ความรุนแรงของเชื้อราขาว beauveria bassiana (balsamo

ความรนแรงของเชอราขาว Beauveria bassiana (Balsamo) Vuillemin และเชอราเขยว Metarhizium anisopliae (Metschn.) Sorokin ทมตอ

ตวเตมวยเพลยจกจนปกลายหยก Recilia dorsalis Motschulsky (Hemiptera: Cicadellidae) Virulence of Beauveria bassiana (Balsamo) Vuillemin and Metarhizium anisopliae (Metschn.)

Sorokin against adults of Recilia dorsalis Motschulsky (Hemiptera: Cicadellidae)

ณฎฐหทย ชวนรกธรรม1 ปารชาต จ ารสศร1,2และณชานนท เกนอาษา1,2,* Nathatai Chuanrakthum1 Parichat Jamrutsri1,2 and Nichanun Kernasa1,2,*

บทคดยอ เพลยจกจนปกลายหยก Recilia dorsalis Motschulsky เปนแมลงพาหะทส าคญในการน าเชอไวรสทเปนสาเหตของโรคใบสสม ซงเปนโรคของขาวทส าคญทสดในเขตรอนของเอเชย การทดลองนวตถประสงคเพอทดสอบประสทธภาพของเชอราขาว Beauveria bassiana (Balsamo) Vuillemin จ านวน 2 ไอโซเลท และเชอราเขยว Metarhizium anisopliae (Metschn.) Sorokin จ านวน 3 ไอโซเลท ในการเขาท าลายตวเตมวยเพลยจกจนปกลายหยก R. dorsalis ในสภาพหองปฏบตการ พบวา เชอราขาว B. bassiana ทแยกจากดวงหมดผก (NBCRCBB002) ทระดบความเขมขน 1x108 โคนเดยตอมลลลตร ท าใหตวเตมวยเพลยจกจนปกลายหยกมเปอรเซนตการตายสงสดเฉลย 80 เปอรเซนต จากนนน าเชอราขาว B. bassiana ไอโซเลทน ไปท าการทดลองระดบความรนแรงทระดบความเขมขน 5 ระดบ คอ 1×105, 1×106, 1×107, 1×108 และ 1×109 โคนเดยตอมลลลตร กรรมวธควบคมใชน ากลนผสม Triton X 0.05 เปอรเซนต ผลการทดลอง พบวา เชอราขาว B. bassiana (NBCRCBB002) มคาความเปนพษ (Median lethal concentration; LC50) เทากบ 2.6×10 5 โคน เดยตอมลลลตร เราเชอมนวาเชอราขาว B. bassiana ไอโซเลทน ทระดบความเขมขน 1x108 โคนเดยตอมลลลตร มแนวโนมทจะใชเปนสารจลนทรยทใชควบคมแบบชววธตอเพลยจกจนปกลายหยกได

ค าส าคญ : เพลยจกจนปกลายหยก โรคใบสสม Beauveria bassiana Metarhizium anisopliae

Abstract Recilia dorsalis Motschulsky is the important insect vector of virus caused yellow orange leaf disease that is the most severe disease of rice in the tropical area of Asia. The objectives of this s tu d y w e re te s tin g e ff ic ie n c y o f Beauveria bassiana (Balsamo) Vuillemin two isolates and Metarhizium anisopliae (Metschn.) Sorokin three isolates against adults of R. dorsalis in laboratory. The isolate screening bioassay demonstrated that B. bassiana isolated from flea beetle (NBCRCBB002) at 1×108 conidia/ml. showed the highest percent mortality 80. This isolate was selected to be pathogenicity assayed against the adults at 5 levels: 1×105, 1×106, 1×107, 1×108 และ 1×109

conidia/ml. compared to distill water mixed with Triton X 0.05 percentage (control). The result indicated that B. bassiana (NBCRCBB002) h a d LC50 2 .6×1 0 5 conidia/ml. We assure that this B. bassiana isolate at 1x108 conidia/ml. is the promising microbial biocontrol agent of R. dorsalis.

Keywords : Recilia dorsalis, Yellow orange leaf disease, Beauveria bassiana, Metarhizium anisopliae

*Corresponding author; email address: [email protected]

1ภาควชากฏวทยา คณะเกษตร ก าแพงแสน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน จงหวดนครปฐม 73140 Department of Entomology, Faculty of Agriculture Kamphaengsaen, Kasetsart University, KamphaengSaen campus, NakhonPathom, 73140 2ศนยวจยควบคมศตรพชโดยชวนทรยแหงชาต ภาคกลาง มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน จงหวดนครปฐม 73140 National Biological Control Research Center, Central Regional Center, Kasetsart University, KamphaengSaen campus, NakhonPathom, 73140

การประชมวชาการระดบชาต ครงท 15 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน วนท 6-7 ธนวาคม 2561

41

ค าน า โรคใบสสม เปนโรคของขาวทส าคญทสดในเขตรอนของเอเชย ทสามารถท าลายตนขาวเสยหายเปนพน ทกวางไดอยางรวดเรว (ประพาส, 2513) โรคใบส สมม เพล ยจกจนปกลายหยก Recilia dorsalis

Motschulsky เปนแมลงพาหะน าเชอไวรส (Nielson and Mervin, 1968) การควบคมก าจดเพลยจกจนปกลายหยกของเกษตรกรนอกจากจะใชตนขาวพนธตานทานแลว ยงมการใชสารเคมปองกนและก าจดศตรพชในกลมของคารบาเมท ซงถาใชเปนระยะเวลานาน อาจท าใหแมลงศตรพชมความตานทานตอสารเคมดงกลาว ซงตองใชสารเคมในปรมาณทเพมมากขน ท าใหสงผลเสยตอสขภาพทงแบบเฉยบพลน และเรอรง กอใหเกดการตกคางของสารเคมในผลผลต นอกจากนยงสงผลกระทบตอสงแวดลอมอกดวย (นภาพร และอไรวรรณ, 2556) เพอลดผลกระทบจากการใชสารเคม การควบคมศตรพชโดยชววธจงเปนทางเลอกหนงทเหมาะสมในการน ามาใช การควบคมโดยวธนเปนการใชประโยชนจากศตรธรรมชาต ตวอยางเชน การใชตวห า ตวเบยน เชอรา เชอแบคทเรย เชอไวรส เชอโพรโทซว รวมทงไสเดอนฝอย การควบคมโดยชววธเปนวธทปลอดภย และไมกอใหเกดมลภาวะตอสงแวดลอม (ชาญณรงค, 2552)

เชอราขาว Beauveria bassiana (Balsamo) Vuillemin และเชอราเขยว Metarhizium anisopliae

(Metschn.) Sorokin สรางเอนไซมไคทเนส (chitinases) หลายชนดซงบางชนดสามารถยอยผนงล าตวแมลงไดและมการท างานรวมกบเอนไซมโปรทเอส (proteases) ในการชวยกนยอยผนงล าตวแมลง (Fang et al., 2005) การใชเชอราเพอควบคมแมลงศตรพชตามรายงานของ Butt et al. (1994) พบวา เชอราเขยว M. anisopliae สามารถเขาท าลายไดสงกบแมลงศตรพชจ าพวกเพลยออนและดวง Akmal et al. (2013) รายงานการใชเชอราขาว B. bassiana กบเพลยออน Schizaphis graminum (Rondani) เพลยออน Rhopalosiphum padi (Linnaeus) เพลยออน Brevicoryne brassicae Linnaeus และเพลยออน Lipaphis erysimi (Kaltenbach) (Hemiptera: Aphididae) ดงนนในงานวจยนจงไดน า เชอราขาว B. bassiana และเชอราเขยว M. anisopliae มาใชในการควบคมเพลยจกจนปกลายหยก R. dorsalis

