Logistiek en Expeditie – Sessie 4

Datum : dinsdag 2 maart 2010

Lesgever : Prof. Eddy Van de Voorde

Onderwerp: Het opslag en behandelingssysteem

In deze sessie wordt er gekeken naar de schakel tussen de opbouw van logistiek en de

kernelementen aangaande de beslissing over locatie en voorraadvorming. Deze zaken worden

afzonderlijk beschouwd maar bij beslissingen worden ze simultaan bekeken. Het gaat om lange

(strategische), middellange (tactische) en dagdagelijkse (operationele) beslissingen. We spreken hier

over een “schakel” aangezien er wordt gekeken naar een interface tussen verschillende aspecten in

het logistieke proces. Een haven is bijvoorbeeld een interface tussen zeevervoer en het hinterland.

Dit betekent dat er kosten gemaakt moeten worden waarbij toegevoegde waarde wordt

gerealiseerd. Men tracht met andere woorden om winst te maken op de gehele logistieke keten.

De knooppunten van een netwerk vormen met andere woorden de interfaces van de logistieke

keten. Men kan gaan kijken naar subharmonisatie bijvoorbeeld. Dit is een concept waarbij bepaalde

havenactiviteiten uit het havengebied worden weggehaald en overgeheveld naar andere industriële

gebieden te brengen waar de grond voor opslag goedkoper is.

Een goed voorbeeld is de verplaatsing van een onderneming naar het Hageland in de buurt van

Aarschot. Er kon gewerkt worden tegen een lagere kostprijs en een onder een andere (minder

strenge) CAO die geen toepassing heeft op de havenperimeter. Dit liep echter verkeerd af omdat er

een extra laad/losoperatie ingevoerd werd waardoor de kostprijs omhoog ging. Er moest dus al een

dermate hoge kostenverlaging zijn op basis van een locatie buiten het havengebied en dit werd niet

behaald.

Redenen voor opslag

1) Beperken van transport- en productiekosten

Door goederen in grotere volumes te vervoeren, kan men de gemiddelde kosten per ton doen dalen

aangezien de vervoerkosten worden verlaagd. Het gaat hier met andere woorden om een «her-

vertaling van schaalvoordelen». Deze werkmethode staat echter haaks op het JIT-principe waarbij de

transportkosten zeer hoog liggen om zodoende de opslag- en behandelingskosten drastisch te doen

verlagen. Een voorbeeld is Johnson nv, een zetelproducent die als leverancier fungeert voor

autofabrikant Opel. Zij werden verplicht om JIT te leveren omdat de ruimte voor opslag in de haven

veel te duur was.

2) Afstemmen van vraag en aanbod

Het is vervelend wanneer een onderdeel in het productieproces ontbreekt zodat het aanbod niet kan

voldoen aan de vraag. Bij stakingen bijvoorbeeld kijkt men bijvoorbeeld naar de opportuniteitskost.

Hoe hoog zijn de kosten van het aanhouden van een veiligheidsvoorraad tegenover de kosten van de

achterstand die opgelopen wordt in het productieproces?

3) Als onderdeel van het productieproces

Alles wat te maken heeft met opslag, staat rechtstreeks in verbinding met productie. Het vormt als

het ware een onderdeel van het volledige productieproces. Ier kan immers ook een tussentijdse

opslag ontstaan als gevolg van bottlenecks in het proces.

4) Als marketingelement

Het is immers zeer nefast voor het imago van een onderneming wanneer men niet aan de vraag kan

voldoen en het product niet geleverd kan worden. Zoals bijvoorbeeld bij het zogeheten “zouttekort”

in januari en februari door de aanhoudende sneeuwval in Europa.

Opslagsysteem

1) Het op voorraad brengen / voorraadbeheer

Zoals eerder aangegeven moet er bijvoorbeeld bij een staking een trade-off gemaakt worden tussen

de opportuniteitskost van een veiligheidsvoorraad en bepaalde boetes voor de vertraging van

leveringen. Dit kan zeer vergaan voor producten waarvan de waarde zeer volatiel is zoals

bijvoorbeeld bij kerosine voor vliegtuigen. Hierbij wordt er gewerkt met hedgingcontracten waarbij

de negatieve verschillen dienen ingeboekt te worden als verlies.

