YECDER I<İTAPLARI 2

• • o '-' • • •

CAMI MERI<EZLI DIN EGITIM!

YECDER II. ULUSAL DİN GÖREVLİLERİ SEMPOZYUMU

TEBLİGLERİ (9 NİSAN 2011 - İSTANBUL)

NÜZULÜNÜN 1400. YILINDA DİN HİZMETLERİ ÇERÇEVESiNDE TOPLUMU KUR'AN-I KERIM'İN ANLAMlYLA BULUŞTURMAK

Nazif Yılmaz385

Kur'an-ıKedm,Hz.Muhammed(s.a.s)'evahiyyoluylaindirilmiş,mushaf­

larda yazılmış, tevatürle nakledilmiş, tilavetiyle ibadet edilen mu'ciz ilah! kelamdıf.386 Kur'an-ı Kerim, insanlığın kurtuluşu için, kulların ihtiyaçlarına göre rehber olarak gönderilen ve layarnete kadar da hükmü geçerli en son olan ilam kitaptır. Müslümanların Kur'an'a karşı görevlerini beş maddede özetleye­biliriz: Öğrenmek, okumak, anlamak, yaşamak ve yaşatmak.

Biz bu tebliğiınizde Kur'an'a karşı görevlerimizin merkezinde olan "Kur'an'ı anlama" nın gereldiliği ve din hizmetleri çerçevesinde toplumumuzun Kur'an'ın anlamıyla buluşturulmasz hususunda neler yapılabileceğine dair bazı proje önerileri ve model uygulamalar üzerinde duracağız.

Kur'an-ı Kerim, insanlığın kurtuluşu için semavartan yeryüzüne uzatılan ''Allah'ın sağlam ipidir." O ipe tutunanlar hem dünyada hem de ahirette kur­tuluşa erdiler. Şeytana, heva ve heveslerine uyarak kendilerinin mutluluğu için uzatılan rahmet ipini, ellerinin tersiyle geri çevirerller ise hüsrana uğradı­lar.Sözlerin en üstünü ve en güzeli olan Kur'an-ı Ker1zn, Allah'ın kitabıdır.

385 İHL Öğretmeni, İl MEM MESBİL, İstanbul.

386* Eğitim Koordinatörü, İstanbul İl Milli Eğitim Müdürlüğü Mesleki Eğitim Bilgi Merkezi (MESBİL). Yıldınm, Suat, Kur'an-ı Kerfmve Kur'an İlimlerine Giriş, Ensar Neşriyat, İstanbulıooo, s. 38.

336 Cami Merkezli Din Eğitimi

Kur'an, "hida.yet rehberi" olarak gönderilmiş ve bizlere dünyada nasıl bir hayat yaşayacağımızı öğretmek için yirmi üç senede peyderpey indirilmiş­tir. Peygamberimiz de onu bize okumuş, öğretmiş ve açıklamıştır. Peygam­berimiz, hem fert, hem de toplum olarak Kur'an'ın getirdiği ölçülere göre bir hayat yaşamış ve kıyametekadar gelecek nesillere canlı bir "Kur'an" örneği olmuştur. O, Kur'an'ı sadece okuyarak, okutarak ve öğreterek değil bizzat anlayarak, yaşayarak ve yaşanınası için mücadele vererek tüm insanlığa rehber olmuştur.

Kur'an-ı Kedm kendi ifadesiyle:

"Bu Kur'an çok mübarek bir ldtapdır. Onu sana indirdik ki ayetlerini düşünsünler ve ald-ı selim sahipleri öğüt alsınlar."387

buyrulduğu gibi aniaşılmak ve getirdiği hayat ölçülerinin uygulanması için indirilmiştir. Yine:

"Onlar Kur'an'ı düşünmüyorlar ını? Yoksa kalpleri ldliili mi?"388

buyrularak Kur'an ayetleri üzerinde düşünmek ve anlamını kavramak için indirildiği belirtilmiştir. Bu hususu vurgulayan başka bir ayet ise şöyledir:

"İşte bu (Kur'an); kendisiyle uyarılsınlar, Allah'ın ancak bir tek ilah olduğunu bilsinler ve akıl sahipleri iyice düşünüp öğüt alsınlar diye insanlara (gönderilmiş) bir bildiridir."389

Aniaşılmak için indirilen, nasıl anlaşılacağı ve uygulanacağı Sevgili Peygamberimiz'in örnek uygulamaları ile gösterilen bir ldtap bugün ülke­miz insanının çoğu tarafından sadece kıraat/tilavet olunan bir kitap olmuş­tur. Kur'an'ı öğrenme ve okumaya gösterilen özen onu anlamaya gösterilme­mektedir. Kur'an kursları ve imam-hatip liseleri gibi din eğitimi ve öğretimi verilen kurumlarda da lafızdan öğretiminden öteye geçilememektedir.