อปกรณและวธการ การเตรยมกลาขาว น าเมลดขาว พนธขาวดอกมะล 105 ปรมาณ 100 กรม มาแชน าเปนเวลา 2 วน เพอเพมอตราการงอกของขาว (สมาล และวฒนา, 2555) จากนนน าขาวทแชน ามาวางบนกระดาษทชช และหอดวยกระดาษหนงสอพมพ พนน าใหชมเพอใหมความชน และน าไปบมในทมด เมอรากงอกออกจากเมลดขาว จงน าเมลดขาวไปปลกในกระถางบวทมขนาดเสนผานศนยกลาง 8 นว โดยอายกลาขาวทเหมาะสมในการน ามาใชในการทดลอง คอ หลงปลก 15-20 วน

การเลยงเพลยจกจนปกลายหยก Recilia dorsalis เกบตวเตมวยเพลยจกจนปกลายหยก R. dorsalis จากแปลงท ต.วงชะโอน อ.บงสามคค จ.ก าแพงเพชร โดยการใชกบดกแสงไฟและอปกรณดดแมลง (Aspirator) และน ามาเลยงในกระถางทปลกกลาขาวอาย 1 เดอนท


42

มกรงพลาสตกครอบ เมอแมลงวางไขใหแยกตวเตมวยออกจากกรง และใชตวเตมวยของแมลงรนถดไปในการทดลอง

การเพาะเลยงเชอราขาว Beauveria bassiana และเชอราเขยว Metarhizium anisopliae น าเชอราขาว B. bassiana ทง 2 ไอโซเลท ไดแก เชอราขาวทแยกจากเพลยกระโดดสน าตาล (NBCRCBB001) และเชอราขาวทแยกจากดวงหมดผก (NBCRCBB002) และเชอราเขยว M. anisopliae ทง 3 ไอโซเลท ไดแก เชอราเขยวทแยกจากดวงหนาวยาวออย (NBCRCMA001), เชอราเขยวทแยกจากดวงแรดมะพราว (NBCRCMA002) และ เชอราเขยวทแยกจากดนในแปลงออย (NBCRCMA004) ซงเปนเชอทผานการแยกจนบรสทธ มาเลยงบนอาหาร Potato Dextrose Agar (PDA) เพอเพมจ านวน และบมทอณหภม 25±2 องศาเซลเซยส เมอเชอรามอาย 14-21 วน จงน ามาใชในการทดลอง

การเตรยมสารแขวนลอยโคนเดยของเชอราขาว Beauveria bassiana และเชอราเขยว Metarhizium anisopliae น าเชอราทง 5 ไอโซเลท ทมอาย 14-21 วน มาท าเปนสารโคนเดยแขวนลอย โดยการน าจานอาหารเลยงเชอทมเชอราแตละไอโซเลทลางดวยน ากลนผสมกบ Triton X 0.05 เปอรเซนต ปรมาตร 5 มลลลตร แลวใชดานใตของชอนตกสารสแตนเลส ขดเชอทขนอยบนผวหนาของอาหารเลยงเชอออก น าไปใสในขวดแลวเขยาดวยเครอง Vortex mixer เพอใหโคนเดยของเชอราแขวนลอยในน า จากนนน าไปตรวจนบความเขมขนของโคนเดยดวย Hemacytometer และปรบระดบความเขมขนใหได 1x108 โคนเดยตอมลลลตร ตามการทดลองของ Li et al. (2012) ททดลองเชอราทงสองชนดกบเพลยกระโดดสน าตาล Nilaparvata lugens Stal โดยใชการพนดวยความเขมขนมาตรฐานท 1x108 โคนเดยตอมลลลตร

การทดสอบประสทธภาพการเขาท าลายเพลยจกจนปกลายหยก Recilia dorsalis ของเชอราขาว Beauveria bassiana และเชอราเขยว Metarhizium anisopliae ในแตละไอโซเลท วางแผนการทดลองแบบ completely randomized design (CRD) น าตนกลาขาวระยะ 15-20 วนหลงจากน าขาวลงดนโคลน มาลางดนทรากออก หอรากดวยส าลทผานการฆาเชอแลวชบกบน ากลน น าตนกลาขาวไปใสไวในกระปกพลาสตกทใชในการทดลอง แลวน าตวเตมวยเพลยจกจน ปกลายหยก R. dorsalis ใสลงไปในกระปกพลาสตกทเตรยมขาวไวแลว กระปกละ 10 ตว การทดลองม 6 กรรมวธ กรรมวธละ 3 ซ า ไดแก กรรมวธท 1 น ากลนผสมกบ Triton X 0.05 เปอรเซนต (กรรมวธควบคม) กรรมวธท 2 เชอราขาว B. bassiana ทแยกจากเพลยกระโดดสน าตาล (NBCRCBB001) กรรมวธท 3 เชอราขาว B. bassiana ทแยกจากดวงหมดผก (NBCRCBB002) กรรมวธท 4 เชอราเขยว M. anisopliae ทแยกจากดวงหนาวยาวออย (NBCRCMA001) กรรมวธท 5 เชอราเขยว M. anisopliae ทแยกจากดวงแรดมะพราว (NBCRCMA002) กรรมวธท 6 เชอราเขยว M. anisopliae ทแยกจากดนในแปลงออย (NBCRCMA004) จากนนน าสารโคนเดยแขวนลอยในแตละกรรมวธทปรบระดบความเขมขนเปน 1x108 โคนเดยตอมลลลตร ใสในขวดสเปรยทผานการฆาเชอแลว พนเขาในกระปกพลาสตกทมกลาขาวและตวเตมวยเพลยจกจนป


43

กลายหยก R. dorsalis อยภายใน ปรมาตร 300 ไมโครลตร หลงจากฉดพนน าไปวางในหองทอณหภม 25±2 องศาเซลเซยส จนเหนสปอรของเชอรา บนทกจ านวนตวเตมวยเพลยจกจนปกลายหยกทตายในทกวนเปนเวลา 7 วน ขอมลทไดน าไปวเคราะหทางสถตโดยเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยของแตละวธโดยใชการวเคราะหความแปรปรวนทางเดยว (One-Way ANOVA) และเปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยดวยวธ Duncan's Multiple-Range Test (DMRT) การทดลองระดบความรนแรงของเชอรา (Virulence bioassay) จากการทดลองทดสอบประสทธภาพการเขาท าลายเพลยจกจนปกลายหยก R. dorsalis ของเชอราขาว B. bassiana และเชอราเขยว M. anisopliae ในแตละไอโซเลท ใหน าเชอราไอโซเลททมความสามารถในการท าใหเพลยจกจนปกลายหยก R. dorsalis ตายสงทสด มาท าการทดสอบหาความรนแรงของเชอรา โดยม 5 กรรมวธ ซงตางกนทระดบความเขมขน ไดแก 1x109, 1x108, 1x107, 1x106 และ 1x105 โคนเดยตอมลลลตร และกรรมวธควบคมใชน ากลนผสมกบ Triton X 0.05 เปอรเซนต บนทกการตายของตวเตมวยเพลยจกจนปกลายหยกทกวนเปนเวลา 7 วน หลงจากนนน าขอมลการตายไปวเคราะหคา Median lethal concentration (LC50)

ผลการทดลองและวจารณ การทดสอบประสทธภาพการเขาท าลายเพลยจกจนปกลายหยก R. dorsalis ของเชอรา B. bassiana และ M. anisopliae ทตางไอโซเลทกน ทระดบความเขมขน 1x108 โคนเดย/มลลลตร ในชวงระยะเวลา 7 วน พบวา เชอราขาว B. bassiana ทแยกจากดวงหมดผก (NBCRCBB002) ท าใหเพลยจกจนปกลายหยกมการตายสงทสด 80 เปอรเซนต รองลงมา คอ เชอราเขยว M. anisopliae ทแยกจากดวงหนาวยาวออย (NBCRCMA001), แยกจากดวงแรดมะพราว (NBCRCMA002) และแยกจากดนในแปลงออย (NBCRCMA004) ท าใหเพลยจกจนปกลายหยกมเปอรเซนตการตายเทากน โดยมอตราการตายเฉลย 76.67±3.33, 76.67±12.02 และ 76.67±8.82 ตามล าดบ ล าดบสดทาย คอ เชอราขาว B. bassiana ทแยกจากเพลยกระโดดสน าตาล (NBCRCBB001) ท าใหเพลยจกจนปกลายหยกมเปอรเซนตการตายนอยทสด โดยมอตราการตายเฉลย 70±5.77 (Table 1) ผลการทดลองเปนไปในทศทางเดยวกบ Toledo et al. (2007) ท าการทดสอบเชอราขาว B. bassiana เชอรา Lecanicillium muscarium (Petch) Zare & W. Gams เชอราเขยว M. anisopliae เชอรา Isaria farinose

