1

พระพทธศาสนาแหงละโว(Buddhist Era 15 – 18)

1. ละโวหรอลพบรในปจจบน เคยเปนแหลงความเจรญทางวฒนธรรมแหงอาณาจกรโบราณหลายอาณาจกร เรมตงแตทวารวด ขอม อยธยา จนถงรตนโกสนทรปจจบน โดยไดทงรองรอยเกราบวกบศาสนา วฒนธรรมและประเพณตางๆเอาไว 2. การแผขยายอำานาจและอทธพล

ในพศต.ท11-15 อทธพลของอาณาจกรทวารวดไดแผไปถงละโว

สวนพวกขอม (ฟนน , เจนละ หรอเขมร) ไดแผขยายอำานาจไปยงตะวนตก(ของขอม)

สวนอาณาจกรศรวชยกไดแผขยายอำานาจไปทางใต จงสงผลใหอาณาจกรทวารวดหายไป

พระพทธศาสนาแหงละโว(Buddhist Era 15 – 18)

3

บางกลมเชอวา ในพศต.ท15-16 ซงเปนสมยพระเจาอนรทธหรอพระเจาอโนรธามงชอ ไดเกดศกพกามจงทำาใหนครปฐม (อาณาจกรทวารวด) ไดลดบทบาทไป โดยทประชาชนและพระสงฆไดถกกวาดตอนไปพรอมทงศลปะสาขาตางๆกลบไปยงพมา จากนนกทงดนแดนนใหแกพวกขอมเขามาครอบครองภายหลง

3. ยคทขอมรงเรองทสดในภมภาคน จะอยในชวงพศต.ท 15-18

โดยเฉพาะอยางยงในสมยพระเจาชยวรมนท2 (พศต.ท15) สามารถขยายอำานาจไดตงแตกมพชา ตลอดจนถงภาคเหนอ ภาคอสาน และภาคกลางของไทยในปจจบน ดนแดนของไทยในอดต จะอยในฐานะเปนอาณานคมหรอประเทศราชของขอมหรอเขมรโบราณ โดยมศนยกลางอยทละโว (ประเทศราช) ซงปกครองแถบลมแมนำาเจาพระยาทงหมด

*** เกรดความร ***

• พระเจาอโนรธามงชอ หรอ พระเจาอโนรธา (พศ 1587. . -1620 ) ปฐมกษตรยพมาแหงราชวงศพกาม ผกอตงอาณาจกรพกาม• เปนกษตรยททรงนำาพระพทธศาสนาเขามาในพมาเปนพระองคแรก • คนไทยจะรจกพระองคในพระนามวา พระเจาอนรทธ หรอ พระเจาอนรทธ

• พระเจาอโนรธามงชอทรงอญเชญพระไตรปฎกและพระเถระมายงพกาม

• ทรงสรางเจดยมากมายหลายองคในทกททพระองคเสดจไปถง ซงเจดยองคทมชอเสยงทสดทพระองคทรงสรางคอ เจดยชเวสกอง

4. อำานาจการปกครองของขอมในบรเวณแถบน เรมตงแต จ.นครพนม ฝงขวาแมนำาโขงถงเมองเพชรบร (ทางใตของไทย) ตอนบนของลมแมนำาเจาพระยา ขอมตงเมองศรสชนาลย สโขทย เปนประเทศราช ทางภาคอสานทงหมด โดยมสกลนคร พมายเปนเขตปกครอง ทางทศตะวนตก อทธพลของขอมแพรมาถงสพรรณบร สงหบร ทางทศใต อทธพลของขอมแพรมาถงเพชรบร*** อทธพลของขอมไมไดเขาไปในลมแมนำาปง เพราะอารยธรรมทวารวดยงคงมอทธพลอยในบรเวณดงกลาวอยมาก

5. ละโว มาจากคำาวา ลวประ = เมองพระลพ ซงเปนชอพระโอรสองคหนงของพระรามในเรองรามเกยรต ดงนนจงมเรองสงศกดสทธเกยวกบพระรามในเมองนดวย เชน