Bugün içinde yaşadığımız toplumun Kur'an algısını ortaya koymak için "Kur'an-ı Kedm niçin okunuyor?" diye bir soru yönelttiğimizde bize verilen cevapları aşağıdald başlıklar altında toplanmal<: mümkündür:

• Allah rızası için,

387 sad, 38/29.

388 Muhammed, 47/24.

389 İbrahim ı4/sı.

Cami Merkezli Din Eğitimi 337

• ibadet olması için,

• Allah'ın sevgisini kazanmak için,

• S evap kazanmak için,

• Ölmüşlerimizin ruhu için,

• İçimizin ferahlaması için,

• Dua niyetine,

• Şifa niyetine,

• Hatim okumak için,

• işlerimizin rast gitmesi için,

• Bereket bulmak için,

• Az bir sayı da olsa; anlamak için,

• Ders olarak düşündüğümüzde geçerli not almak, ya da öğrenmek için.

Yukarıda verilen cevapları arttırmak mümkündür. Öğrenme ve okuma mer­

kezli geleneksel anlayışa göre bir Kur'an algısının olduğunu söyleyebiliriz.

Sorumuzu az bir değişildikle "Kur'an-ı Kerim niçin okunmalı?" diye sor­

duğumuzda verilen cevabın farklı olduğu ve:

• Anlamal< için,

• Yaşamal< için

• Allah'a ibadet etmek ve O'nun sevgisini kazanmak için

gibi cevaplarının ilk sıralarda yer aldığı görülecektir. Bu sorulara verilen

cevaplar çerçevesinde düşündüğümüzde toplumumuzdald anlayışların ve

uygulamaların Kur'an'ın gerçek indiriliş amacıyla çeliştiğini görürüz. Hem

de bunu yine insanlarımızın kendi düşünce ve ifadelerinden anlayabiliyoruz.

Anlaşılsın diye indirilen bir ldtap nasıl oldu da okunan fal<at anlaşılma­yan, tilavet olunan fal<at ayetleri tedebbür edilmeyen bir ldtap oldu. Daha

338 Cami Merkezli Din Eğitimi

da ilginç olanı ölülere en çok okunan bir surede39o Kur'an'ın bizzat diriler için indirildiği ifade edilen bu mübarek ldtap hayatımızın merkezinden kabristanlara ve töreniere nasıl kaydı?

Sevgili Peygamberimiz "Sizin en hayırlınız Kur'an'ı öğrenen ve öğreteni­nizdir." huyururken sadece onun lafzını okumayı öğrenen ve öğretenleri mi kasdetmişti acaba?

Arapça bilen, okuyan, anlayan ve Arapça konuşan bir topluma bu sözle­riyle hangi mesajı vermek istemişti? Ondan sonra gelen nesiller onu anla­madan nasıl rehber edinecelder ve yol haritaları olacaktı?

Bugün bu hadisi nasıl anlamalıyız?

Kur'an'ın aniaşılmak için indirildiğine, getirdiği hayat ölçülerinin de uygulanmak için geldiğine hiç Itimsenin şüphesi yoktur. Öyleyse niçin öğ­renmek ve okumal< merkezli bir Kur'an anlayışından anlamak, yaşamal< ve yaşatmal< merkezli bir anlayışa geçilememektedir. Bunun en önemli sebep­lerinden birisi de anlarnın anlaşılması ve hayatırnızda anlamlandırılması üzerine bir eğitim anlayışımızın olmayışından kaynaldanmaktadır kanaa­tindeyim.

Kur'an'ın anlaşılması ve hayatırnızda anlaınlandırılması için neler yapılmalı?

Din hizmetleri ve din eğitimi çalışmalarında Kur'an'ın anlam eğitimi na­sıl olmalı?

insanımızın Kur'an'ın anlamıyla buluşturulması için neler yapılmalıdır?

Şimdi bu sorulardan sonra nüzulünün 1400. yılında toplumumuzu Kur'an-ı Kerim'in anlamıyla buluşturmak için din hizmetleri çerçevesinde neler yapılabileceğille dili bazı önerilerimizi sunmaya çalışacağız.