(Holmsk.) Fr. และเชอรา Isaria fumosorosea Wize 17 ไอโซเลท กบเพลยกระโดด Peregrinus maidis (Ashmead) (Hemiptera: Delphacidae) พบวา มเพยงเชอราขาว B. bassiana CEP 147 เทานนทท าใหเพลยกระโดด P. maidis มอตราการตายสะสมเทากบ 69.8±6.4 เปอรเซนต หลงจากใสเชอไป 7 วน เมอน าเชอราขาว B. bassiana CEP 147 ไปทดสอบกบตวเตมวยเพลยกระโดด P. maidis เพลยกระโดด Delphacodes kuscheli Fennah (Hemiptera: Delphacidae) และเพลยจกจน Dalbulus maidis (DeLong & Wolcott) (Hemiptera: Cicadellidae) พบวา เชอราไอโซเลทนท าใหตวเตมวยเพลยกระโดด D. Kuscheli เพลยกระโดด P. maidis และเพลยจกจน D. maidis มอตราการตายสะสมเทากบ 73.3±9.0 68.6±6.7 และ 49.9±9.7 เปอรเซนต ตามล าดบ Puterka et al. (1994) รายงานวาเชอราขาว B. bassiana มความรนแรงมากกวาเชอราเขยว M. anisopliae เมอทดสอบกบตวออนของเพลยไกแจแพร Cacopsylla pyricola (Förster) (Hemiptera: Psyllidae)


44

ท าใหตวออนเพลยไกแจแพรมเปอรเซนตการตาย 92.5–99.6 เปอรเซนต ทความเขมขน 1×107 โคนเดยตอมลลลตร ในเวลา 7 วน ผลการทดลองแตกตางจากการทดลองของ Maketon et al. (2008) ทท าการทดสอบเชอราขาว B. bassiana CKB-001 เชอราขาว B. bassiana CKB-048 เชอราขาว B. bassiana CKB-095 เชอรา Hirsutella citriformis CKH-001 เชอรา Verticillium lecanii CKV-053 เชอราเขยว M. anisopliae CKM-048 เชอราเขยว M. anisopliae CKM-051 เชอราเขยว M. anisopliae CKM-036 เชอราเขยว M. anisopliae CKM- 007 เชอรา M. flavoviridae CKM-083 เชอรา Paecilomyces lilacinus CKP-012 และเชอรา P. fumosoroseus CKPF-095 ดวยการหยดลงบนใบมะเชอ ในความเขมขน 5x106 โคนเดยตอมลลลตร แลวน าไปใหเพลยจกจน Amrasca biguttula biguttula Ishida กน พบวา เชอราเขยว M. anisopliae CKM-048 มความรนแรงสงทสดและท าใหเพลยจกจนมอตราการตาย เทากบ 73.33±10.00 เปอรเซนต Table 1 Percent mortality of R. dorsalis adults after sprayed conidia concentrations of Beauveria bassiana and Metarhizium anisopliae isolates

Isolates Percent mortality±S.D.1/ Control 0.00a

B. bassiana (NBCRCBB001) 70±5.77b B. bassiana (NBCRCBB002) 80b

M. anisopliae (NBCRCMA001) 76.67±3.33b M. anisopliae (NBCRCMA002) 76.67±12.02b M. anisopliae (NBCRCMA004) 76.67±8.82b

1/ Means within a column followed by the same letter do not differ significantly (α=0.05) with Duncan's Multiple-Range Test (DMRT)

การทดลองระดบความรนแรงของเชอราขาว B. bassiana ทแยกจากดวงหมดผก (NBCRCBB002) ทระดบความเขมขนตางกน ในชวงระยะเวลา 7 วน พบวา ระดบความเขมขนท 1x109 โคนเดยตอมลลลตร ท าใหเพลยจกจนปกลายหยกมเปอรเซนตการตายสงทสด เมอน าไปวเคราะหคาความเปนพษ (Median lethal concentration; LC50) มคาเทากบ 2.6×105 โคนเดยตอมลลลตร (Figure 1)


45

Figure 1 Median lethal concentration (LC50) of B. bassiana isolated from flea beetle (NBCRCBB002)

สรปผลและเสนอแนะ เชอราขาว B. bassiana ทแยกจากดวงหมดผก (NBCRCBB002) ท าใหเพลยจกจนปกลายหยก R. dorsalis มการตายสงทสด เทากบ 80 เปอรเซนต ทระดบความเขมขน 1x108 โคนเดยตอมลลลตร ในชวงระยะเวลา 7 วน และผลคาความเปนพษ (Median lethal concentration; LC50) ของเชอราขาว B. bassiana ทแยกจากดวงหมดผก (NBCRCBB002) มคา LC50 กบเพลยจกจนปกลายหยก R. dorsalis เทากบ 2.6×105 โคนเดยตอมลลลตร ดงนน เชอราขาว B. bassiana ทแยกจากดวงหมดผก (NBCRCBB002) เปนเชอราทเหมาะสมทสามารถน าไปใชเพอควบคมเพลยจกจนปกลายหยกโดยชววธในนาขาวหรอแปลงพชชนดอนทพบเพลยจกจนปกลายหยกเขาท าลาย

เอกสารอางอง ชาญณรงค ดวงสะอาด. 2552. พนฐานของการควบคมแมลงศตรพชโดยชววธ. โรงพมพดพรนท, เชยงใหม. 109 หนา. ประพาส วระแพทย. 2532. ปญหาในนาขาว. ส านกพมพไทยวฒนาพานช, กรงเทพฯ. นภาพร ศรวงษ และอไรวรรณ อนทรมวง. ผลกระทบตอสขภาพจากการท าไรออยของเกษตรกรชาวไรออย ต าบลหนองกงแกว อ าเภอศรบญเรอง จงหวดหนองบวล าภ. วารสารวจยสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน. ปท 6 ฉบบท 2 เดอน เมษายน-มถนายน 2556. 14-22. สมาล คงสอดทรพย และวฒนา พฒนากล. 2555. ผลของการแชเมลดในกรดแอบซสกและพาโคลบวทราโซล ตออตราการงอกและการเจรญเตบโตของขาว (Oryza sativa L.) ในสภาวะแลง. น. 401-409. ใน: การประชมวชาการน าเสนอ ผลงานวจยระดบบณฑตศกษา ครงท 13 กลมวทยาศาสตรชวภาพ 17 กมภาพนธ 2555. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน, ขอนแกน. Akmal, M., S. Freed, M.N. Malik and H.T. Gul. 2013. Efficacy of Beauveria bassiana (Deuteromycotina: Hypomycetes) against different aphid species under laboratory conditions. Pakistan J. Zool. 45(1): 71-78. Butt, T.M., L. Ibrahim, B.V. Ball and S.J. Clark. 1994. Pathogenicity of the entomopathogenous, hyphomycete fungi Metarhizium anisopliae and Beauvaria bassiana against crucifer pests and the honey bee. Biocontrol Science and Technology. 4: 207-214.