• ทะเลสาบชบศร ซงกษตรยขอมทกพระองคเมอจะทำาพธบชาอภเษกจะตองเอานำาจากทนไปทำาพธ เพราะถอวาเปนเรองทศกดสทธ• ลงหรอหนมาน (เสนาของพระราม)

อดต

ปจจบน

1. การไดอทธพลทสงผลตอการนบถอศาสนาในดนแดนสวนน• อทธพลจากฟนน• อทธพลจากทวารวด >>> เถรวาท• อทธพลจากศรวชย >>> มหายาน (มนตรยาน) • พราหมณนกายศวเวท

2. ตำานานจามเทววงศและชนกาลมาลปกรณไดเลาถงพระพทธศาสนาในยคทวารวดซงเปนความสมพนธระหวางละโวกบหรภญชยไววา

“ พระเจาจกกวตตแหงกรงละโวรบเชญจากประชาชนในภาคเหนอซงมฤาษวาสเทพเปนประธาน ใหพระราชธดาขนไปเปนนางพระยาปกครองนครหรภญชย (ลำาพน) โดยความตกลงพระทยของพระนางจามเทวกบพระสวาม พระนางเสดจจากกรงละโวโดยทางเรอ พรอมดวยพระภกษสงฆ ราชบณฑต โหราจารย หมอยา นายชางฝมอตางๆ ในพ.ศ. 1205”

ศลปะและศาสนา

3. พระพทธศาสนาฝายมหายานนาจะมบทบาทมากกวาเถรวาทเพราะอทธพลมาจากขอม 4. ยคนนยมสรางพระพทธรปนาคปรกอยางมาก เนองจากกอนจะมานบถอศาสนาพทธ ขอมไดรบลทธงมากอน• ลกษณะพระพทธรปทเรยกวา ศลปะอทองท 1 (ศลปะแบบใหม) ซงเปนเอกลกษณเฉพาะทผสมผสานระหวางทวารวดกบขอม• สวนศลปะลพบร เปนศลปะเลยนแบบมาจากขอม

เพยงอยางเดยวเทานน5. อทธพลของพระพทธศาสนามหายาน ซงจะนยมสราง

พระเครองมากกวา เชน

• อโรคยาศาลา- ปรากฏใหเหนขนครงแรกในสมยพระเจาชยวรมนท 7   เชนเดยวกบธรรมศาลาเพอใชเปนสถานพยาบาลทสรางขนตามรายทางโบราณของอาณาจกรขอมสมยพระนคร ซงเชอมกบปราสาทนครธม และปราสาทหนอนๆ - พระเจาชยวรมนท 7 ทรงโปรดใหสรางอโรคยาศาล

ขนจำานวน ๑๐๒ แหงตามหวเมองสำาคญทวราชอาณาจกร ทไดแผพระราชอำานาจไปถงและทรงโปรดใหสรางเปนปราสาทหนเอาไว ในบรเวณประเทศไทยไดพบอโรคยาศาลแลวอยางนอย 20 แหง กระจายอยทวไป โดยพบมากในเขตอสานใต

อโรคยาศาลา ในกลมปราสาทตาเหมอน บานหนองคนนา ต.ตาเมยง อ.พนมดงรก

จ.สรนทร

พระกรงพรหมมน สงฆราชแพ วดสทศน

13

• ลกษณะของพระกรง เปนแบบพระพทธรปมหายานทางประเทศธเบต และปรากฏวาในประเทศเขมร กมพระกรงแบบนเหมอนกน เราเรยกกนวา กรงพระปทม “ ”• ประเพณนยมสรางพระกรงของไทย คงจะไดครจากเขมรเปนแนแท และมการสรางกนในยคกรงสโขทยแลว ทกลาววาตำาราสรางพระกรงในยคกรงรตนโกสนทรนเดมเปนของสมเดจพระพนรต วดปาแกว ดงนนในสมยนนวดปาแกวกนบถอกนวาเปนสำานกอรญญกาวาส สมถธระวปสสนาธระ–• อนทจรงพระกรงกคอ พระปฏมาไภษชยครพทธเจานนเอง พระพทธเจาองคนเปนทนยมนบถอของปวงพทธศาสนกชนฝายลทธมหายานยงนก • ปรากฏพระประวตมาในพระสตรสนสกฤตสตรหนง คอ พระพทธไภษชยครไวฑรย“ประภาราชามลปณธานสตร”

