Ο Ά Γ Ι Ο Σ Ν Ε Ο Σ Ι Ε Ρ Ο Μ Α Ρ Τ Υ Σ

Φ Ι Λ Ο Υ Μ Ε Ν Ο Σ Ο Κ Υ Π Ρ Ι Ο Σ

Έ Κ Δ Ο Σ Ι Σ

1

Ι Ε Ρ Α Σ Μ Ο Ν Η Σ Α Γ Ι Ο Υ Ν Ι Κ Ο Λ Α Ο Υ

Ο Ρ Ο Υ Ν Τ Α – Κ Υ Π Ρ Ο Σ 2 0 0 7

Πρόλογος

Με τη χάρη του Θεού εισήλθαμε στον παρόντα αιώνα, ο οποίος, όπως έχει λεχθεί χαρακτηριστικά, θα σημάνει

την έλευση μιας νέας εποχής, της «εποχής του Υδροχόου». Εντούτοις, το προχώρημα του χρόνου, δεν είναι αρκετό

για να εξαλείψει τις αναστατώσεις και τη σύγχυση που ταλανίζουν τον κόσμο. Άλλά μάλλον τις αυξάνει. Σε τέτοιο

βαθμό, ώστε για κάποιους η ανατολή του νέου αιώνος να βιώνεται ως πηγή αγωνίας και υπέρμετρης μέριμνας για τα

μέλλοντα. Τέτοια αγωνία, όμως, δεν έχει άλλη πηγή παρά τη λήθη, ή την ελλειπή γνώση, κάποιων στοιχειωδών

αληθειών της πίστεώς μας: «Μη ουν μεριμνήσητε εις την αύριον, η γαρ αύριον μεριμνήσει τα εαυτής, αρκετόν τη

ημέρα η κακία αυτής» (Ματθ. 6, 34).

Σε τέτοιους καιρούς, ο ουράνιος Πατήρ «ο παρακαλών ημάς εν πάση τη θλίψει ημών» (Β΄Κορ. 1, 4) έτεινε

χείρα βοηθείας στην ανάγκη των πλασμάτων Του. Στην εκπνοή του εικοστού αιώνος ευδόκησε να αναδείξει, ως νέο

μεσίτη και πρεσβευτή, τον Νέο Ιερομάρτυρα Φιλούμενο, ο οποίος ξεκινώντας από την Ορούντα, μια μικρή κοινότητα

της μητροπολιτικής μας περιφέρειας, ανεδείχθη φύλακας αγίων τόπων και οσίων τρόπων και εντέλει «δια την

μαρτυρίαν Ιησού και δια τον λόγον Θεού» (Απ. 20, 4) αξιώθηκε μαρτυρικού θανάτου.

Η έκδοση του βίου του Ιερομάρτυρος Φιλουμένου, αποτελεί ένα ακόμα σταθμό στην πορεία που χάραξε η

αυθόρμητη ευλάβεια του λαού μας προς αυτόν. Πορεία που εγκαινιάστηκε αμέσως μετά το μαρτύριό του, με εικόνα

και πρόχειρο απολυτίκιο. Η τιμή που απέδιδε ο λαός προς τον μάρτυρα διευρυνόταν διαρκώς, και το 1998, όταν

αναλάβαμε την Επισκοπή της Μόρφου, διαπιστώσαμε ότι αυτή δεν περιοριζόταν πλέον στη γενέτειρά του Ορούντα,

αλλά διαδιδόταν σε όλη τη μητροπολιτική περιφέρεια Μόρφου και σ΄όλο το νησί μας. Η τιμή αυτή εκφραζόταν μέσα

από εικόνες, τοιχογραφίες, αρτοκλασίες κατά την ημέραν της μνήμης του, κ.α.

Αφού διακριβώσαμε την έκταση και την ειλικρίνεια της λαϊκής αυτής ευλάβειας προς τον Άγιο, και αφού

παροτρυνθήκαμε, στο μεταξύ, από τους πατέρες της Ιεράς Μονής Αγίου Σάββα στα Ιεροσόλυμα, ιδιαίτερα δε από

τον Αρχιμανδρίτη Ευδόκιμο, όπως καταγραφεί ο βίος του και συνταχθεί ακολουθία, αρχίσαμε τη συλλογή στοιχείων

και πληροφοριών αναφορικά με τον Άγιο.

Η πρώτη γραπτή αναφορά στον Άγιο Φιλούμενο έγινε με το εορτολόγιο που εκδόθηκε από τη Μητρόπολή μας

για το έτος 2000 το οποίο ήταν αφιερωμένο στη μνήμη του. Εκεί δημοσιεύτηκε διήγηση της αδελφής του Αγίου,

Αλεξάνδρας Χατζηπαυλή, η οποία αποτελεί πρωτογενή μαρτυρία για τον βίο του, καθώς και επιστολή του

ιερομονάχου του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων Αρχιμανδρίτου Σωφρονίου, η οποία παραθέτει τα περί του μαρτυρικού

2

του θανάτου και αναφέρει τα πρώτα θαυμαστά σημεία που επηκολούθησαν. Στο εξώφυλλο του εορτολογίου

δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά και η εικόνα του Αγίου.

Στη συνέχεια, αναθέσαμε στην αδελφότητα της ανασυσταθείσης στη γενέτειρα του Αγίου Ιεράς Μονής Αγίου

Νικολάου, την περαιτέρω διερεύνηση και συλλογή στοιχείων αναφορικά με τη ζωή και τον μαρτυρικό θάνατον του

Αγίου. Στο πλαίσιο αυτής της διερευνήσεως η Προϊσταμένη της Μονής μοναχή Ιουστίνη, μαζί με τον ιεροδιάκονο της

Ιεράς Μητροπόλεως Μόρφου πατέρα Ιάκωβο Καλογήρου, μετέβησαν στα Ιεροσόλυμα για να καταγράψουν

περαιτέρω μαρτυρίες για τον βίο και το μαρτύριο του Αγίου. Τα στοιχεία που συνελέγησαν κατά καιρούς τα

παραδώσαμε στον εκλεκτό υμνογράφο Δρα Χαράλαμπο Μπούσια, ο οποίος και συνέταξε την ακολουθία του Αγίου

περιλαμβανομένης Παρακλήσεως και Χαιρετισμών.

Στη λήψη της απόφασης όπως εκδοθεί η ακολουθία αυτή, συνηγόρησε, κατ΄αρχήν, η εκκλησιαστική συνήθεια

σύμφωνα με την οποία η Εκκλησία προχωρεί στον εορτασμό της μνήμης των μαρτύρων ευθύς αμέσως μετά το

μαρτύριο, πριν δηλαδή να γίνει επίσημη επικύρωσή του από τη Μεγάλη Εκκλησία. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο

Άγιος Αθανάσιος ο Πάριος, στην περί Νεομαρτύρων επιστολή του, οι Χριστιανοί «δοξάζουσιν και ευλαβούνται τον

μαρτυρήσαντα, χωρίς καμμίαν άδειαν της μεγάλης Εκκλησίας», για τον λόγον ότι «αυτή η εκκλησιαστική άδεια

ζητείται και δίδεται εις μόνους τους οσίους, των οποίων η αγιότης δεν είναι εις όλους γνωστή, και η Εκκλησία

κάμνουσα ακριβή εξέτασιν (…) βεβαιώνει (…) και τους απανταχού χριστιανούς ότι ο δείνα πατήρ είναι άγιος, και ο

βουλόμενος ας τον εορτάζει ακωλύτως». Αναφέρει δε ο Άγιος Αθανάσιος ο Πάριος πολλά παραδείγματα μαρτύρων

για τους οποίους γράφτηκαν ακολουθίες και των οποίων ετελείτο η μνήμη πριν εκδοθεί επίσημη σχετική απόφαση

της Μεγάλης Εκκλησίας.

Ακόμα, λάβαμε υπ΄όψιν την άποψη του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, το οποίο σε επιστολή που μας απέστειλε

αναφέρει μεταξύ άλλων ότι ο θάνατος του Αρχιμανδρίτου Φιλουμένου «ενέχει όντως στοιχεία μαρτυρίου,

επισφραγίσαντα την κατά Θεόν ζωήν αυτού και δυνάμενα να ενεργοποιηθώσιν υπο του Αγίου Πνεύματος εις τας

συνειδήσεις των πιστών δια την καθιέρωσιν αυτού ως Αγίου εν τω μέλλοντι». Διατυπώνει δε το Πατριαρχείο

Ιεροσολύμων και την ευχή όπως η απόδοση τιμής προς τον μάρτυρα, με την έκδοση της ακολουθίας του, αποτελέσει

«την απαρχήν της ορθοδόξου διαδικασίας καθιερώσεως των Αγίων, το τέλος της οποίας» είναι «η πλήρης καθιέρωσις

αυτού, κατόπιν αποφάσεως της Συνόδου του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων και η ένταξις αυτού εις το εορτολόγιον της

καθόλου Ορθοδόξου Εκκλησίας προς δόξαν Θεού».

Το μαρτύριο του Νέου Ιερομάρτυρος Φιλουμένου καταδεικνύει το αμετάβλητον της κλήσεως του Χριστού μέσα

από τους αιώνες. Σε καιρούς ολιγοπιστίας, αμφιβολίας, αναστατώσεων, ο ταπεινός Φιλούμενος κράτησε ακλόνητη,

σ΄όλη την επίγεια ζωή του, τη βεβαιότητα της πίστεως, θέτοντας την αγάπη του Χριστού πάνω κι από την ίδια τη

ζωή του. Έτσι, με τον θάνατό του χαρίζει σε όλους περίσσειαν ζωής. Ο νέος ιερομάρτυς του Χριστού τιμάται όχι

απλώς ως φύλακας αγίων τόπων, αλλά κυρίως ως φ ύ λ α κ α ς α γ ί ω ν τ ρ ό π ω ν. Τ ρ ό π ω ν ζ ω ή ς.

3

Καθώς φαίνεται, στον αιώνα τον οποίο διανύουμε, θα κληθούμε οι όπου γης Ορθόδοξοι να καταθέσουμε τη

μαρτυρία του πεφιλημένου Αγίου Φιλουμένου. Πρόκειται για μαρτυρία-κατάθεση ορθοδόξου τρόπου ζωής. Της

καθ΄ημέραν ζωής.

Με μεγάλη χαρά παραδίδουμε τον βίο του Αγίου Ιερομάρτυρος Φιλουμένου στον λαό, ευχόμενοι όπως οι

πρεσβείες και η βοήθειά του συνοδεύουν πάντοτε τον λαό της γενεθλίας του νήσου Κύπρου, καθώς και όλο τον

κόσμο. Ευχαριστούμε επίσης και συγχαίρουμε τη νεοσύστατη αδελφότητα της Ιεράς Μονής Αγίου Νικολάου

Ορούντας για τη συγγραφή και προσπάθεια της έκδοσης και ευχόμαστε όπως ο Άγιος παραστέκει πάντα τα βήματα

της μονής ως προστάτης και βοηθός.

Ακροώμεθα από τα βάθη των αιώνων τον λόγον του Προφήτου Ησαΐου: «Γίνεσθέ μοι μάρτυρες, καγώ μάρτυς,

λέγει Κύριος ο Θεός, και ο παις μου, ον εξελεξάμην, ίνα γνώτε και πιστεύσητε και συνήτε ότι εγώ ειμί _ έμπροσθέν

μου ουκ εγένετο άλλος Θεός, και μετ, εμέ ουκ έσται».

Μετ΄ευχών προς Κύριον

Ο Μόρφου Νεόφυτος

4

Εισαγωγή

Η οσιακή ζωή του Αγίου Φιλουμένου και το μαρτυρικό του τέλος τον ανέδειξαν στη συνείδηση του λαού ως

έναν «εν εσχάτοις καιροίς» φανέντα μάρτυρα της πίστεώς μας. Η προς τον Άγιο αποδιδομένη από τον λαό τιμή, η

οποία εκδηλώθηκε αμέσως μετά το μαρτύριό του, έβαινε διαρκώς αυξανόμενη όσο περνούσε ο καιρός. Έτσι

παρουσιάστηκε η ανάγκη για συγγραφή ασματικής ακολουθίας, για την οποία ήταν απαραίτητη η συγκέντρωση όλων

των στοιχείων που ήταν δυνατό να βρεθούν για τον βίο και το μαρτύριο του Αγίου.

Το έργο αυτό άρχισε με πρωτοβουλία του Πανιερωτάτου Μητροπολίτου Μόρφου κ. Νεοφύτου από τη

Μητροπολιτική Περιφέρεια του οποίου καταγόταν ο Άγιος. Ο ίδιος συνομίλησε με συγγενικά πρόσωπα του Αγίου

συλλέγοντας πληροφορίες, κυρίως για τα παιδικά χρόνια και το οικογενειακό του περιβάλλον. Τα στοιχεία που

συγκεντρώθηκαν από τον Πανιερώτατο παραδόθηκαν στη νεοσύστατη αδελφότητά μας, στην οποία ανετέθη η

ολοκλήρωση της έρευνας και η συγγραφή και επιμέλεια της έκδοσης του βίου του Αγίου.

Στα πλαίσια αυτά έγινε αργότερα στα Ιεροσόλυμα περαιτέρω διερεύνηση της εκεί βιοτής του Αγίου και του

μαρτυρικού του τέλους. Μελετήθηκαν έγγραφα του Αρχείου και της Σχολής του Πατριαρχείου και λήφθηκαν

μαρτυρίες από μοναχούς και λαϊκούς που τον γνώριζαν.

Αν και συγκεντρώθηκαν αρκετά στοιχεία, σίγουρα η προσπάθεια δεν παύει να αποτελεί απλώς μια σκιαγράφηση

της βιοτής του Αγίου, ο οποίος έχοντας επιλέξει την αφάνεια έκρυβε επιμελώς τους πνευματικούς του αγώνες. Οι

δύσκολες συνθήκες που επικρατούν σήμερα σε κάποιες από τις περιοχές όπου διακόνησε για χρόνια ο Άγιος, όπως η

Ραμάλλα και η Νεάπολις, εμπόδισαν την εκεί μετάβασή μας και την καταγραφή κάποιων σημαντικών μαρτυριών.

Ο Νέος Ιερομάρτυρας Φιλούμενος τιμάται ιδιατέρως στη Μονή μας, καθώς αυτή βρίσκεται στο χωριό Ορούντα,

από το οποίο ο Άγιος καταγόταν. Γι΄αυτό και ευχαριστούμε θερμά τον Πανιερώτατο Μητροπολίτη Μόρφου κ.

Νεόφυτο που μας ανέθεσε τη συγγραφή και έκδοση του βίου του Αγίου Φιλουμένου και την επιμέλεια της έκδοσης

ασματικής ακολουθίας του, η οποία εκδίδεται ταυτόχρονα με το βιβλίο αυτό.

Ευελπιστούμε δε, ότι δια των πρεσβειών του Αγίου Ιερομάρτυρος Φιλουμένου, ο Θεός θα μας αξιώσει να

αναγείρουμε και περικαλλή ναό στη Μονής μας, προς τιμήν του. Αυτό είναι για μας μια οφειλετική τιμή προς τον

ηγαπημένο Άγιό μας, ο οποίος μαζί με τον Άγιο Νικόλαο σκέπουν και φυλάττουν τη Μονή μας.

Εκ της Ιεράς Μονής.

5

Γονείς – Καταγωγή

Ο Άγιος Φιλούμενος, κατά κόσμον Σοφοκλής Ορουντιώτης, ήταν γέννημα και θρέμα της αγιοτόκου νήσου

Κύπρου. Γεννήθηκε στις 15 Οκτωβρίου * του έτους 1913 στην ενορία του Αγίου Σάββα στη Λευκωσία 1 . Η

καταγωγή του όμως ήταν από το χωριό Ορούντα.

Οι γονείς του Αγίου Φιλουμένου ήταν ο Γεώργιος και η Μαγδαληνή Χασάπη. Ο Γεώργιος (1871 – 1964)

γεννήθηκε στην Κάτω Μονή, την οποία όμως εγκατέλειψε σε πολύ μικρή ηλικία, αφού υιοθετήθηκε από μία πλούσια

θεία του που έμενε στην Ορούντα (γι΄αυτό άλλωστε πήρε αργότερα και το επίθετο «Ορουντιώτης»). Ήταν εύσωμος

και επιβλητικός. Έχαιρε δε μεγάλης εκτιμήσεως, λόγω της τιμιότητας και της ευθύτητας του χαρακτήρα του. Όπως

συνέβαινε και με όλη την οικογένεια, μέσα του ήταν κυρίαρχη η γνήσια ευλάβεια, που διέκρινε τους παλαιούς

6

Κυπρίους, ο τακτικός εκκλησιασμός, η νηστεία, η φιλοξενία, η ελεημοσύνη, η εν ιλαρότητι αντιμετώπιση του

θανάτου. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι τα ρούχα της ταφής του τα είχε πάντοτε έτοιμα και τα φύλαττε κάτω από

το μαξιλάρι του.

Διατηρούσε στη Λευκωσία, στην οδό Πάφου, απέναντι από του Χατζηκυριάκου, δικό του πανδοχείο και

φούρνο, το γνωστό χάνι του Γεωργίου Ορουντιώτη. Πολλές φορές δυσκολευόταν με τις δουλειές του, ήταν όμως

άνθρωπος που δεν παρετείτο εύκολα. Η ανεψιά του Ερμιόνη θυμάται χαρακτηριστικά πως αντέδρασε όταν, το 1920,

το χάνι του είχε πλημμυρίσει:

«Εκείνη τη χρονιά όλη η Λευκωσία είχε πλημμυρίσει από τις βροχές. Εγώ, θυμούμαι, ήμουν έξι χρονών. Το

νερό ήταν τόσο πολύ, που μπήκε μέσα στο χάνι και πήρε μαζί του διακόσιους τενεκέδες λάδι, που είχε για πούληση.

Οι σακούλες που είχαν το αλεύρι άνοιξαν όλες και αυτό καταστράφηκε. Έτσι ο θείος μου έμεινε χωρίς αλεύρι και

λάδι. Δεν πτοήθηκε όμως απ΄αυτό. Αντίθετα, πολύ γρήγορα διόρθωσε το χάνι και συνέχισε να δουλεύει κανονικά».

Ο Γεώργιος ήταν πολύ συνδεδεμένος με την οικογένειά του, ιδιαιτέρως δε με τη γυναίκα του Μαγδαληνή.

* Οι ημερομηνίες αναφέρονται στο βιβλίο με βάση το Νέο Ημερολόγιο.

Γι΄αυτό, άλλωστε, ευχόταν πάντοτε προς τον Θεό να τους αξιώσει να τελειώσουν μαζί την επίγεια βιοτή τους και

ήταν σίγουρος ότι η επιθυμία του αυτή θα εκπληρωνόταν. Έλεγε, συχνά, στον εγγονό του, τον Αντρέα:

«Αντρέα μου, θα πεθάνω μια μέρα με τη γυναίκα μου» και αυτός του απαντούσε χαριτολογώντας: «Ο Θεός να σε

αξιώσει παππού».

Προς τα παιδιά του ήταν πολύ στοργικός και γενναιόδωρος και φρόντιζε πάντοτε να έχουν όλες τις ανέσεις στο

μέτρο, που μπορούσε να τους τις προσφέρει. «Κάθε Κυριακή», θυμάται η κόρη του Γαλάτεια, «ο πατέρας μου μας

πήγαινε στον «Ανεμόμυλο». Ο «Ανεμόμυλος» ήταν ένα πολύ ωραίο κέντρο και πηγαίναμε εκεί δύο-τρείς ώρες, για να

παίξουμε. Η μητέρα μου όμως δεν ερχόταν μαζί μας. Τις καλοκαιρινές νύχτες, μετά που εμείς κοιμόμασταν, πήγαιναν

με τη γιαγιά μου στου Χατζησάββα, για να φάνε γλύκισμα».

Η Μαγδαληνή (1881-1964), η μητέρα του Αγίου, γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Ορούντα, όπου και παρέμεινε

μέχρι και τα πρώτα χρόνια του γάμου της με τον Γεώργιο. Αργότερα, αφού πούλησαν τα κτήματά τους, στο χωριό,

μετοίκησαν σε ιδιόκτητο σπίτι στη Λευκωσία, στην οδό Αισχύλου, στην εντός των τειχών πόλη, στην ενορία του

Αγίου Σάββα. Οι γονείς του Αγίου απέκτησαν συνολικά 13 παιδιά: τον Χρίστο, τον Κυριάκο 2 , τον Νίκο, τον Ανδρέα,

τον Δήμο, τους δίδυμους Σοφοκλή (τον κατοπινό πατέρα Ελπίδιο), την Αλεξάνδρα, τη Σοφία, τη Γαλάτεια, τα δίδυμα

κορίτσια Αλεξάνδρα, τη Σοφία, Τη Γαλάτεια, τα δίδυμα κορίτσια Αλεξάνδρα και Χαμπούλα, και τον Φρίξο (τα δίδυμα

κορίτσια και ο Φρίξος απεβίωσαν σε νηπιακή ηλικία).

Η Μαγδαληνή καταγόταν εκ γένους λευιτικού-ιερατικού. Ήταν αδελφή του παπά Ηρακλή, που υπηρετούσε

στην Ορούντα κι έφερε κι αυτή έντονη τη σφραγίδα της ορθοδόξου παραδόσεως.

7

Ήταν πλήρης άδολης αγάπης, που σκέπαζε όχι μόνο τα δικά της παιδιά, αλλά και τα παιδιά των αδελφών της.

Θυμάται χαρακτηριστικά η κόρη της αδελφής της, Ερμιόνη: «Θυμούμαι τη θεία μου τη Μαγδαληνή, το πρωί που

σηκωνόταν, άνοιγε το μπουφέ της και είχε μέσα κιοφτέρια, σταφίδες και σύκα παστά. Της τα έφερναν από τα χωριά.

Έπαιρνε από αυτά και έδινε σε όλους, για να φάνε στο διάλειμμα, στο σχολείο. Εγώ όμως ντρεπόμουν να πάρω και

μου έλεγε: «Έλα, κόρη μου, και εσύ. Έλα, Ερμιόνη». Κανέναν δεν άφηνε πίσω. Έδινε σε όλους».

Σ΄όλη της τη ζωή η Μαγδαληνή είχε περάσει πολλές ασθένειες και είχε φτάσει στα 83 της έτη να είναι πολύ

αδύνατη και να χρειάζεται τη συνεχή φροντίδα των παιδιών της. Από την Αμμόχωστο, όπου έμενε στο σπίτι της

κόρης της Αλεξάνδρας, ερχόταν πολύ συχνά στη Λευκωσία, για να επισκέπτεται τον γιατρό της.

Στις 14 Ιουλίου του έτους 1964 η Μαγδαληνή μετέβη στη Λευκωσία για την καθιερωμένη ιατρική εξέτασή της.

Το βράδυ, όπως γινόταν πάντοτε, έμεινε στο σπίτι της κόρης της Γαλάτειας, σκοπεύοντας να αναχωρήσει την

επόμενη μέρα για την Αμμόχωστο. Προαισθανόταν όμως ότι το τέλος της πλησίαζε, γεγονός που γνωστοποίησε και

στα δυό παιδιά της που ήταν εκεί, στη Γαλάτεια και στον πατέρα Ελπίδιο, ο οποίος έτυχε να βρίσκεται εκείνες τις

μέρες στην Κύπρο. Τους ανακοίνωσε με ηρεμία ότι πλησίαζε ο θάνατός της, αφήνοντάς τους μάλιστα εντολή να μη

λυπηθούν, αλλά μετά την ταφή της να πάνε στο καφενείο του χωριού, για να πιούνε καφέ.

Στις 4:30 το πρωί της επόμενης μέρας η Μαγδαληνή κοιμήθηκε εν ειρήνη. Τα παιδιά της ειδοποίησαν τον ιερέα

της Ορούντας, τον αδελφό της παπά Ηράκλη, και όρισαν την κηδεία για τις 3:00 το απόγευμα. Ειδοποιήθηκαν όλοι

εκτός του Γεωργίου, γιατί τα παιδιά του φοβήθηκαν μήπως δεν αντέξει τη λύπη από τον θάνατο της Μαγδαληνής. Ο

Θεός όμως, «ο εισακούων τους ποιούντας το θέλημα Αυτού», εισάκουσε και τις προσευχές του ταπεινού του δούλου,

που πάντοτε παρακαλούσε να πεθάνει μαζί με τη γυναίκα του. Έτσι, την ίδια μέρα, στις 4:00 το απόγευμα, εκοιμήθη

και ο Γεώργιος φωνάζοντας για τελευταία φορά στην γυναίκα του: «Που είσαι, Μαγδαληνή μου;» Μακάριο τέλος,

μακαρίων ανθρώπων. Τα παιδιά τους, όταν το έμαθαν, γνωρίζοντας τη μεγάλη αγάπη που τους έδενε, φρόντισαν να

ταφούν και οι δυο μαζί στην Ορούντα.

Η γιαγιά Λωξαντρού

8

Πηγή του γνήσιου θρησκευτικού ήθους, που χαρακτήριζε την οικογένεια των Ορουντιωτών ήταν η μητέρα της

Μαγδαληνής, Αλεξάνδρα, ή όπως ήταν γνωστή στους ομοχώριούς της, Λωξάνδρα ή Λωξαντρού. Η βιοτή αυτής της

ευλογημένης γιαγιάς δημιούργησε τις βάσεις και τις προϋποθέσεις για την εν Χριστώ ζωή των εγγονών της,

ιδιαιτέρως δε και εξαιρέτως των δύο ιερομονάχων, Φιλουμένου και Ελπιδίου.