46

Fang, W., B. Leng, Y. Xiao, K. Jin, J. Ma, Y. Fan, J. Feng, X. Yang, Y. Zhang and Y. Pei. 2005. Cloning of Beauveria bassiana chitinase gene Bbchit1 and its application to improve fungal strain virulence. Applied and Environmental Microbiology. 71(1): 363-370. Li, M., H. Lin, S. Li, P. Chen, L. Jin and J. Yang. 2012. Virulence of entomopathogenic fungi to adults and eggs of Nilaparvata lugens Stal (Homopera: Delphacidae). African Journal of Agricultural Research. 7(14): 2183-2190. Maketon, M., P. Orosz-Coghlan and D. Hotaga, 2008. Field evaluation of Metarhizium anisopliae (metschnikoff) sorokin in controlling cotton jassid (Amrasca biguttula biguttula Ishida) in aubergine (Solanum aculeatissimum Jacq.). Int. J. Agri. Biol. 10: 47–51. Nielson, M. W. 1968. The leafhopper vectors of phytopathogenic viruses (Homoptera, Cicadellidae) taxonomy,biology, and virus transmission. United State Department of Agriculture Technical Bulletin; no. 1382, 386. Puterka, G.J., R.A. Humber and T.J. Poprawski. 1994. Virulence of Fungal Pathogens (Imperfect Fungi: Hyphomycetes) to Pear Psylla (Homoptera: Psyllidae). Environmental Entomology. 23(2): 514–520. Toledo, A.V., A.M.M. de Remes Lenicov and C.C. López Lastra. 2007. Pathogenicity of fungal isolates (Ascomycota: Hypocreales) against Peregrinus maidis, Delphacodes kuscheli (Hemiptera: Delphacidae), and Dalbulus maidis (Hemiptera: Cicadellidae), vectors of corn diseases. Mycopathologia. 163(4): 225-232.


47

อตราปยและพนธมนส าปะหลงมอทธพลตอผลผลตใบและหวสด Fertilizer Rate and Cassava Cultivar Affect Leaf and Tuber Yields

ปทจมา คงพลบ1 จราพร เชอกล1* นรณ วรามตร1 ภมพงศ บญแสน2 และ สนธชย จนทรเปรม1 Patjima Kongplub1, Jiraphorn Chaugool1*, Naroon Waramit1, Phoomphong Boonsaen and Sontichai

Chanprame1

บทคดยอ งานวจยนมวตถประสงคเพอศกษาอทธพลของอตราป ยและพนธมนส าปะหลงทมตอผลผลตใบและหวสด ศกษาในพนท อ.ก าแพงแสน จ.นครปฐม และ อ.สคว จ.นครราชสมา วางแผนการทดลองแบบ Split plot in RCBD จ านวน 4 ซ า ม main plot คอ พนธมนส าปะหลง 2 พนธ ไดแก เกษตรศาสตร 50 และระยอง 72 และม sub plot คออตราป ยแนะน าตามคาวเคราะหดน 3 อตรา ไดแก 1) ไมใสป ย 2) ใสป ย 1 เทา และ 3) ใสป ย 2 เทาของอตราแนะน า ผลการศกษาทง 2 พนทพบวา พนธมนส าปะหลงมอทธพลตอความสงตน ผลผลตน าหนกแหงรวม ผลผลตหวสดและเปอรเซนตแปง โดยพนธเกษตรศาสตร 50 ใหความสงตนและผลผลตน าหนกแหงมากกวาพนธระยอง 72 ขณะทผลผลตหวสดและเปอรเซนตแปงมความแตกตางกนในพนทปลก โดยพนท อ.ก าแพงแสน พนธระยอง 72 ใหผลผลตหวสดสงแตเปอรเซนตแปงต า ขณะทพนท อ.สคว พนธเกษตรศาสตร 50 ใหผลผลตหวสดสงแตเปอรเซนตแปงต า ทงสองพนทพบวาการใสป ย 2 เทาของอตราแนะน า มนส าปะหลงใหความสงตน ผลผลตน าหนกแหงรวม และผลผลตสวนใตดน (ผลผลตหวสด เปอรเซนตแปง และผลผลตแปง) มากทสด เมอเปรยบเทยบกบการไมใสป ย ดงนนสามารถสรปไดวา พนธเกษตรศาสตร 50 เจรญเตบโตใหความสงตนและใหผลผลตน าหนกแหงรวมมากกวาพนธระยอง 72 และการใสป ยตามอตราแนะน า 2 เทา ใหความสงตน ผลผลตน าหนกแหง ผลผลตหวสด เปอรเซนตแปง และผลผลตแปงเพมขน เมอเปรยบเทยบกบอตราป ยอน

ค าส าคญ: ใบมนส าปะหลง พนธ ผลผลต แหลงโปรตนอาหารสตว อตราการใสป ย

1 ภาควชาพชไรนา คณะเกษตร ก าแพงแสน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน จ.นครปฐม 73140 Department of Agronomy, Faculty of Agriculture at Kamphaeng Saen, Kasetsart University, Kamphaeng Saen Campus, Nakhon Pathom 73140 2 ภาควชาสตวบาล คณะเกษตร ก าแพงแสน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน จ.นครปฐม 73140 Department of Animal Science, Faculty of Agriculture at Kamphaeng Saen, Kasetsart University, Kamphaeng Saen Campus,

Nakhon Pathom 73140


48

Abstract The objective of this study was to determine the effects of fertilizer rate and cassava cultivar on leaf and tuber yields. The study was conducted at Kamphaeng Saen District (KPS), Nakhon Pathom Province and Si Khiu District (SK), Nakhon Ratchasima Province. The experimental design was split plot in RCBD with 4 replications. Two cultivars of cassava including Kasetsart 50 (KU 50) and Rayong 72 (R 72) were main plot. Three fertilizer rates including 1) no fertilizer 2) one-fold, and 3) two-folds of recommended fertilizer rates (RFR) were sub plot. The results showed that cultivars affected on plant height, dry weight yields, tuber yield and starch content in both locations. The KU 50 cultivar produced higher plant height and dry weight yields than R 72. The tuber yield and starch content were different in locations. The R 72 cultivar produced higher tuber yield and lower starch content than KU 50 at KPS. While KU 50 produced higher tuber yield and lower starch content than R 72 at SK. Application with two folds of RFR produced the highest plant height, total dry weight yields and underground yield (tuber yield, starch content and starch yield) compared with non-fertilizer application, in both locations. Therefore, this study concluded that KU 50 produced higher plant height and total dry weight than R 72. Application with two folds of RFR provided the highest plant height, total dry weight and tuber yields, starch content and starch yield when compared with another fertilizer.

Keyword: Cassava leaf, Cultivar, Yield, Protein feed sources, Fertilizer rate * Corresponding author; e-mail address: [email protected]

ค าน า

การขาดแคลนวตถดบอาหารสตวคณภาพดเปนปจจยส าคญอยางหนงในการผลตสตว โดยทวไปวตถดบอาหารสตวทใชในการเลยงสตวมกมตนทนสง ท าใหราคาอาหารสตวตอการผลตสตวเพมขน สงผลใหเกษตรกรผ เลยงสตวตองเพมตนทนคาใชจายจ านวนมากในการซออาหารสตว การใชเศษเหลอทางการเกษตร เชน ยอดออย ใบมนส าปะหลง ตนและใบขาวโพดหวาน ตนและใบสบปะรด เปนวธการหนงในการแกไขปญหาการขาดแคลนวตถดบอาหารสตวคณภาพดส าหรบใชเปนแหลงอาหารสตวทใหโปรตนและพลงงานแกสตว (สายณห, 2547) มนส าปะหลงเปนพชไรเศรษฐกจทปลกมากทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย มพนทปลกประมาณ 4.80 ลานไร รองลงมาคอภาคกลางและภาคเหนอ มพนทปลกประมาณ 2.12 และ 1.98 ลานไร ตามล าดบ (ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร, 2560) เปนพชทปลกเพอใชประโยชนจากหวมนเปนหลก ภายหลงการเกบเกยวหวมนสด สวนของล าตนมนส าปะหลงมกน าไปท าเปนทอนพนธ ขณะทสวนของใบจะถกตดทงในแปลง ซงเศษเหลอเหลานมปรมาณมากในบางฤดกาลเทานน อกทงมการรายงานวาใบมนส าปะหลงมคณคาทางอาหารในสวนของโปรตนสง ประมาณ 23.7 เปอรเซนต (เจรญศกด, 2531) และจากการศกษาของ Khang et al. (2005) ทศกษาระดบความสงและระยะเวลาในการตดใบมนสนส าปะหลง พบวามโปรตนหยาบในใบมนส าปะหลงสดอย 17.7 ถง 22.6 เปอรเซนตของน าหนกแหง ซงมปรมาณสงกวาพชอาหารสตวทวไป ดงนน การลด