พระนารายณทรงปน

• พระนารายณทรงปน เปนพระพมพทมรปลกษณเปน "พระแผง" องคคอนขางเของ ปรากฏทงเนอดนและเนอชน และมขนมากมายหลายกร ลกษณะองคพระจะม "พระปางนาคปรก" เปนประธาน • เปนงานศลปะทไดรบอทธพลจากขอมบายน โดยดไดจากการมลกษณะของพระพทธรปปางนาคปรกทประทบอยกงกลางนนเปนเชนเดยวกบ "พระชยพทธมหานาถ" ซงเปนพระพทธรปปางนาคปรกทองคชยวรมนท 7 ทรงโปรดใหสรางขนรวม 23 องค และพระราชทานใหนำาไปประดษฐานไวทวปรมณฑลแหงอำานาจของพระองค ซงตอมาไดเรยกศลปะเขมรในยคดงกลาวนวา ศลปะลพบร“ ”

พระรวงทรงปน

พระหยาน

18

ศลปะของละโวจะผสมระหวางแบบพทธศาสนาฝายมหายานกบพราหมณ

สถานทกอสรางทางศาสนาโดยมากทำาดวยอฐศลาแลงและหน ทสรางดวยอฐถอวาเปนสถานทเกาแกทสด ตอมากเปนศลาแลง และเมอขอมมกำาลงมากขนกสรางดวยหน ศลปะการสรางศาสนสถานไดครมาจากอนเดยและศรวชย ตอมากดดแปลงเปนของตนเอง

ความแตกตางระหวางพระปรางคเทวสถานและพทธสถาน

1) แบบศาสนาพราหมณ มกยกฐานพระปรางคใหสงลอยเดน เขน ปราสาทเขาพระวหาร2) แบบพทธศาสนา มกสรางบนพนราบๆ เชน ปราสาทหนพมาย พระปรางค 3 ยอด (ลพบร)

อาณาจกรละโว ประชาชนนบถอศาสนาพราหมณ(โดยเฉพาะศวเวท) และพระพทธศาสนาผสมกน แตดวยการทตงอยในเขตอทธพลทางวฒนธรรมของทวรวดดงเดม จงสงผลใหมพทธศาสนามหายานแบบมนตรยานและเถรวาท (แบบทวารวด)

19

ศาสนสถานทางพระพทธศาสนา

ปราสาทหนพมาย จ.นครราชสมา

พระปรางคพมาย

• เปนปราสาทหนทมขนาดใหญทสดในประเทศไทย • มรปแบบศลปกรรมขอมแบบบาปวนและนครวดทมความงดงาม เชอวาเปนตนแบบในการสรางนครวดในเขมรปราสาทหนแหงนตงอยกลาง เมองพมายซงเปนเมองโบราณทสำาคญของภมภาค มเสนทางคมนาคมเชอมโยงกบเมองสำาคญทางตอนเหนอของลาวและทางตอนใตของขอม • สรางขนเพอเปนพทธสถานในลทธมหายาน สนนษฐานวาสรางขนในยคทอาณาจกรขอมแผอทธพลมายงภมภาคนในสมย พระเจาสรยวรมนท 7 มหาราชองคสดทายของอาณาจกรขอม• ใน พ.ศ. 2479 กรมศลปากรไดขนทะเบยนเปนโบราณสถานของชาต• แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 5 ไดกำาหนดใหเมองโบราณพมายและปราสาทหนพมายเปนอทยานประวตศาสตร ในป พ.ศ.2529 โดยมการอนรกษและบรณะเปนอยางด