2) Material handling

Dit is het behandelen van materialen. Het gaat om het verzamelen van orders tot het laden en

lossen van materialen. Deze operaties zijn perfect uitgerekend en uitgebalanceerd. Er is bijvoorbeeld

een groot verschil in het goederenbehandelingproces tussen de supermarktketens Carrefour en

Colruyt. Carrefour hecht veel meer belang aan de inrichting van de winkel waardoor de producten

ook mooi gepresenteerd dienen te worden. Dit heeft consequenties voor de logistieke aspecten. De

winkels van Colruyt daarentegen hebben eerder het uitzicht van een magazijn. De goederen worden

ook opgeslagen in de winkelruimtes zelf waardoor er opslagkosten worden bespaard.

Functies van de opslag

OPSLAGSYSTEEM

2 belangrijke soorten activiteiten

op voorraad brengen en

voorraadbeheer

material handling

laad- en losactiviteiten in en uit magazijn orderverzamelen

Het is belangrijk dat men steeds vertrekt vanuit het type goed dat wordt behandeld en opgeslagen.

Men kan bijvoorbeeld een levering van medicijnen geen uren op de tarmac van een luchthaven laten

staan. Daarom hebben luchthavens nood aan opslagruimtes die voldoen aan de eisen van de

farmaceutische industrie.

1) Bewaren

Op zich kan de bewaarfunctie door iedereen uitgevoerd worden. Maar er zijn gespecialiseerde

bedrijven nodig als het gaat om de opslag van perishables zoals groenten, farmaceutische producten,

… . Beveiliging en koeling zijn voor dergelijke producten van cruciaal belang. De kostprijs is zeer hoog

in de beginfase omdat een dergelijk perishable centre niet gefaseerd kan gebouwd worden waardoor

bij onderbezetting in het begin voor het doorrekenen van een hoge kostprijs zorgt.

2) Groupage of consolidatie

Een expediteur is de partij die voornamelijk bezig is met het groeperen en uit elkaar halen van

zendingen. De klant kan zelf zoeken naar mogelijkheden voor de opslag en het vervoer maar de

expediteur zorgt ervoor dat dankzij consolidatie de vrachtprijs met 30% - 40% daalt. Deze

kostendaling vormt de brutomarge voor de expediteur zelf. Groupage is dus wat de expediteur dezer

dagen doet overleven.

Het gebeurt bijvoorbeeld vaak dat verzendingen die via maritiem vervoer zijn aangekomen in een

haven worden gestockeerd, bewerkt en gegroepeerd voor luchtvervoer (sea air). Andersom

gebeurt dit veel minder of bijna niet.

3) Opbreken van bulkpartijen ( de-groupage)

Vanuit opslag gaat men bulkpartijen opbreken voor de verschillende klanten maar ook worden de

producten behandeld om voor verschillende doeleinden te dienen. Kolen worden bijvoorbeeld

bevochtigd in de zomer om stofvorming tegen te gaan.

4) Mixing

Men gaat de verschillende materialen mixen en leveren aan de eindklanten. Dit is ook een vorm van

creatie van toegevoegde waarde.

Opmerking: Ook een schip dat van Antwerpen naar Rotterdam vaart, dient beschouwd te worden als

zijnde opslag.

Material handling

Elke vorm van materiaalbehandeling kost geld zoals bijvoorbeeld in Hong Kong en Singapore waar de

grondprijs zeer hoog is. Dit is de reden waarom de containers tot 6-7 hoog gestapeld worden. Tevens

kunnen de behandelingkosten hoog oplopen wanneer er fouten worden gemaakt. Er kan

bijvoorbeeld een container verkeerd worden gestockeerd waardoor er veel operaties moeten

worden uitgevoerd om die container op te kunnen halen.

Er zijn 3 hoofdactiviteiten die heel belangrijk zijn omdat uw verkoopsysteem hieraan gekoppeld is.

Een klant is niet tevreden wanneer een aangekocht product niet voorradig is wanneer er beweerd

wordt van wel, zoals bijvoorbeeld in een restaurant. Men kan dus beter vooraf opmerken dat

bepaalde gerechten niet voorradig zijn.

1) Laden en lossen De opslag op containerterminals in de haven is een goed voorbeeld.

Dergelijke operaties kunnen nog steeds verder geoptimaliseerd worden zoals op de

European Container Terminal in Rotterdam waar er gewerkt wordt met «automated guided

vehicles (AGV)».