Η Λωξάντρα γεννήθηκε το 1862 στο χωριό Φτερικούδι, από το οποίο καταγόταν και η μητέρας της, Ευγενία. Ο

ψυχρός χειμώνας στο ορεινά, ανάγκαζε τότε τους κατοίκους των χωριών αυτών να μετακινούνται συχνά στην

πεδιάδα. Αυτές τις μετακινήσεις τις είχε ζήσει και η Λωξάνδρα από μικρό παιδί. Έτσι, εύκολα μετοίκησε στην

Ορούντα, όταν παντρεύτηκε τον ορουντιώτη Κυριάκο Χατζηγιώρκη. Πολύ νωρίς όμως η γιαγιά έμεινε χήρα και έτσι

από την Ορούντα πήγε στη Λευκωσία, όπου έμεινε μαζί με την κόρη της, Μαγδαληνή.

Στο σπίτι της Μαγδαληνής η γιαγιά Λωξάνδρα παρέμεινε αρκετά χρόνια μεταφέροντας στη ζωή της οικογένειας

το ηθος, που η ίδια είχε μορφώσει μέσα της από μικρή. Ήξερε η Λωξάνδρα να προσεύχεται, να νηστεύει, να

εκκλησιάζεται, να «μετανοιάζει». * Σιγά σιγά όλα τα παιδιά έμαθαν, εμπειρικά, να προσεύχονται, να νηστεύουν, να

εκκλησιάζονται, ακόμα και να «μετανοιάζουν».

Σταδιακά, η γιαγιά-«γερόντισσα» και όλα τα παιδιά-«υποτακτικοί», εφάρμοσαν στο σπίτι των Ορουντιωτών

ένα, σε μεγάλο βαθμό, μοναχικό τυπικό προσευχής και άσκησης. Και όπως ένας καλός γέροντας αρχίζει πρώτα από

τα εύκολα, έτσι και η Λωξάνδρα – χωρίς καλά καλά να το συνειδητοποιεί – άρχισε την πνευματική καθοδήγηση των

εγγονών της από τα πολύ απλά. Κάθε βράδυ πριν ξαπλώσουν, σταύρωναν το μαξιλάρι τους και έλεγαν την

προσευχή: «Πέφτω, βάλλω τον σταυρό μου, άγγελο έχω στο πλευρό μου, δούλος του Θεού λογιούμαι και κανένα δε

* μετανοιάζω: κάνω μετάνοιες.

φοβούμαι», την οποία φαίνεται πως και η Λωξάνδρα είχε μάθει, όταν ήταν μικρή.

Αργότερα έμαθαν και τις ευχές, που έλεγε η γιαγιά, όταν έκανε τις μετάνοιές της:

«Κύριε Ιησού Χριστέ, βοήθα με. Ο Θεός μακαρίσει τα παιδκιά τζιείνων που πεθάνασιν **. Έλα, Παναγιά μου τζιαί

βοήθα με».

Αυτή ήταν η αρχή της πνευματικής πορείας των παιδιών.

Εν τω μεταξύ, άρχισαν σιγά σιγά να διαβάζουν κάθε βράδυ την Αγία Γραφή και τα συναξάρια. Αν και η γιαγιά

δεν ήξερε να διαβάζει, εντούτοις προμηθευόταν βιβλία από τον μπακάλη της γειτονιάς της. Μαζί με τον καφέ, τη

ζάχαρη, το λάδι, αγόραζε η μακαρία Λωξάνδρα και τα συναξάρια με τους βίους των Αγίων. Τα πήγαινε στο σπίτι και

έβαζε τα παιδιά να κάθονται κύκλο και να της διαβάζουν από ένα κομμάτι με τη σειρά. Τους έλεγε ότι της άρεσε πολύ

να ακούει τους βίους των Αγίων, γιατί έτσι τους μάθαινε απ΄έξω και θα τους διηγόταν μετά στα δισέγγονά της. Ήταν

όμως αυτή η τακτική της και ένα τέχνασμα, για να μυήσει τα παιδιά στην ευλογημένη συνήθεια της μελέτης.

9

«Η Λωξαντρού», θυμάται η εγγονή της Ερμιόνη, «για να μας βάλει να διαβάζουμε προσποιείτο συνήθως ότι

ήθελε να της βρούμε κάτι από τα βιβλία, που έφερνε στο σπίτι: «Βρες τούτο το συναξάρι Αλέξαντρε. Βρες Σοφοκλή

εκείνο το βιβλίο. Βρες το κορούδα μου εσύ…» και έτσι χωρίς καλά-καλά να το συνειδητοποιούμε αρχίζαμε τη

μελέτη».

Η μελέτη που η Λωξάνδρα έκανε με τα εγγόνια της, τα οδήγησε χωρίς πολύ κόπο στην προοπτική της

επικοινωνίας τους με τον Θεό, στην προσευχή. Κάθε βράδυ η γιαγία άναβε το καντήλι μπρος στο εικονοστάσι,

θύμιαζε, προσκυνούσαν όλοι τις εικόνες, έκαναν μια σύντομη προσευχή και πήγαιναν για ύπνο. Όταν μεγάλωσαν

ακόμη λίγο τα παιδιά, στο «τυπικό» μπήκε και η ώρα της προσωπικής προσευχής στο δωμάτιο με τις εικόνες.

Σ΄αυτό το «κατ΄οίκον προσευχητικό τυπικό», η γιαγιά, ως καλή «γερόντισσα» που ήταν, πρόσθεσε σιγά-σιγά

και τη συμμετοχή των παιδιών στις εκκλησιαστικές ακολουθίες.

** Ο Θεός μακαρίσει τα παιδκιά τζιείνων που πεθάνασιν: Ο Θεός να ευτυχήσει τα ορφανά.

Κοντά στο σπίτι της Μαγδαληνής υπήρχαν δύο εκκλησίες, η εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ του Τρυπιώτη

και η εκκλησία του Αγίου Σάββα. Ενώ όμως η υπόλοιπη οικογένεια εκκλησιαζόταν στον Άγιο Σάββα, η γιαγιά, μαζί με

τα δίδυμα

εγγόνια της, τον Σοφοκλή και τον Αλέξανδρο, προτιμούσαν την εκκλησία του Τρυπιώτη.

Ο ναός αυτός δεν ήταν τυχαία επιλογή της Λωξάνδρας και των δύο εγγονών της. Ως χαρακτήρες ησυχαστικοί

που ήταν, φαίνεται ότι τους είλκυε πολύ το λειτουργικό περιβάλλον του χώρου, το αμυδρό φως, οι παλαιές

θαυματουργές εικόνες, το ξυλόγλυπτο χρυσοποίκιλτο εικονοστάσι, αληθινό έργο τέχνης, καθώς και η χάρις του Αγίου

Νεομάρτυρος Πολυδώρου 3 , ο οποίος ήταν γέννημα και θρέμμα της ενορίας του Τρυπιώτη.

Κάποιες φορές στην τριμελή συνοδεία συμμετείχαν και τα άλλα εγγόνια, αν και συνήθως προτιμούσαν να

εκκλησιάζονται μαζί με τους γονείς τους στην εκκλησία του Αγίου Σάββα. Όταν η γιαγιά είχε μαζί της τα παιδιά,

φρόντιζε πάντοτε να τα προετοιμάζει για τη συμμετοχή τους στη Θεία Λειτουργία, την οποία ήξερε απ΄έξω. Θυμάται,

για παράδειγμα, η εγγονή της Ερμιόνη πως την ώρα του «Εξαιρέτως», τους έλεγε πάντοτε να κάνουν τον τύπο του

σταυρού στο μέτωπό τους 4 .

Η γιαγιά πήγαινε στην εκκλησία πολύ νωρίς, ακόμα και όταν είχε μαζί της τα παιδιά. Έμπαινε στον ναό και πριν

πάει στον σκάμνο της, πάντοτε στον ίδιο, έκανε πολλές μετάνοιες στις εικόνες, ιδιαίτερα στην εικόνα της Παναγίας,

την οποία αγαπούσε πολύ. Αυτή την καλή συνήθεια τη μετέδωσε σιγά-σιγά και στα εγγόνια της, αφού, ως καλοί

«υποτακτικοί» που ήταν, μιμούνταν τη γιαγιά σχεδόν στα πάντα.

Η Λωξάνδρα συνήθιζε να κάνει πολλές μετάνοιες, μεγάλες νηστείες, να εκκλησιάζεται καθημερινά και να

εξομολογείται συχνά στον παπά Νεόφυτο από την Πιτσιλιά, που ήταν τότε ο ιερέας του Τρυπιώτη. Αυτό το αυστηρό

10

τυπικό όμως, ποτέ δεν το επέβαλε σε κάποιο από τα εγγόνια της. Συνήθιζε μόνο να τους δίνει πολλές συμβουλές και

ο καθένας ενεργούσε και εφάρμοζε κατά το μέτρον της δυνάμεώς του. Η εγγονή της Γαλάτεια θυμάται που τους

έλεγε: «Τετάρτη και Παρασκευή τα νύχια σου μην κόψεις. Την Κυριακή να μην λούζεστε, για να προκόψετε».

Όταν αυτοί ρωτούσαν: «Μα γιατί στετούα * μας;» αυτή με ετοιμότητα τους απαντούσε: «Τετάρτη επιάσαν τον

Χριστό… Παρασκευή επέθανεν ο Χριστός… Κυριακή είναι η μέρα του». Για το θέμα της νηστείας δε, τους έλεγε με

αυστηρότητα: «Καταραμένος και ασυγχώρητος ο λάρυγγας, που εσθίει Τετάρτη και Παρασκευή κρέας και οψάριον 5».

Η Λωξάνδρα έμεινε στη Λευκωσία μέχρι και το 1952. Τα τελευταία χρόνια της εκεί διαμονής της, τα πέρασε στο

σπίτι της αγαπημένης της εγγονής Ερμιόνης 6 , διάγουσα «βίον ησύχιον». «Δεν τη θυμούμαι», έλεγε η Ερμιόνη, «να

έχει επέμβει ποτέ σε υποθέσεις της οικογένειας, να έχει συζητήσει ή να έχει εκφέρει λόγο περιττό. Όταν ερχόταν ο

άντρας μου στο σπίτι, αποσυρόταν πάντοτε στο δωμάτιό της λέγοντας ότι δεν ήθελε να ενοχλεί».

Το 1953 πήγε με τα παιδιά της στον Πρόδρομο και το 1954, λόγω ασθενείας, επέστρεψε στη Λευκωσία, στο

σπίτι της εγγονής της Πηνελόπης 7 . «Όταν έμενε η Λωξαντρού στο σπίτι μου», θυμάται η Πηνελόπη, «προσπαθούσε

παρόλη την εξασθένηση της υγείας της να τηρεί τις παλαιές συνήθειές της. Επειδή όμως δεν μπορούσε να συμμετέχει

συχνά στις Θείες Λειτουργίες, της φέραμε ένα μικρό ραδιόφωνο και άκουε από εκεί τις ακολουθίες. Αυτόν τον τρόπο

με τον οποίο είχε επαφή με τη Θεία Λειτουργία, τον θεωρούσε δώρο της Παναγίας, και την ευχαριστούσε πολύ

γι΄αυτό».

Στη Λευκωσία έζησε ακόμη ένα χρόνο. Στις 20 Οκτωβρίου του 1955, σε ηλικία 93 ετών «εκοιμήθη εν Κυρίω»,

αφήνοντας στην Κύπρο, στην Αγία Γη, στην Ελλάδα και στο Άγιον Όρος απογόνους-γνήσιους φορείς της ορθοδόξου

παραδόσεως.

Παιδικά χρόνια – Αναχώρηση

Αυθεντικότεροι φορείς του ήθους του Γεωργίου, της Μαγδαληνής και της Λωξάνδρας ήταν, παιδιόθεν, τα

δίδυμα παιδιά της οικογένειας Ορουντιώτη, ο Σοφοκλής (Άγιος Φιλούμενος) και ο Αλέξανδρος (πατήρ Ελπίδιος). Από

μικροί ξεχώριζαν για την πραότητα και την αγάπη, που είχαν μεταξύ τους.

*στετούα: υποκοριστικό της λέξης «στετέ», που σημαίνει γιαγιά.

Ο Αλέξανδρος, πιο δυναμικός από τον Σοφοκλή, είχε τον ρόλο του «γέροντα», του «ηγουμένου», ενώ ο Σοφοκλής,

δείχνοντας υπακοή, δεν αντίλεγε ποτέ στον αδελφό του. Θυμάται η ξάδελφή τους, Ερμιόνη:

«Η φωνή και η γνώμη ήταν του Αλέξανδρου. Είχε περισσότερη θέληση από τον Σοφοκλή, γι΄αυτό και λέγαμε

ότι ήταν πιο δυναμικός. Ο Σοφοκλής σ΄ότι του έλεγε ο αδελφός του απαντούσε: «Εντάξει αδελφέ, εντάξει αδελφέ».

Ήταν όπως τη μάνα μου, ήσυχος πολύ και υπηρέτης όλων».

11

Από τη νηπιακή ηλικία των δύο ετών, οι ευλογημένοι γονείς είχαν συνδέσει τα παιδιά τους με την Εκκλησία και

τις ακολουθίες της. Λέει σε μια συνομιλία του ο πατήρ Ελπίδιος: «Οι γονείς μας ήταν απλοί άνθρωποι, αγράμματοι,

αλλά ευσεβείς. Είμαστε δεκατρία αδέλφια. Κάθε Κυριακή μας έπαιρνε όλους ο πατέρας στην εκκλησία. Από δύο

χρονών μας έβαζαν μια κάπα πάνω μας και μας έπαιρναν στην εκκλησία. Από εφτά χρονών στο ψαλτήρι».

Αλλά και στο σπίτι, ο Γεώργιος και η Μαγδαληνή είχαν φροντίσει, ώστε να υπάρχει ο τόπος της προσευχής, το

δωμάτιο με τις πολλές εικόνες και το ακοίμητο καντήλι. Σ΄αυτό πήγαιναν όλοι πριν κοιμηθούν, όπως από πολύ

μικρούς, τους είχε μάθει η μακαρία Λωξάνδρα. Ήταν όμως τόσο στενό, που έπρεπε να μπαίνουν δυό-δυό, για να

χωράνε και να μη γίνεται συνωστισμός. Ο Σοφοκλής και ο Αλέξανδρος πάντοτε αργούσαν, γιατί ήταν πολύ

φιλακόλουθοι, με αποτέλεσμα να γκρινιάζουν οι υπόλοιποι, που βιάζονταν να τελειώσουν την προσευχή τους και να

πάνε για ύπνο. Έτσι τα αδέλφια έκαναν συμφωνία, ώστε οι δίδυμοι να μπαίνουν στο δωμάτιο τελευταίοι.

Ούτε αυτό, όμως ικανοποιούσε τον πόθο προσευχής που είχαν μέσα τους και αργά το βράδυ ξυπνούσαν, για να

συνεχίσουν την πνευματική τους εργασία μυστικά. Ο μεγαλύτερος αδελφός τους, με τον οποίον έμεναν στο ίδιο

δωμάτιο, είχε προσέξει πως τα βράδυα τα δύο παιδιά τον περίμεναν να κοιμηθεί και μόλις βεβαιώνονταν γι΄αυτό,

σηκώνονταν και άρχιζαν τις προσευχές, που διαρκούσαν κάποτε μέχρι και δύο ώρες.

Η σχέση, που ο Σοφοκλής και ο Αλέξανδρος απέκτησαν με τον Θεό και τους Αγίους μέσω της προσευχής,

άρχισε να ενισχύεται, όταν αυτοί πήγαν στο δημοτικό σχολείο. Καλοί μαθητές καθώς ήταν, πολύ γρήγορα

μπορούσαν να διαβάζουν οτιδήποτε έπεφτε στα χέρια τους. Τηρώντας το «μοναστηριακό» τυπικό της γιαγιάς

Λωξάνδρας διάβαζαν κάθε βράδυ την Αγία Γραφή, τον Θησαυρό του Δαμασκηνού, την Αγία Επιστολή και συναξάρια.

Από όλα αυτά όμως, πιο πολύ τους άρεσε να διαβάζουν τον βίο του Αγίου Ιωάννου του Καλυβίτου. Τους είχε τόσο

θέλξει η βιοτή του, ώστε άναψε έντονη μέσα τους την επιθυμία να αναχωρήσουν εκ του κόσμου, για να ζήσουν την

κατά Θεόν μοναχική ζωή.

Όταν τελείωσαν το δημοτικό σχολείο, ο πατέρας τους τους έστειλε να εργαστούν ως μαθητευόμενοι, τον μεν

Αλέξανδρο σε ένα σιδηρουργό, τον δε Σοφοκλή σε ένα ράφτη. Η δίψα του Θεού, όμως, ήταν μέσα τους ακόρεστη

και ολοένα αυξανόταν. Έτσι, άρχισαν να σκέφτονται να φύγουν για το Σταυροβούνι. Η λαμπρή του μοναχική

παράδοση και οι απόκοσμοι καλόγεροι με την αυστηρή τους ζωή, ήταν στοιχεία που τους είλκυαν και τους ανέπαυαν

ιδιατέρως.

Ήταν το καλοκαίρι του 1927, όταν πήραν την τελική τους απόφαση να φύγουν για το μοναστήρι. Η οικογένειά

τους, που ήταν ευκατάστατη, εγκατέλειπε κατά τις θερινές διακοπές τη ζέστη της Λευκωσίας και πήγαινε άλλοτε στην

Ορούντα και άλλοτε στο Φτερικούδι, όπου είχαν συγγενείς. Συνήθως η Μαγδαληνή με τα οκτώ παιδιά πήγαιναν από

την αρχή της εβδομάδας. Το Σάββατο, που έκλεινε το χάνι, πήγαινε και ο Γεώργιος με τους δύο μεγαλύτερους γιους

του, που έμεναν μαζί του, για να τον βοηθούν. Εκείνο το καλοκαίρι, όμως, προσφέρθηκαν ο Σοφοκλής και ο

Αλέξανδρος να μείνουν στη Λευκωσία, για να βοηθήσουν στο χάνι. Σκοπός τους ήταν με την κατάλληλη ευκαιρία να

φύγουν για το μοναστήρι.

12

Όντας, όμως τέκνα υπακοής, θέλησαν πριν από την αναχώρησή τους να πάρουν την ευχή και την ευλογία του

πνευματικού τους πατέρα, του παπά Νεόφυτου. Έτσι, φεύγοντας μια μέρα από το χάνι του πατέρα τους, πέρασαν

από την εκκλησία του Τρυπιώτη γνωστοποίησαν στον πολιό λευίτη την απόφασή τους. Αυτός όμως ήταν αρνητικός.

Από τη μια το νεαρό της ηλικίας (ήταν τότε μόλις 14 χρόνων) και από την άλλη το ότι δεν το γνώριζαν οι γονείς

τους, τον έκαναν να έχει πολλές αντιρρήσεις.

Τα παιδιά λυπήθηκαν πολύ, γιατί ένιωθαν πως δεν μπορούσαν να φύγουν χωρίς την ευχή του πνευματικού

τους πατέρα. Έτσι, με κλάματα άρχισαν να τον παρακαλούν να τους δώσει την ευλογία του. Μπροστά στην ένταση

του πόθου τους, ο ιερέας συγκατένευσε και οι δίδυμοι έφυγαν ευχαριστημένοι, αφού όλα πλέον ήταν τακτοποιημένα

και έτοιμα για την αναχώρησή τους.

Τη Δευτέρα της πρώτης βδομάδας των διακοπών, ο πατέρας τους ανυποψίαστος έφυγε για τη δουλειά του και

οι δίδυμοι ξεκίνησαν πεζοί για το μοναστήρι του Σταυροβουνίου αφήνοντας πίσω τη Λευκωσία με τις φοινικιές, τα

χαμηλά σπιτάκια, τη ζέστη και το ανθρωπομάνι που πηγαινοερχόταν στους δρόμους. Ύστερα από αρκετή ώρα

οδοιπορίας, προς μεγάλη τους ανακούφιση, σταμάτησε δίπλα τους ένα κάρο, το «ταξί» εκείνης της εποχής. Ήταν

κάποιος χωρικός από τον Κόρνο, που έκανε το συνηθισμένο δρομολόγιό του επιστρέφοντας από τη Λευκωσία. Τους

ανέβασε στο «όχημα» και προθυμοποιήθηκε να τους πάει μέχρι το χωριό του. Από εκεί και πέρα θα συνέχιζαν με τα

πόδια. Ο Σοφοκλής και ο Αλέξανδρος ανέβηκαν στο κάρο, μα πρόσεξαν αμέσως πως ο αμαξάς τους κοίταζε

παράξενα. Είχε καταλάβει ποιοι ήταν, γιατί σύχναζε στο χάνι του πατέρα τους. Τα δύο παιδιά άρχισαν τότε να κλαίνε

και να τον παρακαλούν να μην αναφέρει σε κανένα το γεγονός.

Πέρασε αρκετή ώρα και σε κάποιο σημείο του δρόμου κατέβηκαν. Ευχαρίστησαν τον αμαξά και ανέβηκαν με τα

πόδια στο μοναστήρι. Εκεί ζήτησαν να δουν τον ηγούμενο, τον ενάρετο Γέροντα Βαρνάβα Χαραλαμπίδη, ο οποίος

αφού διαπίστωσε τη γνησιότητα του πόθου τους, τους δέχτηκε ως δόκιμους μοναχούς.

Στο μεταξύ ο πατέρας τους έμαθε από μια γειτόνισσα πως οι δίδυμοι είχαν φύγει από το σπίτι το πρωί και

άρχισε να τους ψάχνει ανήσυχος. Μετά από αρκετές ώρες ειδοποίησε την αστυνομία και επέστρεψε στο χάνι, όπου

παρέμεινε όλο το βράδυ περιμένοντας να μάθει πληροφορίες για το που βρίσκονταν τα παιδιά του. Την Τρίτη, πρωί-

πρωί έμαθε τα νέα από τον Κορνιώτη αμαξά, ο οποίος, φθάνοντας στη Λευκωσία, τον ενημέρωσε για τη συνάντηση

που είχε με τους δίδυμους. Ανακουφισμένος ο πατέρας έσπευσε να ειδοποιήσει τη γυναίκα του να επιστρέψει από

την εξοχή.

Το μήνυμα έφτασε στη μητέρα των παιδιών λίγες μέρες μετά, μέσω των ανθρώπων που ταξίδευαν με τα ζώα,

από χωριό σε χωριό. Το Σάββατο η Μαγδαληνή, όταν πληροφορήθηκε τα γεγονότα, μετέβη στη Λευκωσία,

συνοδευόμενη από τη μικρή της κόρη, Γαλάτεια. Την επόμενη μέρα ξεκίνησαν όλοι με ένα κάρι για το Σταυροβούνι.

Λίγο πριν το ιστορικό Μοναστήρι, κοντά στο μετόχι της Αγίας Βαρβάρας, η μικρή Γαλάτεια πρόσεξε δύο καλογεράκια

που έσκαβαν. Αμέσως κατάλαβε ότι ήταν τα δίδυμα αδέλφια της και το είπε στους γονείς της. Το κάρο σταμάτησε

και τους πήραν μαζί τους.

13

Ανέβηκαν όλοι στο Μοναστήρι, βρήκαν τον ηγούμενο και κάθισαν να συζητήσουν μαζί του για το τι θα γινόταν

με τον Σοφοκλή και τον Αλέξανδρο. Ο πατέρας αγωνιούσε για το αν ήταν σίγουροι για την απόφαση που πήραν,

γι΄αυτό και το πρώτο που ρώτησε ήταν αν ήθελαν πραγματικά να γίνουν μοναχοί. Ο Αλέξανδρος, ως πιο

εξωστρεφής, πήρε αμέσως τον λόγο και μιλώντας εκ μέρους και των δύο, αποκρίθηκε πως το επιθυμούσαν με όλη

τους την ψυχή. «Εξάλλου», συμπλήρωσε ο Σοφοκλής, «και αν μας πάρεις, πάλι θα φύγουμε. Έχεις άλλους πέντε.

Κάμε τους ότι θέλεις. Εμείς θα γίνουμε καλόγεροι».

«Ο πατέρας μου», θυμάται η Γαλάτεια, «όταν άκουσε τις απαντήσεις τους, έμεινε σκεφτικός. Φαίνεται ότι δεν

είχε πειστεί απόλυτα. Τότε αυτοί, στην απεγνωσμένη προσπάθειά τους να πετύχουν τον σκοπό τους, έπεσαν στα

πόδια του και τον ικέτευαν να μην τους πάρει πίσω».

Η μητέρα όλη αυτή την ώρα, ανέμενε σιωπηλή και χωρίς καμιά αντίδραση. Η επιθυμία της, όμως, ήταν να

γίνουν τα παιδιά της καλόγεροι. Έτσι, όταν ρώτησε τη γνώμη της ο ηγούμενος, αυτή απάντησε με την ηρεμία που τη

διέκρινε πάντοτε: «Ό,τι θέλουν οι γιούδες* μου, ας κάμουν. Θέλουν να μείνουν; Να μείνουν!». Η απάντησή της

διέλυσε και τις αμφιβολίες του Γεωργίου, ο οποίος αφού συμβουλεύτηκε και τον ηγούμενο αποφάσισε να αφήσει τα

παιδιά στο Μοναστήρι δοκιμαστικά, για να διαπιστώσουν μόνοι τους, αν μπορούσαν να αντέξουν την καλογερική

ζωή.