พระปรางคสามยอด จ.ลพบร

พระปรางคสามยอด • ตงอยกลางเมองลพบร สรางดวยศลาแลง ซงไดรบอทธพลศลปะขอมทมชอเรยกกนวา ศลปะแบบลพบร “ ”• สรางขนเพอเปนพทธสถานในลทธวชรยาน (มหายาน) ประจำาเมองละโว เพอประดษฐานรปพระวชรสตวนาคปรก พระโลเกศวร และพระนางปรชญาปารมตา อนเปนรปเคารพทนยมสรางขนในพทธศาสนาลทธวชรยานของกมพชาในรชกาลของพระเจาชยวรมนท 7 ซงเปนชวงระยะเวลาทพทธศาสนาลทธวชรยานเจรญรงเรองอยางมากในกมพชา

ตราประจำาจงหวดลพบร

รปพระนารายณประทบบนพระปรางคสามยอด หมายถง การระลกถงสมเดจพระนารายณมหาราชผสรางเมองลพบรขนใหม เมอ พ.ศ. 2208 และสรางความเจรญใหกบแผนดนลพบรไวมากมาย

สวนพระปรางคสามยอดถอไดวาเปนโบราณสถานทเปนสญลกษณของเมองลพบรนนเอง

26

พระพทธรปปางตางๆทนยมสรางในสมยละโว

ปางสมาธ

ปางสมาธ • เปนชอเรยกพระพทธรปลกษณะนงสมาธ นงลำา

พระองคตงตรงพระบาท (เทา) ทงสองซอนกน โดยพระบาทขวาซอนทบอยบนพระบาทซาย พระหตถทงสองวางซอนหงายกนบนพระเพลา (ตก) โดยวางพระหตถขวาซอนหงายอยบนพระหตถซาย (ทาสมาธราบ ขาขวาทบขาซาย)

• จดเปน "ปฐมปาง" หรอปางทใหกำาเนดองคสมเดจพระสมมาสมพทธเจา ดวยพระองคทรงอยในพระอรยาบถนในคนวนตรสร เรยกไดอกอยางวาปางตรสร หรอเปนพระพทธรปในอรยาบทประทบนงสมาธโดยใชขอพระบาททงสองขางขด กนซงเรยกวา (ปางขดสมาธเพชร)

ปางมารวชย

“พระพทธนมตวชตมารโมลศรสรรเพชญบรมไตรโลกนาถ ”• พระพทธรปปางมารวชยทรงเครองทใหญและงดงาม

ทสดในเมองไทย• เปนพระพทธรปคบานคเมอง และคมครองบานคมครอง

เมอง ทำาใหขาศกเกดความเกรงกลวไมทำาลายวดนได  

• อยทวดหนาพระเมร เปนวดมความสำาคญทางประวตศาสตรกรงศรอยธยาเนองจากเคยเปนวดทพมาใชตงฐานบญชาการจงเปนวดเดยวในกรงศรอยธยาทไมไดถกพมาทำาลายและยงคงปรากฏสถาปตยกรรมแบบอยธยาและอยในสภาพสมบรณมากทสดในจงหวดพระนครศรอยธยา

ปางประทานอภย

ปางประทานอภยเปนชอเรยกของพรพทธรปทมลกษณะ ยกพระหตถเบองขวาตงหนฝาพระหตถไปขางหนา มทงทายน ทาเดน และทาขดสมาธ (หรอเรยกปางลกษณะนวาเปน ปางหามญาต หรอ ปางโปรดสตว)

ประวตพระเจาอชาตศตร พระราชโอรสของพระเจาพมพสาร แหงกรงราชคฤห ถกพระเทวทตยยงใหปลงพระชนมพระราชบดา แลวขนครองราชแทน พระเจาอชาตศตรยงทรงชวยสนบสนนพระเทวทต สงนายขมงธนไปปลงพระชนม พระสมมาสมพทธเจา แตไมสำาเรจ ภายหลงจากทพระมเหสคลอดพระราชโอรสจงมความดใจเปนลนพนและสำานกตววา ไดทำาบาปมหนตทปลงพระชนมชพพระราชบดา จงเสดจมาสารภาพความผดและขอพระราชทานอภยโทษกบพระพทธองค ขอถงพระรตนตรยเปนทพงและทรงบำารงพระพทธศาสนา และอปถมภในการทำาสงคายนาพระไตรปฎก ครงท 1

