สงผลใหสามารถควบคมน าหนกและความดนโลหตได 2. แรงจงใจในการควบคมความดนโลหต พบวากลมทดลองและกลมเปรยบเทยบมคะแนนเฉลยของแรงจงใจในการควบคมความดนโลหต กอนการทดลอง ทไมแตกตางกน แตภายหลงทดลอง พบวากลมทดลองมคะแนนเฉลยของแรงจงใจในการควบคมความดนโลหตทเพมสงขนกวากอนทดลอง และสงกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยส าคญทางสถตในระดบทก าหนด แสดงใหเหนวา โปรแกรมสงเสรมพฤตกรรมการควบคมความดนโลหตโดยรวมทวางแผนไวและไดปฏบตจรงโดยผวจยไดเสรมสรางแรงจงใจทางบวก สรางแรงบนดาลใจในตนเอง และกระตนใหตงเปาหมายทจะควบคมความดนโลหต ใหผปวยกลมทดลอง รวมกบการเสรมแรงจงใจภายนอกทไดจากครอบครว กลมเพอน ทจะคอยชกจง กระตน เตอน และผลกดนใหเกดการปรบเปลยนพฤตกรรมการควบคมความดนโลหตไปในทางทดขน โดยใชหลกการสะทอนความคดในกลมทดลอง จากการด DVD บคคลตนแบบ ทไดรบผลกระทบ การท าขอตกลงระหวางกลมรวมกนในการทจะควบคมความดนโลหต และการคนหาประโยชนทจะได ทงนเพอใหผปวยกลมทดลองเกดการเปลยนแปลง เจตคต ความรสก ตระหนกถงความส าคญ และมงมนทจะปรบเปลยนพฤตกรรม เพอทจะควบคมความดนโลหตของ

ตนเองเพมมากขน ซงจะเหนไดวาโปรแกรมการทดลองโดยรวมในครงนสอดคลองและไดรบการยอมรบจากผรวมทดลอง ผลการศกษาในครงนสอดคลองตามสมมตฐานการวจยท 1 ขอ 1.2 และสอดคล อ งก บทฤษฎ IMB12 ท กล า วว า ก า รเสรมสรางแรงจงใจ ทงภายใน และภายนอก เปนปจจยทส าคญในการก าหนดวาบคคลจะมพฤตกรรมสขภาพไปในแนวทางใด ซงโดยปกตแลวแรงจงใจ จะม อ ท ธ พลควบค ไ ปก บ เ จตคต ขอ งบ คคล เชนเดยวกบการศกษาวจยกอนหนาน ของเกยรสนและคณะ (2014)14 ทพบวาภายหลงการทดลอง กลมทดลองทไดรบการเสรมแรงจงใจภายนอก ทเปนสวนสนบสนนทางสงคมโดยการน าสงขอมลทางด านสขภาพผ านระบบการส อสาร และเทคโนโลยสมยใหม เพอใหผปวยกลมทดลองสามารถเขาถงการบรการดานความรในการควบคมความดนโลหตของตนเองไดงาย จะมคะแนนเฉลยของแรงจงใจในการควบคมความดนโลหตเพมมากข นก ว าก อนการทดลอง และมากกว า กล มเปรยบเทยบ 3. การรบรความสามารถของตนเองในการควบคมความดนโลหต พบวากลมทดลองและกลมเปรยบเทยบมคะแนนการรบรความสามารถของตนเองในการควบคมความดนโลหตกอนการทดลอง ท ไมแตกตางกน แตภายหลงทดลอง พบวากลมทดลองมคะแนนการรบรความสามารถของตนเองในการควบคมความดนโลหตหลงทดลองเพมสงขนกวากอนทดลอง และสงกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยส าคญทางสถตในระดบทก าหนด แสดงใหเหนไดวาโปรแกรมสงเสรมพฤตกรรมการควบคมความดนโลหตโดยรวมทวางแผนไวและไดปฏบตจรงโดย