Τους έδωσαν την ευχή τους και πήραν τον δρόμο της επιστροφής. Η χάρις του Τιμίου Σταυρού τους είχε

σκεπάσει. Ο Σοφοκλής και ο Αλέξανδρος, μαζί με την ευχή των γονιών τους, είχαν όλες τις προϋποθέσεις για τη

μοναχική ζωή.

* γιούδες: γιοί

Στο Σταυροβούνι

Η Μονή Σταυροβουνίου, εγκαταλελειμμένη για δεκαετίες, είχε επαναρχίσει τη λειτουργία της μόλις σαράντα

χρόνια πριν από την εποχή που πήγαν εκεί τα δίδυμα αδέλφια, Σοφοκλής και Αλέξανδρος, χάρη σε έναν ευλογημένο

άνθρωπο του Θεού, τον γέροντα Διονύσιο τον Α΄.

Ο γέρων Διονύσιος καταγόταν από την ενορία του Αγίου Κασσιανού της Λευκωσίας και υπηρέτησε για αρκετά

χρόνια ως διάκονος στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Σύντομα, ποθώντας την αμέριμνη ησυχαστική ζωή, εγκατέλειψε

την υπηρεσία αυτή και αναχώρησε για το Άγιον Όρος. Εκεί ασκήθηκε για αρκετά χρόνια στην καλύβη του Αγίου

Χαραλάμπους της Σκήτης των Καυσοκαλυβίων, χωρίς όμως να βρει την ησυχία που τόσο ποθούσε. Έτσι, άρχισε να

ψάχνει κάποιον άλλο ήσυχο και ερημικό τόπο. Κατά τη διάρκεια της αναζήτησής του πέρασε και από την Κύπρο. Το

14

Σταυροβούνι του τράβηξε αμέσως την προσοχή. Το 1875 για πρώτη φορά και το 1889 οριστικά, εγκαταστάθηκε εκεί

μαζί με άλλους μοναχούς, αναλαμβάνοντας ταυτόχρονα την υλική και πνευματική ανακαίνιση της Μονής 8 .

Ένα χρόνο αργότερα, εγκαταβίωσε στη Μονή ο κατοπινός ηγούμενος Βαρνάβας 9 , μαζί με τους κατά σάρκα

αδελφούς του Καλλίνικο και Γρηγόριο. Αυτοί, όπως και ο γέρων Διονύσιος, ασκήθηκαν προηγουμένως στο Άγιον

Όρος, μορφώνοντας έντονα μέσα τους την αγιορείτικη μοναχική παράδοση, την οποία μετέφεραν με τον ερχομό

τους στο Σταυροβούνι.

Η παρουσία τριών νέων μοναχών στο μοναστήρι δεν άργησε να προσελκύσει και άλλους, δημιουργώντας πολύ

σύντομα, μια αρκετά μεγάλη, για τα δεδομένα της εποχής εκείνης, κοινοβιακή αδελφότητα.

Οι συνθήκες διαβίωσης για τους πρώτους μοναχούς ήταν πολύ δύσκολες και για να αντεπεξέλθουν σ΄αυτές

άρχισαν, μετά από παρότρυνση του πνευματικού τους, παπά Κυπριανού, να αξιοποιούν την κτηματική περιουσία της

Μονής. Οι περισσότεροι πατέρες μετακινήθηκαν τότε από την κυρίως Μονή του Σταυροβουνίου στο μετόχι της Αγίας

Βαρβάρας και αφού ετοίμασαν κατάλληλα τη γη, άρχισαν να ασχολούνται με τη γεωργία (φύτεψαν ελιές, χαρουπιές

και άλλα οπωροφόρα δέντρα) και με την κτηνοτροφία.

Λίγα χρόνια μετά από την ανασύσταση του Σταυροβουνίου, το 1902, απεβίωσε ο γέρων Διονύσιος και τη

διοίκηση της Μονής ανέλαβε ο μοναχός Βαρνάβας. Αργότερα, το 1911, ο Βαρνάβας προεχειρίσθη σε ηγούμενο της

Μονής, την οποία διακόνησε αξίως για σαράντα συνεχή χρόνια.

Αυτόν τον αγιασμένο άνθρωπο βρήκαν ως ποιμένα ο Αλέξανδρος (πατήρ Ελπίδιος) και ο Σοφοκλής (Άγιος

Φιλούμενος), όταν το 1927 εντάχθησαν στη Σταυροβουνιώτικη Αδελφότητα. Πράο, ησύχιο, απλότατο σε όλα, ακόμα

και μετά από την εκλογή του σε ηγούμενο, αυστηρό όταν χρειαζόταν, φιλόπονο, ταπεινό… Αληθινό μοναχό…

Από αυτόν τον αρχαίου τύπου μοναχισμό, που κατάφερε μέσα από τους αιώνες να συγκεράσει το

παλαιστινιακό-ησυχαστικό, στο σκητιώτικο και το αγιορείτικο-κοινοβιακό πνεύμα, πήραν τα πρώτα εφόδια της

μοναχικής τους πολιτείας ο Σοφοκλής και ο Αλέξανδρος.

Στο Σταυροβούνι έμειναν για πέντε χρόνια. Κατά το πέμπτο έτος της παραμονής τους στη Μονή αρρώστησαν.

Ο ηγούμενος ειδοποίησε τον πατέρα τους, ο οποίος τους πήρε στον ανάδοχο του Σοφοκλή, που ήταν γιατρός. Αυτός

τους συνέστησε να μείνουν στο σπίτι τους για λίγους μήνες μέχρι να αναρρώσουν και μετά να επιστρέψουν στο

Σταυροβούνι. Όμως «άλλαι μεν βουλαί ανθρώπων, άλλα δε Θεός κελεύει».

Μετά την ανάρρωσή τους, τα παιδιά επέστρεψαν στο Σταυροβούνι, στο οποίο δεν παρέμειναν για πολύ. Σε

κάποια ακολουθία στη Μονή παρευρέθη και ο έξαρχος του Παναγίου Τάφου, πατήρ Παλλάδιος 10 , ο οποίος πρόσεξε

τα δύο μικρά καλογέρια και ζήτησε από τον ηγούμενο να τους επιτρέψει να μεταβούν στα Ιεροσόλυμα, για να

φοιτήσουν στο Γυμνάσιο του εκεί Πατριαρχείου. Ο πατήρ Βαρνάβας, αφού συζήτησε το θέμα και με τον πατέρα των

δύο παιδιών, έδωσε ευλογία να αναχωρήσουν από τη Μονή και να συνεχίσουν τον μοναχικό τους βίο στην Αγία Γη,

όπου ο Κύριος τους εκάλεσε.

15

Έτσι, ο Σοφοκλής και ο Αλέξανδρος μετά από δεκατέσσερα χρόνια υποταγής στη γιαγιά Λωξάνδρα και πέντε

χρόνια υπακοής στο Σταυροβούνι, βρέθηκαν, το 1934, στα Ιεροσόλυμα, μαθητές στο Γυμνάσιο του εκεί

Πατριαρχείου.

Μαθητές στη Σχολή του Πατριαρχείου

Από το 1934 που ο Σοφοκλής (Άγιος Φιλούμενος) και ο Αλέξανδρος (πατήρ Ελπίδιος) μετέβησαν στα

Ιεροσόλυμα, τέθηκαν κάτω από την προστασία του μετέπειτα Πατριάρχη Τιμοθέου Θέμελη (1935-1955), ο οποίος

φρόντισε για την εγγραφή τους στο Γυμνάσιο του Ιερού Κοινού του Παναγίου Τάφου 11 .

Διευθυντής στο Γυμνάσιο τη χρονιά που πήγαν τα δυό αδέλφια, ήταν ο Αρχιμανδρίτης του Πατριαρχείου

Ιεροσολύμων Φιλόθεος, ο οποίος τους ενέγραψε στην πρώτη τάξη, αν και ήταν μεγαλύτεροι σε ηλικία από τους

άλλους μαθητές. Στην ίδια τάξη, είχαν για συμμαθητές άλλα έξι παιδιά: τον Κωνσταντίνο Κουτσομάλλη (τον

μετέπειτα Αρχιεπίσκοπο Λύδδης και αργότερα Μητροπολίτη Βόστρων Υμέναιο), τον Δαυίδ Ν. Τλήλ (ο οποίος

αποφοιτώντας από το Γυμνάσιο σπούδασε οδοντοτεχνίτης), τον Χαράλαμπο Γαβριηλίδη, τον Κωνσταντίνο Μιχαηλίδη

(τον μετέπειτα Μητροπολίτη Σκυθοπόλεως), τον Χρύσανθο Λυμπέρη (τον μετέπειτα Αρχιεπίσκοπο Ελευθερουπόλεως)

και τον Αγλάιο Κοντεκάκη.

Ως μαθητές είχαν πολύ ζήλο, φροντίζοντας όμως πάντοτε μαζί με τα μαθήματά τους να μην αμελούν το

αυστηρό τυπικό, που ως παρακαταθήκη παρέλαβαν από τους πρώτους πνευματικούς τους πατέρες στο Σταυροβούνι:

τις καθημερινές ακουλουθίες, τις μετάνοιες και τον μοναχικό τους κανόνα. Πολλές φορές έμεναν κλεισμένοι στα

δωμάτιά τους, για να προσευχηθούν ανενόχλητοι και όταν καμιά φορά έρχονταν νεότεροι συμμαθητές τους για να

τους ενοχλήσουν, αυτοί προφασίζονταν ότι θα άρχιζαν εκείνη την ώρα την ανάγνωση της «ενάτης» ή τον

«εσπερινό» και έτσι οι απρόσκλητοι επισκέπτες έφευγαν αμέσως. Όταν δε τύχαινε να έχουν εξετάσεις, όχι μόνο δεν

αμελούσαν τον καθημερινό τους κανόνα, αλλά σ΄αυτόν πρόσθεταν πάντοτε και την Παράκληση στην Παναγία.

«Πηγαίναμε», θυμάται ο συμμαθητής τους Δαυίδ, «πάντοτε πριν από το μάθημα, ο Φιλούμενος, ο Ελπίδιος, ο

Υμέναιος κι εγώ, στις έξι το πρωί, στο Μετόχι της Παναγίας απέναντι από τον ναό της Αναστάσεως και κάναμε την

Παράκληση».

Πέρα από το προσωπικό πρόγραμμα προσευχής, που ο Αλέξανδρος και ο Σοφοκλής ακολουθούσαν καθημερινά,

συνήθιζαν και να εκκλησιάζονται συχνά, επιδιώκοντας μάλιστα να βοηθούν στην τέλεση των ακολουθιών. «Φτάναμε

στην εκκλησία», θυμάται ο Δαυίδ, «πάντοτε από πολύ νωρίς και αμέσως έπαιρναν θέση στο ψαλτήρι». Είχαν,

άλλωστε και οι δυο – όπως και όλη η οικογένεια των Ορουντιωτών – αρκετά καλή φωνή και γνώριζαν πολύ καλά τη

Βυζαντινή Μουσική από τη Σχολή του Πατριαρχείου και την εκκλησιαστική τάξη και το τυπικό από το Σταυροβούνι.

16

Εκτός από την πείρα και τις γνώσεις όμως, είχαν ταυτόχρονα και πολύ ζήλο για την ψαλτική. Ιδιαίτερα ο Σοφοκλής

(Άγιος Φιλούμενος), που από μικρό παιδί είχε τόση αγάπη για τη μουσική, έβρισκε πάντα ευκαιρίες και χρόνο για να

ψάλλει ή να συζητά με άλλους για το θέμα αυτό.

Από τους πρώτους κιόλας μήνες της παρουσίας τους στο Γυμνάσιο, ο Σοφοκλής και ο Αλέξανδρος κατάφεραν

να δημιουργήσουν μια δυνατή σχέση φιλίας με τους συμμαθητές τους. «Είχαμε», λέει ο Δαυίδ, «πολλούς

συμμαθητές, αλλά με τον Φιλούμενο, τον Ελπίδιο και τον Υμέναιο ήμασταν αλλιώς… Πρωί, βράδυ… Όλη μέρα μαζί.

Μαζευόμασταν συνήθως στο δωμάτιο του Υμεναίου. Ο καθένας είχε το τάσι * του, έφερνε την κουραμάνα ** του

και τρώγαμε μαζί… Διαβάζαμε μαζί… Ήμασταν σαν μια οικογένεια. Ιδιαίτερα ο Φιλούμενος είχε κάτι στη συμπεριφορά

του, στον τρόπο που μιλούσε που σ΄έκανε να τον συμπαθείς. Μιλούσε μ΄ένα χαμόγελο. Ήτανε γλυκός άνθρωπος.

Ήταν άκακος και δεν θύμωνε ποτέ. Συγχωρούσε… Μπορούσαμε να γελάσουμε, να του κάνουμε φάρσες και δεν

θύμωνε ποτέ. Ήταν απλός και καλοκάγαθος, αλλά κυρίως ήταν ταπεινός. Δεν είχε φιλοδοξίες και δεν του άρεσε να

φαίνεται στη Σχολή. Αφού ακόμα και στις φωτογραφίες, που βγάζαμε καμιά φορά στις εκδρομές που πηγαίναμε,

φρόντιζε να λείπει ή, αν ήταν παρών, κρυβόταν πάντοτε πίσω από τον αδελφό του, τον Ελπίδιο».

* τάσι: μεταλλικό δοχείο φαγητού.

** κουραμάνα: ζεστό ψωμί.

Την ίδια καλή σχέση, που τα παιδιά είχαν με τους συμμαθητές τους, φρόντιζαν επιμελώς να έχουν και με τους

άλλους ανθρώπους γύρω τους, τους πατέρες της Αδελφότητας, τους καθηγητές της Σχολής, τους γνωστούς τους

στα Ιεροσόλυμα. Πολλές φορές όμως, εξαιτίας της μεγάλης ομοιότητας που είχαν, δημιουργούνταν διάφορα

μπερδέματα στις σχέσεις τους. «Θυμάμαι», διηγείται ο Δαυίδ, «είχαμε μια χρονιά ένα καθηγητή και έπρεπε, επειδή

ήτανε Δεσπότης, να τον χαιρετάμε λέγοντας: «Ευλογείτε». Ο Αλέξανδρος και ο Σοφοκλής όμως, που ήταν καινούριοι

στη Σχολή, δεν το ξέρανε. Περνάει λοιπόν ο Αλέξανδρος και λέει:

- Καλημέρα Σεβασμιώτατε.

- Έλα΄δω, Αλέξανδρε παιδί μου, του λέει. Όταν περνάει ο Αρχιερεύς δεν λένε «Καλημέρα», λένε «Ευλογείτε».

- Μάλιστα Σεβασμιώτατε, του λέει ο Αλέξανδρος.

Την άλλη μέρα, πρωί-πρωί, περνάει από μπροστά του ο Σοφοκλής.

- Καλημέρα Σεβασμιώτατε, του λέει.

- Βρε έλα΄δω, του λέει ο Δεσπότης. Δεν ντρέπεσαι; Χτες δεν σου είπα εγώ, πως χαιρετάμε τους Αρχιερείς;

- Όχι, Σεβασμιώτατε, χτες δεν μου είπατε κάτι, του λέει ο Σοφοκλής.

- Και ψεύτη να με βγάλεις; Δεν ντρέπεσαι; του λέει ο Δεσπότης.

17

Ο Σοφοκλής αμέσως κατάλαβε.

- Σεβασμιώτατε, ο Σοφοκλής είμαι, του λέει.

Και έτσι λύθηκε το πρόβλημα».

Παρόλη την εξωτερική τους ομοιότητα όμως, τα δυό αδέλφια διέφεραν πολύ στο χαρακτήρα και αυτό ήταν

εμφανές καθ΄όλη τη διάρκεια της φοίτησής τους στη Σχολή. Ο Αλέξανδρος (πατήρ Ελπίδιος), δυναμικός καθώς ήταν,

είχε συνήθως ηγετικό ρόλο, ενώ ο Σοφοκλής (Άγιος Φιλούμενος) προτιμούσε την αφάνεια. Ήταν πολύ

συγκαταβατικός με τους συμμαθητές του, ακόμα και όταν επρόκειτο να αδικηθεί, αν και όταν το θέμα αφορούσε

άλλους, και κυρίως μικρότερους, τότε ενεργούσε πολύ δυναμικά και αυστηρά. «Θυμάμαι», λέει ο Δαυίδ, «όταν

ήμασταν στη Σχολή, πηγαίναμε τις Κυριακές και τις γιορτές εκδρομές. Παίρναμε μαζί μας φαγητά και πηγαίναμε, πότε

στη Μονή του Σταυρού, πότε στον Άγιο Σάββα, πότε στο Καταμόνας. Μια χρονιά λοιπόν, πήγαμε όλη η τάξη στο

Καταμόνας. Εκεί έχει μια μικρή λίμνη με ένα-ενάμιση μέτρο νερό, η οποία έχει γύρω-γύρω ένα κιγκλίδωμα για να μην

πέσει κανένας μέσα. Λοιπόν, παίζαμε εμείς εκεί κοντά και σε μια στιγμή πέφτει το τόπι μέσα. Λέει τότε ο Υμέναιος:

«Να κατεβάσουμε τον Χαράλαμπο που΄ναι ο πιο μικρός. Να τον πιάσουμε από τα ποδάρια, να τον κατεβάσουμε να

πάρει το τόπι και μετά να τον σηκώσουμε». Και πραγματικά το κάναμε και πιάσαμε το τόπι. Μετά λέει ο Υμέναιος,

που του άρεσε να κάνει αστεία: «Άσ΄τον να πέσει στον νερό…». Ευτυχώς όμως, ήταν εκεί κοντά ο Φιλούμενος και

αμέσως επενέβη: «Όχι, όχι, αμαρτία… το παιδί», κι έτσι τον σηκώσανε και δεν τον άφησαν να πέσει στο νερό».

Παρά τις διαφορές στο χαρακτήρα που είχε ο Σοφοκλής (Άγιος Φιλούμενος) με τον συμμαθητή του τον

Υμέναιο, εντούτοις τους έδενε από το πρώιμα αυτά εφηβικά χρόνια στη Σχολή, μέχρι και τον μαρτυρικό θάνατο του

Αγίου, μια γνήσια πνευματική σχέση. Όπως δηλαδή, από τα παιδικά τους χρόνια ο Αλέξανδρος και ο Σοφοκλής

στήριζαν ο ένας τον άλλο (είναι χαρακτηριστικό αυτό που πάντοτε έλεγαν: «Αν δεν ήμασταν δυό, δεν θα

επιβιώναμε»), με τον ίδιο τρόπο αλληλοστηρίζονταν και οι δυό συμμαθητές στις διάφορες δυσκολίες που

αντιμετώπιζαν. Πολλές φορές ακόμα, εκτός από τις δυσκολίες και τα προβλήματα, μοιράζονταν και τα οράματα, που

είχαν για την πρόοδο του Μοναστηριού και των προσκυνημάτων.

Τα πρώτα αυτά χρόνια, που ο Αλέξανδρος και ο Σοφοκλής φοιτούσαν στη Σχολή, ήταν πολύ δύσκολα. «Δεν

είχαμε», θυμάται ο Δαυίδ, «την οικονομική ευχέρεια που έχουμε σήμερα… να έχουμε δηλαδή πολλά ρούχα,

θερμάνσεις και όλα αυτά. Και θυμάμαι που ο Φιλούμενος και ο Ελπίδιος – περισσότερο ο πρώτος – τον χειμώνα

πάντοτε κρυώνανε πολύ… γιατί δεν είχανε παλτό και φορούσανε από πάνω μόνο το ράσο τους. Έτσι λοιπόν και οι

δυό σκεφτήκανε και έβαζαν κάτω από τα ρούχα τους – κυρίως κάτω από τη φανέλλα τους – εφημερίδες για να

ζεσταίνονται».

18

Στον τρίτο χρόνο φοίτησής τους στο Γυμνάσιο, το 1937, ο Σοφοκλής και ο Αλέξανδρος εκάρησαν από τον τότε

Πατριάρχη Τιμόθεο Θέμελη μοναχοί, μετονομασθέντες Φιλούμενος και Ελπίδιος αντίστοιχα, εντασσόμενοι έτσι –

επίσημα πλέον – στην Αγιοταφική Αδελφότητα.

Την ίδια χρονιά τα δυό αδέλφια χειροτονήθηκαν διάκονοι (στις 5 του Σεπτέμβρη ο Άγιος Φιλούμενος), και δυό

χρόνια μετά, το 1939, αποφοίτησαν από το Γυμνάσιο του Πατριαρχείου. Το 1940 ο πατήρ Ελπίδιος χειροτονήθηκε

πρεσβύτερος και υπηρέτησε με ζήλο στα διάφορα διακονήματα, που του ανατέθησαν. Το 1947 προσλήφθηκε στο

Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και αναχώρησε από την Αγία Γη ακολουθώντας μια πορεία πνευματικής διακονίας σε

πολλούς τόπους και χώρες * . Ο αδελφός του, Άγιος Φιλούμενος, παρέμεινε στα Ιεροσόλυμα, υπηρετώντας ταπεινά

για σαράντα πέντε συνεχή χρόνια μέχρι το μαρτυρικό του τέλος.

Διακονία στους Αγίους Τόπους

Ένα χρόνο μετά την αποφοίτησή του από το Γυμνάσιο, ο Άγιος Φιλούμενος διορίστηκε εργοδηγός στο

Πατριαρχείο. Λίγο αργότερα μετατέθηκε στη Μονή του Αγίου Σάββα. Εκεί υπηρέτησε ως διάκονος από τον Ιούνιο του

1940 μέχρι και τον Σεπτέμβριο του 1941 και συνδέθηκε πνευματικά με τους Αγιοσαββαΐτες πατέρες.

Τον Ιανουάριο του 1942 κλήθηκε να αναλάβει καθήκοντα επιμελητού των Πατριαρχικών Γραφείων, θέση στην

οποία υπηρέτησε μέχρι και τον Ιούλιο του 1944. Εν τω μεταξύ, κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας του στα Πατριαρχικά

Γραφεία, την 1η Νοεμβρίου του 1943, χειροτονήθηκε πρεσβύτερος από τον μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Πέλλης Μεθόδιο

επί του Φρικτού Γολγοθά.

Η επόμενη διακονία του Αγίου Φιλουμένου ήταν στο κεντρικό μαγειρείο, όπου υπηρέτησε ως Βοηθός

Φροντιστής μέχρι τον Φεβρουάριο του 1946. Λίγο αργότερα, αφού εν τω μεταξύ διορίστηκε ηγούμενος στην

Τιβεριάδα (Φεβρουάριος 1946), χειροθετήθηκε σε αρχιμανδρίτη (20 Μαρτίου του 1948). Από την Τιβεριάδα

μετατέθηκε στην Ιόππη (Μάρτιος του 1953), όπου υπηρέτησε για έξι περίπου χρόνια (μέχρι τον Νοέμβριο του 1959).

Για τα επόμενα δυό χρόνια (Νοέμβριος του 1959 – Μάιος του 1961), ο Άγιος Φιλούμενος υπηρέτησε ως

διευθυντής του Οικοτροφείου της Πατριαρχικής Σχολής. Τον Μάιο του 1961 διορίστηκε ηγούμενος στη Μονή του

Αρχαγγέλου και τον Φεβρουάριο του 1962 τυπικάρης στον ναό των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, όπου

υπηρέτησε για τρία περίπου χρόνια (μέχρι τον Αύγουστο του 1965).

Στο διακόνημα του τυπικάρη υπηρέτησε με πολύ ζήλο και ήταν, όσον αφορούσε την εκκλησιαστική τάξη και

την τήρησή της, πολύ αυστηρός. Αναφέρει χαρακτηριστικά ο Επίσκοπος Κωνσταντίνης Αρίσταρχος: «Γνώρισα τον π.

Φιλούμενο στα έτη 1964 – 1966. Τότε ήμουνα μαθητής της Ε΄και Στ΄τάξης του Γυμνασίου και ταυτόχρονα

υπηρετούσα ως νεωκόρος-καντηλανάφτης στον Άγιο Κωνσταντίνο. Εκεί, τυπικάρης ήταν τότε ο π. Φιλούμενος. Και

19

τον θυμόμαστε… τον ζήσαμε. Ήταν πολύ φιλακόλουθος. Αγαπούσε τις ακολουθίες και ως τυπικάρης που ήταν

επέμενε πολύ στην ακριβή τέλεσή τους. Και θυμάμαι που κάποιες φορές εμείς βιαζόμασταν στην ανάγνωση του

Ψαλτηρίου και καμιά φορά θέλαμε και να παραλείψουμε και κάτι και αυτός μας επέπληττε. Άκουγα μάλιστα

για΄κείνον από τον φίλο του, τον Μητροπολίτη Βόστρων Υμέναιο, ότι είχε τα εκκλησιαστικά βιβλία και στο σπίτι και

διάβαζε εκεί όσες από τις ακολουθίες δεν μπορούσαμε να διαβάσουμε στην εκκλησία».