390 Yasin, 36/6g-yo.

Cami Merkezli Din Eğitimi 339

A) Mesleki Yeterlilik Merl<ezli Kur'an'ın Anlamıyla Buluşma

Toplumu Kur'an'ın anlamıyla buluşturmak için öncelikle din görevlisi­nin Kur'an'ın içeriğini bilmesi ve onu hayatında anlamlandırması gereldr. Yanmayan lambanın aydınlatması mümkün değildir. Bu çalışma öncelilde mesleki alan bilgisinin de bir gereğidir. Kur'an'ı bilmeyen bir din görevlisi­nin bilmediği ldtaba insanları çağırması ve onları Kur'an'ın ölçüleriyle eğit­ınesi mümkün değildir. Din görevlilerinin Kur'an'ın anlamıyla buluşmaları için yapabileceği bazı çalışmalar şınlardır:

ı. Anlama ve Tefekkür Merkezli Kur'an okumaları: Kur'an-ı Kerim'in her bir sayfası için bir defter sayfası tahsis edilir. Kur'an sayfa­larına göre numaralandırılan büyük boy bir defter olması iyi olur. Fatiha suresinden başlayarak meaı ve tefsir yardımıyla bilinmeyen kelimelerin Arapçası-Türkçesi defterin üst kısmına yazılır ve ayetin anlamı üzerinde te­fekkür edilir. Ayetlerin anlamı üzerinde düşünürken kalbe ilham gelmesi, içinde bulunulan şartlara göre gönlü bir neşe kaplaması olabilir. Bazen de sarıki o ayet yaşanan hadiseler üzerine yeni iniyormuşçasına bir huzur ve neşe hali, tefekl<Ür ve düşünce buudu oluşur. Gönle ilka olunan o ilhamın, yorumun ve düşüncenin kaybolmaması için hemen defterin alt bölümüne not edilir. Bu minval üzere programlı bir şeldlde okumaya devam edilir. Az da olsa sürekli yapılan bu çalışmanın sonunda müthiş bir Kur'an bilgisi ve bilinci oluşacal<tır. Bir zaman sonra önceden okunan sayfalar tekrar Kur'an defterinin desteği ile okunduğunda esld yorumlar ve yeni yorumlar la ayetin anlamı daha iyi kavranabilecektir. Bu çalışmada rivayet ve dirayet yönü olan bir veya ild tefsir ldtabından mutlaka destek alınmalıdır.

2. Derinlemesine Okumalar: Konu merkezli, sure merkezli ya da se­çilen ayet grupları merkezli derinlemesine okuyuşlar. Kur'an fihristieri yar­dımıyla veya konularına göre Kur'an meali ve tefsirleri yardımıyla belirle­nen konular üzerinde çalışmalar yapılabilir. Son cüzlerdeld kısa surelerden başlayarak sure tefsiri merkezli okumalar yapılabilir. Ya da güncel ihtiyaç­lar dikkate alınaral< gündemiere göre ayet grupları belirlenir ve tefsiri oku­malar yapılabilir.

3. Ailecek Okuma: Aile fertlerinin katıldığı aile meclisi oturumlarında

340 Cami Merkezli Din Eğitimi

ailenin her bir ferdinin görüşünün alınabileceği tefsir okumaları yapılabilir. Ayetlerden güncel değerler çıkarıp yorumlaması yapılabilir. Bu okumada dild<at edilmesi gereken aile fertlerinin özellilde de gençlerin ve çoculdarın algılama ve katılım düzeylerinin dild<ate alınması olacal<tır. Oturumu yöne­ten ldşi aile fertlerini olabildiğince konuşturmaya ve ayetten anladıldarını söyletıneye çalışmalıdır. Düz anlatım yönteminden kaçınmal< gerekir. Aile­nin her bir ferdi katılmalı ve katlada bulunmalıdır.

4. İnternetten faydalanarak okuma: İntemeti al<tif kullananlar ha­senat ve www.tenzil.net gibi programlardan ve internet adresinden istifade ederek Kur'an ayetlerini lafzen okuma/dinleme ve anlama çalışmaları ya­pabilirler. Sesli olaral< dinlerken anlam üzerinde tefekkür faaliyetinde bu­lunabilirler.

5. Meslektaşlarla Okuma: Meslektaşlarla Kur'an üzerine çalışmalar yapılabilir. Belirli periyatlarla program dahilinde belirli bir disiplinle bir araya gelerek yapılan bu çalışma farklı yorumların da öğrenilmesi için bir fırsat olacal<tır. Bu çalışmada farklı tefsirlerden aynı anda istifade etme, yo­rum farklılıldarını görme ve anlamdald zenginliği kavrama imkanı olacak­tır.