ผวจยไดเสรมสรางการรบรความสามารถใหกบกลมทดลอง ด วยการฝกทกษะพฤตกรรมการทเฉพาะเจาะจงเรองการเลอกอาหารลดเกลอโซเดยม อานฉลากเกลอ ในเครองปรงรส และอาหารส าเรจรป รวมกนออกแบบเมนอาหารทเหมาะสมกบกลมทดลอง น าเสนอดวยการใชโมเดลสดสวนเกลอโซเดยมทมในอาหาร ฝกออกก าลงกายดวยการยดเหยยดกลามเนอ และฝกจดการความเครยดดวยการหายใจแบบผอนคลายเพอใหผปวยสามารถตดสนใจและเชอมนในความสามารถทจะกระท าพฤตกรรมทจะสงผลใหเกดการควบคมความดนโลหตของตนโดยใช ประสบการณตรงทประสบความส าเรจของผปวยกลมทดลอง จากบคคลตนแบบ การใชค าพดชกจงและการกระตนอารมณจากผวจย ซงเปนการเพมความเชอมนใหสามารถควบคมความดนโลหตได จะเหนไดวาโปรแกรมการทดลองโดยรวมในครงนสอดคลองและไดรบการยอมรบจากผรวมทดลอง ผลการศกษาครงนสอดคลองตามสมมตฐานท 1ขอ 1.3 และสอดคลองกบทฤษฎ IMB model12 ทกลาววาการพฒนาทกษะพฤตกรรมทมความเฉพาะเจาะจง และตองฝกปฏบตใหเกดทกษะทช านาญ จะเปนการเพมศกยภาพในการรบรความสามารถของตนเองซงเปนสงทชวยในการตดสนใจ และเพมความมนใจวาจะกระท าพฤตกรรมนนๆตอไปตามเปาหมายทมงหวงได เชนเดยวกบการศกษากอนหนานของเกยรสน และคณะ(2014)14 ทพบวาภายหลงการทดลอง กลมทดลองทไดรบค าพดชกจงและการกระตนอารมณ ในการน าสงขอมลทางดานสขภาพ การคมนาคมขนสง ซงจะสงผลตอการเขาถงของผปวยใหไดรบความรดานสขภาพ และยอมรบทจะใหรกษาดวยการใชยา ผานระบบการ

สอสารและเทคโนโลยสมยใหม เปนการกระท าทจะสะทอนใหผปวยเกดการรบรความสามารถของตนเองและเชอมนวาตนเองจะสามารถควบคมระดบความดนโลหตได ท าใหภายหลงการทดลอง กลมทดลองคะแนนการรบรความสามารถของตนเองเพมสงขนกวากอนทดลอง และสงกวากลมเปรยบเทยบ 4. พฤตกรรมการควบคมความดนโลหต พบวากลมทดลองและกลมเปรยบเทยบมคะแนนเฉลยของพฤตกรรมการควบคมความดนโลหตกอนการทดลอง ทไมแตกตางกน แตภายหลงทดลอง และตดตามผล พบวากลมทดลองมคาคะแนนเฉลยของพฤตกรรมการควบคมความดนโลหต ดขนกวากอนทดลอง และดขนกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยส าคญทางสถตในระดบทก าหนด แสดงใหเหนวา ผลของโปรแกรมสงเสรมพฤตกรรมการควบคมความดนโลหตโดยรวมทวางแผนไวและไดปฏบตจรง สอดคลองและไดรบการยอมรบจากผรวมทดลอง เนองจากผปวยในกลมทดลองไดรบไดรบความร ทเฉพาะเจาะจง และตรงกบความตองการจากการทผวจยไดท าส น ท น า ก ล ม ใ น เ ร อ ง ผ ล ก ร ะ ท บ จ า กภาวะแทรกซอน และการควบคมความดนโลหต รวมกบการฝกทกษะในการเลอกอาหารลดเกลอโซเดยม การออกก าลงกายและการผอนคลายความเครยด จนเกดความเ ชอม น และรบรความสามารถตนเองโดยใช ประสบการณตรงทประสบความส าเรจของผปวยกลมทดลอง บคคลตนแบบการใชค าพดชกจงและการกระตนอารมณ ใหผปวยเกดการรบรความสามารถของตนเองควบคกบการเสรมแรงจงใจภายในทางบวกและจากคนในครอบครว และสงคม ตลอดจนการแจกคมอแนว