Μετά την τριετή διακονία του στον Άγιο Κωνσταντίνο, ο Άγιος Φιλούμενος διορίστηκε ηγούμενος στην Ιερά

Μονή της Μεταμορφώσεως στη Ραμάλλα (Αύγουστος του 1965-Αύγουστος του 1967), όπου υπηρέτησε αργότερα και

άλλα τρία χρόνια (Ιανουάριος του 1976-Μάιος του 1979). Εκεί είχε ένα ορθόδοξο ποίμνιο μερικών χιλιάδων, το οποίο

διακόνησε με πολλή αγάπη και πόνο, γι΄αυτό άλλωστε και απέκτησε πολύ νωρίς τη φήμη ενός εξαιρετικού

ιερομόναχου και πνευματικού. Ο κόσμος, και κυρίως οι απλοί άνθρωποι με τους οποίους συναναστρεφόταν

καθημερινά, τον αγαπούσαν και τον σέβονταν. Πολλοί μάλιστα τον ευλαβούνταν, από τον καιρό που ήταν ακόμα εν

ζωή, γιατί αυτά τα χρόνια, που ήταν και τα τελευταία της επιγείου ζωής του, μια και αμέσως μετά τη διακονία του

στη Ραμάλλα ακολούθησε ο μαρτυρικός του θάνατος, είχε φτάσει σε πνευματική ωριμότητα.

Εκτός από το ποίμνιό του, ο Άγιος αγαπούσε πολύ και τους Αγιοταφίτες πατέρες -ιδιαίτερα τους μικρότερους -

και όταν τον επισκέπτονταν προσπαθούσε με κάθε τρόπο να τους ενισχύει. «Όταν ήταν το πανηγύρι του, της

Μεταμορφώσεως», θυμάται ο πατήρ Ευσέβιος, «πήγαινε εκεί πέρα πάρα πολύς κόσμος. Οι ηγούμενοι, όταν γιορτάζει

η εκκλησία τους πάντα κάνουν τραπέζι. Καθόμασταν, λοιπόν, εκεί πέρα και τρώγαμε, τραγουδούσαμε τραγούδια

εθνικά, αραβικά και ελληνικά και ψάλλαμε… Και μάλιστα βάζαμε και τον π. Φιλούμενο, γιατί ήταν γνώστης μουσικής.

«Τώρα είναι η σειρά σου», του λέγαμε και κάναμε όλοι απόλυτη ησυχία, γιατί ήταν ισχνή η φωνή του κι έπρεπε να

ακούγεται. Αυτός έψαλλε και εμείς ισοκρατούσαμε. Και θυμάμαι, που όλο έτρεχε πάνω-κάτω. Δεν έτρωγε καθόλου ο

άνθρωπος, για να μας εξυπηρετεί. Εμάς τους νεότερους διακόνους μας αγαπούσε ιδιαίτερα. Ίσως λόγω ηλικίας, που

ήμασταν νεότεροι, ίσως που είχαμε πολλές δυσκολίες στα πνευματικά, στα οικονομικά, διότι και οικονομικά πολλές

φορές μας βοηθούσε… Λοιπόν, έτρεχε πάνω-κάτω στον πανηγύρι κι έλεγε: «Έφαγες π. Ευσέβιε; Έφαγες π. Γρηγόριε;

Χόρτασες; Τι σου λείπει; Φρούτο έφαγες; Γλυκό έφαγες; Πάρε, πάρε…».

Ανάμεσα στους δύο διορισμούς του στη Ραμάλλα, ο Άγιος Φιλούμενος υπηρέτησε για τρία χρόνια στον Αββά

Θεοδόσιο (Αύγουστος 1967 – Αύγουστος 1970) και για έξι χρόνια στον Προφήτη Ηλία (Αύγουστος 1970 –

Ιανουάριος 1976). Στη Μονή του Προφήτη Ηλία τον γνώρισαν ως ηγούμενο πολλοί από τους μαθητές του

Γυμνασίου, γιατί πήγαιναν εκεί συχνά εκδρομές.

«Ανάμεσα στις εξόδους, που πηγαίναμε κάθε Κυριακή», θυμάται ο Αρχιμανδρίτης Ευσέβιος, «πηγαίναμε και

στον Προφήτη Ηλία. Τον θυμάμαι, λοιπόν με το αντερί του το γκρίζο – του άρεσε πολύ το χρώμα αυτό – με το

σκουφάκι του, να ανεβοκατεβαίνει τα σκαλιά του Προφήτη Ηλία… τα πολλά σκαλιά… να μας εξυπηρετήσει. Και

θυμάμαι μας μάζευε εκεί πέρα στη σκιά ενός δένδρου, μας έβαζε να κάτσουμε και μας μιλούσε. Μας διηγείτο βίους

Αγίων ή μας έλεγε κομμάτια από τους Πατέρες της Εκκλησίας, για τα οποία μάλιστα, όταν μας ξανάβλεπε, έκανε

20

ερωτήσεις – μας «εξέταζε» - για να δει αν τα θυμόμασταν. Άλλοτε πάλι μας έλεγε συμβουλές δικές του στηριγμένες

πάνω σε βίους Αγίων. Τον θυμάμαι, για παράδειγμα, που μας έλεγε συχνά: «Όταν θα γίνετε αργότερα Αγιοταφίτες,

όσοι γίνετε από εσάς, ένα πράγμα μην ξεχνάτε και ποτέ να μην το παραβιάζετε: Εάν δεν μπορείτε να λέτε την

ακολουθία π.χ. των Χαιρετισμών ή του Αποδείπνου το βράδυ όρθιοι, αν είστε κουρασμένοι ή άρρωστοι, ποτέ να μην

την παραλείπετε. Να τη λέτε έστω καθιστοί, έστω στο κρεβάτι». Καμιά φορά μας έψελνε εκεί που ήμασταν

μαζεμένοι, γιατί ήθελε να μεταδώσει αυτό το τάλαντο, της μουσικής όπου μπορούσε. Και μας έλεγε: «Αυτό είναι ήχος

τάδε, ακούστε πως πάει» και μας το έψαλλε. Και μάλιστα του άρεσε και ήθελε να μεταφέρει τον ιεροσολυμίτικο

τρόπο ψαλσίματος…τις ιδιαιτερότητες τις λειτουργικές και τις ψαλτικές του Πατριαρχείου. Μετά μας κερνούσε εκεί

πέρα πάντα πλουσιοπάροχα, φρούτο ή καραμέλες και γλυκά και μετά φεύγαμε».

Με τον ίδιο τρόπο και την ίδια αγάπη, με την οποία ο Άγιος διακονούσε τα παιδιά της Σχολής όταν πήγαιναν

εκεί εκδρομές, διακονούσε και τους προσκυνητές που μαζεύονταν στη Μονή για τη γιορτή του Προφήτη Ηλία.

Έφθαναν εκεί άνθρωποι από διάφορες πόλεις του Ισραήλ, κυρίως Άραβες ορθόδοξοι, για να προσκυνήσουν και να

φέρουν τάματα και λαμπάδες και όλους έτρεχε να τους δει και να τους εξυπηρετήσει.

Μετά από τη διακονία του στον Προφήτη Ηλία και τη Ραμάλλα, ο Άγιος Φιλούμενος μετατέθηκε (στις 8 Μαΐου

του 1979), στο Φρέαρ του Ιακώβ, όπου υπηρέτησε μέχρι και τον μαρτυρικό του θάνατο (στις 29 Νοεμβρίου του

ιδίου έτους).

Από τα προσκυνήματα, στα οποία υπηρετούσε ο Άγιος, χρειαζόταν κάποιες φορές να ταξιδεύει στην πόλη των

Ιεροσολύμων. Εκεί επισκεπτόταν και τους ανθρώπους με τους οποίους συνδεόταν, κυρίως τον Μητροπολίτη Λύδδης

Υμέναιο, με τον οποίον τους συνέδεε μια ιδιαίτερη πνευματική σχέση από τα χρόνια που ήταν συμμαθητές στη Σχολή

του Πατριαρχείου. Από τον Υμέναιο περνούσε σε κάθε επίσκεφή του στα Ιεροσόλυμα, γιατί το σπίτι του ήταν και ο

χώρος στον οποίο εφιλοξενείτο μια και ο ίδιος δεν είχε δικό του κελλί μέσα στην πόλη. Επισκεπτόταν συχνά και τον

Δαυίδ και τον αδελφό του τον Γιάννη (από τους οποίους περνούσε πάντοτε έστω και για λίγο), την Αντρούλα (τη

συγγενή του από την Πιτσιλλιά), την Στέλλα από τον Καλοπαναγιώτη, τον μακαριστό π. Θεοδόσιο και τις αδελφές

στη Βηθανία, τον μακαριστό π. Σωφρόνιο από τον Φαρμακά και τα παιδιά της Σχολής, στη Σιών.

Όλο αυτό το διάστημα της παραμονής του στην Αγία Γη, ο Άγιος Φιλούμενος, πολύ λίγες φορές εγκατέλειψε

τον τόπο της διακονίας του. Επισκέφτηκε δυό-τρεις φορές την Κύπρο (όπως το 1952, που περιηγήθηκε τα μεγάλα

μοναστικά κέντρα του νησιού 14 και το 1962, χρονιά που η μητέρα του Μαγδαληνή ήταν πολύ άρρωστη). Οι γονείς

του όμως, όπως και οι αδελφές του, τον επισκέπτονταν συχνά στα Ιεροσόλυμα. «Ιδιαίτερα η μητέρα μας», αναφέρει

η αδελφή του Γαλάτεια, «σε κάποια ταξίδια της εκεί έμενε μέχρι και δύο μήνες».

Εκτός από την Κύπρο, ο Άγιος ταξίδεψε και κάποιες φορές στην Ελλάδα, κυρίως για να επισκεφτεί τον αδελφό

του, τον πατέρα Ελπίδιο, που έμενε στην Αθήνα. Συχνά σ΄αυτές τις επισκέψεις του πρότειναν, κυρίως ο πατήρ

Ελπίδιος και ξαδέλφή του η Ερμιόνη, να μείνει κι αυτός εκεί, για να σπουδάσει, αλλά ο Άγιος ήταν πολύ αρνητικός.

Όταν η Ερμιόνη του έλεγε: «Γιατί δε φεύγεις Φιλούμενε; Τι ωραία που ο Ελπίδιος σπούδασε Θεολογία και Νομικά και

21

γύρισε και όλο τον κόσμο!», αυτός της απαντούσε αυτστηρά: «Όχι Ερμιόνη μου. Δεν μπορώ να μην υπακούσω

στους πατέρες».

Τούτη η απόλυτη υπακοή στους πατέρες, ήταν κάτι που χαρακτήριζε τον Άγιο Φιλούμενο καθ΄όλη τη διάρκεια

της διακονίας του στα Ιεροσόλυμα, αν και η παραμονή του εκεί δεν ήταν μόνο απλή υπακοή, αλλά ταυτόχρονα

προσωπική επιλογή και επιδίωξη.

«Ο Φιλούμενος», αναφέρει ο φίλος του Γιάννης 15 , «δεν ήτανε φιλόδοξος. Δηλαδή, στην ηλικία του μπορούσε

να σπουδάσει, μπορούσε να γίνει και Δεσπότης. Αλλά δεν το ζητούσε αυτό. Όπως ήταν, έμεινε. Δεν ήθελε να ανέβει

πιο ψηλά, ούτε είχε ποτέ απαιτήσεις μεγάλες… να μπει π.χ. ταμίας ή στην Οικουμενική που έχει και χρήματα. Αυτός

όπου τον έστελναν πήγαινε, κυρίως στα εξωτερικά ηγουμενεία και αντιπροσώπευε το Μοναστήρι πολύ καλά. Και όλοι

που τον βλέπανε, καταλαβαίνανε ότι ο άνθρωπος είναι μοναχός… σωστός μοναχός».

Στα μοναστήρια που υπηρετούσε ο Άγιος Φιλούμενος προσπαθούσε πάντοτε να ακολουθεί με ακρίβεια το

σταυροβουνιώτικο μοναχικό τυπικό, στο οποίο είχε μυηθεί από παιδί. Στο θέμα της νηστείας, για παράδειγμα, ήταν

πάρα πολύ αυστηρός. «Συνήθως», αναφέρει η μοναχή Ευπραξία, «έτρωγε ελάχιστα και χωρίς να έχει απαιτήσεις για

το είδος του φαγητού. Και τον θυμάμαι μάλιστα που πολύ συχνά έλεγε: «Να χαίρεσαι, που νηστεύεις. Η νηστεία

πάντα τον χρόνον ωφέλιμός εστι *».

Ενώ όμως είχε τόση αυστηρότητα με τον εαυτό του, με τους άλλους ήταν επιεικής και συγκαταβατικός, τόσο

βέβαια, ώστε η επιείκειά του να μη βλάπτει πνευματικά, αλλά να ωφελεί. «Ήθελε», αναφέρει ο π. Ευσέβιος, «να μας

μεταδώσει το πραγματικό νόημα της νηστείας και να μας μάθει να νηστεύουμε σωστά. Δεν έδινε, δηλαδή, βαρύτητα

στη λεπτομέρεια, στο τυπικό μέρος, αλλά στην πνευματικότητα, χωρίς να καταργεί το πνεύμα της νηστείας και τη

νηστεία».

Με τέτοιο πνεύμα και τέτοια βιοτή έζησε ο Άγιος Φιλούμενος στα Ιεροσόλυμα, αθόρυβα και ταπεινά,

φροντίζοντας επιμελώς, ώστε οι πνευματικοί του αγώνες να μένουν αφανείς και άγνωστοι για τους ανθρώπους γύρω

του.

Παρά την προσπάθειά του όμως αυτή, όσοι τον γνώριζαν, τον ευλαβούνταν πολύ, γιατί ζούσε, όπως λέει ο

φίλος του Γιάννης, ως να ήταν άγιος. Με πολλή άσκηση και αυστηρότητα στο θέμα της νηστείας και της προσευχής,

με πολλή ακρίβεια στην τέλεση

των ακολουθιών, με αυταπάρνηση και αγάπη στη διακονία των ανθρώπων – τους οποίους βοηθούσε και πνευματικά,

αλλά και υλικά, ασκώντας την ελεημοσύνη, όπως παιδιόθεν είχε διδαχθεί απο τον μακαριστό πατέρα του. Ζούσε «εν

απλότητι», και του άρεσε πολύ να μελετά, όσοι τον ήξεραν τον θυμούνται να κρατά ένα βιβλίο στο χέρι και να

διαβάζει συνεχώς. Γι΄αυτό άλλωστε και ήταν πολύ καλά καταρτισμένος θεολογικά. Ήταν, με λίγα λόγια, κατά τον

μακαριστό πρώην Αρχιεπίσκοπο Ασκάλωνος και μετέπειτα Μητροπολίτη Σκυθοπόλεως Αρκάδιο, «ένας καθ΄όλα

σωστός μοναχός».

22

* Τριώδιο, Απόστιχα των Αίνων, Δευτέρα της Τυρινής.

Μαρτυρικώς τελειωθείς

Ο τελευταίος του διορισμός απο το Πατριαρχείο ήταν στη Νεάπολη (Ναπλούς), ως ηγουμένου στο Φρέαρ του

Ιακώβ. Σε τούτο το διακόνημα ο Άγιος Φιλούμενος είχε να αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες. Συχνά τον επισκέπτονταν

φανατικοί Σιωνιστές, οι οποίοι απαιτούσαν να αφαιρεθούν οι εικόνες και ο Σταυρός απο τον ναό, με την αιτιολογία

οτι το Φρέαρ του Ιακώβ ήταν εβραϊκό. Πολλές φορές ο Άγιος Φιλούμενος τους εξηγούσε πως η χριστιανική παρουσία

στον χώρο ήταν σχεδόν δύο χιλιάδων χρόνων και άρα η απαίτησή τους δεν είχε υπόσταση, χωρίς όμως αυτό να

αλλάξει οτιδήποτε στις απόψεις τους. Ένας απο αυτούς μάλιστα πήγαινε καθημερινά εκεί για να προσευχηθεί. Ο Άγιος

Φιλούμενος, φιλήσυχος και πράος καθώς ήταν, προσπαθούσε να μην τον προκαλεί και έτσι, όταν ο «επισκέπτης» του

εισερχόταν στο προσκύνημα, σταματούσε την ακολουθία και τη συνέχιζε αργότερα, αφού αυτός έφευγε. Διηγείται ο

ιερομόναχος του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων μακαριστός αρχιμανδρίτης Σωφρόνιος:

«Ο μακαρίτης ο πατήρ Φιλούμενος μας έλεγε οτι κάθε Παρασκευή πολλοί απο τους μισαλλόδοξους και

φανατικούς Εβραίους πήγαιναν να προσευχηθούν στο Φρέαρ του Ιακώβ. Συνέχεια του έλεγαν να σηκώσει όλες τις

εικόνες και τον Εσταυρωμένο ακόμα, και να τις πάρει και να φύγει διότι το Φρέαρ είναι δικό τους και όχι των

Χριστιανών. Ειδ΄άλλως θα το μετανιώσει πικρά, αλλά θα είναι αργά. Απο τον καιρό που πήγε εκεί όλο και τον

φοβέριζαν. Αυτός όμως ήξερε τα εβραϊκά και τους αποστόμωνε».

Αυτές τις δυσκολίες τις ανέφερε συχνά ο Άγιος Φιλούμενος στους ανθρώπους, με τους οποίους συνδεόταν. Ο

μακαριστός Μητροπολίτης Βόστρων Υμέναιος, για παράδειγμα, διηγείτο οτι ο Άγιος πολλές φορές του είχε πει πως

τον απειλούσαν οτι θα τον σκοτώσουν αν δεν έφευγε απο το Φρέαρ. Το ίδιο είχε πει και στον μακαριστό πατέρα

Θεοδόσιο – γέροντα της γυναικείας Μονής του Αγίου Λαζάρου στη Βηθανία – τον οποίο μάλιστα είχε επισκεφτεί μιά

βδομάδα προ του μαρτυρικού του θανάτου. «Ήρθε στο Μοναστήρι», θυμάται η αδελφή Μητροδώρα, «και ήθελε ένα

πρόσφορο, για να κάνει λειτουργία. Εδώ ήταν και ο γέροντάς μας, ο π. Θεοδόσιος, στον οποίον ο Άγιος είπε: “Τι να

κάνω γέροντα; Εκεί οι Εβραίοι με απειλούν οτι θα με σκοτώσουν. Ας με σκοτώσουν. Τι να κάνω άλλο; Ένα μαρτύριο

θα μας σώσει”».

23

Παρά τις απειλές τις οποίες δεχόταν, ο Άγιος είχε πάρει την απόφαση να παραμείνει στο Φρέαρ. «Ήταν»,

αναφέρει ο π. Ευδόκιμος, «άνθρωπος της θυσίας και του καθήκοντος. Αλλά είχε και βαθιά πίστη στον Θεό και ελπίδα

ότι και αν ακόμα τον σκοτώσουν, το μαρτύριό του θα το δεχτεί ο Θεός, διότι έκανε υπακοή και πήγε στο Φρέαρ του

Ιακώβ».

Την ίδια εβδομάδα, που ο Άγιος είχε περάσει από τις αδελφές στη Βηθανία, επισκέφθηκε – τη επινεύσει ίσως

του Αγίου Πνεύματος – σχεδόν όλους τους ανθρώπους, με τους οποίους συνδεόταν στα Ιεροσόλυμα, τον Γιάννη και

τον Δαυίδ, στους οποίους ανέφερε ότι τα πράγματα στο Φρέαρ ήταν δύσκολα, την κ. Αντρούλα, την κ. Στέλλα, τον

Μητροπολίτη Βόστρων Υμέναιο, την αδελφή Ευπραξία… Ήταν σαν ένας τελευταίος αποχαιρετισμός, πριν από το

μαρτύριο, που θ΄ακολουθούσε σε λίγες μέρες.

Το απόγευμα της 29ης Νοεμβρίου του 1979, μέρα που η Εκκλησία μας τιμά τη μνήμη του Αγίου Μάρτυρος

Φιλουμένου – του εν Αγκύρα μαρτυρήσαντος, εν έτει 270, επί βασιλέως Αυρηλιανού – «άγνωστοι», σύμφωνα με την

εκδοχή της αστυνομίας, εισήλθαν παράνομα μέσα στο χώρο του Φρέατος του Ιακώβ. Η μέρα ήταν πολύ βροχερή και

γι΄αυτό βρήκαν ευκαιρία, λόγω της απουσίας προσκυνητών, εξαιτίας της κακοκαιρίας, να κρυφτούν και να μείνουν

στο μοναστήρι μετά τις 4:00 μ.μ. που έφυγε ο φύλακας. Στις 5:00 μ.μ., ενώ ο Άγιος τελούσε τον εσπερινό, του

επιτέθηκαν με τσεκούρι και αφού τον κακοποίησαν άγρια, τον σκότωσαν. Τον κτύπησαν στο πρόσωπο, κόβοντας

ταυτόχρονα τα δάκτυλα του δεξιού του χεριού, το οποίο όπως φαίνεται έβαλε μπροστά του προσπαθώντας να

προστατευτεί, στη σιαγόνα, στα μάτια και στο πόδια. Στη συνέχεια, βεβήλωσαν την εκκλησία, τον σταυρό του Ιερού

και το Άγιο Αρτοφόριο, ενώ φεύγοντας έριξαν και μια χειροβομβίδα, καταστρέφοντας τον χώρο σχεδόν ολόσχερώς.

Το πρωί της επόμενης μέρας, στις 7:00 η ώρα, όταν ο φύλακας έφτασε στο Φρέαρ, πρόσεξε ότι ο Άγιος

Φιλούμενος δεν φαινόταν πουθενά. Αφού τον φώναξε αρκετές φορές χωρίς να πάρει απάντηση, άρχισε να τον

ψάχνει στους διάφορους χώρους του προσκυνήματος. Κάποια στιγμή μπήκε και στην εκκλησία, όπου βρήκε τον Άγιο

νεκρό στη σκηνή του μαρτυρίου. Αμέσως τότε ειδοποίησε την αστυνομία, που με τη σειρά της ειδοποίησε το

Πατριαρχείο.

Από το Πατριαρχείο στάλθηκαν εκεί οι Μητροπολίτες Καισαρείας Βασίλειος και Πέτρας Γερμανός, οι πατέρες

Γρηγόριος, Μελίτων και Διονύσιος και κάποιοι άλλοι μοναχοί. Το θέαμα που αντίκρισαν ήταν τραγικό: οι εικόνες και

τα μανουάλια ήταν κατεστραμμένα, από τον Εσταυρωμένο ήταν κομμένο το αριστερό χέρι, τα Άγια Σκεύη έλειπαν…

Η χειροβομβίδα, που οι «άγνωστοι» έριξαν στον ναό, έκανε τον χώρο να μοιάζει σαν να ήταν εγκαταλελειμένος για

χρόνια.

Το σκήνωμα του Αγίου Φιλουμένου το είχαν ήδη πάρει οι αρχές στο Τελ Αβίβ, για να κάνουν νεκροψία και

αφού πέρασαν πέντε μέρες ειδοποίησαν τους Αγιοταφίτες πατέρες ότι θα μπορούσαν να μεταβούν στο νεκροτομείο,

για να το παραλάβουν. Αφηγείται ο πατήρ Σωφρόνιος:

«Εγώ πήγα μαζί με άλλους τρεις πατέρες του Πατριαρχείου και μας τον έδωσαν γυμνό. Όταν τους ρωτήσαμε

που είναι τα ρούχα του, μας είπαν: «Είναι στη Νεάπολη». Ευτυχώς που είχαμε πάρει μαζί μας όλα τα χρειαζούμενα,

24

για να τον ντύσουμε. Αλλά δεν φαντάζεστε, όταν μας τον παρέδωσαν κομματιασμένο. Το πρόσωπό του αγνώριστο,

φέρον τα στίγματα του μαρτυρίου».

Οι πατέρες παρέλαβαν εν θλίψει το σκήνωμα του Αγίου, για να το ετοιμάσουν για την ταφή. Ύστερα από λίγα

λεπτά όμως βρέθηκαν μπροστά σε ένα θαυμαστό γεγονός. Το σώμα του μάρτυρος, αν και είχαν περάσει πέντε μέρες

από τον θάνατό του, δεν παρουσίαζε το φαινόμενο της νεκρικής ακαμψίας. Αντίθετα, ήταν μαλακό και ευλύγιστο σαν

να ήταν εν ζωή. Θυμάται ο πατήρ Σωφρόνιος:

«Όταν άρχισα να τον ντύνω – διότι οι άλλοι δεν μπορούσαν, δεν άντεχαν να τον βλέπουν από τις κακουχίες

που είχε – του λέγω σαν να ήταν ζωντανός: “Γέροντά μου, τώρα θα με βοηθήσεις να σε ντύσω, διότι βλέπεις είμαι

μόνος μου”. Όταν άρχισα και του έβαλα τη φανέλλα, το πρώτο χέρι αμέσως το κατέβασε μόνος του, όπως και το

άλλο χέρι και τα πόδια ομοίως. Του μάζευα τα πόδια να του φορέσω τα ρούχα και όταν τέλειωνα τα άπλωνε μόνος

του».

Αφού το σκήνωμα ετοιμάστηκε, μεταφέρθηκε αρχικά στο Πατριαρχείο και έπειτα στον ναό της Αγίας Θέκλας.

Εκεί έγινε η κηδεία, στις 4 Δεκεμβρίου του 1979, παρόντων των Αγιοταφιτών πατέρων, συγγενών του Αγίου και

πλήθους κόσμου, όχι μόνο ορθοδόξων αλλά και ετεροδόξων και μουσουλμάνων. «Ήλθαν πολλοί», θυμάται ο π.

Σωφρόνιος, «μέχρι και ξένων δογμάτων και μουσουλμάνοι και χοτζάδες… Διότι, όλοι τον αγαπούσαν και ήλθαν να

του δώσουν τον τελευταίο ασπασμό. Τι οδυρμός! Τι θρήνος! Τι κοπετός ήταν αυτός! Όλοι τον κλάψαμε, διότι ήταν

ένας καλός και άγιος πνευματικός».