49

ปญหาการขาดแคลนวตถดบคณภาพดในการผลตอาหารสตว โดยการใชประโยชนใบมนภายหลงการเกบเกยวหวมนแลว น ามาใชเปนแหลงอาหารสตวในชวงขาดแคลนได และยงเปนแนวทางในการเพมปรมาณวตถดบทมปรมาณโปรตนสงในการผลตอาหารสตว อกทงชวยลดตนทนคาอาหารขน และเพมรายไดเสรมใหกบเกษตรกรทปลกมนส าปะหลง

มนส าปะหลงเปนพชอายยาว ประมาณ 10 ถง 12 เดอนจงจะสามารถเกบเกยวหวมนสดได ในชวงระยะเวลาทรอการเกบเกยวหวมนสด เกษตรกรสามารถใชประโยชนจากใบมนส าปะหลงได โดยการตดใบมนมาใชเปนวตถดบในการเลยงสตว ซงอาจจะอยในรปของอาหารสด หรอเกบรกษาไวในรปพชหมก อยางไรกตาม ความเขาใจถงวธการจดการทางดานการตดใบ การใชป ยภายหลงการตด และพนธมนส าปะหลงยงมอยอยางจ ากด ดงนน การศกษานจงมวตถประสงคเพอศกษาอทธพลของอตราการใสป ยแนะน าตามคาวเคราะหดนและพนธมนส าปะหลงทมตอผลผลตใบและหวสด

อปกรณและวธการ การศกษานท าเพอศกษาอทธพลของพนธมนส าปะหลงและอตราแนะน าในการใสป ย ศกษาใน 2 พนท ไดแก อ.ก าแพงแสน จ.นครปฐม (KPS) และ อ.สคว จ.นครราชสมา (SK) วางแผนการทดลองแบบ split plot in RCBD จ านวน 4 ซ า ม main plot คอ พนธมนส าปะหลง จ านวน 2 พนธ ไดแก เกษตรศาสตร 50 (KU 50) และระยอง 72 (R 72) ม sub plot คออตราแนะน าการใสป ยตามคาวเคราะหดน (recommended fertilizer rate: RFR) จ านวน 3 อตรา ไดแก 1) ไมใสป ย (control) 2) ใสอตรา 1 เทา (1 fold) ทระยะ 1 เดอนหลงปลก และ 3) ใสอตรา 2 เทาของอตราแนะน า (2 folds) แบงใส 2 ครงในอตราทเทากน ทระยะ 1 และ 5 เดอนหลงปลก โดยอตราป ยแนะน าในพนท อ.ก าแพงแสน คอสตร 16-8-8 อตรา 50 กโลกรม/ไร และ 46-0-0 อตรา 10 กโลกรม/ไร พนท อ.สคว คอสตร 46-0-0 อตรา 35 กโลกรม/ไร โดยสมเกบตวอยางดนทงสองพนทเพอวเคราะหสมบตดนกอนปลกพช โดยสงตวอยางดนวเคราะห ณ ศนยปฏบตการวจยและเรอนปลกพชทดลอง มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน จ.นครปฐม การเตรยมแปลงและการปลกพช โดยการใชทอนพนธมนส าปะหลงพนธเกษตรศาสตร 50 และระยอง 72 อาย 10-12 เดอน ตดทอนพนธใหมความยาว 20 เซนตเมตร กอนปลกแชทอนพนธดวยสารเคมไทอะมโทแซม (thiamethoxam) เพอก าจดเพลยแปงทตดมากบทอนพนธ พนท อ .ก าแพงแสน ปลกมนส าปะหลงในวนท 22 มถนายน 2559 และพนท อ.สคว ปลกมนส าปะหลงในวนท 11 สงหาคม 2559 ใชทอนพนธปลกแบบตงตรงดวยระยะปลก 1 × 0.8 เมตร ก าจดวชพชเมอมนส าปะหลงมอาย 1, 2 และ 3 เดอนหลงปลก ดวยวธการเขตกรรม หลงปลกใหน าทนทแบบรอง (furrow) เพอชวยใหทอนพนธมนส าปะหลงงอกอยางสม าเสมอ หลงจากนนใหน าอาทตยละครงหรอตามความเหมาะสม บนทกการเจรญเตบโตของพชทอาย 10 เดอนหลงปลก โดยการสมวดความสงของตนมนส าปะหลง จ านวน 6 ตน และเกบเกยวผลผลตหวสด จากการสมจ านวน 3 ตน น ามาชงหาน าหนกสดและปรมาณแปงในหวมนสด โดยใช Raimann scale เพอน ามาค านวณหาผลผลตแปง (ผลผลตน าหนกหวสด x เปอรเซนตแปง) เกบเกยวผลผลตใบมนส าปะหลงทอาย 5 และ 10 เดอนหลงปลก (2 ครงตอป) สมตดจ านวน 3 ตนทระดบความสงของล าตนจากพนดน 30 เซนตเมตร จากนนน ามาชงน าหนกสดทงตน แยกชงน าหนกสวนตางๆ


50

ของพช ไดแก ล าตน กานใบและใบ น าตวอยางทงหมดไปอบทอณหภม 70 องศาเซลเซยสเปนเวลา 5 วน หรอจนกระทงน าหนกแหงคงทเพอหาน าหนกแหง วเคราะหความแปรปรวนทางสถตของขอมลดวยวธ Analysis of Variance (ANOVA) และเปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยของขอมลดวยวธ Least Significant Difference (LSD) ทระดบนยส าคญทางสถต 0.05

ผลการทดลองและวจารณ 1) การวเคราะหสมบตดน จากการวเคราะหสมบตดนกอนปลกมนส าปะหลงพนท อ.ก าแพงแสน จ.นครปฐม (KPS) พบวา มปรมาณอนทรยวตถคอนขางต า มปรมาณฟอสฟอรสทเปนประโยชนคอนขางสง มปรมาณโพแทสเซยมและแมกนเซยมทเปนประโยชนปานกลาง มปรมาณแคลเซยมทเปนประโยชนสง ดนมสภาพเปนดางเลกนอย มคาการน าไฟฟาต าหรอไมมปญหาดนเคม และเนอดนเปนดนรวนปนทราย อตราป ยแนะน าตามคาการวเคราะหดน (RFR) คอ ป ยสตร 16-8-8 อตรา 50 กโลกรม/ไร รวมกบป ยสตร 46-0-0 อตรา 10 กโลกรม/ไร (Table 1) ในพนท อ.สคว จ.นครราชสมา (SK) พบวา มปรมาณอนทรยวตถต า ปรมาณฟอสฟอรสทเปนประโยชนคอนขางสงมาก มปรมาณโพแทสเซยมทเปนประโยชนสง มปรมาณแคลเซยมและแมกนเซยมทเปนประโยชนปานกลาง ดนมสภาพเปนกลาง ดนมคาการน าไฟฟาต าหรอไมมปญหาดนเคม และเนอดนเปนดนรวนปนทราย อตราป ยแนะน าตามคาการวเคราะหดน คอ ป ยสตร 46-0-0 อตรา 35 กโลกรม/ไร (Table 1)

Table 1 Soil nutrient composition in the 0-20 cm layer of the soil at the experiment sites.