ทางการควบคมความดนโลหตดวยตนเองกบผปวยกลมทดลอง จนท าใหผปวยกลมทดลองมการปรบเปลยนพฤตกรรมการควบคมความดนโลหตของตนเองไดดขนดวย สงผลใหผลการศกษาครงน สอดคลองตามสมมต ฐานการวจ ยท 2 และสอดคลองกบทฤษฎ IMB12 ท กล าวการสร างแรงจงใจ และการพฒนาทกษะทเหมาะสมจะสงผลใหบคคลนนมพฤตกรรมสขภาพทดและเหมาะสม และสอดคลองกบการศกษาวจยของเกยรสน และคณะ(2014)14 ทพบวาภายหลงทดลองผปวยกลมทดลองมพฤตกรรมการควบคมความดนโลหตเพมขนกวากอนการทดลองและดขนกวากลมเปรยบเทยบ และสงผลใหผปวยกลมทดลองสามารถทจะควบคมความดนโลหตใหอยในเกณฑปกตได 5. ระดบความดนโลหต ผลการศกษาในครงนพบวาผปวยความดนโลหตสงมคาเฉลยของระดบความดนซสโตลกภายหลงทดลอง และตดตามผล ลดลงกวากอนทดลอง และ ลดลงกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยส าคญทางสถต และเมอพจารณาทคาเฉลยของระดบความดนไดแอสโซลกพบวา ภายหลงทดลอง แล ะต ด ต า มผ ล ใ นก ล ม ทดล อง แล ะก ล มเปรยบเทยบ มคาเฉลยของระดบความดนไดแอสโซลกทไมแตกตางกนกบกอนการทดลอง และยงพบวา ระดบความดนไดแอสโซลก ในผปวยกลมนมค า เฉล ยอย ใน เกณฑ ปกต ซ ง สอดคล องตามสมมตฐานท 3 แสดงใหเหนไดวาโปรแกรมสงเสรมพฤตกรรมการควบคมความดนโลหตในครงน ทผวจยไดมงเนนใหผปวยไดรบความรทเฉพาะตอผลกระทบจากภาวะแทรกซอน และการควบคมความดนโลหต รวมกบการเสรมสรางแรงจงใจ และ

ฝกทกษะพฤตกรรมทเฉพาะตอ การควบคมความดนโลหต ไดแกการควบคมอาหาร ออกก าลงกายและผอนคลายเครยด เพอใหผปวยมความมงมน ตงใจ และเชอมนทจะปรบเปลยนพฤตกรรมตนเองใหได สงผลใหกลมทดลองสวนใหญสามารถควบคมระดบความดนโลหตอย ในเกณฑได ทงนตองตดตามประเมนพฤตกรรมควบคมความดนโลหตและวดความดนโลหตอยางตอเนอง เพอประเมนความคงทน ซงสอดคลองกบทฤษฎ IMB model12 ท กล า วว า การ ให ข อม ลข า วสารความร ทเฉพาะเจาะจง และสอดคลองเหมาะสมกบกลมเปาหมายทประสบปญหา รวมกบการเสรมแรงจงใจ ตลอดจนไดรบการฝกทกษะจนช านาญจะเกดความเชอมน จะท าใหบคคลมพฤตกรรมสขภาพทดขนและเปนไปตามทมงหวงได และสอดคลองกบการศกษาของเกยรสน และคณะ (2014)14 ทพบวา ผ ป วยท เ ข าร วมโปรแกรมมการปรบเปล ยนพฤตกรรมไปในทางทดและสามารถควบคมระดบความดนโลหตใหอยในเกณฑไดมากกวากอนการทดลองและมากกวาในกลมเปรยบเทยบ สรปผลการวจย ผลของโปรแกรมสงเสรมพฤตกรรมการควบคมความดนโลหต ทผวจยไดมงเนน การใหความรทเฉพาะเจาะจงกบผปวยในเรองผลกระทบจากภาวะแทรกซอนของความดนโลหตสง และการควบคมความดนโลหต ฝกทกษะพฤตกรรม ทเฉพาะเจาะจงตรงกบความตองการของผปวย ควบคกบการเสรมสรางแรงจงใจในดานบวก และการรบรความสามารถตนเอง สงผลใหเกดการเปลยนแปลงกบผปวยความดนโลหตสงทเขารวมโปรแกรมไปในทางทดขนกลาวคอ ภายหลงการเขา