2) Verplaatsing naar/van plaats in magazijn Zoals eerder aangegeven is er bijvoorbeeld het

verschil in magazijnoperaties tussen Carrefour en Colruyt.

3) Uitvoeren van bestellingen Er is bijvoorbeeld een verschil tussen de werkmethodes van

DHL en TNT. Terwijl DHL ervoor zorgt via hun “last mile”-principe dat het desbetreffende

pakket tot bij de klant aan huis wordt gebracht, werkt TNT via centrale verdeelcentra waar

de goederen afgehaald kunnen worden door de klant.

Opslagalternatieven

Elk van deze alternatieven hebben zowel financiële als juridische repercussies. Deze alternatieven

worden opgebouwd aan de hand van verschillende combinaties van financiële en juridische

verhoudingen. Dit zijn de 4 opslagalternatieven maar er zijn daarnaast ook nog combinaties mogelijk

tussen deze verhoudingen.

1) Eigendom

2) Huur

3) Leasing

4) Rollende voorraad Dit is heel belangrijk. Het gaat om “rolling stock”. Enkele jaren geleden

werd opgemerkt dat de snelheid van containerschepen drastisch verlaagde (= low steaming)

aangezien de olieprijzen opnieuw gestegen waren. Dit is gebeurd door de stijging van de $ en

door operaties van rederijen. Men weet perfect hoeveel een dag langer op zee kost/bespaart

voor oliegebruik en opslag van goederen. Enkele jaren geleden was er een slechte

graanoogst in de Sovjet-Unie. Via Antwerpen en Hamburg wachtten men op Russische

schepen door de opslag van het graan te doen in binnenvaartschepen die naast elkaar lagen

en aan elkaar werden vastgemaakt door middel van kabels.

Opmerking: Eigen kapitaal heeft ook een opportuniteitskost als men gaat kijken naar de notionele

intrestaftrek. Men kan dus met andere woorden fiscale voordelen missen door geen eigen kapitaal te

behouden.

Het is zeer belangrijk bij het oplossen van het logistiek- en transportvraagstuk om zich de volgende

vragen te stellen. Welke soort goederen zullen er worden behandeld? Welke voorwaarden zullen er

zijn voor de bewaring, stockage en het vervoer van de goederen? Het kan bijvoorbeeld gaan over

graan dat een seizoensproduct is. Je capaciteit mag dus met andere woorden niet gebaseerd zijn op

de piekmomenten want dan heb je voor een groot deel van de tijd overcapaciteit die veel geld kost.

A. Opslagruimte in eigendom

Het is vaak dat vervangingskosten niet worden meegerekend, terwijl het absoluut noodzakelijk is om

alle kosten in rekening te brengen. Via dit Total Cost Concept kunnen er immers veel objectievere en

correctere beslissingen genomen worden.

Voordelen

Goedkoper dan huren of leasen Er moeten geen huurkosten worden bepaald. De

grootste leasingmaatschappijen in de luchtvaart zijn trouwens gekoppeld aan Airbus en

Boeing aangezien het perfect gezien kan worden als marketing tool. Daarnaast moet er wel

toegevoegd worden dat onderhoudskosten niet steeds in rekening worden gebracht en deze

kunnen exponentieel groeien als men onderhoud en herstellingwerken blijft uitstellen door

bijvoorbeeld een tekort aan liquide middelen.

Grotere zeggenschap Meer zeggenschap in de logistieke operaties zorgt voor een grotere

efficiëntie.

Speciaal geschoold personeel (?) als je het personeel laten specialiseren dan heb je met

speciale producten te maken zoals bijvoorbeeld farmaproducten.

Voordelen van onroerend goed Als de prijzen van onroerend goed stijgen, dan wordt het

steeds moeilijker door de schaarste om grond tegen een redelijke prijs te vinden. Als men

echter op dat moment veel onroerend goed in handen heeft, dan wordt men “slapend rijk”.

Als men dan moet huren of leasen, dan zullen de huurprijzen bij nieuwe

contractbesprekingen ook gestegen zijn als gevolg van de bull market.

Beschikbare ruimte Als er goede ideeën zijn maar er is geen beschikbare ruimte voor dit

project uit te werken, dan moet men het idee gaan uitbesteden of hoge kosten maken door

te huren op korte termijn. Deze problemen kunnen vermeden worden wanneer men

opslagruimte in eigendom heeft.

Veel dienstverleners verhuren of leasen opslagruimte, terwijl producenten eerder opteren voor

opslagruimte in eigendom.