32

ปางเสดจลงจากดาวดงส

ปางเสดจลงจากดาวดงส เปนพระปางลลา ทำาเปนพระยน มรปพระอนทร

อย 2 ขางเปนเครองประกอบ หรอทำาเปนพระพทธรปอยในอรยาบถประทบยน พระหตถทงสองยกขนเสมอพระอระ (อก) จบนวพระหตถทงสอง เปนกรยาทรงแสดงธรรม

ประวตหลงจากทพระพทธเจาเสดจจำาพรรษา ณ สวรรค

ชนดาวดงส เมอสนสดพรรษาพระพทธเจาเสดจลงจากสวรรคชนดาวดงสดวยบนไดแกวมณ ททาวสกกเทวราชเนรมตนอมถวาย โดยมเหลาพรหมและเทวดาจำานวนมากสงเสดจและยงมปญจสขเทพบตรทรงพณ ขบรองดวยเสยงอนไพเราะ มาตลเทพบตรถอของหอมและดอกไมทพยโปรยปรายในระหวางทาง พระพทธองคเสดจลงจากสวรรคชนดาวดงสในวนออกพรรษา จงมประเพณตกบาตรเทโว เพอรบเสดจพระพทธองคในวนออกพรรษาสบมาจนถงปจจบน

ปางปาเลไลยก

ปางปาเลไลยก (ปาลเลยยกะ) • นาจะดดแปลงมาจากปางปฐมเทศนาแบบทวารวด• เปนพระประจำาวนของคนทเกดวนพธกลางคน หรอ วน

ราห (ตงแตพระอาทตยตกดนจนถงเชาตรวนพฤหสบด)• พระพทธรปปางนมพระพทธลกษณะเปนพระพทธรปใน

อรยาบถประทบนงบลลงก หยอนพระบาททงสองทอดลงมาเหยยบบนพน พระพาหา(แขน)ทงสองวางบนพระเพลา(เขา) หงายพระหตถขวา เปนกรยารบหมอนำาจากพญาชางปาลไลยกะ ซงเปนชางอยในปา หลกหนจากโขลง มาคอยปรนนบตพระพทธองค พระหตถซายควำาลง แสดงกรยาไมรบรวงผงจากลง เนองจากรวงผงมแมลงผงอย ลงตองกลบไปเอาแมลงผง และตวลกออนออกหมดกอน แลวนำาไปถวายใหม พระองคจงทรงรบประเคน

• ประเดนทนาสนใจ กคอ พระพทธรปปางนมมลเหตมาจากการทพระพทธเจาเสดจไปประทบในปาปารกขตวน ในละแวะบานปาลเลยยกะ (อานวา ปา-ล-ไล-ยะ-กะ = ปาเลไลย)

พระโพธสตว

พระอวโลกเตศวรโพธสตวปทมปาณนาลนทา, รฐพหาร, อนเดย,พทธศตวรรษท 14-15 (ครสตศตวรรษท 9)สนสกฤต : 

अवलोकि�तशवर(Avalokiteśvara, อวโลกเตศวร)

พระโพธสตวปทมปาณ (พระโพธสตวอวโลกเตศวร) ศลปะศรวชย (พศต.ท ๑๔ - ๑๕) พบทวดพระบรมธาตไชยา อ.ไชยา จ.สราษฎรธาน

พระอวโลกเตศวร • พระโพธสตวองคสำาคญของพระพทธ

ศาสนามหายาน ทมผเคารพศรทธามากทสด และเปนเสมอนปคคลาธษฐานแหงมหากรณาคณของพระพทธเจาทงปวง เรองราวของพระอวโลกเตศวรปรากฏอยทวไปในคมภรสนสกฤตของมหายาน

รปนางภควดปญญาบารม ทำาเปนรปนางยกมอขวาถอหนงสอ มอซายถอดอกบว ซงมกเขาใจกนวาเปนรปนางอมาภควด

41

พระพทธศาสนานกายมหายาน ปรากฏอยในอาณาจกร 2 แหง ทสำาคญทสด

อาณาจกรศรวชย (ราว พ.ศ. 1300)

42

ดนแดนละโว ( ราว พ.ศ. 1550)

THE END