Parameters Values

KPS SK

Organic matter (%) 1.32 (rather low) 1.2 (rather low)

P (mg kg-1) 18.40 (relatively high) 59 (very high)

K (mg kg-1) 61.67 (moderate) 118 ( high)

Ca (mg kg-1) 826.39 (high) 1054 (moderate)

Mg (mg kg-1) 108.48 (moderate) 162 (moderate)

pH 7.65 (slight alkaline) 6.9 (middle)

EC 1:5 (dS m-1) 0.83 (not salty) 0.16 (not salty)

Soil texture Sandy loam Sandy loam

RFR 16-8-8 : 50 kg/rai and 46-0-0 : 10 kg/rai 46-0-0 : 35 kg/rai

2) การเจรญเตบโตและผลผลตมนส าปะหลง 2.1) ความสงตน


51

จากผลการศกษาพบวา พนท อ.ก าแพงแสน พนธมนส าปะหลงและอตราการใสป ยมอทธพลตอความสงตน โดยพนธ เกษตรศาสตร 50 ใหความสงมากกวาพนธ ระยอง 72 เทากบ 162.7 และ 156.0 เซนตเมตร ตามล าดบ ในขณะทการใสป ย 2 เทาของอตราแนะน าใหความสงตนมากทสด รองลงมาคอการใสป ย 1 เทาและไมใสป ย เทากบ 178.2 153.7 และ 146.3 เซนตเมตร ตามล าดบ และพบวามปฏสมพนธกนระหวางพนธมนส าปะหลงกบอตราการใสป ยทมอทธพลตอความสงตน โดยพนธเกษตรศาสตร 50 และพนธระยอง 72 เมอใสป ย 2 เทาของอตราแนะน าใหความสงตนมากทสดเทากบ 182.1 และ 174.2 เซนตเมตร ตามล าดบ (Table 2) พนท อ.สคว ใหผลเชนเดยวกน พบวาพนธ เกษตรศาสตร 50 ใหความสงตนมากกวาพนธระยอง 72 เทากบ 152.4 และ 118.6 เซนตเมตร ตามล าดบ และการใสป ย 2 เทาของอตราแนะน าใหความสงตนมากทสด รองลงมาคอการใสป ย 1 เทาและไมใสป ยเทากบ 170.0 124.4 และ 112.1 เซนตเมตร ตามล าดบ และมปฏสมพนธกนระหวางพนธมนส าปะหลงกบอตราการใสป ยทมอทธพลตอความสง โดยพนธเกษตรศาสตร 50 เมอใสป ย 2 เทาของอตราแนะน าใหความสงมากทสดเทากบ 187.6 เซนตเมตร (Table 3) อยางไรกตาม จากผลการทดลองทง 2 พนท พบวาการใสป ย 2 เทาของอตราแนะน าเปนผลใหมนส าปะหลงมความสงตนมากทสด ซงสอดคลองกบการทดลองของ Munyahali et al. (2017) ทพบวาการใสป ย N-P-K อตรา 100-22-83 กโลกรม/เฮกตาร โดยใสป ยทระยะ 1 เดอนและ 3 เดอนหลงปลก และเรมตดใบมนส าปะหลงครงแรกท 4 เดอนหลงปลก หลงจากนนตดทก 2 และ 4 สปดาห มอทธพลตอการเพมความสงของมนส าปะหลง เมอเปรยบเทยบกบการไมใสป ย 2.2) ผลผลตน าหนกแหงของมนส าปะหลงสวนเหนอดน พนท อ.ก าแพงแสน พนธมนส าปะหลงและอตราการใสป ยมอทธพลตอผลผลตน าหนกแหงสวนเหนอดน โดยพนธเกษตรศาสตร 50 ใหผลผลตน าหนกแหงล าตน กานใบ และผลผลผลตน าหนกแหงรวมเทากบ 1,145 240 และ 1,866 กโลกรม/ไร ตามล าดบ มากกวาพนธ ระยอง 72 ทใหผลผลตเทากบ 853 177 และ 1,434 กโลกรม/ไร ตามล าดบ และพบวาพนธเกษตรศาสตร 50 และพนธระยอง 72 ใหผลผลตน าหนกแหงใบไมแตกตางกน เทากบ 482 และ 404 กโลกรม/ไร ตามล าดบ (Table 2) ในขณะทอตราการใสป ยพบวาการใสป ย 2 เทาของอตราแนะน าใหผลผลตน าหนกแหงสวนเหนอดนเพมขน โดยใหผลผลตน าหนกแหงใบและผลผลผลตน าหนกแหงรวมเทากบ 536 และ 2,098 กโลกรม/ไร ตามล าดบ เมอเปรยบเทยบกบการไมใสป ยทใหผลผลตเทากบ 332 และ

1,125 กโลกรม/ไร ตามล าดบ และพบวามปฏสมพนธรวมกนระหวางพนธมนส าปะหลงกบอตราการใสป ยทมอทธพลตอผลผลตน าหนกแหงสวนเหนอดน (ยกเวนผลผลตใบ) โดยพบวาพนธเกษตรศาสตร 50 ใสป ย 2 เทาของอตราแนะน า ใหผลผลตน าหนกแหงรวมมากทสดเทากบ 2,545 กโลกรม/ไร (Table 2) Molina and El-Sharkawy (1995) รายงานวา การใสป ย N-P-K อตรา 50 43 และ 83 กโลกรม/เฮกตาร ตามล าดบ ทระยะ 1 เดอนหลงปลก มอทธพลตอการเพมขนของผลผลตใบมนส าปะหลง เมอเปรยบเทยบกบไมใสป ย พนท อ.สคว ใหผลเชนเดยวกบพนท อ.ก าแพงแสน กลาวคอพนธเกษตรศาสตร 50 ใหผลผลตน าหนกแหงใบและผลผลตน าหนกแหงรวม เทากบ 436 และ 1,240 กโลกรม/ไร ตามล าดบ มากกวาพนธระยอง 72 ทใหผลผลตน าหนกแหงเทากบ 370 และ 826 กโลกรม/ไร ตามล าดบ และการใสป ย 2 เทาของอตราแนะน าใหผลผลตน าหนกแหงใบและผลผลตน าหนกแหงรวมมากทสดเทากบ 573 และ 1,402 กโลกรม/ไร ตามล าดบ เมอเปรยบเทยบกบการไมใสป ย (242 และ 561 กโลกรม/ไร ตามล าดบ) และพบวามปฏสมพนธรวมกนระหวางพนธ