B. Huur van opslagruimte

De hype van uitbesteding trad op in de jaren ’70 waarbij zelfs opslagactiviteiten werden uitbesteed.

Men kan bijvoorbeeld magazijndiensten voor derden huren van gespecialiseerde bedrijven die de

noodzakelijke knowhow, kennis en gespecialiseerd personeel voor handen hebben.

Het kan gaan om ontvangst, opslag, verzending van goederen en de daarmee hangende activiteiten.

Deze business is echter meer crisisgevoelig aangezien dienstverlenende activiteiten daarvoor in het

algemeen gevoeliger zijn en door de snelle verschuiving van managers.

Er is wel minder controle over deze activiteiten. Men kan de afweging maken tussen efficiëntie en de

waarde van de controle die men heeft over de logistieke operaties.

Soorten magazijnen

Dit zijn eigenlijk public warehouses of openbare opslagruimtes die voor meerdere klanten tegelijk

gebruikt worden. Dit wil ook zeggen dat men niet specifiek aan de eisen van jouw bedrijf voldoen

maar aan algemene eisen van de verschillende klanten van de public warehouses.

Magazijnen voor commodities Vroeger waren de magazijnen toegespitst op specifieke

commodities zoals katoen of tabak. Omdat er problemen waren voor deze magazijnen, is

men zich gaan toespitsen op waardecreërende diensten voor producenten. Uit deze evolutie

zijn de grote bedrijven zoals Tabaknatie en Katoennatie ontstaan.

Magazijnen voor bulkgoederen

Koelhuizen.

Magazijnen voor huishoudelijke artikelen Hierbij gaat het vooral om producten met een

hoge waarde en veiligheidsnormen waardoor beveiliging noodzakelijk is.

Magazijnen voor algemene warenopslag Bij dergelijke magazijnen gaat het om klanten

zoals Carrefour of Colruyt. Het kan gaan om een mix van droge en natte producten maar

meestal gaat het om droge producten.

Voordelen van public warehouses

Wat zeer sterk speelt in de huidige markt is dat er geen kapitaal moet worden vastgelegd. Dit kan

zijn omdat men geen kapitaal heeft of omdat de banken niet meer willen investeren. Maar het kan

ook zijn omdat men het geld niet wil vastleggen in nevenactiviteiten. Toch kan men ervoor zorgen

dat men niet helemaal afhankelijk is door zich in te kopen in het kapitaal van de onderneming die de

logistieke activiteiten aanbiedt. Hierdoor heeft men een stem in de aandeelhoudersvergadering

zodat men ook mee kan sturen in de strategie van de onderneming.

Een groot voordeel is ook specialisatie waardoor er lagere gemiddelde kosten zijn omdat een

“publiek magazijn” de verschillende pieken en dalen kan afvlakken. Er is een gemiddelde lagere kost

op de dienst die men aanbiedt.

Het laatste grote voordeel heeft te maken met het « footloose aspect » waarbij men veel flexibeler

kan inspelen op locatie omdat men niet gebonden is aan één bepaalde locatie. Men kan bijvoorbeeld

zeer gemakkelijk de logistieke activiteiten verplaatsen van de N16 in St-Niklaas naar de A12 Boom

In de praktijk worden er ook clausules in het huurcontract vastgelegd waarbij men de optie tot

aankoop heeft. Dit is een semi-juridisch contract.

Geboden diensten – voorbeelden

Opslag in entrepot (bijvoorbeeld drank en tabak)

Field warehousing Men heeft een aantal potentiële klanten die gebruik mogen maken van

vrije magazijnruimte. Men zorgt dus voor conversie van eigen magazijnruimte naar publieke

opslagruimte. Men gooit dus de overcapaciteit op de markt in de hoop om de gemaakte

vaste kosten te kunnen dekken op korte termijn.

Stock spotting Het principe is gelijk met het opbreken van bulkgoederen. Het is ongeveer

hetzelfde maar op kleinere goederen. Een voorbeeld is DHL en ziekenhuizen aangaande

scaninstallaties. Het is onmogelijk dat een ziekenhuis zonder scanner valt wanneer er geen

wisselstuk voor handen is. DHL heeft zich daar op toegespitst door vanuit strategisch centrale

punten een wisselstuk voor handen te houden. Mocht het nodig zijn in een ziekenhuis in

Roeselare wordt het zeer snel geleverd en wordt er een proces in gang gezet om dit

wisselstuk terug te vervangen in DHL Diegem (Brussel).