6. Kur'an Metni Yazma: Bir imam-hatip lisesi öğretmenimizin39' ka­naati olan bu çalışma Kur'an ile buluşmal< için farldı ve anlamlı bir faaliyet­tir. Kur'an metni yazılırken hem anlam hem de lafız kuvvetlenecektir. Fatiha suresinden başlayarak her gün imkan nisbetince yazmak ve yazılan ayetleri anlamaya çalışınale Kur'an'la hemhal olmak, Kur'an'la meşgul olmak. Eller yazarken zihlnler ve gönüller anlamın aydınlığında Rabbimize kulak vere­cek. Ta ld bir hatim yapılsın, bir Kur'an yazılsın ve kendinden sorıraki ne­sillere hatıra bir Mushaf kalsın. Burada elbette ldmseden bir hattat olması ya da çok güzel yazması beldenmeyecektir. Fakat Kur'an'la birlikte olmak ve ruhen yenilenmek için bu bir fırsattır.

7. Karal{ter Merkezli Olruma: Öncelilde inanç ve ahlak değederimizi konu edinen ayetlerin tespiti yapılır. Hayatımıza yön vermesi, işaret levhası olması ya da günlük hayatta çok karşılaştığımız olaylarda bize balaş açısı

391 Metin Gül.

Cami Merkezli Din Eğitimi 341

vermesi için bazı ayetler seçilir. Seçilen bu ayetler okunarak ya da ezberle­nerek anlamı üzerinde tefeld<ür edilir. Her konuda en fazla üç ayet olabilir. Okunan veya ezberlenen bu ayetler şahsiyetimizi ören işaret taşları olacak­tır. Yaşanılan hadiseler ve karşılaşılan problemlerde bize Kur'a.nl bakış açısı kazandıracaktır.

B) Cami Merkezli Kur'an'ın Anlamıyla Buluşma

Cami merkezli Kur'an'ın anlam öğretimi çalışmalarında cemaatin algıla­ma seviyesi, tercümedekullanılan dilin sade ve anlaşılır olması ve yetişkin­lerin özelllideri dild<ate alınmalıdır. Sözü uzatınadan zamana yayaral< bir veya ild mesajı vermeyi hedefleyerek özgün çalışmalar yapmal< gayretinde olmal< gerekir. Cemaatin çok olduğu valdtleri ya da cuma günlerini bu ça­lışmalar için iyi bir fırsat olaral< değerlendirilmek gerekir. Cami merkezli Kur'an'ın anlamıyla buluşma çerçevesinde aşağıda önerilen bazı çalışmalar yapılabilir.

ı. Namaz Surelerinin Tefsiri: Her yıl bir program diliilinde sebeb-i nüzullerle ve yaşanmış örnelderle desteldenerek namazlarda okunan kısa sureler halkın anlayacağı dilde, günümüzi e bağlantı kurular al< anlatılabilir. Sürelerin verdiği mesajlar maddeler halinde camideki tahtaya yazılabilir. Namaz surelerinin anlamı cuma vaazlarında veya hutbelerde de işlenebilir. Ya da hutbe ve vaazların sonunda her hafta bir sürenin lasaca özeti ve ve­rilen mesajlar çok açık ve net cümlelerle al<tarılabilir. Başka bir yöntem de namaz surelerinin her biri için el broşürleri hazırlanabilir. Bütün bu etldn­lilderdeld amaç namazlarda okunan sürelerin anlamım cemaate anlatmal<, onların sorularını cevaplandırmal<tır. Bazen namaz sonrası oturumlarda sürelerin anlamı ile ilgili soru cevap etldnlilderi de yapılabilir. Sorulara ce­vap veren ldşiler ödüllendirilebilir. Sürelerin içeriiderinden ve verdiği me­sajlardan cemaat içinde bilgi yarışması dahi yapılabilir. Gençlerin bu gibi etkinliklere ilgi duyacağından şüphe olmasın.

2. Mihrabiyelerin (Mihrapta Olmnan Aşırlar) Açıldanması: Namaz sonlarında okunan aşırıarın çok lasa ve net olaral< anlamının açık­lanması yapılabilir. Hafız olmayan imamlar anlamım açıldamayı planladıl<­ları bölümleri aşır olarak yüzünden okuyabilmelidirler. Bu noktada mih-

342 Cami Merkezli Din Eğitimi

rabiyelerin mutlaka ezbere okunınası gerekir gibi bir kanaat olmamalıdır. Önemli olan Kur'an'ı okumak ve mesajlarını insanlığa duyurmal<tır. Kur'an, herhangi bir kitabı okuyup anlattığımızdan daha çok okunınaya ve anlatıl­maya layıktır elbette. Bu konuda bazı hocaefendilerin belirli konu merkezli veya Kur'an sırasına göre her gün cemaatin en yoğun olduğu vakitte birkaç ayetin anlamını okuyup kısaca özetlediğini de müşahede etmekteyiz.