Αφού τελείωσε η κηδεία, λαός και κλήρος, συνοδευόμενοι και από την αστυνομία που είχε στείλει από το πρωί

η ισραηλινή κυβέρνηση φοβούμενη αντίποινα, πορεύτηκαν στο κοιμητήριο της Αγιοταφικής Αδελφότητας στην Αγία

Σιών, όπου έγινε η ταφή του μάρτυρος.

Ένα μήνα μετά από τον μαρτυρικό θάνατο του Αγίου Φιλουμένου, στάλθηκαν στο Φρέαρ η γερόντισσα της

Μονής στη Βηθανία, αδελφή Ευπραξία, με τις αδελφές Μητροδώρα και Μακαρία, και η ηγουμένη της Μονής της

Μεγάλης Παναγίας, μοναχή Νυμφοδώρα, με την αδελφή Θεοδούλη, για να καθαρίσουν και να ετοιμάσουν τον χώρο

για τους επόμενους πατέρες, που θα διορίζονταν εκεί. Μαζί τους είχαν πάει και ο τότε Πατριάρχης Βενέδικτος με τους

Μητροπολίτες Καισαρείας Βασίλειο και Πτολεμαΐδος Παλλάδιο, τον Αρχιμανδρίτη Γρηγόριο και τον μακαριστό γέροντα

της Μονής στη Βηθανία π. Θεοδόσιο.

«Μπαίνοντας στο παρεκκλήσιο», θυμάται η αδελφή Μητροδώρα, «είδαμε παντού αίματα, στο πάτωμα, στα

στασίδια, στα σιδερένια κάγκελα της σκάλας, στους τοίχους, χωρίς όμως ο χώρος να μυρίζει άσχημα. Φαίνεται πως ο

Άγιος δεν είχε πεθάνει αμέσως από τα κτυπήματα, αλλά σύρθηκε κινούμενος προς την έξοδο. Ίσως δοκίμασε να

ανεβεί ένα δυό από τα σκαλοπάτια της σκάλας και μετά έπεσε εκεί που τελικά τον βρήκαν, κοντά στο ξύλινο τραπέζι

στο κάτω μέρος της σκάλας δεξιά… Αρχίσαμε, λοιπόν, να καθαρίζουμε. Ζεσταίναμε νερό και ρίχναμε, αλλά εκείνο όλο

το αίμα δεν έφευγε. Ήταν σαν να ανέβλυζε από το πάτωμα… Κι εμείς όλες σφουγγαρίζαμε και κλαίγαμε».

25

Όταν ο χώρος στο Φρέαρ καθαρίστηκε και τακτοποιήθηκαν όλα, το Πατριαρχείο διόρισε προσωρινά, ως

φύλακες-ηγουμένους, τρεις Αγιοταφίτες πατέρες, ένας εκ των οποίων ήταν και ο π. Ευσέβιος. «Πήγαμε εκεί πέρα»,

θυμάται, «και οι τρεις, για λόγους ασφαλείας, για να στηρίζει και να παρηγορεί ο ένας τον άλλο, γιατί ήταν ακόμα

νωπά τα γεγονότα στο προσκύνημα. Κι είχαμε έντονη την αίσθηση ότι – και λόγω του μαρτυρίου του πατρός

Φιλουμένου – υπηρετούσαμε έναν τόπο και ένα σκοπό άγιο».

Τους τρείς πατέρες διαδέχθηκε ο μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Τιβεριάδος Γρηγόριος, ο οποίος παρέμεινε στο

Φρέαρ μέχρι το 1981. Στις 22 Μαρτίου του ιδίου έτους, εν τω μεταξύ, χειροτονήθηκε Αρχιεπίσκοπος Νεαπόλεως ο

τότε αρχιμανδρίτης Αμβρόσιος και ανέλαβε την ευθύνη του προσκυνήματος. Το 1982, σε μια νέα επίθεση,

τραυματίστηκε η μοναχή Φιλοθέη, η οποία διακονούσε στο Φρέαρ.

Μετά το επεισόδιο το προσκύνημα έκλεισε και παρέμεινε χωρίς ηγούμενο για κάποοιο διάστημα, αφού κανείς

από τους πατέρες δεν δεχόταν να αναλάβει καθήκοντα ηγουμένου ή φύλακα. Το 1983, ο τότε Πατριάρχης Διόδωρος

κάλεσε τον πατέρα Ιουστίνο, και του πρότεινε να αναλάβει την ηγουμενία στο Φρέαρ. Ήταν όμως και αυτός στην

αρχή πολύ αρνητικός. «Θυμάμαι», αναφέρει ο ίδιος, «όταν ο Πατριάρχης με ρώτησε, αν ήθελα να πάω, αμέσως του

είπα: “Μακαριώτατε, ουδέποτε”. Όσο περνούσαν όμως οι μέρες, τα βράδια που έπεφτα να κοιμηθώ, κάτι με ξύπναγε,

κάποιο όνειρο… κάποιο όραμα. Τελικά, κατόπιν διαφόρων οραμάτων που είχα, δέχτηκα και πήγα ως ηγούμενος στο

Φρέαρ του Ιακώβ».

Κατά τα πρώτα χρόνια της διακονίας του στο προσκύνημα, ο πατήρ Ιουστίνος δέχτηκε και αυτός πολλές

επιθέσεις, που στόχο είχαν να τον σκοτώσουν ή τουλάχιστον να τον εκφοβίσουν, ώστε να εγκαταλείψει τον χώρο –

χωρίς βέβαια να πετύχουν ούτε το ένα, ούτε το άλλο. «Σ΄όλες τις δυσκολίες που είχα», αναφέρει, «βοηθός μου και

προστάτης ήταν πάντοτε ο Άγιος Φιλούμενος. Θυμάμαι, για παράδειγμα, ένα βράδυ που τον είχα δει στον ύπνο μου

να μου λέει: “Σηκώσου πάτερ Ιουστίνε. Είναι η ώρα της ακολουθίας». Πράγματι ξύπνησα, αλλά είδα ότι ήταν νωρίς

ακόμα για την ακολουθία. Όπως όμως στεκόμουνα δίπλα στο κρεβάτι, βλέπω το χέρι του πατρός Φιλουμένου, με το

γκρίζο το αντερί, που συνήθιζε να φορεί πάντοτε, και άκουσα αυστηρή τη φωνή του να μου λέει: “Σου είπα να

κατεβείς. Αλλά κατέβα από την αριστερή πόρτα και όχι από τη δεξιά”. Εγώ τότε, σαν μοναχός που είμαι, άρχισα τον

αρχαγγελικό χαιρετισμό, μήπως και ήταν εκ του διαβόλου αυτό που έβλεπα, όμως αυτός πάλι με ξαναπιάνει από τον

αριστερό ώμο και μου λέει: «Μη δοκιμάζεις. Ο ίδιος είμαι, ο Φιλούμενος. Αλλά σου λέω κατέβα από την αριστερή

πόρτα και όχι από τη δεξιά στο προσκύνημα». Σταυροκοπήθηκα, κατέβηκα και βρήκα και τις δυό πόρτες του

προσκυνήματος ανοικτές. Τότε άκουσα στην αριστερή πλευρά του θυσιαστηρίου ένα θόρυβο ρολογιού. Ήταν μια

ωρολογιακή βόμβα. Τηλεφώνησα στην αστυνομία και μόλις που προλάβαμε και την ρίξαμε έξω, όπου έγινε η

έκρηξη».

Στην τρίτη επίθεση που είχε δεχτεί ο π. Ιουστίνος, συνελήφθη και ο δράστης – φανατικός Εβραίος – ο οποίος

μάλιστα ήταν υπεύθυνος και για τον μαρτυρικό θάνατο του Αγίου Φιλουμένου. Αφού ομολόγησε, η αστυνομία τον

26

έφερε στο προσκύνημα, όπου έκανε αναπαράσταση των γεγονότων της 29ης Νοεμβρίου του 1979, πώς μπήκαν

δηλαδή στο προσκύνημα, πού κρύφτηκαν και πώς σκότωσαν τον Άγιο.

Τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατο του Αγίου Φιλουμένου, στις 29 Νοεμβρίου του 1983, ημέρα Τρίτη, ελήφθη

απόφαση από το Πατριαρχείο να γίνει η ανακομιδή των οστών του και αυτά να ενταφιαστούν στον ναό του Φρέατος

του Ιακώβ, όπου έζησε και μαρτύρησε. Ο πατήρ Ιουστίνος είχε εν τω μεταξύ πάρει εντολή να ετοιμάσει ένα

κενοτάφιο στο Φρέαρ, στο οποίο θα τοποθετούνταν τα οστά του Αγίου. Τη μέρα όμως της ανακομιδής ειδοποιήθηκε

να σταματήσει τις εργασίες και να μεταβεί στο κοιμητήριο της Αγίας Σιών, όπου γινόταν η εκταφή, γιατί όσοι

παρίσταντο εκεί είχαν βρεθεί μπροστά σε ένα θαυμαστό γεγονός.

«Έφεραν κοντά στον τάφο του Αγίου ένα μικρό ξύλινο κιβώτιο», θυμάται ο πατήρ Μακάριος, «για να

τοποθετήσουν σ΄αυτό τα οστά. Κατόπιν άρχισαν να σκάβουν. Όταν είχαν αφαιρέσει όμως το πρώτο στρώμα

χώματος, 50 με 60 εκατοστά περίπου, άρχισε να βγαίνει μια ευχάριστη ευωδία. Συνέχισαν λοιπόν να σκάβουν και

όταν έφτασαν στο φέρετρο, κατέβηκε κάτω ο πατήρ Ευδόκιμος και άρχισε να βγάζει πράγματα από αυτό. Η ευωδία

εν τω μεταξύ είχε γίνει πολύ έντονη. Τελικά, είδαμε ότι το σώμα του Αγίου ήταν άφθορο. Μετά προσοχής κατέβηκαν

και κάποιοι άλλοι πατέρες και το ανέβασαν. Ήταν ολόκληρο, έτσι που μπορούσες να το σηκώσεις και να το στήσεις

όρθιο».

Στη συνέχεια τοποθέτησαν το σκήνωμα του Αγίου δίπλα στον τάφο, και άρχισαν να το πλένουν με κρασί. Τα

κάτω άκρα, βρέθηκαν μέσα σε λάσπη και είχαν λιώσει από την υγρασία, γιατί πάνω από τον τάφο υπήρχε μια βρύση,

η οποία έτρεχε συχνά νερό. Το μέρος του κεφαλιού, που δέχτηκε τα κτυπήματα με το τσεκούρι, είχε αποκοπεί. Η

κάτω γνάθος όμως, όπως και τα υπόλοιπα μέρη του σώματος, ήταν άφθορα. Το δέρμα ήταν σκούρο και

σταφιδιασμένο, αλλά διατηρούσε όλα τα χαρακτηριστικά του. Υπήρχαν, ακόμα, τα γένια, τα μαλλιά και οι τρίχες στα

χέρια, στα πόδια, στο στήθος και στο μέτωπο. Τα ρούχα, επίσης, με τα οποία τάφηκε ο Άγιος, δεν είχαν λιώσει.

Ήταν, δηλαδή, καθ΄όλα ένα Άγιο σκήνωμα, όπως είναι σήμερα το σκήνωμα του Αγίου Σάββα και της Αγίας

Αικατερίνης.

Αφού το σώμα του Αγίου καθαρίστηκε με κρασί μεταφέρθηκε, μαζί με το φέρετρο στο οποίο βρισκόταν, στο

Ιερό Βήμα του ναού στην Αγία Σιών. Εκεί ο πατήρ Σωφρόνιος και ο πατήρ Μακάριος, ο οποίος ήταν τότε δόκιμος –

μαθητής ακόμη στη Σχολή, ανέλαβαν να φροντίσουν το σκήνωμα και να του φορέσουν καινούρια ρούχα.

«Του αφαιρέσαμε τα ρούχα τα παλιά», θυμάται ο πατήρ Μακάριος, «χωρίς να τον βγάλουμε έξω από το

φέρετρο και ξεκινήσαμε να τον ντύνουμε. Του βάλαμε φανέλλα, πουκάμισο, παντελόνι, ακόμη και ζωστικό, ράσα,

πετραχήλι και καλυμμαύχι. Και του τα φορέσαμε όλα χωρίς να σκίσουμε τίποτα, γιατί το σκήνωμα, ιδιαίτερα τα χέρια,

είχε πολύ μεγάλη ευλυγισία».

Όταν το σκήνωμα του Αγίου ετοιμάστηκε, τοποθετήθηκε μέσα σε καινούριο φέρετρο στο Ιερό Βήμα του ναού

της Αγίας Τριάδος στη Σιών. Εκεί ψάλθηκε στον Άγιο για πρώτη φορά ακολουθία από τους παριστάμενους

Αγιοταφίτες πατέρες και από κάποιους, δόκιμους τότε, τώρα μοναχούς στην Αγία Παρασκευή στο Μάζι, τους πατέρες

27

Χρυσόστομο, Αμφιλόχιο και Γρηγόριο, οι οποίοι ευλαβούνταν και τιμούσαν τον Άγιο ως μάρτυρα * και λέγαμε όπου

χρειαζόταν το όνομα του πατρός Φιλουμένου». Σ΄αυτήν την ακολουθία ψάλθηκε και για πρώτη φορά απολυτίκιο του

Αγίου, το οποίο είχε γράψει ο πατήρ Αμφιλόχιος 16 . Το σώμα του Αγίου έμεινε στον ναό της Σιών για κάποιους μήνες,

όπου πολύς κόσμος, που τον γνώριζε και τον ευλαβείτο, ερχόταν να προσκυνήσει και να ζητήσει τις πρεσβείες του.

Μετά από αυτό το διάστημα όμως, κατόπιν διαφόρων συζητήσεων, η Ιερά Σύνοδος του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων

αποφάσισε να ξαναταφεί το σώμα του Αγίου. Έτσι, φτιάχτηκε ένας νέος τσιμεντένιος τάφος, που έκλεινε από

μπροστά, μέσα στον οποίο τοποθετήθηκε «συρταρωτά» το καινούριο φέρετρο με το σκήνωμα.

* Ακολουθία που συνέταξε ο Άγιος Νικηφόρος ο Χίος (1821).

Στις 8 Ιανουαρίου του 1985, έγινε η δεύτερη εκταφή, μετά την κηδεία του Αρχιεπισκόπου Πέλλης Κλαυδίου.

Παρόντες ήταν ο τότε Πατριάρχης Διόδωρος και πολλοί Αγιοταφίτες πατέρες.

Αναφέρεται, μάλιστα, πως σ΄αυτή την εκταφή του Αγίου ο π. Σωφρόνιος απουσίαζε, γιατί δεν είχε ειδοποιηθεί.

Το προηγούμενο βράδυ όμως, όπως διηγήθηκε ο ίδιος, είχε δει τον Άγιο Φιλούμενο, σαν σε όνειρο, να του λέει: «Δε

θα έρθεις εσύ αύριο Σωφρόνιε;», χωρίς όμως να καταλάβει τι εννοούσε, έως ότου έμαθε για την εκταφή.

Στη δεύτερη εκταφή του Αγίου το φέρετρο βρέθηκε να επιπλέει μέσα σε ένα μεγάλο όγκο νερού. Ο τάφος,

επειδή ήταν τσιμεντένιος, είχε απορροφήσει και διατηρήσει τα νερά των βροχών, με αποτέλεσμα, λόγω της

υγρασίας, το σκήνωμα να υποστεί αρκετή φθορά.

Μετά από τη δεύτερη εκταφή, το λείψανο του Αγίου τοποθετήθηκε μέσα σε λάρνακα βόρεια του Ιερού

Βήματος του ναού της Αγίας Τριάδος στη Σιών. Εκεί βρίσκεται μέχρι σήμερα και πολλοί άνθρωποι επισκέπτονται τη

Σχολή του Πατριαρχείου, αφού ο ναός βρίσκεται εντός των κτιρίων της, για να προσκυνήσουν τον Άγιο. Και τα ίδια

τα παιδιά όμως, οι μαθητές της Σχολής, τον ευλαβούνται πολύ και συχνά τους αξιώνει της ευωδίας του λειψάνου του

γι΄αυτή τους την αγάπη. «Πολλές φορές καθώς κάνουμε Απόδειπνο», αναφέρει ο Σχολάρχης π. Μακάριος, «ακούω

το ένα παιδί να φωνάζει τ΄άλλο και να του λέει: “Τρέξε, τρέξε ευωδιάζει, τώρα ευωδιάζει… προσκύνα τώρα”. Άλλες

φορές πάλι, βάζουν το κομποσχοινάκι τους εκεί, σε μια τρυπούλα, που έχει η λάρνακα για να πάρουν ευλογία».

Εκτός από την ευωδία του λειψάνου του Αγίου, αναφέρονται επίσης και πολλά θαύματα, που έγιναν δια

πρεσβειών του, αρκετά εκ των οποίων μάλιστα στην περιοχή της Ραμάλλα, όπου υπηρέτησε προ του μαρτυρικού του

θανάτου. Ο πατήρ Μακάριος, για παράδειγμα, διηγείται ένα θαύμα που έγινε σε μια οικογένεια απ΄εκεί, τα μέλη της

οποίας γνώριζαν τον Άγιο όταν ήταν εν ζωή και τον επισκέπτονταν τακτικά. «Οι γονείς αυτοί, που μένουν μόνιμα στη

Ραμάλλα, έχουν τέσσερα παιδιά, τρία αγόρια και ένα κορίτσι. Ο νεότερος γιός τους, ο Σαμίρ, είχε πάει να σπουδάσει

οδοντίατρος στην Ελλάδα και λίγο αργότερα αρρώστησε με καρκίνο. Όταν το διαπίστωσαν, ξεκίνησε αυτός με τον

πατέρα του και πήγαν στην Αμερική για θεραπεία. Εν τω μεταξύ, η αδελφή του και η μητέρα του ήρθαν εδώ στη

Σιών για να προσκυνήσουν τον Άγιο. Έφεραν και ένα δώρο για τα παιδιά και μου είπαν: «Πάτερ να κάνουμε μια

λειτουργία, να κάνουμε μια προσευχή στον Άγιο για τον Σαμίρ, διότι οι εξετάσεις από την Αμερική είναι αρνητικές, οι

28

γιατροί ανησυχούν… κι εμείς περισσότερο». Κάναμε, λοιπόν, τότε μια δέηση, έκανα και εγώ μια Θεία Λειτουργία και

όταν λίγες μέρες αργότερα επικοινώνησα ξανά μαζί τους μου λένε: “Πάτερ, ξαναπήγε στην εξέταση ο Σαμίρ και τα

αποτελέσματα ήταν όλα πεντακάθαρα, ακόμα και οι ίδιοι οι γιατροί απορούν πώς συνέβηκε αυτό”».

Ο Αρχιεπίσκοπος Νεαπόλεως και Σαμάρειας Αμβρόσιος αναφέρει σε μια ομιλία του ακόμη μια θαυματουργική

επέμβαση του Αγίου Φιλουμένου, που είχε γίνει σε ένα από τα μέλη της Αγιοταφικής Αδελφότητας. «Στις 28

Οκτωβρίου του 1985 είχε ορίσει το Πατριαρχείο τον Μητροπολίτη Παλλάδιο να τελέσει πανηγυρική δοξολογία σε μια

απομακρυσμένη εκκλησία. Καθυστέρησε όμως να ξεκινήσει, οπότε οι άλλοι αδελφοί του τηλεφώνησαν

επανειλημμένως. Κανείς όμως δεν σήκωνε το τηλέφωνο. Πήγαν και στο δωμάτιό του και του κτύπησαν την πόρτα,

μα δεν πήραν απάντηση. Ειδοποίησαν τον γέροντά του, τον Καισαρείας Βασίλειο, και αφού άνοιξαν το δωμάτιο τον

ευρήκαν πεσμένο στο πάτωμα, σχεδόν νεκρό. Τι του είχε συμβεί; Από το βράδυ του ήρθε λιποθυμία και έμεινε μέχρι

το πρωί στις δέκα αναίσθητος κάτω στο πάτωμα. Φώναξαν τις Πρώτες Βοήθειες. Μέχρι όμως να έρθουν, οι πατέρες –

ο Καισαρείας Βασίλειος και ο πατήρ Σωφρόνιος – μπήκαν μέσα στο δωμάτιο και σκέφτονταν, τι να κάνουν. Ο πατήρ

Σωφρόνιος είχε μαζί του ένα οστούν 17 του πατρός Φιλουμένου, οπόταν λέει σε μια στιγμή στον Καισαρείας:

«Σεβασμιώτατε, μου επιτρέπετε να σταυρώσω τον πατέρα Παλλάδιο με αυτό το οστούν του πατρός Φιλουμένου;».

«Κάνε ότι μπορείς», του λέει, «τι να σου ειπώ;». Ο π. Σωφρόνιος έβγαλε το οστούν και εσταύρωσε τον π. Παλλάδιο

στο μέτωπο λέγοντας και το τροπάριο: «Οι μάρτυρές Σου Κύριε, εν τη αθλήσει αυτών…». Μόλις τον εσταύρωσε, ο

πατήρ Παλλάδιος συνήλθε, ανέπνευσε βαθειά και είπε: «Πού είμαι; Πού είμαι;».

Η αδελφή του Αγίου Φιλουμένου, Αλεξάνδρα, αναφέρει επίσης ένα θαύμα, που έγινε από τον Άγιο σε κάποιο

παιδάκι, που έπασχε από καρκίνο. «Εγώ έχω ένα μικρό μέρος του λειψάνου του Αγίου», διηγείται, «και όταν πήγα

στην Αυστραλία και κάναμε το μνημόσυνο του Αγίου Φιλουμένου και του π. Ελπιδίου, το πήρα μαζί μου. Το πήρε ο

ιερέας και όταν τελείωσε η Θεία Λειτουργία, το έβγαλε για προσκύνημα. Ύστερα μας παρακάλεσε να το αφήσουμε

μια μέρα, γιατί κάποια κυρία ζήτησε να φέρει το παιδί της, που είχε καρκίνο, για να το σταυρώσουν με το λείψανο.

Έτσι, το αφήσαμε, και όταν ήρθε το παιδί και βάλανε το λείψανο πάνω του, έγινε καλά».

Μαζί με τούτα τα θαύματα, αναφέρονται και άλλα, που έγιναν όχι μόνο στα Ιεροσόλυμα, αλλά και στην Ελλάδα

και στην ιδιαίτερη πατρίδα του Αγίου, την Κύπρο, που μαρτυρούν την παρρησία που βρήκε εις τον ουρανό, λόγω του

μαρτυρικού του τέλους, και της οσίας βιοτής του. «Ο Άγιος Φιλούμενος», κατά τον μακαριστό Αγιοσαββαΐτη Γέροντα

Σεραφείμ 18 , «ήταν άγιος άνθρωπος. Εζούσε βιοτήν οσιακήν, από μικρός στην ενορία του Τρυπιώτη, ως δόκιμος

μοναχός αργότερα στο Σταυροβούνι, ως μοναχός της Αγιοταφικής Αδελφότητας στα Ιεροσόλυμα. Γι΄αυτό και τον

αξίωσε ο Θεός και μαρτύρησε, δίνοντάς του μάλιστα μαζί με την αφθαρσία και ευωδία του σκήνους του και των

«ιαμάτων την χάριν», ως άνωθεν επισφράγιση της ένταξής του «εν σκηναίς Αγίων».

Μνήμην επιτελούμεν

29

Η οσιακή βιοτή του Αγίου Φιλουμένου, το μαρτυρικό του τέλος, τα κατά την ανακομιδή του σκηνώματός του

θαυμαστά γεγονότα και τα υπό πολλών μαρτυρούμενα θαύματα που επιτελεί, τον ανέδειξαν στη συνείδηση του λαού

ένα νέο μάρτυρα της πίστεώς μας.

Στο χωριό από το οποίο καταγόταν, την Ορούντα, εδώ και χρόνια ετελείτο προς τιμή του, κατά την

ημερομηνία του μαρτυρικού του τέλους (29 Νοεμβρίου), Μέγας Εσπερινός, Αρτοκλασία και Θεία Λειτουργία.

Το 1999, εξάλλου, με πρωτοβουλία του Επισκόπου της Μητροπολιτικής Περιφέρειας Μόρφου κ. Νεοφύτου,

συντάχθηκε ακολουθία εις τον μάρτυρα, υπό του Δρος Χαραλάμπους Μπούσια, και τελέστηκε η πρώτη προς τιμήν

του αγρυπνία. Η αγρυπνία έγινε στον Ι. Ν. Αγίων Βαρνάβα και Ιλαρίωνος στη γειτονική με την Ορούντα κοινότητα

της Περιστερώνας, καθώς ο ναός, στο χωριό καταγωγής του Αγίου, ανακαινιζόταν. Σ΄αυτή την πρώτη αγρυπνία προς

τιμή του Αγίου, έγινε και ένα θαυμαστό γεγονός το οποίο διασώζει η αδελφή του Γαλάτεια. «Ήθελα», αναφέρει, «να

πάω στην αγρυπνία που θα γινόταν για τον αδελφό μου, αλλά προβληματιζόμουν για το πώς θα άντεχα όλες αυτές

τις ώρες, λόγω των προβλημάτων υγείας που είχα. Και εκεί που καθόμουν στο σπίτι και σκεφτόμουν ότι ίσως θα

ήταν καλύτερα να μην πήγαινα, βλέπω τον Φιλούμενο μπροστά μου, να βγαίνει από μια μεγάλη φωτογραφία του που

είχα στο δωμάτιο και να μου λέει: «Να έρθεις και εγώ θα σε βοηθήσω. Θα είμαι και εγώ εκεί. Και να φέρεις και τα

παιδιά». Άρχισα τότε να κλαίω από συγκίνηση και αποφάσισα χωρίς ενδοιασμούς να πάω στην αγρυπνία. Και

πραγματικά πέρασα όλες τις ώρες της αγρυπνίας χωρίς να έχω καμιά δυσκολία, και μάλιστα όρθια».