52

มนส าปะหลงกบอตราการใสป ยทมอทธพลตอผลผลตน าหนกแหง โดยพบวาเกษตรศาสตร 50 ใสป ย 2 เทาใหผลผลตน าหนกแหงรวมมากทสดเทากบ 1,532 กโลกรม/ไร (Table 3) งานวจยนใหผลแตกตางกบการทดลองของ Munyahali et al. (2017) ทพบวาการใสป ย N-P-K อตรา 100-22-83 กโลกรม/เฮกตาร โดยใสป ยทระยะ 1 เดอนและ 3 เดอนหลงปลก ไมมอทธพลตอผลผลตน าหนกใบแหง อยางไรกตาม จากผลการทดลองทง 2 พนท สามารถเหนไดชดเจนวาอตราการใสป ยมอทธพลตอผลผลตน าหนกแหงสวนเหนอดน (ล าตน กานใบ ใบ และผลผลตน าหนกแหงรวม) เมอเทยบกบการไมใสป ย การใสป ยอตราแนะน าเพมขนเปน 2 เทาสงผลใหผลผลตน าหนกแหงของมนส าปะหลงสวนเหนอดนเพมขนเมอเปรยบเทยบกบไมใสป ยและใสป ย 1 เทาของอตราแนะน า 2.3) ผลผลตของมนส าปะหลงสวนใตดน 2.3.1. ผลผลตหวสด พนท อ.ก าแพงแสน พนธมนส าปะหลงและอตราการใสป ยมอทธพลตอผลผลตหวสด โดยพนธระยอง 72 ใหผลผลตหวสดมากกวาพนธเกษตรศาสตร 50 เทากบ 3,943 และ 3,195 กโลกรม/ไร ตามล าดบ และการใสป ย 2 เทาของอตราแนะน าใหผลผลตหวสดมากทสด รองลงมาคอการใสป ย1 เทาและไมใสป ย เทากบ 4,236 3,618 และ 2,853 กโลกรม/ไร ตามล าดบ และพบวาไมมปฏสมพนธรวมกนระหวางพนธมนส าปะหลงกบอตราการใสป ยทมตอผลผลตหวสด (Table 4)พนท อ.สคว พนธและอตราการใสป ยมอทธพลตอผลผลตหวสดเชนเดยวกน โดยพบวาพนธเกษตรศาสตร 50 ใหผลผลตหวสดมากกวาพนธระยอง 72 เทากบ 1,159 และ 818 กโลกรม/ไร ตามล าดบ และการใสป ย 2 เทาของอตราแนะน าใหผลผลตหวสดมากทสดเทากบ 1,171 กโลกรม/ไร รองลงมาคอรองลงมาคอการใสป ย 1 เทาและไมใสป ย เทากบ 917 และ 877 กโลกรม/ไร ตามล าดบ และพบวาไมมปฏสมพนธรวมกนระหวางพนธมนส าปะหลงกบอตราการใสป ยทมตอผลผลตหวสด (Table 4) งานวจยน ใหผลเชนเดยวกบการทดลองของ Munyahali et al. (2017) ทพบวาการใสป ย N-P-K อตรา 100-22-83 กโลกรม/เฮกตาร มอทธพลตอการเพมผลผลตหวสด โดยในป 2557 การใสป ยใหผลผลตหวสด 4.1 ตน/เฮกตาร ในขณะทในป 2558 การใสป ยใหผลผลตเพมขนเปน 4.8 ตน/เฮกตาร เมอเปรยบเทยบกบไมใสป ย และมล น ธสถาบ นพฒนามนส าปะหลงแหงประเทศไทย (2543) รายงานวา ลกษณะประจ าพนธ ของมนส าปะหลงพนธเกษตรศาสตร 50 และพนธระยอง 72 ใหผลผลตหวสดเทากบ 5,400 และ 5,090 กโลกรม/ไร ตามล าดบ อยางไรกตาม จากผลการทดลองนจะเหนไดวา การใสอตราป ยตามค าแนะน าในอตราทเพมขนเปนผลใหผลผลตหวสดของมนส าปะหลงพนธเกษตรศาสตร 50 และระยอง 72 ในทงสองพนทเพมขนอยางชดเจน แตยงใหผลผลตนอยกวาผลผลตหวสดตามลกษณะประจ าพนธ ทงนอาจเนองจากมปจจยการจดการอนทเกยวของ เชน ชนดดน การใหน า การดแลก าจดวชพช เปนตน ทมอทธพลตอผลผลตหวสด 2.3.2. เปอรเซนตแปง พนท อ.ก าแพงแสน พนธมนส าปะหลงและอตราการใสป ยมอทธพลตอเปอรเซนตแปง โดยพบวาพนธเกษตรศาสตร 50 ใหเปอรเซนตแปงสงกวาพนธระยอง 72 เทากบ 21.8 และ 20.0 เปอรเซนต ตามล าดบ ในขณะทการใสป ย 2 เทาของอตราแนะน าใหเปอรเซนตแปงมากทสดเทากบ 22.4 เปอรเซนต รองลงมาคอการใสป ย 1 เทา (21.7 เปอรเซนต) และไมใสป ยใหเปอรเซนตแปงนอยทสด (18.9 เปอรเซนต) และพบวามปฏสมพนธรวมกนระหวางพนธมนส าปะหลงกบอตราการใสป ยทมอทธพลตอเปอรเซนตแปง โดยมคาอยในชวงระหวาง 17.0-22.6 เปอรเซนต (Table 4)พนท อ.สคว พนธและอตราการใสป ยมอทธพลตอเปอรเซนตแปงเชนเดยวกน โดยพบวา


53

พนธระยอง 72 ใหเปอรเซนตแปงสงกวาพนธเกษตรศาสตร 50 เทากบ 21.7 และ 18.0 เปอรเซนต ตามล าดบ ในขณะทอตราการใสป ยพบวาการใสป ย 1 และ 2 เทาของอตราแนะน าใหเปอรเซนตแปงมากทสดเทากบ 20.0 และ 20.5 เปอรเซนต เมอเปรยบเทยบกบไมใสป ยทใหเปอรเซนตแปงนอยสดเทากบ 18.9 เปอรเซนต และพบวามปฏสมพนธรวมกนระหวางพนธมนส าปะหลงกบอตราการใสป ย โดยมคาอยในชวงระหวาง 16.2 – 22.1 เปอรเซนต (Table 4)อยางไรกตาม ผลการทดลองในทงสองพนทแสดงใหเหนวา การใสป ยตามอตราแนะน า เปอรเซนตแปงของมนส าปะหลงพนธเกษตรศาสตร 50 ใหคานอยกวาเปอรเซนตแปงตามลกษณะประจ าพนธ (นอยกวาประมาณ 3 - 7 เปอรเซนต) ขณะทพนธระยอง 72 ใหคาเปอรเซนตแปงทใกลเคยงตามลกษณะประจ าพนธ ซงรายงานวา พนธ เกษตรศาสตร 50 และพนธ ระยอง 72 ใหเปอรเซนตแปงเทากบ 25.0 และ 20.0 เปอรเซนต ตามล าดบ (มลนธสถาบนพฒนามนส าปะหลงแหงประเทศไทย, 2543) 2.3.3. ผลผลตแปง พนท อ.ก าแพงแสน พนธมนส าปะหลงไมมอทธพลตอผลผลตแปง โดยพนธเกษตรศาสตร 50 และพนธระยอง 72 ใหผลผลตแปงไมแตกตางกน เทากบ 700 และ 807 กโลกรม/ไร ในขณะทอตราการใสป ยมอทธพลตอผลผลตแปง โดยการใสป ย 2 เทาใหผลผลตแปงมากทสดเทากบ 948 กโลกรม/ไร รองลงมาคอการใสป ย 1 เทา และไมใสป ย เทากบ 781 และ 531 กโลกรม/ไร ตามล าดบ และพบวาไมมปฏสมพนธรวมกนระหวางพนธมนส าปะหลงกบอตราการใสป ยทมอทธพลตอผลผลตแปง โดยมคาอยในชวงระหวาง 502 – 994 กโลกรม/ไร (Table 4)พนท อ.สคว พนธและอตราการใสป ยมอทธพลตอผลผลตแปง โดยพนธ เกษตรศาสตร 50 ใหผลผลตแปงมากกวาพนธระยอง 72 เทากบ 209 และ 178 กโลกรม/ไร ตามล าดบ และการใสป ย 2 เทาของอตราแนะน าใหผลผลตแปงมากทสดเทากบ 239 กโลกรม/ไร ซงการใสป ย 1 เทา และไมใสป ยใหผลผลตแปงไมแตกตางกน (181 และ 161 กโลกรม/ไร ตามล าดบ) และพบวาไมมปฏสมพนธรวมกนระหวางพนธมนส าปะหลงกบอตราการใสป ยทมอทธพลตอผลผลตแปง โดยมคาอยในชวงระหวาง 148 -247 กโลกรม/ไร (Table 4)


54

Table 2 Mean of plant height and dry weight yield at 10 months after planting of 2 cassava cultivars (C) × 3 recommended fertilizer rates (RFR) at Kamphaeng Saen (KPS) area.

Treatment Plant height

(cm) Dry weight yield (kg/rai/year)

Stem Petiole Leaf Total

Cultivar (C)

KU 50 162.7 a1/ 1,144.8 a 240.0 a 481.8 1,866.4 a

R 72 156.0 b 853.4 b 177.2 b 403.8 1,434.4 b

Mean 159.4 999.1 208.6 442.8 1650.4

F-test * * ** ns *

LSD 6.4 159.3 32.9 89.0 262.7

RFR

control 146.3 c 633.5 c 159.2 c 332.3 c 1,125.1 c

1 fold 153.7 b 1,044.7 b 223.0 b 460.4 b 1,728.1 b

2 folds 178.2 a 1,318.9 a 243.5 a 535.6 a 2,098.0 a

Mean 159.4 999.1 208.6 442.8 1650.4

F-test ** ** ** ** **

LSD 6.3 127.1 20.3 66.0 165.2

KU 50

control 144.6 c 653.3 c 175.6 b 366.7 1,195.6 d

1 fold 161.5 b 1,102.8 b 261.5 a 494.2 1,858.5 b

2 folds 182.1 a 1,677.9 a 282.9 a 584.4 2,545.3 a

R 72

control 148.1 c 613.8 c 142.9 c 297.9 1,054.6 d

1 fold 145.8 c 986.7 b 184.5 b 426.7 1,597.8 c

2 folds 174.2 a 959.9 b 204.2 b 486.7 1,650.7 bc

C × RFR F-test * ** * ns **

LSD 8.9 179.8 28.7 93.4 233.7 1/ Means within a column under each factor, means followed by a same letter are not significantly difference at the 5% level by LSD. ** Significant at p < 0.01, * Significant at p < 0.05, ns = Not significant


55

Table 3 Mean of plant height and dry weight yield at 10 months after planting of 2 cassava cultivars (C) × 3 recommended fertilizer rates (RFR) at Si Khiu (SK) area.