Er wordt ook assistentie geboden bij voorraadbeheer. Het gaat dan meestal om

automatisering.

Voor dergelijke diensten wordt toch wel veel geld gevraagd.

C. Leasen van opslagruimte

Het is in de eerste plaats een overgangsvorm tussen enerzijds de huur en anderzijds de particuliere

eigendom. Men kan mogelijk een laag tarief bedingen maar het is minder flexibel dan huur.

D. Rollende voorraad

Men kan materiaal dat onderweg is al beschouwen als een onderdeel van de voorraad zodat men

hier mee kan spelen. Men gaat dus de transportdienst beschouwen als aspect van de logistieke

keten. Daarom is het belangrijk om zorgvuldig de vervoersvorm te kiezen en af te stemmen. Een

rollende voorraad wordt wel degelijk gebruikt in de praktijk maar het wordt meestal gedaan uit

speculatieve overwegingen.

Voor welke partijen is dit alternatief interessant? Het is voornamelijk bedoelt voor producten die niet

het hele jaar verkrijgbaar zijn en die verplaatst moeten worden over grote afstanden zoals graan.

Rol van material handling

Er is een verbeterde efficiëntie als doelstelling gesteld. En daarvoor zijn er een # mogelijke manieren:

Unitisering ladingseenheden zoals paletten en containers. Hierdoor heeft men schaaleffecten

kunnen realiseren.

Verbetering van de inrichting van de opslagruimte. De afstand tussen rekken is perfect

uitgemeten en berekend. Antwerpen kent bijvoorbeeld geen enkele incentive om containers

hoger dan 2 te plaatsen, terwijl in Hong Kong en Singapore containers soms 6-7 hoog worden

gestapeld als gevolg van de hoge prijzen voor grond.

Het materiaal moet geschikt zijn voor opslaan en verplaatsen van goederen.

Lay-out van de opslagruimte

Gaat men de configuratie vlak doen zoals Carrefour of hoog doen zoals Colruyt1?

Er moet gekeken worden naar de optimale verhouding tussen material handling kosten en optimale

benutting van de voorraadruimte.

Lay-out opslagfunctie lay-out orderverzamelen

Kosten en tarieven van opslagsystemen

Als men een “public warehouse” heeft wordt er betaald voor de ruimte die gebruikt wordt door de

klant. Voor de eenvoud is het een rechte door de oorsprong in plaats van een curve die afvlakt

naarmate de grootte van de gebruikte ruimte (cfr. schaalvoordelen).

De kostencurve van een magazijn in leasing ligt in het begin boven 0 maar de curve is wel platter

waardoor dit alternatief voordeliger wordt voor grotere hoeveelheden.

De verschillende curven snijden elkaar waardoor men op basis van kostenverlaging verschillende

soorten opslagsystemen kan hanteren volgens de grootte van de jaarlijkse doorvoer. Men gaat van

publieke opslagruimten naar volautomatische opslag in eigendom.

De kostenfuncties liggen anders ten opzichte van de haven van Rotterdam waardoor men andere

opslagsystemen moet gebruiken. Deze curven worden beïnvloed door de factoren die we vandaag

hebben bekeken. De keuze is dus met andere woorden ook afhankelijk van de groei van de grootte

1 Bij Colruyt plaats men de paletten met voorradige goederen op de rekken tot tegen het plafond. De paletten worden naar beneden gehaald wanneer de goederen op de begane vloer op zijn. Hierdoor is zelfs het aantal werkongevallen gedaald.

van het bedrijf in de toekomst. Als gevolg van de verschillende kostencurven kan de haven van

Rotterdam opteren voor een volautomatische terminal en Antwerpen voor vorkliften en straddle

carriers.

Kosten en tarieven van opslagsystemen (2)

De vaste kost wordt uitgesmeerd over meer productie maar de variabele kost stijgt omdat er meer

hinder ontstaat waardoor er productiviteitsverlies ontstaat. Hierdoor krijgt men opnieuw een U-

vormige totale kostencurve met een bepaald optimum.

EXAMENVRAAG: Er is een nieuw farmaceutisch bedrijf in Gent gevestigd waarvan de ontwikkeling en

productie van de goederen in Brazilië worden gedaan. Welke opslag en behandelingsysteem moet er

in Gent gebruikt worden?