Μετά την πρώτη αγρυπνία του 1999, τελείται κατά παράδοση, στο χωριό καταγωγής του Αγίου, κάθε χρόνο

αγρυπνία την ημέρα της εορτής του, στην οποία προσέρχεται πολύς κόσμος, όχι μόνο από τα χωριά της

Μητροπόλεως Μόρφου, αλλά και από άλλες περιοχές της Κύπρου. Εν τω μεταξύ, με την πάροδο του χρόνου η προς

τον Άγιο αποδιδομένη τιμή ξεπέρασε τα όρια της περιοχής Μόρφου και επεκτάθηκε σ΄όλη την Κύπρο, αλλά και

πέραν αυτής, όπως στην Ελλάδα, σε πολλές περιοχές της οποίας έχει σταλεί η συνταχθεία ακολουθία.

Κατά την περίοδο αυτή, προνοία του Πανιερωτάτου Μηροπολίτου Μόρφου, αγιογραφήθη και η πρώτη

Βυζαντινή εικόνα του Αγίου, υπό του Μιχαήλ Κουλλεπού, η οποία βρίσκεται στο Καθολικό της Μονής του Αγίου

Νικολάου στην Ορούντα. Ταυτόχρονα, το «Εορτολόγιο – 2000» της Ι. Μητροπόλεως Μόρφου αφιερώθηκε στον Άγιο

και δημοσιεύτηκε σ΄αυτό μια μαρτυρία του Αγιοταφίτου Αρχιμανδρίτου Σωφρονίου και μια συνέντευξη της αδελφής

του Αγίου Αλεξάνδρας Χατζηπαυλή, περί του βίου του μάρτυρος.

30

Αντί επιλόγου.

Η συγγραφή του βίου του Αγίου Φιλουμένου στηρίχτηκε, εκτός από τα γραπτά κείμενα που έχουν κατά

καιρούς δημοσιευθεί και αναφέρονται σ΄αυτόν, κυρίως στις πληροφορίες που έδωσαν άνθρωποι που τον γνώρισαν

στην Κύπρο, στην Ελλάδα και στα Ιεροσόλυμα. Θερμά ευχαριστούμε γι΄αυτό τις αδελφές του Αλεξάνδρα και

Γαλάτεια, τις συγγενείς του Πηνελόπη Ηλιάδη και Ερμιόνη Πάλμα, τους πατέρες της Αγιοταφικής Αδελφότητας:

Θεοφιλέστατο Αρχιεπίσκοπο Κωνσταντίνης Αρίσταρχο, Σεβασμιώτατο, Μητροπολίτη Πτολεμαΐδος Παλλάδιο, Πανοσ.

Αρχιμανδρίτες Ευδόκιμο, Ευσέβιο, Μακάριο, Ιωακείμ και Ιουστίνο. Ευχαριστούμε επίσης τον Ηγούμενο της Ι. Μ.

Αγίας Παρασκευής Μαζίου Αρχ. Χρυσόστομο και τους συν αυτώ ιερομονάχους Αμφιλόχιο και Γρηγόριο, τη

γερόντισσα και τις αδελφές της Ι. Μ. Αγίου Λαζάρου στη Βηθανία, τη μοναχή Ευπραξία και τους αδελφούς Δαυίδ και

Γιάννη Ν. Τληλ.

Πολύτιμη για μας ήταν επίσης και η συνομιλία που είχαμε με τους μακαριστούς σήμερα, Μητροπολίτη

Σκυθοπόλεως Αρκάδιο (2002) και Αγιοσαββαΐτη Γέροντα Σεραφείμ (2003).

Π Α Ρ Α Ρ Τ Η Μ Α

Διήγηση π. Σωφρονίου Αγιοταφίτου περί του μαρτυρικού τέλους του Αγίου Φιλουμένου *

31

Ο μακαρίτης ο πατήρ Φιλούμενος μας έλεγε, ότι κάθε Παρασκευή πολλοί από τους μισαλλόδοξους και

φανατικούς Εβραίους πήγαιναν για να προσευχηθούν στο Φρέαρ του Ιακώβ. Συνέχεια του έλεγαν, να σηκώσει όλες

τις εικόνες και τον Εσταυρωμένο ακόμα και να τις πάρει και να φύγει, διότι το Φρέαρ είναι δικό τους και όχι των

Χριστιανών. Ειδάλλως θα το μετανιώσει πικρά, αλλά θα είναι αργά.

Από τον καιρό που πήγε εκεί όλο και τον φοβέριζαν. Αυτός όμως ήξερε τα εβραϊκά και τους αποστόμωνε. Δεν

ειδοποίησε ποτέ την Αστυνομία να το έχει υπ΄όψιν της και ούτε το φανταζόταν ότι θα τον σκότωναν. Στις 16

Νοεμβρίου (29 Νοεμβρίου με το νέο ημερολόγιο) είχε μεγάλη βροχή, αστραπές, βροντές, χαλασμός Κυρίου όλη τη

μέρα.

Βρήκαν ευκαιρία, που δεν υπήρχε κανένας, λόγω της κακοκαιρίας, πήγαν και τον σκότωσαν μέσα στο Φρέαρ

του Ιακώβ, μεταξύ του ναού και του θυσιαστηρίου, όπως έκαμαν και στον προφήτη Ζαχαρία, τον πατέρα του Τιμίου

Προδρόμου. Την ώρα που έκανε εσπερινό, εκείνη την ώρα όρμησαν. Κύριος οίδε πόσοι ήσαν, και τον σκότωσαν με

το τσεκούρι στα μούτρα και στο δεξί χέρι, κόβοντας τα δάκτυλά του. Επίσης, η σιαγόνα του και το ένα μάτι του

βγαλμένο και το άλλο κτυπημένο.

Το πώς μπήκαν μέσα στο Μοναστήρι, Κύριος οίδε, διότι ο φύλακας είχε φύγει από τις 4.00 το απόγευμα και

έκλεισε το Μοναστήρι. Ο φόνος έγινε μετά τις 5.00 μ.μ. . Το πρωί πηγαίνει ο φύλακας στις 7.00 π.μ. , φωνάζει:

«πάτερ Φιλούμενε;» . Στο δωμάτιό του δεν τον βρίσκει. Πηγαίνει στην εκκλησία και τον βλέπει σκοτωμένο, μέσα στα

αίματα. Αμέσως ειδοποίησε την Αστυνομία και η Αστυνομία το Πατριαρχείο.

Πήγαν οι πατέρες, ο Καισαρείας Βασίλειος, ο Πέτρας Γερμανός, ο π. Γρηγόριος, ο π. Μελίτων, ο π. Διονύσιος

και άλλοι.

* Δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο «Εορτολόγιο – 2000» της Ιεράς Μητροπόλεως Μόρφου.

Αλλά αφού τον σκότωσαν έριξαν και χειροβομβίδα έξω στην προσκομιδή και τα έκαμαν όλα κομμάτια. Ούτε

μανουάλια άφησαν γερά, ούτε εικόνες. Και αυτού του Εσταυρωμένου του έκοψαν το χέρι του το αριστερό. Τα Άγια

Ποτήρια χαμένα. Ήταν τόσο τρομερή η κατάσταση σαν να μην κατοικούσε άνθρωπος μέσα από χρόνια.

Τον πήραν στο νεκροτομείο, μετά τον έκαμαν νεκροψία στο Τελ Αβίβ και στις 21 Νοεμβρίου μας ειδοποίησαν.

Εγώ πήγα μαζί με άλλους τρεις πατέρες του Πατριαρχείου και μας τον έδωσαν γυμνό. Όταν τους ρωτήσαμε που είναι

τα ρούχα του, μας είπαν είναι στη Νεάπολη. Ευτυχώς που είχαμε πάρει μαζί μας όλα τα χρειαζούμενα για να τον

ντύσουμε.

Αλλά δεν φαντάζεστε, όταν μας τον παρέδωσαν κομματιασμένο, το πρόσωπό του αγνώριστο, φέρον τα

στίγματα του Μαρτυρίου, όπως οι Πέρσες το 614 μ.Χ. έσφαξαν τους πατέρες του Αγίου Σάββα και λοιπών

μοναστηριών. Έτσι και σήμερα. Ακολούθησε νέο μαρτύριο στον πατέρα Φιλούμενο.

32

Πέντε μέρες τον είχαν στο ψυγείο. Και όμως ήταν μαλακώτατος, σαν να μην είχε πεθάνει. Όταν άρχισα να τον

ντύνω – διότι οι άλλοι δεν μπορούσαν, δεν άντεχαν να τον βλέπουν από τις κακουχίες που είχε – του λέγω σαν να

μην ήταν ζωντανός:

- Γέροντά μου, τώρα θα με βοηθήσεις να σε ντύσω, διότι βλέπεις είμαι μόνος μου.

Όταν άρχισα και του έβαλα τη φανέλλα, το πρώτο χέρι αμέσως το κατέβασε μόνος του. Όπως και το άλλο

χέρι. Και τα πόδια ομοίως. Του μάζευα τα πόδια να του φορέσω τα ρούχα και όταν τελείωνα τα άπλωνε μόνος του.

Στο αριστερό πόδι από κάτω, είχε κτύπημα με το τσεκούρι.

Από το νεκροτομείο, τον φέραμε στο Πατριαρχείο. Στην Αγία Θέκλα, έγινε η νεκρώσιμος ακολουθία εν μέσω

Αγιοταφιτών πατέρων, των αδελφών του μακαρίτη και άλλων πολλών. Ήλθαν πολλοί, μέχρι και ξένων δογμάτων και

μουσουλμάνοι και χοτζάδες. Γιατί όμως όλοι αυτοί; Διότι, όλοι τον αγαπούσαν και ήλθαν να του δώσουν τον

τελευταίο ασπασμό. Τι οδυρμός! Τι θρήνος! Τι κοπετός ήταν αυτός!

Η κυβέρνηση, από το πρωί μέχρι και πριν τον ενταφιασμό στη Σιών, έστειλε αστυνομία κοντά στους

Αγιοταφίτες φοβούμενη αντίποινα. Πήρε αυστηρά μέτρα. Και νεκρόν ακόμα τον εφοβούντο.

Τον π. Φιλούμενο όλοι τον κλάψαμε, διότι ήταν ένας καλός και άγιος πνευματικός. Ο Πατριάρχης τον

αποκαλούσε «πτωχοπρόδρομο». Και όντως, ήταν. Οι τέλειοι κληρονομούν τη Βασιλεία των Ουρανών. Υπέμεινε λίγο

μαρτύριο και βρίσκεται μεταξύ των Ιερομαρτύρων και των Οσιομαρτύρων ˙ ων ταις πρεσβείαις, είθε να αξιωθούμε

και εμείς της Βασιλείας των Ουρανών.

Ιερομόναχος Σωφρόνιος Αγιοταφίτης.

Αριθ. Πρωτ. 180

Εν Ιερά Μονή τη 10 η Σεπτεμβρίου 2002

Τη Οσιολογιωτάτη

Γεροντίσση Ιουστίνη

Προϊσταμένη της Ιεράς Μονής

Αγ. Νικολάου Ορούντης

και τη Περί Αυτήν Θεολέκτω Συνοδία

εν Αυτή

33

Ευμοιρήσαντες από των πρώτων ωρών της φοιτήσεώς μας εις την Θεολογικήν Σχολήν του εν Αθήναις

Πανεπιστημίου (αρξαμένης αύτης το Ακαδημαϊκόν έτος 1979) να συνδεθώμεν δεσμώ πνευματικώ και ακαταλύτω

μετά του Αγιοταφίτου Ιερομονάχου Ευδοκίμου (τανύν Πνευματικού της Ιεράς Λαύρας Σάββα του ηγιασμένου),

εζήσαμεν εκ του σύνεγγυς τρόπον τινά τα περί την μαρτυρικήν τελείωσιν του εν τω Φρέατι του Ιακώβ την Σιωνίτιδα

Εκκλησίαν διακονούντος Ιερομονάχου Φιλουμένου επισυμβάσαν την 16/29 Νοεμβρίου 1979. Τόσον των κατά το

μαρτύριον αυτού όσον και των περί της μεμακαρισμένης βιωτής του ήδη γνωστών όντων την Υμετέρα Φιλομάρτυρι

Οσιολογιότητι και ταις περί Υμάς επικεντρούμεν την επωφειλομένην τω Ιερομάρτυρι τούτω ταπεινήν ημών αναφοράν

εις τα περί την ανακομιδήν του σεπτού αυτού σκηνώματος γενομένην την 16/29 Νοεμβρίου του 1983ου έτους, ότε,

Θεού κρίμασιν ανεικάστοις, ευρισκόμεθα επί τινι διαστήματι διατρίβοντες εν Ιεροσολύμοις.

Διαμορφωθέντος, Θεού επινεύσει, αγαθού και ευνοϊκού κλίματος εν τοις κόλποις της Αγιοταφικής Αδελφότητος,

τα μάλα συνδραμόντος κατά το ανθρώπινον του μακαριστού ήδη π. Θεοδοσίου, του απλού και Θεόφρονος, περί την

μνήμην του Ιεράθλου Φιλουμένου και ήδη συμπληρωθέντος του ικανώς νομιζομένου παρά τοις μοναχοίς

διαστήματος δια την ανακομιδήν λειψάνων κοιμηθέντος αδελφού, ορίσθη κατόπιν εσωτερικών, αγιοταφικών

διεργασιών όπως την επέτειον ημέραν της τελειώσεώς του γίνη και η ανακομιδή των λειψάνων του.

Ζήλω φιλαδέλφω και φιλαγίω η μικρά ομήγυρις ημών ενορχηστρουμένη υπό του καλού και σεμνού π.

Ευδοκίμου, εκκινήσασα λίαν πρωί ετελέσαμεν την Θ. Λειτουργίαν, και ως εικός, μνημόσυνον εν τω παρεκκλησίω του

εν Σιών ημετέρου κοιμητηρίου. Αναμένοντες ολίγον ήλθεν ο αοίδιμος Πατριάρχης Ιεροσολύμων κυρός Διόδωρος μετά

συνοδίας Αρχιερέων και λοιπών πατέρων, εν οις ο άγιος Καισαρείας Βασίλειος και οι νυν άγιοι Βόστρων Τιμόθεος,

Φιλαδελφείας Βενέδικτος, Τιβεριάδος Αλέξιος, Κωνσταντίνης Αρίσταρχος, Καπιτωλιάδος Ησύχιος, οι Αρχιμ. Μεθόδιος,

Σωφρόνιος και Φιλόθεος, καθώς και ολίγαι μοναχαί, καθ΄όσον ενθυμούμεθα.

Τελέσας ο Μακάριος Πατριάρχης το καθορισμένον Τρισάγιον ηνεώχθη ο τάφος, όστις ευρίσκετο πλησίον του

παρεκκλησίου και βορείως αυτού, πρωτοστατούντων ημών και ανευρέθη χωρίς πολλής προσπαθείας το σεσηπός ήδη

φέρετρον. Ανασυρθέντος δε αυτού εύρωμεν το τίμιον του Ιερομάρτυρος λείψανον άφθορον μετά των ενταφίων

αυτού ενδυμάτων σχεδόν ανεπάφων. Ανασύραντες τα ενδύματα είδομεν το εκ του μαρτυρίου παραμορφωμένον

πρόσωπον, προχείρως ραφθέντος υπο του ιατροδικαστού προφανώς, και εκδήλως μαρτυρούντος το σταυρόσχημον

θανατηφόρον κτύπημα εν τω προσώπω αυτού, και παρεκτός των άκρων των ποδών αυτού, οίτινες είχον διαλυθή

λόγω εξαιρετικής υγρασίας εκ διαρροής διερχομένου σωλήνος ύδατος, το υπόλοιπον σώμα διετηρείτο εν καταστάσει

αρίστω. Περιποιηθέντες τούτο δια των όσων συνήθως μετά πάσης βουλημίας, σπουδής και εφέσεως, ως να είλκυεν

ημάς δύναμίς τις, και αποχωρησάσης της Πατριαρχικής Συνοδίας και ενδύσαντες αυτό δια νέων ενδυμάτων εθέσαμεν

εις καινουργές φέρετρον. Μετακομίσαντες δε αυτό εις τον εν Σιών Ιερόν Ναόν εψάλλαμεν την εις εξόδιον

Νεομάρτυρος ιεράν Ακολουθίαν και παρακαταθέσαντες τούτο, ως τιμαλφές κειμήλιον, εδώκαμεν αίνον και

μεγαλωσύνην τω εν αγίοις δοξαζομένω Τρισαγίω Θεώ πάλαι τε και νυν και εις τους ατελευτήτους αιώνας. Αμήν.

34

Όθεν, μετά πλείστης όσης τω Ιερομάρτυρι ευλαβείας και τιμής και Υμίν Αυταίς ευγνωμοσύνης επί τη

αναληφθείση υφ΄Υμών αγιοφιλεί πρωτοβουλία διατελούντες, χαιρετίζομεν απάσας Υμάς εν Χριστώ τω Κυρίω ημών.

Αρχιμ. Χρυσόστομος, Καθηγούμενος

Ιερομ. Αμφιλόχιος

Ιερομ. Γρηγόριος

Ομιλία Αρχιμ. Ευδοκίμου Αγιοσαββαΐτου εις το διετές μνημόσυνο του Αγίου Φιλουμένου

Εν έτει 1979, Νοεμβρίου 29,

Εμαρτύρησεν ο αοίδιμος του Χριστού Νεομάρτυς

Αρχιμανδρίτης Φιλούμενος Αγιοταφίτης, παρά τω Φρέατι του Ιακώβ.

Εις το διετές μνημόσυνον αυτού.

«Εις μνημόσυνον αιώνιον».

Το να πει κανείς κατά τη δύναμίν του μερικές φράσεις, άτεχνες έστω, εις τους αδελφούς του την ώρα τούτη

που όλοι μας ζήσαμε το μυστήριο του Σταυρωθέντος και Αναστάντος Χριστού, είναι ίσως λίγο επικίνδυνο αν στην

πράξη αυτή δεν οδηγείται απ΄την Αγάπη και τη βαθιά συναίσθηση της αδυναμίας του. Και δεν είναι κανένας άλλος

λόγος που με οδήγησε στην πράξη αυτή σήμερα αγαπητοί μου αδελφοί, παρά μόνο η επιθυμία μου να γίνουμε

συμμέτοχοι της σημερινής χαράς της Σιωνίτιδος Εκκλησίας, που ΄ναι χαρά πανήγυρις όλων των Ορθοδόξων.

Η Εκκλησία του Χριστού έζησε από πολύ νωρίς έντονα την παρουσία του Μαρτυρίου στην πορεία της, και ήταν

και είναι μια μαρτυρία παράδοξη για τους ανθρώπους κάθε εποχής και για ΄κείνους που ζητούν να βρουν την αλήθεια

αλλά και για ΄κείνους που απροβλημάτιστα ζουν και κινούνται στα ίδια χνάρια μιας ξεπερασμένης υλιστικής σκέψεως.

Τέτοιοι άνθρωποι που ένιωσαν και έζησαν την Εκκλησία σαν μαρτυρία, σφραγίζοντας αυτή τη βιωματική τους

κατάσταση με την προσωπική τους ολοκληρωτική προσφορά, δεν έπαψαν και ούτε θα πάψουν να υπάρχουν από

τότε που ο Χριστός έχυσε το αίμα του στον Σταυρό μέχρι συντελείας των αιώνων.

Ενός τοιούτου μάρτυρος η Εκκλησία τιμά σήμερα τη μνήμη, του Αγίου Φιλουμένου για του οποίου τη ζωή λίγα

γνωρίζουμε, χωρίς αυτό να έχει ιδιαίτερη σημασία για μας. Γνωρίζουμε το μόνο σημαντικό, ότι για την αγάπη του

Κτίσαντος υπέμεινε τους φρικτούς και θανατηφόρους πόνους που προκαλούν μεγάλα καρφιά, όταν εισχωρήσουν

σ΄ολόκληρη την επιφάνεια ενός ανθρωπίνου σώματος.

35

Το μαρτύριο του Αγίου Φιλουμένου δεν είναι ούτε το πρώτο, ούτε το πιο συνταρακτικό, κρίνοντας απ΄τη

σκοπιά του μεγέθους των βασάνων. Αλλά δεν παύει να είναι μαρτύριο, δηλαδή γεγονός που μας καλεί σε συμμετοχή

και συμμαρτυρία και που βιώνεται με διαφορετικό τρόπο απ΄τον κάθε άνθρωπο.

Αυτή νομίζω η σκέψις θα θέρμανε και την καρδιά του αειμνήστου Αρχιμανδρίτου π. Φιλουμένου Αγιοταφίτου,

που ακριβώς πριν δυό χρόνια μαρτύρησε και αναδείχθηκε από συνώνυμος, συναθλητής με τον παλαιό μάρτυρα της

Εκκλησίας Άγιο Φιλούμενο. […] Η παρουσία του π. Φιλουμένου ήταν κάτι το ξεχωριστό μέσα σε ολόκληρη την

Αγιοταφική Αδελφότητα και η λαμπερή του μορφή ήταν νομίζω δείγμα της πλούσιας εσωτερικής του ζωής. Η ζωή

του δεν είχε κάτι που μπορούσε να δημιουργήσει ιδιαίτερες εντυπώσεις, ήταν απλώς η ζωή ενός μοναχού που

αγάπησε τον Χριστό και μαρτυρούσε καθημερινά γι΄αυτόν μέσα στο κελλί του, χύνοντας τους ασκητικούς του

ιδρώτας και βιάζοντας τον εαυτό του στην ευχή του γλυκυτάτου Ιησού, αλλά και ζώντας μέσα σε εξωχριστιανικό

περιβάλλον, όπου ο φανατισμός καμιά φορά το οδηγεί σε πράξεις απάνθρωπες για την κοινή λογική, αλλά ας μου

επιτραπεί να τις θεωρήσω εν Χριστώ σαν ευλογίες και θεϊκές επισκέψεις.

Ποθώντας λοιπόν ο μακαριστός π. Φιλούμενος να «εξανθήσει τον εκατοστεύοντα άσταχυ στάχυ τον

αγεώργητον» και έχοντας αποκτήσει εκείνην την «αίσθησιν μάλλον δε έξιν, φερέπονον λεγόμενην υφ΄ης ο αλούς

ουκέτι δειλιάσει ή αποστραφήσεται πόνον ποτέ». Αυτή με την οποία «αι μαρτύρων ψυχαί κρατηθείσαι, των βασάνων

ευχερώς κατεφρόνησαν» κατά τον Άγιο Ιωάννη της Κλίμακος (Κλίμαξ, Λόγος κστ΄, Περί διακρίσεως μθ΄) έδειχνε να

αποστρέφεται τους πόνους και τους κόπους και να ετοιμάζεται να δοξάσει με τα σεπτά μέλη του τον Βασιλέα της

Δόξης. Συχνά δε εκδηλώνοντας την επιθυμία της φλεγομένης και αγαπώσης καρδίας του έλεγε: «Σήμερον το

μαρτύριο θα μας σώσει».

Ήταν αδύνατον λοιπόν ο Ιησούς στον οποίον εκ νεότητος δόθηκε ο π. Φιλούμενος να μην «δώση κατά την

καρδίαν του και την βουλήν του πληρώσαι». Γι΄αυτό επί σειρά ετών τον χαρίτωνε, συγχρόνως δε τον ενδυνάμωσε

στα μοναχικά του παλαίσματα για να τον οδηγήσει με το μαρτύριο στην ατελεύτητο αναψυχή «ένθα ο των

εορταζόντων ήχος ο ακατάπαυστος». Ομολογώντας καθημερινά ορθοδοξίαν με την παρουσία του Πατριάρχου Ιακώβ,

αναδείχτηκε ζώσα πηγή που άφθονα παρείχε το ζωηρρύτον ύδωρ μαζί με τα ευλογημένα ύδατα του Φρέατος.

Η ύπαρξις όμως ενός τοιούτου οχυρού της ορθοδοξίας εκεί δεν είναι δυνατόν να μην οδηγήσει έξαλλους

φανατισμένους ανθρώπους σε πολλές ενοχλήσεις και απειλές, που απαιτούσαν να εγκαταλείψει τον ιερό χώρο και να

αφαιρέσει τις εικόνες και τον Τίμιο Σταυρό, το Σκάνδαλο των Ιουδαίων κατά τον Απόστολο Παύλο. Η δια λόγων

αρνητική απάντηση αλλά κυρίως η έμπρακτη εφαρμογή αυτής της αρνήσεως στις παράλογες απαιτήσεις τους

στάθηκαν αφορμή για να επακολουθήσει το μαρτυρικό τέλος του, που θα τον έφερνε στον ουρανό για να συνεχίσει

να ζει την αιωνιότητα για την οποία πλάστηκε. […]

Αισθάνομαι σήμερα ιδιαίτερη χαρά όχι τόσο γιατί ο π. Φιλούμενος προερχόταν από τη Σιωνίτιδα Εκκλησία, αλλά

διότι ο Κύριος δεν μας λησμονεί και δίνει τη δύναμη και τη χάριν Του σε ανθρώπους ώστε και σήμερα να είναι

αδιάκοπη αυτή η μαρτυρική συνείδηση της Εκκλησίας μας, ώστε να μην ξεχνούμε και εμείς ότι σαν μέλη της έχουμε

36

κοινή υποχρέωση να μαρτυρούμε περί του Φωτός, δηλαδή γι΄αυτό που είδαν τα μάτια μας, άκουσαν τα αυτιά μας

και τα χέρια μας ψηλάφισαν: τη μόνη αλήθεια που λέγεται Χριστός, την οποία με τις ευχές του Νέου Ιερομάρτυρος

Φιλουμένου του Αγιοταφίτου είθε να προσοικειωθούμε όλοι μας ώστε παντί τρόπω και πάσιν έργοις τε και λόγοις

επιδειξώμεθα την προς αλλήλους αγάπη, ίνα και της παρά Θεού επιτύχωμεν αγάπης και ευλογηθώμεν παρ΄αυτού και

κληρονομήσωμεν τη επηγγελμένην ημίν και δι΄ημάς ητοιμασμένην ουράνιον και αιώνιον Βασιλείαν από καταβολής

κόσμου ης γένοιτο πάντας ημάς επιτυχείν, χάριτι και Φιλανθρωπία του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, μεθ΄ου τω

Πατρί, άμα τω αγίω Πνεύματι τιμή και δόξα εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.