3. LCD Elrranda Ayetlerin Merui: Cemaati ve ekonomik durumu iyi olan camilerde resimlerle desteklenen seçme ayet meilleri LCD ekranlar­dan verilebilir. Selatın camilerinde, şehir merkezlerindeki büyük camilerde ve ziyaretçisi çok olan tarihi camilerde ayetlerin farklı birkaç dilde tercüme­si de yayınlanabilir.

4. Cami Dersleri Bünyesinde Anlam Öğretimi: "Cami dersleri" çalışmaları Diyanet İşleri Başkanlığı'nın yaygın eğitim faaliyeti olarak baş­lattığı önemli bir çalışmaydı fal<at istenilen düzeyde bir katılım ve devam­lılık olmadı. Bu çalışınarım aksamasında birçok etken vardır. Konumuz ge­reği burılara girmeyeceğiz. Başkanlığın yeni uygulamalar başlatmasından özellikle de "hadis dersleri"rıi gündeme almasından "tefsir dersleri" gibi bir etkinliği de başlataeağı kanaatindeyiz. Tefsir dersleri haftada bir gün olmalı. Cemaatin katılımının yüksek olduğu bir vakit tercih edilmeli ve işle­necek sfire veya konular önceden cemaate ilan edilmelidir. Çarpıcı başlıklar ile cami tahtasında ilan edilmeli ve çok güzel hazırlık yapılarak sözü hiç uzatroadarı tercüme ve tefsirde sade, anlaşılır ve kolay bir üslup kullanıla­ral< mesajlar açık ve net bir şekilde verilmelidir. Anlam öğretiminde Kur'an surelerinin özetleri belirli bir programla işlenebilir. Fatiha'dan başlayarak ya da nüzul sırasına göre sfirelerin özetleri bir veya birkaç derste işlenebilir.

5. El Broşürleri: Kur'an'ın mesajını topluma ulaştırmak için hazırlanan broşürler bir veya birkaç konuyu işlem eli, grafik ve tasarımı güzel olmalıdır. Broşürlerde bilginin yığılması değil kısa ve öz olar al< dild<at çekici başlıklar­la mesajın verilmesi ön plana çıkmalıdır. Hazırlanan ne bir kitap ne de bir ansiklopedidir. Öğretilmesi gereken ayetler güncel ve anlaşılır bir dil ve üs­lupla muhataba verilmeye çalışılmalıdır. Broşürlerin konu merkezli olması eğitim açısından daha uygun olacaktır.

Cami Merkezli Din Eğitimi 343

C) Kur'an Kursu Merkezli Kur'an'ın Anlamıyla Buluşma

Son yıllarda gündüzlü Kur'an kurslarının sayısında önemli bir artış ol­maktadır. Kur'an kursları ders programları ve kitaplarına yönelik çalışmalar ve öğreticilerin mesleki gelişimine yönelik hizmet içi faaliyetleri de artmış­tır. Özellikle bayanların ilgi gösterdiği kurslarda yaygın eğitim faaliyeti ola­ral< daha çok yetişkinlere yönelik eğitim faaliyetlerinin ön plana çıktığını görmekteyiz. İlköğretimden sonra öğrencilerin devam ettiği yatılı kurslar­daki öğrenci sayısı geçmişe nazaran düşük olsa da haJ.a eğitim faaliyetlerini sürdürmektedir.

Kur'an kurslarında anlam öğretiminden çok lafız öğretiminin gerçeldeşti­rildiği bir gerçektir. Bizim burada ifade etmeye çalıştığımız anlam öğretimi­nin de en az lafız öğretimi kadar önemsenmesi gerektiği ve adına yakışır bir şekilde "Kur'an kursu" anlam ve lafzın öğretildiği bir kurs olmalıdır. Kur'an kursu ve hafızhl< programları bu açıdan tekrar gözden geçirilmeli ve Kur'an kurslarına en az haftada iki saat "Kur'an bilgisi ya da Kur'an kültürü" dersi konuimalı ve bu dersin kitabı hazırlanmalıdır. Bu ders hafızlık çalışan öğ­renciler için de düşünülerek bir yıl daha ilaveli olarak iki yıl okutulmalıdır. İşte o zaman toplumumuzun Kur'an'ın içeriği ve anlamı ile buluşturulma­sı konusunda kurslarımızda önemli bir adımın atıldığını söyleyebiliriz. Bu konuda da hazırlanacal< bir programın ve kitabın nasıllığı üzerine çalışma yapabileceğimizi debi-iznillah ifade etmek isterim.

Biz burada Kur'an kurslarında gerek ders programına uygun olarak ge­rekse ek bir çalışma olaral< ne tür etkinlilderle anlam öğretiminin yapılabi­leceğim kısaca belirtmeye çalışacağız.