Treatment Plant height

(cm) Dry weight yield (kg/rai/year)

Stem Petiole Leaf Total

Cultivar (C)

KU 50 152.4 a1/ 557.5 a 246.7 a 436.1 a 1,240.3 a

R 72 118.6 b 301.7 b 154.4 b 370.0 b 826.1 b

Mean 135.5 429.6 200.6 403.1 1033.2

F-test ** ** ** * **

LSD 5.2 10.5 15.5 48.9 70.7

RFR

control 112.1 c 225.8 c 93.8 c 241.7 c 561.3 c

1 fold 124.4 b 497.5 b 244.2 b 395.0 b 1136.7 b

2 folds 170.0 a 565.4 a 263.8 a 572.5 a 1401.7 a

Mean 135.5 429.6 200.6 403.1 1033.2

F-test ** ** ** ** **

LSD 3.4 21.2 8.9 25.5 36.2

KU 50

control 125.6 d 244.2 d 113.3 e 293.3 c 650.8 d

1 fold 144.0 c 701.7 a 340.0 a 496.7 b 1,538.3 a

2 folds 187.6 a 726.7 a 286.7 b 518.3 b 1,531.7 a

R 72

control 98.6 f 207.5 e 74.2 f 190.0 d 471.7 e

1 fold 104.9 e 293.3 c 148.3 d 293.3 c 735.0 c

2 folds 152.3 b 404.2 b 240.8 c 626.7 a 1,271.7 b

C × RFR F-test ** ** ** ** **

LSD 4.9 30.0 12.5 36.1 51.2 1/ Means within a column under each factor, means followed by a same letter are not significantly difference at the 5% level by LSD. ** Significant at p < 0.01, * Significant at p < 0.05, ns = Not significant


56

Table 4 Mean of tuber yield, %starch and starch yield of 2 cassava cultivars (C) × 3 recommended fertilizer rates (RFR) at Kamphaeng Saen (KPS) and Si Khiu (SK) areas.

Treatment

KPS SK

Tuber yield

(kg/rai)

Starch (%)

Starch yield

(kg/rai)

Tuber yield (kg/rai)

Starch (%)

Starch yield (kg/rai)

Cultivar (C)

KU 50 3,194.8 b 21.8 a 699.5 1,158.6 a 18.0 b 208.8 a

R 72 3,943.2 a 20.2 b 807.4 8,18.3 b 21.7

a 177.8 b

Mean 3569.0 21.0 753.5 988.4 19.8 193.3

F-test * * ns ** ** *

LSD 639.9 1.1 161.5 145.7 0.5 29.1

RFR

control 2,853.3 c 18.9 c 531.4 c 876.8 b 18.9 b 160.5 b

1 fold 3,617.8 b 21.7 b 781.3 b 917.4 b 20.0a 180.8 b

2 folds 4,235.9 a 22.4 a 947.8 a 1,171.1 a 20.5 a 238.5 a

Mean 3,569.0 21.0 753.5 988.4 19.8 193.3

F-test ** ** ** ** * **

LSD 309.7 0.5 56.6 158.3 1.1 32.4

KU 50

control 2,417.7 20.8 b 501.5 1,066.1 16.2 c 172.7

1 fold 3,097.9 22.5 a 695.5 1,105.9 18.7 b 206.7

2 folds 4,068.8 22.2 a 901.6 1,303.7 19.0 b 247.0

R 72

control 3,288.9 17.0 c 561.2 687.4 21.6 a 148.3

1 fold 4,137.8 21.0 b 867.1

728.9 21.3

a 155.0

2 folds 4,403.1 22.6 a 993.9 1,038.5 22.1 a 230.1

C × RFR

F-test ns ** ns ns * ns

LSD 437.9 0.7 80.1 223.9 1.6 45.8 1/ Means within a column under each factor, means followed by a same letter are not significantly difference at the 5% level by LSD. ** Significant at p < 0.01, * Significant at p < 0.05, ns = Not significant


57

สรปผลและเสนอแนะ จากผลการศกษาทง 2 พนท พนธมนส าปะหลงมอทธพลตอความสงตน ผลผลตน าหนกแหงรวม ผลผลตหวสดและเปอรเซนตแปง โดยพนธเกษตรศาสตร 50 ใหความสงตนและผลผลตน าหนกแหงรวมมากกวาพนธระยอง 72 ผลผลตหวสดและเปอรเซนตแปงมความแตกตางกนในพนทปลก โดยพนท อ.ก าแพงแสน พนธระยอง 72 ใหผลผลตหวสดสงแตเปอรเซนตแปงต า ขณะทพนท อ.สคว พนธเกษตรศาสตร 50 ใหผลผลตหวสดสงแตเปอรเซนตแปงต า ทงสองพนท การใสป ย 2 เทาของอตราแนะน า มนส าปะหลงใหความสงตน ผลผลตน าหนกแหงรวม และผลผลตสวนใตดน (ผลผลตหวสด เปอรเซนตแปง และผลผลตแปง) มากทสด เมอเปรยบเทยบกบการไมใสป ย จากการทดลองทง 2 พนท สรปไดวา พนธเกษตรศาสตร 50 เจรญเตบโตใหความสงตนและใหผลผลตน าหนกแหงรวมมากกวาพนธระยอง 72 และการใสป ยตามอตราแนะน า 2 เทา ใหความสงตน ผลผลตน าหนกแหง ผลผลตหวสด เปอรเซนตแปง และผลผลตแปงเพมขน เมอเปรยบเทยบกบการใสในอตรา 1 เทา และการไมใสป ย

กตตกรรมประกาศ ขอขอบคณทนสนบสนนจากสถาบนวจยและพฒนา แหงมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ประจ าป 2558 และ 2559 และขอขอบคณภาควชาพชไรนา คณะเกษตร ก าแพงแสน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน จ.นครปฐม ทใหการสนบสนนทนอดหนนวจยพชไรนา ส าหรบการท าวจยน

เอกสารอางอง เจรญศกด โรจนฤทธพเชษฐ, จงรกษ แกวประสทธ, พฒนา อนรกษพงศธร และ สมยศ พทธเจรญ . 2531. ปรมาณโปรตนในใบมนส าปะหลง 13 พนธ. ว. วทย. กษ. 21 (3): 176-181. มลนธสถาบนพฒนามนส าปะหลงแหงประเทศไทย. 2543. ลกษณะประจ าพนธมนส าปะหลง. แหลงทมา: https://www.tapiocathai.org/K1.html, 24 กนยายน 2561. สายณห ทดศร. 2547. พชอาหารสตวเขตรอน. พมพครงท 1. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ. ส านกงาน เศรษฐกจการเกษตร . 2560. ตารางแสดงรายละเอยดมนส าปะห ล ง . แหล ง ทมา : http://www.oae.go.th/view/1/TH-TH, 24 กนยายน 2561. Khang, D. N., H. Wiktorsson and T. R. Preston. 2005. Yield and chemical; composition of cassava foliage and tuber yield as influenced by harvesting height and cutting interval. Asian-Aust. J.

Anim. Sci. 18 (7): 1029-1035. Molina, J. L. and M. A. El-Sharkawy. 1995. Increasing crop production in cassava by fertilizing production of planting materal. Field Crops Research 44: 151-157. Munyahali, W., P. Pypers, R. Swennen, J. Walangululu, B. Vanlauwe and R. Merckx. 2017. Responses of cassava growth and yield to leaf harvesting frequency and NPK fertilizer in South Kivu, Democratic Republic of Congo. Field Crops Research 214: 194-201.


58

ความรุนแรงของเชื้อราขาว beauveria bassiana (balsamo

Documents