รวมโปรแกรมฯผปวยกลมนมความร ความเขาใจ และเชอมนวาจะสามารถควบคมความดนโลหตของตนเองไดเพมสงขนกวากอนการทดลอง ซงสงผลการปรบเปลยนพฤตกรรมการปฏบตตวในการควบคมความดนโลหตเปนไปในแนวทางทดขน มความถของการปรบเปลยนพฤตกรรมทสม าเสมอ จนสงผลใหผปวยมระดบความดนโลหตลดลงจากเดมซงจะเหนไดจากการประเมนระดบความดนโลหตทเปรยบเทยบกนในชวงกอนทดลอง หลงทดลอง และระยะตดตามผลจะพบวามแนวโนมของระดบความดนโลหตทลดลงจนอยในระดบปกตได

ขอจ ากดในการวจย 1.กลมตวอยางเปนกลมวยท างานอาจมขอจ ากดในเรองของเวลาในการเขารวมกจกรรมตามโปรแกรมถงแมจะ เนนใหสอดคลองกบแพทยนด เนองจากกจกรรมจดทกสปดาห ท าใหการก าหนดเวลาอาจตองมการเลอนตามความพรอมของกลมและใชระยะเวลาทคอนขางจ ากด 2. จากการศกษาในครงน ยงคงพบปญหาการปรบเปลยนพฤตกรรมการออกก าลงกายตามรปแบบของผปวยคอนขางนอยและไมสม าเสมอ เนองจากผปวยมการออกแรงเคลอนไหวรางกายจากประกอบอาชพอยแลว ท าใหเกดความเหนอย และเมอยลาท าใหการออกก าลงกายทเปนไปในรปแบบนนคอนขางนอย

จดเดนของการวจย การศกษาวจยครงนเปนการศกษาวจยกลมผปวยโรคความดนโลหตสงกลมอาย 35-59 ป ทควบคมความดนโลหตสงไมไดและยงไมเกดผล

กระทบจากภาวะแทรกซอน ทประยกตใชทฤษฎ IMBทมงเนนการใหขอมลขาวสารสขภาพ และฝกท กษะพฤต ก ร รม ในส วนท ข า ดหาย ไปของกลมเปาหมาย รวมกบการเสรมสรางแรงจงใจ และการรบรความสามารถตนเองในการควบคมความดนโลหตใหลดลงได ซงเปนรปแบบการดแลผปวยความดนโลหตทเฉพาะเจาะจงกบกลมเปาหมาย และเปนสงทผปวยตองการหรอขาด ไมใชการใหขอมลทวๆไป ขอเสนอแนะในการน าผลการวจยไปใช ดานบรการ : พยาบาลเวชปฏบตชมชน ทปฏบตงานในหนวยงานสาธารณสขสามารถน าโปรแกรมสงเสรมพฤตกรรมการควบคมความดนโลหตมาเปนแนวทางในการดแลผปวยโรคความดนโลหตสงทไมสามารถควบคมระดบความดนโลหตในกล ม อ าย อ น ๆ ไ ด ท ง น ต อ ง ค น ห า ส า เห ต ทเฉพาะเจาะจง และสอดคลองเหมาะสมกบกลมเปาหมายทตองการ และอยภายใตบรบท และวถชวตเดยวกน ดานการศกษา: ขอมลทไดจากการศกษาวจยในสวนของกจกรรมในโปรแกรมสงเสรมพฤตกรรมการควบคมความดนโลหตสามารถน าไปใชในการประกอบการเรยนการสอนเกยวกบรปแบบการจดท าโปรแกรมการดแลผปวยความดนโลหตสงหรอน าไปประยกตใชกบกลมโรคเรอรงอนๆใหแกนกศกษาและเจาหนาทสาธารณสข หรอผทสนใจได ดานการวจย : พยาบาลเวชปฏบตชมชน สามารถน าผลการศกษาทไดรบจากการวจยในครงน ไ ปต อยอดท า ว จ ย ในกล ม ผ ป ว ยคว ามด น


โลหตสงในกลมอาย 35-59 ป ทยงคงพบวามปญหาเกยวกบพฤตกรรมการควบคมความดนโลหต และระดบความดนโลหตทยงไมสามารถควบคมไดคงท และสม าเสมอตอเนอง ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป 1. ควรเพมระยะตดตามประเมนผลเกยวกบพฤตกรรมและระดบความดนโลหตในระยะยาวซ า เชน 3 หรอ 6 เดอน ในการมารบบรการทคลนกโรคความดนโลหตสง 2. ควรส ง เสร มและสนบสนน ให เ ก ดพฤตกรรมการออกก าลงกายเพอควบคมความดนโลหตทตอเนองและเหมาะสมกบบรบทของผปวยความดนโลหตสงใหมากขนโดยมงเนนการมสวนรวมของครอบครว ชมชนใหเขามามสวมรวม