1. Namaz surelerinde lafızla beraber anlam öğretimi: Namaz surelerinin anlamı tıpkı lafız öğretimi gibi anlaşılır bir tercüme ile öğretil­melidir. Kursta eğitim gören öğrenciler namazda okudukları sfirelerin ana hatlarıyla da anlamını öğrenmiş olmalıdırlar.J9>

Kurslarda ve camilerde kullanılabilecek büyük boy namaz dua ve sfireleri r'l r afiş çalışmaları için İstanbul-Bahçelievler Yenibosna Camii İmam-Hatibi .İbrahim Tunç'un çalışmalarından yararlanılabilir

344 Cami Merkezli Din Eğitimi

2. Kur'an'dan değerler çıkarmak: Kur'an kursu öğreticisi mesleki gelişim merkezli okumalarında edindiği bilgilerle Kur'an'dan güncel de­ğerler çıkarabilir ve bunu öğrencileriyle paylaşabilir. Kur'an'ın muhatabı­na kazandırmak istediği imanı ve ahlaki değerleri tespit eder, onlarla ilgili ayetleri seçer sonra da uygun bir veya birkaç yöntemle öğrencilerine verme­ye çalışır.

3. Soru tekniği ile anlamı kavrama: Soru-cevap yöntemi en esl\i ve etkili bir yöntemdir. Anlamı öğretilmek istenen sfire veya bölümlerin içeri­ğinden sorular hazırlanarak ya da öğrencilerden soru üretmeleri istenerek anlam üzerinde tefeld<ür imkarn sağlanabilir.

4. Güncel bir probleme Kur'an'dan ilham alaral{ çözüm üret­mek: İnsan ve toplum hayatı birçok değişkenleri içerir. Sosyal hayat için durağanlıktan bahsetmek mümkün değildir. Toplumdald değişimi fark ede­rek Kur'an'ın mesajını ulaştırmak ve değişimi Kur'an'ın ışığında yorumla­mal< gereldr. Aksi tal<dirde Kur'an'ın kıyfunete kadar geçerli olan ve çağları kuşatan mesajını belli bir çağa ve döneme hapsetmiş olmanın vebalinden kurtulmak mümkün değildir. Bunun için de gündemi takip etmek, toplu­mu tanımak ve ayetleri okurken günümüze yorumlamak gerekir. Burada tefsir ilminin yöntem ve verilerinden hareket edilmesi şarttır. Önce güncel bir problem ortaya konulur sonra da bu konu haldrmda Kur'an'ın yaklaşı­mı araştırılır. Problernin çözümünde Kur'an'ın işaret ettiği çareler sıralanır. Bu çalışma için öğretici önceden hazırlık yapar sonra da öğrencilerle bir­likte sınıfta uygulamaya koyar. Problemin tespiti, çözüme yönelik Kur'an'ın teklifi (tefsir-hadis-fıkıh bilimlerinden yararlanaral<) ve muhatabın ne tür çalışmaları tatbik edebileceği müzakere edilir. Birlikte öğrenim süreci ger­çeldeştirilir. Bu çalışma ile öğrencilere Kur'an'ın her zaman güncel olduğu, problemlerimizin çözümünde bize yol gösterdiği, ölülere değil dirilere indi­ği tatbiki olaral< gösterilmiş olacaktır.

5. Yüzüne okunan bölümlerden alınacak mesajların yorumu: Derslerde yüzünden okunan bölümlerden çıkarılan mesajlar kısa ve öz olaral< tahtaya yazılır ve öğrencilerle birlikte yorurnlanır. Güncel değerler çıkarılabilir. Yüzünden bölümlerde her bir ayeti değil öğrenci grubunun dild<atini çekecek, yorumunun kolayca yapılabileceği ayetler tercih edilme-

Cami Merkezli Din Eğitimi 345

li, dersin programı da aksatılmamalıdır. Eğer buna riayet edilmezse derse hedeflenen lafız öğretimi gerçekleşmez. Tefsire girmeden kısaca mesajlar, yorumlar ve çıkarılacal< değerler ana başlıklarla en fazla on daldka içinde verilmelidir.

6. Sure özetleri sunumu: Öğrencilerin veya öğreticilerin hazırladığı Kur'an'ın 114 suresinin özeti bir program dahilinde işlenebilir. Bir yılda bu sfi.relerin bitmesi mümkün olmayabilir. Bu durumda birkaç yıla da yayılabi­lir. Burada öğrencinin değişken olması değil programın sürekliliği merkeze alınmalıdır.J93 Bu program çerçevesinde öğrenciler Kur'an'ın içeriği hakkın­da ana hatlarıyla bilgilendirilmiş olacaklardır. Yatılı programlı yaz Kur'an kurslarında da seçilen bazı sfi.relerin anlamının özetlenınesi mümkün ola­caktır.