Αρχιμ. Ευδόκιμος Αγιοσαββαΐτης.

Ποιμαντική Επιστολή του Αγίου Φιλουμένου 19

Εν Ιερουσαλήμ τη 31.1.73.

Αγαπηταί αδελφαί εν Χριστώ Ελένη και Αγγελική.

Έλαβα το βιβλίο των Προφητειών καθώς και τας εν αυτώ αναγραφομένας ευχάς σας και σας ευχαριστώ πολύ.

Σας εύχομαι και εγώ κάθε ποθητό εν Κυρίω.

Μου είναι βέβαια χρήσιμο το βιβλίο αλλά δι΄ημάς τους Χριστιανούς δεν έχει σημασία το τι θα γίνει, σημασία

έχει να είμεθα έτοιμοι δια την παρουσία του Κυρίου.

Εύχομαι να μας αξιώσει ο Κύριος, όσοι ελάβομεν το άγιόν Του όνομα εις το βάπτισμα να το τηρήσωμεν άσπιλον

εις την ημέραν Αυτού, δια να λάβωμεν τον μισθόν των φρονίμων Παρθένων.

Δότε τους εν Κυρίω ασπασμούς και τα σέβη μου εις όλας τας αδελφάς και τα όσια Δαυίδ τα πιστά * .

Ταύτα και διατελώ μετ΄ευχών και τιμής.

Αρχιμ. Φιλούμενος

Ηγούμενος Πρ. Ηλιού

εν Ιερουσαλήμ.

* Ησ. νε΄1,3.

Ο γέρων Ελπίδιος

Ο π. Ελπίδιος μετά την εις πρεσβύτερον χειροτονίαν του, παρέμεινε στα Ιεροσόλυμα για 7 χρόνια. Σ΄αυτά τα

χρόνια υπηρέτησε ως Ηγούμενος στην Ιερά Μονή του Τιμίου Προδρόμου και στην Τιβεριάδα, και ως Πατριαρχικός

37

Έξαρχος στη Ναζαρέτ. Εκεί πήρε και το οφφίκιον του αρχιμανδρίτου. Το 1947 προσελήφθη στην υπηρεσία του

Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και απεστάλη στη Μοζαμβίκη, όπου και παρέμεινε μέχρι το 1952.

Μετά τη Μοζαμβίκη πήγε στην Αθήνα όπου σπούδασε Θεολογία και Νομικά (από τη Θεολογική Σχολή

απεφοίτησε το 1956 και από τη Νομική λίγα χρόνια αργότερα). Αργότερα πήγε στο Λονδίνο όπου υπηρέτησε στον

ναό των Αγίων Πάντων. Συγχρόνως παρακολούθησε μαθήματα Ερμηνευτικής της Καινής Διαθήκης και

Εκκλησιαστικής Ιστορίας στο Βασιλικό Κολλέγιο. Το 1959 διορίστηκε Έξαρχος του Θρόνου από το Πατριαρχείο της

Αλεξάνδρειας, αρχικά στην Οδησσό της Ρωσίας και έπειτα στην Ελλάδα. Ακολούθως μετέβη στην Κύπρο, όπου

υπηρέτησε ως ιεροκήρυκας στην επαρχία Πάφου (1960-1961) και ως Ηγούμενος της Ιεράς Μονής Παναγίας του

Μαχαιρά (1961-1964).

Μετά από αυτή την ανά τον κόσμο διακονία του επέστρεψε στην Ελλάδα και ανέλαβε την εφημερία του

θεραπευτηρίου του Ερυθρού Σταυρού. Στο θεραπευτήριο παρέμεινε για έξι χρόνια, όπου απέκτησε φήμη εξαιρετικού

πνευματικού. Στη συνέχεια μετατέθηκε στον ναό της Αγίας Τριάδος Αμπελοκήπων, απ΄όπου το 1976 ανεχώρησε και

μετέβη στο Άγιον Όρος, εγκαταβιώνοντας στην καλύβη του Ευαγγελισμού στη Νέα Σκήτη, όπου έζησε και το

υπόλοιπο της ζωής του.

Στις 29 Νοεμβρίου του 1979, ο αδελφός του πατρός Ελπιδίου – ο Άγιος Φιλούμενος – αξιώθηκε του

μαρτυρικού θανάτου στο προσκύνημα όπου υπηρετούσε, το Φρέαρ του Ιακώβ. Την ίδια μέρα, κατά την ώρα του

μαρτυρίου, ο πατήρ Ελπίδιος, ενώ προσευχόταν στη Νέα Σκήτη, άκουγε συνεχώς τη φωνή του αδελφού του να του

λέει: «Αδελφέ μου με σκοτώνουν. Μην αγανακτήσεις, προς δόξαν Θεού». Κατάλαβε τότε ότι ο αδελφός του έπασχε

και ενέτεινε την προσευχή του, μετέχοντας με τούτο τον τρόπο στο μαρτύριό του.

Τέσσερα χρόνια μετά τον μαρτυρικό θάνατο του Αγίου Φιλουμένου, στις 29 Νοεμβρίου του 1983, ημέρα της

ανακομιδής του σκηνώματος του Αγίου, ο πατήρ Ελπίδιος κοιμήθηκε εν Κυρίω.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Βιβλίο γεννήσεων και βαπτίσεων της ενορίας του Αγίου Σάββα από το 1888 (α/α 23 του 1913).

2. Ο Κυριάκος νυμφεύτηκε αργότερα στο χωριό Γαλάτα, όπου διέμενε δίπλα από την εκκλησία του Αγίου

Σωζομένου. Τα παιδιά του χωριού τον αγαπούσαν πολύ, γιατί τους διηγείτο συχνά βίους Αγίων. Ήταν

δε τόση η αρετή του, που όλοι οι συγχωριανοί του τον σέβονταν, και τον φώναζαν «Άγιο Σωζόμενο».

3. Ο Άγιος Νεομάρτυς Πολύδωρος γεννήθηκε και έζησε τα πρώτα του χρόνια στη Λευκωσία της Κύπρου.

Μεγαλώνοντας έφυγε από την πατρίδα του και πήγε στην Αίγυπτο, για να ασχοληθεί με το εμπόριο.

Εκεί, τη συνεργεία ενός Ζακυνθίου εξωμότη, αρνήθηκε τον Χριστό και έγινε Μουσουλμάνος. Πολύ

σύντομα όμως ήλθεν εις εαυτόν, μετάνιωσε και επανήλθε στην πίστη του. Αργότερα, αφού έφυγε από

38

την Αίγυπτο, πήγε στη Νέα Έφεσο, όπου παρουσιάστηκε σε Τούρκο Καδή, διακηρύττοντας ότι είναι

Χριστιανός. Έτσι, αφού βασανίστηκε, έλαβε παρ΄αυτού τον δι΄αγχόνης μαρτυρικό θάνατο στις 3

Σεπτεμβρίου του 1794.

4. Σύμφωνα με τα γραπτά κείμενα του Αγίου Νεοφύτου, ο αρχαιότερος τύπος σταυρού είναι ακριβώς

αυτός που η γιαγιά Λωξάνδρα μάθαινε στα εγγόνια της να κάνουν: ο σταυρός στο μέτωπο. Σήμερα η

συνήθεια αυτή απαντάται κυρίως στους Μικρασιάτες, στους Αγιορείτες και στους Κυπρίους.

5. Η φράση αυτή είναι παρμένη από την «Αγία Επιστολή», ένα θρησκευτικό τευχίδιο, το οποίο την εποχή

της γιαγιάς Λωξάνδρας ήταν πολύ διαδεδομένο.

6. Η Ερμιόνη ήταν εγγονή της Λωξάνδρας, από την κόρη της Μαρία.

7. Η Πηνελόπη ήταν εγγονή της Λωξάνδρας από την κόρη της Μαρία.

8. Ο γέρων Διονύσιος ο Α΄(1830-1902) ήταν πολύ καλός αγιογράφος και πολλές από τις εικόνες του

κοσμούν μέχρι σήμερα ναούς και μοναστήρια της Κύπρου.

9. Ο μοναχός Βαρνάβας Χαραλαμπιδης (1864-1948), γεννήθηκε στο Καϊμακλί. Σε νεαρή ηλικία αναχώρησε

από την Κύπρο και πήγε στο Άγιον Όρος, όπου ασκήθηκε ως μοναχός στη Μονή Καρακάλλου. Το 1890

επέστρεψε στην Κύπρο και εντάχθηκε στη Σταυροβουνιώτικη Αδελφότητα.

10. Κατ΄άλλους τη Μονή Σταυροβουνίου επισκέφθηκε ο τότε Αρχιεπίσκοπος Ιορδάνου και μετέπειτα

Πατριάρχης Ιεροσολύμων Τιμόθεος Θέμελης (1878-1955).

11. Από το 1855 μέχρι και το 1909, στο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων λειτουργούσε η Θεολογική Σχολή του

Τιμίου Σταυρού. Στις αρχές του 20ου αιώνος, λειτούργησε επίσης η Πατριαρχική Σχολή του Αγίου

Δημητρίου, η οποία μετονομάστηκε αργότερα σε «Γυμνάσιον του Ιερού Κοινού του Παναγίου Τάφου».

12. Την εποχή που φοιτούσε ο Άγιος Φιλούμενος στην Πατριαρχική Σχολή, ελλείψει οικοτροφείου, οι

μαθητές φιλοξενούνταν στα σπίτια ανώτερων κληρικών της Αγιοταφικής Αδελφότητας. Κάθε

Αγιοταφίτης – Γέροντας έπαιρνε υπο την προστασία του ένα μαθητή – παραγιό, στον οποίο εκτός από

φιλοξενία παρείχε και πνευματική καθοδήγηση. Οι μαθητές, ως ανταπόδοση, βοηθούσαν τον Γέροντά

τους, στις διάφορες εργασίες του.

13. Η φωτογραφία αυτή, όπως και η φωτογραφία του Γέροντος Δραγουμάνου Αρχιμανδρίτου Θεοδώρητου,

μας παρεχωρήθησαν από το αρχείο του Άρχοντος Πρωτοψάλτου Γεωργίου Αραούζου, τον οποίο και

ευχαριστούμε.

14. Κατά την περιήγησή του ο Άγιος επισκέφθηκε και την Ιερά Μονή Αγίου Νεοφύτου, στην οποία

φιλοξενήθηκε για κάποιες ημέρες. Κατά την παραμονή του εκεί, έγραψε στο βιβλίο επισκεπτών της

Μονής το κείμενο που φαίνεται στη φωτογραφία της σελίδας 114.

15. Ο Γιάννης Τλήλ, είναι αδελφός του συμμαθητή του Αγίου Φιλουμένου Δαυίδ Τλήλ, γνώριζε δε και αυτός

τον Άγιο πολύ καλά.

39

16. Ήχος πλ. Α΄. Τον Συνάναρχον Λόγον. «Σαμαρείτιδος βίον πάτερ μιμούμενος, κατηκολούθησας χαίρων

τον Ζωοδότην Χριστόν, και το Φρέαρ Ιακώβ το νυν κατέλαβες, ένθα εκέρδισας λαμπρώς παραδείσου

την τρυφήν αγώσι του μαρτυρίου, Φιλούμενε Ιερομάρτυς, των Ορθοδόξων νέον καύχημα».

17. Κατά τη διάρκεια της πρώτης εκταφής (29.11.1983), μερικοί πατέρες, πήραν από ευλάβεια ως ευλογία

μικρά τεμάχια του λειψάνου του Αγίου Φιλουμένου, τα οποία είχαν αποκοπεί κατά το μαρτύριο.

18. Ο μακαριστός Αγιοσαββαΐτης γέροντας Σεραφείμ κοιμήθηκε εν Κυρίω, σε ηλικία 101 ετών, κατά τη

διάρκεια της Θείας Λειτουργίας στις 8.1.2003, στο προσκύνημα των Ποιμένων, την Μπετσαχούρ, όπου

ήταν ηγούμενος.

19. Η επιστολή αυτή, μας παρεχωρήθη από το αρχείο του Πανιερωτάτου Μητροπολίτου Λεμεσού κ.

Αθανασίου, τον οποίο και ευχαριστούμε.

Παρακλητικός Κανών

και Χαιρετισμοί

εις τον ένδοξον νέον ιερομάρτυρα

ΦΙΛΟΥΜΕΝΟΝ ΤΟΝ ΚΥΠΡΙΟΝ

Ποιηθέντα υπο Δρος Χαραλάμπους Μπούσια

ΚΑΝΩΝ ΠΑΡΑΚΛΗΤΙΚΟΣ

εις τον ένδοξον νέον ιερομάρτυρα

ΦΙΛΟΥΜΕΝΟΝ ΤΟΝ ΚΥΠΡΙΟΝ

τον παρά το Φρέαρ του Ιακώβ

40

ιταμώς χερσίν ανόμων αποκτανθέντα.

Ευλογήσαντος του Ιερέως, το Κύριε εισάκουσον, μεθ΄ο το Θεός Κύριος, ως συνήθως, και τα εξής ˙

Ήχος δ΄. Ο υψωθείς εν τω Σταυρώ.

Τους ανυμνούντας σε, Φιλούμενε, πλήσον χαράς αρρήτου, υγείας και σθένους ψυχής πατήσαι δαίμονος δολίου ισχύν,

νέε ιερόαθλε της Χριστού Εκκλησίας και κοσμήτορ Φρέατος Ιακώβ, εκβοώμεν, χερσίν ανόμων άρτι ο κτανθείς και

αθλοφόρων λαμπρύνας συστήματα.

Δόξα, το αυτό. Και νυν, Θεοτόκιον.

Ου σιωπήσωμεν ποτέ Θεοτόκε, τας δυναστείας σου λαλείν οι ανάξιοι. Ει μη γαρ συ προΐστασο πρεσβεύουσα τις ημάς

ερρύσατο εκ τοσούτων κινδύνων; Τις δε διεφύλαξεν έως νυν ελευθέρους; Ουκ αποστώμεν, Δέσποινα εκ σου ˙ σους

γαρ δούλους σώζεις αεί εκ παντοίων δεινών.

Ο Ν΄Ψαλμός και ο Κανών, ου η Ακροστιχίς:

«Φιλείν με Χριστόν, Φιλούμενε, αξίωσον, Χ.»

Ωδή α΄. Ήχος πλ. δ΄. Υγράν διοδεύσας.

Φιλείν υπέρ πάντας με τον Χριστόν, Φιλούμενε μάρτυς, καταξίωσον τον πιστώς προσφεύγοντα σου ταις ικεσίαις,

ιεροάθλων νεόδρεπτον λείριον.

Ικάνωσον πάντας την σωστικήν οδόν διανύσαι τους γεραίροντας ευλαβώς, Φιλούμενε, σου την πολιτείαν και Ιακώβ

εν τω Φρέατι άθλησιν.

Λαμπάς Ορθοδόξου διαγωγής και άστρον ανδρείας, ευψυχίας και αρετής, Φιλούμενε, σκέδασον τον ζόφον ημών

παθών χαμαιζήλων και θλίψεων.

Θεοτόκιον.

41

Ελέους αείρρυτε ποταμέ, Κεχαριτωμένη, τας καρδίας σων οικετών κατάρδευσον νάμασιν ευνοίας και προστασίας της

θείας σου, Δέσποινα.

Ωδή γ΄. Ουρανίας αψίδος.

Ιερόαθλε νέε της του Χριστού πίστεως, γόνε τιμαλφέστατε Κύπρου και παμφαέστατε Ορθοδοξίας φωστήρ, μάκαρ

Φιλούμενε, λύσον λυπηρών σκοτόμαιναν των προστρεχόντων σοι.

Νεαυγέστατον άστρον διαγωγής κρείτττονος το καταφωτίσαν ακτίσι πάντας συνέσεως, σων ικετών τας ψυχάς

επιζητείν τα εν πόλω φώτισον, Φιλούμενε, πάτερ πανάριστε.

Μαρτυρίου τας τρίβους άρτι καλώς ήνυσας εν ναώ σεπτώ Σαμαρείας μάκαρ, Φιλούμενε, δεικνύων πάσιν ημίν σον

ακατάβλητον σθένος, πρεσβευτά θερμότατε πάντων προς Κύριον.

Θεοτόκιον.

Ευσυμπάθητε Μήτερ του Λυτρωτού, πρόσδεξαι σου των οικετών τας δεήσεις, Θεογεννήτρια, και πλήρου πάντων

ημών των ευλαβώς σε υμνούντων δίκαια αιτήματα προς βίον κρείττονα.

Φιλούμενε, ιερομάρτυς νεόλεκτε, τας δεήσεις των προσφύγων σου των Θεώ και Κτίστη προσάγαγε, Ου κάλλους του

θείου νυν απολαύεις.

Επίβλεψον εν ευμενεία, πανύμνητε Θεοτόκε, επί την εμήν χαλεπήν του σώματος κάκωσιν και ίασαι της ψυχής μου το

άλγος.

Αίτησις και το Κάθισμα.

Ήχος β΄. Πρεσβεία θερμή.

Χαράν αληθή και ευφροσύνην ένθεον παρέχει πιστοίς η θήκη σου σκηνώματος, ην νυν ασπαζόμεθα εκβοώμεν ˙

Φιλούμενε πάντιμε, νεομαρτύρων εύχος ιερόν, ημών πλήρου πάντα τα αιτήματα.

Ωδή δ΄. Εισακήκοα, Κύριε.

42

Χάρις η δεδομένη σοι γένοιτο εν θλίψεσι τοις σοις πρόσφυξι στηριγμός, σεπτέ Φιλούμενε, ασφαλείας, σθένος και

βοήθεια.

Ρώσιν πάσιν ανάβλυσον και παραμυθίαν και θείον έλεος, θαυματόβρυτε Φιλούμενε, ταις ειλικρινώς σε μακαρίζουσι.

Ιατρεύων νοσήματα και κακώσεις, πάτερ, ως συμπαθέστατος μη ελλίπης των τιμώντων σε και πλουτούντων ρύστην

σε, Φιλούμενε.

Σβέσον καύσωνα θλίψεων και το καθ΄ημών αλάστορος σύντριψον θράσος, Μήτερ αειπάρθενε, Θεοτόκε, κόσμου

καταφύγιον.

Ωδή ε΄. Φώτισον ημάς.

Τίμιε βλαστέ της Ορούντης και εξάνθισμα της Μονής Σταυροβουνίου ευανθές, σων λιτών με μύρω εύφρανον,

Φιλούμενε.

Όμβρισον ημίν υετόν της θείας χάριτος, χαριτόβρυτε Φιλούμενε σοφέ, ομβροτόκος ως νεφέλη αγιάσματος.

Νέε αθλητά, αστασίαστον, Φιλούμενε, ταις του βίου πολυστρόφοις συμφοραίς διατήρησον ζωήν ημών, μακάριε.

Θεοτόκιον.

Φώτισον ημών τας οδούς, Θεογεννήτρια, ίνα μη προς σκοτομήνην ζοφεράν πορευθώμεν αμαρτίας, Μητροπάρθενε.

Ωδή στ΄. Την δέησιν.

Ιάματα το σεπτόν σου σκήνωμα, ο η Μάνδρα της Σιών θησαυρίζει παντοδαπά τοις πιστοίς αναβλύζει τοις προσιούσιν

αυτό και κραυγάζουσι θερμώς ˙ Φιλούμενε σεπτέ, ιατρός ημών ίσθι ταχύτατος.

Λαμπόμενος αρετών ταις χάρισι, ταπεινώσεως αυγαίς και ακτίσιν υπακοής κατεφώτισας πάντας τους προσιόντας σοι,

μάκαρ Φιλούμενε ˙ διο βοώμεν σοι ˙ ψυχών ζοφεράν ημών σκέδασον έπαρσιν.

Ομοτρόπε αθλητών, Φιλούμενε, των αρχαίων εν εσχάτοις τοις χρόνοις χερσίν ανόμων εχθρών απεκτάνθης

παρ΄Ιακώβ Φρέαρ, ω διηκόνησας, εν ώρα του εσπερινού, πρεσβευτά προς Θεόν ημών ένθερμε.

43

Θεοτόκιον.

Υμνούντες σε φωτεινόν ως θάλαμον και ολόφωτον Κυρίου νυμφώνα τρανώς

βοώμεν ˙ ημών, Θεοτόκε, των καρδιών τα ενδότερα κάθαρον, ίνα σκηνώση εν αυταίς ο Χριστός και πανάγιος Τόκος

σου.

Φιλούμενε, ιερομάρτυς νεόλεκτε, τας δεήσεις των προσφύγων σου τω Θεώ και Κτίστη προσάγαγε, Ου κάλλους του

θείου νυν απολαύεις.

Άχραντε, η δια λόγου τον Λόγον ανερμηνεύτως επ΄εσχάτων των ημερών τεκούσα δυσώπησον ως έχουσα μητρικήν

παρρησίαν.

Αίτησις και το Κοντάκιον.

Ήχος β΄. Τοις των αιμάτων σου.

Ως νεομάρτυς της πίστεως άριστος και ταχινός αρωγός αιτουμένων σου αντίληψιν, μάκαρ Φιλούμενε, ημών δακρύων

ρανίδας απόσμηξον τω μάκτρω λιτών σου προς Κύριον.

Προκείμενον.

Τίμιος εναντίον Κυρίου ο θάνατος του Οσίου Αυτού.

Στιχ. Οι ιερείς σου, Κύριε, ενδύσονται δικαιοσύνην και οι όσιοί σου αγαλλιάσονται.

Ευαγγέλιον κατά Ιωάννην (Κεφ. ιε΄17-27, ιστ΄1-2).

Είπεν ο Κύριος τοις εαυτού μαθηταίς ˙ Ταύτα εντέλλομαι υμίν, ίνα αγαπάτε αλλήλους…

Ζήτει τη 26η Οκτωβρίου εις την Λειτουργίαν του αγίου Δημητρίου.

Δόξα. Ταις του νεοάθλου πρεσβείαις, Ελεήμον,…

Και νυν. Ταις της Θεοτόκου πρεσβείαις, Ελεήμον,…

Προσόμοιον. Ήχος πλ. β΄. Όλην αποθέμενοι.

Στιχ. Ελέησόν με, ο Θεός…

44

Ως αμνός πάνάμωμος εσφαγιάσθης αρτίως, νέε ιερόαθλε, θαυμαστέ Φιλούμενε, κλέος πίστεως, Ιακώβ Φρέατος του

ναού εν μέσω ταις χερσίν ανόμων, άγιε ˙ διο σοι κράζομεν οι πιστοί ευτάκτως αείποτε ˙ ανόμων δείξον πράξεων

πάντας υπερόπτας σους πρόσφυγας, τους ανευφημούντας σην μνήμην την φωσφόρον και λαμπράν και

προσκυνούντας σον σκήνωμα, ο Χριστός ηφθάρτισε.

Είτα, Σώσον, ο Θεός, τον λαόν σου…

Ωδή ζ΄. Οι εκ της Ιουδαίας.

Μαρτυρίου τους πόνους υπομείνας αρτίως, λαμπρέ Φιλούμενε, καρδίας μου τον πόνον και σώματός μου άλγος τη ση

χάριτι κούφισον ˙ προς τον Χριστόν γαρ πολλήν την παρρησίαν έχεις.

Εις το θείον σου σκήνος ως εις άκλυστον όρμον ταχύ προσφεύγοντες, Φιλούμενε, του βίου λυτρούμεθα της ζάλης

και πιστώς ανακράζομεν ˙ Χαίρε, μαρτύρων σεπτών της πίστεως ακρότης.

Νεκρωθείς παιδιόθεν των εν κόσμω ηδέων Χριστόν ηγάπησας, Ον και τους σους ικέτας εκ της ψυχής μυχίων

αγαπήσαι αξίωσον, νεολαμπές αθλητά, Φιλούμενε τρισμάκαρ.

Θεοτόκιον.

Έχοντές σε, Παρθένε, ακλινή προστασίαν σοι καταφεύγομεν εν πάση δυσθυμία και των επικειμένων εκλυτρούμεθα

θλίψεων, Θεοκυήτορ αγνή, και ζοφερών κινδύνων.

Ωδή η΄. Τον Βασιλέα.

Αγίων δήμοις συναυλιζόμενος, πάτερ, συν αυτοίς εκδυσώπει τον Κτίστην δύναμίν μου δούναι Φιλούμενε, κατ΄άμφω.