กตตกรรมประกาศ ขอขอบพระคณผอ านวยการโรงพยาบาลคลองลาน ทม เจ าหนาท กล มงานเวชปฏบ ตครอบครวโรงพยาบาลคลองลาน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลหนองน าขน และองคการบรหารสวนต าบลคลองน าไหลทใหการสนบสนนงบประมาณในการจดกจกรรมตามโปรแกรม รวมท งผ เ ข า ร วมการวจ ยทกท านท ให ความอนเคราะหในการเกบรวบรวมขอมลขอมลทเปนประโยชนในการวจยครงน


เอกสารอางอง 1. World Health Organization [Internet]. [cited

2015 Jan 16 ]. A global brief on hypertension; 2013.Available from: http://www.who.int/cardiovascular_diseases/publications/global_brief_hypertension/en/

2. World Health Organization [Internet]. [cited 2015 Jan 16 ]. World health statistics all right reserved. available on the WHO; 2012. Available from: http//www.who.int

3. Wrongdiagnosis. Aboutprevalent and incidence statistics [Internet]. [update 2006; cited 2015 Jan 16 ]. Available from: https://www.wrongdiagnosis.com/admin/preval.htm#rate.

4. Department of communicable disease control. Global Campaign on High Blood Pressure Day 2016 [Internet].[cited 2017 January 16].Available from http://www.thaincd.com/document/file/.pdf(In Thai)

5. Ministry of Public Health Summary of the disease surveillance report.[Internet].2015[cited 2016 January 18]. Available from http://www.boe.moph.go.th/Annual/AESR2015/aesr2558/hypertension.pdf (In Thai)

6. Hypertension association of Thailand guidelines in general practice 2012, update 2015.[Internet].[cited 2015 January 16].Available from http://www.slideshare.net/Utai Sukviwatsirikul/2558-55823263(In Thai)

7. BuranakitcharoenP. Primary hypertension. Bangkok: Folk healers; 2010.(In Thai)

8. Office of policy and Strategy ministry of public health. Summary of key statistics for 2013. [Internet].[cited 2015 January 16].Availablefromhttps://www.m-society.go.th/article_attach/11378/15693.pdf(In Thai)

9. RangsinR. Full research reports evaluation of hypertension in hospitals, Bangkok. NHSO; 2012.[Internet].[cited 2015 January 16].Available from http://www.tima.or.th/index.php/ component/attachments/(In Thai)

10. Kamphaengphet provincial health office.Chronic non- chronic disease information.[Internet].[cited2015 January 16].Availablefromhttps://ncd.kpo.go.th/chronic/. (In Thai)

11. Khonlan Hospital. NCD quality clinical quality assessment report; 2014


12. Fisher, J.D., & Fisher, W.A. Changing aids-risk behavior. Psychological Bulletin. 1992: 463-64

13. Chandra Y. Osborn and Leonard E. Egede. Validation of an information-motivation-behavioral skills model of diabetes self –care (IMB-DSC). Patient Educ. Couns. 2010 April; 79(1), 49-54.

14. Gleason-Comstock, J. Patient education and follow-up an intervention for hypertensive patients discharged from an emergency department: a randomized control trial study protocol. BMC Emergency Medicine. 2014, 15-38.

15. TwiskJos W. R. [Internet].[Retrieved Jan 16, 2015]. Applied longitudinal data analysis for epidemiology. New York, 2003; 281-82.

16. Pongpiriyamaitree. V. The effect of anapanasati meditation practice and home self-care on stress in the elderly with essential hypertension, Journal of Nongkhai Campus.2010. 5(1-2), 79-86.

17. Smith, P.J., Blumenthal, J.A., Babyak, M.A., Craighead, L., Kathleen A. Welsh-Bohmer, Browndyke, J. N., et.at. Effects of the dietary approaches to stop hypertension diet, exercise,and calloricrestriction on neurocognition in overweight adults with high blood pressure.NIH public hypertension. 2008.55(6), 1331-38.

18. TansakulS.Presented at the 17thNational health education conference.Behavioral sciences and behavior development[Internet].2015. [cited 2016 March 12].Available from http://www.hepa.or.th/.pdf(In Thai)

ïìü Ý¸“ัฏฐินี.pdf · behavioral skill model...

Documents