7. Kur'an kıssalarının yorumu ve farldı yerlerde geçenlerin birbiriyle irtibatlandırılması: Kur'an-ı Kerim bir öğretim tekniği ola­rak kıssa metoduna çok yer vermiştir. Yarattığı insanın nasıl bir yöntemle eğitileceğini bize gösteren Rabbimiz'in kullandığı bu metodu kullanmalı ve kıssa metodundan anlam öğretiminde de istifade etmeliyiz. Kur'an kıssa­ları anlatılırken aynı olayın farklı sfi.relerde geçen yönü de ele alınmalı ve bir bütün halinde anlatılmalıdır. Kıssalardan alınacal< ibretler ve dersler, çıkarıla cal< mesajlar ve ahlaki değerler ön plana çıl<arılmalıdır. Gerek yetiş­Itinlerde gerekse çocukların eğitiminde lussalarla Kur'an'ın anlam öğretimi çok etkili olacal<tır.

8. Drama yöntemi ile anlam öğretimi: Kur'an'ın anlam öğretimin­de drama yöntemi etkin olaral< kullanılabilir. Kısa senaryolar yazılabilir. Dramanın kahramanları ayetlerin anlamını ve verilen mesajları işlerler. Bir konuyu öğretmek için oynanan dramalarda ayetlerin anlamlarından yarar­lanılır.

9. Test çalışmaları: Sfi.relerin, okunan bölümlerin ya da cüzlerin anla­mını öğretmeye yönelil< test soruları hazırlanabilir. Bu konuda son yıllarda ülkemizde güzel çalışmaların olduğunu görmekteyiz. Kur'an'ın anlamıyla

393 Sfire özetlerinin hazırlanmasında DİA(Diyanet İslam Ansiklopedisi), Şamil İsliim Ansiklopedisi ve İFAV'ın Günlük İnanç, İbadet ve Yaşayış Ansiklopedisi gibi kaynaklardan yararlanılabilir.

346 Cami Merkezli Din Eğitimi

buluşma platformu'nun başlathğı sınavlar burada zikretmeye değer bir adımdır. Bunun yanında bazı yayınevi ve STK'larında hazırladıkları test ki­tapları ya da kitapçıldarı, internet yoluyla böyle bir çalışma yapan meslek­taşlarımızın çalışmaları anlam öğretimi için test çalışmalarının yaygınlaşa­maya başladığını göstermektedir. Kur'an kurslarında da bu materyallerden yararlanarak öğretim çalışmaları yapılabilir.

D) Toplum Hizmetlerinde Kur'an'ın Anlamıyla Buluşma

Cami merkezli ve Kur'an kursu merkezli çalışmalarda bu mekfuılarla ir­tibatlı olan insanlara ulaşılmaktadır. Camiye ve kurslara gelerneyen önemli bir insan kitlesine ulaşmak ve onları da Kur'an'ın anlamıyla buluşturmak gerekmektedir. Aşağıda bahsi geçen durumlar cami dışı din hizmetleri çer­çevesinde toplumu Kur'an'ın anlamıyla buluşturmal< için iyi değerlendiril­mesi gereken fırsatlardandır.

1. Taziye ziyaretlerinde olrunacak ayetler ve anlam açıklaması: Taziye ziyaretlerinde insanların zihinleri ve gönülleri mesaj almaya çok açık olur. Bu ziyaretlerde okunacak ayetler dikkatle seçilmelidir. Sabır, ölü­mün hakikati, dünya hayahnın gerçeği, ahiretteki hesap, mü'minlerin kar­şılaşacakları mükatatlar gibi konuları işleyen ayetler okunmalıdır. Kur'an kıraatinden soma da kısaca okunan ayetlerin anlamı söylenıneli ve taziye vesilesiyle Kur'an'ın asıl muhatabı olan dirilere mesaj verilmelidir. Okunan ayetlerin lafız sevabı vefat edenlere gönderilirken ayetlerin diriitici mesaj­ları hayatta olanlara ulaşhrılmalıdır. Din görevlilerirıin bu amaçla taziye ziyaretlerinde okuyacakları Kur'an ayetlerirıin anlamı ve tefsiri üzerinde ön hazırlık yapmaları, ellerinin alhnda her an hazır olan bir dosyalarının bulunması gerekir. Taziyelerde genellikle okunan Yasin, Mülk ve Nebe surelerinde de bahsi geçen mevzularla ilgili ayetlerin olduğunu hatırlatmak isterim. Taziyelerde aynı konuları işleyen fakat farklı surelerde olan ayetleri de seçip okumak olabilir.