Ξένη η χάρις πέλει, ην πάσι παρέχεις τοις σην κλήσιν επικαλουμένοις, αθλητά Κυρίου, Φιλούμενε παμμάκαρ.

Ιάτρευσόν μου τα της σαρκός αλγηδόνας και ψυχής χαλεπάς ασθενείας, του επιζητούντος, Φιλούμενε, σην χάριν.

Θεοτόκιον.

45

Ως του Σωτήρος ευλογημένην μητέρα σε υμνούντες εχθρού δυναστείας σώσον τους σους δούλους, βοώμεν σοι,

Παρθένε.

Ωδή θ΄. Κυρίως Θεοτόκον.

Σιών νυν εν τοις κόλποις έχουσα σον σκήνος ως πολυτίμητον όλβον, Φιλούμενε, αυτώ προσφεύγει εν λύπαις και

περιστάσεσιν.

Ο νέος αθλοφόρος πίστεως, μανίας του πολεμήτορος ρύου, Φιλούμενε, τους καταφεύγοντας πόθω τη αντιλήψει σου.

Νεόαθλε γενναίε, φύλαττε απαύστως ση θαυμαστή προστασία σους πρόσφυγας επινοιών του δολίου εχθρού,

Φιλούμενε.

Νεόαθλε γενναίε, φύλαττε απαύστως ση θαυμαστή προστασία σους πρόσφυγας επινοιών του δολίου εχθρού,

Φιλούμενε.

Θεοτόκιον.

Χαρά του Φιλουμένου του σεπτού και γέρας, Θεογεννήτορ αγνή παμμακάριστε, χαράς με πλήσον τον πόθω σε

μεγαλύνοντα.

Το Άξιον εστί και τα Μεγαλυνάρια.

Χαίροις, των μαρτύρων ο κοινωνός, χαίροις, ιερέων ο διάκοσμος ευσεβών, χαίροις, του Υψίστου, Φιλούμενε, ο φίλος

και πάσης Εκκλησίας έμπνουν θησαύρισμα.

Χαίροις, της Ορούντης σεπτός βλαστός, χαίροις, νήσου Κύπρου πολυτίμητος θησαυρός, χαίροις, Εκκλησίας της

Μόρφου ωραιότης, Φιλούμενε, μαρτύρων νέων υπόδειγμα.

Έχων παρρησίαν προς τον Θεόν πρέσβευε απαύστως υπέρ πάντων των ευσεβών των μεγαλυνόντων την θείαν

άθλησίν σου, Φιλούμενε, μαρτύρων νέων ωράϊσμα.

46

Χάριν αναβλύζει ως αληθώς σκήνωμα σον θείον, ο ηφθάρτισεν Ιησούς ˙ όθεν προσιόντες αυτώ μετ΄ευλαβείας

καρπούμεθα κατ΄άμφω ρώμην, Φιλούμενε.

Λύτρωσαι τους σπεύδοντας ευλαβώς προσκυνήσαι σκήνος σον πανάφθορον συμφορών και εχθρού μανίας σαις θείαις

ικεσίαις προς Κύριον της δόξης, μάκαρ Φιλούμενε.

Χαίροις, ο αθλήσας παρ΄Ιακώβ Φρέαρ εν εσχάτοις χρόνοις, ένδοξε ιερεύ, και οφθείς μαρτύρων ισότιμος των πάλαι,

νεόαθλε γενναίε, πάτερ Φιλούμενε.

Πάσαι των Αγγέλων αι στρατιαί, Πρόδρομε Κυρίου, Αποστόλων η δωδεκάς, οι Άγιοι πάντες, μετά της Θεοτόκου

ποιήσατε πρεσβείαν εις το σωθήναι ημάς.

Το Τρισάγιον και το Απολυτίκιον.

Ήχος α΄. Της ερήμου πολίτης.

Της Ορούντης τον γόνον, νήσου Κύπρου το βλάστημα και ιερομάρτυρα νέον Ιακώβ θείου Φρέατος, Φιλούμενον,

τιμήσωμεν, πιστοί, ως πρόμαχον της πίστεως ημών και αήττητον οπλίτην Χριστού της αληθείας πόθω κράζοντες ˙

Δόξα τω σε δοξάσαντι Χριστώ, δόξα τω σε αφθαρτίσαντι, δόξα τω σε ημίν χειραγωγόν προς πόλον δείξαντι.

Εκτενής και Απόλυσις, μεθ΄ην ψάλλομεν το εξής ˙

Ήχος β΄. Ότε εκ του ξύλου.

Πλήσον υγιείας και χαράς τους ειλικρινώς σε τιμώντας, ιερομάρτυς στερρέ, αθλητά Φιλούμενε, και διασκέδασον

νοσημάτων σκοτόμαιναν και θλίψεων πόρρω, ίνα σε γεραίρωμεν ως αντιλήπτορα, τείχος αρραγές εν ανάγκαις και

παραμυθίαν γλυκείαν εν δειναίς του βίου περιστάσεσι.

Δέσποινα, πρόσδεξαι τας δεήσεις των δούλων σου και λύτρωσαι ημάς από πάσης ανάγκης και θλίψεως.

Την πάσαν ελπίδα μου εις σε ανατίθημι, Μήτερ του Θεού, φύλαξόν με υπό την σκέπην σου.

Δίστιχον.

Φιλείν Χριστόν, δι΄Ον ιταμώς εκτάνθης,

Φιλούμενε, αξίωσον Χαραλάμπη.

47

ΟΙΚΟΙ

ΕΙΚΟΣΙΤΕΣΣΑΡΕΣ

εις τον ένδοξον νέον ιερομάρτυρα

ΦΙΛΟΥΜΕΝΟΝ ΤΟΝ ΚΥΠΡΙΟΝ

τον παρά το Φρέαρ του Ιακώβ

ιταμώς χερσίν ανόμων αποκτανθέντα.

Κοντάκιον. Ήχος πλ. δ΄. Τη Υπερμάχω.

Τον ανατείλαντα ως άστρον νεαυγέστατον τη Εκκλησία του Χριστού αρτίως μέλψωμεν μαρτυρίου ταις ακτίσι και

θαυμασίων ταις βολαίς νεοφανέντα ιερόαθλον, ου ηφθάρτισε το σκήνωμα ο Ύψιστος πόθω κράζοντες ˙ Χαίροις,

μάκαρ Φιλούμενε.

Άγγελος ουρανόφρων εποφθείς συν αγγέλοις, Φιλούμενε, χορεύεις εν πόλω (εκ γ΄) νυν και κάλλους Χριστού του

Θεού απολαύων πάντων εκπληροίς, άγιε, τα δίκαια αιτήματα των πίστει σοι βοώντων ταύτα ˙

Χαίρε, ο φίλος του Ζωοδότου,

χαίρε το ξίφος του αρχεκάκου.

Χαίρε, ιερέων ενθέων ακρώρεια,

χαίρε, νεοάθλων ανδρείων υπόδειγμα.

Χαίρε, άνθος ευωδέστατον ευωδίας μυστικής,

χαίρε σκεύος διαυγέστατον καθαράς διαγωγής.

Χαίρε ότι αδίκως εν ναώ απεκτάνθης,

χαίρε ότι νομίμως εν αθλήσει εστέφθης.

Χαίρε, καινόν της πίστεως σέμνωμα,

Χαίρε, δεινόν απίστων κατάπτωμα.

Χαίρε, δι΄ου ευσεβείς δυναμούνται,

Χαίρε, δι΄ου δυσσεβούντες τροπούνται.

Χαίροις, μάκαρ Φιλούμενε.

48

Βλάστημα της Ορούντης ευανθές και ωραίον, οδμαίς της σης σεμνής πολιτείας εκ νεότητος χρόνων των σων νήσον

Κύπρον, πάτερ, αθλητών καύχημα, εμύρισας και ήγειρας πιστούς αξιοχρέως κράζειν ˙

Αληλούϊα.

Γάνυται νήσος Κύπρος τοις σεπτοίς σου σπαργάνοις, Φιλούμενε, στερρέ νεομάρτυς, και Μονή χαίρει ως σου τροφός

του Σταυροβουνίου προς ζωήν κρείττονα και μελιρρύτοις άσμασι βοά σοι γεγηθυία ταύτα ˙

Χαίρε, ασκήσεως η κινύρα,

Χαίρε, φρονήσεως θεία λύρα.

Χαίρε, των οσίων ζηλώσας τα σκάμματα,

Χαίρε, ότι τα εγκόσμια απηρνήσω νουνεχώς,

Χαίρε, ότι τα ουράνια επορίσω θαυμαστώς.

Χαίρε, ο εν ασκήσει θεαρέστω εμπρέπων,

Χαίρε, ο εν αθλήσει γεραρά διαπρέπων.

Χαίρε, σαρκός κοιμίσας σκιρτήματα,

Χαίρε, νοός υψώσας τον έρωτα.

Χαίρε, εχθρού καθαιρέτα απάτης.

Χαίροις, μάκαρ Φιλούμενε.

Δύναμιν δεδεγμένος ουρανόθεν αζύγων χορείαις ηριθμήθης και ώφθης ενδιαίτημα υπακοής και Θεού σοφίας

φωτεινόν μέλαθρον εκ χρόνων σου νεότητος Κυρίω ασιγήτως ψάλλων ˙

Αληλούϊα.

Έλαμψας εν τοις δήμοις Παναγίου του Τάφου Χριστώ ευαρεστήσας οσίως και οδόν ηξιώθης στενήν διανύσαι, πάτερ,

αρετών έσοπτρον, Φιλούμενε, αθλήσεως ˙ διο σοι εκβοώμεν πίστει ˙

Χαίρε, ο λύχνος αοργησίας,

Χαίρε, ο τύπος της εγκρατείας.

Χαίρε, ο ευφράνας πιστών την ομήγυριν,

Χαίρε, ο πατήσας απίστων απίστων την έπαρσιν.

49

Χαίρε, σκάμμασιν αθλήσεως ο σφραγίσας σην ζωήν,

Χαίρε, αίμασιν ιδίοις σου επιχρώσας σην Μονήν.

Χαίρε ότι ανόμων ταις χερσίν απεκτάνθης,

Χαίρε, ότι βαρβάρων την μανίαν υπέστης.

Χαίρε, λαμπτήρ ενθέου βιώσεως,

Χαίρε κρατήρ αγάπης της κρείττονος.

Χαίρε, χαρά Σαμαρείας και κλέος,

Χαίρε, αρά του Βελίαρ και μένος.

Χαίροις, μάκαρ Φιλούμενε.

Ζέοντα έχων πόθον εις αιώνα συνείναι Χριστώ τω Βασιλεί των απάντων υπερόπτης επώφθης φθαρτών και ματαίων,

πάτερ, αρετής πρόβολε, Φιλούμενε, εκάστοτε ζηλών τα εν Εδέμ και κράζων ˙

Αληλούϊα.

Ήσχυνας τον Βελίαρ ση ενθέω ασκήσει, Φιλούμενε, εν τη Σαμαρεία και σεπτή Μάνδρα υπηρετών Ιακώβ εσχάτοις εν

καιροίς Φρέατος θεόθεν ήντλεις δύναμιν ˙ διο σοι ευθαρσώς βοώμεν ˙

Χαίρε, λευΐτης της Σαμαρείας,

Χαίρε, ο μύστης της Εκκλησίας.

Χαίρε, ο βιώσας ζωήν ισουράνιον,

Χαίρε, ο τρυγήσας καρπόν τον αθάνατον.

Χαίρε, στέφος χρυσοποίκιλτον Φρέατος του Ιακώβ,

Χαίρε, δένδρον ευθαλέστατον εξανθίσαν εν Σιών.

Χαίρε, ο συνοικήσας αρετή ψυχοτρόφω,

Χαίρε, ο αγαπήσας τον Χριστόν ολοθύμως.

Χαίρε, ο ύδωρ αντλήσας σωτήριον,

Χαίρε, το άνθος αγάπης το ήδιστον.

Χαίρε, πιστών ο ευφραίνων τον δήμον,

Χαίρε, ημών ο την πίστιν κρατύνων.

50

Χαίροις, μάκαρ Φιλούμενε.

Θείε Κτίστου θεράπων, του φωτός του αΰλου, Φιλούμενε, υπάρχεις θεάμων ως οσίων ανδρών ζηλωτής και

μαρτύρων νέων θησαυρός άσυλος ˙ διο σην μνήμην σέβοντες βοώμεν τω Θεώ των όλων ˙

Αληλούϊα.

Ίσος κλεινών μαρτύρων πεφηνώς, νεομάρτυς Φιλούμενε, των πάλαι λαμψάντων απεκτάνθης ανόμοις χερσίν εν

εσχάτοις χρόνοις, ο Χριστός πάντοτε αυτός εχθές και σήμερον δεικνύων και βοάν σοι πείθων ˙

Χαίρε, η τρώσις του παμβεβήλου,

Χαίρε, η ρώσις λαού Κυρίου.

Χαίρε, ουρανίου χαράς ο συναίτιος,

Χαίρε, της ενθέου σοφίας ο σύνοικος.

Χαίρε, ότι τους καλούντας σε αγιάζεις μυστικώς,

Χαίρε, ότι τους υμνούντας σε ευλογείς διηνεκώς.

Χαίρε, της Εκκλησίας ο νεόδμητος πύργος,

Χαίρε, της εγκρατείας το νεόφυτον έρνος.

Χαίρε, Χριστού φιλίας επώνυμος,

Χαίρε, εχθρού ο σκόλωψ ο πάνδεινος.

Χαίρε, αμνός ο της πίστεως θείος,

Χαίρε, πυρσός της αγάπης ο νέος.

Χαίροις, μάκαρ Φιλούμενε.

Καύχημα νεοάθλων, ώσπερ άμωμον θύμα, Φιλούμενε, Χριστώ προσηνέχθης και δεξάμενος στέφος χρυσούν

παρ΄Αυτού αφθάρτου βιοτής, άγιε, συν τοις Αγγέλοις πάντοτε Αυτώ αδιαλείπτως ψάλλεις ˙

Αληλούϊα.

Λάμπων ως νέος λύχνος ουρανόφωτος, μάκαρ Φιλούμενε, εν τη Σαμαρεία κατεφώτισας σαις αστραπαίς αγωγής

αμέμπτου και στερράς, ένδοξε, αθλήσεως τους άδοντας νυν ύμνοις σοι φαιδροίς τοιαύτα ˙

51

Χαίρε, το σέλας οσίων πόνων,

Χαίρε, το κέρας των νεοάθλων.

Χαίρε, ο φανός αρετής ο νεόφωτος,

Χαίρε, ο λαμπρός Εκκλησίας διάκοσμος.

Χαίρε, λίθος ο στερέμνιος άθλων των ασκητικών,

Χαίρε, ότι αδίκως άρτι εσφαγιάσθης,

Χαίρε, ότι ενδόξως τω Κυρίω μετέστης.

Χαίρε, διδούς χαράν τοις σοις πρόσφυξι,

Χαίρε, πιστούς ευφράνας σοις σκάμμασι.

Χαίρε, ψυχής ο εκφαίνων ανδρείαν,

Χαίρε, εχθρού ο εκτρέπων μανίαν.

Χαίροις, μάκαρ Φιλούμενε.

Μνήμην σου εκτελούντες του σεπτού μαρτυρίου, Φιλούμενε εκθύμως βοώμεν ˙ μη ελλίπης Χριστόν δυσωπών

ασινείς φυλάττειν του εχθρού άπαντας μανίας τους ικέτας σου τους νυν τω Λυτρωτή φωνούντας ˙

Αληλούϊα.

Νέε ιερομάρτυς, το σον πάνσεπτον σκήνος, Χριστός όπερ ηφθάρτισε πόθω προσκυνούντες εν Μάνδρα Σιών

ευθαρσώς φωνούμεν ˙ αθλητά ένδοξε, αγίασον σους πρόσφυγας τους ύμνοις μελιχροίς βοώντας ˙

Χαίρε, ο βότρυς χρηστοηθείας,

Χαίρε, ο λύτης της ακηδίας.

Χαίρε, ασθενούντων θεόσδοτος ίασις,

Χαιρε, θλιβομένων ταχεία ανάψυξις.

Χαίρε, άρωμα της χάριτος ο εκχέων του Θεού,

Χαίρε, σκήνωμα σεμνότητος και αγάπης Ιησού.

Χαίρε, ιερωσύνην τη αθλήσει συνάψας,

Χαίρε, σθένος και ρώσιν αθλητών ο εκλάμψας.

Χαίρε, ηθών αμέμπτων κιννάμωμον,

Χαίρε, κανών βιοτής ισαγγέλου,

52

Χαίρε, λειμών αγωγής θεαρέστου.

Χαίροις, μάκαρ Φιλούμενε.

Ξένων πέλεις θαυμάτων αυτουργός, θεοφόρε Φιλούμενε, των σοι προστρεχόντων και το σκήνωμά σου το σεπτόν

προσκυνούντων πόθω εν Σιών, άγιε, το βλύζων πάσι νάματα ιάσεων τοις εκβοώσιν ˙

Αληλούϊα.

Όλος λελαμπρυσμένος θεϊκαίς αγλαΐας εφίστασαι Αγίοις τοις Τόποις και σην άφθονον χάριν αεί ευσεβέσι νέμεις,

αθλητά πάντιμε, Φιλούμενε, τοις πόθω σοι κραυγάζουσιν εν κατανύξει ˙

Χαίρε, το φέγγος των ιερέων,

Χαίρε, το φάος των μονοτρόπων.

Χαίρε, της αΰλου ευκλείας θησαύρισμα,

Χαίρε, ουρανίου σοφίας εναύλισμα.

Χαίρε, ύψος εγρηγόρσεως, νήψεως και προσευχής,

Χαίρε, βάθος ταπεινώσεως και στερράς υπομονής.

Χαίρε, σφάγιον νέον μιαιφόνων δολίων,

Χαίρε, λείριον θείον αθλοφόρων ευψύχων.

Χαίρε, ψυχής ανδρείας αμάρυγμα,

Χαίρε, σεπτής αθλήσεως αύγασμα ˙

Χαίρε, οφρύν παρανόμων πατήσας,

Χαίρε, πηγήν ο θαυμάτων εκβλύσας.

Χαίροις, μάκαρ Φιλούμενε.

Πρέσβευε τω Κυρίω υπέρ πάντων τιμώντων, Φιλούμενε, σην πάντιμον μνήμην και εκπλήρου ημών των πιστών

προσκυνούντων σκήνωμα το σον δίκαια αιτήματα των άσμασι ψαλλόντων τω Δωρεοδότη ˙

Αληλούϊα.

53

Ρείθροις δεήσεών σου προς τον Κύριον σβέσον παφλάζουσαν οδύνην ψυχής μου και παράσχου μοι αναψυχήν θείαν,

αθλοφόρε νεαυγές πίστεως, Φιλούμενε, κραυγάζω σοι, ως αν πανευλαβώς βοώ σοι ˙

Χαίρε, μαρτύρων ο δόξαν φέρων,

Χαίρε, παμφώτων δας ιερέων.

Χαίρε, Σαμαρείας προστάτης ακοίμητος,

Χαίρε, της χορείας Αγγέλων ο σύσκηνος.

Χαίρε, ότι πάντας κάμνοντας ενισχύεις ακλινώς,

χαίρε, ότι τάχος στένοντας αναψύχεις θαυμαστώς.

Χαίρε, ο διαλύσας ανομίας το κράτος,

Χαίρε, ο καταπαύσας παν χαμαίζηλον πάθος.

Χαίρε, πολλών θαυμάτων κεφάλαιον,

Χαίρε, πιστών διάδημα τίμιον.

Χαίρε, σεμνών λευϊτών κοσμιότης,

Χαίρε, εικών αθλητών και λαμπρότης.

Χαίροις, μάκαρ Φιλούμενε.

Σώσον της πανουργίας πλάνου Αγιοταφίτας και πάντα προσκυνούντας σον σκήνος το βλυστάνων πιστοίς θαυμαστώς

ιαμάτων ρείθρα, αθλητά άριστε, Φιλούμενε, πρεσβείαις σου προς Κύριον, Ω ήδες πόθω ˙

Αληλούϊα.

Τείνον σην θείαν χείρα και ευλόγησον πάντας τιμώντας σε, Φιλούμενε μάκαρ, νεομάρτυς Χριστού ευσταλές, δωρεών

ενθέων ιερόν κάνιστρον, ως αν την σην ενάθλησιν γεραίρωμεν τρανώς βοώντες ˙

Χαίρε, μυράλειπτρον των χαρίτων,

Χαίρε, λευκάνθεμον θαυμασίων.

Χαίρε, απαθείας η κέδρος η εύοσμος,

Χαίρε, αφθαρσίας ευώδης κυπάρισσος.

Χαίρε, ότι την ικμάδα σου αφιέρωσας Χριστώ,

Χαίρε, ότι θείοις έργοις σου καταβέβληκας εχθρόν.

Χαίρε, ο μετά πότμον ξένως θαυματουργήσας,

54

Χαίρε, ο θείον κρίνον ιαμάτων ανθήσας.

Χαίρε, ψυχών δροσίζων τον καύσωνα,

Χαίρε, ημίν πορίζων τα πρόσφορα.

Χαίρε, ημίν εν τω βίω αρήγων,

Χαίρε, αει τας ιάσεις παρέχων.

Χαίροις, μάκαρ Φιλούμενε.

Ύψος εις απαθείας επαρθείς, αθλοφόρε Φιλούμενε, πανάρρητον χαίρων κατεδέξω τραυμάτων πληθύν, σιαγόνος

θλάσιν, οφθαλμού θείου σου εξόρυξιν και θάνατον φρικτόν ειλικρινώς κραυγάζω ˙

Αληλούϊα.

Φύλαττε τους Πατέρας Παναγίου του Τάφου και πάντας ευσεβείς σης πατρίδος της Ορούντης εν Κύπρω, σοφέ, εξ

εχθρών μανίας και δεινών θλίψεων, Φιλούμενε πανένδοξε, ως αν σοι εν χαρά βοώμεν ˙

Χαίρε, πιστών ατίνακτος πύργος,

Χαίρε, εχθρών συντρίψας το θράσος.

Χαίρε, Σαμαρείας φρουρός ασφαλέστατος,

Χαίρε, Εκκλησίας ανύστακτος έφορος.

Χαίρε, στήριγμα θεόσδοτον Ορθοδόξων ευσεβών,

Χαίρε, καύχημα περίδοξον ταπεινών προσκυνητών.

Χαίρε, ότι βραβεύεις χάριν σε προσκυνούσι,

Χαίρε, ότι παρέχεις σθένος σε ανυμνούσι.

Χαίρε, Θεού εκφαίνων την εύκλειαν,

Χαίρε, εχθρού εκτρέπων την άνοιαν.

Χαίρε, Σιών ιερόν ιατρείον,

Χαίρε, παθών την ενέργειαν φλέγων.

Χαίροις, μάκαρ Φιλούμενε.

Χάριτας αναβλύζει το σον άφθαρτον σκήνος και θείαν αγαλλίασιν πάσι προσκυνούσιν αυτό ευλαβώς και καθαγιάζει τα

ημών σώματα των πίστει ανυμνούντων σε και άδουσι τω Ζωοδότη ˙

55

Αληλούϊα.

Ψάλλοντες διαθέρμως τους σεπτούς σου καμάτους υμνούμεν την δοθείσαν σοι χάριν και σκηνώματι σου τω σεπτώ

παρεστώτες θείαν αρωγήν, άγιε την σην επιβοώμεθα, ην δίδου τοις πιστώς βοώσι ˙

Χαίρε, ο θείος ιεροφάντης,

Χαίρε, ο νέος πιστών προστάτης.

Χαίρε, ουρανίου παστάδος ο ένοικος,

Χαίρε, τρισηλίου ελλάμψεως έμπλεως.

Χαίρε, θέμεθλος νεόδμητος οίκου αγωνιστικού,

Χαίρε, πρόβολος ατίνακτος ευσεβόφρονος λαού.

Χαίρε, συν Ελπιδίω ο Χριστόν αγαπήσας,

Χαίρε, συν αυταδέλφω σω Αυτόν ο ποθήσας.

Χαίρε, δεινών παθών ολετήριον,

Χαίρε, ημών εν ταις λύπαις προσφύγιον.

Χαίρε, θερμός ευσεβών παραστάτης,

Χαίρε, καμού εν κινδύνοις προστάτης.

Χαίροις, μάκαρ Φιλούμενε.

Ώ Φιλούμενε μάκαρ, νεαυγέστατον άστρον Χριστού της παμφαούς Εκκλησιας, (εκ γ΄) το εκλάμπον θαυμάτων

βολαίς, τας αιτήσεις πλήρου των πιστώς πάντοτε σπευδόντων τη ση χάριτι και άσμασι φαιδροίς βοώντων ˙

Αληλούϊα.

Και αύθις το Κοντάκιον.

Ήχος πλ. δ΄. Τη Υπερμάχω.

Τον ανατείλαντα ως άστρον νεαυγέστατον τη Εκκλησία του Χριστού αρτίως μέλψωμεν μαρτυρίου ταις ακτίσι και

θαυμασίων ταις βολαίς νεοφανέντα ιερόαθλον, ου ηφθάρτισε το σκήνωμα ο Ύψιστος πόθω κράζοντες Χαίροις μάκαρ

Φιλούμενε.

56

Δίστιχον.

Χαίρε, Φιλούμενε μάρτυς, Χαραλάμπης

Συν τω επισκόπω βοά Νεοφύτω.

Η/Υ επιμέλεια, Σοφίας Μερκούρη.

57