2. Düğünlerde okunan ayetler ve anlam açıklaması: Günü­müzde: düğünlerde Kur'an okunmasını isteyen çok aile var. Düğün, rıişan ve nikah merasimlerinde evlilik, aile, çocuk eğitimi veya ahlaki değerler ile ilgili ayetler seçilmeli ve aşır okunduktan soma da kısaca anlamı açıklan-

Cami Merkezli Din Eğitimi 347

malıdır. Yalnız bu konuşma uzun olmamalı sadece okunan ayetlerin anla­mını gayet sade ve anlaşılır bir dille özetleyen bir konuşma olmalıdır. Bu­rada düğün konuşmalarında içeriğin çok özenle seçilmesi gerektiğirıi, bir vaaz veya sohbet gibi değil de düğün ortamına uygun neşelendirici ve öğüt verici nüktelerle örgülenmiş lusa ve öz bir konuşma olması gerektiğini vur­gulamaiz isterim.

3. Açılışlarda okunacak ayetler ve anlam açıklaması: Allah Tea.Ia'nın rızık vermesini, lutufve nimetler bahşetmesini, helal kazancı, ça­lışmayı, hal< ve hukuka riayete dikkat etmeyi, ahlaki değerleri ifade eden ayetleri okumal< gerekir. Okunan ayetlerin anlamını da davet sahibine önce­den bildirmek suretiyle lusaca özetlemek gerekir. Kur'an'ın içinde bulunu­lan hale uygun mesajlarını bildirmek için bu fırsat iyi değerlendirilmelidir.

4. Çeşitli dini törenlerde, mübarek gün ve gecelerde anlam açıklaması: Asker uğurlama, sünnet merasimi gibi din! törenlerde, mü­barek gün ve gecelerde, kutlu doğum ve din görevlileri haftalarında zamana ve mekana uygun ayetler seçilmeli, anlamı dinleyenlere kısa ve öz olarak aktarılmalıdır. Bahsi geçen her bir konu için seçilen ayetlerin anlamı ve tef­siri üzerinde bir çalışma yapılmalı ve dosya hazırlanmalıdır. ihtiyaca göre de bu dosyalardan istifade ederek toplumun Kur'an'ın anlamıyla buluştu­rulmasına çalışılmalıdır.

5. Gençler için ve çoculdar için şahsiyet oluşturacak özel re­simli ayet risaleleri: Gençler ve çocuklar kitaplarında görselliğin olma­sını isterler. Onlara öğretilmesi gereken Kur'an! değerler küçük çoculdar için resimlerle, gençler için grafik ve tasarımlarla işlenmelidir. Bu amaçla konulu risaleler hazırlanıp ayetlerin anlamı resim, grafik, şekil vs. destekli olarak işlenebilir. Diyanet İşleri Başkanlığımiz'ın Din! Yayınlar Genel Mü­dürlüğü bu konu üzerine eğilmeli ve çocuk ve genç diliyle görsel destekli ya­zılı ve görüntülü yayınlar hazırlamalıdır. Din görevlileri de bu yayınlardan yararlanarak Kur'an'ın anlam öğretiminde gençlere ve çoculdara ulaşmalı­dırlar. Bu çalışma bazı sureler için de olabilir. Kitap çalışmalarında resim­leri abartmaktan ve ön plana çıkarmaktan da kaçınmak gerekir. Zihinlerde oluşması gereken tasarımların şekillerle daraltılması bu çalışmanın sakın­calarından olabilir. Bu sebeple her şeyi resmetmek mümkün değildir. Öğre-

348 Cami Merkezli Din Eğitimi

time destek verecek bir görselliği ölçülü olarak kullanmak gerekir.

Nüzulünün 1400. yılında din hizmetleri çerçevesinde toplumumuzu Kur'an'ın anlamıyla buluşturmak için neler yapılabileceğine dair bazı öne­riletimizi ifade etmeye çalıştık. Elbette bunlar yeterli değildir. Tamamen de uygulanması mümkün olmayabilir. Fakat Kur'an'ın lafız öğretimini önem­sediğimiz kadar anlam öğretimini de gündemimize almak gerektiği, bunun için de eğitim-öğretimde yeni yaldaşımlar içerisinde olmamız gerektiği tartışılmaz bir gerçektir. Yıllardır ihmal ettiğimiz anlam öğretiminin gerek örgün eğitimde gerekse yaygın eğitimde önemserrmesi ve yeni projelerin hazırlanması "Kur'an'ın öğrenilmesi ve öğretilmesi" bağlamında ilahiyatçı­ların ve din görevlilerinin üzerinde manevi bir sorumluluktur.